32
MARKTWERKING
De luchthaven als marktplaats Een paar maanden geleden viel mijn oog op berichtgeving over de harde concurrentiestrijd die op Schiphol woedt tussen de afhandelaren. De vakbonden voeren gesprekken over de manier waarop die concurrentiestrijd de arbeidsomstandigheden negatief beïnvloedt. Recent is door de Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) de langjarige discussie weer aan geslingerd over het veiligheidsbesef van partijen die actief zijn op Schiphol, waarbij ook een link wordt gelegd met de concurrentieverhoudingen tussen onder andere de afhandelaren. Andere berichten wijzen op de druk op de kwaliteit van de dienstverlening van Schiphol als luchthaven.
Tekst Albert Veenstra
H
et is duidelijk dat dit een slepende kwestie is. Met een beetje zoeken kom je vergelijkbare berichten tegen uit 2017, 2015, 2010. Het ook interessante is dat dit helemaal niet typisch een ‘Schipholprobleem’ is. In grote zeehavens is de spanning tussen concurrentie en collectieve belangen zoals prestatie van de haven ook aanwezig. En wat wellicht relevanter is: ook daar zijn belangrijke spelers vaak wereldwijd opererende bedrijven, waardoor lokale problemen in een enkele zee- of luchthaven niet makkelijk aan te pakken zijn. De economische wetenschap heeft wel wat inzichten te bieden voor deze problematiek. Haveneconomen wijzen direct op het feit dat een transportknooppunt als een luchthaven bestaat uit een markplaats met een marktmeester of havenautoriteit, en commerciële spelers die allerlei diensten aanbieden. De havenautoriteit moet de omstandigheden creëren waarin dienstverleners effectief en veilig
Cargo Magazine
kunnen werken. Concurrentie hoort daarbij, maar de mate van concurrentie kan door de havenautoriteit worden bevorderd of beperkt. Dit laatste met het oog op het grotere doel, namelijk de efficiënte prestatie van het knooppunt als geheel. Schiphol doet dit, bijvoorbeeld, door het uitgeven van vergunningen voor afhandelaren. Een vergunning is een toegangskaartje tot de afhandelmarkt op Schiphol. Schiphol laat niet zomaar allerlei bedrijven toe. Op dit moment
is er een (flinke) handvol vergunde afhandelaren. Er is beperkte dynamiek: het groepje bedrijven is vrij stabiel, al heeft Schiphol vorig jaar een nieuwe vergunning uitgegeven aan de afhandelaar Viggo, die actief is op Eindhoven Airport. Viggo is dus heel 2021 hard aan het werven geslagen voor functies op Schiphol. Iedereen is het er wel over eens dat het aantal afhandelaren op Schiphol relatief hoog is ten opzichte van andere luchthavens. Als er hevige concurrentie is tussen afhandelaren – waarbij werkomstandigheden, veiligheid en prestaties onder druk komen te staan – dan is er iets mis met de concurrentiebalans. De omvang van de markt en de dienstverleningscapaciteit van de gezamenlijke bedrijven is niet goed op elkaar afgestemd. De economische wetenschap heeft hiervoor een concept dat heet Minimum Efficient Scale. Dit begrip is het antwoord
Kosten per eenheid productie
Toenemende schaalvoordelen
Afnemende schaalvoordelen
Productie
