PROGRAMACIÓN 6º. Curso 2018-19 by castelao navia

PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS 2018-19

ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA 6º E.P. ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS 6º E.P. ÁREA DE MATEMÁTICAS 6º E.P. ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA 6º E.P. ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA 6º E.P. ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS 6º E.P.

CEIP Alfonso D. Rodríguez Castelao Navia – Vigo

ÍNDICE CONTEXTUALIZACIÓN DO ALUMNADO ............................................................................ 4 ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA ........................................................................................... 8 CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE ............. 19 MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE ............................ 21 PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN ................................................................................ 29 CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ....................................................................................... 34 ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS .................................................................................................... 37 CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE ............. 49 MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE ............................ 51 PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN ................................................................................ 60 CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ....................................................................................... 65 ÁREA DE MATEMÁTICAS .......................................................................................................... 68 CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE ............. 83 MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE ............................ 85 PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN ................................................................................ 91 CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ....................................................................................... 96 ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA ........................................................................ 100 CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE ........... 119 MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE .......................... 121 PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN .............................................................................. 128 CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ..................................................................................... 133 ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA .......................................................................... 137 CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE ........... 159 MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE .......................... 160 PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN .............................................................................. 168 CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ..................................................................................... 173 ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS. .............................................................................. 177 CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE .......... 191 MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE .......................... 192 PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN .............................................................................. 200 CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN ..................................................................................... 205 INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE. ................................................................................................. 208

DIRECTRICES E INSTRUMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL.......................................................................................................................... 214 ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E OS REFORZOS PARA LOGRAR DITA RECUPERACIÓN. ......................................................................................................... 215 CRITERIOS DE PROMOCIÓN Á SEGUINTE ETAPA EDUCATIVA. ........................... 217 METODOLOXÍA DIDÁCTICA .............................................................................................. 220 MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE .................................................................. 231 ADAPTACIÓNS CURRICULARES. ..................................................................................... 234 PROGRAMA DE EDUCACIÓN EN VALORES................................................................... 235 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR. .......................................... 238 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC............................................................... 246 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA. ................................. 248 ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LINGÜÍSTICO ................................ 250 MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTO.... 251 ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES ..................................... 254 PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN .......................... 257

CONTEXTUALIZACIÓN DO ALUMNADO

Toda programación didáctica é un instrumento de planificación, desenvolvemento e avaliación de cada unha das áreas do currículo, na que se concretan os obxectivos, as competencias básicas, os contidos, os diferentes elementos que compoñen a metodoloxía, os criterios e procedementos de avaliación, a atención á diversidade, a educación en valores, etc., así como os concernentes ao Plan Lector, ao Plan das Tecnoloxías da Información e da Comunicación, ao Plan de Convivencia, ao Proxecto Lingüístico, etc., no caso que nos ocupa, referidos ao 6º Curso de Educación Primaria. As programacións didácticas intégranse na Programación xeral anual, de acordo co disposto no artigo 125 da Lei Orgánica 2/2006 e desenvolverán o currículo establecido para a Educación Primaria no Decreto 105/2014, de 4 de setembro, polo que se establece o currículo de Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia.

Como sabemos, unha programación deberá orientarse a planificar, de forma coherente e axeitada, as actividades que serán levadas a cabo durante o proceso de ensino – aprendizaxe para que os alumnos sexan capaces de aprender a aprender e, así, posúan autonomía e iniciativa persoal na vida. Toda alternativa de programación precisará seguir o principio de racionalización do esforzo e do traballo, e estar orientada á práctica. Para realizar un ensino axeitado tomamos como referencia o “ProxectoEducativo” e o “Proxecto Curricular de Centro”, así como as actuais leis: -Lei Orgánica de Educación 2/2006, do 3 de maio. -Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o currículo de Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia. -Orde do 9 de xuño de 2016 pola que se regula a avaliación e a promoción do alumnado que cursa Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia.

-Decreto 374/1996, do 17 de outubro, polo que se aproba o regulamento orgánico das escolas de Educación infantil e os colexios de Educación Primaria. -0rde do 22 de xullo de 1997 (Cap. II).

A programación terá un carácter aberto e flexible, para así afrontar as dificultades que poidan presentarse nas aulas. Trátase de contribuír ao desenvolvemento integral dosnosos alumnos/as, a conquerir as competencias básicas, a desenvolver un axeitado grao de madurez e a estimula-la súa socialización, nun intento de que os alumnos/as realicen aprendizaxes funcionais e significativas, sen esquece-la atención á propia diversidade.

OC.E.I.P.”Alfonso D. Rodríguez Castelao”, de titularidade pública, está situado na parroquia de Navia, pertencente ao Concello de VIGO, na zona oeste da cidade e na contorna da ría do mesmo nome.A extensión aproximada da parroquia é de 200 Ha. O colexio ubícase en “Pedra Seixa”, antiga zona rural na que se desenvolveu un proxecto urbanístico que transformou tanto o espazo físico como o carácter do lugar, que levou ao colexio a actual situación de ampliación. Nos últimos cursos vimos convivindo con obras. A meirande parte do alumnado de 6º Curso de Educación Primaria pertence a familias de clase media que teñen un bo concepto do colexio e colaboran abertamente co mesmo, tanto no referente á educación dos seus fillos/as coma no desenvolvemento das actividades complementarias organizadas polo centro. A lingua empregada polo alumnado, na súa maioría, é o castelán. O uso do galego e do castelán no entorno familiar e na comunidade educativa atópase recollido no Proxecto Lingüístico do Centro. O idioma estranxeiro que se está impartindo é o inglés. O horario de Titorías dedicado ás familias é de 16 a 17 horas, os martes pola tarde, aínda que é flexible a atención noutro horario previa solicitude ao profesorado. 5

EQUIPO DOCENTE de6º Curso de Educación Primaria: *Profesora titora, que imparte as materias seguintes: Lingua Galega, Lingua Castelá, Matemáticas, Ciencias da Natureza, Ciencias Sociais e Valores Sociais e Cívicos. *Profesora de Inglés *Profesora que imparte Educación Plástica (Sección bilingüe) *Profesora de Educación Musical *Profesor de Educación Física *Profesora de Pedagoxía Terapéutica (apoio na aula) *Profesora de Relixión Católica *Na Hora de ler: profesora titora de 6º, profesora titora de 5º, xefa do Departamento de Orientación e profesora de Inglés. *Materia libre configuración: profesora titora de 5º.

En 6º nivel de Educación Primaria contamos con 23 alumnos/as, ningún de nova matrícula. Todos teñen avaliación positiva en todas as áreas de 5º curso. Na área de Matemáticas,tres alumnos/as recibirán apoio na aula unha sesión á semanapor parte da profesora de PT. Tamén faremos un desdobre dunha sesión á semana coa axuda da profesora titora de 5º. En relación coa materia de libre configuración, impleméntase un desdobre semanal (dúas sesións) de Reforzo Competencias en TICs.

ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA

ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1. INICIACIÓN Á ACTIVIDADE CIENTÍFICA  b

 B1.1. Iniciación á actividade científica.

 e

 B1.2. Emprego de diferentes fontes de información.

 h  i

 B1.3. Lectura de textos propios da área.  B1.4. Utilización das tecnoloxías da información e comunicación para buscar e seleccionar información, simular procesos e comunicar conclusións sobre os traballos realizados.  B1.5. Uso progresivamente autónomo do tratamento de textos (axuste de páxina, inserción de ilustracións ou notas, imaxes etc.). Xestión de ficheiros.

 B1.1. Obter información relevante  CNB1.1.1. Busca, selecciona e sobre feitos ou fenómenos organiza información concreta e previamente delimitados, facendo relevante, analízaa, obtén predicións sobre sucesos conclusións, elabora informes para naturais, integrando datos de o rexistro de plan de traballo e observación directa e indirecta a comunica, de forma oral e escrita, partir da consulta de fontes as conclusións. directa e indirectas e comunicando os resultados en  CNB1.1.2. Expresa oralmente e por diferentes soportes. escrito, de forma clara e ordenada contidos relacionados coa área manifestando a comprensión de textos orais e/ou escritos.

 CCL  CSIEE  CAA  CD  CMCCT

 CCL  CMCCT

Ao longo de todo o curso

 CNB1.1.3. Emprega de forma autónoma o tratamento de textos (axuste de páxina, inserción de ilustracións ou notas etc).

 CCL

 CNB1.1.4. Manexa estratexias axeitadas para acceder á información dos textos de carácter científico.

 CMCCT

 CSIEE  CMCT  CD

 CAA  CCL

ÁREA Obxectivos  b  h

 a  b  c  e  g  h  i

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos  B1.6. Aproximación experimental a cuestións científicas próximas á súa realidade.

CURSO

Criterios de avaliación  B1.2. Establecer conxecturas tanto respecto de sucesos que ocorren dunha forma natural como sobre os que ocorren cando se provocan a través dun experimento ou dunha experiencia.

Estándares de aprendizaxe

 B1.12. Emprego de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade.  B1.13. Elaboración de protocolos de uso das TIC na aula.  B1.14. Valoración da necesidade de controlar o tempo destinado ás

Competencias clave

 CNB1.2.1. Manifesta autonomía na  CSIEE planificación e execución de accións  CAA e tarefas e ten iniciativa na toma de  CMCCT decisións, identificando os criterios e as consecuencias das decisións tomadas.

 B1.7. Traballo individual e cooperativo.  B1.3. Traballar de forma  CNB1.3.1. Utiliza estratexias para cooperativa, apreciando o estudar e traballar de forma eficaz,  B1.8. A igualdade entre homes e coidado pola seguridade propia e individualmente e en equipo, mulleres. A conduta responsable. a dos seus compañeiros/as, amosando habilidades para a  B1.9. A relación cos demais. A coidando as ferramentas e resolución pacífica de conflitos. resolución pacífica de conflitos. Toma facendo uso adecuado dos de decisións: criterios e materiais  CNB1.3.2. Coñece e emprega as consecuencias. normas de uso e de seguridade dos  B1.10. Técnicas de traballo. Recursos instrumentos, dos materiais de e técnicas de traballo individual. traballo e das tecnoloxías da Desenvolvemento de hábitos de información e comunicación. traballo, esforzo e responsabilidade.  B1.11. Hábitos de prevención de enfermidades e accidentes, na aula e no centro.

SEXTO Temporalización

Ao longo de todo o curso

 CAA  CSC  CMCCT  CSIEE  CMCCT  CSC  CD  CAA Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

tecnoloxías da información e da comunicación e o seu poder de adicción.  a  b  c  e  g  h  i

 B1.15. Planificación e realización de proxectos, experiencias sinxelas e pequenas investigacións, formulando problemas, enunciando hipóteses, seleccionando o material necesario, montando, realizando e extraendo conclusións e presentando informes en diferentes soportes.

 B1.4. Realizar proxectos,  CNB1.4.1. Realiza proxectos, experiencias sinxelas e pequenas experiencias sinxelas e pequenas investigacións e presentar investigacións formulando informes coas conclusións en problemas, enunciando hipóteses, diferentes soportes. seleccionando o material necesario, realizando, extraendo conclusións e comunicando os resultados.  CNB1.4.2. Presenta un informe, de forma oral ou escrita, empregando soportes variados, recollendo información de diferentes fontes (directas, libros, internet) cando traballa de forma individual ou en equipo na realización de proxectos, experiencias sinxelas e pequenas investigacións.

 m

 CMCCT  CCL  CAA  CSIEE

 CCL

Ao longo de todo o curso.

 CMCCT  CSC  CD  CAA  CSIEE

BLOQUE 2 - O SER HUMANO E A SAÚDE  e  h

 B2.1. O corpo humano e o seu funcionamento.  B2.2. Anatomía e fisioloxía.  B2.3. Células, tecidos, órganos, aparellos e sistemas.  B2.4. Diferentes tipos de células. Os

 CNB2.1.1. Identifica e localiza os  B2.1. Identificar e localizar os principais órganos implicados na principais órganos implicados na realización das funcións vitais do realización das funcións vitais do ser humano. corpo humano e establecer algunhas relacións fundamentais entre elas e determinados hábitos

 CMCCT No 2º Trimestre.

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos virus e as bacterias.

 e  h

 B2.5. As funcións vitais no ser humano.  B2.6. Función de relación (órganos dos sentidos, sistema nervioso e aparello locomotor).

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

de saúde.

 B2.2. Coñecer o funcionamento de células, tecidos, órganos, aparellos, sistemas: a súa localización, forma, estrutura, funcións, coidados etc.

 CNB2.2.1. Identifica e describe as principais características dos aparellos respiratorio, dixestivo, locomotor, circulatorio e excretor e explica as principais funcións.

 CMCCT  CCL

No 2º Trimestre

 B2.7. Función de nutrición (aparellos respiratorio, dixestivo, circulatorio e excretor).  B2.8. Función de reprodución (aparello reprodutor).  a

 B2.9. Saúde e enfermidade.

 b

 B2.10. Principais enfermidades que afectan aos aparellos e sistemas do organismo humano.

 c  d  h  k  m

 B2.11. Hábitos saudables para previr enfermidades.

 B2.3. Relacionar determinadas prácticas de vida co adecuado funcionamento do corpo, adoptando estilos de vida saudables e coñecendo as repercusións para a saúde.

 B2.12. Trastornos alimenticios.  B2.13. Efectos nocivos do consumo de alcohol e drogas.  B2.14. Tipos de dietas.  B2.15. Análise de etiquetas de produtos.  B2.16. Avances da ciencia que

 CNB2.3.1. Recoñece estilos de vida  CMCCT saudables e os seus efectos sobre  CCL o coidado e mantemento do  CSC funcionamento global do corpo.  CNB2.3.2. Coñece e explica os principios das dietas equilibradas, identificando as prácticas saudables para previr e detectar os riscos para a saúde.

 CMCCT

 CNB2.3.3. Recoñece os efectos nocivos do consumo de alcohol e drogas.

 CMCCT

 CCL  CAA  CSC

 CAA  CSC

No 2º Trimestre.

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

melloran a saúde e a vida.  B2.17. Coñecemento de actuacións básicas de primeiros auxilios.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

 CNB2.3.4. Observa, identifica e describe algúns avances da ciencia que melloran a saúde (medicina, produción e conservación de alimentos, potabilización da auga etc.).

 CMCCT

 CNB2.3.5. Coñece técnicas de primeiros auxilios, en situacións simuladas e reais.

 CMCCT

Temporalización

 CCL  CSC

 CSC

BLOQUE 3. OS SERES VIVOS  e  h

 B3.1. Seres vivos, seres inertes. Diferenciación.  B3.2. Organizaciñon e estrutura dos seres vivos: células, tecidos: tipos; órganos; aparellos e sistemas: principais características e funcións.

 e  h  l

 B3.3. Os seres vivos: características, clasificación e tipos.  B3.4. Os animais vertebrados e invertebrados, características e clasificación.

 B3.1. Coñecer a estrutura dos seres vivos: células, tecidos, tipos, órganos, aparellos e sistemas: identificando as principais características e funcións.

 CNB3.1.1. Identifica e describe a estrutura dos seres vivos: células, tecidos, órganos, aparellos e sistemas nomeando as principais características e funcións de cada un deles.

 CCL

 B3.2. Coñecer diferentes niveis de clasificación dos seres vivos, atendendo ás súas características e tipos.

 CNB3.2.1. Identifica as características e clasifica os seres vivos:

 CMCCT

 CMCCT No 1º Trimestre.

- Reino animal. - Reino das plantas.

 B3.5. As plantas: estrutura e fisioloxía. A fotosíntese e a súa importancia para a vida na Terra.

- Reino dos fungos. - Outros reinos.  CNB3.2.2. Utiliza guías na  CMCCT identificación científica de animais e

No 1º Trimestre

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe plantas.  CNB3.2.3. Explica a importancia da fotosíntese para a vida na Terra.



 e  h  l  i  o

 B3.6. As relacións entre os seres vivos. Cadeas alimentarias. Poboacións, comunidades e ecosistemas. Características e compoñentes dun ecosistema.  B3.7. Ecosistemas: pradería, poza, lagoa, bosque, litoral e cidade e os seres vivos. A biosfera, diferentes hábitats dos seres vivos.  B3.8 Hábitos de respecto e coidado cara aos seres vivos.  B3.9. Uso de medios tecnolóxicos para o estudo dos seres vivos.  B3.10. Interese pola observación e polo estudo rigoroso de todos os seres vivos.

 B3.3. Investigar as características  CNB3.3.1. Investiga e explica as de ecosistemas do seu contorno relacións entre os seres vivos. mediante a recollida de datos, Cadeas alimentarias. Poboacións, facendo hipóteses, empregando comunidades e ecosistemas. diversas fontes de información e presentando os resultados en  CNB3.3.2. Recoñece e explica diferentes soportes, mostrando algúns ecosistemas: pradería, interese pola rigorosidade e charca, bosque, litoral e cidade e os hábitos de respecto e coidado seres vivos que neles habitan. cara aos seres vivos.  CNB3.3.3. Observa e identifica diferentes hábitats dos seres vivos facendo fincapé no coidado destes e nomea algunhas causas de extinción de especies.

 B3.11. Uso da lupa para a observación científica.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CAA  CMCCT  CCL  CMCT  CCL

 CMCCT  CCL

 CMCCT  CSC No 1º Trimestre

 CNB3.3.4. Usa a lupa e outros medios tecnolóxicos para a observación científica.

 CMCCT

 CNB3.3.5. Observa e rexistra algún proceso asociado á vida dos seres vivos, utilizando os instrumentos e os medios audiovisuais e tecnolóxicos apropiados, comunicando de xeito oral e escrito

 CMCCT  CCL  CD  CAA

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

os resultados.

BLOQUE 4. MATERIA E ENERXÍA  e  h

 B4.1. Concepto de enerxía. Diferentes  B4.1. Coñecer leis básicas que  CNB4.1.1. Investiga a través da  CMCCT formas de enerxía. A luz como fonte rexen fenómenos como a realización de experiencias sinxelas  CAA de enerxía. reflexión da luz, a transmisión da para achegarse ao coñcemento das  CSIEE corrente eléctrica, os cambios de leis básicas que rexen fenómenos  B4.2. Electricidade: a corrente estado e as reaccións químicas: a como a reflexión da luz, a eléctrica. Circuítos eléctricos. combustión, a oxidación e a transmisión da corrente eléctrica e Magnetismo: o magnetismo terrestre. fermentación. os cambios de estado. O imán: o compás.  B4.3. Os cambios de estado. As reaccións químicas: a combustión, a oxidación e a fermentación.

 e  h

No 3º Trimestre

 CNB4.1.2. Investiga a través da  CMCCT realización de experiencias sinxelas  CAA para achegarse ao coñcemento das  CSIEE leis básicas que rexen reaccións químicas: combustión, oxidación e fermentación.

 B4.4. Fontes de enerxía e materias primas: a súa orixe. Enerxías renovables e non renovables.

 B4.2. Coñecer as características das fontes de enerxía e materias primas renovables e non renovables e relacionalas co  B4.5. Fontes de enerxías renovables e desenvolvemento enerxético e non renovables. O desenvolvemento sostible.

 CNB4.2.1. Identifica e explica algunhas das principais características das diferentes formas de enerxía: mecánica, lumínica, sonora, eléctrica, térmica e química.

 CMCCT  CCL No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

enerxético, sostible e equitativo.

 h

 B4.7. Planificación e realización de experiencias diversas para estudar as propiedades de materiais de uso común e o seu comportamento diante da luz, o son, a calor, a humidade e a electricidade.  B.4.8. Predición de cambios no movemento ou na forma dos corpos por efecto das forzas.

 e  h

Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

Temporalización

 CNB4.2.2. Identifica e explica os  CMCCT beneficios e riscos relacionados coa  CSC utilización das enerxías renovables  CCL e non renovables: esgotamento, choiva ácida, radioactividade, expoñendo posibles actuacións para un desenvolvemento sostible.

 B4.6. Utilidade dalgúns avances, produtos e materiais para a sociedade.

 e

SEXTO

 B4.3. Planificar e realizar sinxelas  CNB4.3.1. Planifica e realiza investigacións para estudar o sinxelas experiencias e predí comportamento dos corpos diante cambios no movemento, na forma das forzas, a luz, a electricidade, ou no estado dos corpos por efecto o magnetismo, a calor ou o son. das forzas ou das achegas de enerxía, comunicando o proceso seguido e o resultado obtido.

 B4.9. Observación dalgúns fenómenos  B4.4. Realizar experiencias de natureza eléctrica e os seus sinxelas e pequenas efectos (luz e calor). investigacións sobre diferentes fenómenos físicos e químicos da  B4.10. Atracción e repulsión de cargas materia. eléctricas.  B4.11. Separación de compoñentes dunha mestura mediante destilación,

 CAA  CMCCT  CSIEE  CCL No 3º Trimestre

 CNB4.3.2. Observa de xeito sistemático, aprecia e explica os efectos da calor no aumento de temperatura e dilatación dalgúns materiais.

 CMCCT

 CNB4 4.1 Identifica, experimenta e exemplifica argumentando algúns cambios de estado e a súa reversibilidade.

 CMCCT

 CNB4.4.2. Separa os compoñentes dunha mestura mediante destilación, filtración, evaporación



 CCL

No 3º Trimestre CMCCT

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

filtración, evaporación ou disolución.

SEXTO Competencias clave

Estándares de aprendizaxe

Temporalización

ou disolución.

 B4.12. Reaccións químicas: a combustión, a oxidación e a fermentación.  B4.13. Normas de prevención de riscos.

 CNB4.4.3. Presenta conclusións de procesos de investigación, experiencias sinxelas ou proxectos sobre diferentes fenómenos físicos e químicos da materia, en diferentes soportes.

 CMCCT

 CNB4.4.4. Identifica e expón as principias características das reaccións químicas: combustión, oxidación e fermentación.

 CMCCT

 CNB4.4.5. Respecta as normas de uso, de seguridade e de mantemento dos instrumentos de observación e dos materiais de traballo.

 CMCCT

 CAA  CSIEE  CCL  CD

 CAA

 CSC

BLOQUE 5. A TECNOLOXÍA, OBXECTOS E MÁQUINAS  e  h

 B5.1. Máquinas e aparellos. Tipos de máquinas na vida cotiá e a súa utilidade.  B5.2. Análise de operadores e emprego na construción dun aparello.

 B5.1. Coñecer os principios  CNB5.1.1. Identifica diferentes tipos  CMCCT básicos que rexen as máquinas e de máquinas e clasifícaas segundo  CAA os aparellos. o número de pezas, o xeito de accionalas e a acción que realizan.  CNB5.1.2. Observa, identifica e describe algúns dos compoñentes

 CMCCT 

CCL

No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

das máquinas.  CNB5.1.3. Observa e identifica  CMCCT algunha das aplicacións das  CSC máquinas e dos aparellos e a súa utilidade para facilitar as actividades humanas.  g  h  j

 e  h

 B5.3. Construción de estruturas  B5.2. Planificar a construción de  CNB5 2.1 Constrúe algunha sinxelas que cumpran unha función ou obxectos e aparellos cunha estrutura sinxela que cumpra unha condición para resolver un problema a finalidade previa, empregando función ou condición para resolver partir de pezas moduladas. fontes enerxéticas, operadores e un problema a partir de pezas materiais apropiados, realizando moduladas (escaleira, ponte, o traballo individual e en equipo e tobogán etc.) proporcionando información sobre que estratexias se empregaron.

 CMCCT

 B5.4. A electricidade no desenvolvemento das máquinas.

 CNB5.3.1. Identifica os elementos dun circuíto eléctrico, constrúe un e explica algúns efectos da electricidade.

 CMCCT

 CNB5.3.2. Observa e identifica as principais características dos imáns e relaciona electricidade e magnetismo.

 CMCCT

 CNB5.4.1. Coñece e explica algúns dos grandes descubrimentos e inventos da humanidade.

 CCL

 B5.5. Elementos dos circuítos eléctricos.

 B5.3. Realizar experiencias sinxelas para coñecer as leis básicas que rexen a transmisión da corrente eléctrica.

 B5.7. Condutores e illantes.  B5.8. A relación entre electricidade e magnetismo.

 h

 B5.9. A ciencia: presente e futuro da sociedade.  B5.10. Beneficios e riscos das

 CSIEE No 3º Trimestre

 CSIEE  CCL No 3º Trimestre

 B5.6. Efectos da electricidade.

 e

 CAA

 B5.4. Coñecer os principais avances da ciencia e da tecnoloxía.Identificar os

 CMCCT  CSC

No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS DA NATUREZA Contidos tecnoloxías e produtos.

CURSO

Criterios de avaliación beneficios e riscos.

Estándares de aprendizaxe  CNB5.4.2. Coñece e explica algúns dos avances da ciencia no fogar e na vida cotiá, na medicina, na cultura e no lecer, na arte, na música, no cine e no deporte e nas tecnoloxías da información e a comunicación.

 B5.11. Importantes descubrimentos e inventos.

SEXTO Competencias clave  CMCCT  CCL  CSC  CCEC

Temporalización

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE - Obter información concreta e relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados a partir da consulta de diversos documentos. - Utilizar as Tecnoloxías da Información e a Comunicación para obter información, aprender e expresar contidos sobre Ciencias da Natureza. - Identificar e localizar os principais órganos implicados no desenvolvemento das funcións vitais do corpo humano, establecendo relacións entre estas e determinados hábitos alimentarios, de hixiene e de saúde. - Coñecer o funcionamento de células, tecidos, órganos, aparellos e sistemas e a súa localización, forma, estrutura, funcións, e os seus coidados. - Identificar e practicar os hábitos de alimentación, postura, hixiene e descanso máis adecuados para favorecer a saúde. - Aplicar criterios que permiten identificar, comparar e clasificar as diferentes clases de animais e plantas. - Coñecer as características e os compoñentes dun ecosistema. - Coñecer a relación entre o ser humano e a biodiversidade, e identificar as causas da extinción de especies. - Relacionar determinadas prácticas do ser humano co adecuado respecto e coidado polo medio natural adoptando estilos de vida consecuentes, ser consciente das consecuencias para a vida no planeta das súas actuacións, tanto na escola coma fóra dela.

- Coñecer como os cambios no medio, tanto os producidos por procesos naturais como pola actividade humana, poden afectarlle aos seres vivos, aos compoñentes inertes e ao equilibrio na Terra. - Identificar e describir os principais usos dos recursos naturais, sinalando as súas vantaxes e inconvenientes. - Formular conxecturas para explicar as relacións entre algúns factores do medio físico e algunhas características dos seres vivos. - Coñecer e aplicar algúns criterios para estudar e clasificar algúns materiais polas súas propiedades. - Efectuar experiencias e pequenas investigacións sobre diferentes fenómenos físicos e químicos da materia formulando problemas, enunciando hipóteses, seleccionando o material necesario, realizándoas, extraendo conclusións e comunicando resultados. - Coñecer as leis básicas que rexen fenómenos como a reflexión da luz, transmisión da corrente eléctrica, cambios de estado e as reaccións químicas. - Coñecer as características das fontes de enerxía, e materias primas renovables e non renovables e relacionalas con desenvolvemento enerxético sostible. - Coñecer a utilización humana dos recursos naturais da Terra identificando algúns recursos físicos empregados na vida cotiá, e a necesidade de conservar estes recursos, especialmente a auga. - Coñecer os principios básicos que rexen as máquinas e os aparellos que se utilizan na vida cotiá e a súa utilidade. - Coñecer os principais avances da ciencia e da tecnoloxía, identificando os beneficios e os riscos.

- Planificar a construción de obxectos e aparatos cunha finalidade previa utilizando fontes enerxéticas, operadores e materiais apropiados, e realizala, coa habilidade manual adecuada, combinando o traballo individual e en equipo, e presentar o obxecto construído así como un informe, tendo en conta as medidas de prevención de accidentes. - Abordar problemas sinxelos, extraídos do contorno inmediato, recollendo información de diversas fontes (enquisas, cuestionarios, imaxes, documentos, etc.), elaborando a información recollida (táboas, gráficos, resumos, etc.) extraendo conclusións e formulando posibles solucións.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE Competencia en Comunicación lingüística A expresión oral e a expresión escrita requiren un adestramento en cada unha das áreas. Debido ao carácter da área de Ciencias da Natureza, coa importancia de iniciar ao alumnado nesa busca de información e presentala ao resto, de realizar simulacións, de iniciarse na actividade científica..., é unha prioridade traballar co alumnado a comprensión ao longo das unidades que vanse desenvolver. - Comprender o sentido dos textos escritos. - Plan lector: gozar coa lectura. - Aumentar a riqueza no vocabulario específico da área. - Ser rigoroso no emprego dos termos específicos desta área.

- Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas. - Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información. - Saber construír un discurso: ser coidadoso na precisión de termos, encadeamento de ideas, expresión verbal. - Adquirir a terminoloxía específica sobre seres vivos, e sobre obxectos e fenómenos naturais. - Utilizar o coñecemento de estruturas lingüísticas, normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos. - Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas diversas situacións comunicativas.• - Comprender textos informativos, explicativos e argumentativos. - Transmitir ideas en informacións sobre a natureza. - Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos...

Competencia Matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía O desenvolvemento desta competencia na área curricular de Ciencias da Natureza permítenos utilizar elementos e razoamentos matemáticos para resolver problemas provenientes de situacións cotiás partindo do coñecemento dun mesmo, da natureza e da interacción cos outros. Así mesmo, incorpora a aplicación dalgunhas nocións, conceptos científicos e técnicos coa posibilidade real de utilizar a actividade matemática en contextos variados aos que se ten que enfrontar o propio alumnado.

- Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que acontece ao noso redor. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo home no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá. - Utilizar ferramentas matemáticas tales como medidas, escalas, táboas ou representacións gráficas. - Utilizar a linguaxe matemática para cuantificar fenómenos naturais, expresar datos. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao seu coidado saudable. - Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos xeométricos...) en situacións cotiás

Tratamento da información e competencia dixital Ser competente na utilización das tecnoloxías da información e da comunicación como instrumento de traballo intelectual inclúe utilizalas na súa dobre función de transmisoras e xeradoras de información e coñecemento. Desde esta área faise necesario o manexo de ferramentas dixitais para a adquisición de información e transformala en coñecemento.

Na área de Ciencias da Natureza adestraremos os descritores seguintes: - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Utilizar as tecnoloxías da comunicación e a información para ter unha visión actualizada da actividade científica. - Mellorar nas destrezas asociadas á utilización de esquemas, mapas conceptuais. - Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. - Empregar distintas fontes para a busca de información.

Competencias Sociais e Cívicas A área de Ciencias da Natureza pídenos o desenvolvemento de actitudes e valores vinculados ao respecto cara a un mesmo e aos demais, cara á natureza, cara ao traballo propio das ciencias e o seu carácter social, polo que os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación: - Educación en valores. Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos.

- Desenvolver unha capacidade de diálogo cos demais, en situacións de convivencia e traballo, para a resolución de conflitos. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Ser conscientes do papel da sociedade no avance da ciencia. - Coñecer como se produciron debates esenciais para o avance da ciencia. - Coñecer as implicacións da actividade humana no medio natural. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social. - Coñecer e aplicar dereitos e deberes de convivencia cidadá no contexto da escola. - Ser conscientes do papel da sociedade no avance da ciencia. - Coñecer como se produciron debates esenciais para o avance da ciencia. - Coñecer as implicacións da actividade humana no medio natural. - Participar na toma de decisións en torno a problemas locais e globais formulados.

Conciencia e expresións culturais A través da ciencia, podemos coñecer o mundo no que vivimos, o ámbito que nos rodea e os seus cambios, polo que esta

competencia nos pode dar unha visión diferente desde a perspectiva das diferentes manifestacións culturais e a forma de expresión artística.

- Elaborar traballos e presentacións con sentido estético. - Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián. - Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural.

Competencia para Aprender a aprender A competencia de aprender a aprender supón dispoñer de habilidades para iniciarse na aprendizaxe e ser capaz de continuar aprendendo de xeito cada vez máis eficaz e autónomo de acordo con aquilo que consideramos. Nesta área de Ciencias da Natureza vese a necesidade de traballar de forma explícita a confianza nun mesmo, para poder traballar cos outros, e o gusto por aprender. - Intelixencias múltiples: desenvolver as distintas intelixencias múltiples. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe.

- Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe. - Desenvolver técnicas para aprender, organizar, memorizar e recuperar a información. - Facer resumos, esquemas ou mapas mentais. - Interpretar o mundo físico a través dos conceptos aprendidos - Saber definir problemas, estimar solucións e elaborar estratexias. - Reflexionar sobre o que e como se aprendeu. - Analizar resultados e comunicalos. - Adquirir conceptos esenciais ligados ao noso coñecemento natural para incorporar información proveniente da propia experiencia ou de escritos ou audiovisuais. - Observar o mundo físico, obter información e actuar de acordo con ela. - Adquirir procedementos de análise de causas e consecuencias. - Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... - Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas...

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Na área de Ciencias da Natureza preténdese iniciar o alumnado na actividade científica polo que este aspecto se vincula ao desenvolvemento desta competencia. A necesidade de desenvolver a autonomía persoal, a xestión de grupos de traballo desde un liderado compartido, fai que teñamos que fomentar habilidades de emprendemento que alcancen os obxectivos propostos. - Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema. - Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Tomar decisións desde o coñecemento dun mesmo (no ámbito escolar e nas actividades de ocio). - Participar na construción de solucións. - Darlle prioridade á consecución de obxectivos de grupo sobre intereses persoais. - Deseñar pequenas investigacións. - Saber definir problemas, estimar solucións e elaborar estratexias. - Buscar solucións para avanzar cara ao logro dun desenvolvemento sostible. - Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN Concibimos a avaliación como un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e onde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto. - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións. - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas.

- Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos. - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. -Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible.

- Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades. - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios.

- Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back).

A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido,aos datos

aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estruturadas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Nas avaliacións outorgaráselle ao alumnado unha nota que recolla a avaliación dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas:

CIENCIAS DA NATUREZA

PROBAS ESCRITAS / ORAIS

Estrutura e funcións dos seres vivos. Os animais. A nutrición humana. A reprodución humana. A materia e os seus cambios. A enerxía. A electricidade e o magnetismo.

80%

TRABALLO INDIVIDUAL DOS CONTIDOS DO CURRÍCULO DA ÁREA E PRESENTACIÓN DOS MESMOS.

Corrixidos, completos e rematados, presentación clara e limpa, e execución coidadosa.

10%

ACTITUDE POSITIVA ANTE A MATERIA.

Grao de esforzo e participación, atención e interese polo traballo de aula, achega e coidado diario do material, respecto polos dereitos dos demais valorando as súas achegas e producións.

10%

En cumprimento da Orde do 9 de xuño de 2016 pola que se regula a avaliación e a promoción do alumnado que cursa Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia, os resultados da avaliación do alumnado expresaranse nos seguintes termos, aos que se lles achegará a correspondente cualificación numérica: - Sobresaliente (SB): 9 ou 10 - Notable (NT): 7 ou 8 - Ben (BE): 6 - Suficiente (SU): 5 - Insuficiente (IN): 1, 2, 3 ou 4 Considerarase cualificación negativa o Insuficiente e positivas, as restantes.

ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS

ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS ÁREA Obxectivos

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1. CONTIDOS COMÚNS  e  h

 e  h  i

 B1.1.Iniciación ao coñecemento  B1.1.Obter información concreta e  CSB1.1.1.Busca, selecciona e científico, toma de conciencia das fases relevante sobre feitos ou organiza información concreta e do mesmo e a súa aplicación nas fenómenos previamente relevante, a analiza, obtén Ciencias sociais. delimitados, utilizando diferentes conclusións, reflexiona respecto fontes (directas e indirectas) ao proceso seguido e o comunica oralmente e/ou por escrito.  B1.2.Recollida de información do tema a tratar, utilizando diferentes fontes (directas e indirectas).

 CAA

 B1.3.Utilización das tecnoloxías da información e a comunicación para buscar e seleccionar información, simular procesos e presentar conclusións.

 CSB1.2.1.Utiliza as tecnoloxías da información e a comunicación (internet, blogs, redes sociais...) para elaborar traballos coa terminoloxía adecuada aos temas tratados.

 CD

 CSB1.2.2.Analiza informacións relacionadas coa área e manexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas, resumos e as tecnoloxías da información e a comunicación.

 CD

 CSB1.3.1.Emprega con rigor e precisión o vocabulario adquirido para elaborar traballos coa terminoloxía axeitada aos temas

 CCL

 B1.4.Desenvolvemento de estratexias para organizar, asimilar e recuperar a información obtida mediante diferentes métodos e fontes.

 B1.2.Utilizar as tecnoloxías da información e a comunicación para obter información e como instrumento para aprender, e expresar contidos sobre Ciencias sociais.

 h  b

 B1.6.Estratexias para desenvolver a responsabilidade, a capacidade de esforzo e a constancia no estudo.

 CCL  CD

Ao longo de todo o curso

 CAA  CCL  CMCCT  CSC Ao longo de todo o curso

 B1.5.Técnicas de traballo intelectual.

 e

 CMCCT

 B1.3.Desenvolver a responsabilidade, a capacidade de esforzo e a constancia no

 CAA  CCL  CMCCT  CSC

 CAA  CMCCT

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

 i

Elaboración dun glosario colectivo.

 o

 B1.7.Uso e utilización correcto de diversos materiais cos que se traballa.

CURSO Criterios de avaliación

estudo.

tratados.  CCB1.3.2.Expón oralmente de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área, que manifesten a comprensión de textos orais e /ou escritos.

 B1.8.Utilización e lectura de diferentes linguaxes textuais e gráficos.

 h  b  i

 h  b

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave  CSC  CCL  CAA  CMCCT  CSC

 B1.9.Fomento de Técnicas de  B1.4.Realizar traballos e  CSB1.4.1.Realiza traballos e animación á lectura de textos de presentacións a nivel individual e presentacións a nivel individual e divulgación das Ciencias sociais (de grupal que supoñan a busca, grupal que supoñen a busca, carácter social, xeográfico e histórico). selección e organización de textos selección e organización de textos A prensa escrita e dixital como fonte de de carácter social, xeográfico ou de carácter xeográfico, social e información. histórico, amosando habilidade histórico. para traballar tanto individualmente como de maneira colaborativa dentro dun equipo.

 CAA

 B1.10.Utilización de técnicas para potenciar a cohesión do grupo e o traballo cooperativo.

 CSC

 B1.5.Valorar o traballo en grupo, amosando actitudes de cooperación e participación responsable, aceptando as diferenzas con respecto e tolerancia cara ás ideas e achegas alleas nos diálogos e debates.

 CSB1.5.1.Utiliza estratexias para realizar traballos de forma individual e en equipo, e amosa habilidades para a resolución pacífica de conflitos.

Temporalización

 CD  CSIEE  CSC

Ao longo de todo o curso

 CCL  CMCCT

 CAA  CSIEE Ao longo de todo o curso

 CSB1.5.2.Participa en actividades  CSC de grupo adoptando un  CAA comportamento responsable, construtivo e solidario e respecta os principios básicos do funcionamento democrático.

ÁREA Obxectivos  a  h  i

 a  c

 a  h

 b  d

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

 B1.11. Estratexias para a resolución de  B1.6.Respecta a variedade dos  CSB1.6.1.Valora a importancia  CSC conflitos, utilización das normas de diferentes grupos humanos e dunha convivencia pacífica e  CAA convivencia e valoración da convivencia valora a importancia dunha tolerante entre os diferentes pacífica e tolerante. convivencia pacífica e tolerante grupos humanos sobre a base dos entre todos eles sobre a base dos valores democráticos e os valores democráticos e os dereitos humanos universalmente dereitos humanos universalmente compartidos. compartidos.  B1.12.Participación activa e construtiva  B1.7.Participa dunha maneira  CSB1.7.1.Participa dunha maneira  CSC na vida social. eficaz e construtiva na vida social eficaz e construtiva na vida da  CAA creando estratexias para resolver aula e do centro e crea e utiliza conflitos e empregando códigos estratexias para resolver conflitos de conduta xeralmente aceptados. entre seus compañeiros  CSB1.7.2.Identifica e utiliza os códigos de conduta e os usos xeralmente aceptados nas distintas sociedades e contornos (escola, familia, barrio etc.)

 CSC

 CSB1.8.1.Valora a cooperación e o diálogo como forma de evitar e resolver conflitos e fomenta os valores democráticos.

 CSC

Ao longo de todo o curso

 CAA

 B1.13.A cooperación e o diálogo como valores democráticos fundamentais.

 B1.8.Valorar a cooperación e o diálogo como forma de evitar e resolver conflitos, fomentando os valores democráticos.

 B1.14.Iniciativa emprendedora. Actividades de experimentación.

 B1.9.Desenvolver a creatividade e  CSB1.9.1.Amosa actitudes de  CSIEE o espírito emprendedor confianza en si mesmo/a, sentido  CSC aumentando as capacidades para crítico, iniciativa persoal,  CAA aproveitar a información, as ideas curiosidade, interese, creatividade e presentar conclusións na aprendizaxe e espírito

Temporalización

 CAA

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

innovadoras.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

emprendedor que o fan activo ante as circunstancias que lle rodean.  CSB1.9.2.Manifesta autonomía na  CAA planificación e execución de  CSIEE accións e tarefas e ten iniciativa na toma de decisións.

 a  b

 B1.15.Planificación e xestión de proxectos co fin de acadar obxectivos.

 c

 B1.10.Desenvolver actitudes en cooperación e de traballo en equipo, así como o hábito de asumir novos roles nunha sociedade en continuo cambio.

 CSB1.10.1.Desenvolve actitudes  CSC de cooperación e de traballo en  CAA equipo, valora as ideas alleas e  CSIEE reacciona con intuición, apertura e flexibilidade ante elas.  CSB1.10.2.Planifica traballos en grupo, coordina equipos, toma decisións e acepta responsabilidades.

Ao longo de todo o curso

 CSC  CAA  CSIEE

BLOQUE 2. O MUNDO QUE NOS RODEA  h  g  e  i

 B2.1.Cartografía. Planos, mapas e planisferios.  B2.2.Tipos de mapas: físicos, políticos e temáticos.

 B2.1.Describir correctamente planos e mapas, incluíndo os planisferios, interpretando a súa escala e signos convencionais.

 B2.3. Escalas e signos convencionais dun mapa.  B2.4.Técnicas de orientación no espazo. Elaboración dun itinerario de

 CSB2.1.1.Identifica e clasifica os diferentes tipos de mapas, incluíndo os planisferios, define que é a escala nun mapa e emprega e interpreta os signos convencionais máis usuais que poden aparecer nel.

 CMCCT  CAA No 1º Trimestre

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

viaxe coa axuda de ferramentas dixitais.  e  g

 B2.5.O clima. Elementos e factores climáticos.

 h

 e  h

 B2.6.A paisaxe: elementos que o forman, tipos de paisaxes.

 o

 B2.7.Características dos principais paisaxes de España e de Europa

 e

 B2.8.A diversidade xeográfica das paisaxes de Europa: relevo, climas e hidrografía.

 h

 a  b  h

 B2.2.Identificar os elementos que  CSB2.2.1.Define clima, nomea os inflúen no clima, explicando como seus elementos e identifica os actúan nel e adquirindo unha idea factores que o determinan básica de clima e dos factores que o determinan.

 CMCCT

 B2.3.Explicar que é unha paisaxe,  CSB2.3.1.Define paisaxe, identificar os principais elementos identifica os seus elementos e que o compoñen e as explica as características dos características dos principais principais paisaxes de España e paisaxes de España e de Europa. de Europa valorando a súa diversidade.

 CMCCT

 B2.4.Identificar as principais unidades de relevo de Europa, os seus climas e a súa rede hidrográfica, localizándoos nun  B2.9. Utilización e consulta en sistemas mapa. de información xeográfica.

 CSB2.4.1.Localiza nun mapa o relevo de Europa, as súas vertentes hidrográficas e o seu clima.

No 1º Trimestre

 CCL  CSC

No 1º Trimestre

 CMCCT

No 1º Trimestre

 CSB2.4.2.Recoñece as principais  CMCCT características do relevo, os ríos e  CAA o clima de Europa.

 B2.10.A intervención humana no medio.  B2.5.Explicar a influencia do  CSB2.5.1.Explica o uso sostible Consumo responsable. Os problemas comportamento humano no medio dos recursos naturais propoñendo da contaminación. natural, identificando o uso e adoitando unha serie de sostible dos recursos naturais medidas e actuacións que  B2.11.O desenvolvemento sostible. propoñendo unha serie de conducen á mellora das  B2.12. Elaboración dun plan de medidas necesarias para o condicións ambientais do nosos

 CCL

 CSC  CMCCT  CAA  CCL

No 1º Trimestre

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos reciclaxe.

 a  b

 B2.13.O cambio climático: causas e consecuencias.

 h

CURSO Criterios de avaliación

desenvolvemento sostible da humanidade, especificando os seus efectos positivos.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

planeta.

 B2.6. Explicar as consecuencias  CSB2.6.1 Explicar as causas e que teñen as nosas accións sobre consecuencias do cambio o clima e o cambio climático. climático e as actuacións responsables para frealo.

 CSC  CMCCT  CAA

No 1º Trimestre

 CCL

BLOQUE 3. VIVIR EN SOCIEDADE  a  d  h

 d  g  h  i

 B3.1.A Unión Europea.

 B3.1.Identificar a estrutura e os  CSB3.1.1.Explica que é a Unión fins da Unión Europea, explicando Europea e cales son os seus  B3.2.A organización económica, social, algunhas vantaxes derivadas do obxectivos políticos e económicos política e territorial da Unión Europea. feito de formar parte da Unión e localiza nun mapa os países - Aproximación a algunhas Europea. membros e as súas capitais. características significativas dos países europeos a través dun  CSB3.1.2.Identifica as principais proxecto cooperativo. institucións e os seus órganos de goberno na Unión Europea, recoñecendo os seus símbolos e explicando en que consiste o mercado único e a zona euro.

 CSC

 B3.3.Demografía e poboación. Variables demográficas.

 CSC

 B3.4.Conceptos demográficos: poboación absoluta, densidade de poboación distribución espacial, crecemento natural e crecemento real

 B3.2.Comprender e interpreta os  CSB3.2.1.Define poboación dun principais conceptos demográficos territorio e identifica os principais e calculalos a partires dos datos factores que inciden nesta e de poboación. defíneos correctamente.  CSB3 2.2 Interpreta unha

 CAA

 CSC

No 2º Trimestre

 CCEC  CCL

 CCL

 CMCCT

No 2º Trimestre

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

da poboación.

pirámide de poboación e outros gráficos usados no estudo da poboación.

 B3.5.Representación gráfica de datos demográficos: as pirámides de poboación.  d  g  o  h

 a  d  o  h

Estándares de aprendizaxe

 B3.6 Poboación de Europa: distribución  B3.3.Distinguir as principais e evolución. características española e europea, explicando a súa evolución e a súa distribución demográfica e representándoa graficamente.

Competencias clave

Temporalización

 CSC  CAA

 CSB3.3.1.Describe as principais características da poboación española e europea.

 CSC

 CSB3.3.2.Explica o proceso da evolución da poboación en España e Europa e describe a incidencia que tiveron nesta, factores como a esperanza de vida ou a natalidade.

 CSC

 CSB3.3.3.Describe os factores que condicionan a distribución da poboación española e europea.

 CSC

 CSB3.3.4.Describe a densidade de poboación de España comparándoa mediante gráficos coa media da Unión Europea.

 CSC

 B3.7.Os movementos migratorios:  B3.4.Describir os movementos  CSB3.4.1.Explica o éxodo rural, a éxodo rural, a emigración a Europa, a migratorios da poboación galega e emigración a Europa, e a chegada chegada de emigrantes ao noso país, de España explicando o éxodo de emigrantes ao noso país. problemas actuais da poboación. rural, a emigración a Europa, e a Estudo dos movementos migratorios da chegada de emigrantes ao noso  CSB3.4.2.Identifica e describe os país e identificar os problemas

SEXTO

 CCL

 CCL  CAA No 2º Trimestre

 CCL

 CMCCT

 CSC  CCEC  CCL  CSC

No 2º Trimestre

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos familia.

 h  o

 B3.8.As actividades económicas e os sectores produtivos de España e Europa.  B3.9.A produción de bens e servizos.

 b  h

 g  h  b

CURSO Criterios de avaliación

actuais da poboación.

Estándares de aprendizaxe principais problemas actuais da poboación: superpoboación, envellecemento, inmigración etc.

 B3.5.Identificar as actividades que  CSB3.5.1.Identifica os tres pertencen a cada un dos sectores sectores de actividades económicos, describir as económicas e clasifica distintas características destes actividades no grupo ao que recoñecendo as principais pertencen. actividades económicas de España e Europa.  CSB3.5.2.Explica as actividades relevantes dos sectores primario, secundario e terciario en España e Europa e as súas localizacións nos territorios correspondentes

 B3.10.O consumo e a publicidade.  B3.6.Describir o funcionamento da  CSB3 6.1.Valora con espírito Debates sobre a influencia da publicidade e as súas técnicas crítico a función da publicidade e publicidade nas nosas prácticas diarias. distinguindo publicidade educativa recoñece e explica as técnicas e publicidade consumista. publicitarias máis habituais, analizando exemplos concretos.  B3.11.Educación financeira. O diñeiro. O aforro. Elaboración dun presuposto persoal.

SEXTO Competencias clave  CCEC

 CSC  CMTC

 CSC

No 2º Trimestre

 CCL

 CSIEE  CAA

No 2º Trimestre

 CSC

 B3.7.Tomar conciencia do valor  CSB3 7.1.Diferencia entre  CSIEE do diñeiro e dos seus usos distintos tipos de gasto e adapta o  CAA mediante un consumo seu presuposto a cada un deles  CMCCT responsable e o sentido do aforro.  CSC  CSB3 7.2.Planifica os seus aforros para gastos futuros

Temporalización

 CSIEE

No 2º Trimestre

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe elaborando un pequeno presuposto persoal.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CAA  CMCCT  CSC

 b  h

 h

 B3.12.Empregabilidade e espírito emprendedor.

 B3.13.A empresa. Actividade e funcións.

 CSB3.7.3.Investiga sobre diferentes estratexias de compra, comparando prezos e recompilando información.

 CSIEE

 B3.8.Comprender os beneficios que ofrece o espírito emprendedor.

 CSB3 8.1.Desenvolve a creatividade e valora a capacidade emprendedora dos membros dunha sociedade.

 CSIEE

 B3.9.Explica as características esenciais dunha empresa, especificando as diferentes actividades e formas de organización que poden desenvolver distinguindo entre os diferentes tipos de empresas.

 CSB3.9.1.Identifica diferentes tipos de empresa segundo o seu tamaño e o sector económico ao que pertencen ás actividades que desenvolven.

 CSC

 CSB3.9.2.Describe diversas formas de organización empresarial.

 CCL

 CAA  CMCCT  CSC

 CAA  CSC

 CMCCT

 CSC

 CSB3.9.3.Define termos sinxelos  CCL relacionados co mundo da  CSC empresa e a economía, ilustrando as definicións con exemplos.

No 2º Trimestre

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 4. AS PEGADAS DO TEMPO  g  h  i  o  b

 g  h  i

 B4.1.As idades da historia: duración e datación dos feitos históricos significativos que as acoutan.

 B4.1.Explicar as características de  CSB4.1.1.Define o concepto de cada tempo histórico e certos prehistoria, identifica a idea de acontecementos que idade da historia e data as idades determinaron cambios da historia, asociadas aos feitos  B4.2.As fontes históricas e a súa fundamentais no rumbo da que marcan os inicios e finais clasificación. Realización dun traballo historia. nomeando algunhas fontes da expositivo seleccionando e clasificando historia representativas de cada distintas fontes (artísticas, literarias, unha delas. gráficas, estatísticas, cartográficas, orais, etc.)

 CSC

 B4.3.O tempo histórico e a súa medida.  B4.2.Utiliza as nocións básicas de  CSB4.2.1.Usa diferentes técnicas sucesión, duración e para localizar no tempo e no  B4.4.Técnicas para localizar no tempo simultaneidade para ordenar espazo feitos do pasado, e no espazo feitos do pasado: os temporalmente algúns feitos percibindo a duración, a mapas históricos e as liñas do tempo. históricos e outros feitos simultaneidade e as relacións Realización dunha liña do tempo que relevantes. entre os acontecementos. recolla os acontecementos históricos

 CSC

 CAA  CCEC  CCL

No 3º Trimestre

 CMCCT

 CMCCT  CAA  CCEC

No 3º Trimestre

máis relevantes que marcan as idades da historia.  b  d  o  h

 B4.5.As transformacións económicas, políticas, sociais e culturais do século XIX.  B4.6.España na Idade Contemporánea I: o século XIX.  B4.7.As transformacións económicas, políticas, sociais e culturais do século XX.

 B4.3.Identificar, localizar no tempo  CSB4.3.1.Sitúa nunha liña do e no espazo e comprender os tempo as etapas históricas máis procesos e acontecementos importantes das distintas idades históricos, políticos, sociais e da historia en España. culturais, máis relevantes da historia de España para adquirir  CSB4.3.2.Identifica e localiza no unha perspectiva global da súa tempo e no espazo os feitos evolución. fundamentais da historia de España describindo as principais

 CMCCT  CSC  CCEC No 3º Trimestre  CMCCT  CSC  CCEC

ÁREA Obxectivos

CIENCIAS SOCIAIS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

 B4.8.España na Idade Contemporánea II: o século XX. Mulleres e homes relevantes na historia de España e Galicia.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

características de cada unha delas.  CSB4.3.3.Explica aspectos relacionados coa forma de vida e organización social de España das distintas épocas históricas estudadas.

 B4.9.España na Unión Europea.  B4.10.O Mundo Actual. Realización de arquivos sobre temas de actualidade.

 CSC  CCEC  CAA

 CSB4.3.4.Describe en orde  CCEC cronolóxica os principais  CMCCT movementos artísticos e culturais  CSC das distintas etapas da historia de España citando os seus representantes máis significativos.

 d

 B4.11.Noso patrimonio histórico e

 B4.4.Desenvolver a curiosidade por coñecer as formas da vida

 CSB4.3.5.Explica os principais acontecementos que se produciron durante o s. XIX e XX e que determinan a nosa historia contemporánea.

 CSC

 CSB4.3.6.Describe as características da sociedade española actual, e valora o seu carácter democrático e plural, así como a pertenza á Unión Europea.

 CSC

 CSB4.4.1.Identifica, valora e respecta o patrimonio natural,

 CSC

 CCEC  CAA

No 3º Trimestre

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos  o  h

Contidos cultural.  B4.12.Patrimonio da Humanidade. Elaboración dunha guía sobre os sitios e lugares Patrimonio da Humanidade.

CURSO Criterios de avaliación

humana no pasado, valorando a importancia que teñen os restos para o coñecemento e estudo da historia e como patrimonio cultural que hai que coidar e legar.

Estándares de aprendizaxe histórico, cultural e artístico e asume as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora.  CSB4.4.2.Respecta os restos históricos e os valora como un patrimonio que debemos legar e recoñece o valor que o patrimonio arqueolóxico monumental nos achega para o coñecemento do pasado.

 d  o  h

 B4.13.Museos, sitios e monumentos históricos como espazos de aprendizaxe e gozo.

 B4.5.Valorar a importancia dos museos, sitios e monumentos históricos como espazos onde se ensina e aprende, amosando unha actitude de respecto á súa contorna e á súa cultura, apreciando a herdanza cultural.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CCEC  CAA

 CSC  CCEC  CAA

 CSB4.5.1.Respecta e asume o comportamento que debe cumprirse cando visita un museo ou un edificio antigo.

 CSC

 CSB4.5.2.Aprecia a herdanza cultural a escala local, nacional e europea como a riqueza compartida que hai que coñecer, preservar e coidar.

 CSC

 CCEC  CAA

Ao longo de todo o curso

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE - Obter información concreta e relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados, utilizando diferentes fontes (directas e indirectas). - Utilizar as Tecnoloxías da Información e a Comunicación para obter información, aprender e expresar contidos sobre Ciencias Sociais. - Desenvolver a responsabilidade, a capacidade de esforzo e a constancia no estudo. - Realizar traballos e presentacións a nivel individual e grupal que supoñan a busca, selección e organización de textos de carácter social, xeográfico ou histórico, mostrando habilidade para traballar tanto individualmente como de xeito colaborador dentro dun equipo. - Valorar o traballo en grupo, mostrando actitudes de cooperación e participación responsable, aceptando as diferenzas con respecto e tolerancia cara ás ideas e achegas alleas nos diálogos e debates. - Identificar e describir os principais elementos que configuran a paisaxe da Galicia e do Estado Español e os seus espazos protexidos. - Recompilar información sobre as características observables e regulables de Galicia e de España, seguindo criterios e pautas de observación sistemáticas.

- Coñecer os diferentes tipos de organizacións gobernamentais e sáberse pertencente a unha comunidade autónoma (Galicia), a un Estado histórico (España) e a unha cultura universal. - Empregar convenientemente as nocións espaciais para recoñecer e representar en planos e mapas, os lugares e os obxectos máis significativos de Galicia e de España. - Recoñecer as zonas climáticas e os tipos de climas de Europa, e as zonas as que afecta cada un deles identificando algunhas das súas características básicas. - Explicar as consecuencias que teñen as nosas accións sobre o clima e o cambio climático. - Explicar as distintas formas de representar a superficie terrestre. - Describir correctamente planos e mapas sinxelos interpretando a súa escala e signos convencionais situando correctamente os elementos xeográficos. - Coñecer as características máis importantes dos grupos sociais aos que pertence para establecer semellanzas e diferenzas entre eles e clasificalos. - Coñecer as relacións de necesidade e complementariedade entre os diferentes sectores produtivos de Galicia e de España. - Identificar e clasificar as principais actividades económicas do contorno asociándoas aos sectores de produción e a algunhas características do medio natural. - Coñecer a historia, situación, límites e poboación da Unión Europea e as súas principais institucións.

- Ordenar temporalmente os feitos históricos máis importantes ocorridos en Galicia e en España, referidos á evolución política e social (séculos XIX, XX e XXI). - Empregar os principios básicos do funcionamento democrático para superar os conflitos e rexeitar calquera tipo de discriminación por pertenza a grupos sociais. - Desenvolver actitudes de cooperación e de traballo en equipo, así como o hábito de asumir novos roles nunha sociedade en continuo cambio.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE Competencia en Comunicación lingüística O desenvolvemento da competencia lingüística na área de Ciencias Sociais lévanos a adestrar diferentes destrezas e habilidades que supoñen establecer vínculos e relacións construtivas cos demais e co contorno, e achegarse a novas culturas que adquiren consideración e respecto na medida que se coñecen. Esta competencia está presente na capacidade efectiva de convivir e resolver conflitos. A utilización da linguaxe como instrumento de comunicación oral e escrita, de representación, de interpretación, de comprensión da realidade, de construción e comunicación do coñecemento favorecerá un maior desenvolvemento lingüístico no alumnado, apuntando a usar de modo funcional, polo menos unha lingua estranxeira.

- Aumentar a riqueza no vocabulario específico da área. - Comprender o sentido dos textos escritos. - Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos... - Ser rigoroso no emprego dos termos específicos desta área. - Expresar oralmente de xeito ordenado e clara calquera tipo de información. - Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas, normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos. - Saber construír un discurso: ser coidadoso na precisión de termos, encadeamento de ideas, expresión verbal. - Comprender textos informativos, explicativos e argumentativos. - Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... - Transmitir ideas en informacións sobre temáticas sociais. - Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia para un mellor uso desta. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía

O desenvolvemento desta competencia na área curricular de Ciencias Sociais implica a habilidade progresiva para poñer en práctica os procesos e actitudes propios da análise sistemática e de indagación científica: identificar e considerar problemas relevantes, formular preguntas, localizar, obter, analizar e representar información... considerar e contrastar solucións... e todo iso, en contextos tan variados como sexa posible. O desenvolvemento desta competencia nesta área leva consigo utilizar nos ámbitos persoal e social diferentes elementos razoamentos matemáticos para dar unha mellor resposta aos contextos cotiáns nos que nos encontremos. - Utilizar ferramentas matemáticas tales como medidas, escalas, táboas ou representacións gráficas. - Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu contorno. - Tomar conciencia dos cambios producidos polos seres humanos no medio natural e as repercusións para a vida futura. - Xerar criterios persoais sobre a visión social sobre a estética do corpo humano fronte ao coidado saudable deste. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Utilizar a linguaxe matemática para cuantificar fenómenos sociais, expresar datos. - Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos xeométricos...) en situacións cotiás. - Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos. - Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática.

Tratamento da información e competencia dixital A competencia dixital desde a área de Ciencias Sociais comportará facer uso habitual dos recursos tecnolóxicos dispoñibles para avaliar e seleccionar novas fontes de información para comprender a realidade social na que vivimos contribuíndo á mellora. Esta competencia axudaranos a transformar a información en coñecemento para aplicalo en distintas situacións e contextos nos que o alumnado se vaia encontrando. - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Mellorar nas destrezas asociadas á utilización de esquemas, mapas conceptuais. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso da tecnoloxías. - Utilizar distintos procedementos de busca, selección, organización e aplicalos na área. - Saber utilizar un ordenador de forma básica.

- Saber buscar en internet de forma guiada. - Mellorar nas destrezas asociadas á utilización de esquemas, mapas conceptuais. - Utilizar as tecnoloxías da comunicación e a información para ter unha visión actualizada da actividade científica dentro do ámbito das ciencias sociais.

Competencias Socias e Cívicas A área de Ciencias Sociais incide na comprensión da realidade social na que se vive, entre outras. Esta competencia axudaranos a desenvolver a comprensión sobre os trazos da sociedade actual, a súa crecente pluralidade e o seu carácter evolutivo. Desenvólvese tamén en mostrar un sentimento de cidadanía global compatible coa identidade local.

Así mesmo, forman parte desta competencia aquelas habilidades sociais que permiten saber que os conflitos de valores e intereses forman parte da convivencia, resolvelos con actitude construtiva e tomar decisións con autonomía, empregando unha escala de valores construída mediante a reflexión crítica e o diálogo duns patróns culturais básicos, polo que o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación nos pode facilitar o adestramento: - Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de Dereito referendado por unha norma suprema chamada Constitución española.

- Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Aceptar e elaborar normas de convivencia. - Asentar as bases dunha futura cidadanía mundial, solidaria, participativa e demócrata. - Comprender a realidade social na que se vive. - Coñecer as implicacións da actividade humana no medio social - Ser conscientes do papel da sociedade no avance da ciencia. - Coñecer como se produciron debates esenciais para o avance da ciencia para entender a evolución da sociedade. - Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Conciencia e expresións culturais e artísticas A área de Ciencias Sociais, axudaranos a coñecer o mundo no que vivimos, afondar no coñecemento da nosa sociedade,

comprender a realidade histórica e social do noso contorno. Esta competencia implica poñer en xogo habilidades de pensamento diverxente e converxente, comporta reelaborar ideas, sentimentos propios e alleos... para poder comprender e enriquecerse con diferentes realidades e producións de diferentes manifestacións culturais.

- Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e na vida cotiá. - Coñecer as manifestacións culturais do noso contorno. - Recoñecer as manifestacións culturais que forman parte do noso patrimonio cultural.

Competencia para Aprender a aprender A competencia de aprender a aprender axúdanos a ser conscientes de como se aprende, de como se xestionan e controlan de forma eficaz os procesos de aprendizaxe. Esta competencia fai necesaria a perseveranza na aprendizaxe, capacidade de autoavaliarse e autorregularse sabendo administrar o esforzo, aprendendo dos erros dun mesmo e dos demais, incidindo en formulacións de metas alcanzables a curto, medio e longo prazo elevando de forma progresiva e realista os obxectivos de aprendizaxe.

- Desenvolver as distintas intelixencias múltiples. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Planificar recursos necesarios e pasos a realizar no proceso de aprendizaxe. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados intermedios. - Adquirir conceptos esenciais ligados ao noso coñecemento social para incorporar información proveniente da propia experiencia ou de escritos ou audiovisuais. - Analizar resultados e comunicalos. - Adquirir procedementos de análise de causas e consecuencias. - Reflexionar sobre o que e como se aprendeu. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

A área de Ciencias Sociais axudará a desenvolver o sentido de iniciativa do alumnado a través de fomentar a transformación de ideas en accións, é dicir, propoñerse obxectivos, planificar e levar a cabo proxectos. Isto lévanos a adestrar actitudes positivas cara ao cambio e a innovación; habilidades relacionadas co liderado de proxectos que inclúen visión, espírito de superación, habilidades para o diálogo e cooperación, organización de tarefas... - Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. - Priorizar a consecución de obxectivos grupais a intereses persoais. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. - Tomar decisións desde o coñecemento dun mesmo (no ámbito escolar e nas actividades de ocio) - Saber definir problemas, estimar solucións e elaborar estratexias. - Deseñar pequenas investigacións. - Participar na construción de solucións. - Encontrar posibilidades no contorno que outros non ven. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou proxectos.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN Toda avaliación é un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e ónde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto. - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións. - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo.

- Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos. - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. -Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda.

- Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades. - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios. - Que sexa un medio, non un fin en si mesma.

- Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back). A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido, aos datos

aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estructuradas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Nas avaliacións outorgaráselle ao alumnado unha nota que recolla a avaliación dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas:

CIENCIAS SOCIAIS

PROBAS ESCRITAS / ORAIS

O relevo e a hidrografía de España. O medio físico en Europa. Os problemas ambientais. As actividades económicas en España e en Europa. España e A Unión Europea. España no século XIX. España no século XX e XXI.

80%

TRABALLO INDIVIDUAL DOS CONTIDOS DO CURRÍCULO DA ÁREA E PRESENTACIÓN DOS MESMOS.

Corrixidos, completos e rematados, presentación clara e limpa, e execución coidadosa.

10%

ACTITUDE POSITIVA ANTE A MATERIA.

Grao de esforzo e participación, atención e interese polo traballo de aula, achega e coidado diario do material, respecto polos dereitos dos demais valorando as súas achegas e producións.

10%

ÁREA DE MATEMÁTICAS

ÁREA DE MATEMÁTICAS ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1. PROCESOS, MÉTODOS E ACTITUDES EN MATEMÁTICAS  b  g

 b  e  g  i

 B1.1. Proposta de pequenas investigacións en contextos numéricos, xeométricos e funcionais.

 B1.1. Describir e analizar  MTB1.1.1. Realiza predicións sobre os situacións de cambio para resultados esperados, utilizando os encontrar patróns, patróns e leis encontrados, analizando a regularidades e leis súa idoneidade e os erros que se matemáticas, en contextos producen. numéricos, xeométricos e funcionais, valorando a súa utilidade para facer predicións.

 CMCT

 B1.1. Proposta de pequenas investigacións en contextos numéricos, xeométricos e funcionais.

 B1.2. Realizar e presentar  MTB1.2.1. Elabora informes sobre o informes sinxelos sobre o proceso de investigación realizado, desenvolvemento, resultados e expoñendo as fases do mesmo, conclusións obtidas no valorando os resultados e as conclusións proceso de investigación. obtidas.

 CMCT

 CAA Ao longo de todo o curso

 CCL  CAA

Ao longo de todo o curso

 CSIEE  CD

 b  g

 b  e  g

 B1.2. Achegamento ao método de  B1.3. Planificar e controlar as traballo científico mediante o estudo fases do método de traballo dalgunhas das súas características científico en situacións e a súa práctica en situacións apropiadas ao seu nivel. sinxelas.

 MTB1.3.1. Elabora conxecturas e busca  CMCT argumentos que as validen ou as refuten,  CAA en situacións a resolver, en contextos  CSIEE numéricos, xeométricos ou funcionais.

 B1.2. Achegamento ao método de  B1.4. Desenvolver e cultivar as  MTB1.4.1. Propón a resolución de retos e traballo científico mediante o estudo actitudes persoais inherentes problemas coa precisión, co esmero e co dalgunhas das súas características ao traballo matemático. interese apropiado ao nivel educativo e a e a súa práctica en situacións dificultade da situación. sinxelas.  MTB1.4.2. Desenvolve e aplica  B1.3. Confianza nas propias estratexias de razoamento (clasificación, capacidades para desenvolver

Ao longo de todo o curso

 CMCT  CAA Ao longo de todo o curso  CMCT  CCL

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

actitudes apropiadas e afrontar as dificultades propias do traballo científico.

 b  g  i

recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios) para crear e investigar conxecturas e construír e defender argumentos.

 B1.4. Utilización de medios  B1.5. Superar bloqueos e tecnolóxicos no proceso de inseguridades ante resolución aprendizaxe para obter información, de situacións descoñecidas. realizar cálculos numéricos, resolver problemas e presentar resultados.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CAA

 MTB1.5.1. Reflexiona sobre os problemas resoltos e os procesos desenvoltos, valorando as ideas claves, aprendendo para situacións futuras similares.

 CMCT

 MTB1.5.2. Utiliza ferramentas tecnolóxicas para a realización de cálculos numéricos, para aprender e para resolver problemas, conxecturas e construír e defender argumentos.

 CMCT

 B1.6. Seleccionar e utilizar as  MTB1.6.1. Realiza un proxecto, elabora e ferramentas tecnolóxicas e presenta un informe creando documentos estratexias para o cálculo para dixitais propios (texto, presentación, coñecer os principios imaxe, vídeo, son...), buscando, matemáticos e resolver analizando e seleccionando a problemas. información relevante, utilizando a  B1.4. Utilización de medios ferramenta tecnolóxica axeitada e tecnolóxicos no proceso de compartindo cos seus compañeiros. aprendizaxe para obter información, realizar cálculos numéricos, resolver problemas e presentar resultados.

 CMCT

 CAA  CSIEE Ao longo de todo o curso

 b  e  g  i

 B1.3. Confianza nas propias capacidades para desenvolver actitudes apropiadas e afrontar as dificultades propias do traballo científico.

 B1.5. Integración nas tecnoloxías da información e a comunicación no proceso de aprendizaxe. BLOQUE 2. NÚMEROS

 CD  CAA  CSIEE

 CD  CAA  CCL  CSIEE Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  b  e  g

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

 B2.1. Números enteiros, decimais e fraccións.

 B2.1. Ler, escribir e ordenar utilizando razoamentos apropiados, distintos tipos de  B2.2. A numeración romana. números (romanos, naturais,  B2.3. Orde numérica. Utilización fraccións e decimais ata as dos números ordinais. Comparación milésimas). de números.  B2.4. Nome e grafía dos números de máis de seis cifras.  B2.5. Equivalencias entre os elementos do sistema de numeración decimal: unidades, decenas, centenas etc.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 MTB2.1.1. Identifica os números romanos  CMCT aplicando o coñecemento á comprensión  CCEC de datacións.  MTB2.1.2. Le, escribe e ordena en textos  CMCT numéricos e da vida cotiá, números  CAA (naturais, fraccións e decimais ata as  CCL milésimas), utilizando razoamentos apropiados e interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.

 B2.6. O sistema de numeración decimal: valor de posición das cifras.

No 1º e 2º Trimestres

 B2.7. O número decimal: décimas, centésimas e milésimas.  B2.8. Fraccións propias e impropias. Número mixto. Representación gráfica.  B2.9. Os números decimais: valor de posición.  B2.10. Números positivos e negativos.  B2.11. Ordenación de conxuntos de números de distinto tipo.  b  e  g

 B2.3. Orde numérica. Utilización  B2.2. Interpretar diferentes dos números ordinais. Comparación tipos de números segundo o de números. seu valor, en situacións da

 MTB2.2.1. Interpreta en textos numéricos  CMCT e da vida cotiá, números (naturais,  CAA fraccións e decimais ata as milésimas),  CCL

No 1º e 2º Trimestres

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos  B2.5. Equivalencias entre os elementos do sistema de numeración decimal: unidades, decenas, centenas etc.  B2.12. Concepto de fracción como relación entre as partes o todo.

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

vida cotiá.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

utilizando razoamentos apropiados e interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.  MTB2.2.2. Utiliza os números negativos en contextos reais.

 CMCT

 B2.8. Fraccións propias e impropias. Número mixto. Representación gráfica.  B2.9. Os números decimais: valor de posición.  B2.13. Redondeo de números decimais ás décima, centésima ou milésima máis próxima.  B2.10. Números positivos e negativos.  B2.14. Redondeo de números naturais ás decenas, centenas e millares.   g

 B2.15. Fraccións equivalentes, redución de dúas ou máis fraccións a común denominador.  B2.13. Redondeo de números decimais á décima, centésima ou milésima máis próxima.  B2.16. Relación entre fracción e número decimal, aplicación á ordenación de fraccións.

 B2.3. Realizar operacións e  MTB2.3.1. Reduce dúas ou máis cálculos numéricos mediante fraccións a común denominador e calcula  CMCT diferentes procedementos, fraccións equivalentes. incluído o cálculo mental, facendo referencia implícita ás  MTB2.3.2. Redondea números decimais propiedades das operación, en á décima, centésima ou milésima máis  CMCT situación de resolución de próxima. problemas.  MTB2.3.3. Ordena fraccións aplicando á  CMCT relación entre fracción e número decimal.

No 1º e 2º Trimestres

ÁREA Obxectivos  g

MATEMÁTICAS Contidos  B2.15. Fraccións equivalentes, redución de dúas ou máis fraccións a común denominador.  B2.17. Divisibilidade: múltiplos, divisores, números primos e números compostos. Criterios de divisibilidade.

 b  e  g

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

 B2.4. Utilizar as propiedades  MTB2.4.1. Coñece e aplica os criterios de  CMCT das operacións, as estratexias divisibilidade por 2, 3, 5, 9 e 10. persoais e os diferentes procedementos que se usan segundo a natureza do cálculo que se realizará (algoritmos escritos, cálculo mental, tenteo, estimación e calculadora).

 B2.5. Utilizar os números  MTB2.5.1. Opera cos números  CMCT enteiros, decimais, coñecendo a xerarquía das operacións.  B2.19. Comprobación de resultados fraccionarios e as porcentaxes mediante estratexias aritméticas. sinxelas para interpretar e  MTB2.5.2. Utiliza diferentes tipos de  CMCT  B2.20. Propiedades das operacións intercambiar información en números en contextos reais,  CCL e relacións entre elas utilizando contextos da vida cotiá. establecendo equivalencias entre eles, números naturais. identificándoos e utilizándoos como operadores na interpretación e resolución de problemas.

Temporalización

No 1º e 2º Trimestres

 B2.18. Estimación de resultados.

No 1º e 2º Trimestres

 MTB2.5.3. Estima e comproba resultados  CMCT mediante diferentes estratexias.  CAA  b  g

 B2.17. Divisibilidade: múltiplos, divisores, números primos e números compostos. Criterios de divisibilidade.

 B2.6. Operar cos números  MTB2.6.1. Calcula cadrados, cubos e tendo en conta a xerarquía nas potencias de base 10. operacións, aplicando as  propiedades destas, as estratexias persoais e os  B2.21 Operacións con números  MTB2.6.2. Realiza sumas e restas de diferentes procedementos que naturais: suma, resta, multiplicación fraccións co mesmo denominador. se utilizan segundo a natureza e división. Calcula o produto dunha fracción por un do cálculo que se realizará número.  B2.22. Potencia como produto de

 CMCT

No 1º e 2º Trimestres

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS

CURSO

Contidos

Criterios de avaliación

factores iguais. Cadrados e cubos. Potencias de base 10.

(algoritmos escritos, cálculo mental, tenteo, estimación, calculadora), usando o máis adecuado

 B2.23. Identificación e uso dos termos propios da división.  B2.20. Propiedades das operacións e relacións entre elas utilizando números naturais.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

 MTB2.6.3. Realiza operacións con números decimais.

 CMCT

 MTB2.6.4. Aplica a xerarquía das operacións e os usos da paréntese.

 CMCT

Temporalización

 CAA

 B2.24. Operacións con fraccións.  B2.25. Operacións con números decimais.  B2.26. Utilización dos algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división.  b  e  g

 B2.16. Relación entre fracción e número decimal, aplicación á ordenación de fraccións.  B2.27. Porcentaxes e proporcionalidade.  B2.28. Expresión das partes utilizando porcentaxes.

 B2.7. Iniciarse no uso das  MTB2.7.1. Calcula e utiliza as porcentaxes e a porcentaxes dunha cantidade para proporcionalidade directa para expresar partes. interpretar e intercambiar información e resolver  MTB2.7.2. Establece a correspondencia problemas en contextos da entre fraccións sinxelas, decimais e vida cotiá. porcentaxes.

 CMCT

 B2.29. Correspondencia entre fraccións sinxelas, decimais e porcentaxes.

 MTB2.7.3. Calcula aumentos e diminucións porcentuais.

 B2.30. Aumentos e diminucións porcentuais.

 MTB2.7.4. Usa a regra de tres en  CMCT situacións de proporcionalidade directa: lei do dobre, triplo, metade, para resolver  CAA problemas da vida diaria.

 B2.31. Proporcionalidade directa.  B2.32. A regra de tres en situacións de proporcionalidade directa: lei do dobre, triplo, metade.

 MTB2.7.5. Resolve problemas da vida cotiá utilizando porcentaxes e regra de

 CMCT

No 2º Trimestre

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

 B2.33. Resolución de problemas da vida cotiá.

 b  g

 B2.17. Divisibilidade: múltiplos, divisores, números primos e números compostos. Criterios de divisibilidade.  B2.18. Estimación de resultados.  B2.26. Utilización dos algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división.  B2.34. Automatización de algoritmos.

SEXTO Competencias clave

tres en situacións de proporcionalidade  CCL directa, explicando oralmente e por  CAA escrito o significado dos datos, a situación formulada, o proceso seguido e as solucións obtidas.  B2.8. Coñecer, utilizar e automatizar algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división con distintos tipos de números, en comprobación de resultados en contextos de resolución de problemas e en situacións da vida cotiá.

 MTB2.8.1. Emprega e automatiza algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división con distintos tipos de números (naturais, enteiros, decimais e fraccións).

 CMCT  CAA

 MTB2.8.2. Descompón de forma aditiva e  CMCT de forma aditivomultiplicativa, números menores de un millón, atendendo o valor de posición das súas cifras.

 B2.35. Descomposición de forma aditiva e de forma aditivomultiplicativa.

 MTB2.8.8. Calcula todos os divisores de calquera número menor de 100.

 CMCT

 B2.36. Descomposición de números naturais atendendo o valor de posición das súas cifras.

 MTB2.8.9. Calcula o mcm e o mcd.

 CMCT

 MTB2.8.10. Descompón números decimais atendendo ao valor de posición das súas cifras.

 CMCT

 B2.38. Obtención dos primeiros múltiplos dun número dado.

 MTB2.8.11. Calcula tantos por cen en situacións reais.

 CMCT

 B2.39. Obtención de todos os divisores de calquera número menor de 100.

 MTB2.8.12. Elabora e emprega estratexias de cálculo mental.

 CMCT

 B2.37. Construción de series ascendentes e descendentes.

Temporalización

No 1º e 2º Trimestres

 B2.40. Descomposición de números decimais atendendo ao valor de

 CAA

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

posición das súas cifras.  B2.41. Cálculo de tantos por cen en situacións reais.  B2.42. Elaboración e uso de estratexias de cálculo mental.  B2.43. Utilización da calculadora.  b  e  g

 B2.19. Comprobación de resultados  B2.9. Identificar, resolver mediante estratexias aritméticas. problemas da vida cotiá, adecuados ao seu nivel,  B2.44. Resolución de problemas da establecendo conexións entre vida cotiá. a realidade e as matemáticas e valorando a utilidade dos coñecementos matemáticos adecuados e reflexionando sobre o proceso aplicado para a resolución de problemas.

 MTB2.9.1. Resolve problemas que impliquen o dominio dos contidos traballados, empregando estratexias heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisións, valorando as súas consecuencias e a conveniencia do seu uso.

 CMCT

 MTB2.9.2. Reflexiona sobre o procedemento aplicado á resolución de problemas: revisando as operacións empregadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e buscando outras formas de resolvelo.

 CMCT

 CAA  CCL  CSIEE

Ao longo de todo o curso

 CAA  CCL  CSIEE

BLOQUE 3. MEDIDA  b  e  g

 B3.1. Elección da unidade máis axeitada para a expresión dunha medida.

 B3.1. Escoller os instrumentos  MTB3.1.1. Estima lonxitudes, de medida máis pertinentes en capacidades, masas, superficies e cada caso, estimando a volumes de obxectos e espazos medida de magnitudes de coñecidos elixindo a unidade e os

 CMCT  CCL  CAA

No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos  B3.2. Realización de medicións.  B3.3. Estimación de lonxitudes, capacidades, masas, superficies e volumes de obxectos e espazos coñecidos; elección da unidade e dos instrumentos máis axeitados para medir e expresar unha medida.

 g

 B3.6. Comparación de superficies de figuras planas por superposición, descomposición e medición.  B3.7. Sumar e restar medidas de lonxitude, capacidade, masa, superficie e volume.

 e  g

Criterios de avaliación

 B3.8. Explicación oral e escrita do proceso seguido e da estratexia utilizada en calquera dos procedementos empregados.  B3.9. Equivalencias entre as medidas de capacidade e volume.

Estándares de aprendizaxe

lonxitude, capacidade, masa e tempo facendo previsións razoables.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

instrumentos máis axeitados para medir e expresar unha medida, explicando de forma oral o proceso seguido e a estratexia utilizada.  MTB3.1.2. Mide con instrumentos, utilizando estratexias e unidades convencionais e non convencionais, elixindo a unidade máis axeitada para a expresión dunha medida.

 B3.4. Comparación e ordenación de  B3.2. Operar con diferentes medidas dunha mesma magnitude. medidas  B3.5. Desenvolvemento de estratexias para medir figuras de maneira exacta e aproximada.

 b

CURSO

 CMCT  CAA

 MTB3.2.1. Suma e resta medidas de  CMCT lonxitude, capacidade, masa, superficie e volume en forma simple dando o resultado na unidade determinada de antemán.  MTB3.2.2. Expresa en forma simple a medición da lonxitude, capacidade ou masa dada en forma complexa e viceversa.

 CMCT

 MTB3.2.3. Compara e ordena medidas dunha mesma magnitude.

 CMCT

 B3.4. Utilizar as unidades de  MTB3.4.1. Coñece e utiliza as medida máis usuais, equivalencias entre as medidas de convertendo unhas unidades capacidade e volume. noutras da mesma magnitude, expresando os resultados en  MTB3.4.2. Explica de forma oral e por unidades de medida máis escrito os procesos seguidos e as axeitadas, explicando estratexias utilizadas en todos os oralmente e por escrito o procedementos realizados.

No 3º Trimestre

 CMCT

No 3º Trimestre  CCL  CAA

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

proceso seguido e aplicándoo á resolución de problemas.

 b

 B3.10. O sistema sesaxesimal.

 g

 B3.11. O ángulo como unidade de medida dun ángulo. Medida de ángulos.

 b

 B3.12. Resolución de problemas de medida.

 g

Estándares de aprendizaxe  MTB3.4.3. Resolve problemas utilizando as unidades de medida máis usuais, convertendo unhas unidades noutras da mesma magnitude, expresando os resultados nas unidades de medida máis axeitadas, explicando oralmente e por escrito o proceso seguido.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CMCT  CCL  CAA

 B3.5. Coñecer o sistema sesaxesimal para realizar cálculos con medidas angulares.

 MTB3.5.1. Resolve problemas realizando  CMCT cálculos con medidas angulares.  CAA

 B3.6. Identificar e resolver problemas da vida cotiá adecuados ao seu nivel, establecendo conexións entre a realidade e as matemáticas e valorando a utilidade dos coñecementos matemáticos axeitados e reflexionando sobre o proceso aplicado para a resolución de problemas.

 MTB3.6.1. Reflexiona sobre o proceso  CMCT seguido na resolución de problemas  CAA revisando as operacións utilizadas, as  CSIEE unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e buscando outras formas de resolvelo.

No 3º Trimestre

BLOQUE 4. XEOMETRÍA  g

 B4.1. Posicións relativas de rectas e  B4.1. Utilizar as nocións  MTB4.1.1. Identifica e representa  CMCT circunferencias. xeométricas de paralelismo, posicións relativas de rectas e perpendicularidade, simetría, circunferencias.  B4.2. Ángulos en distintas xeometría, perímetro e posicións: consecutivos, superficie para describir e  MTB4.1.2. Identifica e representa ángulos  CMCT adxacentes, opostos polo vértice... comprender situacións da vida en diferentes posicións: consecutivos,

No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos  B4.3. Sistema de coordenadas cartesianas. Descrición de posicións e movementos.

CURSO Criterios de avaliación

 i

 B4.5. Formas planas e espaciais: figuras planas: elementos, relación e clasificación.  B4.6. Clasificación de triángulos atendendo os seus lados e os seus ángulos.

 b  g

 B4.5. Formas planas e espaciais: figuras planas: elementos, relación e clasificación.  B4.6. Clasificación de triángulos atendendo os seus lados e os seus ángulos.

Competencias clave

Temporalización

adxacentes, opostos polo vértice…

cotiá.

 B4.4. A representación elemental do espazo, escalas e gráficas sinxelas.

 g

Estándares de aprendizaxe

SEXTO

 MTB4.1.3. Describe posicións e movementos por medio de coordenadas, distancias, ángulos, xiros…

 CMCT

 MTB4.1.4. Realiza escalas e gráficas sinxelas, para facer representacións elementais no espazo.

 CMCT

 MTB4.1.5. Identifica en situacións moi sinxelas a simetría do tipo axial e especular.

 CMCT

 B4.2 Coñecer as figuras  MTB4.2.1. Clasifica triángulos atendendo  CMCT planas; cadrado, rectángulo, aos seus lados e aos seus ángulos, romboide, triángulo, trapecio e identificando as relacións entre os seus rombo. lados e entre ángulos. No 3º Trimestre  MTB4.2.2. Utiliza instrumentos de debuxo  CMCT e ferramentas tecnolóxicas para a  CD construción e exploración de formas xeométricas.  B4.3. Comprender o método de calcular a área dun paralelogramo, triángulo, trapecio e rombo. Calcular a área de figuras planas.

 MTB4.3.1. Calcula a área e o perímetro de: rectángulo, cadrado e triángulo.

 CMCT

 MTB4.3.2. Aplica os conceptos de perímetro e superficie de figuras para a realización de cálculos sobre planos e espazos reais e para interpretar situacións da vida diaria.

 CMCT

 CAA

No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos  g

MATEMÁTICAS Contidos  B4.7. Clasificación de cuadriláteros atendendo o paralelismo dos seus lados. Clasificación dos paralelepípedos.

CURSO Criterios de avaliación

 B4.4. Utilizar as propiedades das figuras planas para resolver problemas.

Estándares de aprendizaxe  MTB4.4.1. Identifica e diferencia os elementos básicos da circunferencia e círculo: centro, raio, diámetro, corda, arco, tanxente e sector circular.

SEXTO Competencias clave  CMCT

 B4.8. Concavidade e convexidade de figuras planas.

No 3º Trimestre

 B4.9. A circunferencia e o círculo. Elementos básicos: centro, raio, diámetro, corda, arco, tanxente e sector circular.  b  g

 b  e  g

 B4.10. Interpretación de representacións espaciais en situacións da vida cotiá.

 B4.11. Resolución de problemas de xeometría relacionados coa vida cotiá.

Temporalización

 MTB4.4.2. Calcula perímetro e área da circunferencia e do círculo.

 CMCT

 B4.5. Interpretar  MTB4.5.1. Comprende e describe representacións espaciais situacións da vida cotiá, e interpreta e realizadas a partir de sistemas elabora representacións espaciais de referencia e de obxectos ou (planos, esbozos de itinerarios, situacións familiares. maquetas,…), utilizando as nocións xeométricas básicas (situación, movemento, paralelismo, perpendicularidade, escala, simetría, perímetro e superficie).

 CMCT

 B4.6. Identificar, resolver problemas da vida cotiá axeitados ao seu nivel, establecer conexións entre a realidade e as matemáticas e valorar a utilidade dos coñecementos matemáticos axeitados reflexionando sobre o proceso aplicado para a resolución de problemas.

 CMCT

 MTB4.6.1 Resolve problemas xeométricos que impliquen dominio dos contidos traballados, utilizando estratexias heurísticas de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisións, valorando as súas consecuencias e a conveniencia da súa utilización.

 CAA

No 3º Trimestre

 CAA  CCL  CSIEE No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 MTB4.6.2. Reflexiona sobre o proceso de  CMCT resolución de problemas: revisando as  CAA operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto, propoñendo outras formas de resolvelo. BLOQUE 5. ESTATÍSTICA E PROBABILIDADE  b  g

 b  g

 B5.1. Recollida e clasificación de datos cualitativos e cuantitativos.

 B5.2. Construción de táboas de frecuencias absolutas e relativas.  B5.3. Iniciación intuitiva ás medidas de centralización: a media aritmética, a moda e o rango.  B5.4. Realización e interpretación de gráficas sinxelas: diagramas de barras, poligonais e sectoriais.  B5.5. Análise crítica das informacións que se presentan mediante gráficas estatísticas.

 B5.1. Recoller e rexistrar unha  MTB5.1.1. Identifica datos cualitativos e información cuantificable, cuantitativos en situacións familiares. utilizando algúns recursos sinxelos de representación gráfica: táboas de datos, bloques de barras, diagramas lineais… comunicando a información.

 CMCT  CAA No 3º Trimestre

 B5.2. Realizar, ler e interpretar  MTB5.2.1. Recolle e clasifica datos  CMCT representacións gráficas dun cualitativos e cuantitativos de situacións  CAA conxunto de datos relativos ao do seu contorno, utilizándoos para contorno inmediato. construír táboas de frecuencias absolutas e relativas.  MTB5.2.2. Aplica de forma intuitiva a situacións familiares as medidas de centralización: a media aritmética, a moda e o rango.

 CMCT  CAA

 MTB5.2.3. Realiza e interpreta gráficos  CMCT moi sinxelos: diagramas de barras,  CAA poligonais e sectoriais, con datos obtidos de situacións moi próximas.

No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 MTB5.2.4. Realiza análise crítica e argumentada sobre as informacións que se presentan mediante gráficas estatísticas  g

 b  g

 b  e  g

 B5.6. Carácter aleatorio dalgunhas experiencias

 B5.6. Carácter aleatorio dalgunhas experiencias.

 B5.7. Iniciación intuitiva ao cálculo da probabilidade dun suceso.

 B5.3. Facer estimacións  MTB5.3.1. Identifica situacións de baseadas na experiencia carácter aleatorio. sobre o resultado (posible, imposible, seguro, máis ou menos probable) de situacións sinxelas nas que interveña o azar e comprobar o dito resultado.

 CMCT

 B5.4. Observar e constatar  MTB5.4.1. Realiza conxecturas e que hai sucesos imposibles, estimacións sobre algún xogos (moedas, sucesos que con case toda dados, cartas, loterías…) seguridade prodúcense ou que se repiten, sendo máis ou menos probable esta repetición.

 CMCT

 B5.5. Identificar e resolver problemas da vida cotiá axeitados ao seu nivel, establecer conexións entre a realidade e as matemáticas e valorar a utilidade dos coñecementos matemáticos axeitados reflexionando sobre o proceso aplicado para a resolución de problemas.

 CMCT

 MTB5.5.1. Resolve problemas que impliquen dominio dos contidos propios da estatística e probabilidade, utilizando estratexias heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios…), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisións, valorando as consecuencias destas e a conveniencia da súa utilización.

No 3º Trimestre

 CAA No 3º Trimestre

 CAA  CCL  CSIEE No 3º Trimestre

ÁREA Obxectivos

MATEMÁTICAS Contidos

CURSO Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe  MTB5.5.2. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas revisando as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e propoñendo outras formas de resolvelo.

SEXTO Competencias clave  CMCT  CAA  CCL  CSIEE

Temporalización

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE - Utiliza ordenadamente a linguaxe numérica, xeométrica, gráfica e de medida, argumentando e razoando as súas solucións. - Relata experiencias propias incluíndo espontaneamente na súa narración medidas de espazo e tempo, números naturais ou fraccións, palabras relativas a comparacións e ás operacións aditivas e multiplicativas, etc. - Interpreta documentos e mensaxes sobre fenómenos da vida cotiá que conteñen números e operacións, descricións de figuras, situacións no espazo ou itinerarios, etc.; e é capaz de utilizar este tipo de documentos para realizar pequenas investigacións ou apoiar argumentos en discusións sobre temas do seu interese. - Coñece o uso dos números como código. - Estima unha solución razoable a un problema antes de resolvelo, selecciona e aplica pertinentemente as operacións necesarias cos datos dispoñibles e contrasta o resultado coa estimación realizada, interprétao en función do enunciado, revisándoo e corrixíndoo en caso necesario. - Estima magnitudes (lonxitude, superficie, capacidade, masa e tempo) antes de medilas e contrasta os resultados obtidos coa estimación previa. - Realiza as medicións con coidado, escolle entre as unidades e instrumentos de medida dispoñibles os que mellor se axusten á natureza do que se desexa medir, e expresa correctamente as medidas realizadas manexando múltiplos e submúltiplos.

- Elixe un procedemento de cálculo numérico adecuado á situación concreta nun contexto de resolución de problemas, con números de varias cifras, e executa con corrección dito procedemento, revisándoo se o resultado non coincide coa estimación prevista. - Coñece os elementos e propiedades máis importantes de corpos e figuras, axudándose delas para crear as súas propias composicións estéticas ou utilitarias. - Describe desprazamentos con relación ao punto de referencia elixido e utiliza sinxelos sistemas de coordenadas no plano, para localizar e describir puntos nel. - Interpreta unha representación espacial (esbozo de itinerario, plano ou maqueta), referente a espazos do seu contorno e identifica os elementos máis importantes. - Identifica que datos é preciso tomar cando recolle información para un propósito concreto e aplica a técnica adecuada. - Interpreta e elabora táboas de datos con pulcritude e precisión. - Manifesta satisfacción polo progreso dos seus coñecementos matemáticos, pola autonomía que lle proporcionan eses coñecementos, así como pola crecente socialización que implica a linguaxe matemática. - Aplica os coñecementos matemáticos a situacións lúdicas e identifica situacións do seu contorno familiar onde se utilizan. - Afronta con autonomía as situación problemáticas, sen pedir axuda ante a primeira dificultade, é consciente dos seus puntos débiles e esfórzase por superalos.

- Explora distintas representacións dunha situación concreta, contemplando as posibilidades das distintas linguaxes matemáticas (gráfica, numérica, etc.).

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE Competencia matemática - Recoñecer distintos usos dos números e utilizar códigos numéricos para identificar obxectos, situacións... - Recoñecer a utilidade das operacións para resolver problemas. - Recoñecer a utilidade do cálculo mental no manexo das moedas e billetes de curso legal. - Utilizar as distintas operacións matemáticas para enfrontarse a situacións cotiás nas que empregar as matemáticas fóra da aula. - Resolver problemas que impliquen o manexo do diñeiro. - Recoñecer as fraccións, os seus termos, a súa representación e a súa nomenclatura. - Aplicar a situacións cotiás, o cálculo do valor dunha parte dunha cantidade que se dividiu en partes iguais. - Utilizar as unidades de medida de lonxitude para enfrontarse a situacións nas que empregar as matemáticas fóra da aula.

- Aplicar os conceptos e nomenclatura relativos aos elementos xeométricos para analizar, describir e comprender o contorno real. - Desenvolver o gusto pola precisión e o rigor na utilización dos instrumentos de medida. - Establecer relacións e equivalencias entre as distintas unidades de tempo. - Aplicar en distintos contextos os conceptos relativos aos distintos tipos de liñas, ás súas posicións relativas e aos ángulos. - Ser capaz de utilizar os conceptos relativos aos triángulos, cuadriláteros, circunferencia e círculo en distintos contextos: analizar, describir, clasificar, interpretar, as formas dos obxectos que nos rodean. - Adquirir coñecementos e destrezas matemáticas. - Mostrar interese por utilizar modos matemáticos de pensamento.

Competencia en Comunicación lingüística - Incorporar os números á linguaxe habitual, como elementos con valor expresivo e interpretar mensaxes que conteñen números. - Describir verbalmente os razoamentos e procesos matemáticos que interveñen nas distintas operacións matemáticas. - Incorporar á súa linguaxe habitual a terminoloxía das distintas operacións matemáticas. - Utilizar unha linguaxe precisa e clara na descrición, localización e organización de feitos ao longo do tempo.

- Incorporar as fraccións á linguaxe habitual, como elementos con valor expresivo. - Incorporar á súa linguaxe habitual a terminoloxía do sistema métrico decimal. - Utilizar o vocabulario axeitado en situacións familiares de medida de capacidade e de peso. - Incorporar á súa linguaxe habitual a terminoloxía do sistema monetario. - Incorporar á linguaxe habitual a terminoloxía xeométrica aprendida. - Valorar a terminoloxía xeométrica como recurso expresivo. - Describir verbalmente os procesos matemáticos que interveñen na elaboración de táboas e gráficas. - Incorporar á súa linguaxe habitual a terminoloxía elemental estatística.

Tratamento da información e competencia dixital - Proporcionar destrezas asociadas ao uso dos números. - Facilitar a comprensión de informacións que incorporen cantidades e medidas. - Iniciarse no uso de calculadoras e de ferramentas tecnolóxicas para facilitar a comprensión de contidos matemáticos. - Iniciarse no uso de cronómetros e reloxos dixitais para facilitar a comprensión de contidos matemáticos. - Utilizar Internet como recurso para a busca de información e para a obtención de figuras e representacións xeométricas.

- Utilizar a linguaxe gráfica e estatística para interpretar a información sobre a realidade.

Competencias Sociais e Cívicas - Valorar a utilidade dos números como recurso para analizar os elementos e relacións da sociedade na que vivimos. - Desenvolver a colaboración cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacións problemáticas nas que interveñan as distintas operacións matemáticas. - Valorar a utilidade das fraccións como recursos para cuantificar e resolver situacións cotiás. - Desenvolver a colaboración cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacións problemáticas nas que interveña o diñeiro. - Desenvolver a colaboración cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacións problemáticas nas que interveña as unidades de medida de lonxitudes. - Planificación dos produtos que se van consumir antes de comprar. - Valorar a puntualidade como algo positivo para a convivencia. - Aceptar outros puntos de vista diferentes ao propio ao utilizar estratexias de resolución de problemas.

Coñecemento e interacción co mundo físico

- Recoñecer a utilidade dos números para expresar cantidades das magnitudes que manexamos todos os días. - Facilitar unha mellor comprensión do contorno. - Utilizar as distintas operacións matemáticas para enfrontarse a situacións cotiás nas que empregar as matemáticas fóra da aula. - Recoñecer a utilidade das fraccións para expresar cantidades das magnitudes que manexamos todos os días. - Utilizar o sistema monetario para enfrontarse a situacións cotiás nas que empregar as matemáticas fóra da aula. - Describir o contorno de xeito máis axustado á realidade. - Localizar no tempo as propias vivencias: ao longo do día, do mes, do ano, etc. - Aplicar os conceptos e nomenclatura relativos aos elementos xeométricos para analizar, describir e comprender o contorno real. - Transmitir informacións precisas sobre aspectos cuantificables do contorno.

Conciencia e expresións culturais e artísticas - Valorar o coñecemento matemático como contribución ao desenvolvemento cultural dos pobos. - Recoñecer as relacións e formas xeométricas axuda na análise de producións artísticas. - Utilizar os envases de refugallo para realizar producións artísticas.

- Utilizar algunhas obras de arte para traballar contidos matemáticos.

Competencia para Aprender a aprender - Recoñecer a utilidade das representacións gráficas para fixar e aclarar conceptos e relacións nos números. - Verbalizar o proceso seguido na aprendizaxe das distintas operacións matemáticas, para potenciar o desenvolvemento de estratexias que faciliten a aprendizaxe autónoma. - Realizar debuxos ou esquemas que lle axuden á busca da solución a un problema. - Potenciar o desenvolvemento de estratexias que faciliten a aprendizaxe autónoma. - Desenvolver a habilidade para comunicar con eficacia, os propios resultados. - Recoñecer a utilidade das representacións gráficas para fixar e aclarar conceptos e relacións nos números fraccionarios - Recoñecer a utilidade de utilizar debuxos ou esquemas que lle axuden á busca da solución a un problema. - Potenciar unha actitude experimentadora cara á utilización de diferentes instrumentos e unidades de medida. - Verbalizar o proceso seguido na aprendizaxe, para reflexionar sobre como se aprende. - Recoñecer e aplicar a manipulación, a construción e a representación como métodos de investigación e descubrimento en xeometría.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - Seguir un método como estratexia para ter unha maior seguridade na resolución de problemas. - Desenvolver a confianza para enfrontarse con éxito a situacións incertas. - Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolución de problemas, utilizando distintas operacións matemáticas. - Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolución de problemas nos que interveña a medida do tempo. - Trazar un plan, buscar estratexias e tomar decisións para resolver problemas. - Mostrar curiosidade por coñecer a utilidade das aprendizaxes novas. - Resolver problemas no ámbito das fraccións - Enfrontarse a novas situacións con maior posibilidade de éxito, tendo en conta a valoración dos resultados obtidos en situacións similares. - Mostrar interese por descubrir diferentes formas de construción e representación dos elementos e figuras xeométricos. - Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolución de problemas, utilizando as unidades de medida de lonxitude.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

Entendemos a avaliación como un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e ónde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular.

- Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. - Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. 93

- Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais.

- Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back). A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido, aos datos aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe.

A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estruturadas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Nas avaliacións outorgaráselle ao alumnado unha nota que recolla a avaliación dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas:

MATEMÁTICAS

PROBAS ESCRITAS / ORAIS

Numeración. Cálculo. Resolución de problemas. Magnitudes e medidas. Xeometría e estatística.

80%

TRABALLO INDIVIDUAL DOS CONTIDOS DO CURRÍCULO DA ÁREA E PRESENTACIÓN DOS MESMOS.

Corrixidos, completos e rematados, presentación clara e limpa, e execución coidadosa.

10%

ACTITUDE POSITIVA ANTE A MATERIA.

Grao de esforzo e participación, atención e interese polo traballo de aula, achega e coidado diario do material, respecto polos dereitos dos demais valorando as súas achegas e producións.

10%

- Notable (NT): 7 ou 8 - Ben (BE): 6 - Suficiente (SU): 5 - Insuficiente (IN): 1, 2, 3 ou 4 Considerarase cualificaciรณn negativa o Insuficiente e positivas, as restantes.

ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. FALAR E ESCOITAR  a  c  e

 B1.1. Estratexias e normas  B1.1. Participar en situacións de para o intercambio comunicación, dirixidas ou comunicativo: participación; espontáneas, respectando as normas exposición clara; organización da comunicación: quenda de palabra, do discurso; escoita; respecto organizar o discurso, escoitar e á quenda de palabra; papel de incorporar as intervencións dos e das persoa moderadora; entoación demais. adecuada; respecto polos sentimentos, experiencias, ideas, opinións e coñecementos dos e das demais.

 LCB1.1.1. Emprega a lingua oral e  CCL axusta os rexistros lingüísticos segundo  CAA o grao de formalidade e a finalidade  CSC (académica, social e lúdica).  LCB1.1.2. Transmite as ideas con claridade, coherencia e corrección.

 CCL  CAA

 LCB1.1.3. Escoita atentamente as  CCL intervencións dos compañeiros e segue  CAA as estratexias e normas para o  CSC intercambio comunicativo mostrando respecto e consideración polas ideas, sentimentos e emocións dos e das demais.

Ao longo de todo o curso

 LCB1.1.4. Aplica as normas  CCL sociocomunicativas: escoita atenta,  CAA espera de quendas participación  CSC respectuosa, adecuación á intervención da persoa interlocutora, papel de persoa moderadora e certas normas de cortesía.  e

 B1.2. Comprensión e expresión de mensaxes verbais e non verbais.

 B1.2. Integrar e recoñecer a información verbal e non verbal dos discursos orais.

 LCB1.2.1. Emprega conscientemente recursos lingüísticos e non lingüísticos para comunicarse nas interaccións

100

 CCL Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

orais  a  b  e

 e

 B1.3. Participación en situacións de comunicación, espontáneas e dirixidas, utilizando un discurso ordenado e coherente.

 B.1.4. Valoración crítica de mensaxes verbais e non verbais.

 B1.3. Expresarse de forma oral para satisfacer necesidades de comunicación en diferentes situacións con vocabulario preciso e estrutura coherente.

 B1.4. Analizar e valorar con sentido crítico as mensaxes orais.

 LCB1.3.1. Exprésase cunha  CCL pronunciación e unha dicción correctas: articulación, ritmo, entoación e volume.  LCB1.3.2. Expresa as súas propias ideas comprensiblemente, substituíndo elementos básicos do modelo dado.

 CCL

 LCB1.3.3. Participa activamente en diversas situacións de comunicación:

 CCL  CD

- Debates e diálogos.

 CAA

- Exposicións orais con e sen axuda das tecnoloxías da información e comunicación.

 CSC

 LCB1.3.4. Participa activamente e de forma construtiva nas tarefas de aula, cooperando en situación de aprendizaxe compartida.

 CCL

 LCB1.4.1. Amosa unha actitude de escoita atenta.

 CCL

 CSIEE

 CAA  CSC  CSIEE

 LCB1.4.2. Comprende a información  CCL xeral en textos orais de uso habitual, do  CAA ámbito escolar e social.

101

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe  LCB1.4.3. Interpreta o sentido dos elementos básicos do texto necesarios para a comprensión global (léxico, locucións).

 e

 b  e

 B1.5. Valoración dos contidos transmitidos polo texto. Dedución das palabras polo contexto. Ampliación do vocabulario. Creación de redes semánticas sinxelas.

 B1.5. Facer hipóteses sobre o significado de palabras a partir do seu contexto de uso

 B1.6. Comprensión de textos orais segundo a súa tipoloxía.Ideas principais e secundarias. Ampliación do vocabulario. Redes semánticas.

 B1.6. Comprender o sentido global dos textos orais, recoñecendo as ideas principais e secundarias e identificar ideas ou valores non explícitos.

 B1.7. Audición e reprodución de textos adecuados ao nivel que estimulen o seu interese.

SEXTO Competencias clave  CCL  CAA

 LCB1.5.1. Utiliza o vocabulario axeitado  CCL á súa idade nas expresións axeitadas para as diferentes funcións da linguaxe.  LCB1.5.3. Diferenza polo contexto o significado de correspondencias fonema-grafía idénticas (palabras homófonas, homónimas, parónimas, polisémicas).

 CCL

 LCB1.6.1. Identifica o tema do texto.

 CCL

 LCB1.6.2. Identifica as ideas principais dun texto.

 CCL

 LCB1.6.3. Resume un texto distinguindo ideas principais e secundarias.

 CCL

 CAA

Ao longo de todo o curso

 CCA

 B1.7. Memorizar e reproducir textos  LCB1.7.1. Reproduce de memoria  CCL axeitados aos seus gustos e intereses, breves textos literarios ou non literarios  CAA utilizando con corrección e creatividade axeitados aos seus gustos e intereses,  CCEC as distintas estratexias de utilizando con corrección e creatividade  B1.8. Dramatizacións de comunicación oral. as distintas estratexias de textos literarios adaptados á comunicación oral. idade e de producións propias.

102

Temporalización

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  a  e

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

 B1.9. Identificación da  B1.8. Comprender textos orais segundo  LCB1.8.1. Sigue instrucións dadas para finalidade comunicativa de a súa tipoloxía: atendendo á forma da levar a cabo actividades diversas. textos de diferentes tipoloxías: mensaxe (descritivos, narrativos, atendendo á forma da dialogados, expositivos e  LCB1.8.2. Responde de forma correcta mensaxe (descritivos, argumentativos) e a súa intención a preguntas correspondentes á narrativos, dialogados, comunicativa (informativos, literarios, comprensión literal, interpretativa e expositivos e argumentativos) prescritivos e persuasivos). crítica do texto, e infire o sentido de e a súa intención comunicativa elementos non explícitos nos textos (informativos, literarios, orais. prescritivos e persuasivos) Ideas principais e secundarias.  LCB1.8.3. Utiliza a información recollida Ampliación do vocabulario. para levar a cabo diversas actividades Redes semánticas. en situacións de aprendizaxe individual ou colectiva.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CCL  CAA  CCL  CAA

Ao longo de todo o curso  CCL  CD  CAA  CSC  CSIEE

 b  e

 B1.10. Expresión e produción de textos orais segundo a súa tipoloxía: narrativos, descritivos argumentativos, expositivos, instrutivos, informativos e persuasivos.

 B1.9. Producir textos orais breves e sinxelos dos xéneros máis habituais imitando modelos.



LCB1.9.1. Reproduce  CCL comprensiblemente textos orais breves e sinxelos imitando modelos e axustándose á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos e argumentativos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios, prescritivos e persuasivos).

 LCB1.9.2. Recorda algunhas ideas básicas despois de escoitar un texto e exprésaas oralmente en resposta a preguntas directas.

103

 CCL  CCA

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe  LCB1.9.3. Organiza e planifica o discurso axeitándose á situación de comunicación e aos diferentes modos discursivos (narrar, describir, informarse e dialogar) empregando os recursos lingüísticos pertinentes.

 a  b  e

 b  d  e

SEXTO Competencias clave  CCL  CAA  CSIEE

 B1.11. Estratexias para utilizar  B1.10. Utilizar de xeito efectivo a  LCB1.10.1. Emprega de xeito efectivo a a linguaxe oral como linguaxe oral: escoitar activamente, linguaxe oral para comunicarse e instrumento de comunicación recoller datos, preguntar e repreguntar, aprender: escoita activa, recollida de e aprendizaxe: escoitar, participar nas enquisas e entrevistas e datos, pregunta e repregunta, recoller datos, preguntar. expresar oralmente con claridade o participación en enquisas e entrevistas, Participación en enquisas e propio xuízo persoal, de acordo coa emisión de xuízo persoal. entrevistas. Comentario oral e súa idade. xuízo persoal.

 CCL

 B1.11. Estratexias para utilizar  B1.11. Valorar os medios de  LCB1.11.1. Resume entrevistas, a linguaxe oral como comunicación social como instrumento noticias e debates infantís… instrumento de comunicación de aprendizaxe e de acceso a procedentes da radio, televisión e da e aprendizaxe: escoitar, informacións e experiencias de doutras internet. recoller datos, preguntar. persoas. Participación en enquisas e  LCB1.11.2. Transforma en noticias entrevistas. Comentario oral e feitos cotiáns próximos á súa realidade, xuízo persoal. axustándose á estrutura e linguaxe propios do xénero e imitando modelos.

 CCL

 LCB1.11.3. Realiza entrevistas e reportaxes sobre temas do seu interese, seguindo modelos.

104

Temporalización

 CAA  CSC  CSIEE

Ao longo de todo o curso

 CD  CAA  CSC  CCL  CSC

 CCL  CAA  CSIEE

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

SEXTO

Estándares de aprendizaxe  LCB1.11.4. Prepara, seguindo modelos, reportaxes sobre temas de seu interese.

Competencias clave

Temporalización

 CCL  CAA  CSIEE

BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER  e

 B2.1. Consolidación do sistema de lecto-escritura.

 B2.1. Ler en voz alta diferentes textos, con fluidez e entoación adecuada.

 B2.2. Lectura en voz alta de distintos tipos de texto.

 LCB2.1.1. Le en voz alta, con precisión,  diferentes tipos de textos apropiados á súa idade con velocidade, fluidez e entoación adecuada.  LCB2.1.2. Descodifica con precisión e rapidez todo tipo de palabras.

 e

 B2.3. Comprensión de textos, en voz alta e en silencio, segundo o seu tipoloxía.  B2.4. Audición de diferentes tipos de textos.

CCL

 CCL

 B2.2. Comprender distintos tipos de  LCB2.2.1. Entende a mensaxe de xeito  CCL textos adaptados á idade e utilizando a global e identifica as ideas principais e  CAA lectura como medio para ampliar o as secundarias dos textos de diferente vocabulario e fixar a ortografía correcta. tipoloxía, do ámbito escolar e social, a partir da lectura dun texto en voz alta.  LCB2.2.2. Comprende, con certo grado  CCL de detalle, diferentes tipos de textos  CAA atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos e argumentativos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios, prescritivos e persuasivos).

 e

Ao longo de todo o curso

 B2.5. Lectura, en silencio, e  B2.3. Ler en silencio diferentes textos  LCB2.3.1. Le en silencio coa comprensión de distintos tipos valorando o progreso na velocidade e a velocidade adecuada textos de

105

 CCL

Ao longo de todo o curso

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos de texto.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

comprensión.

 e

 B2.6. Subliñado, esquematización e resumo da información relevante dun texto.

 B2.7. Comprensión de textos segundo a súa tipoloxía.

Competencias clave

Temporalización

diferente complexidade.  LCB2.3.2. Realiza lecturas en silencio resumindo con brevidade os textos lidos.

 e

SEXTO

 B2.4. Resumir un texto lido reflectindo a estrutura e destacando as ideas principais e secundarias nos distintos tipos de textos.

 B2.5. Utilizar estratexias para a comprensión de textos de diversa índole.

 CCL

 LCB2.4.1. Capta o propósito de  CCL diferentes tipoloxía textuais. Identifica  CAA as partes da súa estrutura organizativa, analiza a súa progresión temática.  LCB2.4.2. Elabora resumos de textos lidos e identifica os elementos característicos dos diferentes tipos de texto.

 CCL

 LCB2.4.3. Recoñece algúns mecanismos de cohesión en diferentes tipos de texto.

 CCL

 LCB2.4.4. Elabora esquemas a partir de textos expositivos.

 CCL

 LCB2.5.1. Interpreta o valor do título e as ilustracións.

 CCL

 CAA Ao longo de todo o curso

 CAA

 LCB2.5.2. Marca as palabras clave dun  CCL texto que axudan á comprensión global.  CAA 

106

LCB2.5.3. Activa coñecementos previos axudándose deles para

 CCL

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe comprender un texto.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CAA

 LCB2.5.4. Realiza inferencias e formula  CCL hipóteses.  CAA

 e

 LCB2.5.5. Comprende a información contida nos gráficos, establecendo relacións coa información que aparece no texto relacionada con estes.

 CCL

 LCB2.5.6. Interpreta esquemas de chave, números, mapas conceptuais sinxelos.

 CCL

 B2.8. Gusto pola lectura.  B2.6. Ler por propia iniciativa diferentes  LCB2.6.1. Ten programado un tempo Hábito lector. Lectura de tipos de textos. semanal para ler diferentes textos. diferentes textos como fonte de información, de deleite e de diversión.  LCB2.6.2. Le voluntariamente textos  B2.9. Selección de libros propostos polo mestre ou mestra. segundo o gusto persoal.

 CCL

 B2.10. Lectura dos libros establecidos no Plan lector.  b  e  i

 B2.11. Uso da biblioteca para a procura de información e utilización da mesma como fonte de aprendizaxe

 B2.7. Utilizar textos científicos en diferentes soportes para seleccionar e recoller información, ampliar coñecementos e aplicalos en traballos persoais.

107

 LCB2.7.1. Consulta diferentes fontes bibliográficas e textos de soporte informático para obter datos e información para realizar traballos individuais ou en grupo.

 CMCT  CAA

 CAA

 CAA  CSIEE  CCL

Ao longo de todo o curso

 CAA  CSIEE

 CCL  CD  CAA

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  a  b  e

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos  B2.12. Identificación e valoración crítica das mensaxes e valores transmitidos polo texto.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

 B2.8. Concentrarse en entender e interpretar o significado dos textos lidos.

SEXTO Competencias clave

 LCB2.8.1. Deduce o significado de palabras e expresións con axuda do contexto.

 CCL

 LCB2.8.2. Comprende textos xornalísticos e publicitarios. Identifica a súa intención comunicativa. Diferenza entre información, opinión e publicidade.

 CCL

Temporalización

 CAA

 CAA  CSC

 LCB2.8.3. Infire, interpreta e formula  CCL hipótese sobre o contido. Sabe  CAA relacionar os elementos lingüísticos cos  CSC non lingüísticos nos diferentes tipos de textos.

Ao longo de todo o curso

 LCB2.8.4. Establece relación entre as  CCL ilustracións e os contidos do texto,  CMCT presenta hipóteses, realiza predicións,  CAA e identifica na lectura o tipo de texto e a intención.  LCB2.8.5. Interpreta a linguaxe figurada, metáforas, personificacións, hipérboles e xogos de palabras en textos publicitarios.  a  e  i

 B2.13. Uso guiado das Tecnoloxías da Información e a Comunicación para a

 B2.9. Utilizar as Tecnoloxías da  LCB2.9.1. Utiliza os medios Información e a Comunicación de modo informáticos para obter información. eficiente e responsable para a procura

108

 CCL  CCEC

 CCL  CD  CAA

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos localización, selección, interpretación e organización da información.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

e tratamento da información.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 LCB2.9.2. Interpreta a información e fai  CCL un resumo da mesma.  CAA

 B2.12. Identificación e valoración crítica das mensaxes e valores transmitidos polo texto.  e

 B2.8. Gusto pola lectura.  B2.10. Desenvolver o Plan lector que Hábito lector. Lectura de dea resposta a unha planificación diferentes textos como fonte sistemática de mellora da eficacia de información, de deleite e de lectora e fomente o gusto pola lectura. diversión.

 LCB2.10.1. Utiliza a biblioteca para localizar un libro determinado con seguridade e autonomía, aplicando as normas de funcionamento da mesma.

 CCL

 B2.11. Uso da biblioteca para a procura de información e utilización da mesma como fonte de aprendizaxe.

 LCB2.10.2. Expón os argumentos de lecturas realizadas dando conta dalgunhas referencias bibliográficas: autor ou autora, editorial, xénero ou ilustracións.

 CCL

 LCB2.10.3. Selecciona lecturas con criterio persoal e expresa o gusto pola lectura de diversos xéneros literarios como fonte de lecer manifestando a súa opinión sobre os textos lidos.

 CCL

 B2.14. Lectura dos libros establecidos no Plan lector.

 CAA  CSIEE

 CAA  CCEC

Ao longo de todo o curso

 CAA  CSIEE  CCEC

BLOQUE 3. COMUNICACIÓN ESCRITA. ESCRIBIR  e

 B3.1. Produción de textos para  B3.1. Producir textos con diferentes comunicar coñecementos, intencións comunicativas con experiencias e necesidades: coherencia, respectando a súa atendendo á forma da estrutura e aplicando as regras

 LCB3.1.1. Escribe, en diferentes soportes, textos propios do ámbito da vida cotiá, do ámbito escolar e social: diarios, cartas, correos electrónicos,

109

 CCL  CD  CAA

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos e argumentativos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios, prescritivos e persuasivos).

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

ortográficas coidando a caligrafía, orde e presentación.

 B3.3. Aplicación das normas ortográficas e signos de puntuación (punto e coma, guión, dous puntos, raia, signos de entoación, parénteses, etc). Acentuación.

 B3.5. Normas e estratexias para a produción de textos: planificación (función, destinatario, estrutura...).  B3.6. Revisión e mellora do texto.  B3.7. Realización de ditados.

Temporalización

 CCL  CAA

 LCB3.1.3. Escribe diferentes tipos de  CCL textos adecuando a linguaxe ás  CCA características do xénero, seguindo  CSIEE modelos, encamiñados a desenvolver a súa capacidade creativa na escritura.

 B3.4. Orde e presentación.  e

Competencias clave

noticias, textos literarios, folletos informativos e literarios, narracións, textos científicos, anuncios publicitarios, regulamentos, receitas, instrucións, normas, solicitudes, ….  LCB3.1.2. Escribe textos usando o rexistro adecuado, organizando as ideas con claridade, enlazando enunciados en secuencias lineais cohesivas e respectando as normas gramaticais e ortográficas.

 B3.2. Cohesión do texto: enlaces, substitucións léxicas, mantemento do tempo verbal e puntuación.

SEXTO

 B3.2. Aplicar todas as fases do proceso  LCB3.2.1. Resume o contido de textos de escritura na produción de textos propios do ámbito da vida persoal e do escritos de distinta índole: planificación, ámbito escolar, recollendo as ideas textualización, revisión e reescritura, principais, evitando parafrasear o texto utilizando esquemas e mapas e utilizando unha expresión persoal. conceptuais, aplicando estratexias de tratamento da información, redactando  LCB3.2.2. Aplica correctamente os os seus textos con claridade, precisión signos de puntuación, as regras de e corrección, revisándoos para acentuación e ortográficas propias do melloralos e avaliando, coa axuda de nivel. guías, as producións propias e alleas.  LCB3.2.3. Reproduce textos ditados

110

 CCL  CAA  CCEC

 CCL  CAA

 CCL

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

con corrección.  LCB3.2.4. Emprega estratexias de procura e selección da información: tomar notas, elaborar esquemas, guións, borradores e mapas conceptuais.  e

 a  e

 B3.3. Aplicación das normas ortográficas e signos de puntuación (punto e coma, guión, dous puntos, raia, signos de entoación e parénteses).Acentuación.

 B3.3. Utilizar o dicionario como recurso  LCB3.3.1. Utiliza habitualmente o para resolver dúbidas sobre a lingua, o dicionario, en papel e en liña, no uso ou a ortografía das palabras. proceso de escritura.

 B3.8. Creación de textos utilizando a linguaxe verbal e non verbal con intención informativa: carteis publicitarios. Anuncios. Cómics.

 B3.4. Elaborar proxectos individuais ou colectivos sobre diferentes temas da área.

 CCL  CD  CAA  CSIEE  CCL  CAA Ao longo de todo o curso

 LCB3.4.1. Elabora gráficas a partir de  CCL datos seleccionados e organizados  CAA procedentes de diferentes textos (libros de consulta, xornais e revistas).  LCB3.4.2. Presenta un informe de forma ordenada e clara, utilizando soporte papel e informático, sobre problemas ou situacións sinxelas, recollendo información de diferentes fontes (directas, libros, Internet), seguindo un plan de traballo e expresando conclusións.

 CCL  CD  CAA  CSIEE

 LCB3.4.3. Elabora un informe seguindo  CCL un guión establecido que supoña a  CD

111

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe procura, selección e organización da información de textos de carácter científico, xeográfico ou histórico.

 e

 a  e

 e

SEXTO Competencias clave  CAA  CSIEE  CCEC

 B3.2. Cohesión do texto: enlaces, substitucións léxicas, mantemento do tempo verbal, puntuación.

 B3.5. Buscar unha mellora progresiva no uso da lingua, explorando canles que desenvolvan a sensibilidade, a creatividade e a estética.

 LCB3.5.1. Pon interese e esfórzase por  CCL escribir correctamente de forma  CAA persoal.

 B3.8. Creación de textos utilizando a linguaxe verbal e non verbal con intención informativa: carteis publicitarios. Anuncios. Cómics.

 B3.6. Favorecer a través da linguaxe a formación dun pensamento crítico que impida discriminacións e prexuízos.

 LCB3.6.1. Expresa, por escrito, opinións, reflexións e valoracións argumentadas e usa, de xeito habitual, unha linguaxe non sexista.

 B3.9. Produción de textos segundo o Plan de escritura.

 B3.7. Levar a cabo o plan dea escritura  LCB3.7.1. Planifica e redacta textos  CCL que de resposta a unha planificación seguindo uns pasos: planificación,  CAA sistemática de mellora da eficacia redacción, revisión e mellora.  CSIEE escritora e fomente a creatividade. - Determina con antelación como será o texto, a súa extensión, o tratamento autor/a-lector/a e a presentación. - Adapta a expresión á intención, tendo en conta ao interlocutor e o asunto de que se trata. - Presenta os escritos con limpeza, claridade, precisión e orde os escritos. - Reescribe o texto.

Ao longo de todo o curso

 CCL  CAA

 LCB3.7.2. Valora a súa propia  CCL produción escrita, así como a produción

112

Temporalización

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe escrita dos seus compañeiros.

 b  e  i

 B3.8. Creación de textos utilizando a linguaxe verbal e non verbal con intención informativa: carteis publicitarios. Anuncios. Cómics.

 B3.8. Utilizar as Tecnoloxías da  LCB3.8.1. Usa con eficacia Internet e Información e a Comunicación de modo as Tecnoloxías da Información e a eficiente e responsable para presentar Comunicación para escribir, presentar as súas producións. os textos e buscar información, crear táboas e gráficas.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CSC  CCL  CD  CAA Ao longo de todo o curso

 B3.9. Produción de textos segundo o Plan de escritura. BLOQUE 4. COÑECEMENTO DA LINGUA  e

 e

 B4.1. A palabra.

 B4.1. Aplicar os coñecementos básicos  LCB4.1.1. Identifica todas as categorías  CCL sobre a estrutura da lingua, a gramática gramaticais pola súa función na lingua:  B4.2. Recoñecemento das (categorías gramaticais), o vocabulario presentar ao nome, substituír ao nome, distintas clases de palabras e (formación e significado das palabras e expresar características do nome, explicación reflexiva do seu campos semánticos), así coma as expresar accións ou estados, enlazar uso en situacións concretas de regras de ortografía para favorecer ou relacionar palabras ou oracións. comunicación (nome, verbo, unha comunicación máis eficaz. adxectivo, preposición,  LCB4.1.2. Conxuga e usa con  CCL adverbio,conxunción, corrección todos os tempos simples e pronomes, artigos, compostos nas formas persoais e non interxeccións). persoais do modo indicativo e  B4.3. Conxugación dos verbos subxuntivo de todos os verbos. regulares e irregulares máis frecuentes.  LCB4.1.3. Diferenza familias de  CCL palabras.  B4.4. Vocabulario: sinónimos e  B4.2. Desenvolver as destrezas e antónimos, palabras competencias lingüísticas a través do

113

 LCB4.2.1. Identifica e usa sinónimos e antónimos, palabras polisémicas e

 CCL

Ao longo de todo o curso

No 1º e 2º Trimestres

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos polisémicas e homónimas, arcaísmos, estranxeirismos e neoloxismos. Frases feitas. Formación de substantivos, adxectivos e verbos. Recursos derivativos: prefixos e sufixos na formación de nomes, adxectivos e verbos. Siglas e abreviaturas.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

uso da lingua.

 B4.6. Recoñecemento e uso dalgúns conectores textuais (de orde, contraste e explicación) e dos principais mecanismos de referencia interna, tanto gramaticais (substitucións pronominais) coma léxicos (elipses e substitucións mediante sinónimos e hiperónimos).  B4.7. Uso eficaz do dicionario para ampliación de vocabulario e como consulta ortográfica e gramatical.

Competencias clave

Temporalización

homónimas, arcaísmos, estranxeirismos e neoloxismos, frases feitas, siglas e abreviaturas.

 B4.5. Recoñecemento e observación reflexiva dos constituíntes oracionais: a oración simple, suxeito e predicado.

 e

SEXTO

 B4.3. Sistematizar a adquisición de vocabulario a través dos textos.

114

 LCB4.2.2. Recoñece palabras compostas, prefixos e sufixos e crea palabras derivadas.

 CCL

 LCB4.2.3. Identifica e clasifica os diferentes tipos de palabras nun texto.

 CCL

 LCB4.2.4. Recoñece e usa os conectores básicos entre oracións: causa, consecuencia, finalidade...

 CCL

 LCB4.2.5. Identifica as oracións como unidades de significado completo. Recoñece a oración simple, diferencia suxeito e predicado.

 CCL

 LCB4.3.1. Recoñece a estrutura do dicionario e tipos de dicionario, en diferentes soportes e úsaos para buscar o significado de calquera palabra (derivadas e sinónimas).

 CCL  CAA Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

 e

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

 B4.2. Recoñecemento das  B4.4. Desenvolver estratexias para distintas clases de palabras e mellorar a comprensión oral e escrita a explicación reflexiva do seu través do coñecemento da lingua. uso en situacións concretas de comunicación (nome, verbo, adxectivo, preposición, adverbio,conxunción, pronomes, artigos, interxeccións).  B4.8. Ortografía: utilización das regras básicas de ortografía. Regras de acentuación.  B4.9. Clases de nomes: comúns, propios, individuais, colectivos, concretos e abstractos.  B4.10. Utilización adecuada dos signos de puntuación.  B4.11. As relacións gramaticais. Recoñecemento e explicación reflexiva das

115

SEXTO Competencias clave

 LCB4.3.2. Selecciona a acepción correcta segundo o contexto de entre as varias que lle ofrece o dicionario.

 CCL

 LCB4.3.3. Recoñece e usa correctamente as normas ortográficas nas súas producións escritas.

 CCL

Temporalización

 CAA

 LCB4.4.1. Sinala as características que  CCL definen ás diferentes clases de palabras e nomes: clasificación e uso para construír o discurso nos diferentes tipos de producións.  LCB4.4.2. Utiliza correctamente as normas de concordancia de xénero e número na expresión oral e escrita.

 CCL

 LCB4.4.3. Aplica correctamente as normas de acentuación e clasifica as palabras dun texto.

 CCL

 LCB4.4.4. Usa con corrección os signos de puntuación.

 CCL

 LCB4.4.5. Aplica as normas do uso da til.

 CCL

 LCB4.4.6. Utiliza unha sintaxe adecuada nas producións escritas propias.

 CCL

No 1º e 2º Trimestres

ÁREA Obxectivos

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

relacións que se establecen entre o substantivo e o resto dos compoñentes do grupo nominal.  e  i

 d  e  i  o

 B4.12. Utilización de material multimedia educativo e outros recursos didácticos ao seu alcance e propios da súa idade.

 B4.5. Utilizar programas educativos dixitais para realizar tarefas e avanzar na aprendizaxe.

 LCB4.5.1. Utiliza distintos programas educativos dixitais como apoio e reforzo da aprendizaxe.

 B4.13. As variedades da lingua.

 B4.6. Coñecer a variedade lingüística  LCB4.6.1. Valora a variedade de España e do español como fonte de lingüística de España e o español de enriquecemento cultural. Mostrar América.  B4.14. Coñecemento xeral de respecto tanto cara ás linguas e realidade plurilingüe de dialectos que se falan en España,  LCB4.6.2. Recoñece e identifica España e a súa valoración como cara ao español de América. algunhas das características relevantes como fonte de enriquecemento (históricas, socioculturais, xeográficas e persoal e como unha mostra lingüísticas) das linguas oficiais en da riqueza do noso patrimonio España. histórico e cultural.

 CCL  CD  CAA

Ao longo de todo o curso

 CCL  CSC

 CCL

No 2º e 3º Trimestres

 CSC

BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA  d  e

 B5.1. Valoración dos textos  B5.1. Valorar os textos literarios e literarios como vehículo de utilizar a lectura como fonte de lecer e comunicación e como fonte de información e considerala como un coñecemento doutros mundos, medio de aprendizaxe e tempos e culturas e como enriquecemento persoal de máxima gozo persoal. importancia.

116

 LCB5.1.1. Recoñece e valora as características fundamentais de textos literarios narrativos, poéticos e dramáticos.

 CCL  CCEC No 2º e 3º Trimestres

ÁREA Obxectivos  d  e

 d  e

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

 B5.2. Distinción entre conto e lenda. Coñecemento de lendas españolas e doutros países.

SEXTO Competencias clave

 B5.2. Integrar a lectura expresiva e a  LCB5.2.1. Realiza lecturas guiadas de comprensión e interpretación de textos textos narrativos de tradición oral, literarios narrativos, líricos e dramáticos literatura infantil, adaptacións de obras na práctica escolar e recoñecer e clásicas e literatura actual. interpretar algúns recursos da linguaxe  B5.3. Lectura guiada de textos literaria (metáforas, personificacións, narrativos de tradición oral, hipérboles e xogos de palabras), e literatura infantil, adaptacións diferenciar as principais convencións de obras clásicas e literatura formais dos xéneros. actual.  LCB5.2.2. Interpreta a linguaxe  B5.4. Lectura comentada de figurada, metáforas, personificacións, poemas, relatos e obras hipérboles e xogos de palabras en teatrais. textos literarios.  B.5.5. Identificación de recursos literarios.

 CCL

 B5.5. Identificación de recursos literarios.

 CCL

 B5.3. Coñecer e valorar os recursos literarios da tradición oral: poemas, cancións, contos, refráns ou adiviñas.

 LCB5.3.1. Distingue algúns recursos retóricos e métricos propios dos poemas

Temporalización

 CCEC

Ao longo de todo o curso  CCL  CAA

 CCEC Ao longo de todo o curso

 LCB5.3.2. Utiliza comparacións, metáforas, aumentativos, diminutivos e sinónimos en textos literarios.  d  e  i

 B5.6. Creación de textos  B5.4. Producir a partir de modelos  LCB5.4.1. Crea textos literarios (contos, literarios en prosa ou en verso, dados textos literarios en prosa ou en poemas, cancións e sinxelas obras valorando o sentido estético e verso, con sentido estético e teatrais) a partir de pautas ou modelos a creatividade: contos, creatividade: contos, poemas, adiviñas, dados utilizando recursos léxicos, poemas, adiviñas, cancións e cancións, e fragmentos teatrais. sintácticos, fónicos e rítmicos en ditas teatro. producións.

117

 CCL  CCEC

 CCL  CAA  CSIEE  CCEC

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  a  d  e

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA Contidos  B5.7. Comprensión, memorización e recitado de poemas co ritmo, entoación e dicción adecuados.  B5.8. Dramatización e lectura dramatizada de textos literarios.

 b  e  o

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

 B5.5. Participar con interese en dramatizacións de textos literarios adaptados á idade e de producións propias ou dos compañeiros, utilizando adecuadamente os recursos básicos dos intercambios orais e da técnica teatral.

 LCB5.5.1. Realiza dramatizacións individualmente e en grupo de textos literarios apropiados ou adecuados á súa idade e de textos de produción propia.

Competencias clave

Temporalización

 CCL  CAA  CSC  CCEC

Ao longo de todo o curso

 LCB5.5.2. Memoriza e reproduce textos  CCL orais adecuados á súa idade: contos,  CAA poemas, cancións, refráns e adiviñas.  CCEC

 B5.9. Valoración da literatura  B5.6. Valorar a literatura en calquera  LCB5.7.1. Valora a literatura en en calquera lingua (maioritaria, lingua, especialmente en lingua galega, calquera lingua, especialmente en minoritaria ou minorizada) como vehículo de comunicación e lingua galega, como vehículo de como vehículo de como recurso de gozo persoal. comunicación e como recurso de gozo comunicación e como recurso persoal. de gozo persoal.

118

SEXTO

 CCL  CSC  CCEC

Ao longo de todo o curso

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE - Participar en situacións de comunicación, dirixidas ou espontáneas, respectando as normas da comunicación: quenda de palabra, organización do discurso, escoita e incorporación das intervencións dos demais. - Expresarse de forma oral para transmitir feitos, coñecementos e opinións ou para levar a cabo as diferentes funcións comunicativas, utilizando un vocabulario preciso e unha estrutura coherente. - Comprender o sentido global dos textos orais, recoñecendo as ideas principais e secundarias e identificando ideas ou valores non explícitos. - Ler en silencio valorando o progreso na velocidade e na comprensión, memorizar e reproducir textos. - Interpretar e integrar as ideas propias coas contidas nos textos, comparando e contrastando informacións diversas, e amosar a comprensión a través da lectura en voz alta coa entoación e coa fluidez adecuadas. - Narrar, explicar, describir, resumir e expoñer opinións e informacións en textos relacionados con situacións cotiás e escolares, de forma ordenada, adecuada, relacionando os enunciados entre si, usando de forma habitual os procedementos de planificación e revisión dos textos así como as normas gramaticais e ortográficas e coidando a caligrafía, a orde e a presentación. - Ler por propia iniciativa como fonte de pracer textos literarios da tradición oral e da literatura infantil adecuados ao ciclo, para coñecer as características da narración e da poesía e para facilitar a escritura dos ditos textos. - Utilizar estratexias (de lectura e de escritura) para planificar traballos, localizar e recuperar información, realizar

119

inferencias, esquemas. Resumir os textos lidos reflectindo a estrutura e as ideas principais e secundarias. - Utilizar textos científicos en diferentes soportes para recoller información, ampliar coñecementos e aplicalos en traballos persoais. - Usar e manexar con soltura as bibliotecas, videotecas, etc. e comprender os mecanismos e procedementos de organización e selección de obras e outros materiais. Colaborar no coidado e na mellora dos materiais bibliográficos e outros documentos dispoñibles na aula e no centro. - Identificar cambios que se producen nas palabras, nos enunciados e nos textos ao realizar segmentacións, cambios na orde, supresións e insercións que fan mellorar a comprensión e a expresión oral e escrita. - Comprender e utilizar a terminoloxía gramatical e lingüística propia do ciclo nas actividades de produción e comprensión de textos. - Coñecer e valorar a diversidade lingüística de Galicia e de España. - Estimar o galego, estar motivado cara ao seu dominio e usalo progresivamente en situacións informais e formais, para comunicarse e para aprender. - Usar habilidades lingüísticas e estratéxicas relacionadas coas áreas non lingüísticas para construír coñecementos, procesar información e expoñer conclusións e resultados mediante textos orais e escritos. - Interpretar e traducir textos breves en situacións nas que o destinatario da mensaxe non coñece a lingua do texto. - Utilizar textos das diferentes linguas do currículo, de acordo coa súa competencia, para elaborar un pequeno traballo

120

nunha destas linguas. - Utilizar programas informáticos para a elaboración e presentación de textos.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE Competencia matemática e habilidades básicas en ciencias e tecnoloxía O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular nos permite usar, interpretar e expresar con claridade situacións cotiás que conteñen elementos matemáticos. Tamén ofrece a posibilidade real de uso de actividade matemática en diferentes contextos e desenvolver o uso da lingua como unha ferramenta para comunicarse e expresarse en diferentes niveis. - Interactuar co medio ambiente con respecto. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Xestionar coñecemento práctico de obxectos e dispositivos para resolver problemas e entender o que está pasando ao noso redor. - Xestionar linguaxe matemática precisa, en calquera contexto. - Realizar calquera argumentos con diagramas de contexto lóxico-matemáticas. - Aplicar estratexias para solucionar calquera situación problema.•

121

- Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos reais e en calquera asignatura.

Competencia en comunicación lingüística A fala e a escrita esixen formación en cada unha das áreas. Debido ao carácter da zona, intentar adquirir habilidades comunicativas no uso da linguaxe. Vai ser unha prioridade para ofrecer ao alumnado as estratexias para fomentar a aprendizaxe adecuada e garantir unha xestión eficaz en situacións cotiás e en diferentes contextos en que está situado. - Comprender e producir mensaxes orais que conteñan feitos, coñecementos e opinións. - Adquirir técnicas de redacción aplicables a calquera escrito. - Ler e comprender de forma autónoma textos literarios en prosa e en verso. - Participar activamente en intercambios comunicativos orais respectando as normas que os rexen. - Comprender e utilizar a terminoloxía propia do ciclo: tipos de textos, clases de palabras, mecanismos básicos de formación do léxico. - Mostrar interese pola lectura e pola escritura como instrumentos para relacionarse cos demais e para aprender. - Adaptar o significado das palabras ao contexto. - Buscar, recompilar e procesar a información.

122

- Valorar os textos literarios como forma de comunicación, fonte de coñecemento e recurso de gozo persoal. - Expresar adecuadamente ideas e emocións. - Poñer en práctica os coñecementos e estratexias para escribir correctamente, mediante o estudo das normas ortográficas básicas, das normas de puntuación e acentuación e do estudo de todas as clases de palabras. - Comprender e saber comunicar as normas de uso da linguaxe. - Utilizar a linguaxe como instrumento de comunicación oral e escrita.

Tratamento da información e competencia dixital Ser competente no uso da tecnoloxía da información e comunicación como un instrumento de traballo intelectual inclúe o uso, no seu dobre papel de xeración e transmisión da información e do coñecemento. Desde esta área, faise preciso o manexo de ferramentas dixitais para a adquisición da información transformándoa en coñecemento. Na área de Lingua Castelá e Literatura vai adestrar os seguintes descritores: - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas.

123

- Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

Competencias Sociais e Cívicas A área de Lingua Castelá e Literatura pídenos desenvolver unha serie de actitudes e valores que nos van levar a saber desenvolvernos na sociedade na que vivimos. Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación: - Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Identificar as implicacións que ten vivir nun estado social e democrático de dereito referendado por unha norma suprema chamada Constitución Española. - Utilizar a lingua como destreza para a convivencia, o respecto e o entendemento. - Aprender a comunicarse cos demais e a comprender o que estes transmiten. - Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos.

124

- Recoñecer a riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Valorar todas as linguas como aptas para a comunicación. - Acabar cos usos discriminatorios da linguaxe.

- Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Conciencia e expresións culturais e artísticas A través da lingua, podemos coñecer o mundo no que vivimos, o ámbito que nos rodea e os seus cambios, polo que esta competencia nos pode dar unha visión diferente dende a perspectiva das diferentes manifestacións culturais e a forma de expresión artística. - Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Ler, comprender e valorar as obras literarias.

125

- Usar de forma responsable os recursos da biblioteca. - Expresar sentimentos e emocións dende códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

Competencia para aprender a aprender A competencia de aprender a aprender supón dispoñer de habilidades para iniciarse na aprendizaxe e ser capaz de continuar aprendendo de xeito cada vez máis eficaz e autónomo, de acordo a aquilo que nos formulamos. Nesta área vese a necesidade de traballar de forma explícita a confianza nun mesmo para poder traballar cos outros e o gusto por aprender. - Manexar de xeito eficaz os recursos do traballo intelectual. - Favorecer a motivación e o gusto por aprender - Xestionar de forma eficaz os procesos de aprendizaxe. - Acceder ao saber e á construción de coñecementos mediante a linguaxe.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

126

A área de Lingua Castelá e Literatura esixe un proceso de ensino-aprendizaxe activo. O enfoque comunicativo radica na necesidade de utilizar a lingua. Será necesario iniciar o alumnado no adestramento de diferentes habilidades de emprendimiento como unha forma de consolidar as distintas ferramentas para comunicarse.

- Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas. - Ser constante no traballo superando as dificultades. - Xerar novas e diverxentes posibilidades dende coñecementos previos do tema. - Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa. - Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. - Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Desenvolver a autoestima ante a creación dos propios textos. - Comunicarse cun mesmo, analizar problemas, elaborar plans e tomar decisións. - Empregar a linguaxe para organizar o pensamento, comunicar afectos, regular emocións.

127

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN Concebimos a avaliación como un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e ónde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas.

128

- Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. - Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira.

129

- Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa.

130

- Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back).

131

A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido, aos datos aportados pola avaliación continua do alumnado será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación do alumnado, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estruturadas da actividade escolar.

132

- Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Nas avaliacións outorgaráselle ao alumnado unha nota que recolla a avaliación dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas:

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA COMPRENSIÓN

PROBAS ESCRITAS / ORAIS

EXPRESIÓN COÑECEMENTO DA LINGUA. LITERATURA

133

ORAL LECTORA ORAL ESCRITA Ortografía,gramática e vocabulario. Literatura

80%

TRABALLO INDIVIDUAL DOS CONTIDOS DO CURRÍCULO DA ÁREA E PRESENTACIÓN DOS MESMOS.

Corrixidos, completos e rematados, presentación clara e limpa, e execución coidadosa.

10%

ACTITUDE POSITIVA ANTE A MATERIA

Grao de esforzo e participación, atención e interese polo traballo de aula, achega e coidado diario do material, respecto polos dereitos dos demais valorando as súas achegas e producións.

10%

134

- Suficiente (SU): 5 - Insuficiente (IN): 1, 2, 3 ou 4 Considerarase cualificaciรณn negativa o Insuficiente e positivas, as restantes.

135

136

ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA

ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL: FALAR E ESCOITAR  a  e

 b  d  e  i  o

 B1.1. Comprensión de textos orais  B1.1. Comprender textos orais procedentes da radio, da diversos, procedentes da radio, televisión ou da internet, con da televisión ou da internet, especial incidencia na noticia, na interpretando as intencións entrevista, na reportaxe infantil e explícitas así como as nos debates e comentarios de intencións, opinións e valores actualidade, para obter non explícitos. información xeral sobre feitos e acontecementos que resulten significativos, distinguindo información de opinión, e elaboración dun resumo.

 LGB1.1.1. Comprende as ideas  CCL principais e secundarias dun texto  CAA oral, procedente da radio, da televisión ou de internet, identificando o tema e elaborando un resumo.  LGB1.1.2. Comprende o significado literal e inferencial dun texto oral, distinguindo a información da opinión.

 CCL

 B1.2. Valoración dos medios de comunicación social como instrumento de aprendizaxe e de acceso a informacións e a experiencias doutras persoas.

 LGB1.2.1. Identifica en documentos audiovisuais a información relevante, e valora os medios de comunicación como instrumento de aprendizaxe.

 CCL

 LGB1.2.2. Usa documentos audiovisuais como medio para obter, identificar, clasificar, comparar e relacionar informacións.

 CCL

 LGB1.3.1. Interpreta en producións orais a retranca, a

 CCL

 B1.2.Valorar e utilizar os documentos audiovisuais dos medios de comunicación como instrumento de aprendizaxe.

 B1.3. Uso de documentos audiovisuais como medio de obter, identificar, seleccionar, clasificar, comparar e relacionar con progresiva autonomía informacións relevantes para aprender.  B1.4. Interpretación elemental en textos orais da retranca, da ironía

 B1.3. Interpretar a retranca, a ironía e os dobres sentidos,

137

Ao longo de todo o curso

 CSC

 CD  CAA  CSC Ao longo de todo o curso

 CD  CAA  CSIEE

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos e de dobres sentidos, recoñecendo a primeira como un trazo característico da lingua galega.

 a  b  c  e  o

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

entendendo a primeira como un trazo característico da lingua galega

 B1.5. Comprensión e produción  B1.4. Comprender e producir de textos orais para aprender e textos orais propios do uso para informarse, tanto os creados cotián ou do ámbito académico. con finalidade didáctica como os de uso cotián, de carácter informal (conversas entre iguais e no equipo de traballo) e dun maior grao de formalización (exposicións da clase, entrevistas ou debates).

SEXTO Competencias clave

Temporalización

ironía e os dobres sentidos.  LGB1.3.2. Recoñece a retranca como un trazo característico da lingua galega.

 CCL

 LGB1.4.1. Participa axeitadamente nunha conversa entre iguais, comprendendo o que di o interlocutor e intervindo coas propostas propias.

 CCL

 LGB1.4.2. Sigue unha exposición da clase e extrae as ideas máis destacadas.

 CCL

 LGB1.4.3. Fai pequenas exposicións na aula adecuando o discurso ás diferentes necesidades comunicativas (narrar, describir e expoñer), utilizando o dicionario se é preciso.

 CCL

 CCEC  CSC

 CAA  CSC  CSEIEE

 CAA

 CSIEE  CAA

 LGB1.4.4. Participa activamente  CCL no traballo en grupo, así como nos  CSIEE debates.  CAA  LGB1.4.5 Identifica o grao de formalidade da situación de comunicación e axusta a este a

138

 CCL  CAA

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe súa produción.

 a  c  e  o

 a  c  d  e

 B1.6. Actitude de escoita  B1.5. Manter unha actitude de adecuada ante situacións escoita activa, respectando as comunicativas (tolerancia ás opinións dos e das demais. opinións, escoita atenta, respecto das de quen fala sen interrupcións inadecuadas, contacto visual).

SEXTO Competencias clave  CSIEE

 LGB1.5.1. Escoita atentamente as  CCL intervencións dos e das demais en  CSC actos de fala orais, sen interromper.  LGB1.5.2. Respecta as opinións dos e das demais.

 B1.7. Participación e cooperación  B1.6. Participar nas diversas  LGB1.6.1. Respecta as quendas nas situacións comunicativas de situacións de intercambio oral de palabra nos intercambios orais. relación social especialmente as que se producen na aula destinadas a favorecer a amosando valoración e respecto convivencia (debates, exposicións polas normas que rexen a  LGB1.6.2. Respecta as opinións curtas, conversas, expresións interacción oral. das persoas participantes nos espontáneas, discusións, intercambios orais e é consciente asembleas, narracións orais, da posibilidade de empregar a entrevistas) con valoración e lingua galega en calquera respecto das normas que rexen a intercambio oral dentro da escola interacción oral (quendas de ou fóra dela. palabra, roles diversos no intercambio, respecto ás opinións  LGB1.6.3. Emprega unha postura das demais persoas, ton de voz, e xestualidade adaptadas ao posturas e xestos adecuados). discurso, para reforzalo e facilitar a súa comprensión, procurando a empatía coa persoa interlocutora.  LGB1.6.4. Exprésase cunha pronuncia e dicción correctas:

139

Temporalización

Ao longo de todo o curso

 CCL  CSC  CCL  CSC  CAA  CCL  CSC  CCEC

Ao longo de todo o curso

 CCL  CSC  CCEC   CCL

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

articulación, ritmo, entoación e volume.

 CSC

 LGB1.6.5. Participa activamente na conversa formulando e contestando preguntas.

 CCL

Temporalización

 CCEC

 CSC  CCEC  CAA

 a  b  e  o

 B1.8. Uso de estratexias  B1.7. Amosar interese por elementais para comprender e expresarse en público facer comprender as mensaxes coherentemente, sen orais: fluidez, claridade, orde, contradicións, sen repeticións léxico apropiado, pronuncia innecesarias e usando nexos correcta, ton de voz, entoación, adecuados. xestualidade. Incorporación das intervencións das demais persoas, formulación de preguntas coherentes e percepción das reaccións.

 LGB1.7.1. Planifica e elabora un discurso oral coherente, sen contradicións nin repeticións innecesarias, utilizando un vocabulario adecuado á súa idade.

 CCL

 LGB1.7.2. Elabora un discurso oral cohesivo, utilizando nexos adecuados.

 CCL

 LGB1.7.3. Emprega o rexistro lingüístico (formal ou informal) adecuado a cada contexto.

 CCL

 CAA

Ao longo de todo o curso

 CSC

 LGB1.7.4. Amosa un discurso oral  CCL fluído, claro, cunha pronuncia e  CCEC entoación axeitada e propia da lingua galega.  b  e

 B1.9. Produción de textos orais propios dos medios de comunicación social mediante

 B1.8. Elaborar textos propios dos medios de comunicación.

 LGB1.8.1. Elabora textos propios dos medios de comunicación.

140

 CCL  CD

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  i

 d  e

 b  d  e  e

 a  d  e

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

Criterios de avaliación

 d

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CAA

simulación ou participación para ofrecer e compartir información e opinión.

 CSIEE  CSC

 B1.10. Utilización de estratexias para potenciar a expresividade das mensaxes orais (acenos, miradas, posturas corporais).

 B1.9. Reforza a eficacia comunicativa das súas mensaxes orais coa utilización de elementos propios da linguaxe xestual.

 LGB1.9.1. Utiliza a expresividade  CCL corporal: acenos, miradas, postura  CCEC corporal... para reforzar o sentido  CSC das súas producións orais.  CAA

Ao longo de todo o curso

 B1.11. Actitude de cooperación e de respecto en situacións de aprendizaxe compartida.

 B1.10. Amosar respecto e cooperación nas situacións de aprendizaxe en grupo.

 LGB1.10.1. Amosa respecto ás ideas dos e das demais e contribúe activamente ao traballo en grupo.

Ao longo de todo o curso

 B1.12. Interese por expresarse oralmente coa pronuncia e coa entoación adecuadas.

 B1.11. Interesarse por amosar unha pronuncia e entoación adecuadas.

 LGB1.11.1. Interésase por  CCL expresarse oralmente coa  CAA pronuncia e entoación adecuada a  CCEC cada acto comunicativo.  CSIEE

 B1.13. Uso dunha linguaxe non  B1.12. Usar unha linguaxe non discriminatoria e respectuosa coas discriminatoria e respectuosa diferenzas. coas diferenzas.

 o

 a

CURSO

 B1.14. Recoñecemento e valoración das diferenzas dialectais orais da lingua galega,

 B1.13. Recoñecer e valorar as diferenzas dialectais orais da lingua galega.

 CCL  CAA  CSIEE

 LGB1.12.1. Usa unha linguaxe non sexista.

 CCL

 LGB1.12.2. Usa unha linguaxe respectuosa coas diferenzas.

 CCL

Ao longo de todo o curso

 CSC Ao longo de todo o curso  CSC

 LGB1.13.1. Recoñece textos orais  CCL pertencentes a diferentes  CCEC variedades da lingua galega.

141

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  e  o

 a  d  e  o

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

como elemento enriquecedor da lingua.

 B1.15. Identificación da lingua galega con calquera contexto de uso oral da lingua: en diferentes ámbitos profesionais (sanidade, Administración, xustiza, educación, medios de comunicación...) e en conversas con persoas coñecidas ou descoñecidas.

 LGB1.13.2. Valora as diferenzas dialectais orais da lingua galega como un símbolo de riqueza lingüística e cultural e o estándar como variante unificadora.  B1.14. Identificar a lingua galega  LGB1.14.1. Identifica a lingua con calquera contexto de uso galega con calquera contexto oral. profesional oral: sanidade, Administración, xustiza, educación, medios de comunicación...  LGB1.14.2. Recoñece a validez da lingua galega para conversas con persoas coñecidas ou descoñecidas.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CCL  CSC  CCEC

 CCL  CCEC

Ao longo de todo o curso  CCL  CCEC  CSC

BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA: LER  b  e  I  J  o

 B2.1. Comprensión da información  B2.1. Comprender, buscar, relevante en textos das situacións localizar e seleccionar cotiás de relación social: información explícita en textos correspondencia, normas, escritos de soportes variados programas de actividades, (webs infantís, libros, carteis) e convocatorias, plans de traballo realizar inferencias ou regulamentos. determinando intencións e dobres sentidos.  B2.2. Comprensión de textos procedentes dos medios de comunicación social (incluídas webs infantís e xuvenís) con especial incidencia na noticia, na

 LGB2.1.1. Comprende a  CCL información relevante de textos  CD procedentes dos medios de  CSC comunicación social ou propios de situacións cotiás.  LGB2.1.2. Identifica as ideas  CCL principais e secundarias dun texto (narrativo, descritivo, expositivo e argumentativo).  LGB2.1.3. Busca, localiza e

142

 CCL

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

selecciona información concreta  CAA dun texto, deducindo o significado  CSIEE de palabras e expresións polo contexto.

entrevista e nas cartas á dirección do xornal, para obter información xeral, localizando informacións destacadas.  B2.3. Comprensión de textos do ámbito escolar en soporte papel ou dixital para aprender e para informarse, tanto os producidos con finalidade didáctica como os de uso social (folletos informativos ou publicitarios, prensa, programas, fragmentos literarios).

SEXTO

 LGB2.1.4. Interpreta metáforas, personificacións, hipérboles, ironías e dobres sentidos en textos.

 CCL

 LGB2.1.5. Identifica a estrutura dun texto e recoñece algúns mecanismos de cohesión.

 CCL

 LGB2.1.6. Identifica o punto de vista do autor ou autora e diferencia información, opinión e publicidade.

 CCL

 LGB2.1.7. Emprega o dicionario para resolver as dúbidas de vocabulario que atopa nos textos.

 CCL

 CAA  CSIEE

 CAA

 CAA  CSIEE

 LGB2.1.8. Fai unha lectura rápida,  CCL selectiva ou integral en función  CAA das necesidades de cada  CSIEE momento.  b  e

 B2.4. Integración de coñecementos e de informacións procedentes de diferentes

 B2.2. Interpretar e comprender a  LGB2.2.1. Interpreta e comprende  CCL información procedente de a información de gráficos,  CAA gráficos, esquemas e esquemas, mapas conceptuais e  CSC

143

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos soportes para aprender, comparando, clasificando, identificando e interpretando con especial atención aos datos que se transmiten mediante gráficos, esquemas e ilustracións.

 b  e

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

ilustracións, relacionando esta co  CSIEE contido do texto que a acompaña.  CMCT

ilustracións.

 B2.5. Subliñado, esquematización  B2.3. Realizar o subliñado das e resumo da información relevante ideas principais dun texto, e dun texto. esquematizar e resumindo seu contido.

 B2.6. Uso das estratexias de control do proceso lector (anticipación, formulación de hipóteses, relectura...).

SEXTO

 B2.4. Utilizar estratexias para mellorar a lectura.

 LGB2.3.1. Realiza o subliñado das  CCL ideas principais dun texto.  CAA  LGB2.3.2. Esquematiza as ideas dun texto, indicando as ideas principais e secundarias.

 CCL

 LGB2.3.3. Realiza o resumo dun texto.

 CCL

 LGB2.4.1. Deduce o posible contido dun texto antes de lelo, axudándose do título e as ilustracións.

 CCL

 LGB2.4.2. Relé un texto e marca as palabras clave para acadar a comprensión integral, cando é preciso.

 CCL

 LGB2.5.1. Utiliza as tecnoloxías da información para localizar e seleccionar a información nun

 CCL

 CAA

Ao longo de todo o curso

 CAA

 CAA  CSIEE Ao longo de todo o curso

 b  e

 B2.7. Uso dirixido das tecnoloxías  B2.5. Utilizar as tecnoloxías da da información e da comunicación información para tratar a para a localización, selección,

144

 CAA  CSIEE

 CD

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  i

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos interpretación e organización da información.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

información nun texto.

texto.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CAA

 LGB2.5.2. Utiliza as tecnoloxías da información para organizar a información dun texto.

 CCL

 LGB2.5.3. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar a información dun texto.

 CCL

 CD

 CAA  CD  CSIEE

 b  e  o

 a  b  e

 B2.8. Realización de diferentes tipos de lectura: de investigación, de aprendizaxe, de gozo persoal, de resolución de problemas.

 B2.6. Realizar diferentes tipos de lectura.

 B2.9. Lectura expresiva de textos literarios e non literarios, de diferente tipoloxía textual.

 B2.7. Ler expresivamente textos de diversa tipoloxía (dramatizando cando é preciso) con fluidez e precisión, atendendo á dicción, entoación, intensidade de voz, ritmo e velocidade, adecuados ás diversas situacións funcionais da lectura en voz alta (ler para que alguén goce escoitando, ler para dar a coñecer un texto descoñecido, ler para compartir información que se acaba de localizar) facendo participar a

 B2.10. Dramatización e lectura dramatizada de textos literarios e non literarios.

 LGB2.6.1. Realiza diferentes tipos  CCL de lectura en función de cada  CSIEE texto: de investigación, de  CAA aprendizaxe, de gozo persoal ou de resolución de problemas.  LGB2.7.1. Descodifica con precisión e rapidez as palabras.

 CCL

 LGB2.7.2. Le textos en voz alta con fluidez e precisión.

 CCL

 CAA

 LGB2.7.3. Le textos en voz alta  CCL con ritmo, velocidade e ton da voz adecuados.  LGB2.7.4. Le en voz alta adaptándose ao interese do auditorio: gozar escoitando, obter nova información...

145

Ao longo de todo o curso

 CCL  CAA  CSC

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

audiencia da súa interpretación.

 a  b  e  i

 B2.11. Uso da biblioteca de aula e  B2.8. Usar as bibliotecas da aula  LGB2.8.1. Usa a biblioteca de do centro, amosando e do centro, así como as aula con autonomía, para obter coñecemento da súa organización virtuais, con autonomía abonda, datos e informacións, e colabora (catalogación, funcionamento) e comprendendo como se no seu coidado e mellora. participación en actividades organiza e colaborando no seu literarias e na elaboración de coidado e mellora.  LGB2.8.2. Usa a biblioteca de propostas. centro con autonomía,para obter datos e informacións, e colabora  B2.12. Utilización das bibliotecas, no seu coidado e na súa mellora. incluíndo as virtuais, de xeito cada vez máis autónomo, para obter información e modelos para a produción escrita.

 a  b

 b  e

 a  b

Competencias clave

 CSC  CCL  CAA  CSC  CCL  CAA

Ao longo de todo o curso

 CSC  CCL

 B2.9. Ter interese por ter unha biblioteca propia, física ou virtual.

 LGB2.9.1. Amosa interese pola conservación e organización dos seus libros físicos e/ou virtuais.

 CCL

 B2.14. Interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e como medio de comunicación de experiencias e de regulación da convivencia.

 B2.10. Amosar interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación.

 LGB2.10.1. Amosa interese pola  CCL lectura como fonte de aprendizaxe  CAA e medio de comunicación.  CSC

 B2.15. Desenvolvemento da autonomía lectora, da capacidade de elección de temas e de textos

 B2.11. Amosar autonomía lectora e capacidade de selección de textos do seu

 LGB2.11.1. Amosa autonomía  CCL lectora e capacidade de seleccionar textos do seu interese.

 B2.13. Mantemento adecuado e ampliación da biblioteca persoal.

Temporalización

 CCL

 LGB2.8.3. Usa as bibliotecas virtuais,para obter datos e informacións, con autonomía.

 e  a

 LGB2.7.5. Fai lecturas dramatizadas de textos.

SEXTO

 CAA  CD

 CAA

Ao longo de todo o curso

 CSC

Ao longo de todo o curso

 CCEC

146

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  e  m

LINGUA GALEGA E LITERATURA

CURSO

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

e de expresión das preferencias persoais.

interese, así como ser quen de expresar preferencias.

 LGB2.11.2. Éxpresa opinións e valoracións sobre as lecturas feitas.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CCL  CSC  CAA  CSIEE

 a  d  e

 B2.16. Análise de textos escritos  B2.12. Analizar textos escritos en diferentes variedades da lingua en diferentes variedades da galega. lingua galega.

 o

 LGB2.12.1. Percibe as diferenzas lingüísticas presentes nas variedades da lingua galega.

 CCL  CCEC

 LGB2.12.2. Valora a variedade  CCL interna da lingua como símbolo de  CSC riqueza lingüística e cultural, así  CCEC como o estándar como variante unificadora.

Ao longo de todo o curso

BLOQUE 3. COMUNICACIÓN ESCRITA: ESCRIBIR  a  b  e

 B3.1. Uso das estratexias de planificación, de textualización (formato, estrutura, ortografía e normas lingüísticas, puntuación, coherencia e cohesión...) e revisión como partes do proceso escritor.

 B3.1. Usar as estratexias de planificación, textualización e revisión do texto.

 LGB3.1.1. Planifica a elaboración do texto, antes de comezar a escribir, xerando ideas, seleccionando e estruturando a información, mediante notas, esquemas, guións ou mapas conceptuais.

 CCL

 LGB3.1.2. Elabora o texto cunha estrutura clara, con coherencia e cohesionando os enunciados.

 CCL

 LGB3.1.3. Respecta as regras de

 CCL

147

 CSIEE  CAA

Ao longo de todo o curso

 CAA  CSIEE

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

puntuación no texto.  LGB3.1.4. Aplica a norma lingüística: ortografía, acentuación, léxico, morfosintaxe e usa unha linguaxe non sexista.

 CCL

 LGB3.1.5. Revisa e reescribe o texto cando é preciso.

 CCL

 CSC  CCEC

 CAA  CSIEE

 LGB3.1.6. Usa o dicionario durante a elaboración de textos.

 CCL  CAA  CSIEE

 a  b  e  i

 B3.2. Composición de textos propios de situacións cotiás de relación social (correspondencia, normas, programas, convocatorias, plans de traballo, mensaxes curtas) de acordo coas características propias destes xéneros.  B3.3. Composición de textos de información e de opinión característicos dos medios de comunicación social sobre feitos e acontecementos significativos, con especial incidencia na noticia, na entrevista, no comentario breve

 B3.2. Producir textos de diferente tipoloxía que permitan narrar, describir, resumir, explicar e expoñer opinións, emocións e informacións relacionadas con situacións cotiás e aqueles que sexan característicos dos medios de comunicación

 LGB3.2.1. Elabora, en diferentes soportes, textos propios da vida cotiá e académica, imitando modelos: cartas e correos electrónicos, mensaxes curtas, normas, programas...

 CCL  CAA  CD

 LGB3.2.2. Escribe, en diferentes  CCL soportes, textos propios dos  CSC medios de comunicación, imitando  CCEC modelos.  CAA  LGB3.2.3. Elabora diferentes tipos  CCL de textos (narrativos, expositivos,  CAA descritivos ou argumentativos)

148

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

sobre libros ou música, en situacións reais ou simuladas.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

adaptando a linguaxe ás características de cada xénero.  LGB3.2.4. Escribe textos  CCL coherentes e cohesivos, usando o  CSC rexistro adecuado.  CCEC  LGB3.2.5. Resume o contido de textos propios do ámbito da vida persoal ou familiar ou dos medios de comunicación.

 b  e

 a  b  e  j

 CCL  CSC  CAA

 B3.4. Produción de textos  B3.3. Elaborar textos do ámbito  LGB3.3.1. Elabora textos do relacionados co ámbito académico académico para obter, organizar ámbito académico para obter, para obter, organizar e comunicar e comunicar información. organizar e comunicar información (cuestionarios, información: cuestionarios, enquisas, resumos, esquemas, enquisas, resumos, informes... informes, descricións, explicacións).

 CCL

 B3.5. Redacción de textos breves creativos carteis publicitarios, anuncios, cómics, contos, poemas, cancións, anécdotas...

 CCL

 B3.4. Elaborar textos breves con  LGB3.4.1. Expresa nos seus creatividade. textos de maneira imaxinativa ideas, sentimentos e/ou emocións; narra accións e presenta personaxes, obxectos e/ou lugares: carteis publicitarios, anuncios, cómics, contos, poemas, cancións, anécdotas...  LGB3.4.2. Escribe textos breves de carácter creativo con certa

149

 CAA  CSIEE

Ao longo de todo o curso

 CSC  CCEC  CAA  CSIEE

 CCL  CSC

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe riqueza léxica.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CCEC  CAA  CSIEE

 LGB3.4.3. Aprecia os usos creativos da linguaxe.

 CCL  CSC  CCEC  CAA  CSIEE

 b  d  e  i  j

 B3.6. Uso progresivamente autónomo das TIC na busca de información, o tratamento dos textos e a realización de presentacións.

 B3.5. Usar de maneira autónoma as TIC para a busca de información, tratamento dos textos e realización de presentacións.

 LGB3.5.1. Usa as TIC na procura  CCL de información ou para consultar o  CD dicionario.  CAA  CSIEE  LGB3.5.2. Emprega procesadores  CCL de textos de maneira autónoma.  CAA  CSIEE  CD  LGB3.5.3. Utiliza correctores de textos.

 CCL  CD  CAA  CSIEE

 LGB3.5.4. Utiliza as TIC para realizar presentacións.

150

 CCL

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CD  CSIEE  b  e  i  j

 a  b  e  i

 B3.7. Utilización de elementos gráficos e paratextuais para facilitar a comprensión (ilustracións, gráficos, táboas e tipografía) e ilustración creativa dos propios textos.

 B3.6. Utilizar recursos gráficos e  LGB3.6.1. Utiliza recursos gráficos  CCL paratextuais que faciliten a e paratextuais para facilitar a  CD comprensión dos textos e comprensión dos textos e  CSIEE contribúan á súa ilustración ilustralos de maneira creativa. creativa.

 B3.8. Interese polo coidado e a  B3.7. Coidar a presentación dos  LGB3.7.1. Coida a presentación  CCL presentación dos textos escritos e traballos escritos en calquera dos traballos escritos, en calquera  CD respecto pola norma ortográfica. soporte e valorar a lingua escrita soporte.  CAA como medio de comunicación.  B3.9.Valoración da escritura como instrumento de relación social, de obtención e de reelaboración da información e dos coñecementos.

 LGB3.7.2. Valora a lingua escrita como medio de comunicación.

Ao longo de todo o curso

 CCL  CSC

BLOQUE 4. COÑECEMENTO DA LINGUA  e

 B4.1. Uso e identificación intuitiva da terminoloxía seguinte nas actividades de produción e interpretación: denominación dos textos traballados; clases de palabras, sílaba tónica e átona; enunciados: frase e oración; tipos de enunciado: declarativo, interrogativo, exclamativo, imperativo; enlaces: preposición, conxunción e interxección; grupo

 B4.1. Utilizar terminoloxía  LGB4.1.1. Recoñece as diferentes lingüística e gramatical básica, categorías gramaticais pola súa implícita e funcionalmente, como función na lingua: substantivo, apoio á comprensión e á artigo, pronome, adxectivo, produción de textos, así como adverbio, verbo, preposición, aplicar o seu coñecemento no conxunción e interxección. uso da lingua.  LGB4.1.2. Conxuga e usa con corrección as formas verbais persoais e non persoais dos verbos.

151

 CCL  CAA

No 1º e 2º Trimestres  CCL  CAA

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

de palabras: núcleo e complementos; substantivos, artigos e pronomes, adxectivo; tempo e modo verbal; persoa gramatical; modo imperativo e infinitivo; complementos do nome e complementos do verbo: o suxeito.

SEXTO Competencias clave

 LGB4.1.3. Diferencia as sílabas que conforman cada palabra, diferenciando a sílaba tónica das átonas.

 CCL

 LGB4.1.4. Identifica e clasifica os diferentes tipos de enunciado: declarativo, interrogativo, exclamativo e imperativo.

 CCL

Temporalización

 CAA

 LGB4.1.5. Identifica as oracións  CCL simples, recoñecendo o verbo e  CAA os seus complementos: o suxeito; utiliza correctamente a concordancia de xénero e número e recoñece os complementos do nome.  b  e

 B4.2. Coñecemento das normas ortográficas, apreciando o seu valor social e a necesidade de cinguirse a elas nos escritos.  B4.3. Uso de procedementos de derivación, de comparación e de contraste para xulgar sobre a corrección das palabras e xeneralizar as normas ortográficas.

 e

 B4.4. Comparación e transformación de enunciados,

 B4.2. Coñecer e aplicar as  LGB4.2.1. Aplica correctamente  CCL normas ortográficas xerais e as as normas de acentuación xerais  CSC de acentuación en particular, e de acentuación diacrítica, así  CCEC apreciando o seu valor social e a como as demais normas necesidade de cinguirse a elas. ortográficas, e aprecia o seu valor social e a necesidade de cinguirse a elas.

 B4.3. Utilizar correctamente as regras de puntuación, así como

 LGB4.3.1. Emprega con correccións os signos de

152

 CCL

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos  e

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos mediante inserción, supresión, cambio de orde, segmentación e recomposición, para xulgar sobre a gramaticalidade dos resultados e facilitar o desenvolvemento dos conceptos lingüísticos e da metalinguaxe.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

unha sintaxe adecuada nas producións orais e escritas.

 B4.5. Comparación de estruturas sintácticas diversas para observar a súa equivalencia semántica ou posibles alteracións do significado.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

puntuación.  LGB4.3.2. Usa unha sintaxe adecuada nas súas producións.

 CCL

 LGB4.3.3. Respecta as normas morfosintácticas de colocación do pronome átono.

 CCL

 LGB4.4.1. Usa axeitadamente diversos conectores entre oracións: causa, consecuencia, finalidade, contradición, condición...

 CCL

 LGB4.4.2. Recoñece determinados procesos de cohesión nos textos: anáfora, deixe, elipse, sinónimos...

 CCL

 LGB4.5.1. Identifica, en oracións, o papel semántico do suxeito..

 CCL

 CSC  CCEC

 B4.6. Observación da inserción e coordinación de oracións como procedementos propios da explicación, tanto na escritura como na expresión oral.  e

 e

 B4.7. Exploración das posibilidades do uso de diversos enlaces entre oracións (causa, consecuencia, finalidade, contradición, condición...), así como doutros elementos de cohesión, en relación coa composición de textos.

 B4.4. Recoñecer e empregar axeitadamente os conectores, así como outros elementos de cohesión.

 B4.8. Identificación, en oracións, do verbo e os seus

 B4.5. Identificar o papel semántico do suxeito e

153

 CAA

No 3º Trimestre

 CAA

No 2º e 3º Trimestres

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos complementos, especialmente o suxeito, así como o papel semántico deste (axente, paciente e causa).

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

transformar oracións activas en pasivas, e viceversa, para mellorar a comprensión e a produción de textos.

 LGB4.5.2. Transforma oracións activas en pasiva, e viceversa.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CCL  CAA

 B4.9. Transformación de oracións de activa en pasiva, e viceversa, para mellorar a comprensión de determinados textos.  e

 b  e  i

 B4.10. Práctica do paso de estilo directo a estilo indirecto na narración, e viceversa, para mellorar a produción de textos.

 B4.6. Transformar un texto  LGB4.6.1. Transforma un texto narrativo de estilo directo noutro narrativo de estilo directo noutro de estilo indirecto e viceversa. de estilo indirecto e viceversa.

 B4.11. Uso eficaz do dicionario,  B4.7. Ampliar o vocabulario a en papel ou dixital, na busca da partir do uso do dicionario e do ampliación do vocabulario e como traballo e reflexión sobre as consulta ortográfica e gramatical. palabras que conforman a lingua.  B4.12. Ampliación do vocabulario, mediante o traballo con palabras sinónimas, antónimas, homónimas, polisémicas; aumentativos e diminutivos, arcaísmos, neoloxismos, estranxeirismos, frases feitas, siglas e abreviaturas.  B4.13. Ampliación do vocabulario mediante os procedementos de creación de palabras: derivación (prefixos e sufixos) e composición.

 CCL  CAA

No 3º Trimestre

 LGB4.7.1. Usa axeitadamente o  CCL dicionario para buscar calquera  CAA palabra, seleccionando a acepción  CD precisa segundo cada contexto.  LGB4.7.2. Recoñece e crea palabras derivadas (prefixación e sufixación) e compostas.

 CCL  CAA Ao longo de todo o curso

 LGB4.7.3. Recoñece e usa  CCL sinónimos, antónimos,  CAA homónimos, palabras polisémicas, arcaísmos, neoloxismos, estranxeirismos, frases feitas, siglas e abreviaturas.

154

ÁREA Obxectivos  a  d  e  h  m  o

 a  b  d  e  m

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

 B4.14. Coñecemento das  B4.8. Coñecer as características  LGB4.8.1. Identifica as características relevantes relevantes da lingua galega e características relevantes (históricas, socioculturais...) da identificar e valorar esta lingua (históricas, socioculturais...) da lingua galega e identificación e dentro da realidade plurilingüe e lingua galega. valoración desta lingua dentro da pluricultural de España e de realidade plurilingüe e pluricultural Europa.  LGB4.8.2. Identifica e valora a de España e de Europa. lingua galega dentro da realidade plurilingüe e pluricultural de España e de Europa.  B4.15. Comparación entre aspectos das linguas que o alumnado coñece e/ou está a aprender para mellorar os procesos comunicativos e recoñecer as interferencias.

 B4.9. Establecer relacións entre as diversas linguas que utiliza ou está a aprender o alumnado para reflexionar sobre como mellorar os seus procesos comunicativos na lingua galega.

 o

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CCL  CCEC

No 2º e 3º Trimestres  CCL  CSC  CCEC

 LGB4.9.1. Recoñece e evita as  CCL interferencias entre as linguas que  CCEC está a aprender.  LGB4.9.2. Identifica diferenzas, regularidades e semellanzas sintácticas, ortográficas, morfolóxicas e léxicas entre todas as linguas que coñece e/ou está a aprender, como punto de apoio para a súa aprendizaxe.

 CCL  CCEC

Ao longo de todo o curso

 CAA  CSIEE

BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA  b  d  e  o

 B5.1. Escoita, memorización e  B5.1. Escoitar, memorizar, reprodución de textos procedentes reproducir e valorar textos da literatura popular oral galega procedentes da literatura (refráns, adiviñas, lendas, contos, popular galega e da literatura poemas, conxuros, cancións, galega en xeral. ditos, romances, cantigas) e da literatura galega en xeral.

 LGB5.1.1. Escoita, memoriza e reproduce textos procedentes da literatura popular oral galega (refráns, adiviñas, lendas, contos, poemas, conxuros, cancións, ditos, romances, cantigas) e da literatura galega en xeral.

155

 CCL  CAA  CCEC

Ao longo de todo o curso

ÁREA Obxectivos

 b  d  e  i

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

 d  e

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

 B5.2. Valoración e aprecio do texto literario galego (oral ou non) como vehículo de comunicación, fonte de coñecemento da nosa cultura e como recurso de gozo persoal.

 LGB5.1.2. Valora os textos da literatura galega (oral ou non) como fonte de coñecemento da nosa cultura e como recurso de gozo persoal.

 B5.3. Lectura persoal, silenciosa e  B5.2. Ler textos e obras en en voz alta de obras en galego galego da literatura infantil, adecuadas á idade e aos adaptacións de obras clásicas e intereses (conto, cómic, novela). literatura actual, adaptadas á idade e en diferentes soportes.  B5.4. Lectura guiada de textos da

 LGB5.2.1. Le en silencio obras e  CCL textos en galego da literatura  CCEC infantil, adaptacións de obras  CD clásicas e literatura actual, adaptadas á idade e en diferentes soportes.

literatura infantil, adaptacións de obras literarias clásicas e literatura actual en diversos soportes.

 b

CURSO

 B5.5. Lectura comentada de poemas, de relatos e de obras teatrais tendo en conta as convencións literarias (xéneros, figuras) e a presenza de certos temas e motivos repetitivos e tópicos.

Temporalización

 CCL  CCEC

Ao longo de todo o curso  LGB5.2.2. Le en voz alta obras e  CCL textos en galego da literatura  CCEC infantil, adaptacións de obras  CD clásicas e literatura actual, adaptadas á idade e en diferentes soportes.  B5.3. Analizar as características  LGB5.3.1. Recoñece as dos diferentes xéneros e as características fundamentais dos figuras literarias, así como diferentes xéneros literarios: temas e tópicos recorrentes. narrativa, poesía e teatro.

 CCL  CCEC

 LGB5.3.2. Distingue algúns recursos retóricos e métricos propios dos poemas.

 CCL

 LGB5.3.3. Identifica e emprega algunhas figuras literarias:

 CCL

156

No 1º e 2º Trimestres

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe comparacións, metáforas, personificacións, hipérboles e xogos de palabras.

 b  e

 b  d  e  a  d  e  o

 a  d  e  o

SEXTO Competencias clave  CCEC  CAA

 LGB5.3.4. Identifica temas e tópicos recorrentes na literatura.

 CCL

 B5.6. Recreación e composición  B5.4. Recrear e compoñer de poemas e relatos para poemas e relatos a partir de comunicar sentimentos, emocións, modelos dados. estados de ánimo, lembranzas, recoñecendo as características dalgúns modelos.

 LGB5.4.1. Recrea e compón poemas e relatos, a partir de modelos dados, para comunicar sentimentos, emocións, estados de ánimo, lembranzas.

 CCL

 B5.7. Dramatización e lectura dramatizada de textos literarios diversos.

 B5.5. Participar activamente en dramatizacións de textos literarios diversos.

 LGB5.5.1. Participa activamente en dramatizacións de textos literarios diversos.

 CCL

 B5.8. Valoración da literatura en calquera lingua (maioritaria, minoritaria ou minorizada), como vehículo de comunicación, fonte de coñecemento e como recurso de gozo persoal.

 B5.6. Valorar a literatura en  LGB5.6.1. Valora a literatura en  CCL calquera lingua, como vehículo calquera lingua, como vehículo de  CSC de comunicación, fonte de comunicación, fonte de  CCEC coñecemento e como recurso de coñecemento e como recurso de gozo persoal. gozo persoal.

 B5.9. Interese por coñecer os  B5.7. Amosar interese, respecto  LGB5.7.1. Compara imaxes, modelos narrativos e poéticos que e tolerancia ante as diferenzas símbolos e mitos sinxelos doutras se utilizan noutras culturas. persoais, sociais e culturais. culturas cos da cultura galega, amosando interese e respecto.  B5.10. Comparación de imaxes, símbolos e mitos facilmente interpretables que noutras culturas

 LGB5.7.2. Amosa curiosidade por

157

Temporalización

 CCEC

 CCEC  CSC

Ao longo de todo o curso

 CCL  CCEC Ao longo de todo o curso  CCL

ÁREA Obxectivos

LINGUA GALEGA E LITERATURA Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

coñecer outros costumes e formas  CCEC de relación social, respectando e valorando a diversidade cultural.

serven para entender o mundo e axudan a coñecer outras maneiras de relacións sociais.

158

Temporalización

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE - Estima a lingua de Galicia e úsaa como canle de transmisión das súas propias experiencias en todas as situacións de comunicación. - Compara textos, orais e escritos, producidos nas diferentes variedades da lingua galega. - Participa de forma construtiva en situacións comunicativas propias da vida escolar, integrando as normas que posibilitan o intercambio nestas situacións. - Comprende o senso de mensaxes orais de uso habitual e interpreta a función de elementos non explícitos que modifican ou varían a intención comunicativa. - Reproduce textos orais empregando a pronunciación, o ritmo e a entoación adecuados. - Produce textos orais nos que se presenten de forma ordenada e coherente os feitos, as ideas ou as vivencias. - Comprende un texto lido, utilizando estratexias de comprensión e métodos adecuados para resolver as dúbidas que se presenten. - Le textos de diverso tipo con fluidez, empregando a pronunciación, a entoación e o ritmo adecuados. - Valora positivamente o texto escrito como instrumento de comunicación e como fonte de pracer e de información. Tamén, manifesta preferencias na selección de lecturas e expresa as propias opinións sobre elas. - Redacta textos escritos de diferente tipo empregando a estrutura textual correspondente e utilizando os procedementos básicos que dan cohesión ao texto.

159

- Integra nos textos escritos as normas ortográficas e emprega apoios, que no proceso de produción dun texto, permitan resolver dúbidas ortográficas. - Identifica os elementos básicos que integran a oración simple, coñece a concordancia na frase e utilízaos para mellorar as propias producións. - Comprende unha mensaxe, oral ou escrita, na que se integren os distintos códigos, verbal e non verbal, e analiza as súas características. - Identifica, en textos orais e escritos habituais, determinados temas e usos da lingua que supoñan unha discriminación social, racial, sexual ou doutro tipo.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE Competencia en comunicación lingüística Debido ao carácter da área de Lingua Galega e Literatura, trataremos de que adquiran as destrezas comunicativas no uso da lingua. Será unha prioridade dotar o alumnado de estratexias que favorezan unha correcta aprendizaxe e que lle aseguren un manexo efectivo nas situacións cotiás e en diferentes contextos nos que se encontre. - Comprender o sentido dos textos escritos. - Gozar coa lectura.

160

- Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario. - Coñecer a orde das palabras no dicionario. - Interpretar, comprender e utilizar a información que aparece no dicionario. - Comprender e saber aplicar as normas ortográficas e gramaticais da lingua. - Comprender o sentido figurado de expresións feitas. - Desenvolver a atención para resolver xogos lingüísticos. - Aprender a coñecer a biblioteca recoñecendo as normas polas que se rexe. - Buscar, recompilar e procesar a información. - Utilizar a lingua como instrumento de comunicación oral e escrita. - Producir textos orais e escritos. - Discriminar diferentes tipoloxías textuais. - Comprender, compoñer e utilizar textos narrativos, expositivos, poéticos e teatrais. - Coñecer e utilizar os recursos necesarios para a descrición de animais, persoas e paisaxes. - Coñecer técnicas sinxelas para estruturar e redactar un conto.

161

- Recoñecer e saber aplicar as características propias da lingua poética. - Expresar axeitadamente ideas e emocións. - Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia, para un mellor uso desta. - Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular permítenos utilizar, interpretar e expresar con claridade situacións cotiás contendo elementos matemáticos. Así mesmo, ofrece a posibilidade real de utilizar a actividade matemática en contextos variados para poder desenvolver así a utilización da linguaxe como instrumento para poder comunicarse e expresarse a diferentes niveis. - Interactuar co contorno natural de xeito respectuoso. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Manexar os coñecementos sobre o funcionamento dos obxectos e aparatos para solucionar problemas e comprender o que acontece ao noso redor.

162

- Manexar a linguaxe matemática con precisión en calquera contexto. - Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos. - Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática. - Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos reais e en calquera materia.

Tratamento da información e competencia dixital Ser competente na utilización das Tecnoloxías da Información e a Comunicación como instrumento de traballo intelectual inclúe utilizalas na súa dobre función de transmisoras e xeradoras de información e coñecemento. Dende esta área faise necesario o manexo de ferramentas dixitais para a adquisición de información transformándoa en coñecemento. - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Consultar un dicionario en Internet. - Visitar bibliotecas virtuais e acceder á información que achegan. - Buscar, seleccionar e manexar os datos obtidos en Internet ou noutras fontes de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas.

163

- Desenvolver a capacidade para interpretar as noticias que achegan os medios de comunicación e opinar sobre elas. - Saber utilizar o correo electrónico para se comunicar. - Recoñecer o particular rexistro lingüístico das SMS e comprender que non se axusta ás normas gramaticais. - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

Competencias Sociais e Cívicas A área de Lingua Galega e Literatura pídenos desenvolver unha serie de actitudes e valores que nos van levar a saber desenvolvernos na sociedade na que vivimos. Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores, que enunciamos a continuación: - Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Identificar as implicacións que ten vivir nun estado social e democrático de Dereito referendado por unha norma suprema chamada Constitución Española. - Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Crear un sistema de valores propio baseado no respecto.

164

- Entender a lingua como a base da convivencia, o respecto e o entendemento. - Recoñecer a diferenza entre os seres humanos como un valor enriquecedor. - Aprender a comunicarse cos demais e a comprender o que estes transmiten. - Valorar todas as linguas como aptas para a comunicación. - Recoñecer as variantes da lingua como fenómenos da fala e respectalas. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Aprender a comportarse dende o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Conciencia e expresións culturais e artísticas A través da lingua, podemos coñecer o mundo no que vivimos, o contorno que nos rodea e os seus cambios, polo que esta competencia nos pode dar unha visión diferente dende a perspectiva das diferentes manifestacións culturais e a forma de expresión artística. - Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Ler, comprender e valorar as obras literarias.

165

- Coñecer e valorar as tradicións propias da nosa comunidade. - Comprender, apreciar e valorar as manifestacións artísticas, propias e alleas. - Coñecer algúns persoeiros claves da cultura galega. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Usar de forma responsable os recursos da biblioteca. - Expresarse con imaxinación e creatividade. - Poder apreciar nun texto literario e noutro tipo de creacións os trazos que contribúen á súa estética. - Expresar sentimentos e emocións dende códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

Competencia para aprender a aprender A competencia de aprender a aprender supón dispoñer de habilidades para iniciarse na aprendizaxe e ser capaz de continuar aprendendo de xeito cada vez máis eficaz e autónomo de acordo a aquilo que nos formulamos. Nesta área vese a necesidade de traballar de forma explícita a confianza nun mesmo para poder traballar cos outros e o gusto por aprender. - Xestionar os recursos e motivacións persoais en favor da aprendizaxe.

166

- Desenvolver as distintas intelixencias múltiples. - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Adquirir e aplicar uns hábitos de traballo. - Acceder ao saber e á construción de coñecementos mediante a lingua. - Utilizar recursos de carácter lúdico na adquisición de conceptos. - Desenvolver e aplicar a lóxica para establecer relacións semánticas ou gramaticais. - Saber abstraer e sistematizar as ideas esenciais dun texto para elaborar un esquema. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Planificar recursos necesarios e pasos a realizar no proceso de aprendizaxe.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor A área de Lingua Galega e Literatura esixe un proceso de ensino-aprendizaxe activo. O enfoque comunicativo radica na necesidade de utilizar a lingua. Será necesario iniciar o alumnado en adestrar diferentes habilidades de emprendemento como unha forma de consolidar as diferentes ferramentas para comunicarse. - Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas. - Ser constante no traballo superando as dificultades. - Xerar novas e diverxentes posibilidades dende coñecementos previos do tema.

167

- Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa. - Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. - Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Tomar a iniciativa de participar na dramatización de textos propios ou alleos. - Adquirir a necesaria confianza nun mesmo para interactuar cos demais e tomar decisións propias. - Utilizar a lingua para organizar o pensamento, comunicar afectos e opinións, regular emocións. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. -

Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

168

En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos

169

- Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. - Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados.

170

- Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas.

171

- Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back). A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido,aos datos aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e

172

dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estructuradas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Nas avaliacións outorgaráselle ao alumnado unha nota que recolla a avaliación dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas:

173

LINGUA GALEGA E LITERATURA COMPRENSIÓN

PROBAS ESCRITAS / ORAIS

EXPRESIÓN COÑECEMENTO DA LINGUA. LITERATURA

ORAL LECTORA ORAL ESCRITA

80%

Ortografía,gramática e vocabulario. Literatura

TRABALLO INDIVIDUAL DOS CONTIDOS DO CURRÍCULO DA ÁREA E PRESENTACIÓN DOS MESMOS.

Corrixidos, completos e rematados, presentación clara e limpa, e execución coidadosa.

10%

ACTITUDE POSITIVA ANTE A MATERIA

Grao de esforzo e participación, atención e interese polo traballo de aula, achega e coidado diario do material, respecto polos dereitos dos demais valorando as súas achegas e producións.

10%

174

175

176

ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS

ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS. ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1. A IDENTIDADE E A DIGNIDADE DA PERSOA  m  k

 m  a

 B1.1. O autoconcepto. A  B1.1. Construír o estilo persoal  VSCB1.1.1. Explica o valor da autovaloración; os trazos de baseándose na respectabilidade respectabilidade e da dignidade personalidade. A autoconciencia e na dignidade persoal persoal. emocional. A respectabilidade e a dignidade persoal. O estilo  VSCB1.1.2. Actúa de forma respectable persoal positivo. e digna.

 B1.2. O autocontrol. A regulación dos sentimentos. As estratexias de reestruturación cognitiva. A resiliencia.

 B1.2. Estruturar un pensamento efectivo e independente empregando as emocións de forma positiva.

 CSC  CCL

 CSC  CSIEE

 VSCB1.1.3 Coñece e asume os rasgos característicos da súa personalidade, poñéndoos de manifesto asertivamente.

 CAA

 VSCB1.2.1. Utiliza estratexias de reestruturación cognitiva.

 CAA

No 1º trimestre

 CCL

 VSCB1.2.2. Describe o valor da  CCL reestruturación cognitiva e a resiliencia.  CSIEE  VSCB1.2.3 Aplica o autocontrol á toma de decisións, á negociación e á resolución de conflitos.

 CSC

 VSCB1.2.4. Expresa os seus sentimentos, necesidades e dereitos, á vez que respecta os dos e das demais nas actividades cooperativas.

 CSC

177

 CSIEE

 CSIEE  CCL

No 1º trimestre

ÁREA Obxectivos  m  b

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

 B1.3. A responsabilidade. O  B1.3. Desenvolver o propio  VSCB1.3.1. Traballa en equipo sentido do compromiso respecto potencial, mantendo unha valorando o esforzo individual e a un mesmo e aos demais. motivación intrínseca e colectivo e asumindo compromisos Valoración do erro como factor esforzándose para o logro de para a consecución de obxectivos. de aprendizaxe e mellora. A éxitos individuais e compartidos. automotivación.  VSCB1.3.2. Explica razóns para asumir as súas responsabilidades durante a colaboración.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CSC  CSIEE

 CSC  CCL

No 1º trimestre

 CSIEE

 VSCB1.3.3. Xera confianza nos demais  CSC realizando unha autoavaliación  CAA responsable da execución das tarefas.  CSIEE  b  m

 b  c

 B1.4. A autonomía persoal e a autoestima. Seguridade en si mesmo e en si mesma, iniciativa, autonomía para a acción, confianza nas propias posibilidades. Tolerancia á frustración.

 B1.4. Adquirir capacidades para tomar decisións de forma independente, manexando as dificultades para superar frustracións e sentimentos negativos ante os problemas.

 B1.5. A toma de decisións persoais meditadas: técnicas e recursos. Causas e consecuencias das acción propias. O sentido do compromiso respecto a un mesmo e aos demais.



 VSCB1.4.1.Propón alternativas á resolución de problemas sociais.

 CSC

 VSCB1.4.2. Sabe facer fronte á incerteza, ao medo ou ao fracaso.

 CSC

B1.5. Propoñerse desafíos e  VSCB1.5.1. Emprega o pensamento levalos a cabo mediante unha consecuencial para tomar decisións toma de decisións persoal, éticas. meditada e responsable, desenvolvendo un bo sentido do  VSCB1.5.2. Identifica vantaxes e compromiso respecto a un inconvenientes dunha posible solución mesmo e aos demais. antes de tomar unha decisión ética.

178

 CSIEE No 1º trimestre

 CSIEE

 CSC  CSIEE

No 1º trimestre

ÁREA Obxectivos  a  c

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

Criterios de avaliación

 B1.6. A iniciativa. O emprendemento. A autoproposta de desafíos. A importancia da iniciativa privada na vida económica e social.

 B1.6. Desenvolver a autonomía e a capacidade de emprendemento para conseguir logros persoais responsabilizándose do ben común.

 B1.7. Busca e elaboración de información por diversas fontes.

CURSO Estándares de aprendizaxe  VSCB1.6.1. Realiza propostas creativas e utiliza as súas competencias para abordar proxectos sobre valores sociais

SEXTO Competencias clave  CSC  CSIEE  CCEC

 VSCB1.6.2. Identifica, define problemas  CSC sociais e cívicos e implanta solucións  CAA potencialmente efectivas  CSIEE  VSCB1.6.3. Razoa a importancia da iniciativa privada na vida económica e social.

Temporalización

No 1º trimestre

 CSIEE

BLOQUE 2. A COMPRENSIÓN E O RESPECTO NAS RELACIÓNS INTERPERSOAIS  b  m  e

 B2.1. Estratexias da linguaxe oral como instrumento de comunicación: escoitar, preguntar e argumentar.

 B2.1. Utilizar habilidades de escoita e o pensamento de perspectiva con empatía.

 VSCB2.1.1. Dialoga interpretando e dando sentido ao que oe.

 CCL

 VSCB2.1.2. Realiza actividades cooperativas detectando os sentimentos e pensamentos que subxacen no que se está a dicir.

 CCL

 VSCB2.1.3. Colabora en proxectos grupais escoitando activamente, demostrando interese polas outras persoas e axudando a que sigan motivadas para expresarse.

 CAA

179

 CSC

 CSC  CSIEE

 CSIEE  CSC  CCL

No 2º trimestre

ÁREA Obxectivos  c  m  e

 e  m

 b  m

 c  m  o

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

 B2.2.Os elementos da  B2.2. Iniciar, manter e finalizar comunicación que favorecen o conversas cunha maneira de diálogo. Iniciación, mantemento falar adecuada aos e finalización de conversas. interlocutores e ao contexto, Identificación, recoñecemento e tendo en conta os factores que análise de hábitos que facilitan e inhiben a comunicación para dificultan a comunicación. superar barreiras e os que permiten lograr proximidade.

 VSCB2.2.1. Comparte sentimentos durante o diálogo.

 VSCB2.2.2. Utiliza os elementos que contribúen ao diálogo.

 CCL

 B2.3. A aserción. Exposición e defensa das ideas propias con argumentos fundados e razoables empregando estratexias de comunicación construtivas.

 VSCB2.3.1. Emprega a linguaxe positiva.

 CCL

 B2.3.Empregar a aserción.

 B2.4.O diálogo. A busca do  B2.4. Dialogar creando mellor argumento. A creación de pensamentos compartidos con pensamentos compartidos a outras persoas para atopar o través do diálogo. A inferencia e mellor argumento. o sentido da expresión dos e das demais. A escoita activa e a axuda.

Temporalización

 CCL  CSC  CSIEE No 2º trimestre  CSC

 CSC

 VSCB2.3.2. Autoafírmase con respecto.  CCL

No 2º trimestre

 CSC  CSIEE  VSCB2.4.1 Infire e dá o sentido adecuado á expresión dos e das demais.

 CCL  CSC

 VSCB2.4.2.utiliza correctamente as  CCL estratexias de escoita activa:  CSC clarificación, parafraseo, resumo,  CSIEE reestruturación, reflexo de sentimentos.

 B2.5. A intelixencia interpersoal.  B2.5.Establecer relacións  VSCB2.5.1.Interacciona con empatía. A empatía: atención, escoita interpersoais positivas activa, observación e análise de empregando habilidades sociais.

180

No 2º trimestre

 CSC  CCL  CSIEE

No 2º trimestre

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

Criterios de avaliación

comportamentos. O altruísmo.

 a  m  e

CURSO Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

 VSCB2.5.2. Sabe contribuír á cohesión dos grupos sociais aos que pertence.

 CSC

 B2.6.Os estereotipos. As  B2.6. Analizar criticamente as  VSCB2.6.1.Analiza os problemas que consecuencias dos prexuízos. consecuencias dos prexuízos orixinan os prexuízos sociais. Desenvolvemento de actitudes sociais, reflexionando sobre os de solidariedade ante problemas problemas que provocan e o seu  VSCB2.6.2.Expón razoadamente as e necesidades das persoas máis efecto nas persoas que os consecuencias dos prexuízos sociais desfavorecidas. sofren. para as persoas do contorno social  B2.7.Identificación, axuizamento próximo. crítico e rexeitamento das situacións de marxinación,  VSCB2.6.3.Detecta e axuíza discriminación e inxustiza social. criticamente prexuízos sociais detectados no seu contorno próximo  B2.8.Creación de textos, expresando as conclusións en traballos empregando a linguaxe verbal e creativos. non verbal, para comunicar en

 CSC

diferentes soportes as conclusións de investigacións realizadas sobre situacións do seu contorno.

Temporalización

 CSIEE

 CSIEE  CCL  CSC  CCEC  CCL

No 2º trimestre

 CCEC  CSC  CD  CAA

BLOQUE 3. A CONVIVENCIA E OS VALORES SOCIAIS  b  m

 B3.1. Aplicación dos valores cívicos en situacións de convivencia no contorno inmediato (familia, centro escolar, grupo, amizades, localidade). Desenvolvemento de actitudes de comprensión e

 B3.1. Resolver problemas en colaboración, poñendo de manifesto unha actitude aberta cara aos demais e compartindo puntos de vista e sentimentos.

 VSCB3.1.1. Desenvolve proxectos e resolve problemas en colaboración.

 CSC

 VSCB3.1.2. Pon de manifesto unha actitude aberta cara aos demais compartindo puntos de vista e sentimentos durante a interacción

 CSC

181

 CSIEE

No 3º trimestre

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

solidariedade. Valoración do diálogo para solucionar os conflitos de intereses en relación coas demais persoas.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

social na aula.

 B3.2.Responsabilidade no exercicio dos dereitos e dos deberes individuais nos grupos nos que se integra e participación nas tarefas e decisión.  b

 B3.3. A interdependencia e a  B3.2. Traballar en equipo cooperación. A favorecendo a interdependencia interdependencia positiva e a positiva e amosando condutas participación equitativa. As solidarias. condutas solidarias. A aceptación incondicional do outro. A resolución de problemas en colaboración. Compensación de carencias dos e das demais. A disposición de apertura cara ao outro, o compartir puntos de vista e sentimentos.  B3.4. Estruturas e técnicas da aprendizaxe cooperativa.

 a

 B3.5. Valoración da necesidade de normas compartidas que

 VSCB3.2.1. Amosa boa disposición a ofrecer e recibir axuda para a aprendizaxe.

 CAA

 VSCB3.2.2. Recorre ás estratexias de axuda entre iguais.

 CAA

 CSIEE  CSC

 VSCB3.2.3. Respecta as regras durante o traballo en equipo.

 CSC

 VSCB3.2.4. Emprega destrezas de interdependencia positiva.

 CSC

No 3º trimestre

 CSIEE  CAA

 B3.3. Implicarse na elaboración e no respecto das normas da

 VSCB3.3.1.Explica o concepto de norma.

182

 CCL  CSC

No 3º trimestre

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos regulan a convivencia frutífera no ámbito social. Elaboración de normas de convivencia da aula e do centro positivas, facilitadoras e asumidas polo grupo e pola comunidade.

CURSO

Criterios de avaliación comunidade educativa empregando o sistema de valores persoal que constrúe a partir dos valores universais.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

 VSCB3.3.2. Infire a necesidade das normas da súa comunidade educativa

 CAA

 VSCB3.3.3. Participa na elaboración das normas do colexio.

 CCL

Temporalización

 CSC

 CSC  CSIEE

 c  m

 B3.6. A resolución de conflitos.  B3.4. Participar activamente na A linguaxe positiva na vida cívica de forma pacífica e comunicación de pensamentos, democrática transformando o intencións e posicionamentos conflito en oportunidade, persoais. As fases da mediación coñecendo e empregando as formal. A transformación do fases da mediación e usando a conflito en oportunidade. linguaxe positiva na comunicación de pensamentos, intencións e posicionamentos persoais.

 VSCB3.3.4. Respecta as normas do centro escolar.

 CSC

 VSCB3.4.1. Resolve os conflitos de modo construtivo.

 CSC

 VSCB3.4.2. Sigue as fases da mediación en situacións reais e simulacións.

 CSC

 m

 B3.7. O altruísmo.A responsabilidade social e a xustiza social. Identificación e

 CSIEE

 VSCB3.4.3. Manexa a linguaxe positiva  CCL na comunicación de pensamentos,  CSC intencións e posicionamentos nas relacións interpersoais.  VSCB3.4.4. Analiza as emocións, sentimentos, posibles pensamentos e puntos de vista das partes en conflito.

 d

 CSIEE

 B3.5. Practicar o altruísmo no  VSCB3.5.1. É capaz de sensibilizar contorno próximo sensibilizando sobre causas altruístas realizando sobre o seu valor. exposicións orais sobre o seu valor e

183

No 3º trimestre

 CSC  CSIEE

 CCL  CSC  CSIEE

No 3º trimestre

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

Criterios de avaliación

análise crítico das causas que provocan situación de marxinación, de discriminación e de inxustiza social. Protección e amparo das persoas máis desfavorecidas.  a  m

 d  o

CURSO Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

cometidos.  VSCB3.5.2. Colabora en causas altruístas en colaboración coa comunidade educativa.

 CSC

 B3.8. Os dereitos e deberes. A  B3.6. Crear un sistema de Declaración Universal dos valores asumindo os dereitos e Dereitos Humanos: liberdade de deberes do alumnado, expresión e opinión. A liberdade realizando xuízos morais de de pensamento, de conciencia e situacións escolares e de relixión. A análise de feitos resolvendo dilemas morais con discriminatorios: maltrato. supostos prácticos. Exclusión de minorías étnicas, os campos de concentración, o holocausto. Os dereitos e deberes do alumnado.

 VSCB3.6.1. Realiza xuízos morais de situacións escolares.

 CSC

 B3.9. Conceptualización do dilema moral. Resolución de dilemas morais.

 VSCB3.7.1. Expresa o que é un dilema  CSC moral.  CCL

 B3.7. Comprender o que é un dilema moral e resolver dilemas morais para detectar prexuízos relativos ás diferenzas culturais.

 CSIEE

 VSCB3.6.2. Xustifica as súas  CSC actuacións en base a valores persoais  CSIEE como a dignidade, a liberdade, a autoestima, a seguridade nun mesmo e a capacidade de enfrontarse aos problemas.

 VSCB3.7.2.Realiza xuízos morais.

 CSC  CSIEE

 VSCB3.7.3. Analiza e resolve dilemas  CSC morais en situacións reais e simuladas.  CSIEE

184

No 3º trimestre

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 VSCB3.7.4. Resolve dilemas morais en  CSC relación a prexuízos relativos ás  CSIEE diferenzas culturais.  a  d  o

 B3.10. Convivencia pacífica en sociedade e valores nos que se apoia: respecto, tolerancia, solidariedade, xustiza, compromiso, cooperación e cultura de paz. Identificación, recoñecemento e análise de hábitos que facilitan e dificultan a convivencia e o benestar dos grupos sociais.  B3.11. Formas de discriminación: racismo, xenofobia, desigualdade de oportunidades.

 a

 CSC  CSIEE

No 3º trimestre

 VSCB3.8.3. Detecta prexuízos e analiza conflitos derivados do uso de estereotipos no contexto escolar.

 CSC

 B3.13. Dereitos e deberes. A  B3.9. Expresar a relevancia de  VSCB3.9.1. Valora e respecta a libre Declaración Universal dos preservar os dereitos de libre expresión. Dereitos Humanos: liberdade de expresión e opinión, liberdade expresión e de opinión. A de pensamento, de conciencia e  VSCB3.9.2. Comprende, interpreta e

 CSC

 B3.12. Feitos discriminatorios: maltrato, exclusión de minorías étnicas, campos de concentración, o holocausto, segregación por enfermidade. Análise destes feitos.  d

 B3.8. Comprender a declaración  VSCB3.8.1. Analiza formas de da igualdade de dereitos e a non discriminación: racismo, xenofobia, discriminación por razón de desigualdade de oportunidades… nacemento, raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra  VSCB3.8.2. Analiza feitos condición ou circunstancia discriminatorios: maltrato, exclusión de persoal ou social, aplicándoa á minorías étnicas, reclusión en campos análise do contorno social. de concentración, o holocausto, segregación por enfermidade.

185

 CSIEE

No 3º trimestre  CSC

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

liberdade de pensamento, de conciencia e de relixión.

de relixión realizando traballos de análise e síntese.

acepta opinións diferentes ás propias.



 a

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 VSCB3.9.3. Relaciona diferentes  CSC culturas e relixións coas formas de  CSIEE pensamento de persoas pertencentes a elas.

 B3.14. Sensibilidade e respecto polos costumes, valores morais e modos de vida distintos aos propios.

 d

CURSO

 VSCB3.9.4. Analiza, reflexiona e expresa conclusións sobre os dereitos de libre expresión e opinión, liberdade de pensamento, de conciencia e de relixión.

 CSC

 B3.15. As diferenzas de sexo como un elemento enriquecedor. Análise das medidas que contribúen a un equilibrio de xénero e a unha auténtica igualdade de oportunidades. Identificación e rexeitamento de desigualdades entre mulleres e homes no mundo laboral e na vida cotiá.

 B3.10. Participar activamente na  VSCB3.10.1. Axuíza criticamente vida cívica valorando a actitudes de falta de respecto á igualdade de dereitos e igualdade de oportunidades de homes corresponsabilidade de homes e e mulleres. mulleres.

 CSC

 B3.16 Os valores sociais e a democracia. Os principios de convivencia que establecen o Estatuto de autonomía de Galicia e a Constitución

 B3.11. Respectar os valores socialmente recoñecidos, coñecendo e apreciando os valores do Estatuto de autonomía e da Constitución

 CSC

 VSCB3.11.1. Axuíza criticamente os valores implícitos en diversas situacións, de acordo cos que constitúen a vida en común nunha sociedade democrática.

186

 CSIEE  CCL

 CSIEE

No 3º trimestre

 CSIEE No 3º trimestre

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos española. Dereitos e deberes. Características que debe posuír unha sociedade democrática.

 a  o

 a  e

Criterios de avaliación española e os dereitos e deberes do Estatuto de autonomía e da Constitución española. Coñecer as institucións, organizacións e servizos públicos que garanten os dereitos e deberes dos cidadáns e cidadás no seu contorno.

 B3.17. Principios de convivencia  B3.12. Crear un sistema de que establecen o Estatuto de valores propios realizando autonomía de Galicia e a xuízos morais baseados nos Constitución española. dereitos e deberes básicos do Estatuto de autonomía e da Constitución española.

 B3.18. Os servizos públicos e bens comúns. Defensa, identificación, aprecio, respecto e coidado dos bens comúns e dos servizos públicos: contribución da cidadanía a través dos impostos. A responsabilidade social. A

CURSO Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 VSCB3.11.2. Razoa a contribución de  CSC diferentes institucións, organizacións e  CCL servizos públicos en relación á garantía dos dereitos e deberes dos cidadáns e cidadás.

 VSCB3.12.1. Explica os dereitos e deberes básicos da Constitución española.

 CSC

 VSCB3.12.2. Realiza xuízos morais sinxelos fundamentados.

 CSC

 VSCB3.12.3. Participa no benestar do contorno próxima baseándose nos dereitos e deberes dos cidadáns e cidadás.

 CSC

 B3.13. Comprender a  VSCB3.13.1. Comprende, valora e importancia da contribución dos expón por escrito o deber da cidadáns e cidadás aos servizos contribución cidadá ao ben da públicos e aos bens comúns a sociedade. través dos impostos realizando razoamentos críticos.  VSCB3.13.2. Explica a función dos impostos de proporcionar recursos sociais que melloran a calidade de vida

187

 CCL

 CSIEE

No 3º trimestre

 CSIEE

 CSC  CCL  CSIEE No 3º trimestre  CSC  CCL

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos xustiza social.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

dos cidadáns e cidadás.

 VSCB3.13.3. Realiza producións creativas sobre as consecuencias de non pagar impostos.

 CSC  CCEC  CD  CCL  CSIEE

 h  g  o

 B3.19 Fontes de enerxía renovables e non renovables. Identificación das actitudes e estratexias individuais e colectivas de consumo enerxético responsable.  B3.20. Rutinas individuais para mellorar a calidade de vida. Reflexión sobre as posibilidades de cambio.  B3.21. Utilización das tecnoloxías da información e da comunicación para buscar e seleccionar e elaborar a información e presentar conclusións  B3.22. Realización e interpretación de gráficos sinxelos.

 B3.14.Valorar o uso responsable  VSCB3.14.1. Toma conciencia da das fontes de enerxía no planeta limitación dos recursos enerxéticos e concienciándose do respecto ao explica as consecuencias do contorno e desenvolvendo a esgotamento das fontes de enerxía. capacidade crítica cara aos acontecementos que o  VSCB3.14.2. Investiga os efectos do modifican. abuso de determinadas fontes de enerxía.

 CSC  CCL  CSIEE  CSC  CAA

 VSCB3.14.3. Realiza traballos creativos  CCL sobre a necesidade do aire non  CSC contaminado para a saúde e a calidade  CAA de vida.  CSIEE  VSCB3.14.4. Expón graficamente argumentos para rexeitar actividades humanas contaminantes.

 CSC  CD  CMCT  CCEC

188

No 3º trimestre

ÁREA

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS

Obxectivos  k

Contidos

Criterios de avaliación

 B3.23. Hábitos de prevención de  B3.15 . Ser capaz de realizar enfermidades e accidentes no primeiros auxilios e tomar ámbito escolar e doméstico.. medidas preventivas, valorando a importancia de previr  B3.24. Actitudes e estratexias accidentes domésticos. de promoción de formas de vida saudable e de calidade  B3.25. Os primeiros auxilios

 a  i

 i

CURSO

 B3.26. Condutas responsables  B3.16. Empregar as novas no uso das TIC: autonomía, tecnoloxías desenvolvendo autocontrol, seguridade, sentido valores sociais e cívicos en ético. Análise da realidade e dos contornos seguros. contidos que se presentan no contorno dixital para desenvolver a capacidade crítica.

Estándares de aprendizaxe

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 VSCB3.15.1. Razoa as repercusións de  CCL determinadas condutas de risco sobre  CAA a saúde e a calidade de vida.  CSIEE No 3º trimestre  VSCB3.15.2. Coñece as prácticas de primeiros auxilios.

 CSC

 VSCB3.16.1. Realiza un uso ético das novas tecnoloxías.

 CD

 VSCB3.16.2. Analiza e enxuíza criticamente os contidos do contorno dixital.

 CCL

 CSIEE

 CSC

No 3º trimestre



B3.27. O consumo responsable.  B3.17. Analizar criticamente a  VSCB3.17.1. Realiza análise de Identificación de actitudes e influencia da publicidade sobre o información dixital sobre as razóns estratexias persoais e colectivas consumo empregando as novas polas que as persoas senten a de consumo responsable tecnoloxías. necesidade de consumir ao ver un anuncio publicitario.  B3.28. A publicidade e as súas técnicas. Influencia nos hábitos  VSCB3.17.2. Reflexiona sobre a de consumo. influenza da publicidade expresando as B3.29. Utilización das conclusións mediante traballos tecnoloxías da información e da creativos.

189

 CAA  CSC  CD  CSC  CSIEE No 3º trimestre  CSC  CCEC  CD

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

comunicación para buscar e seleccionar e elaborar a información e presentar conclusións.

Estándares de aprendizaxe  VSCB3.17.3. Realiza exposicións axuizando criticamente hábitos de consumo innecesario.

SEXTO Competencias clave

Temporalización

 CSC  CCL  CCEC  CSIEE

 n

 B3.30. Busca, selección, análise  B3.18. Investigar sobre a e elaboración de informacións prevención de accidentes de en relación cos accidentes de tráfico xerando iniciativas e tráfico. alternativas persoais.  B3.31. Comunicación da información elaborada por diferentes medios  B3.32. Identificación de actitudes e estratexias individuais e colectivas de prevención de riscos viarios

 VSCB3.18.1. Desenvolve proxectos relacionados coas principais causas dos accidentes de tráfico, sobre os que se informa en diferentes medios de comunicación.

 CSC  CSIEE  CAA

 VSCB3.18.2. Reflexiona sobre o modo  CSC no que se poderían evitar accidentes  CCL de tráfico e expón as súas conclusións.  VSCB3.18.3. Explica as principais medidas que se poderían tomar para previr accidentes de tráfico.

190

 CSC  CCL  CSIEE

No 3º trimestre

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE - Amosar respecto polas diferenzas e características persoais propias e dos compañeiros e compañeiras. Valorar as consecuencias das propias accións e responsabilizarse delas. - Argumentar e defender as propias opinións, escoitar e valorar criticamente as opinións das demais persoas, amosando unha actitude de respecto e comprendendo que o que se axuíza ou desautoriza son opinións ou actuacións, nunca persoas. - Participar colaborativamente na elaboración das normas, aceptalas, asumilas como propias e incorporalas aos propios patróns de conduta. Reflexionar sobre as normas existentes na comunidade e sobre a súa importancia - Familiarizarse con algúns dos dereitos humanos recollidos na Declaración universal dos dereitos humanos e na Convención sobre os dereitos da infancia e cos principios de convivencia que recollen o Estatuto de autonomía e a Constitución española. Identificar os deberes máis relevantes asociados a eles. Recoñecer situacións en que non son respectados e participar en iniciativas (reais ou simuladas) de mellora delas. - Recoñecer e rexeitar prexuízos, situacións de discriminación, de marxinación e de inxustiza e interesarse por identificar os factores sociais, económicos, de orixe, de xénero ou de calquera outro tipo que as provocan, así como por atopar posibles vías de mellora para as persoas que as sofren. Valorar a importancia das accións individuais, pero entendendo que se necesitan accións colectivas. - Identificar o funcionamento dos servizos públicos presentes na vida cotiá do alumnado e a súa relación con diferentes institucións e mais recoñecer a necesidade de que toda a poboación contribúa ao seu correcto funcionamento,

191

mantemento e mellora a través de comportamentos responsables e solidarios (uso deses servizos, pagamento de impostos...). Por extensión, familiarizarse con outros servizos non tan próximos ao alumnado, pero tamén presentes de maneira directa ou indirecta na súa vida. - Ser consciente da transcendencia presente e futura de accións habituais na vida cotiá do alumnado e da necesidade de realizalas seguindo pautas que teñen a súa base na reflexión e na análise individual e colectiva deses comportamentos. - Concienciarse da influencia que poden exercer os medios de comunicación, a Internet ou a publicidade nas decisións e opinións das persoas.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE Competencia en comunicación lingüística Para o bo desenvolvemento desta competencia nesta área, será decisivo o fomento da lectura a través de libros e de fragmentos escollidos para comentar na aula con dúas finalidades: mellorar a comprensión lectora e a adquisición de destrezas para a expresión escrita e adquirir identidade sobre o que significa unha sociedade cívica para favorecer o coñecemento dos valores, os dereitos e os deberes destacados nos dereitos humanos... Trataremos desde esta área que adquiran as destrezas comunicativas tanto orais coma escritas; por iso, procuraremos adestrar polo menos un descritor en cada unha das unidades didácticas. - Comprender o sentido dos textos escritos.

192

- Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos... - Comprender o sentido dos textos escritos. - Gozar coa lectura. - Expresar oralmente de xeito ordenado e claro calquera tipo de información. - Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas, normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular permítenos utilizar, interpretar e expresar con claridade elementos e razoamentos matemáticos para enfrontarse a aquelas situacións cotiás que os precisan. Así mesmo, esta competencia ofrece a posibilidade de empregar o razoamento lóxico, analizar e axuizar a partir de conflitos, resolución de problemas e xuízos morais, os problemas sociais e históricos. - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo home no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao coidado saudable deste.

193

- Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que acontece ao noso arredor. - Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos xeométricos...) en situacións cotiás. - Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos. - Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos reais e en calquera materia.

Competencia Social e Cívica A área de Valores Sociais e Cívicos pídenos que se facilite a construción da identidade individual e se potencien as relacións interpersoais para favorecer a convivencia de acordo a valores cívicos socialmente recoñecidos, polo que esta competencia fomentará todos aqueles aspectos que lle axuden ao alumnado a formarse como persoas e cidadáns participativos na mellora e no desenvolvemento dunha sociedade democrática. Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación: - Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola.

194

- Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por unha norma suprema chamada Constitución española. - Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en contextos de participación establecidos. - Propiciar a adquisición de habilidades para vivir en sociedade e para exercer a cidadanía democrática. - Afrontar as situacións de conflito, ao propoñer a utilización sistemática do diálogo. - Coñecer os principios contidos na Declaración Universal dos Dereitos Humanos, na Convención dos Dereitos do Neno e na Constitución Española. - Coñecer os fundamentos e modos de organización das sociedades democráticas. - Interiorizar valores de cooperación, solidariedade, compromiso e participación. - Desenvolver habilidades de cooperación para conseguir un resultado do grupo satisfactorio. - Impulsar os vínculos persoais baseados en sentimentos. - Comprender a realidade da pluralidade social actual coa que convivimos e aprender a respectarnos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.

195

- Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Competencia dixital Desenvolver a competencia dixital desde esta área axudaranos a manexar ferramentas que posibiliten o acceso ao coñecemento e á vez nos ensine o seu uso responsable; a devandita competencia favorecerá dous tipos de traballo: autónomo e participativo, nos que se fomentará a identidade persoal e a relación interpersoal respectivamente desde unhas bases sólidas nas que poidan empezar a xerar os seus propios criterios sobre situacións reais da sociedade na que viven. Na área de Valores Sociais e Cívicos podemos adestrar os seguintes descritores: - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

196

Conciencia e expresións culturais A través desta competencia e desde esta área, posibilítase a adquisición de pautas sociais e cívicas persoais, interpersoais e interculturais para participar dunha forma eficaz e construtiva en sociedades cada vez máis diversificadas. Os descritores que adestraremos nesta competencia son: - Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e do cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

Competencia para aprender a aprender A competencia de aprender a aprender favorece a forma en que o proceso de ensino-aprendizaxe se vai consolidando no alumnado. As metodoloxías empregadas nesta área estarán relacionadas co traballo de investigación, de forma que a participación e a implicación do alumnado sexa real así como o recoñecemento e a aceptación das normas sociais e de convivencia.

197

Nesta área insistirase na relación entre o progreso persoal e o académico xa que iso supoñerá unha das bases para que se inicien na construción do seu propio proxecto persoal de vida. - Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... - Desenvolver as distintas intelixencias múltiples. - Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. - Estimular as habilidades sociais, o impulso do traballo en equipo, a participación e o uso sistemático da argumentación. - Ser quen de sintetizar as ideas propias e alleas, e de presentar de modo razoado o propio criterio. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... - Planificar os recursos e os pasos necesarios no proceso de aprendizaxe. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor

198

O sentido de iniciativa e espírito emprendedor beneficiará o alumnado, xa que se iniciará no autocoñecemento a distintos niveis para poder desenvolver habilidades que o leven a tomar iniciativas emprendedoras que faciliten a asunción da complexa convivencia social propiciando valores de interdependencia positiva, cooperación de acordo cos valores, os dereitos e os deberes da sociedade na que se desenvolven. - Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas. - Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Ser constante no traballo superando as dificultades. - Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa. - Participar, tomar decisións e comportarse con responsabilidade. - Dialogar como modo de aproximar as diferenzas sociais, culturais e económicas. - Reforzar a autonomía, a autoestima e a identidade persoal. - Construír un pensamento propio. - Favorecer o espírito crítico para axudar á construción de proxectos persoais de vida. - Fortalecer a autonomía para analizar, valorar e decidir. - Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. - Asumir riscos no desenvolvemento de tarefas ou proxectos. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo.

199

- Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN Pensamos que a avaliación constitúe un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e onde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións

200

- Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación:Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. - Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia.

201

- Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades.

202

- Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúaun proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos.

203

- Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back). A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido,aos datos aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos.

204

- Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estruturadas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN Nas avaliacións outorgaráselle ao alumnado unha nota que recolla a avaliación dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas:

205

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS

TRABALLO INDIVIDUAL DOS CONTIDOS DO CURRÍCULO DA ÁREA E PRESENTACIÓN DOS MESMOS.

ACTITUDE POSITIVA ANTE A MATERIA.

Identidade persoal. Identidade social. Compromiso social. Corrixidos, completos e rematados, presentación clara e limpa, e execución coidadosa. Grao de esforzo e participación, atención e interese polo traballo de aula, achega e coidado diario do material, respecto polos dereitos dos demais valorando as súas achegas e producións.

50%

206

- Notable (NT): 7 ou 8 - Ben (BE): 6 - Suficiente (SU): 5 - Insuficiente (IN): 1, 2, 3 ou 4 Considerarase cualificaciรณn negativa o Insuficiente e positivas, as restantes.

207

INDICADORES DE LOGRO PARA AVALIAR O PROCESO DE ENSINO E A PRÁCTICA DOCENTE.

Para abordar a análise da práctica docente distinguimos catro ámbitos: A. B. C. D.

Planificación da programación. Atención á diversidade. Actividades na aula. Avaliación.

PLANIFICACIÓN DA PROGRAMACIÓN: INDICADORES.

Consulto a programación ao longo do curso e, en caso necesario, realizo e anoto as modificacións.

Ao confeccionar a programación teño en conta as oportunidades que me ofrece a contorna.

Ao comezo de cada novo traballo, proporciono aos alumnos/as toda a información que necesitan (aspectos que imos traballar, obxectivos, percorrido que imos efectuar, actividades, competencias a desenvolver, etc.).

208

VALORACIÓN (1–3)

ATENCIÓN Á DIVERSIDADE: INDICADORES. Pasar unha proba ao comezo do curso. Ler informes anteriores.

Que fago para coñecer a composición da clase? Ver os resultados de avaliacións anteriores. Facilítanma en reunións de profesorado.

Teño en conta a diversidade á hora de organizar a clase, de crear os grupos, etc.

A miña programación ten en conta a diversidade. No grupo grande.

Dou a cada alumno/a a explicación que precisa:

No grupo pequeno. De forma individual.

209

VALORACIÓN (1–3)

Propoño exercicios de diferentes niveis en cada unidade e cada exame.

Teño en conta aos alumnos/as que se sitúan lonxe da media dos resultados (tanto por arriba como por abaixo).

ACTIVIDADES NA AULA: INDICADORES. De forma individual. Por parellas.

Os alumnos/as traballan da seguinte maneira nas miñas clases:

En grupos reducidos. En grupos grandes.

210

VALORACIÓN (1–3)

Pechados, dirixidos. 2

Os exercicios que propoño son do seguinte tipo:

Abertos, procedimentais, proxectos,... Facilitan o traballo cooperativo. Utilizo ferramentas TIC.

Na metodoloxía que aplico:

Propoño actividades para facilitar a aprendizaxe autónoma. Sigo as explicacións teóricas e o libro. Conseguindo silencio. Impartindo teoría e explicacións.

Como paso as horas lectivas?:

Respondendo a preguntas, fomentando a participación, desenvolvendo prácticas, etc. Observando. Corrixindo aos alumnos/as de maneira individual.

211

AVALIACIÓN: INDICADORES.

Antes de comezar cunha unidade, un tema ou un proxecto explico aos alumnos/as que, con que frecuencia, e en base a que avaliarei. Exames escritos.

Utilizo diferentes tipos de probas:

Traballo individual. Traballo en equipo. Non.

Unha vez rematada a unidade ou o proxecto, avalío a idoneidade dos recursos e das actividades De maneira individual. empregadas no proceso de aprendizaxe: Cos alumnos/as.

212

VALORACIÓN (1–3)

Entre avaliacións, programo un ou varios plans de recuperación dependendo dos resultados obtidos polos alumnos/as.

Na avaliación teño en conta diferentes competencias.

213

DIRECTRICES E INSTRUMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL.

Co obxecto de garantir unha axeitada transición do alumnado entre os diferentes niveis de Educación Primaria, no mes de setembro ten lugar unha reunión entre o profesorado dos equipos docentes saínte e entrante co fin de trasladar e analizar a información e a documentación académica correspondente ao alumnado que comeza este novo nivel. Ademais da información recibida, o novo profesorado titor aplicaralle ao alumnado unha proba inicial coa que se determinará o punto de partida dende o que este inicia as novas aprendizaxes, e o equipo docente tomará as decisións relativas ao desenvolvemento do currículo e á súa adecuación ás súas características e o seu nivel de coñecementos. Do mesmo xeito, estes datos servirán de base para adoptar as medidas necesarias de atención á diversidade recollidas no plan correspondente a aqueles alumnos e alumnas que o precisen co fin de facilitarlles a continuación do seu proceso de aprendizaxe e o acceso ao currículo.

214

ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E OS REFORZOS PARA LOGRAR DITA RECUPERACIÓN.

Como consecuencia da obrigatoriedade do ensino, xorde a escola comprensiva, que ofrece un mesmo currículo básico para todos os alumnos e todas as alumnas e minimiza as súas diferenzas a través do principio de igualdade de oportunidades, co fin de compensar así as desigualdades sociais. Ademais, suscítase como proporcionar unha resposta educativa axeitada a un colectivo de estudantes con necesidades de formación moi diversas, escolarizados dentro dun mesmo centro educativo e cun currículo, en parte, común. Nas nosas aulas promovemos unha escola comprensiva mediante as seguintes estratexias: 1.ª Adoptar organizacións flexibles dentro da aula, con respecto polos principios básicos da organización e do funcionamento dos grupos, practicando estratexias inter e intragrupais, para potenciar o traballo con grupos heteroxéneos de alumnos e alumnas. 2.ª Realizar as adaptacións curriculares necesarias para asegurar que se poida manter unha escola na que teñan cabida todos, sexan cales fosen as súas necesidades educativas ou intereses persoais específicos. 3.ª Levar á práctica un programa de orientación e acción titorial no centro.

Por conseguinte, a nosa actividade docente busca:

215

1.º Facilitar, consolidar e desenvolver a socialización do alumnado, o que significa ensinarlle a aprender a convivir e a comportarse adecuadamente en grupo, a ser solidario, a cooperar e a respectar as normas; para isto, imponse a posta en práctica das teorías de grupo e de dinámica de grupo, aplicando os modelos, as estratexias e os estilos máis adecuados en cada caso. 2.º Realizar adaptacións curriculares encamiñadas a dar resposta aos distintos estilos de aprendizaxe ou dificultades transitorias do alumnado (non significativas) e para aqueles casos nos que as diferenzas e as dificultades de aprendizaxe son máis permanentes ou graves (significativas). 3.º Planificar e desenvolver un programa coherente de orientación e acción titorial que facilite a resposta educativa ás súas necesidades específicas, permanentes ou transitorias.

O profesorado utilizará os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atención ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensión lectora. - Fichas de ampliación de cada unidade.

216

CRITERIOS DE PROMOCIÓN Á SEGUINTE ETAPA EDUCATIVA.

Os referentes para a valoración do grao de adquisición das competencias e o logro dos obxectivos da etapa nas avaliacións continua e final das disciplinas troncais, específicas e de libre configuración autonómica serán os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe avaliables que figuran na programación de curso e tendo como marco de referencia o Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o currículo da educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 9 de setembro de 2014) e a Orde do 9 de xuño de 2016 pola que se regula a avaliación e a promoción do alumnado que cursa Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia. A nota media das cualificacións numéricas obtidas en cada unha das áreas será a media aritmética das cualificacións de todas elas, redondeada á centésima máis próxima, e en caso de equidistancia, á superior. Os resultados da avaliación das competencias clave reflectiranse na acta de avaliación final de cada curso, expresándose nos termos de «Insuficiente (IN)», para as cualificacións negativas, e «Suficiente (SU)», «Ben (BE)», «Notable (NT)» ou «Sobresaliente (SB)», para as cualificacións positivas. Os equipos docentes poderán propoñer o outorgamento dunha mención honorífica aos alumnos e ás alumnas que superasen todas as áreas da etapa e obtivesen sobresaliente ao rematar educación primaria nunha área ou en varias e que demostren un rendemento académico excelente. A proposta de «Menciónhonorífica» farase constar na acta de avaliación. Ao finalizar cada un dos cursos, e como consecuencia do proceso de avaliación, o equipo docente do grupo, na sesión de avaliación final, decidirá sobre a promoción do alumnado. A decisión será adoptada de forma colexiada, tendo en conta os criterios de promoción e tomando especialmente en consideración a información e o criterio do profesorado

217

titor. O alumno ou a alumna accederá ao curso ou á etapa seguinte sempre que se considere que logrou a progresión adecuada nos obxectivos da etapa e que alcanzou o adecuado grao de adquisición das competencias correspondentes. Cando un alumno ou unha alumna non promocione deberá permanecer un ano máis no mesmo curso. Esta medida poderá adoptarse unha soa vez durante a etapa, oídos os pais, as nais ou as persoas que exerzan a titoría legal, e deberá ir acompañada dun plan específico de reforzo ou recuperación e apoio. A repetición considerarase unha medida de carácter excepcional e tomarase tras esgotar o resto das medidas ordinarias de reforzo e apoio para resolver as dificultades de aprendizaxe do alumnado. O alumnado que promocione de curso con algunha área con cualificación negativa deberá seguir un plan específico de recuperación.

218

APLICACIÓN DOS CRITERIOS DE PROMOCIÓN SITUACIÓN AO FINAL DE 6º DE PRIMARIA a) Se o alumno/a ten valoración positiva en tódalas áreas do curso.

b) NO BLOQUE DE MATERIAS ESPECÍFICAS: O alumno/a NON ten valoración positiva nalgunha ou en todas as áreas que compoñen este bloque: Educación física / Valores sociais e cívicos ou Relixión / Educación artística.

c) NO BLOQUE DE MATERIAS TRONCAIS E NO BLOQUE DE LIBRE CONFIGURACIÓN AUTONÓMICA:  Se o alumno/a NON ten valoración positiva nunhadas seguintes áreas: Lingua Castelá/Lingua Galega/Lingua Inglesa /Matemáticas/ Ciencias da Natureza/Ciencias Sociais  Se o alumno/a NON ten valoración positiva en dúas ou máisdas seguintes áreas: Lingua Castelá/Lingua Galega/Lingua Inglesa/Matemáticas/ Ciencias da Natureza/Ciencias Sociais

219

PROCESO A SEGUIR PROMOCIONA Á ETAPA SEGUINTE

PROMOCIONA Á ETAPA SEGUINTE CON MEDIDAS EDUCATIVAS COMPLEMENTARIAS.

PROMOCIONA Á ETAPA SEGUINTE CON MEDIDASEDUCATIVAS COMPLEMENTARIAS.

NON PROMOCIONA Á ETAPA SEGUINTE

METODOLOXÍA DIDÁCTICA

O Decreto 105/ 2014 de 4 de setembro, establece como Principios metodolóxicos do proceso de aprendizaxe os seguintes: Nesta etapa poñerase especial énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades. A metodoloxía didáctica será fundamentalmente comunicativa, inclusiva, activa e participativa, e dirixida ao logro dos obxectivos e das competencias clave. Neste sentido prestarase atención ao desenvolvemento de metodoloxías que permitan integrar os elementos do currículo mediante o desenvolvemento de tarefas e actividades relacionadas coa resolución de problemas en contextos da vida real. A acción educativa procurará a integración das distintas experiencias e aprendizaxes do alumnado e terá en conta os seus diferentes ritmos e estilos de aprendizaxe, favorecendo a capacidade de aprender por si mesmo e promovendo o traballo colaborativo e en equipo. A lectura constitúe un factor fundamental para o desenvolvemento das competencias clave; é de especial relevancia o desenvolvemento de estratexias de comprensión lectora de todo tipo de textos e imaxes, en calquera soporte e formato. Co fin de fomentar o hábito da lectura, os centros docentes organizarán a súa práctica docente de xeito que se garanta a incorporación dun tempo diario de lectura non inferior a trinta minutos. A intervención educativa debe ter en conta como principio a diversidade do alumnado, entendendo que deste xeito se garante o desenvolvemento de todos eles cunha atención personalizada en función das necesidades de cadaquén.

220

Prestaráselle especial atención durante a etapa á atención personalizada dos alumnos e das alumnas, á realización de diagnósticos precoces e ao establecemento de mecanismos de reforzo para lograr o éxito escolar. Os mecanismos de reforzo, que deberán poñerse en práctica tan pronto como se detecten dificultades de aprendizaxe, poderán ser tanto organizativos como curriculares. Entre estas medidas poderán considerarse o apoio no grupo ordinario, os agrupamentos flexibles ou as adaptacións do currículo. Para unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, deberán deseñarse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo tempo. Os centros docentes impartirán de xeito integrado o currículo de todas as linguas da súa oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coñecementos e as experiencias lingüísticas do alumnado contribúan ao desenvolvemento da súa competencia comunicativa plurilingüe. No proxecto lingüístico do centro concretaranse as medidas tomadas para a impartición do currículo integrado das linguas. Estas medidas incluirán, polo menos, acordos sobre criterios metodolóxicos básicos de actuación en todas as linguas, acordos sobre a terminoloxía que se vai a empregar, e o tratamento que se lles dará aos contidos, aos criterios de avaliación e aos estándares de aprendizaxe similares nas distintas áreas lingüísticas, de xeito que se evite a repetición dos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua.

Principios metodolóxicos. Os principios metodolóxicos nos que nos baseamos son os seguintes:

221

Dende a perspectiva epistemolóxica das diferentes áreas de coñecemento: - Non todos coñecemos igual en todo momento. - En cada momento hai influencias sobre o coñecemento que proveñen das experiencias previas e das situacións novas. - O coñecemento é o resultado da interacción entre as experiencias previas e as situacións novas; polo que, máis que transmitirse, constrúese mediante a práctica, co cal se pon de relevo o seu carácter construtivista, social e interactivo. - Calquera coñecemento pode ter diferentes lecturas, significados e presentacións, que poden ser todos obxectivos. Ensinar/aprender supón contrastar perspectivas, enriquecer esquemas conceptuais con novas contribucións por parte de todos, superar as lagoas e emendar os erros. - O ensino debe buscar interaccións cada vez máis ricas e significativas entre os elementos proporcionados por diferentes soportes (textos, audiovisuais, etc.), mediadores (docentes, compañeiros, pais), métodos (didácticas: xeral e especiais) e situacións ou feitos (da vida cotiá, descubrimentos, centros de interese, etc.).

Desde a perspectiva psicolóxica: a)Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado. - Das súas características evolutivo-madurativas específicas, en xeral.

222

- Do seu nivel de competencia cognitiva e metacognitiva. - Dos coñecementos previamente construídos. b) Asegurar aprendizaxes construtivas e significativas. - Diagnosticando os coñecementos previos que posúe. - Conectando e integrando os contidos e estratexias previos cos novos por vivir e aprender. O alumnado, co que sabe e grazas á maneira como o profesor ou a profesora lle presentan a información, reorganiza o seu coñecemento entrando en novas dimensións, transferindo ese coñecemento a outras situacións, descubrindo os principios e procesos que o explican, mellorando a súa capacidade organizativa comprensiva para outras experiencias, ideas, valores e procesos de pensamento que vai adquirir dentro e fóra da aula. c) Favorecer a aprendizaxe autónoma. - Desenvolvendo o profesorado un modelo curricular de natureza procesual que asegure que os alumnos e as alumnas realicen aprendizaxes significativas por si mesmos, aprendendo a aprender, adquirindo estratexias cognitivas e metacognitivas que favorezan o asentamento dunha boa memoria comprensiva (semántica). Modelo que, partindo do establecemento de redes conceptuais que permitan representar toda a estrutura da materia de xeito sinxelo e claro, das cales se poidan formar os esquemas conceptuais e cognitivos oportunos, permita a xeración de mapas cognitivos que establezan relacións entre os distintos contidos e faciliten a percepción da súa estrutura ao dar resposta adecuada aos tres interrogantes que a ciencia se fai: que (descrición) e os seus detalles (cales, como, onde e cando), por que (explicación) e para que (intervención).

223

- Modificando progresivamente os esquemas previos do coñecemento dos alumnos e das alumnas, desde o saber cotián ata o saber científico. d) Potenciar a actividade. - Facilitando a reflexión á hora da acción. - Posibilitando que o alumno e a alumna cheguen a facer aquelas actividades que aínda non son capaces de realizar sos, pero si coa axuda conveniente (zona de desenvolvemento potencial).

Desde a perspectiva pedagóxica: a) Partir da avaliación inicial, específica e global. - Das súas aptitudes e actitudes. - Das súas necesidades e intereses. - Dos seus coñecementos previos, xerais e por áreas. b) Motivar axeitadamente. - Creando situacións que conecten cos seus intereses e expectativas, partindo das súas propias experiencias. - Propiciando un clima de comunicación, cooperación e harmonía nas relacións.

224

- Espertando unha motivación intrínseca que potencie o gusto por aprender, especialmente a través dunha atribución causal positiva, tanto do profesorado como do propio alumnado. c) Analizar os esquemas previos de coñecemento. - Asegurando que se posúen os requisitos básicos para poder abordar a seguinte nova aprendizaxe. - Reforzando os conceptos previos máis débiles e sensibles. d) Fomentar a zona de desenvolvemento potencial na adquisición dos novos coñecementos. - Incorporando mediante a actitude docente o exemplo adecuado que se debe seguir (currículo implícito ou latente). - Facilitando que poida desenvolver a súa actividade coa mínima axuda necesaria. - Consolidando os enlaces entre os coñecementos previos e os novos. - Estruturando e dosificando os novos contidos conceptuais de forma apropiada (redes, esquemas e mapas). - Promovendo a funcionalidade das aprendizaxes, aplicándoas e transferíndoas a outras situacións ou contidos diferentes. - Tendo moi en conta os coñecementos de cada materia, respectando a súa estrutura epistemolóxica, a súa lóxica interna específica e os avances do momento.

225

Especificamente, estes principios deben facilitar: a) A conexión co nivel de desenvolvemento real e potencial dos alumnos e das alumnas, atendendo ás súas diferenzas individuais e partindo do próximo para chegar ao afastado. Esta atención á diversidade requirirá a elaboración de programas específicos que asuman a función compensadora que pretende a Educación Primaria. b) A comunicación a través do diálogo e a apertura a outras formas de pensar e obrar. c) Un clima afectivo rico en vivencias baseadas no respecto mutuo, que procure a motivación necesaria para espertar, manter e incrementar o interese dos alumnos e das alumnas. d) O progreso do xeral ao particular, de forma cíclica, en función do pensamento globalizado do alumno e da alumna, integrando as áreas coa formulación de contidos conceptuais, procedementais e actitudinais comúns, tendo en conta a transversabilidade do currículo. e) A adaptación da acción educativa ás diferenzas persoais (capacidade, intereses e ritmo de aprendizaxe), como base do desenvolvemento integral e autónomo. f ) O espírito de grupo co exercicio da participación e a cooperación, practicando a aprendizaxe grupal, a interacción e a interrelación de iguais e de discentes e docente. g) A organización de contidos, de xeito que exista harmonía entre as metas e os medios que se utilizan para acadalas. h) A actividade constante do alumno e da alumna, xa que se entende como ferramenta básica da aprendizaxe autorregulada.

226

i ) A flexibilidade adecuada nas diversas situacións de aprendizaxe, tanto na selección da metodoloxía máis aconsellable en cada caso como nos aspectos organizativos espazo-temporais. l ) A aprendizaxe construtivo-significativa, partindo da consolidación do saber anterior e do reforzo daquel que permita enlazar os organizadores previos co novo coñecemento que se debe adquirir. m) O xogo como elemento motivador fundamental na construción da moralidade, xa que regula o paso da heteronomía á autonomía persoal e social. n) A creatividade de alumnos e de alumnas e de docentes, como forma diversificada e enriquecedora de comunicación. ñ) O tránsito desde a formación de conceptos e a aplicación de procedementos á construción de hábitos e á definición de actitudes, que culmine a consolidación de valores e o respecto polas normas. o) O contacto escola-familia como marco afectivo-efectivo de relacións e, por extensión, de toda a comunidade educativa.

Agrupamento do alumnado. O agrupamento do alumnado é unha esixencia da diversidade e un indicador da autonomía do centro, e ten como finalidade garantir que todo o alumnado aprenda e consiga os obxectivos educativos marcados. A diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotación das actividades escolares e constitúe un instrumento de adecuación metodolóxica ás necesidades do alumnado.

227

Os criterios de distribución do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegaren ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da área ou actividade. Estes son os criterios máis empregados na agrupación de alumnos: - Idade cronolóxica. - Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. - Rendemento académico. - Ritmo de aprendizaxe. - Intereses. - Motivación. - Natureza da área ou da actividade. O agrupamento de alumn@s non ten por que limitarse a un único modelo, xa que supón limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperación e o traballo colaborativo, a cohesión do grupo, o traballo por proxectos, a atención á diversidade, a pertenza ao centro, a mediación en conflitos e a relación co contorno e cos servizos da comunidade. Segundo as características e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou área, os tipos de agrupamentos máis empregados son: - Aula.

228

- Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres. - Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade.

Organización dos espazos. Dende unha perspectiva de nivel, o contido das decisións relativas á organización do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada Profesor/-ora titor/-ora organizará o espazo na súa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; será conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminación, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, han de preocuparse, ao concluír a clase, de que material e espazos se encontren na distribución planificada por este. - Espazos compartidos polo alumnado. O alumnado de Primaria comparte espazos co alumnado doutros niveis educativos dentro do centro e, asemade, utiliza habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algúns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca.

229

- Patios. - Comedor. - Sala de informática. - Sala de usos múltiples.

Organización dos tempos. As previsións de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoñible. Por iso, é preciso realizar unha temporalización que inclúa a elaboración dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das áreas, e dun horario de actividade docente, no que se terán en conta as restantes actividades organizativas do centro.

230

MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

A atención á diversidade supón un concepto amplo de acción educativa que intenta dar resposta ás dificultades de aprendizaxe, ás discapacidades sensoriais, físicas, psíquicas e sociais, aos grupos de risco, ás minorías étnicas, ao alumnado superdotado, aos inmigrantes, ao alumnado con intereses especiais e a calquera outra necesidade educativa diferenciada e especializada. A diversidade é unha realidade facilmente observable, e a súa adecuada atención é un dos piares básicos no que se fundamenta o sistema educativo. Cada alumno e cada alumna teñen unha ampla gama de necesidades educativas, debidas á presenza de múltiples factores persoais e sociais (xénero, idade, etapa de desenvolvemento madurativo, motivación, intereses, estilos de aprendizaxe, expectativas, procedencia socioeconómica e cultural, orixe étnica, etc.), que deben ser satisfeitas. En consecuencia, o noso ciclo ten que estar en condicións de: 1. 2. 3. 4.

Adaptarse ás características individuais e sociais de cada alumno ou alumna. Ofrecer unha cultura común, respectando as peculiaridades de cada cultura propia. Adoptar una metodoloxía que favoreza a aprendizaxe de todo o alumnado na súa diversidade. Partir dunha avaliación inicial do alumnado en cada núcleo de aprendizaxe que permita detectar os seus coñecementos previos, para facilitar a significatividade dos novos contidos que se deben aprender.

231

Ademais, suscítase como proporcionar unha resposta educativa axeitada a un colectivo de estudantes con necesidades de formación moi diversas, escolarizados dentro dun mesmo centro educativo e cun currículo, en parte, común. No día a día tratamos de promover unha escola comprensiva mediante as seguintes estratexias: 1. Adoptar organizacións flexibles dentro da aula, con respecto polos principios básicos da organización e do funcionamento dos grupos, practicando estratexias inter e intragrupais, para potenciar o traballo con grupos heteroxéneos de alumnos e alumnas. 2. Realizar as adaptacións curriculares necesarias para asegurar que se poida manter unha escola na que teñan cabida todos, sexan cales fosen as súas necesidades educativas ou intereses persoais específicos. 3. Levar á práctica un programa de orientación e acción titorial no centro.

Por conseguinte, plantexámonos os seguintes obxectivos de atención á diversidade: 1. Facilitar, consolidar e desenvolver a socialización do alumnado, o que significa ensinarlle a aprender a convivir e a comportarse adecuadamente en grupo, a ser solidario, a cooperar e a respectar as normas; para isto, imponse a posta en práctica das teorías de grupo e de dinámica de grupo, aplicando os modelos, as estratexias e os estilos máis adecuados en cada caso. 2. Realizar adaptacións curriculares encamiñadas a dar resposta aos distintos estilos de aprendizaxe ou dificultades transitorias do alumnado (non significativas) e para aqueles casos nos que as diferenzas e as dificultades de aprendizaxe son máis permanentes ou graves (significativas).

232

3. Planificar e desenvolver un programa coherente de orientación e acción titorial que facilite a resposta educativa ás súas necesidades específicas, permanentes ou transitorias.

Utilizaremos os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atención ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensión lectora. - Fichas de ampliación de cada unidade.

233

ADAPTACIÓNS CURRICULARES.

As adaptacións curriculares son modificacións dun ou máis elementos prescriptivos do currículo para atender as necesidades educativas do alumnado. Unha vez esgotadas as medidas ordinarias, e como último recurso recorremos á revisión e modificación da ACI tendo como referente o currículo ordinario. A avaliación farase tomando como referente os criterios de avaliación da propia adaptación curricular. Esta quedará reflectida no expediente académico, nos informes á familia e será revisada polo menos unha vez ó finalizar o curso. Non necesitaremos autorización para a revisión a menos que se modificasen os obxectivos ou os criterios de avaliación. Para a promoción teranse en conta os obxectivos preceptivos. Ao finalizar o período obxecto de adaptación curricular, o profesorado titor, oídas as familias, determinará a promoción do alumnado e a necesidade ou non de adaptación curricular futura. Non hai ningunha ACI en 6º curso de Educación Primaria.

234

PROGRAMA DE EDUCACIÓN EN VALORES

A educación en valores preséntase como un conxunto de contidos de ensino-aprendizaxe que, sen referencia directa ou exclusiva a ningunha área curricular concreta, nin a unha idade ou nivel educativo particular, interactúa en todas as áreas do currículo, desenvolvéndose ao longo de toda a escolaridade obrigatoria. Non se trata dun conxunto de ensinanzas autónomas, senón máis ben, dunha serie de elementos da aprendizaxe integrados dentro das diferentes áreas de coñecemento. Por iso, atendendo aos principios educativos esenciais, e, en especial, ao desenvolvemento das competencias básicas para lograr unha educación integral, a educación en valores deberá formar parte de todos os procesos de ensino e aprendizaxe, por ser un dos elementos de maior relevancia na educación do alumnado.

Podemos considerar que a aprendizaxe destes contidos pretende , no caso de 6º Curso de Educación Primaria, conseguir as finalidades seguintes: 1. Localizar e criticar os aspectos inxustos da realidade cotiá e das normas vixentes. 2. Deseñar formas de vida máis xustas no plano persoal e social. 3. Elaborar autónoma, racional e democraticamente os principios xerais de valor que axuden a axuizar a realidade de forma crítica e con xustiza.

235

4. Facultar aos mozos para adquirir comportamentos coherentes coas normas elaboradas por eles mesmos e coas dadas pola sociedade democraticamente, buscando a xustiza e o benestar social.

As liñas mestras de intervención que conforman a EDUCACIÓN EN VALORES no 6º Curso de EducaciónPrimariado noso centro docente son as seguintes: - Estimular o diálogo como principal vía para resolución de conflitos entre persoas e grupos; facilitar o encontro entre persoas cuxos intereses non necesariamente sexan coincidentes, e desenvolver actitudes básicas para a participación comprometida na convivencia, a liberdade, a democracia e a solidariedade. - Desenvolver a capacidade dos alumnos para regular a súa propia aprendizaxe, confiar nas súas aptitudes e coñecementos, así como para desenvolver a creatividade, a iniciativa persoal e o espírito emprendedor. - Crear hábitos de hixiene física e mental, que permitan un desenvolvemento san, un aprecio do corpo e o seu benestar, unha mellor calidade de vida e unhas relacións interpersoais baseadas no desenvolvemento da autoestima. - Apreciar os roles sexuais e o exercicio da sexualidade como comunicación plena entre as persoas. - Desenvolver a igualdade de dereitos e oportunidades e fomentar a igualdade efectiva entre homes e mulleres. - Coñecer, valorar e respectar os dereitos humanos, como base da non discriminación, o entendemento e o progreso de todos os pobos.

236

- Adquirir respecto cara aos seres vivos e o medio, en particular ao valor dos espazos forestais e o desenvolvemento sostible. - Participar decidida e solidariamente na resolución dos problemas ambientais. - Coñecer e respectar as normas establecidas para a mellor organización e uso da circulación viaria. - Proporcionar os instrumentos de análise e crítica necesarios que permitan unha opinión e actitude propias fronte ás ofertas da sociedade de consumo, e que capaciten para tomar conciencia ante o consumo de produtos innecesarios. - Desenvolver hábitos e actitudes de curiosidade, respecto e participación cara ás demais culturas do contorno. - Respectar e coñecer a pluralidade lingüística e cultural de España valorando a interculturalidade como un elemento enriquecedor da sociedade. - Promover actitudes que valoren axeitadamente o peso específico da educación como motor de desenvolvemento dos pobos. - Utilizar instrumentos de análise e crítica necesarios para construír unha opinión propia, libre, xusta e democrática.

Accións, todas, encamiñadas á preparación do alumnado de 6º Curso de Educación Primaria do noso centro educativo para o exercicio da cidadanía e da participación activa na vida económica, social e cultural, con actitude crítica e responsable e con capacidade de adaptación ás situacións cambiantes da sociedade do coñecemento.

237

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR.

Nos niveis máis avanzados da Educación Primaria, xa temos lectores formados/as, polo que agora é o momento de conseguir grandes lectores. En 6º Curso de Educación Primaria, o alumnado é moi receptivo á lectura e, como sabemos, a lectura como divertimento e pracer ten moita importancia. Por iso, as accións dedicadas a esta actividade resultan fundamentais cara o futuro do alumnado como lectores. .- Obxectivos: 1.-Fomentar o gusto pola lectura: - Utilizar adecuadamente a biblioteca (biblioteca central e de aula) como fonte de recursos variados para o deleite e o pracer de ler. - Utilizar a lectura como fonte de pracer e de enriquecemento persoal, e aproximarse a obras relevantes da tradición literaria galega e castelá para desenvolver hábitos lectores. - Seleccionar textos adecuados aos gustos e intereses do grupo. 2.-Potenciar o hábito lector: - Utilizar adecuadamente a biblioteca e os seus diferentes departamentos(biblioteca central e de aula) como fonte de recursos variados para a obtención de informacións variadas.

238

- Utilizar os medios de comunicación social e as tecnoloxías da información e da comunicación para obter, interpretar e valorar informacións e opinións diferentes. - Dar sentido á lectura dos textos(para que lemos). - Recoller noticias de prensa(en formato impreso e dixital). - Potenciar o uso das TIC na busca de información. 3.-Mellorar a comprensión lectora: - Comprender e expresarse oralmente e por escrito de xeito adecuado nos diferentes contextos da actividade social e cultural cotiá. - Comprender textos literarios de xéneros diversos procedentes da literatura infantil e xuvenil galega e castelán, adecuados en canto a temática e complexidade e iniciarse no coñecemento das convencións específicas da linguaxe literaria. - Memorizar poemas. - Resumir textos. - Buscar, localizar e identificar informacións na biblioteca do centro e na biblioteca de aula, nas enciclopedias e na internet. - Usar os dicionarios e enciclopedias para buscar información. - Identificar as diferentes partes dun texto. .- Metodoloxía: 1. Actuacións comúns en todas as áreas:

239

Cada vez que o alumnado vaia realizar unha lectura deberemos integrar as estratexias arriba citadas(antes, durante e despois), clarificando a intención da lectura así como a forma de enfrontala (en voz alta, en silencio, colectiva…). Isto afecta tanto á lectura dun libro, dun tema ou aos enunciados das diferentes actividades dos libros de texto. Será fundamental nas primeiras sesións que o profesor/a modelice o proceso, guiando os pasos a seguir, procurando paulatinamente que este vaia sendo asumido polo alumnado. 2. Selección de textos: Á hora de elaborar as programacións teremos en conta os diferentes tipos de textos que queremos traballar , e se estes se encontran suficientemente representados e debidamente seleccionados nos libros de texto de uso do alumnado. De non ser así, os complementaremos cunha selección persoal ou de nivel ou ciclo. No mesmo sentido evitaremos no posible a reiteración excesiva dos tipos de texto nas diferentes áreas, focalizando algúns tipos de textos naquelas áreas máis apropiadas a tal fin(o traballo dos textos informativos pode tratarse moito mellor e máis sistematicamente en Ciencias de Natureza ou Ciencias Socias, os gráficos e diagramas teñen máis sentido en Matemáticas ou Ciencias que en Linguas,etc). (Esta revisión dos textos nos facilitará a decisión de continuar ou cambiar as editoriais, no momento en que se dea a posibilidade ). Traballaremos textos continuos e textos descontinuos, tanto impresos como en formatos dixitais. Descrición:  De persoas  De animais  De lugares

240

Narración:  Contos  Novela  Cómic 3. Tempos de lectura: -Cada día dedicarase un tempo á lectura no momento “Hora de Ler” (lectura de libros, textos, oralidade, poesía, prensa, revistas divulgativas, publicidade, …) atendendo ás actividades e estratexias xa mencionadas. -Perante o curso escolar lerase un libro en lingua galega común para todo o alumnado (un título para cada nivel). - Semanalmente cada alumno/a conta cos libros da Mochila Viaxeira para o deleite individual e familiar. Os libros que a continuación se sinalan forman parte do ITINERARIO LECTOR establecido no Plan de Lectura. TÍTULO Cyrano El herbario de las hadas Mathilda Mil cousas poden pasar I e II Cidades Os amigos de Archimboldo Roque Palabras de caramelo

AUTOR RebeccaDautremer BenjamínLacombe RoalDahl Jacobo Fernández Serrano FranAlonso Jacobo Fernández Serrano Anxo Moure

241

EDITORIAL Edelvives Edelvives Alfaguara Xerais Xerais BD Banda Xerais

.- Actividades: 1. De búsqueda de información. - Lectura de textos procedentes dos medios de comunicación social: webs infantís e xuvenís, noticias ,… - Lectura de textos para aprender e para informarse:  Folletos informativos.  Folletos publicitarios.  Prensa. - Lectura de informacións procedentes de diferentes soportes: gráficos, esquemas, ilustracións, hipertextos. - Uso dirixido das TIC para a localización, selección, interpretación e organización da información. - Uso das bibliotecas, incluíndo as virtuais, para obter información. 2. De textos literarios. - Lectura silenciosa e en voz alta de obras adecuadas á idade e intereses:  Contos  Cómic  Novela - Lectura guiada de textos narrativos da literatura infantil, adaptacións de obras literarias clásicas e literatura actual en diversos soportes:  Impreso  DVD

242

 Libros virtuais  Internet - Lectura comentada polo profesor de poemas, relatos e obras teatrais. - Lectura guiada polo profesor para a aprendizaxe do uso das estratexias de control do proceso lector:  Anticipación  Formulación de hipóteses  Relectura… ACTIVIDADES  Visitas guiadas á biblioteca escolar.  Identificar as partes dun libro e analizar a información que aporta cada unha.  Buscar fondos que ofrezan información sobre un tema.  Lectura silenciosa e individual de material bibliográfico.  Lectura compartida en grupo dos títulos literarios propostos como agasallo de Nadal.  Recomendar os libros que máis gustaron.  Identificar a estrutura do texto.  Recoñecer a finalidade do texto.

243

 Facer un resumo organizando secuencialmente as ideas principais.  Libro-forum.  Facer pequenos traballos sobre obras literarias.  Elaborar murais.  Encontros con autores.  Colaborar na selección de títulos para a biblioteca.  Buscar información en libros informativos (enciclopedias, dicionarios, monográficos…), revistas, periódicos, internet…  Lectura dramatizada de textos teatrais, poéticos ... .- Recursos: BIBLIOTECA DE AULA. Cada aula contará cunha biblioteca de aula, cun fondo permanente de consulta e un fondo temporal que se establecerá a principio de cada curso e poderá ser renovado trimestralmente mediante intercambio entre aulas ou a través da biblioteca do centro. O profesorado solicitará ao equipo de biblioteca os libros que consideren convenientes así como as novas adquisicións que lles parezan oportunas.

244

.- Plan de escritura: - Participar na elaboración da Revista Escolar “AS NOSAS COUSAS”. - Obradoiro de escritura-LINGUA:  Ortografía, morfoloxía, sintaxe, semántica, creatividade (composición).  Técnicas de estudo: subliñado, esquema, resumo,…  Xogos coa lingua (oral/escrita). - Obradoiro de escritura-LITERATURA:  Actividades escritas sobre os títulos propostos como agasallo de Nadal e/ou itinerarios lectores. .- Tempo mínimo diario para a lectura: Débese determinar a dedicación real dun tempo mínimo diario para a lectura. No noso centro, chamámolo a “Hora de ler”, establecida tódolos días tralo recreo, en tódalas aulas, todo o alumnado ao mesmo tempo.

245

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC.

As formas máis habituais de utilización das novas tecnoloxías en aula de 6º Curso de Educación Primaria son: 1. Exposición do profesorado apoiado nas novas tecnoloxías: Aula dixital. - Mediante o uso do ordenador o profesorado mellora a exposición dos contidos ao ilustrar con maior claridade algúns conceptos e presentalos de forma máis atractiva. Ao mesmo tempo, coa utilización das novas tecnoloxías pódese mellorar a motivación cara á aprendizaxe da materia e cara ao uso de recursos informáticos.

2. Iniciación á informática. - Preténdese transmitir os coñecementos básicos necesarios para poder utilizar as novas tecnoloxías. Especificamente, na materia de Libre Configuración faremos un desdobre para traballarReforzo Competencias en TICs. Os contidos elementais que se deben desenvolver son: -

Utilización dos compoñentes básicos do contorno gráfico do ordenador. Apertura e peche de aplicacións. Creación dun documento novo. Gravación e recuperación de documentos. Acceso á información contida nun CD. Acceso a páxinas web. Impresión de documentos.

246

Utilización do disco duro e uso de dispositivos externos. Utilización dun navegador. Utilización de bases de datos sinxelas. Edición de documentos mediante procesadores de texto. Elaboración de presentacións multimedia ou páxinas web sinxelas. Utilización dun buscador.

3. Exercitación mediante programas educativos: Aula dixital. - Esta modalidade permite unha serie achegas para a aprendizaxe do alumnado, dependendo dos criterios didácticos e pedagóxicos cos que se constituíse o programa. Os programas que permiten a interactividade e a creatividade por parte do alumnado, favorecen un uso das novas tecnoloxías con máis posibilidades educativas.

4. Aprendizaxe por investigación. - Trátase de fomentar a aprendizaxe activa e o máis autónoma posible por parte do alumnado, que se ve confrontado a tomar decisións en torno a como proceder na aprendizaxe, que recursos utilizar, como seleccionar e elaborar a información atopada, como organizar e repartir o traballo entre os membros do grupo, como presentar o produto resultante, etc. - Esta modalidade de traballo supón un modelo educativo valioso en si mesmo, que se enriquece aínda máis coa incorporación das TIC.

247

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA.

Actividade. Presentación do Plan de Convivencia ó principio de curso ás familias e ao profesorado.  Responsables: Equipo directivo, profesorado Titor.  Recursos: Contido do Plan de Convivencia e Normas de convivencia na páxina web do centro e no ordenador da sala de profesores.  Metodoloxía: Durante o curso, informarase aos pais/nais de que poden atopar o Plan na páxina web do colexio. Inclusión da presentación do Plan de convivencia no P.A.T. (plan de acción titorial). Informarase do Plan ao profesorado no claustro de principio de curso. Actividade. Presentación das Normas de Organización e Funcionamento a tódolos membros da comunidade educativa.  Responsables: Equipo directivo  Recursos: material impreso do documento e instalado no ordenador da sala de profesores e na páxina web do colexio.  Metodoloxía: convocarase ao claustro de profesores para a presentación do documento e posibles modificacións, posteriormente, en sesión extraordinaria, ao Consello Escolar co fin de aprobalo. Unha vez aprobado, instalarase o seu contido no ordenador da sala de profesores e colgarase na páxina web do centro. Actividade. Comentario nas aulas das normas de convivencia incluídas nas Normas de Organización e Funcionamento.  Responsables: Profesorado Titor.

248

 Recursos: material impreso coas normas de convivencia para cada curso.  Metodoloxía: cada titor/-ora, na súa aula, comentará cos alumnos e alumnas as normas de convivencia de xeito adaptado a cada idade. Actividade. Celebración do Día da Declaración Universal dos Dereitos Humanos.  Responsables: Profesorado.  Recursos: material impreso, videográfico, posters, murais…  Metodoloxía: o profesorado traballará cos seus alumnos os contidos da Declaración dos Dereitos Humanos do xeito máis adaptado á súa idade. Elaboración de murais e manualidades alusivas ó tema. Actividade. Celebración do “Día Escolar da Paz e a Non Violencia”..  Responsables: todo o profesorado.  Recursos: documentos escritos e audiovisuais que falen da paz e a non violencia.  Metodoloxía: con anterioridade ao 30 de Xaneiro, cada titor lembrará aos seus alumnos esa data como a de celebración do Día Escolar da Paz e a Non Violencia, e realizará algunha actividade relacionada con esta celebración.  Temporalización: 2ª quincena de Xaneiro e 30 de Xaneiro. Actividade. Dentro do Plan Director para a convivencia e a mellora da seguridade nos centros educativos e nos seus contornos: “Novas Tecnoloxías”, ofrecerase unha charla ao alumnado sobre o uso responsable e a seguridade nas TIC.

249

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LINGÜÍSTICO

O noso país, como membro da Unión Europea, comprométese no fomento do coñecemento doutras linguas comunitarias e pola súa parte, o Consello de Europa no marco de Referencia Común Europeo para a aprendizaxe de linguas estranxeiras, establece directrices tanto para a aprendizaxe de linguas coma para a valoración da competencia nas diferentes linguas dun falante. O proxecto do noso centro, na área de lingua estranxeira ( inglés) enmárcase nas directrices lexislativas da Área de Linguas estranxeiras e o obxectivo curricular das cales non é ensinar unha lingua en si mesma, senón ensinar a comunicarse con ela mediante o seu uso, así como no establecido no Consello de Europa no marco de referencia común europeo para a aprendizaxe de linguas estranxeiras, segundo o cal os alumnos e alumnas deberán ser capaces de efectuar progresivas tarefas de comunicación para desenvolver gradualmente a competencia comunicativa nas devanditas linguas. Neste sentido, temos A Sección Bilingüe en Educación Plástica de 6º de Educación Primaria.

250

MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTO.

MATERIAIS DIDÁCTICOS. Libros de texto, cadernos de traballo, cadernos de ortografía, fichas de reforzo e de ampliación, de comprensión lectora, de comprensión de textos orais.

RECURSOS DIDÁCTICOS. - Biblioteca de Aula e de Centro. - Aula de informática. - Aula dixital, dotada de ordenador e pizarra interactiva. - Recursos didácticos interactivos para cada unidade. - Actividades : teatro, charlas, percorridos culturais. - Auditorio Centro Cultural “Afundación": teatro, cine, música. - Museos: Verbum, Liste, Quiñones de León, Marco, ... - Revista Escolar “AS NOSAS COUSAS”.

251

- Participación en festividades, campañas, conmemoracións, etc.;tales como:            

Magosto Samaín Festa de Nadal. Día da Non Violencia e a Paz. Festa de Entroido. Campañas de animación á lectura. Campaña de Educación Viaria. Campaña Prevención de Riscos nas Novas Tecnoloxías. Campaña “Camiña con Nós pola Igualdade”. Semana do Libro. Festival das Letras Galegas. Festival de despedida do curso.

Recursos dispoñibles no centro.    

Ordenadores Pizarra Dixital Interactiva Reprodutor de CD Cámara de fotos

252

LIBROS DE TEXTO: LINGUA 6

Aprender é crecer... en conexión. Ed. Anaya

ISBN 978-84-678-3511-3

LENGUA 6

Aprender es crecer... en conexión. Ed. Anaya

ISBN 978-84-698-0652-4

MATEMÁTICAS 6

Aprender es crecer... en conexión. Ed. Anaya

ISBN. 978-84-678-8303-9

CIENCIAS DA NATUREZA 6

Aprender é crecer... en conexión. Ed. Anaya Galicia

ISBN 978-84-678-8308-4

CIENCIAS SOCIAIS 6.

Aprender é crecer...en conexión. Ed. Anaya Galicia

ISBN978-84-678-3519-9

VALORES SOCIALES Y CÍVICOS 6 PRIMARIA

Con razón. Ed. Anaya

ISBN978-84-678-8156-1

253

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Ao longo do presente curso escolar en 6º Curso de Educación Primaria, levaranse a cabo as seguintes actividades complementarias (e outras moitísimas que aínda quedan por organizar):

*Campaña de Educación Viaria. Actividade no PIT: Sesión teórico-práctica no Parque Infantil de Tráfico do Castro (Vigo).

* Campaña Prevención de Riscos nas Novas Tecnoloxías. Charla.

* Campaña “Camiña con nós pola igualdade”. Concello de Vigo. Charla.

* Visita “Coñece o teu Concello”. Concello de Vigo.

* Visita ao IES Valadares, centro adscrito ao noso colexio.

254

* Plan Director da Convivencia: Violencia de xénero. Charla

* Plan Director da Convivencia: Acoso escolar. Charla

* Programa de Actividades para Escolares de Afundación.Teatro en inglés.

* Preservación da natureza. Loita contra os lumes: “Educando no monte”.Reforestación no monte Sobreira – Valadares.

*Durante o presente curso, as actividades xirarán entorno á temática do PDI como centro de interese: PINGA A PINGA, PENSA EN VERDE.

* Semana Cultural PDI: intercambio entre aulas, APAMP, Alento,…

*Colaboraremos na nova edición da Revista Escolar “As NosasCousas”.

255

*Participaremos na CAMPAÑA DE ANIMACIÓN Á LECTURA do presente curso mediante as actividades: - Préstamos de fondos da Biblioteca do colexio e conmemoración do “Día Internacional das Bibliotecas Escolares” (24 de outubro). - Programa “Mochilas Viaxeiras” (libros e material audiovisual). - Lecturas animadas :visita a APAMP e ALENTO. - Proposta de Títulos de Literatura Infantil e Xuvenil como agasallo deNadal das familias ao alumnado. - Posibilidade de Visitas de autores (escritores, ilustradores… ) ou animacións no colexio, segundo dispoñibilidade.

*As relacionadas co Plan de Convivencia anual do centro (especificadas no correspondente apartado).

*As que gardan relación coas habituais conmemoracións, cada unha co seu correspondente Programa de Actividades: Magosto - Samaín - Nadal - Día da Paz - Entroido - Semana de Prensa - Semana do Libro - Letras Galegas - Fin de Curso

Ao longo do curso, valorarase e definirase a participación noutros programas de actividades, visitas ou campañas.

256

PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN

A observación do traballo diario do alumnado e do nivel dos obxectivos alcanzados, tendo en conta, sempre, os criterios e estándares correspondentes ao currículo LOMCE, levaranos á avaliación da nosa metodoloxía, motivando a revisión da nosa práctica docente a curto prazo, e do proxecto curricular a un prazo maior. Como resultado da devandita observación, coa conseguinte reflexión, tanto a nivel persoal de cada profesor/-ora, coma a nivel colectivo de equipos docentes e claustro de profesores, analizaremos anualmente a nosa práctica docente e o proxecto curricular do centro, buscando mellorar o quefacer educativo do noso centro escolar.

257