Percorsi in Ceramica 34 POL-ESP

in ceramica

Poste Italiane Spa, n. 34 dicembre 2016 Spedizione in abbonamento Postale - 70%, DCB Modena

MAGAZYN GRAFIKA I PROJEKTY REVISTA DE SIGNOS E IMĂ GENES

TAMassociati

CASALGRANDE PADANA Pave your way

na okładce en portada TAMassociati

CASALGRANDE PADANA Pave your way

Percorsi in ceramica magazyn grafika i projekty revista de signos e imágenes kierownik projektu director responsable Mauro Manfredini projekt i koordynacja graficzna proyecto y coordinación gráfica Cristina Menotti, Fabio Berrettini koordynacja wydawnicza coordinación editorial Nadia Giullari, Livio Salvadori, Alfredo Zappa redakcja tekstów redacción de textos Livio Salvadori, Alfredo Zappa druk impresión Bieffe SpA - Recanati Mc www.graficabieffe.it podatek został opłacony tasa pagada Casalgrande Padana Via Statale 467, n. 73 42013 Casalgrande (Reggio Emilia) Italy, Tel. +39 0522 9901 Ai sensi del D.LGS. n. 196/2003, la informiamo che la nostra Società tratta elettronicamente ed utilizza i suoi dati per l’invio di informazioni commerciali e materiale promozionale.

Nei confronti della nostra Società potrà pertanto esercitare i diritti di cui all’art. 13 della suddetta legge (tra i quali cancellazione, aggiornamento, rettifica, integrazione). Autorizzazione del Tribunale di Reggio Emilia n. 982 del 21 Dicembre 1998.

spis treści TAMassociati 04 Jeśli nie teraz, to kiedy?

05 Etyka i zaangażowanie 08 Książka / Pięknota zbawi świat Chartum, Sudan: Ośrodek kardiologiczny Salam 16 Róża pustyni 17 Granitogres dla Emergency Bangi, Republika Środkowoafrykańska: Ośrodek pediatryczny Emergency 26 Poetycka odpowiedź Nijala, Darfur Południowy: Ośrodek pediatryczny Emergency 32 Prawda i piękno

40 43

Freetown, Sierra Leone: Ośrodek chirurgii i pediatrii w Goderich Nadzieja na to, że już nie będziemy potrzebni Bios dla Goderich Bios Ceramics®

News 47 Creative Centre w Mediolanie 50 Brand&Landscape Award 52 German Design Award 54 MAPIC Awards, MIPIM Awards i FX International Interior Design Awards

sumario TAMassociati 04 Si no es ahora, ¿cuándo?

11 Ética y compromiso 12 La belleza, en su sentido más profundo, salvará al mundo Jartum, Sudán: Centro cardiológico Salam 22 La rosa del desierto 23 Granitogres para Emergency Bangui, República Centroafricana: Centro Pediátrico Emergency 30 Respuesta poética Nyala, Darfur del Sur: Centro Pediátrico Emergency 36 La verdad es belleza

Standard FSC określa zasady śledzenia papieru pochodzącego z lasów zarządzanych zgodnie z precyzyjnie określonymi parametrami środowiskowymi, społecznymi i ekonomicznymi. Rygorystyczny system kontroli przewiduje etykietowanie zadrukowanego produktu, uzyskanego z papieru FSC. El estándar FSC define la trazabilidad del papel procedente de bosques gestionados correctamente conforme a precisos parámetros medioambientales, sociales y económicos. El riguroso sistema de control comporta el etiquetado del producto impreso realizado con papel FSC.

44 46

Freetown, Sierra Leona: Centro quirúrgico y pediátrico de Goderich La esperanza de ya no ser útiles Bios para Goderich Bios Ceramics®

News 49 Creative Centre Milán 51 Brand&Landscape Award 53 German Design Award 55 MAPIC Awards, MIPIM Awards y FX International Interior Design Awards

Casalgrande i TAMassociati

Casalgrande y TAMassociati

Współpraca pomiędzy firmą Casalgrande Padana i pracownią architektoniczną TAMassociati, o której mówimy w tym numerze „Percorsi in Ceramica”, wpisuje się w długi proces wspólnego stałego zaangażowania w projektowanie i produkcję dla wspólnego dobra.

Pierwsze spotkanie miało miejsce w 2011 roku przy okazji wspólnego wykonania instalacji „2×2×2 sulle vie del Sud” w ramach wystawy „Ceramics of Italy. Metamorfosi”, zorganizowanej w prestiżowych salach muzeum Triennale w Mediolanie, a kolejne – kilka miesięcy później na targach Cersaie w Bolonii (patrz nr 23 „Percorsi in ceramica”). Doświadczenie to przekształciło efemeryczną instalację artystyczną w działanie społecznie użyteczne i ekologicznie racjonalne. Po zakończeniu wystawy palety płyt ceramicznych Bios Antibacterial Ceramics® wykorzystane do realizacji instalacji zostały bowiem przekazane w darze na rzecz restrukturyzacji pogotowia ośrodka chirurgii i pediatrii Emergency w Goderich, w Sierra Leone. Jeszcze lepiej sens tej niezwykłej współpracy z TAMassociati oddają niektóre istotne projekty i inicjatywy kulturalne – firma Casalgrande Padana dostarczyła produkty ceramiczne do budowy szpitala Salam w Chartumie oraz ośrodków pediatrycznych w Bangi, w Republice Środkowoafrykańskiej, i w Nijali, w Darfurze Południowym, również dla Emergency. Ponadto niedawno była sponsorem pawilonu włoskiego „Taking Care”, którego kuratorem był zespół TAMassociati, na 15.

Międzynarodowym Biennale Architektury w Wenecji, o którym pisaliśmy w poprzednim numerze „Percorsi in Ceramica”. W drugiej części magazynu informujemy o paru istotnych wydarzeniach: otwarciu Creative Centre w Mediolanie oraz kilku międzynarodowych wyróżnieniach przyznanych firmie Casalgrande Padana.

Nowo otwarty ośrodek, mieszczący się w samym sercu Brera Design District, rozpoczął swoją działalność na rzecz promocji kultury skierowaną do świata architektów dwoma cyklami spotkań zrealizowanych we współpracy z CASABELLA formazione, poświęconych wybranym przedstawicielom międzynarodowej sceny architektonicznej. Old House Casalgrande Padana, dawny dom wiejski odrestaurowany przez mistrza Kengo Kumę, został wyróżniony nagrodą Brand&Landscape Award 2016 za wirtuozerskie połączenie architektury i krajobrazu w ramach przestrzeni przemysłowej, podczas gdy kolekcja Earth by Pininfarina otrzymała niemiecką nagrodę German Design Award. Obiekt Les Docks w Marsylii, zaprojektowany przez studio 5+1AA Alfonso Femia, Gianluca Peluffo, laureata Grand Prix 2013–2015, otrzymał trzy prestiżowe wyróżnienia międzynarodowe: MAPIC Awards, MIPIM Awards i FX International Interior Design Awards, którym nagrodzono również linię Diamante firmy Casalgrande Padana jako najlepszy produkt pokryciowy.

La colaboración entre Casalgrande Padana y el estudio de arquitectura TAMassociati, que presentamos en este número de “Percorsi in Ceramica”, refleja un largo camino de compromiso constante y conjunto en materia de diseño y producción para el bien común.

El primer encuentro se produjo en el año 2011 con la participación conjunta en la instalación 2x2x2 sulle vie del Sud en la muestra Ceramics of Italy - Metamorfosi, desarrollada en el prestigioso ámbito de la Trienal de Milán y algunos meses después en la feria Cersaie de Bolonia (“Percorsi in Ceramica” 23). Una experiencia que ha transformado una instalación efímera en acción socialmente útil y ecológicamente sostenible. Al finalizar la exposición, los palés de cerámicas Bios Antibacterial Ceramics® utilizados en la instalación han sido donados para la remodelación de la sala de primeros auxilios del centro quirúrgico y pediátrico de Emergency en Goderich, Sierra Leona. Algunas importantes realizaciones e iniciativas culturales son el mejor testimonio del sentido de esta colaboración especial con TAMassociati: Casalgrande Padana ha suministrado, para Emergency, los productos cerámicos al Centro hospitalario Salam de Jartum y a los Centros Pediátricos de Bangui, República Centroafricana, y Nyala, Darfur del Sur; asimismo; ha patrocinado el Pabellón Italia “Taking Care” bajo la supervisión de TAMassociati en el ámbito de la 15.a Muestra Internacional de Arquitectura de la Bienal de Venecia, sobre la cual hemos profundizado en el anterior número de “Percorsi in Ceramica”.

En la segunda parte de la revista, informamos sobre algunos acontecimientos importantes: la apertura del Creative Centre de Milán y diferentes nuevos reconocimientos internacionales obtenidos por Casalgrande Padana. El nuevo espacio inaugurado recientemente en el corazón del Brera Design District ha comenzado su actividad de promoción cultural dirigida a arquitectos con dos ciclos de encuentros, realizados en colaboración con CASABELLA formazione, y dedicados a algunos protagonistas del panorama de la arquitectura internacional. La Old House Casalgrande Padana, restaurada por Kengo Kuma, ha recibido el premio Brand&Landscape Award 2016 por la virtuosa integración entre arquitectura y paisaje en lugares industriales, mientras que la colección Earth by Pininfarina ha sido premiada por el diseño alemán con el German Design Award. Los Docks de Marsella, diseñados por 5+1AA Alfonso Femia, Gianluca Peluffo, que ya habían ganado el Grand Prix 2013-2015, han recibido tres prestigiosos reconocimientos internacionales: el MAPIC Awards, el MIPIM Awards y el FX International Interior Design Awards, donde ha resultado premiada también la línea Diamante de Casalgrande Padana como mejor producto de superficie.

TAMassociati Jeśli nie teraz, to kiedy? „Wyróżnikiem architektury nie jest jej przedmiot, lecz sposób jego realizacji” Reyner Banham

Si no es ahora, ¿cuándo?

“Lo que distingue a la arquitectura no es lo que se hace, sino cómo se hace” Reyner Banham 4) Percorsi in ceramica 34

Khartoum, Sudan Salam Centre for Cardiac Surgery

Bangui, Central African Republic Emergency Paediatric Centre

Nyala, South Darfur Emergency Paediatric Centre

Freetown, Sierra Leone Goderich surgical and paediatric centre

Etyka i zaangażowanie TAMassociati jest pracownią architektoniczną założoną w 1996 roku przez Massima Leporego, Raula Pantalea i Simone Sfrisa, która skupia wokół siebie specjalistów działających w branży zrównoważonej architektury, urbanistyki, projektowania krajobrazu, planowania partycypacyjnego, grafiki i komunikacji społecznej.

Oprócz głównej siedziby w Wenecji studio ma obecnie swoje oddziały w Bolonii, Trieście i Paryżu, a znane jest na całym świecie ze swoich prac i inicjatyw związanych ze światem projektowania społecznego, spółdzielni, trzeciego sektora, gospodarki solidarnej, ośrodków zdrowia i opieki (m.in. w ramach współpracy z organizacją

Emergency), realizowanych w ogarniętych kryzysem obszarach półkuli południowej.

W tej skomplikowanej i trudnej pracy studio kieruje się zasadami etyki, pragmatyzmem i racjonalnością korzystania z ograniczonych zasobów technicznych i finansowych, nigdy jednak nie rezygnując z tworzenia architektury i wykorzystywania jej jako narzędzia podwyższającego jakość życia codziennego w najbardziej krytycznych sytuacjach.

Artykuły opublikowane w ważnych czasopismach poświęconych architekturze, zaproszenia do udziału w wystawach, w tym w muzeum La Triennale w Mediolanie i na Biennale w Wenecji, wraz z licznymi międzynarodowymi wyróżnieniami, są dowodem jakości prowadzonej działalności projektowej.

Wśród ostatnich wyróżnień warto wymienić: włoski Złoty Medal za Architekturę 2012; prestiżową Aga Khan Award for Architecture 2013; Złoty Medal Giancarlo Ius 2013; Curry Stone Design Prize 2013, Zumtobel Group Award 2014 i nagrodę Włoskiego architekta roku 2014. Wśród najbardziej znanych projektów są: główna siedziba banku Banca Popolare Etica w Padwie, Paediatric Centre w Bangi (Republika Środkowoafrykańska), Salam Centre For Cardiac Surgery, Container Medical Compound i Prayer and Meditation Pavilion w Chartumie (Sudan), Paediatric Centre w Nijali w Darfurze Południowym (Sudan) oraz Paediatric Centre w Port Sudan (Sudan). Równie godny uwagi jest fakt, że zespół TAMassociati został wyznaczony przez Ministra

CASALGRANDE PADANA

(5

Dziedzictwa Narodowego i Działalności Kulturalnej oraz Turystyki Dario Franceschiniego na kuratora włoskiego pawilonu na 15. Międzynarodowym Biennale Architektury w Wenecji, które zakończyło się 27 listopada.

Idea zawarta w nazwie pawilonu, „Taking care – projektowanie dla wspólnego dobra”, została zobrazowana za pośrednictwem licznych konkretnych przykładów oraz kampanii crowdfundingowej na sfinansowanie 5 projektów przeznaczonych do realizacji we Włoszech (takingcare.it), dając namacalny dowód na to, że architektura może przyczynić się do szerzenia i utrwalania zasad kultury, życia społecznego, uczestnictwa, zdrowia, integracji i praworządności, w każdym miejscu i na każdą skalę. www.tamassociati.org

TAMassociati

Na tle ponowoczesnej produkcji architektonicznej praca zespołu TAMassociati silnie umacnia w pewności, że istnieje alternatywny sposób działania. Sposób działania, który w projektach opracowanych i zrealizowanych przez ten zespół przekłada się na łączenie wartości społecznych i kompetencji naukowych tak, aby wyrazić jednomyślnie podzielane dążenie do zrównoważonego i ekologicznego budownictwa (w trosce o dobro człowieka i środowiska) w projekcie i procesie budowy, w stosowności i umiarze w korzystaniu z ograniczonych zasobów technicznych i finansowych, nigdy jednak nie rezygnując z tworzenia architektury i wykorzystywania jej jako narzędzia podwyższającego jakość życia codziennego w najbardziej krytycznych sytuacjach.

Właśnie o tym opowiedzieli nam Massimo Lepore i Simone Sfriso, którzy wraz z Raulem Pantaleo założyli TAMassociati.

Wyraz „tam”, a dokładniej „tam-tam”, oznacza w naszym języku szybkie i bezpośrednie rozpowszechnianie wiadomości, informacji i opinii za pośrednictwem alternatywnych kanałów komunikacji. Lecz choć alternatywne rozwiązania architektoniczne stanowią kluczowy aspekt pracy zespołu TAMassociati, jego nazwa nawiązuje do zupełnie czegoś innego.

Nie jest to też autorski akronim utworzony z połączenia liter zawartych w imionach i nazwiskach założycieli.

Użyty w nazwie skrót, jak tłumaczy Massimo Lepore, wyraża przede wszystkim chęć opracowywania projektów będących wynikiem pracy zbiorowej: „W czasach, gdy wymyśliliśmy tę nazwę, byliśmy ambitnymi i trochę rewolucyjnymi studentami architektury. Wyglądaliśmy w przyszłość i chcieliśmy wywrzeć wpływ na Tendencje Architektury Miejskiej, w skrócie: TAM. To była połowa lat 80., okres, w którym chcieliśmy wywołać reakcję w odpowiedzi na dominującą kulturę postmodernistyczną, zwracając się ku architekturze wrażliwej na tematy społeczne.

Nieprzypadkowo założyliśmy europejskie stowarzyszenie kulturalne młodych architektów, studentów, absolwentów i badaczy naukowych, które nosiło nazwę „Utopica”.

Początkowo pracownia nie zajmowała się projektami realizowanymi w niezwykle trudnych uwarunkowaniach, z którymi dziś jest najczęściej kojarzona.

Był to długi i stopniowy proces.

Jak opowiedzieli nam Lepore i Sfriso, szybko ich entuzjazm i zapał musiały zmierzyć się z rzeczywistością okolic Treviso w północno-wschodnich Włoszech, gdzie rozpoczęli swoją działalność. Studio TAM, które w nazwie nosiło wtedy człon „Architektura i komunikacja dla sfery społecznej”, angażowało się w opracowywanie i rozwijanie profesjonalnych usług dla trzeciego sektora, który właśnie w tamtych latach nabierał kształtów. To była bardzo szeroko zakrojona działalność obejmująca dziedziny od architektury etycznej po ochronę środowiska, czyli wszystko to, co za pośrednictwem architektury biologicznej wyprzedzało tak aktualne dziś tematy związane ze zrównoważonym rozwojem i efektywnością energetyczną. „W tym kontekście – wyjaśnia Massimo Lepore – pracowaliśmy ze stowarzyszeniami trzeciego sektora, które zawsze były dla nas jednym z głównych punktów odniesienia, co wyraźnie ukazaliśmy również w tym, co zaprezentowaliśmy we włoskim pawilonie na dopiero co zakończonym Biennale, uczestnicząc jednocześnie w całym szeregu konkursów na zagospodarowanie przestrzeni publicznej z wykorzystaniem technik planowania partycypacyjnego, organizowanych wówczas przez ANCI (Krajowe Stowarzyszenie Gmin Włoskich), INU (Narodowy Instytut Urbanistyki) oraz WWF (Światowy Fundusz na rzecz Przyrody). Działalność ta stopniowo stała się naszą cechą rozpoznawczą”.

Z biegiem czasu i doświadczenia przyszedł czas na coraz ważniejsze zlecenia, takie jak to dotyczące siedziby banku Etica w Padwie. Następnie pracownia rozpoczęła współpracę z organizacją Emergency, dzięki której horyzonty jej działalności wykroczyły poza granice Włoch.

W międzynarodowym kontekście znalazło się miejsce na całkiem nową energię w dziedzinie projektowania, której towarzyszył znaczny rozgłos medialny. „W projektach dla Emergency – podkreśla Massimo Lepore – mimo

6) Percorsi in ceramica 34

Cohousing “Mura San Carlo”, San Lazzaro, Bologna, Italia Ph Andrea Avezzù

konieczności zastosowania oszczędnych strategii mieliśmy możliwość ukazania architektury jako wartości dodanej.

To pewnie ostatnia rzecz, która przychodzi na myśl, gdy ma się do czynienia z sytuacjami kryzysowymi.

W ciągu jednego roku zdobyliśmy 3 najważniejsze nagrody na świecie w dziedzinie designu społecznego, dzięki czemu jesteśmy teraz trochę bardziej znani”.

Jak bardzo działalność TAMassociati odbiega od działalności tradycyjnej pracowni wzornictwa? „Jesteśmy niewielkim zespołem – mówi Lepore – małą i bardzo elastyczną pracownią zorganizowaną wokół projektów, ponieważ pracujemy zgodnie z metodami kolektywu. Debata, dyskusja, wymiana uwag i słuchanie się nawzajem. To są najważniejsze elementy naszego sposobu działania. Od samego początku organizowaliśmy naszą pracę tak, jakbyśmy byli przedsiębiorstwem społecznym, a nie tradycyjną pracownią projektową”. „Nie zapominając – dodaje Simone Sfriso – że choć od zawsze to klienci wybierają architektów, a nie odwrotnie, architekci mają zawsze możliwość określenia kierunku swojej działalności na rynku i wartości, na które zwracają uwagę”. Studio TAMassociati z powodzeniem stosuje takie podejście nie tylko w przypadku projektów realizowanych na obszarach objętych sytuacją kryzysową, ale także tych

wykonywanych we Włoszech, gdzie, podobnie jak pozostałe firmy architektoniczne, musi zmierzyć się z kryzysem gospodarczym, który dotknął w szczególności sektor budowlany: „Czekanie na zakończenie kryzysu nie ma większego sensu – twierdzi Simone Sfriso – ponieważ obecna sytuacja nie jest sytuacją przejściową, tylko strukturalną, więc architekci również powinni umieć się do niej dostosować. Powinni być promotorami projektów i umieć poruszyć mechanizmy gospodarcze, polityczne i społeczne w celu przełożenia danego pomysłu na projekt i jego realizację”. W ostatnich latach, jak stwierdzają architekci, studio zrealizowało we Włoszech szereg przedsięwzięć związanych z mieszkaniami socjalnymi.

W szczególności dwa ważne projekty typu cohousing, jeden w okolicach Bolonii, a drugi w okolicach Treviso.

Prace w ramach tych projektów rozpoczęto od utworzenia grupy zainteresowanych osób, dopiero potem wypracowano wspólne założenia i opracowano projekt architektoniczny, radykalnie zmieniając tradycyjny proces.

Kolejnym elementem wyznaczającym sposób, w jaki zespół TAMassociati podchodzi do swojej pracy, są konkursy „To nasz czuły punkt – podkreśla Lepore – ponieważ w tym kraju konkursów jest niewiele i są organizowane źle.

Banca Popolare Etica Headquarters, Padova, Italia Ph Giulia Fedel

CASALGRANDE PADANA

(7

TAMassociati Bangui, Central African Republic: Emergency Paediatric Centre

Książka Pięknota zbawi świat Książka „La sporca bellezza” (Brudne piękno), wydana na miesiąc przed inauguracją 15.

Międzynarodowego Biennale Architektury w Wenecji, którego jednym z zaszczytnych zadań było zwrócenie szczególnej uwagi na kwestie zbyt często zaniedbywane, pod względem praktycznym i normatywnym, przez krytyków i twórców zachodniej architektury, stanowi niewielki, ale bardzo cenny wkład literacki autorstwa Raula Pantalea, założyciela, wraz z Massimem Leporem i Simonem Sfrisem, pracowni TAMassociati.

Książka ta opowiada o alternatywnym sposobie tworzenia architektury poprzez refleksję, napięcie i niepokój egzystencjalny specjalisty zaangażowanego we wnoszenie swojego wkładu w miejscach charakteryzujących się dzikim pięknem i katastrofalną biedą, często targanych tragicznymi konfliktami dalekimi od zachodniej codzienności. Miejscach, w których nie potrzeba jedynie surowej, doraźnej odpowiedzi na sytuacje kryzysowe, ale gdzie architektura nabiera niezwykle wysokiej wartości w kategoriach nadziei, przynależności, partycypacji, więzi z tradycjami i wizji przyszłości. Architektura pozbawiona zbytku i przepychu typowego dla transakcji prowadzonych przez kolosów rynku nieruchomości, ale pełna zasad prowadzących z powrotem do rzeczywistych potrzeb, do ekologicznego wykorzystywania

zasobów materialnych oraz do spójnego piękna. Albo raczej do pięknoty, jak sam definiuje ją Pantaleo w swojej książce: „Powrócenie do tego nieużywanego już dziś słowa pozwoliło lepiej oddać sens piękna praktycznego i pragmatycznego, użytecznego, pokornego, skromnego i powściągliwego. Piękna stanowiącego synonim troski o rzeczy, dbałości o szczegóły i proporcje oraz poświęcenia uwagi ludziom. Podsumowując, oznacza ono szacunek służący zrównoważeniu brutalności życia”.

Uwaga: Wszystkie cytaty zamieszczone na początku artykułów dotyczących poszczególnych projektów TAMassociati pochodzą z tej książki.

Raoul Pantaleo La sporca bellezza Indizi di futuro tra guerra e povertà przedmowa Erri De Luca Wydawnictwo Elèuthera, Mediolan 2016

Kiedy jeszcze było ich więcej, udało nam się wygrać wiele z nich, co pozwoliło nam nabrać doświadczenia w pracy z instytucjami państwowymi. Obecnie na przykład jesteśmy zaangażowani w projekt pewnego kościoła w dzielnicy robotniczej w Viareggio, który został nam przydzielony w drodze konkursu ogłoszonego przez Watykan za pośrednictwem Konferencji Episkopatu Włoch (CEI)”.

Nie można też nie wspomnieć o niedawnym ogromnym zaangażowaniu w działania kulturalne i projektowe związane z pełnieniem roli kuratora włoskiego pawilonu na ostatnim Międzynarodowym Biennale Architektury w Wenecji (więcej informacji m.in. w ostatnim numerze „Percorsi”), który, jak mówi Lepore, zupełnie pochłonął cały zespół. Pozostając w tym temacie, Sfriso podkreśla inny równie istotny aspekt tego doświadczenia: „Nie przekroczyliśmy budżetu zaplanowanego na włoski pawilon nawet o 1 euro. A był to budżet, który z powodów natury etycznej musiał być ustalony na jak najniższym możliwym poziomie. Postawiliśmy więc na współpracę z partnerami technicznymi, którzy mogli zaoferować materiały budowlane nadające się do recyklingu, dzięki którym pawilon stanowi pewnego rodzaju manifest i namacalny wyraz idei prawidłowego wykorzystania zasobów, szeroko podzielanej w tej edycji Biennale”.

Czy można w skrócie określić budżet przeznaczony na Biennale? „Wyznaczyliśmy sobie bardzo ambitny cel – odpowiada Simone Sfriso – zebrać od 300 do 350 tys. euro na sfinansowanie realizacji projektów dotyczących 5 jednostek mobilnych prezentowanych w pawilonie (przypis redakcji: patrz nr 33 „Percorsi”).

Na dzień dzisiejszy udało nam się zebrać ok. 112 tys. euro, co pozwala na realizację 2 jednostek, z których jedna, jednostka organizacji Emergency, jest już prawie gotowa. Zdecydowaliśmy się przedłużyć kampanię crowdfundingową przynajmniej do końca roku (a więc po zakończeniu Biennale) z nadzieją na zebranie środków na realizację wszystkich 5 projektów. Biorąc pod uwagę, że jest to najważniejsza kampania finansowania

8) Percorsi in ceramica 34

społecznościowego, jaką kiedykolwiek zorganizowano we Włoszech, zdołaliśmy osiągnąć istotne rezultaty, przez co pokazaliśmy, że nawet tymczasowe wydarzenie, takie jak Biennale, może stanowić okazję do opracowania i zrealizowania projektów użyteczności społecznej”.

W jaki sposób Wasze podejście przekłada się na wykorzystywane techniki i materiały budowlane? „W bardzo pragmatyczny sposób – odpowiada Sfriso, po czym dodaje: – Zarówno w przypadku projektów realizowanych w obszarach półkuli południowej, jak i w naszym kraju, konieczność wykorzystywania najlepszych technologii stanowi zawsze punkt wyjścia.

Lecz nic nie jest z góry założone. Wychodzimy od tego, co jest dostępne na miejscu, i na tym budujemy cały projekt.

Wiele się nauczyliśmy i cały czas uczymy się od różnych włoskich przedsiębiorstw, czerpiąc z ich umiejętności opracowywania doskonałych produktów. Nieprzypadkowo branża ceramiczna osiągnęła tak wysoki poziom w naszym kraju, a nie w żadnym innym. Właśnie dzięki zdolności do tworzenia produktów z rzemieślniczą starannością i przekładania tej staranności na jakość, dbałość o szczegóły i wykończenie artykułów produkowanych na skalę przemysłową”.

Niezależnie od warunków środowiskowych, z jakimi musicie się mierzyć, nigdy nie rezygnujecie z kluczowych założeń, takich jak na przykład efektywność energetyczna i komfort.

Simone Sfriso odpowiada, cytując Charlesa Correę, wielkiego mistrza architektury XX wieku i bohatera niezwykłej epoki modernizmu tropikalnego, który mawiał: „Form follows climate”. Następnie dodaje: „Dla nas oznacza to, że gdy rodzi się forma, bez wątpienia i koniecznie musi odpowiadać genius loci i warunkom klimatycznym oraz wykorzystywać nie tyle najbardziej wyszukaną w ogóle istniejącą technologię, ale taką, która najlepiej odpowiada danemu projektowi, starając się zachować równowagę między tradycyjnymi lokalnymi metodami budowy i innowacyjnością technologiczną, bez której tak czy inaczej nie można się obejść. Doświadczenie to wynieśliśmy z naszej działalności w Afryce i staramy się je wykorzystać w naszym kraju”.

Powiedzieliśmy o tym, czego dokonaliście do tej pory. A czy jest coś, czego nie zrobiliście, a co chcielibyście zrobić w sferze zawodowej? „Nigdy nie stawialiśmy tej kwestii w ten sposób – odpowiada Sfriso – chociaż w istocie jest jeden obszar, w którym chętnie sprawdzilibyśmy swoich sił, a mianowicie budownictwo szkolne. Miejmy nadzieję, że w najbliższym czasie znów pojawią się konkursy dotyczące tej tematyki, i wszyscy architekci, nie tylko my, będą mieli taką możliwość”. Po chwili namysłu dodaje: „Ogólniej rzecz ujmując, myślę jednak, że przede wszystkim konieczne jest stworzenie odpowiednich warunków architektom i projektantom, aby mogli wyrazić siebie i wnieść swój wkład w budowę, a raczej odbudowę naszego kraju. Specjalnie mówię o odbudowie, ponieważ jesteśmy w takim momencie historycznym, że jeśli spojrzymy na wszystkie sytuacje kryzysowe związane z niekorzystnymi uwarunkowaniami hydrogeologicznymi, koniecznością rewitalizacji przedmieść, powtarzającymi się wstrząsami sejsmicznymi, przydałby się drugi plan Marshalla, aby przywrócić godność tym terenom. Jeśli nie teraz, to kiedy?”.

CASALGRANDE PADANA

(9

TAMassociati

En el panorama de la producción arquitectónica de la surmodernidad, el trabajo de TAMassociati alimenta fuertemente la certeza de que existe un modo diferente de actuar. Un modo de hacer, que en sus análisis y en sus obras se traduce en la capacidad de combinar valores sociales y competencias científicas, para dar a las aspiraciones unánimemente compartidas de sostenibilidad y ecología (de respeto del hombre y del medioambiente), una validación ética del proyecto y del proceso constructivo, con el empleo apropiado y sobrio de los escasos recursos técnicos y económicos a disposición, sin renunciar a hacer arquitectura, y a hacer de la arquitectura un instrumento de plusvalía cualitativa en la cotidianidad de las situaciones más críticas.

Conversamos con Massimo Lepore y Simone Sfriso quienes, junto a Raul Pantaleo, fundaron TAMassociati.

Tam, o mejor tam-tam, identifica en idioma italiano la difusión rápida y directa de noticias, información y opiniones siguiendo canales alternativos a los oficiales.

Aunque si es en la práctica arquitectónica de modos alternativos donde podemos identificar el trabajo de TAMassociati, el nombre no se originó en este concepto. Ni siquiera es el acrónimo de autoría derivado de la alquimia entre los apellidos de los fundadores.

La sigla, nos explica Massimo Lepore, expresa en primer término la voluntad de desarrollar proyectos que sean el resultado de un trabajo colectivo: “Cuando la acuñamos éramos jóvenes estudiantes de arquitectura un poco revolucionarios y antojadizos que nos proyectábamos hacia el futuro y pretendíamos incidir en las ‘Tendencias de la Arquitectura Metropolitana’: TAM. Estamos hablando de la mitad de los años 80, período en el cual queríamos generar una reacción a la cultura dominante del Post Modern, dirigiendo nuestro interés hacia una arquitectura muy atenta a los temas sociales. No es casualidad que hayamos promovido

una asociación cultural europea de jóvenes arquitectos, estudiantes, estudiantes próximos a graduarse e investigadores, que se llamaba Utopica.”

El estudio no nació, por lo tanto, para ocuparse desde un principio de proyectos en contextos difíciles, a través de los cuales hoy en día muchos lo identifican. El camino ha sido largo y gradual.

Según lo relatado por Lepore y Sfriso, muy pronto el entusiasmo de la voluntad se debió medir con la realidad del noreste y de la provincia de Treviso en la cual habían empezado a trabajar. TAM, que entonces llevaba el subtítulo “Arquitectura y comunicación con finalidad social”, expresaba el compromiso y la investigación puestos al servicio del desarrollo de servicios profesionales para el tercer sector, que justamente en esos años iba tomando forma. Un panorama muy articulado que desde la arquitectura ética llegaba al ambientalismo, es decir, a todo aquello que a través de los temas de la arquitectura biológica ha anticipado la actualidad relacionada con la sostenibilidad y la eficiencia energética.

“En este ámbito - explica Massimo Lepore – hemos trabajado con las asociaciones del tercer sector, que constituyen desde siempre uno de nuestros principales puntos de referencia, como ha surgido claramente de lo que hemos presentado en el Pabellón Italia de la Bienal recientemente finalizada, trabajando en modo paralelo en toda una serie de concursos para los espacios públicos, desarrollados con las técnicas de proyecto participativo, promovidos en aquellos años por ANCI (Asociación Nacional de Municipios Italianos), INU (Instituto italiano de planificación urbana) y WWF (World Wid Fund for Nature). Un conjunto de actividades que han caracterizado progresivamente nuestro trabajo”.

Creciendo, llegaron proyectos cada vez más importantes, como por ejemplo la sede de la Banca Popolare Etica en Padua. Luego, comenzó la

10) Percorsi in ceramica 34

Cohousing “Ecoquartiere Quattro Passi”, Villorba, Treviso, Italia Ph Andrea Avezzù

Ética y compromiso TAMassociati es un estudio de arquitectura fundado en 1996 por Massimo Lepore, Raul Pantaleo y Simone Sfriso, agrupando en torno a ellos profesionales activos en el ámbito de la arquitectura sostenible, de la urbanística, del diseño paisajístico, de los procesos de diseño participativo, de la gráfica y de la comunicación social.

Además de la sede principal de Venecia, el estudio cuenta actualmente con oficinas en Bolonia, Trieste y París y es internacionalmente conocido por las obras e iniciativas en el ámbito del diseño con finalidad social, el mundo de la cooperación, el tercer sector, la economía solidaria, las estructuras sanitarias y de asistencia (trabajando

entre otros con Emergency), promovidas en las zonas más críticas del sur del mundo.

Un trabajo complejo y difícil, basado en el enfoque ético, en el pragmatismo, en el empleo adecuado de escasos recursos técnicos y económicos, sin renunciar a hacer arquitectura, y a hacer de la arquitectura un instrumento de plusvalía cualitativa en la cotidianidad de las situaciones más críticas. Las publicaciones en importantes revistas de arquitectura, la invitación a exponer en numerosas muestras, entre las cuales la Trienal de Milán y la Bienal de Venecia, junto a numerosos reconocimientos internacionales dan testimonio de la calidad del trabajo llevado a cabo. Entre los más recientes: la Medalla de Oro de la arquitectura Italiana

2012; el prestigioso Aga Khan Award for Architecture 2013; la Medalla de Oro Giancarlo Ius 2013; el Curry Stone Design Prize 2013, el Zumtobel Group Award 2014 y el Arquitecto italiano del año 2014.

Entre las obras más conocidas: la sede central de la Banca Popolare Etica en Padua; el Paediatric Centre Bangui (República Centroafricana); el Salam Centre For Cardiac Surgery, el Container Medical Compound y el Prayer and Meditation Pavilion en Jartum (Sudán); el Paediatric Centre Nyala en Darfur del Sur, (Sudán); el Paediatric Centre en Puerto Sudán (Sudán).

Asimismo, TAMassociati ha sido designado por el Ministro de Bienes y Actividades Culturales y Turismo de

CASALGRANDE PADANA

(11

Italia, Dario Franceschini, como equipo curador del Pabellón Italia en la 15.a Muestra Internacional de Arquitectura de la Bienal de Venecia, finalizada el pasado 27 de noviembre.

El título de la propuesta: “Taking care –diseñar para el bien común”, ha brindado, a través de numerosos ejemplos concretos y de la recaudación en crowdfunding para financiar cinco proyectos destinados al contexto italiano (takingcare.it), una prueba tangible del modo en que la arquitectura puede contribuir a difundir y hacer eficaces los principios de cultura, sociabilidad, participación, salud, integración, legalidad en cualquier lugar y a cualquier escala. www.tamassociati.org

TAMassociati

El libro La belleza, en su sentido más profundo, salvará al mundo Se ha terminado de imprimir un mes antes de la inauguración de la 15.a Muestra Internacional de Arquitectura de la Bienal de Venecia, ha tenido el mérito de llamar fuertemente la atención sobre temas a menudo dejados de lado en términos prácticos y reglamentarios por la crítica y por los protagonistas de la arquitectura occidental, “La sporca bellezza” (La sucia belleza) es una pequeña pero valiosa contribución literaria escrita por Raoul Pantaleo, fundador e inspirador, junto con Massimo Lepore y Simone Sfriso de TAMassociati. Narra otro modo de hacer arquitectura a través de las reflexiones, las tensiones humanas y las ansiedades existenciales de un profesional comprometido en dejar su aporte en contextos de belleza salvaje y de catastrófica pobreza, a menudo destrozados por trágicos conflictos alejados de las crónicas cotidianas occidentales. Lugares donde no bastan las simples estructuras de emergencia, donde la arquitectura asume un valor altísimo en términos de esperanza, pertenencia, participación, vínculo con la tradición y visión del futuro.

Una arquitectura sin príncipes de sorprendentes operaciones inmobiliarias, sino rica de principios, que la vinculan

a las necesidades reales, a una rigurosa ecología de los recursos materiales y a una belleza coherente. O mejor aún, como el mismo Pantaleo define en el libro la palabra Bellitudine: “Inventar esta nueva palabra nos permite volver a hablar de belleza práctica y pragmática, útil, humilde, frugal, sobria; una belleza que cuida las cosas, los detalles, las proporciones, que presta atención a las personas.

En definitiva, es aquel respeto que equilibra la brutalidad de la vida”.

Nota: Todas las citas que aparecen en las páginas siguientes en la presentación de los proyectos de TAMassociati han sido tomadas de este libro.

Raoul Pantaleo La sporca bellezza Indizi di futuro tra guerra e povertà Prólogo de Erri De Luca Editorial Elèuthera, Milán 2016

colaboración con Emergency, que ha ampliado los horizontes operativos del estudio fuera de Italia.

Y en el contexto internacional se liberó mucha energía a nivel de proyectos, junto a una notable exposición mediática. “En las intervenciones para Emergency - destaca Massimo Lepore – hemos tenido la posibilidad, moderando las estrategias, de introducir la plusvalía de la arquitectura. En nombre de la emergencia era lo último que se podía pensar hacer. En un año hemos ganado los tres premios más importantes del mundo del social design y esto ha hecho que hoy en día un poquito nos conozcan”. ¿Cuán diferente es la realidad de TAMassociati a la de un estudio tradicional?

“Somos un pequeño estudio, cuenta Lepore, una estructura ligera, muy flexible que se desarrolla alrededor de los proyectos, porque trabajamos según los métodos de un colectivo. Discusión, intercambio, debate, escucha. En síntesis, estas son las técnicas.

Desde el comienzo hemos organizado el trabajo más como una empresa social que como un estudio profesional tradicional”.

“Sin olvidar - agrega Simone Sfriso - que, si bien los clientes eligen a los arquitectos, el arquitecto tiene la posibilidad de definir el ámbito y los valores hacia los cuales dirige su atención y se propone en el mercado”.

Un abordaje válido no solo para los proyectos desarrollados para las áreas de emergencia sino también para los proyectos realizados por TAMassociati en Italia donde, como todos los estudios de arquitectura, se debe confrontar con la crisis económica que ha golpeado particularmente el sector edilicio: “Hablar de esperar a que la crisis termine tiene poco sentido - afirma Simone Sfriso – porque esta no es una condición pasajera, sino estructural y por lo tanto, también el arquitecto debe saber reinterpretar y reinventar su rol. Ser promotor de proyectos y capaz de activar aquellas

12) Percorsi in ceramica 34

Nyala, South Darfur: Emergency Paediatric Centre

redes económicas, políticas y sociales susceptibles de traducir una idea en un proyecto y en una realización”. En los últimos años - sostienen – el estudio ha llevado a cabo en Italia una serie de experiencias particularmente enfocadas al tema de la residencia social. En especial, dos importantes proyectos de cohousing, uno en la provincia de Bolonia y otro en la de Treviso. Experiencias en las cuales han conformado, en primer lugar, un grupo de personas interesadas, luego han trabajado compartiendo ideas para llegar a la fase del proyecto arquitectónico, modificando de hecho completamente el proceso tradicional.

Otro elemento determinante por el modo en que TAMassociati obtiene los proyectos es la participación en concursos “Tema sensible - enfatiza Lepore – porque en este país son pocos y a menudo mal hechos. Cuando había más ganamos muchos, lo que nos permitió desarrollar experiencia y trabajo en obras públicas. En este momento, por ejemplo, estamos trabajando en un proyecto para una iglesia en un barrio obrero de Viareggio, fruto de un concurso ganado, promovido por el Vaticano a través de CEI”.

Sin olvidar el reciente gran compromiso cultural y de diseño en el que nos desempeñamos como curadores del Pabellón Italia en la última Bienal de Arquitectura en Venecia (véase, entre muchos que lo han mencionado, el último número de “Percorsi in ceramica”), definido por Lepore como una suerte de año sabático que ha mantenido constantemente ocupado al estudio. Y en este sentido, Sfriso destaca un aspecto que no resulta menor en esta experiencia: “No nos hemos excedido ni 1 euro del presupuesto del Pabellón Italia. Un presupuesto que por razones éticas hemos querido que fuera lo más sobrio y controlado posible. Por lo tanto, un amplio espacio en colaboración con socios técnicos que pudieran suministrar materiales reciclados y reutilizables con los cuales se ha construido el pabellón, que representa un pequeño manifiesto, desde este punto de vista, y una contribución tangible a la idea de uso adecuado de los recursos, compartida en esta edición de la Bienal”.

En materia de Bienal ¿se puede sintetizar un balance?

“Nos hemos puesto un objetivo muy ambicioso – responde Simone Sfriso – recaudar entre 300 y 350 mil

CASALGRANDE PADANA

(13

TAMassociati

euros para financiar la realización de los proyectos de las 5 unidades móviles expuestas en el Pabellón (véase “Percorsi in ceramica” 33).

Hasta el momento hemos recaudado aproximadamente 112 mil, que permiten la realización de dos unidades, una de las cuales, la de Emergency, está casi lista. Hemos decidido prolongar al menos hasta fin de año (es decir, después del cierre de la Bienal) el crowdfunding, aspirando a alcanzar la financiación de los cinco proyectos.

Considerando que es la campaña más importante de crowdfunding lanzada en Italia, hemos obtenido resultados notables, que demuestra que también un evento temporal como la Bienal puede ser una ocasión para lanzar y llevar a cabo proyectos de utilidad social”. ¿Cómo es vuestro punto de vista con respecto a las técnicas y a los materiales de construcción?

“Es muy pragmático”, responde Sfriso y agrega: “Tanto en los proyectos para el sur del mundo como en aquellos para nuestro país, la exigencia de tener que trabajar con la mejor tecnología posible es el punto inicial. Pero esto no es un preconcepto. Se parte de lo que se encuentra disponible en el lugar y el proyecto va creciendo en ese sentido. Hemos aprendido mucho y continuamos aprendiendo de las diferentes realidades empresariales italianas y de su capacidad de desarrollar productos de excelencia.

No es una coincidencia, por ejemplo, que el sector de la cerámica haya alcanzado calidades tan elevadas en nuestro país y no en otros. Justamente por la capacidad de desarrollar en modo artesanal un producto y trasladar este cuidado a la calidad, al detalle y al producto manufacturado terminado, realizado a escala industrial”.

Independientemente de las condiciones en que debéis trabajar, no renunciáis a contenidos fundamentales como, por ejemplo, los aspectos de

eficiencia energética y de confort.

Simone Sfriso responde citando a Charles Correa, un gran maestro de la arquitectura del 1900, protagonista de la extraordinaria corriente del modernismo tropical que decía: Form follows climate.

Luego subraya: “Esto para nosotros significa que la forma nace necesariamente respetando el genius loci, las condiciones climáticas y el recurso no tanto a la tecnología más sofisticada disponible, sino a la mejor posible para ese proyecto, tratando de construir una relación equilibrada entre tradiciones locales en materia de construcción e innovación tecnológica, lo cual resulta fundamental. Una lección practicada en el sur del mundo y que tratamos de trasladar a nuestro país”.

Hemos hablado de lo desarrollado hasta el momento. Pero, ¿hay algo que no hayáis hecho y que se plantee como un objetivo a alcanzar desde el punto de vista profesional?

“Es una cuestión que nunca nos hemos planteado en estos términos - responde Sfriso – aunque en realidad hay un ámbito en el que nos hubiera gustado trabajar: en la construcción de escuelas. Esperemos que la temporada de los concursos de los que hablábamos, que parece que se quiere reabrir, pueda darle a todos los arquitectos y no solo a nosotros, esa posibilidad”.

Luego piensa un momento y concluye: “En líneas generales, creo que sea indispensable darles a los arquitectos y proyectistas la posibilidad de expresarse y de realizar sus aportes a la construcción, o mejor dicho, la reconstrucción de nuestro país. Hablo de reconstrucción no por casualidad, sino porque estamos en un momento histórico en el cual si observamos las emergencias relacionadas con la degradación hidrogeológica, con la necesidad de revitalizar las periferias urbanas, con los eventos sísmicos, sería necesario un verdadero plan Marshall para devolverle la dignidad a nuestro territorio.

Si no es ahora, ¿cuándo?

14) Percorsi in ceramica 34

TAMassociati

Chartum, Sudan: Ośrodek kardiologiczny Salam

Róża pustyni „Wszystkie miejsca są kopalniami wiedzy, wystarczy umieć je zgłębić” Raul Pantaleo

Wioska szpitalna stworzona dla pozarządowej organizacji Emergency założonej przez Gino Stradę została zbudowana wokół dwóch ogromnych drzew mango, które symbolicznie oznaczają jej środek. Niedużej wielkości pawilony rozmieszczone są w układzie dziedzińcowym, zgodnie z tradycyjnym miejscowym sposobem kształtowania zespołów osiedleniowych. Wszystko to wzbudza silne poczucie domowego ciepła i ochrony przed wrogością świata zewnętrznego.

Ośrodek Salam wyposażony jest w trzy oddziały chirurgiczne, 63 łóżka ze sprzętem szpitalnym, pokoje lekarskie, laboratoria diagnostyczne oraz stanowiska recepcji i obsługi, przez co stanowi niezwykle ważną specjalistyczną placówkę ochrony zdrowia, mogącą zapewnić każdego

16) Percorsi in ceramica 34

1. Kompleks szpitalny

Complejo hospitalario 2. Wejście

Entrada 3. Kompleks techniczny

Bloque técnico 4. Pawilon dla gości

Hospedería 5. Pawilon usługowy

Edificio de Servicios 6. Budynek instalacji/linii

Edificio de equipamientos 7. Instalacja paneli słonecznych

Paneles solares 8. Pawilon do modlitwy i medytacji

Pabellón de oración y meditación 9. Kwatery pracownicze

Alojamientos del personal 10. Kawiarnia

Cafetería

CASALGRANDE PADANA

(17

Granitogres dla Emergency W ramach tak skomplikowanego do opracowania i wdrożenia projektu szczególną uwagę poświęcono doborowi technologii budowlanych, komponentów i materiałów.

I tak, wszystkie wewnętrzne pokrycia podłogowe i ścienne zostały wykonane przy użyciu produktów Casalgrande Padana, a dokładnie płyt z linii Granitogres, serii Technic, w kolorze Nebraska, w formacie 30 × 30, z wykończeniem Secura w korytarzach i pokojach oraz z wykończeniem Levigata w salach operacyjnych.

Ta zaawansowana i wysoce ekologiczna linia płyt ceramicznych stworzona do zastosowania w obiektach użyteczności publicznej idealnie współgra z założeniami i charakterem projektu ośrodka Salam. Zespół TAMassociati wybrał płyty z tej serii nie tylko z uwagi na ich wyjątkowe właściwości techniczne, ale również ze względu na ich antypoślizgową powierzchnię i dużą grubość, dzięki którym mogą one spełnić najwyższe wymagania dotyczące niezawodności i funkcjonalności, zapewniając maksymalną higienę i bezpieczeństwo, a także wysoki poziom odporności na działanie różnych czynników fizycznych i chemicznych, takich jak chodzenie, zużycie, uderzenia, ścieranie, ogień i wysokie temperatury.

TAMassociati

roku opiekę i świadczenia ponad 50 tys. pacjentów pochodzących nie tylko z Sudanu, ale także z sąsiednich krajów. Ośrodek prowadzi ponadto istotną działalność w zakresie informowania i szkolenia miejscowego personelu medycznego i pielęgniarskiego. Stanowi on prawdziwy wzór doskonałości odgrywający kluczową rolę w promowaniu i realizacji budowy podobnych ośrodków w innych krajach Afryki.

Projektowanie szpitali samo w sobie jest niezwykle skomplikowanym przedsięwzięciem, a w przypadku ośrodka Salam dodatkowo wymagało ono sprawdzenia wykonalności planu architektonicznego w tak odległym kraju, jego możliwości ekonomicznych i technicznych.

Z uwagi na trudne warunki klimatyczne, takie jak temperatura przekraczająca przez większą część roku 40 °C, duże nasilenie promieniowania słonecznego działającego na elewacje oraz pył niesiony silnymi wiatrami pustyni, konieczne było opracowanie bardzo prostych, ale jednocześnie skutecznych rozwiązań technicznych w zakresie chłodzenia, osłony przed słońcem, izolacji cieplnej i filtracji, w niektórych przypadkach zainspirowanych obserwacją i badaniem lokalnych tradycji (np. krat do pasywnego chłodzenia mashrabija), tak aby stworzyć obiekt charakteryzujący się nie tylko najlepszą możliwą technologią, ale także oszczędnością i łatwością eksploatacji z uwzględnieniem lokalnych zasobów ludzkich i materialnych. A wszystko to nie zapominając o architekturze jako istotnej wartości dodanej całego projektu.

Jednym z wielu przykładów tego odpowiedzialnego podejścia jest ponowne wykorzystanie kontenerów użytych do transportu materiałów budowlanych i wyposażenia szpitala na miejsce budowy, tj. ich przeznaczenie na realizację pomieszczeń mieszkalnych dla personelu medycznego. Dziewięćdziesiąt kontenerów o długości 20 stóp połączono w jednostki mieszkalne o wielkości półtora modułu, z łazienką

18) Percorsi in ceramica 34

Karta projektu Salam Centre Miejsce Chartum, Sudan Zamawiający Emergency Obiekt szpitalny Architekci TAMassociati Zespół projektowy Raul Pantaleo, Massimo Lepore, Simone Sfriso i Sebastiano Crescini Kierownik projektu Pietro Parrino Koordynacja Rossella Miccio Konstrukcje Francesco Steffinlongo Projekt instalacji Studio Pasquini, Jean Paul Riviere i Nicola Zoppi, Sale operacyjne Franco Binetti Kierownik placu budowy Roberto Crestan i Alessandro Giacomelli Studium wykonalności Gino Strada, Emiliano Cinelli, Fabrizio Fasano, Andrea Cioffi Materiały ceramiczne Linia Granitogres, seria Technic, kolor Nebraska, format 30 × 30, wykończenie Secura i Levigata Wymiary 21 500 m2 powierzchni zabudowy Chronologia 2004 zlecenie 2004-2007 projekt 2005-2007 budowa 2007 oddanie do użytku

CASALGRANDE PADANA

(19

TAMassociati

20) Percorsi in ceramica 34

Karta projektu Salam Centre Pomieszczenia mieszkalne dla personelu Architekci TAMassociati Zespół projektowy Raul Pantaleo, Massimo Lepore, Simone Sfriso Koordynacja Pietro Parrino Konstrukcje Francesco Steffinlongo Instalacje Nicola Zoppi Zarządzanie robotami Roberto Crestan, Alessandro Tamai, Claudio Gatti Wymiary 2400 m2 powierzchni zabudowy 150 łóżek Chronologia 2006 zlecenie 2006 projekt 2007-2009 budowa 2009 oddanie do użytku

i werandą wychodzącą na ogród. Siedem kontenerów o długości 40 stóp wykorzystano natomiast na budowę skrzydła przeznaczonego na kawiarnię i toalety. W celu zwiększenia wydajności kontenerów uzupełniono ich blaszaną konstrukcję warstwą izolacji, zarówno od wewnątrz, jak i z zewnątrz, a dach wyposażono w płyty zapewniające wentylację i bambusową osłonę przeciwsłoneczną.

Za swoje szczególne cechy i skuteczne spełnienie wszystkich wymagających potrzeb projektu, w 2013 roku ośrodek Salam w Chartumie otrzymał nagrodę Aga Khan Award for Architecture.

CASALGRANDE PADANA

(21

TAMassociati

Jartum, Sudán: Centro cardiológico Salam

La rosa del desierto “Los lugares son yacimientos de sabiduría, basta saberlos sondar” Raul Pantaleo

El complejo hospitalario realizado para la ONG Emergency de Gino Strada se desarrolla en torno a dos enormes árboles de mango, que subrayan simbólicamente su baricentro. Los pabellones, de volumetría moderada, están dispuestos en torno a un patio, siguiendo el sistema de asentamiento local tradicional. El conjunto inspira un fuerte sentimiento de familiaridad y protección contra la hostilidad del mundo exterior.

El Centro Salam comprende tres núcleos de cirugía, equipamiento para internación con 63 camas disponibles, salas médicas, laboratorios de diagnóstico, espacios de acogida y asistencia, configurándose como un importante centro sanitario especializado, en condiciones de proveer cuidados y servicios a más de cincuenta mil pacientes al año provenientes no solo de Sudán, sino también de los países limítrofes.

En su interior se desarrolla además una importante actividad de

22) Percorsi in ceramica 34

Granitogres para Emergency En el ámbito de un proyecto tan complejo de desarrollar y llevar adelante, se ha dedicado especial atención en la elección de las tecnologías constructivas, de los componentes y de los materiales.

En ese marco, todos los pavimentos y los revestimientos internos han sido realizados utilizando productos Casalgrande Padana y, en particular, la línea Granitogres serie Technic, color Nebraska en el formato 30x30, colocado con superficie Secura en los pasillos y en las habitaciones y con acabado pulido en las salas de operaciones.

Una línea de placas cerámicas diseñada para usos exigentes en la construcción pública y de servicios, un producto de avanzada y de alto contenido ecológico, que conjuga muy bien el mandato y la naturaleza del proyecto para el Salam Centre. En la elección, TAMassociati ha puesto particular énfasis no solo en los elevados contenidos técnicos de la serie, sino también en las superficies antideslizantes y los espesores aumentados, capaces de satisfacer las mayores exigencias de fiabilidad y funcionalidad, garantizando máxima higiene y seguridad, así como elevados niveles de resistencia a los esfuerzos físico-químicos, como tránsito, desgaste, golpes, erosión, fuego y oscilaciones térmicas.

CASALGRANDE PADANA

(23

TAMassociati

Ficha de proyecto Salam Centre Lugar Jartum, Sudán Comitente Emergency Bloque Hospitalario Arquitectos TAMassociati Equipo de diseño Raul Pantaleo, Massimo Lepore, Simone Sfriso, con Sebastiano Crescini Project manager Pietro Parrino Coordinación Rossella Miccio Estructuras Francesco Steffinlongo Proyecto de Ingeniería Estudio Pasquini, Jean Paul Riviere con Nicola Zoppi, Salas de operaciones Franco Binetti Responsables de obra Roberto Crestan con Alessandro Giacomello Proyecto de factibilidad Gino Strada, Emiliano Cinelli, Fabrizio Fasano, Andrea Cioffi Materiales cerámicos Línea Granitogres serie Technic, color Nebraska, formato 30x30, acabados Secura y Levigata Datos dimensionales 21,500 m² Superficie construida Cronología 2004 encargo 2004-2007 proyecto 2005-2007 construcción 2007 puesta en funcionamiento

formación e información para el personal médico y sanitario del lugar.

Un modelo de excelencia capaz de sustanciar la promoción y la realización de otros polos análogos en África continental. Si el proyecto de un hospital es, por contenidos, uno de los temas más complejos de afrontar, el desarrollo arquitectónico del Salam Centre, por mandato, ha debido confrontarse con la factibilidad, la conveniencia de la acción, las técnicas y las economías de un lugar tan remoto.

Las rigurosas condiciones ambientales, con temperaturas que superan durante largos períodos del año los 40 ºC, la intensa radiación solar sobre la construcción y el polvo empujado por los fuertes vientos del desierto, han tornado necesario el estudio de técnicas específicas para suministrar fresco, sombra, aislamiento térmico y filtración, apuntando hacia soluciones sumamente simples, pero, al mismo tiempo, eficaces, en algunos casos inspiradas por la observación y el análisis de las

24) Percorsi in ceramica 34

1. Bambusowa osłona przeciwsłoneczna

Pantalla parasol de bambú 2. Pokrycie dachowe z blachy

Cubierta de chapa 3. Kolektor słoneczny termiczny

Colector solar térmico 4. Izolacja cieplna

Aislamiento térmico

5. Pomieszczenia higieniczno-sanitarne

Bloque de servicios 6. Konstrukcja kontenerowa

Estructura del contenedor 7. Otwarte drzwi kontenera

Puertas del contenedor abiertas 8. Szyby termoizolacyjne

Cristalera termoaislante

tradiciones locales (como para las celosías de refrigeración pasiva mashrabija), a fin de respetar el objetivo de proveer a la estructura no solo la mejor tecnología factible, sino también la más sobria y posible de ser administrada desde el punto de vista de la ecología, de los recursos materiales y humanos del lugar. Todo lo cual, sin renunciar a hacer arquitectura y a hacer de la arquitectura uno de los elementos de plusvalía de la intervención. Entre los muchos ejemplos de este enfoque sensible está la reutilización, para la realización de los alojamientos destinados al personal médico, de los contenedores utilizados para el transporte en el lugar de los materiales de construcción y del equipamiento del hospital. Específicamente, 90 contenedores de 20 pies han sido integrados en unidades que aprovechan un módulo y medio por alojamiento, incluyendo el baño y una galería que da al jardín.

Mientras que 7 contenedores de 40 pies han sustanciado el ala destinada a cafetería y servicios. La estructura de chapa del contenedor ha sido implementada en términos prestacionales estratificando, tanto interna como externamente, un paquete aislante, unido a una cubierta ventilada de placas y sistemas de aislamiento solar de bambú.

Por sus particulares contenidos y la capacidad de conjugar con eficacia las complejas exigencias del proyecto, el Salam Centre de Jartum ha sido galardonado en 2013 con el Aga Khan Award for Architecture.

CASALGRANDE PADANA

Ficha de proyecto Salam Centre Bloque de alojamiento del personal Arquitectos TAMassociati Equipo de diseño Raul Pantaleo, Massimo Lepore, Simone Sfriso Coordinación Pietro Parrino Estructuras Francesco Steffinlongo Instalaciones Nicola Zoppi Dirección de obra Roberto Crestan, Alessandro Tamai, Claudio Gatti Datos dimensionales 2400 m² Superficie construida 150 camas disponibles Cronología 2006 encargo 2006 proyecto 2007-2009 construcción 2009 puesta en funcionamiento

(25

TAMassociati

Bangi, Republika Środkowoafrykańska: Ośrodek pediatryczny Emergency

Poetycka odpowiedź „Oszczędność jest wartością, którą powinniśmy odkryć na nowo, tak w życiu społecznym, jak i w architekturze.

To oszczędność prowadzi do powstania etycznego piękna: ogranicza potrzeby do minimum, ukazując je w nowym świetle” Raul Pantaleo

Aby działania humanitarne były skuteczne i wywierały rzeczywisty wpływ w szczególnie trudnych sytuacjach, muszą łączyć w sobie gotowość do działania i zdolność tworzenia wizji. Zachować ciągłość czasową między sytuacją kryzysową i przypadkowością.

Właśnie w takim kontekście organizacja Emergency, po zrealizowaniu projektu i uruchomieniu działalności ośrodka kardiologicznego Salam w sudańskim Chartumie, wdrożyła strategię mającą na celu stworzenie sieci klinik rozmieszczonych w 9 sąsiadujących krajach.

Standard funkcjonalny, który powinien spełniać każdy z poszczególnych, indywidualnie rozwijanych projektów, przewiduje budowę zabudowanego oddziału pediatrycznego o powierzchni pięciuset metrów kwadratowych, kliniki kardiologicznej, oddziału opieki tymczasowej i oddziału diagnostycznego. Z punktu widzenia odpowiedzialnego projektowania budowa tych placówek stanowi okazję do pogłębienia i wdrożenia metod i technik ekologicznych zastosowanych w projekcie ośrodka Salam. Priorytetem równie dużej wagi jest zwrócenie uwagi na jakość architektury poprzez tworzenie budynków, które mogą stanowić wzór dla danego kraju.

Pierwsza z tych klinik została wybudowana w Bangi, stolicy Republiki Środkowoafrykańskiej. Aby lepiej zobrazować krytyczną sytuację tego

26) Percorsi in ceramica 34

Karta projektu Ośrodek pediatryczny Emergency Miejsce Bangi, Republika Środkowoafrykańska Zamawiający Emergency Architekci TAMassociati Zespół projektowy Massimo Lepore, Raul Pantaleo, Simone Sfriso Koordynacja projektu Pietro Parrino Projekt konstrukcyjny Francesco Steffinlongo Projekt instalacji Nicola Zoppi Kierownik placu budowy Roberto Crestan, Alessandro Tamai Przedsiębiorstwo budowlane Becair - Republika Środkowoafrykańska Materiały ceramiczne Linia Granitogres, seria Technic, kolor Nebraska, format 30 × 30, wykończenie Secura i Levigata Wymiary 3000 m2 całkowita powierzchnia działki 430 m2 całkowita powierzchnia zabudowy Chronologia 2007 rozpoczęcie robót 2008 zakończenie robót

kraju, wystarczy wspomnieć, że według Programu Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) plasuje się on na 171 miejscu z 177 w rankingu rozwoju, a oczekiwana średnia długość życia wynosi w nim tylko 44 lata.

Ośrodek pediatryczny w Bangi świadczy pomoc zdrowotną dzieciom w wieku do lat 15, a dodatkowo planuje prowadzenie kursów edukacyjnych w zakresie higieny i zdrowia. Lekarze z organizacji Emergency przyjmują dziennie średnio 70 pacjentów.

CASALGRANDE PADANA

(27

TAMassociati

Na terenie ośrodka działają ponadto dwie przychodnie kardiologiczne, w których międzynarodowy personel medyczny prowadzi okresowe badania przesiewowe dzieci.

Osoby potrzebujące pomocy przewożone są bezpłatnie do ośrodka Salam w Chartumie. Po powrocie zapewnia się im kontrole pooperacyjne w Bangi oraz, bezpłatnie, wszystkie niezbędne leki.

Budowę zespołu budynków powierzono miejscowemu wykonawcy wybranemu w przetargu, w którym udział wzięło 6 przedsiębiorstw, w tym przedsiębiorstwa europejskie działające już na tym obszarze.

Budynek ma układ dziedzińcowy, z jednopiętrowymi zabudowaniami rozmieszczonymi wokół centralnego patio. Jak twierdzi Raul Pantaleo w swojej książce „La sporca Bellezza” (Brudne piękno) (recenzja dostępna na niniejszej stronie): „Z biegiem lat udało nam się odnaleźć racjonalny kompromis pomiędzy bezpieczeństwem i otwartością.

W szpitalach wybudowanych w Darfurze Południowym, Sudanie i Sierra Leone okna muszą być niewielkie, aby można było je łatwo osłonić oraz ograniczyć ilość odłamków w przypadku wybuchu, ściany — grube, aby chronić przed wstrząsami, a układ budynków — introwertyczny, by w razie potrzeby można było je łatwo zamknąć. Również w Bangi wprowadziliśmy te zasady w życie, z tym że w bramie ogrodzenia dostrzegliśmy poetycki znak mówiący, mimo wszystko, o życiu i radości, jaką ten budynek miał reprezentować”.

Dużą wagę przywiązano do wyboru odpowiednich materiałów i rozwiązań mających na celu zwiększenie pojemności cieplnej pasywnego budynku. Wykonane z cegły ściany kliniki zapewniają wysoki poziom izolacji, natomiast naturalny system wentylacji pokrycia dachowego składającego się z drewnianej konstrukcji i płyt falistych, szyby o niskiej emisyjności i system ochrony przeciwsłonecznej ograniczają do minimum działanie promieni słonecznych oraz wynikające

28) Percorsi in ceramica 34

z niego obciążenie termiczne elewacji.

Postawienie na wysoki poziom technologii i oszczędności nie oznacza jednak rezygnacji z estetyki bryły architektonicznej, ani z pewnego elementu poetyckiego.

Na wewnętrznym dziedzińcu umieszczono bowiem szereg zachwycających i zabawnych rzeźb zoomorficznych, misternie wyplecionych z ratanu przez miejscowych rzemieślników, które łagodzą troski i wywołują uśmiech na twarzy małych pacjentów.

CASALGRANDE PADANA

(29

TAMassociati

Bangui, República Centroafricana: Centro Pediátrico Emergency

Respuesta poética “La sobriedad es un gesto a reinventar, tanto en nuestra sociedad como en la arquitectura. Es la sobriedad la que genera una belleza ética: sintetiza lo útil, pero lo ilumina con una luz distinta” Raul Pantaleo

Para archivar reales recaídas en contextos particularmente difíciles, la eficacia de las intervenciones humanitarias debe ser capaz de conciliar capacidad de acción y de visión. Poner en continuidad temporal emergencia y contingencia. Es desde esa perspectiva que Emergency, tras haber realizado y puesto en marcha la actividad en el centro cardiológico Salam de Jartum, en Sudán, ha puesto en ejecución una estrategia que tiene como objetivo la construcción de una red de clínicas satélite localizadas en 9 zonas nacionales limítrofes. El estándar funcional, sobre el cual desarrollar con singularidad arquitectónica cada proyecto, prevé una superficie cubierta de aproximadamente quinientos metros cuadrados para destinar a pacientes pediátricos, una clínica cardiológica, un departamento de internación temporal y uno de diagnóstico. En términos de proyecto responsable, el desarrollo de estas unidades representa una oportunidad para profundizar e implementar las metodologías de intervención y las técnicas bioecológicas aplicadas en el proyecto del Salam Centre. No obstante, se considera una prioridad dedicar atención a la calidad de la arquitectura, creando edificios que pueden representar un modelo para los países donde han sido llamados a trabajar. La primera de estas clínicas ha sido realizada en Bangui, capital de la República Centroafricana. Para comprender la criticidad del contexto, el programa de Desarrollo de las Naciones Unidas UNPD,

30) Percorsi in ceramica 34

clasifica al país en el puesto 171º sobre un total de 177 naciones, con una expectativa promedio de vida de solo 44 años. El Centro Pediátrico de Bangui ofrece asistencia a niños de hasta 15 años de edad y se ocupa además de dictar cursos educativos de higiene y sanidad. Los médicos de Emergency atienden un promedio de 70 pacientes cada día. El centro cuenta además con dos consultorios cardiológicos donde el personal internacional realiza periódicamente un screening de los niños afectados por estas patologías. Quienes necesitan tratamientos son transportados gratuitamente al Salam Centre de Jartum. Al regreso de las intervenciones, en Bangui se garantizan los tratamientos postoperatorios y todos los medicamentos necesarios, de forma gratuita.

La construcción del complejo ha sido asignada a un contratista local, seleccionado mediante un concurso de licitación del que han participado 6 empresas, incluidas algunas europeas que ya operaban en la zona.

El edificio, con tipología en torno a un patio, presenta cuerpos de fábrica de un solo nivel, alrededor de un patio central. Como narra Raul Pantaleo en su “La sporca Bellezza” (N.d.T. “La sucia Belleza”) (ver reseña en estas páginas): “A lo largo de los años hemos encontrado un acuerdo razonable entre protección y apertura. En los hospitales construidos en Darfur, en Sudán o en Sierra Leona, las ventanas deben ser pequeñas para poderlas cubrir fácilmente y para evitar que, en caso de explosión, se generen demasiadas esquirlas, mientras que los muros deben ser macizos para proteger contra los golpes, y los edificios estar en el interior para poderlos cerrar en caso de ser necesario. En Bangui también hemos puesto en práctica estos principios, pero en la abertura del cercado advertimos la poesía de un signo que, no obstante todo, habla de la vida y de la alegría que ese edificio pretendía representar”.

Se ha prestado especial atención en la elección de los materiales y en las soluciones capaces de implementar las capacidades térmicas pasivas del edificio. La clínica cuenta con paredes de ladrillo de elevado aislamiento, un sistema de cubierta con ventilación natural con estructura de madera y placas corrugadas, vidrios de baja emisividad y sistemas de aislamiento solar para minimizar la radiación y la consiguiente carga térmica sobre el revestimiento. Pero tanta dedicación tecnológica y sobriedad operativa no niegan la calidad de la figura arquitectónica ni tampoco el espacio para la poesía. Así, en el interior del patio, para aliviar el sufrimiento y entretener a los jóvenes pacientes, ha sido colocada una serie de espléndidas esculturas lúdicas zoomorfas, construidas con maestría por artesanos locales, entrelazando humildes elementos de ratán.

CASALGRANDE PADANA

Ficha de proyecto Centro Pediátrico Emergency Lugar Bangui, República Centroafricana Comitente Emergency Arquitectos TAMassociati Equipo de diseño Massimo Lepore, Raul Pantaleo, Simone Sfriso Coordinación del proyecto Pietro Parrino Proyecto estructural Francesco Steffinlongo Proyecto de Ingeniería Nicola Zoppi Responsables de obra Roberto Crestan, Alessandro Tamai Empresa de construcción Becair - República Centroafricana Materiales cerámicos Línea Granitogres serie Technic, color Nebraska, formato 30x30, acabados Secura y Levigata Datos dimensionales 3000 m² Superficie total lote 430 m² Superficie total cubierta Cronología 2007 inicio de la obra 2008 finalización

(31

TAMassociati

Nijala, Darfur Południowy: Ośrodek pediatryczny Emergency

Prawda i piękno „Prostota i skuteczność, dwa wymogi niezbędne do zapisania się w historii ludzkiej wiedzy” Raul Pantaleo

Stolica Darfuru Południowego, Nijala, liczy ponad półtora miliona mieszkańców, z których większość stanowią uchodźcy uciekający przed wojną, mieszkający w 7 obozach znajdujących się na obrzeżach miasta.

Otwarty dwadzieścia cztery godziny na dobę ośrodek pediatryczny zapewnia opiekę medyczną dzieciom do lat 14, edukuje rodziny w zakresie dbania o zdrowie i higienę oraz prowadzi teoretyczne i praktyczne szkolenia dla lokalnego personelu medycznego.

Jest on również częścią Regionalnego Programu Pediatrii i Kardiochirurgii mającego na celu wyznaczenie pacjentów do zoperowania w ośrodku Salam w Chartumie i przeprowadzenie kontroli pooperacyjnych.

Budowa na obszarze, który niedawno wyszedł z długotrwałego konfliktu, była dla TAMassociati nie lada wyzwaniem zarówno pod względem etycznym, jak i technologicznym: „Klinika pediatryczna w Nijali powstała w skrajnych warunkach, które skłoniły nas do postawienia na prostotę jako skuteczną strategię, jednocześnie nie zapominając o konieczności zachowania wysokich standardów jakości”.

W rezultacie projekt okazał się wielkim przedsięwzięciem łączącym w sobie tradycyjne i innowacyjne technologie w zakresie chłodzenia, recyklingu, wykorzystania lokalnych surowców, integracji z krajobrazem, oszczędności energii, wykorzystującym język architektury złożony z naturalnych znaków, kolorów, materiałów i elementów. Jak tłumaczy sam zespół TAMassociati: „Naszą propozycją chcieliśmy dać wyraz idei zrównoważonej i innowacyjnej nowoczesności stworzonej z myślą o Darfurze Południowym, ale doskonale nadającej się do zastosowania również na innych obszarach. Idea ta opiera się na redukcji, minimalizacji i optymalizacji i mieści się w szerszej kategorii teoretycznej podwzrostu (ang. degrowth)”. W konsekwencji udało się stworzyć projekt odpowiadający potrzebie spełnienia wysokich standardów technologicznych, a jednocześnie zgodny z zasadami prostoty, piękna i racjonalności ekologicznej.

32) Percorsi in ceramica 34

0

1

5

CASALGRANDE PADANA

(33

TAMassociati

Zespół budynków zbudowany został wokół ogromnego baobabu z zastosowaniem tradycyjnych arabskich reguł budowy domów przewidujących, między innymi, ograniczenie do minimum ścian eksponowanych na działanie promieni słonecznych oraz stworzenie zacienionego dziedzińca. Dzięki swojej niewielkiej wysokości budynki nie przypominają tradycyjnych obiektów szpitalnych, co budzi w dzieciach poczucie domowej atmosfery — czują się tu one nie tylko pacjentami, ale osobami zasługującymi na szacunek, którego w codziennym życiu często im brakuje. Z projektowego punktu widzenia warunki klimatyczne okazały się prawdziwym wyzwaniem. W Darfurze Południowym przez większą część roku temperatura przekracza 40 °C, często dochodząc nawet do 50 °C, przy wilgotności powietrza wynoszącej od 5 do 10%.

Niezwykle prosty budynek kliniki został zrealizowany z wykorzystaniem tradycyjnych rozwiązań budowlanych. W strukturach nośnych wykonanych z grubej cegły (pochodzącej z pobliskich cegielni w Nijali) stworzono wentylowane szczeliny powietrzne w celu osiągnięcia wysokiego komfortu otoczenia, wykorzystując znaczne wahania temperatur w cyklu dobowym. Zastosowano zakorzenione w miejscowej tradycji ceglane sklepienie dachu składające się w wielu łuków o nazwie jagharsch (harsch w języku arabskim oznacza łuk) z blaszaną konstrukcją tworzącą wentylowaną szczelinę powietrzną zapewniającą ochronę przed działaniem promieni słonecznych. W celu zapewnienia jak najwyższego komfortu otoczenia, poza wymienionymi rozwiązaniami, w projekcie zadbano również o: ograniczenie otworów wychodzących na zewnątrz (oraz ich stosowne osłonienie), zastosowanie plecionych ekranów z bambusa służących ochronie elewacji przed działaniem promieni słonecznych, jak również zapewnienie odpowiedniej wentylacji i chłodzenia pomieszczeń z wykorzystaniem rozwiązań naturalnych (zewnętrznych kominów wychwytujących wiatr z systemem osadzania pyłu) i mechanicznych (chłodnic przemysłowych). Wszystko to razem pozwoliło znacznie ograniczyć wykorzystanie układów chłodzących, a przede wszystkim zmniejszyć moc chłodniczą potrzebną do klimatyzowania kliniki, z korzyścią dla kosztów budowy oraz przyszłej eksploatacji i konserwacji.

Osiągnięte rezultaty zdecydowanie nie sprowadzają się jednak tylko do czystego pragmatyzmu. W rzeczywistości stanowią one kontynuację podjętej przez zespół TAMassociati strategii, która poprzez zaangażowanie w projektowanie dla wspólnego dobra i praktykę oszczędności, prowadzi do określenia nowej skali wartości opartej na witruwiańskiej triadzie: firmitas, utilitas i venustas.

34) Percorsi in ceramica 34

Karta projektu Ośrodek pediatryczny Emergency Miejsce Nijala, Darfur Południowy Zamawiający Emergency Architekci TAMassociati Zespół projektowy Massimo Lepore, Raul Pantaleo, Simone Sfriso, Laura Candelpergher i Enrico Vianello Kierownik projektu Pietro Parrino.

Koordynacja Rossella Miccio, Pietro Parrino Projekt instalacji Franco Binetti i Nicola Zoppi Doradztwo konstrukcyjne Francesco Steffinlongo Kierownik placu budowy Roberto Crestan, Alessandro Tamai Przedsiębiorstwo budowlane Tigali Nyala Materiały ceramiczne Linia Granitogres, seria Technic, kolor Nebraska, format 30 × 30, wykończenie Secura i Levigata Wymiary 3290 m2 całkowita powierzchnia działki 1160 m2 całkowita powierzchnia zabudowy Chronologia 2009 rozpoczęcie robót 2010 zakończenie robót

CASALGRANDE PADANA

(35

TAMassociati

Nyala, Darfur del Sur: Centro Pediátrico Emergency

La verdad es belleza “Simples y eficaces, dos requisitos esenciales para permanecer en la historia de la sabiduría humana” Raul Pantaleo

Nyala es la capital de Darfur del Sur, una ciudad habitada por más de un millón y medio de personas, en gran parte refugiados que huyen de la guerra, que viven en 7 campos surgidos en los suburbios. El Centro Pediátrico, abierto las 24 horas, ofrece asistencia a niños de hasta 14 años de edad, actividades de educación higiénico-sanitaria para las familias y formación teórico-práctica para el personal médico nacional. Forma parte además de un Programa regional de pediatría y cirugía cardíaca, para identificar los pacientes a operar en el Centro Salam de Jartum y efectuar los controles postoperatorios. Construir en un área de crisis, recién salida de un largo conflicto, ha representado para TAMassociati un desafío en los planos tanto ético como tecnológico: “La clínica pediátrica de Nyala ha sido desarrollada en condiciones extremas, tales que nos hacen

36) Percorsi in ceramica 34

CASALGRANDE PADANA

(37

TAMassociati

Ficha de proyecto Centro Pediátrico Emergency Lugar Nyala, Darfur del Sur Comitente Emergency Arquitectos TAMassociati Equipo de diseño Massimo Lepore, Raul Pantaleo, Simone Sfriso con Laura Candelpergher y Enrico Vianello Responsable del proyecto Pietro Parrino.

Coordinación Rossella Miccio, Pietro Parrino Proyecto de Ingeniería Franco Binetti con Nicola Zoppi Asesor de estructuras Francesco Steffinlongo Responsables de obra Roberto Crestan, Alessandro Tamai Empresa de construcción Tigali Nyala Materiales cerámicos Línea Granitogres serie Technic, color Nebraska, formato 30x30, acabados Secura y Levigata Datos dimensionales 3290 m² Superficie total lote 1160 m² Superficie total cubierta Cronología 2009 inicio de la obra 2010 finalización

considerar la simplicidad como una estrategia eficaz, sin por ello perder de vista los altos estándares cualitativos”.

El resultado se ha traducido en una gran operación de síntesis en el campo de las tecnologías innovadoras y tradicionales para la refrigeración, el reciclaje, el uso de materias primas locales, la inserción paisajística, el ahorro energético, así como en el campo del lenguaje arquitectónico hecho de signos, colores, materiales y elementos naturales. Nuestra propuesta, explican de TAMassociati: “Ha pretendido ponerle voz a una idea de modernidad sostenible innovadora para Darfur del Sur, pero no solo para esta realidad.

Un proceso de reducción, minimización, optimización reconducible a la amplia categoría teórica del decrecimiento”.

El resultado es un proyecto en condiciones de conciliar la necesidad de alcanzar estándares tecnológicos elevados junto con los principios de simplicidad, belleza y eco-sostenibilidad. El complejo se desarrolla en torno a un enorme baobab, haciendo propios los principios del asentamiento de la casa árabe, minimizando las fachadas expuestas al sol y favoreciendo las sombras proyectadas en el patio en él contenido. Los edificios de reducida altura mitigan el efecto hospitalario, inspirando en los pequeños pacientes el sentido de familiaridad a través de la sensación de ser no solo “objetos de cuidados” sino también “sujetos” a los cuales garantizar el respeto que, a menudo, en la cotidianidad, les es negado. Desde el punto de vista del proyecto, el desafío ambiental ha sido particularmente arduo.

En Darfur del Sur, durante largos períodos del año, las temperaturas superan los 40 °C, alcanzando y, a menudo, superando también los 50 °C, con niveles de humedad de entre el 5 y el 10%.

38) Percorsi in ceramica 34

La clínica es un edificio muy simple, en perfecta sintonía con los sistemas constructivos tradicionales. Las estructuras portantes son de ladrillo de gran espesor (producido en los hornos cercanos de Nyala), con una cámara de aire en el medio ventilada a fin de obtener buenos niveles de confort ambiental, gracias también al desfase térmico en el ciclo día-noche. La cubierta adopta el sistema de la tradición local de pequeñas bóvedas rebajadas de ladrillo, denominadas jagharsch (harsch en árabe significa arco) y está protegida de la radiación solar por un contra-techo de chapa que crea una cámara de aire ventilada.

Además de esos dispositivos, a fin de lograr el bienestar ambiental, en la fase de proyecto se ha previsto: reducir las dimensiones de los orificios externos (por otro lado, adecuadamente protegidos); recurrir a un sistema de aislamiento solar de las fachadas para reducir la radiación mediante pantallas de bambú trenzado; asegurar una adecuada ventilación y refrigeración de los ambientes, a través de flujos tanto naturales (con conductos externos de captación de los vientos dominantes, que cuentan con laberintos para la sedimentación del polvo), como mecánicos mediante water cooler de tipo industrial.

El conjunto de estos dispositivos han permitido reducir notablemente el uso de los sistemas de refrigeración, pero sobre todo de la potencia frigorífica necesaria para acondicionar la clínica, con la ventaja de los costes de realización y de futuro mantenimiento y gestión. Pero circunscribir el resultado de este trabajo solo al pragmatismo es, sin dudas, restrictivo. En efecto, representa una etapa adicional del recorrido emprendido por TAMassociati que, a través del compromiso de diseñar proyectos para el bien común y la práctica de la sobriedad, lleva a la definición de una escala alta de valores entre firmitas, utilitas y venustas.

CASALGRANDE PADANA

(39

TAMassociati

Freetown, Sierra Leone: Ośrodek chirurgii i pediatrii w Goderich

Nadzieja na to, że już nie będziemy potrzebni „Sierra Leone to olśniewająco piękny kraj, który wstydliwie kryje nieszczęścia zamieszkującej go ludności” Raul Pantaleo

Do 2007 roku na tych obszarach odnotowywano najwyższy współczynnik umieralności niemowląt, wynikający głównie z szerzącej się malarii, biegunki, niedożywienia i zakażeń.

Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP), w swoim raporcie z 2010 r., umiejscowił Sierra Leone na 158 miejscu z 169 w rankingu rozwoju społecznego. Również statystyki Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) uwidaczniają niekorzystne warunki życiowe panujące w tym kraju: średnia długość życia wynosi tu 49 lat, a 21% dzieci poniżej 5 roku życia cierpi na niedowagę.

Szpital chirurgiczno-pediatryczny w Goderich, wiosce położonej na obrzeżach stolicy Freetown, został zbudowany przez Emergency w 2001 roku, zaraz po zakończeniu wojny domowej, która doprowadziła kraj do ruiny i zniszczyła i tak słabo rozwinięte obiekty służby zdrowia.

W celu zaspokojenia pilnych potrzeb stopniowo rozszerzono zakres wykonywanych zabiegów o chirurgię przypadków nagłych, traumatologię i chirurgiczne leczenie wad wrodzonych i nabytych.

W odpowiedzi na liczne prośby szpital rozbudowano, wzbogacając go w 2002 roku o klinikę pediatryczną i w 2003 roku o nowy oddział pediatryczny z 20 łóżkami do leczenia dzieci z najpoważniejszymi schorzeniami.

Pomimo upływu lat sytuacja służby zdrowia w Sierra Leone niestety nie uległa istotnej poprawie i szpital ten, choć nie oferuje pełnego zakresu usług, nadal jest najlepszą placówką, na jaką może sobie pozwolić ten liczący prawie 5 mln mieszkańców kraj. Jednym słowem szpital Emergency w Goderich jest po prostu niezbędny.

Z tego powodu, po ustaniu sytuacji kryzysowej wywołanej wojną, uznano za konieczne podjęcie wyraźnych wysiłków na rzecz wzrostu i stabilności, w związku z czym w 2010 roku podjęto decyzję o gruntownym remoncie szpitala, który ukończono w latach 2012-2014.

W ramach prac remontowych, poza restrukturyzacją istniejącego pogotowia, wybudowano nowy oddział operacyjny z trzema salami oraz oddział intensywnej terapii.

Pracom przyświecał cel zapewnienia wysokiej jakości i poszanowania standardów i norm wymaganych dla nowoczesnych sal operacyjnych, 40) Percorsi in ceramica 34

Karta projektu Ośrodek chirurgii Emergency Miejsce Goderich, Sierra Leone Zamawiający Emergency Architekci TAMassociati Zespół projektowy Raul Pantaleo, Massimo Lepore, Simone Sfriso, Enrico Vianello i biuro logistyczne Emergency Kierownik projektu Pietro Parrino Projekt instalacji Climosfera srl Doradztwo konstrukcyjne INGECO srl Kierownik placu budowy Alessandro Tamai, Alessandro Giacomello Materiały ceramiczne Linia Granitogres, seria Technic, kolor Nebraska, format 30 × 30, wykończenie Secura i Levigata Wymiary Wielkość działki: 5000 m2 Powierzchnia zabudowy: 400 m2 (budowa oddziału chirurgicznego), 1800 m2 (restrukturyzacja) Chronologia 2011 rozpoczęcie robót 2013 zakończenie robót

CASALGRANDE PADANA

(41

TAMassociati

przy jednoczesnym ograniczeniu budowy do niezbędnego minimum.

W osiągnięciu tego celu pomocne okazały się doświadczenia zdobyte przy podobnych projektach realizowanych w trudnych warunkach, gdzie kluczowym elementem jest dążenie do prostoty i minimalizmu, dzięki czemu wiadomo było dokładnie, co jest niezbędne, a z czego można zrezygnować. Podejście takie mogłoby sprawdzić się również w projektach realizowanych na Zachodzie, z korzyścią dla kosztów budowy i utrzymania.

W ramach zamiany szpitala wojennego w szpital czasu pokoju nie tylko wzbogacono go o nowe wyposażenie i poszerzono zakres świadczonych usług zdrowotnych, ale podniesiono również jakość pomieszczeń i urządzeń, bardziej zadbano o szczegóły i stworzono obiekt architektoniczny, który pomimo swojej skromności, stał się symbolem solidarności, tożsamości i wspólnoty.

Symbolem wytrwania w nadziei na to, że: „Może za dziesięć lat będziemy mogli pozostawić ten kraj jego własnej przyszłości. Przyjdzie taki moment, kiedy zrozumiemy, że już nie jesteśmy potrzebni”.

42) Percorsi in ceramica 34

ceramiche bioattive

Bios per Goderich

Bios Ceramics®

Doskonałe wyniki osiągnięte przy budowie Ośrodka kardiologii pediatrycznej Salam w Sudanie skłoniły projektantów do zastosowania materiałów ceramicznych Casalgrande Padana również do realizacji szpitala w Goderich.

Do pokrycia posadzek i ścian nowego pogotowia wykorzystano płyty ceramiczne z opatentowanej linii Bios Antibacterial Ceramics®, wykonane z całkowicie zeszklonej kamionki porcelanowej, o potwierdzonych certyfikatem właściwościach antybakteryjnych, szczególnie nadających się do tego typu zastosowań.

Bios Ceramics® to nowa wyjątkowa generacja produktów ceramicznych do zastosowania w architekturze, charakteryzująca się potwierdzonymi certyfikatem unikalnymi właściwościami w zakresie ochrony środowiska, samoczyszczenia i eliminowania głównych szczepów bakteryjnych. Płyty z tej linii, nadające się do każdego zastosowania, zarówno we wnętrzach, jak i na zewnątrz, dzielą się na dwie wysoko wyspecjalizowane kategorie: Bios Self-Cleaning® i Bios Antibacterial®.

Bios Self-Cleaning® to płyty ceramiczne przeznaczone do zastosowania jako okładziny ścian zewnętrznych i elewacji, będące wynikiem współpracy

podjętej z firmą TOTO. Płyty te, dzięki specjalnej obróbce wykorzystującej technologię HYDROTECT®, w obecności światła słonecznego wywołują reakcję prowadzącą do wyeliminowania zanieczyszczeń znajdujących się w powietrzu i rozłożenia brudu osadzającego się na ich powierzchni, który następnie usuwany jest przez wodę deszczową.

Płyty Bios Self-Cleaning® dostępne są w szerokiej gamie rozmiarów, wykończeń i kolorów, co pozwala na pełne wyrażenie kreatywności.

Bios Antibacterial® to płyty ceramiczne wykonane z całkowicie zeszklonej kamionki porcelanowej przeznaczone do zastosowania jako okładziny i posadzki o potwierdzonych certyfikatem właściwościach antybakteryjnych, eliminujące 99,9% głównych szczepów

CASALGRANDE PADANA

(43

bakteryjnych występujących w pomieszczeniach zamkniętych.

Do działania nie potrzebują światła, a ich korzystne właściwości zwiększają się przy wysokiej wilgoci, czyli w miejscach najbardziej sprzyjających rozwojowi flory bakteryjnej. Seria ta dostępna jest w dwóch wariantach — Bios Antibacterial HYDROTECT® do zastosowania w budynkach mieszkalnych, przemysłu lekkiego, centrach odnowy biologicznej i basenach oraz Bios Antibacterial GRANITOGRES® do zastosowania w obiektach o natężonym ruchu, takich jak centra handlowe, lotniska, szkoły, zakłady przemysłowe — dzięki czemu stanowi najbardziej kompletną gamę wydajnych i certyfikowanych produktów w branży ceramiki bioaktywnej.

TAMassociati

Freetown, Sierra Leona: Centro quirúrgico y pediátrico de Goderich

La esperanza de ya no ser útiles “Sierra Leona es de una belleza deslumbrante y esconde con pudor las miserias de la humanidad que allí habita” Raul Pantaleo

Hasta el 2007 la tasa de mortalidad infantil en estos lugares era la más alta del mundo, determinada principalmente por la propagación de malaria, diarrea, mal nutrición e infecciones. De acuerdo al Informe 2010 del Programa de Desarrollo de las Naciones Unidas (UNPD) Sierra Leona se encontraba en el puesto 158º sobre un total de 169 en el ranking del índice de desarrollo humano. Las estadísticas de la Organización Mundial de la Salud (OMS) también ponen en evidencia la precariedad de las condiciones de vida en el país: la expectativa de vida es de 49 años, el 21% de los niños menores de 5 años tiene bajo peso.

El hospital de cirugía y pediatría de Goderich, un complejo en la periferia de la capital Freetown, fue realizado por Emergency en 2001, apenas concluida la guerra civil que había puesto de rodillas al país y destruido la ya escasa insfraestructura sanitaria. Para hacer frente a las urgentes necesidades, los criterios de admisión se han ido ampliando progresivamente, hasta comprender cirugía de urgencia, traumatología y cirugía específica para el tratamiento de malformaciones congénitas o adquiridas. En respuesta a las numerosas solicitudes, la estructura hospitalaria fue ampliada en 2002 con la construcción de un consultorio pediátrico, y en 2003 con la apertura de un pabellón médico pediátrico con 20 camas disponibles para ingresar a los niños más graves. A varios años de distancia, lamentablemente, las condiciones de la salud en

44) Percorsi in ceramica 34

Ficha de proyecto Centro quirúrgico Emergency

Sierra Leona no han registrado mejoras significativas, tanto es así que esta estructura, aunque reducida, continúa siendo lo mejor que un territorio de casi 5 millones de habitantes está en condiciones de ofrecer. El hospital de Emergency en Goderich es simplemente indispensable. Por ese motivo, una vez pasada la emergencia de la guerra, se ha considerado necesario dar una fuerte señal de crecimiento y estabilidad, decidiendo intervenir en 2010 con la radical modernización del mismo, llevada a cabo entre 2012 y 2014. El programa ha previsto la realización de un nuevo bloque para intervenciones quirúrgicas con tres salas y la nueva área de terapia intensiva, además de la reestructuración de la sala de emergencias. Los trabajos fueron ejecutados con objetivos de elevada calidad, sin transgredir de modo alguno los estándares sanitarios necesarios en un moderno bloque para intervenciones quirúrgicas, desarrollando, no obstante, una estructura particularmente esencial. Resultado que ha sido posible al poner en práctica la experiencia de simplificación y reducción lograda en los años anteriores en intervenciones análogas realizadas en contextos difíciles, que han permitido definir con exactitud qué era útil y qué no.

Un ejercicio que sería válido también en las estructuras occidentales, en favor de los costes y del mantenimiento. Del paso de hospital de guerra a hospital de paz se han beneficiado no solo las dotaciones y las prestaciones sanitarias suministradas, sino también la calidad de los espacios y del equipamiento, una mayor atención en los detalles y una figura arquitectónica que, en la sobriedad de los medios, logra hacerse “lugar”, símbolo de valores solidarios, identitarios y compartidos.

Un edificio símbolo de una obstinada utopía, con la esperanza expresa: “Que en diez años se pueda dejar este país a su propio futuro.

Será el momento en que comprenderemos que ya no seremos útiles”.

CASALGRANDE PADANA

(45

Lugar Goderich, Sierra Leona Comitente Emergency Arquitectos TAMassociati Equipo de diseño Raul Pantaleo, Massimo Lepore, Simone Sfriso, Enrico Vianello con Emergency logistic office Responsable del proyecto Pietro Parrino Proyecto de Ingeniería Climosfera srl Asesor de estructuras INGECO srl Responsables de obra Alessandro Tamai, Alessandro Giacomello Materiales cerámicos Línea Granitogres serie Technic, color Nebraska, formato 30x30, acabados Secura y Levigata Datos dimensionales Área lote: 5000 m² Superficie cubierta: 400 m² (construcción bloque quirúrgico), 1800 m² (reestructuración) Cronología 2011 inicio de la obra 2013 finalización

TAMassociati

Bioactive ceramics Bios for Goderich Los halagadores resultados obtenidos en la realización del Centro de cardiología pediátrica Salam en Sudán han guiado a los diseñadores en la adopción también para el hospital de Goderich de los materiales cerámicos de Casalgrande Padana. En efecto, para los pavimentos y los revestimientos de la nueva sala de emergencias y de las salas de operaciones se han utilizado placas cerámicas de la línea Bios Antibacterial Ceramics® de gres porcelanato compacto, totalmente vitrificado, patentadas y certificadas para hacer constar las más elevadas prestaciones antibacterianas, por lo tanto,

especialmente aptas para esta tipología de aplicación.

Bios Ceramics® Bios Ceramics® es una nueva y exclusiva generación de productos cerámicos para la arquitectura, con características absolutas y certificadas en el campo de la reducción de la contaminación ambiental, la autolimpieza y la capacidad de reducir las principales cepas bacterianas.

Para responder a cualquier exigencia de aplicación en interior y exterior, la producción se articula en dos líneas extremadamente especializadas: Bios Self-Cleaning® and Bios Antibacterial®.

Bios Self-Cleaning® fruto de un Master Agreement firmado con TOTO, es una línea de placas cerámicas desarrollada para la realización de revestimientos externos de fachada. Gracias al especial tratamiento, basado en la tecnología HYDROTECT®, ante la presencia de luz solar, se activa una reacción en condiciones de reducir los contaminantes presentes en el aire, descomponer la suciedad que se deposita sobre la superficie y removerla gracias a la acción natural del agua de lluvia.

Bios Self-Cleaning® se ofrece en una muy vasta gama de propuestas en términos de formatos, acabados y colores, que no ponen límites a la creatividad.

Bios Antibacterial® es una línea de placas cerámicas de revestimiento y pavimentación en gres porcelanato totalmente vitrificado, que cuenta con

46) Percorsi in ceramica 34

propiedades antibacterianas absolutas y certificadas, en condiciones de reducir en un 99,9 % las principales cepas bacterianas presentes en los ambientes confinados; no requiere luz para activarse y, en presencia de humedad, tradicional terreno fértil para el desarrollo de la flora bacteriana, incluso amplifica sus efectos beneficiosos.

Articulada sobre dos variantes de producto - Bios Antibacterial HYDROTECT®, destinado a las aplicaciones en ámbito residencial, comercial liviano, spa, centros de bienestar y piscinas, y Bios Antibacterial GRANITOGRES®, destinado a los ambientes de muy alto tránsito como centros comerciales, aeropuertos, escuelas, ambientes industriales, etc. - la serie es capaz de ofrecer la más completa, eficiente y certificada gama de productos en el sector de las cerámicas bioactivas.

NEWS

Creative Centre w Mediolanie

Spotkanie ceramiki i projektu architektonicznego Creative Centre Milano Foro Bonaparte 74 20121 Mediolan

Firma Casalgrande Padana, która zawsze śledzi i bacznie obserwuje kierunki rozwoju międzynarodowej sceny architektonicznej, nawiązała ścisłą i owocną współpracę z bohaterami projektu.

Z jednej strony zaangażowanie to pozwoliło opracować i stworzyć produkty wyjątkowo innowacyjne (zarówno pod względem estetyki i budowy, jak również pod względem wydajności i bezpieczeństwa dla środowiska), wykorzystywane na dużą skalę do rozmaitych zastosowań i licznych znanych obiektów architektonicznych, z drugiej

natomiast przełożyło się na promowanie i wspieranie istotnych inicjatyw kulturalnych w wielu różnych obszarach zastosowania ceramiki, przy boku ważnych partnerów i instytucji. Dążenie do bezwzględnej jakości przejawia się również w dziedzinie usług — a to za sprawą Padana Engineering, firmy konsultingowej specjalizującej się w doradztwie na wszystkich etapach rozwoju projektu architektonicznego wykorzystującego ceramikę.

Zasadniczą rolę w ramach tej strategii odgrywają Creative Centre, ośrodki informacji

CASALGRANDE PADANA

(47

NEWS Creative Centre w Mediolanie: Wszystkie wydarzenia 2016 roku CERAMIKA i ARCHITEKTURA historia firmy Casalgrande Padana przez pryzmat doświadczeń pracowni wzornictwa: 5+1AA, 4 maja Prelegent Alfonso Femia Studio Libeskind, 18 maja Prelegent Agostino Ghirardelli Andrea Maffei Architects, 8 czerwca Prelegent Andrea Maffei TAMassociati, 26 października Prelegenci Simone Sfriso i Raul Pantaleo Studio Marco Piva, 10 listopada Prelegent Marco Piva CASABELLA formazione.

Za każde wydarzenie w ramach tej inicjatywy włoska Krajowa Rada Architektów, Planistów, Architektów Krajobrazu i Konserwatorów (CNAPPC) przyznaje 2 punkty doskonalenia zawodowego.

CREATIVE BOOK CASALGRANDE PADANA z okazji wydania nowego dodatku do magazynu CASABELLA zwycięzcy Grand Prix opowiadają o swoich projektach:

i szkolenia pełniące funkcję miejsc kontaktu, dialogu, wymiany i usług w zakresie produkcji przemysłowej i wzornictwa, w których innowacja łączy się z kreatywnością w dziedzinie architektury, wzornictwa i sztuki. Obok pierwszego z takich ośrodków, działającego od lat w pobliżu zakładów produkcyjnych Casalgrande i zrealizowanego w oparciu o projekt architektonicznowykonawczy Studio Cerri Associati Engineering, otwarto niedawno miediolański Creative Centre.

Creative Center mieszczący się przy bulwarze Foro Bonaparte 74, w samym sercu Brera Design District w Mediolanie,

z wystrojem zaprojektowanym przez architekta Mario Righiego do celów ekspozycji wszystkich kolekcji Casalgrande Padana, nie jest zwyczajnym showroomem, ale wielozadaniowym miejscem, w którym specjalista z branży może znaleźć interesujące rozwiązania, lepiej poznać materiały, uzyskać pomoc i porady w zakresie podstawowych aspektów projektu, rozwijanego następnie przy wsparciu działu Engineering, a także ma możliwość udziału w spotkaniach i seminariach poświęconych architekturze i wzornictwu. W kontekście tym niezwykle cenna okazuje się współpraca

Peia Associati + JM Architecture, 15 listopada Prelegenci Giampiero Peia i Jacopo Mascheroni 5+1AA Agenzia di Architettura srl + SGB Architetti, 22 listopada Prelegenci Alfonso Femia i Gianluca Peluffo – Giulio Barazzetta i Sergio Gianoli Labics + Studio Drigo, 30 listopada Prelegenci Maria Claudia Clemente i Roberto Drigo Organizacja kulturalna CASABELLA formazione.

Za każde wydarzenie w ramach tej inicjatywy włoska Krajowa Rada Architektów, Planistów, Architektów Krajobrazu i Konserwatorów (CNAPPC) przyznaje 3 punkty doskonalenia zawodowego.

48) Percorsi in ceramica 34

z międzynarodowym magazynem architektonicznym „CASABELLA”, a w szczególności z działem CASABELLA formazione, który zorganizował w Creative Centre w Mediolanie cykl spotkań i wydarzeń odpowiadających na potrzeby szkoleniowe i wymogi doskonalenia zawodowego przewidziane w obowiązujących przepisach, w porozumieniu z włoską Krajową Radą Architektów, Planistów, Architektów Krajobrazu i Konserwatorów.

Ośrodek jest do całkowitej dyspozycji specjalistów po uprzednim umówieniu wizyty z kierownikiem dott. Davidem Catanią (+39 3485290437).

Creative Centre Milano Foro Bonaparte 74 C. P. 20121 Milán

Creative Centre Milán: Todos los encuentros de 2016 CERÁMICA y ARQUITECTURA la experiencia de Casalgrande Padana analizada a través de las historias profesionales de:

Creative Centre Milán

La cerámica converge con el proyecto de arquitectura Particularmente sensible y atenta a los fenómenos de evolución que se refieren al panorama arquitectónico internacional, Casalgrande Padana ha promovido y consolidado una provechosa relación de colaboración y diálogo con los protagonistas del proyecto. El compromiso se tradujo, por un lado, en la investigación y el desarrollo de productos particularmente innovadores (a nivel estético y morfológico, pero también prestacional, ambiental y de sostenibilidad), adoptados a gran escala en variadas aplicaciones y en numerosas arquitecturas icónicas; por otro lado, en la promoción y en el apoyo de iniciativas culturales de gran relevancia en los más variados ámbitos de aplicación de la cerámica, junto a importantes socios e instituciones. La atención puesta en la calidad absoluta se califica también en el plano de los servicios, mediante la estructura Padana Engineering sociedad de asesoramiento, especializada en la asistencia en cada una de

las fases de desarrollo del proyecto cerámico para la arquitectura.

En esta estrategia van asumiendo un puesto de relevancia los Creative Centres, polos de formación e información que se connotan como lugares de contacto, diálogo, participación y servicio, entre producción industrial y diseño, capaces de hacer interactuar innovación y creatividad, en el campo de la arquitectura, del diseño y del arte.

Junto al primero de estos polos, desde hace tiempo operativo a poca distancia de las instalaciones de producción de Casalgrande y realizado con proyecto arquitectónico y montaje del Estudio Cerri Associati Engineering, ha sido recientemente inaugurado el Creative Centre de Milán.

Situado en Foro Bonaparte 74, en el corazón del Brera Design District, con montaje a cargo del arquitecto Mario Righi para la exposición de todas las colecciones Casalgrande Padana, el Creative Centre de Milán no es un simple showroom, sino un lugar multitasking

en el que el profesional puede encontrar soluciones, profundizar el conocimiento sobre el material, recibir asesoramiento y asistencia para los aspectos más significativos del proyecto, en vista de un desarrollo adicional ofrecido por la división Engineering y, por último, tener la oportunidad de asistir a ciclos de encuentros y seminarios sobre temas de arquitectura y diseño. En tal sentido, es inestimable la colaboración establecida con la revista internacional de arquitectura CASABELLA, en particular, con la división CASABELLA formazione, que en el Creative centre de Milán ha desarrollado un articulado programa de iniciativas para responder a la demanda de formación y a las obligaciones de actualización previstas por las normas vigentes, de acuerdo con el Consejo Nacional de Arquitectos PPC. El centro está a total disposición de los profesionales, previa cita con el responsable, Dr. Davide Catania (+39 3485290437).

CASALGRANDE PADANA

(49

5+1AA, 4 4 de mayo Relator Alfonso Femia Studio Libeskind, 18 de mayo Relator Agostino Ghirardelli Andrea Maffei Architects, 8 de junio Relator Andrea Maffei TAMassociati, 26 October Relatores Simone Sfriso y Raul Pantaleo Studio Marco Piva, 10 de noviembre Relator Marco Piva CASABELLA formazione Para esta iniciativa el CNAPPC ha reconocido 2 créditos de formación profesional para cada uno de los encuentros.

CREATIVE BOOK CASALGRANDE PADANA con motivo de la salida del volumen anexo a CASABELLA, los ganadores del Grand Prix hablan de sus proyectos: Peia Associati + JM Architecture, 15 de noviembre Relatores Giampiero Peia y Jacopo Mascheroni 5+1AA Agenzia di Architettura srl + SGB Architects, 22 de noviembre Relatores Alfonso Femia y Gianluca Peluffo – Giulio Barazzetta y Sergio Gianoli Labics + Studio Drigo, 30 de noviembre Relatores Maria Claudia Clemente and Roberto Drigo CASABELLA formazione Para esta iniciativa el CNAPPC ha reconocido 3 créditos de formación profesional para cada uno de los encuentros.

NEWS

Brand&Landscape Award Old House przykładem dobrej praktyki Casalgrande Padana Old House, dawny dom wiejski odrestaurowany przez mistrza Kengo Kumę, został wyróżniony nagrodą Brand&Landscape Award 2016 za wirtuozerskie połączenie architektury i krajobrazu w ramach przestrzeni przemysłowej oraz zdolność wypromowania nowego spojrzenia na miejsce pracy i produkcji oraz na sposób prowadzenia biznesu.

Celem tego konkursu, ogłoszonego przez włoską Krajową Radę Architektów, Planistów, Architektów Krajobrazu i Konserwatorów oraz międzynarodowe

czasopismo „Paysage Topscape”, którego tegorocznym zwycięzcą został zrealizowany przez Guido Canalego projekt „Prada Headquarters” w Valvigni (Arezzo), jest promowanie idei i sugestii dotyczących nowych relacji między krajobrazem i przestrzenią produkcyjną, z myślą o zebraniu i porównaniu projektów i realizacji, zwracając uwagę na „dobre praktyki”, dzięki którym projektowanie krajobrazu przestrzeni produkcyjnych, w swoich licznych odmianach, nabiera badawczego znaczenia, stając się narzędziem

przekazywania wartości biznesowych, takich jak zrównoważony rozwój, piękno i współistnienie z otaczającym krajobrazem, wyznaczając nowe horyzonty prowadzenia biznesu.

Wyszukany projekt renowacji budynku Old House, wiekowego domu wiejskiego mieszczącego się na terenie zakładu produkcyjnego Casalgrande, z wyczuciem łączy tradycyjne wartości i współczesne funkcje, bez uszczerbku dla charakterystycznych elementów wiejskiego budownictwa tego regionu.

Budynek Old House, przeznaczony obecnie na wydarzenia kulturalne i muzealne, został odrestaurowany tak, by przywrócić mu jego pierwotne walory

50) Percorsi in ceramica 34

architektoniczne, jednocześnie umiejętnie i delikatnie zmieniając rozmieszczenie pomieszczeń.

Dzięki szeregowi specjalnie dobranych rozwiązań, takich jak stworzenie sadu obsadzonego dawną odmianą jabłoni o wrzecionowej koronie, z perspektywicznym widokiem na Casalgrande Ceramic Cloud — słynne współczesne dzieło również sygnowane przez Kengo Kumę — oraz ścieżki dla pieszych z białych płyt ceramicznych ułożonych w szerokich odstępach, które wydają unosić się na powierzchni ziemi, dając wyraz lekkości cechującej cały projekt Kumy, między budynkiem i jego naturalnym otoczeniem toczy się wyrafinowany i gęsty dialog.

Brand&Landscape Award Old House: un caso de buenas prácticas Casalgrande Padana Old House, restaurada por el maestro Kengo Kuma, ha sido premiada con el Brand&Landscape Award 2016 por la virtuosa integración entre arquitectura y paisaje dentro de ámbitos industriales y por la capacidad de promover una nueva visión de los ambientes de trabajo, de producción, de investigación y del hacer empresa. El concurso, convocado por el Consejo Nacional de Arquitectos, Planificadores, Paisajistas y Conservadores y por la revista internacional Paysage Topscape, que ha visto triunfar en la edición

de este año al “Prada Headquarters” de Valvigna (Arezzo) realizado por Guido Canali, busca promover ideas y sugerencias acerca de las nuevas relaciones entre el paisaje y los lugares de producción, con el objetivo de reunir y comparar proyectos y realizaciones, sacando a la luz “buenas prácticas” en las cuales el diseño del paisaje de los lugares de producción asume, en sus diversas tendencias, los contenidos de la investigación, convirtiéndose en herramienta para la comunicación de los valores de la empresa - valores de

sostenibilidad, de belleza y de integración con el paisaje circundante - trazando un nuevo horizonte del “hacer empresa”.

La refinada recuperación de la Old House, antigua construcción rural ubicada en el interior del sitio productivo de Casalgrande, conjuga con sensibilidad valores tradicionales y funciones contemporáneas, sin desnaturalizar los elementos distintivos que caracterizaban la preexistencia, típica de la campiña reggiana.

Ahora destinada a iniciativas culturales y de museo, la Old House ha sido restaurada, recuperando su imagen arquitectónica original y con reinterpretación de sus volúmenes y espacios

CASALGRANDE PADANA

(51

internos a través de una culta y delicada reescritura.

Texto y contexto, el edificio y su entorno verde elaboran un sofisticado diálogo a través de una serie de intervenciones específicas, entre las que se encuentran el transplante de un manzanar de espaldera de antiguos cultivares, con eje de perspectiva dirigido al Casalgrande Ceramic Cloud - conocida obra contemporánea que lleva la firma del propio Kengo Kuma - y una serie de circuitos peatonales de placas de cerámica blanca colocadas sobre el jardín con grandes juntas, que, al fluctuar en el plano de campiña, alimentan la imagen de ligereza que caracteriza a toda la intervención de Kuma.

NEWS

German Design Award Earth by Pininfarina: Niemcy nagradzają włoskie wzornictwo Skoordynowany system płyt ceramicznych Earth

by Pininfarina, zrodzony ze współpracy firm Casalgrande Padana i Pininfarina, otrzymał prestiżową nagrodę German Design Award 2017, jedno z najważniejszych branżowych wyróżnień w Europie.

Ustanowiona w 1953 roku nagroda German Design Award wyróżnia projektantów i firmy tworzące kreatywne i funkcjonalne produkty charakteryzujące się wysoką jakością i dbałością o środowisko i dobro człowieka.

Jej celem jest promowanie kultury projektowania i wzornictwa jako kluczowych narzędzi innowacji, badań i kreatywności.

Nagrodę roku 2017 w kategorii „Materiały i powierzchnie” przyznano kolekcji Earth by Pininfarina za kompletność projektu, umiejętne wykorzystanie różnych materiałów i wykończeń, doskonałe właściwości techniczne, a także oryginalność, elegancję i wszechstronność całej serii.

Ceremonia wręczenia nagród odbędzie się we Frankfurcie 10 lutego 2017 roku.

Earth by Pininfarina, pierwszy system płyt zaprojektowany przez firmę Pininfarina, jest wynikiem kompetencji tego piemonckiego producenta w różnych obszarach działalności — od wzornictwa przemysłowego

po architekturę — i umiejętnego wykorzystania odziedziczonego po sektorze motoryzacyjnym know-how w dziedzinie materiałów.

Powstała w ten sposób linia płytek o nowatorskim wzornictwie wyróżnia się swoją oryginalnością, która tkwi w niezwykłej wszechstronności pozwalającej na łączenie płyt ceramicznych z licznymi pełnymi wyrazu elementami dekoracyjnymi.

Te płytki z kamionki porcelanowej, wykonane zgodnie z najwyższymi standardami firmy Casalgrande Padana, odznaczają się wyjątkową i wyszukaną teksturą powierzchni (objętą

52) Percorsi in ceramica 34

międzynarodowym patentem), która dzięki nadzwyczajnie czystym i eleganckim liniom i wykorzystaniu szczególnych wykończeń i materiałów dekoracyjnych (lakierów samochodowych, szlachetnego drewna, skóry naturalnej), dostarcza niezwykłych wrażeń wszystkim zmysłom, a specjalna obróbka pozwala na ich zastosowanie jako materiału pokryciowego.

Linia Earth by Pininfarina, podobnie jak wszystkie produkty Casalgrande Padana, jest przyjazna dla środowiska i dostępna również w wersji Bios Antibacterial HYDROTECT® o potwierdzonych certyfikatem właściwościach antybakteryjnych i w wersji Bios Self-Cleaning® o wysokiej odporności na zabrudzenia i zdolności samoczyszczenia.

German Design Award Earth by Pininfarina: Alemania premia el diseño italiano El sistema coordinado de placas cerámicas Earth

by Pininfarina, nacido de la colaboración entre Casalgrande Padana y Pininfarina, ha obtenido el prestigioso German Design Award 2017, uno de los reconocimientos más prestigiosos del sector a nivel europeo. Instituido en 1953, el German Design Award distingue a diseñadores y empresas en condiciones de desarrollar productos creativos, funcionales y de calidad, en el marco del respeto del medio ambiente y del hombre; sostiene y promueve la cultura del proyecto y del diseño como herramientas

clave de la innovación, de la investigación y de la creatividad. El Award 2017 ha sido atribuido a la colección Earth by Pininfarina en la categoría “Materiales y Superficies” por lo completo del proyecto, por la sabia utilización de materiales y acabados diversos, por las excelentes características técnico-prestacionales, así como por la originalidad, la elegancia y la versatilidad de la serie. La premiación se llevará a cabo en Fráncfort el 10 de febrero de 2017.

Primer tile system ideado por la empresa piamontesa, Earth

by Pininfarina es fruto de los conocimientos obtenidos por Pininfarina en los

diversos ámbitos operativos - desde el diseño industrial hasta la arquitectura atesorando el know-how de materiales heredado del sector automovilístico. El resultado es una línea de placas de diseño inédito, cuya originalidad reside en su gran versatilidad, que permite combinar las placas cerámicas con una serie de elementos de decoración con gran inspiración.

Fabricadas en gres porcelanato de acuerdo a los elevados estándares de Casalgrande Padana, las placas presentan una exclusiva y sofisticada textura superficial (cubierta por patente internacional),

CASALGRANDE PADANA

(53

caracterizada por líneas extremadamente limpias y elegantes, única en sus ornamentos por el uso de acabados y materiales especiales (esmaltes de carrocería, maderas preciadas, piel natural), capaz de generar un potente efecto multisensorial y tratada para permitir su eficaz utilización como elemento de revestimiento. Earth by Pininfarina, como toda la producción de Casalgrande Padana, se caracteriza por los elevados contenidos de ecocompatibilidad y se ofrece también en las versiones Bios Antibacterial HYDROTECT®, con absolutas y certificadas propiedades antibacterianas, y Bios Self-Cleaning®, con elevadas prestaciones de autolimpieza y reducción de los agentes contaminantes.

NEWS

MAPIC Awards, MIPIM Awards i FX International Interior Design Awards Trzy nowe międzynarodowe nagrody przyznane Les Docks w Marsylii Nagrodzony w konkursie Grand Prix 2013–2015 w kategorii okładzin elewacyjnych projekt renowacji i rewitalizacji obiektu Les Docks w Marsylii, zrealizowany przez pracownię wzornictwa 5+1AA Alfonso Femia, Gianluca Peluffo Agenzia di Architettura, otrzymał trzy nowe ważne międzynarodowe wyróżnienia.

Ten wyszukany projekt mieszczący się gdzieś pomiędzy architekturą i instalacją artystyczną, w którym odgrywająca pierwszoplanową rolę ceramika Casalgrande Padana zaskoczyła swoimi formatami, zestawieniami

i systemami układania, został wybrany „najlepszym miejskim projektem komercyjnym” w konkursie MAPIC Award w Cannes premiującym doskonałość, innowację i kreatywność w dziedzinie nieruchomości.

Projekt ten, w ramach którego przekształcono poważny i surowy budynek w miejsce tętniące życiem, z 50 sklepami, 20 restauracjami, targiem i licznymi punktami spotkań, doskonale wpisujące się w otoczenie miasta i morza, otrzymał przyznawaną również w Cannes prestiżową nagrodę MIPIM Award jako „najlepsze centrum handlowe”.

Wyrazy uznania dla pracowni wzornictwa 5+1AA i firmy Casalgrande Padana napłynęły również z Londynu, gdzie w konkursie FX International Interior Design Awards projekt Les Docks został ogłoszony „najlepszym projektem globalnym”, a nagrodę w kategorii „najlepszy produkt pokryciowy” przyznano linii Diamante (design 5+1AA), kolekcji płytek z emaliowanej kamionki porcelanowej, które dzięki swojej błyszczącej powierzchni i fasetom inspirowanym diamentami odbijają światło, tworząc zachwycający wielokolorowy efekt.

54) Percorsi in ceramica 34

Unicolore, Blu forte

Unicolore, Blu chiaro

Unicolore, Blu scuro

Unicolore, Azzurro

Unicolore, Bianco

Cemento, Cassero grigio

Diamante, Boa

MAPIC Awards, MIPIM Awards y FX International Interior Design Awards Tres nuevos reconocimientos internacionales para los Docks de Marsella Ganador del Grand Prix 2013-2015 en la categoría de los revestimientos para exteriores, la intervención de recuperación y revitalización funcional de los Docks de Marsella, llevada a cabo por el estudio 5+1AA Alfonso Femia, Gianluca Peluffo Agencia de Arquitectura, ha recibido tres nuevos importantes reconocimientos internacionales.

Este refinado proyecto considerado arquitectura e instalación artística, donde la cerámica Casalgrande Padana es protagonista absoluta, sorprendente por las formas, combinaciones y sistemas de colocación,

ha sido premiado como el “mejor proyecto comercial urbano” por MAPIC Award de Cannes, evento que premia la excelencia, la innovación y la creatividad en el campo del retail real estate. Siempre en Cannes, el proyecto - que ha transformado una severa y austera fábrica en un lugar para ser vivido, con 50 negocios, 20 restaurantes, un mercado y varios meeting points, en un diálogo virtuoso con la ciudad y el mar - ha ganado también el prestigioso MIPIM Award como “mejor centro comercial”.

Un doble reconocimiento

para 5+1AA y Casalgrande Padana llegó también desde Londres con el FX International Interior Design Awards, donde la intervención de los Docks ha sido premiada como “mejor proyecto global”, mientras que el reconocimiento por “el mejor producto de superficie” ha sido obtenido por la línea Diamante (design by 5+1AA), colección de losas en gres porcelánico esmaltado que, gracias al brillo y a las facetas inspiradas en el diamante, puede plasmar la luz transformándola en una sustancia envolvente y multicolor.

CASALGRANDE PADANA

(55

pantone 338 C

pantone 377 M

pantone 390 C

pantone 378 M

pantone 367 C