Programacion 5º 15 16 by castelao navia

CEIP Alfonso D. Rodríguez Castelao Navia - Vigo

PROGRAMACIÓNS DIDÁCTICAS 2015-16 ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA 5º E.P. ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS 5º E.P. ÁREA DE MATEMÁTICAS 5º E.P. ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA 5º E.P. ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA 5º E.P. ÁREA DE EDUCACIÓN PLÁSTICA 5º E.P. ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS 5º E.P.

ÍNDICE

páx.

CONTEXTUALIZACIÓN DO ALUMNADO

ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA

ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS

ÁREA DE MATEMÁTICAS

ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

111

ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA

155

ÁREA DE EDUCACIÓN PLASTICA

208

ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS

228

DIRECTRICES E INSTRUMENTOS PARA A REALIZACIÓN DA AVALIACIÓN INICIAL

259

ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E OS REFORZOS PARA LOGRAR DITA RECUPERACIÓN 260 CRITERIOS DE PROMOCIÓN AO SEGUINTE CURSO

262

METODOLOXÍA DIDÁCTICA

264

MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

276

ADAPTACIÓNS CURRICULARES

279

PROGRAMA DE EDUCACIÓN EN VALORES

280

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR

283

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC

291

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA

294

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LINGÜÍSTICO

297

MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTO 298 ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

301

PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN 303

CONTEXTUALIZACIÓN DO ALUMNADO

Toda programación didáctica é un instrumento de planificación, desenvolvemento e avaliación de cada unha das áreas do currículo, na que se concretan os obxectivos, as competencias básicas, os contidos, os diferentes elementos que compoñen a metodoloxía, os criterios e procedementos de avaliación, a atención á diversidade, a educación en valores, etc., así como os concernentes ao Plan Lector, ao Plan das Tecnoloxías da Información e da Comunicación, ao Plan de Convivencia, ao Proxecto Lingüístico, etc., no caso que nos ocupa, referidos ao 5º Curso de Educación Primaria.

As programacións didácticas intégranse na Programación xeral anual, de acordo co disposto no artigo 125 da Lei Orgánica 2/2006 e desenvolverán o currículo establecido para a Educación Primaria no Decreto 105/2014, de 4 de setembro, polo que se establece o currículo de Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia.

Como sabemos, unha programación deberá orientarse a planificar, de forma coherente e axeitada, as actividades que serán levadas a cabo durante o proceso de ensino – aprendizaxe para que @s nen@s sexan capaces de aprender a aprender e, así, posúan autonomía e iniciativa persoal na vida. Toda alternativa de programación precisará seguir o principio de racionalización do esforzo e do traballo, e estar orientada á práctica. Para realizar un ensino axeitado tomamos como referencia o “Proxecto Educativo” e o “Proxecto Curricular de Centro”, así como as actuais leis: -Lei Orgánica de Educación 2/2006, do 3 de maio. -Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o currículo de Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia.

-Orde do 23 de novembro de 2007 pola que se regula a avaliación da Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia. -Decreto 374/1996, do 17 de outubro, polo que se aproba o regulamento orgánico das escolas de Educación infantil e os colexios de Educación Primaria. -0rde do 22 de xullo de 1997 (Cap. II).

A programación terá un carácter aberto e flexible, para así afrontar as dificultades que poidan presentarse nas aulas. Trátase de contribuír ao desenvolvemento integral d@s nos@s alumn@s, a conquerir as competencias básicas, a desenvolver un axeitado grao de madurez e a estimula-la súa socialización, nun intento de que @s alumn@s realicen aprendizaxes funcionais e significativas, sen esquece-la atención á propia diversidade. O C.E.I.P.”Alfonso D. Rodríguez Castelao”, de titularidade pública, está situado na parroquia de Navia, pertencente ao Concello de VIGO, na zona oeste da cidade e nas cercanías da ría do mesmo nome. A extensión aproximada da parroquia é de 200 Ha, presentando estruturas semirrurais influenciadas pola gran urbe da que fai parte. O colexio, ubícase en “Pedra Seixa”, antiga zona rural na que se desenvolveu nos últimos anos un proxecto urbanístico que ven transformando tanto o espazo físico como o carácter do lugar. A meirande parte do alumnado de 5º Curso de Educación Primaria pertence a familias de clase media que teñen un bo concepto do colexio e colaboran abertamente co mesmo, tanto no referente á educación d@s seus fill@s coma no desenvolvemento das actividades complementarias organizadas polo centro. A lingua empregada polo alumnado, na súa maioría, é o castelán. O uso do galego e do castelán no entorno familiar e na comunidade educativa atópase recollido no Proxecto Lingüístico do Centro. O idioma estranxeiro que se está impartindo é o inglés.

O horario de Titorías adicado ás familias é os martes de 16 a 17 horas, aínda que é flexible a atención noutro horario previa solicitude ao Profesorado.

EQUIPO DOCENTE de 5º Curso de Educación Primaria: *Profesora titora, que imparte as materias seguintes: Lingua Galega, Lingua Castelá, Matemáticas, Ciencias da Natureza, Ciencias Sociais, Educación Plástica e Valores Sociais e Cívicos. *Profesora de Inglés *Profesora de Educación Musical *Profesor de Educación Física *Profesora de Pedagoxía Terapéutica (apoio na aula) *Profesora de Relixión Católica *Na Hora de ler: profesora titora de 5º, profesora titora de 6º, profesora de Educación Musical, profesora de Educación Infantil. *No desdobre: profesora titora de 6º.

En 5º nivel de Educación Primaria contamos con 24 alumn@s, ningún de nova matrícula. Deles, dous alumnos obtiveron a cualificación IN na área de Matemáticas do nivel educativo anterior. Estes dous alumn@s recibirán apoio na aula por parte da profesora de PT unha hora semanal (repartida en dúas medias horas). Organizamos un desdobre semanal para traballar aspectos curriculares facendo uso das Tecnoloxías da Información e da Comunicación (TIC) coa colaboración da profesora titora de 6º E.P.

ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA

ÁREA DE CIENCIAS DA NATUREZA ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1 - INICIACIÓN Á ACTIVIDADE CIENTÍFICA b e h i

B1.1. Iniciación á actividade científica.

B1.1. Obter información relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados, facer B1.2. Emprego de diferentes predicións sobre sucesos naturais, fontes de información. integrar datos de observación directa e B1.3. Lectura de textos propios da indirecta a partir da consulta de fontes directa e indirectas e comunicando os área. resultados en diferentes soportes. B1.4. Utilización das tecnoloxías da información e comunicación para buscar e seleccionar información, simular procesos e comunicar conclusións sobre os traballos realizados.

CNB1.1.1. Busca, selecciona e organiza información concreta e relevante, analízaa, obtén conclusións, elabora informes e comunica os resultados en diferentes soportes.

CNB1.1.2. Expresa oralmente e por escrito, de forma clara e ordenada contidos relacionados coa área manifestando a comprensión de textos orais e/ou escritos.

CCL

B1.5. Uso progresivamente autónomo do tratamento de textos (axuste de páxina, inserción

CNB1.1.3. Emprega de forma autónoma o tratamento de textos (axuste de páxina, inserción de

CCL

CCL CSIEE CAA CD CMCCT

CMCCT

CSIEE

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

de ilustracións ou notas, imaxes etc.).

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

ilustracións ou notas etc.).

CMCCT

Temporalización

B1.6. Xestión de ficheiros. CNB1.1.4. Manexa estratexias axeitadas para acceder á información dos textos de carácter científico.

CMCCT

CNB1.1.5. Efectúa búsquedas guiadas de información na rede.

CAA

CAA CCL

CMCCT CD

CNB1.1.6. Coñece e aplica estratexias de acceso e traballo na rede.

CAA CMCCT

Ao longo de todo o curso.

CD a

B1.7. Aproximación experimental a cuestións científicas próximas á

B1.2. Establecer conxecturas tanto respecto de sucesos que ocorren

CNB1.2.1. Manifesta autonomía na CSIEE planificación e execución de accións

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

súa realidade.

B1.8. Traballo individual e cooperativo.

d e

B1.9. A igualdade entre homes e mulleres.

B1.10. A conduta responsable.

B1.11. A relación cos demais. A resolución pacífica de conflitos.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

dunha forma natural como sobre os que ocorren cando se provocan a través dun experimento ou dunha experiencia.

e tarefas e ten iniciativa na toma de CAA decisións. CMCCT

B1.3. Traballar de forma cooperativa, apreciando o coidado pola seguridade propia e a dos seus compañeiros/as, coidando as ferramentas e facendo uso adecuado dos materiais.

CNB1.3.1. Utiliza estratexias para CAA realizar traballos de forma individual e en equipo, amosando habilidades CSC para a resolución pacífica de CMCCT conflitos. CSIEE

B2.12. Toma de decisións: criterios e consecuencias.

CNB1.3.2. Coñece e emprega as normas de uso e de seguridade dos instrumentos, dos materiais de traballo e das tecnoloxías da información e comunicación.

B1.13. Desenvolvemento de hábitos de traballo, esforzo e responsabilidade. Técnicas de traballo. Recursos e técnicas de traballo individual.

Ao longo de todo o curso.

CMCCT CSC CD

CNB1.3.3. Utiliza algúns recursos ao CD seu alcance proporcionados polas CAA tecnoloxías da información para

B1.14. Hábitos de prevención de enfermidades e accidentes, na

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ร REA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliaciรณn

aula e no centro.

CURSO

QUINTO

Estรกndares de aprendizaxe

Competencias clave

comunicarse e colaborar.

CMCCT

CNB1.4.1. Realiza proxectos, experiencias sinxelas e pequenas investigaciรณns formulando problemas, enunciando hipรณteses, seleccionando o material necesario, realizando, extraendo conclusiรณns e comunicando os resultados.

CMCCT

Temporalizaciรณn

B1.15. Emprego de diversos materiais, tendo en conta as normas de seguridade. B1.16. Elaboraciรณn de protocolos de uso das TIC na aula. B1.17. Valoraciรณn da necesidade de controlar o tempo destinado รกs tecnoloxรญas da informaciรณn e da comunicaciรณn e do seu poder de adicciรณn. a b c e

B1.18. Planificaciรณn e realizaciรณn de proxectos, experiencias sinxelas e pequenas investigaciรณns, formulando problemas, enunciando hipรณteses, seleccionando o material necesario, montando, realizando e

B1.4. Realizar proxectos, experiencias sinxelas e pequenas investigaciรณns e presentar informes coas conclusiรณns en diferentes soportes.

CCL CAA CSIEE

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

extraendo conclusións e presentando informes en diferentes soportes.

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

CNB1.4.2. Presenta un informe, de forma oral ou escrita, empregando soportes variados, recollendo información de diferentes fontes (directas, libros, internet) cando traballa de forma individual ou en equipo na realización de proxectos, experiencias sinxelas e pequenas investigacións.

CMCCT

CNB2.1.1. Identifica e localiza os principais órganos implicados na realización das funcións vitais do corpo humano.

CMCCT

CCL CSC CD CAA CSIEE

BLOQUE 2. O SER HUMANO E A SAÚDE e h

B2.1. As funcións vitais no ser humano: recoñecemento da nutrición como unha función vital para os seres humanos.

B2.1. Identificar e localizar os principais órganos implicados na realización das funcións vitais do corpo humano, establecendo algunhas relacións

Temporalización

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

B2.2. Identificación dos aparellos relacionados con ela (aparellos respiratorios, dixestivo, circulatorio e excretor).

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

fundamentais entre eles.

CNB2.1.2. Identifica as principais características dos aparellos respiratorio, dixestivo, locomotor, circulatorio e excretor e explica as principais funcións.

CMCCT

No 2º Trimestre.

B2.3. Relacionar determinadas prácticas de vida co adecuado funcionamento do corpo, adoptando

CNB2.3.1. Investiga sobre CMCCT enfermidades relacionadas cunha alimentación inadecuada e presenta CSC

No 2º Trimestre

B2.3. Recoñecemento das características básicas do sistema reprodutor humano e as diferenzas entre sexos. Funcionamento do sistema reprodutor.

Temporalización

B2.4. Descrición dos sentidos e do sistema nervioso e valoración da súa importancia en relación co medio e co resto dos seres humanos. B2.5. O aparello locomotor. a b

B2.6. Saúde e enfermidade. Principais enfermidades que afectan aos aparellos e sistemas

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

do organismo humano.

B2.7. Hábitos saudables para previr enfermidades.

estilos de vida saudables, coñecendo as conclusións en diversos soportes. repercusións para a saúde do seu modo de vida. CNB2.3.2. Coñece os principios das CMCCT dietas equilibradas, e elabora menús variados identificando ás prácticas CCL saudables. CSC

h k m

B2.8. Trastornos alimenticios. B2.9. Efectos nocivos do consumo de alcohol e drogas.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

CNB2.3.3. Recoñece os efectos nocivos do consumo de alcohol e drogas.

B2.10. Tipos de dietas. Elaboración de menús saudables. Clasificación de alimentos. Análise de etiquetas de produtos.

Temporalización

CMCCT CSC

No 2º Trimestre.

BLOQUE 3. OS SERES VIVOS e h

B3.1. Seres vivos e seres inertes. Diferenciación. B3.2.Organización interna dos seres vivos e estrutura dos seres vivos: células, tecidos: tipos; órganos; aparellos e sistemas:

B3.1. Coñecer a estrutura dos seres vivos: células, tecidos, tipos, órganos, aparellos e sistemas. Identificar as principais características e funcións.

CNB3.1.1. Identifica e describe a CMCCT estrutura dos seres vivos: células, CCL tecidos, órganos, aparellos e sistemas, nomeando as principais características e funcións de cada un deles.

No 1º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

principais características e funcións. e h l

B3.3. Os seres vivos: características, clasificación e tipos. B3.4. Os animais vertebrados e invertebrados, características e clasificación.

B3.2. Coñecer diferentes niveis de CNB3.2.1. Clasifica aos seres vivos e CMCT clasificación dos seres vivos, atendendo nomea as principais características atendendo ao seu reino: Reino ás súas características e tipos. animal. Reino das plantas. Reino dos fungos e outros reinos empregando criterios científicos e medios tecnolóxicos.

B3.5. As plantas: a estrutura e fisioloxía. A fotosíntese.

a e

B3.6. As relacións entre os seres vivos. Cadeas alimentarias. B3.7. Características e

B3.3. Investigar as características de ecosistemas do seu contorno mediante a recollida de datos, facendo hipóteses, empregando diversas fontes de

CNB3.2.2. Utiliza guías na identificación científica de animais vertebrados, invertebrados e plantas.

CMCCT

CNB3.3.1. Coñece e explica, con rigorosidade, as principais características e compoñentes dun ecosistema.

CMCCT

No 1º Trimestre.

CCL

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

compoñentes dun ecosistema.

B3.8. Observación e estudo dun ecosistema próximo, recoller datos, facer hipóteses e recollendo os resultados en diferentes soportes.

l o

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

información e presentando os resultados en diferentes soportes, mostrando interese pola rigorosidade e hábitos de respecto e coidado cara aos seres vivos.

CNB3.3.2. Investiga con criterio científico, ecosistemas próximos e presenta resultados en diferentes soportes.

CMCCT

CNB3.3.3. Identifica algunhas actuacións humanas que modifican o medio natural e as causas de extinción de especies e explica algunhas actuacións para o seu coidado.

CMCCT

CNB3.3.4. Usa a lupa e outros medios tecnolóxicos para a observación científica.

CMCCT

B3.9. Actuacións humanas que modifican o medio natural. Extinción de especies. B3.10. Interese pola observación e polo estudo rigoroso de todos os seres vivos. B3.11. Emprego de medios tecnolóxicos para o estudo dos seres vivos.

No 1º Trimestre.

CCL

CSC

CNB3.3.5. Observa e rexistra algún CMCCT proceso asociado á vida dos seres CCL vivos, utiliza os instrumentos e os medios audiovisuais e tecnolóxicos CD apropiados e comunica de xeito oral

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

e escrito os resultados.

BLOQUE 4. MATERIA E ENERXÍA e h

e g h

B4.1. Comparación e clasificación dos materiais segundo propiedades físicas observables: dureza, solubilidade, estado de agregación e condutividade térmica.

B4.1. Coñecer e comparar para clasificar materiais segundo as súas propiedades observables: dureza, solubilidade, estado de agregación e condutividade térmica.

CNB4.1.1. Coñece e clasifica materiais segundo as súas propiedades (dureza, solubilidade, estado de agregación e condutividade térmica).

CMCCT

B4.2. Diferentes procedementos para a medida da masa e do volume dun corpo.

B4.2. Realizar experiencias sinxelas e pequenas investigacións para determinar: a masa e o volume dun corpo e as principais características da flotación dos corpos.

CNB4.2.1. Utiliza diferentes procedementos para determinar a medida da masa e do volume dun corpo.

CMCCT

B4.3 Explicación de fenómenos físicos observables en termos de diferenzas de densidade. A

No 3º Trimestre.

No 3º Trimestre. CNB4.2.2. Describe a diferenza entre CMCCT masa e volume.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

flotación nun medio líquido.

CCL CNB4.2.3. Identifica e explica as principais características da flotación nun medio líquido.

a e h

b c e g

CMCCT CCL

B4.4. Fontes de enerxía e materias B4.3. Identificar e explicar as primas: a súa orixe. Enerxías características das fontes de enerxía renovables e non renovables e a súa renovables e non renovables. influencia no desenvolvemento B4.5. Fontes de enerxías sostible. renovables e non renovables. O desenvolvemento enerxético, sostible e equitativo.

CNB4.3.1. Identifica e explica as CMCCT diferenzas entre enerxías renovables e non renovables e argumenta sobre CCL as accións necesarias para o CSC desenvolvemento enerxético, sostible e equitativo.

B4.6. Realización de experiencias sinxelas sobre reaccións químicas habituais na vida cotiá e doméstica: a combustión, a oxidación e a fermentación.

CNB4.4.1. Realiza experiencias sinxelas, en equipo, sobre reaccións químicas habituais na vida cotiá; formular problemas, enunciar hipóteses, seleccionar o material necesario, extraer conclusións e comunicar os resultados en

B4.7. Identificación de produtos

Temporalización

B4.4. Realizar experiencias sinxelas, de forma cooperativa, sobre reaccións químicas habituais na vida cotiá; formular problemas, enunciar hipóteses, seleccionar o material necesario, extraer conclusións e comunicar os resultados en diferentes

CMCCT CAA CSIEE CCL

No 3º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

químicos habituais no fogar e dos posibles riscos para o organismo.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

soportes.

diferentes soportes.

CNB4.4.2. Identifica produtos químicos habituais no fogar e os posibles riscos para o organismo.

CMCCT

CNB4.4.3. Identifica e explica os símbolos de perigo máis comúns na etiquetaxe.

CMCCT

B4.8. Identificación na etiquetaxe dos símbolos de perigo máis comúns.

Temporalización

No 3º Trimestre.

CNB4.4.4. Respecta as normas de CMCCT uso, de seguridade, de conservación e de mantemento dos instrumentos de observación e dos materiais de traballo, na aula e no centro.

Ao longo de todo o curso.

BLOQUE 5. A TECNOLOXÍA, OBXECTOS E MÁQUINAS c e

B5.1. Uso das máquinas eléctricas B5.1. Planificar e construír, de forma na vida cotiá e doméstica. Normas cooperativa, un circuíto eléctrico simple que responda a un problema de seguridade.

CNB5.1.1. Observa e identifica os elementos dun circuíto eléctrico e constrúe un.

CMCCT CSIEE

No 3º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

B5.2. As máquinas eléctricas.

B5.3. A transmisión da electricidade.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

dado, atendendo ás normas de seguridade.

CNB5.1.2. Observa, identifica e explica algúns efectos da electricidade da vida cotiá.

CMCCT

CNB5.1.3. Expón exemplos de materiais condutores e illantes, argumentado a súa exposición.

CMCCT

CNB5.2.1. Coñece algúns dos grandes descubrimentos e inventos da humanidade e explica os beneficios ou riscos para á sociedade.

CMCCT

B5.4. Elementos dos circuítos eléctricos.

Temporalización

CCL

B5.5. Efectos da electricidade. a e h

B5.6. Condutores e illantes.

B5.2. Investigar sobre a evolución dun obxecto, aparello ou máquina ao longo da historia, utilizando distintas fontes de información e presentando os resultados en diferentes soportes.

CCL CSC

i CNB5.2.2. Valora e describe a CMCCT influencia do desenvolvemento tecnolóxico nas condicións de vida e CCL no traballo. CSC CNB5.2.3. Coñece e explica algúns

CMCCT

No 3º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS DA NATUREZA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

B5.7. A ciencia: presente e futuro da sociedade. Beneficios e riscos das tecnoloxías e produtos. Importantes descubrimentos e inventos.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

dos avances da ciencia no fogar e na CCL vida cotiá, na medicina, na cultura e no lecer, na arte, na música, no cine CSC e no deporte e nas tecnoloxías da CCEC información e a comunicación.

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE

- Obter información concreta e relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados a partir da consulta de diversos documentos. - Utilizar as Tecnoloxías da Información e a Comunicación para obter información, aprender e expresar contidos sobre Ciencias Naturais. - Identificar e localizar os principais órganos implicados no desenvolvemento das funcións vitais do corpo humano, establecendo relacións entre estas e determinados hábitos alimentarios, de hixiene e de saúde. - Identificar e practicar os hábitos de alimentación, postura, hixiene e descanso máis adecuados para favorecer a saúde. - Aplicar criterios que permiten identificar, comparar e clasificar as diferentes clases de animais e plantas. - Coñecer as características e os compoñentes dun ecosistema. - Coñecer a relación entre o ser humano e a biodiversidade, e identificar as causas da extinción de especies. - Relacionar determinadas prácticas do ser humano co adecuado respecto e coidado polo medio natural adoptando estilos de vida consecuentes, ser consciente das consecuencias para a vida no planeta das súas actuacións, tanto na escola coma fóra dela. - Coñecer como os cambios no medio, tanto os producidos por procesos naturais como pola actividade humana, poden afectarlle aos seres vivos, aos compoñentes inertes e ao equilibrio na Terra. 22

- Identificar e describir os principais usos dos recursos naturais, sinalando as súas vantaxes e inconvenientes. - Formular conxecturas para explicar as relacións entre algúns factores do medio físico e algunhas características dos seres vivos. - Coñecer e aplicar algúns criterios para estudar e clasificar algúns materiais polas súas propiedades. - Efectuar experiencias e pequenas investigacións sobre diferentes fenómenos físicos e químicos da materia formulando problemas, enunciando hipóteses, seleccionando o material necesario, realizándoas, extraendo conclusións e comunicando resultados. - Coñecer a utilización humana dos recursos naturais da Terra identificando algúns recursos físicos empregados na vida cotiá, e a necesidade de conservar estes recursos, especialmente a auga. - Coñecer algúns tipos de máquinas e aparatos que se utilizan na vida cotiá e a súa utilidade. - Planificar a construción de obxectos e aparatos cunha finalidade previa utilizando fontes enerxéticas, operadores e materiais apropiados, e realizala, coa habilidade manual adecuada, combinando o traballo individual e en equipo, e presentar o obxecto construído así como un informe, tendo en conta as medidas de prevención de accidentes. - Abordar problemas sinxelos, extraídos do contorno inmediato, recollendo información de diversas fontes (enquisas, cuestionarios, imaxes, documentos, etc.), elaborando a información recollida (táboas, gráficos, resumos, etc.) extraendo conclusións e formulando posibles solucións.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Competencia en Comunicación lingüística A expresión oral e a expresión escrita requiren un adestramento en cada unha das áreas. Debido ao carácter da área de Ciencias da Natureza, coa importancia de iniciar ao alumnado nesa busca de información e presentala ao resto, de realizar simulacións, de iniciarse na actividade científica..., é unha prioridade traballar co alumnado a comprensión ao longo das unidades que vanse desenvolver. - Comprender o sentido dos textos escritos. - Plan lector: gozar coa lectura. - Aumentar a riqueza no vocabulario específico da área. - Ser rigoroso no emprego dos termos específicos desta área. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas. - Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información. - Saber construír un discurso: ser coidadoso na precisión de termos, encadeamento de ideas, expresión verbal. - Adquirir a terminoloxía específica sobre seres vivos, e sobre obxectos e fenómenos naturais.

- Utilizar o coñecemento de estruturas lingüísticas, normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos. - Manexar elementos de comunicación non verbal, ou en diferentes rexistros, nas diversas situacións comunicativas.• - Comprender textos informativos, explicativos e argumentativos. - Transmitir ideas en informacións sobre a natureza. - Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos...

Competencia Matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía O desenvolvemento desta competencia na área curricular de Ciencias da Natureza permítenos utilizar elementos e razoamentos matemáticos para resolver problemas provenientes de situacións cotiás partindo do coñecemento dun mesmo, da natureza e da interacción cos outros. Así mesmo, incorpora a aplicación dalgunhas nocións, conceptos científicos e técnicos coa posibilidade real de utilizar a actividade matemática en contextos variados aos que se ten que enfrontar o propio alumnado. - Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que acontece ao noso redor. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo home no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. - Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible.

- Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Recoñecer a importancia da ciencia na nosa vida cotiá. - Utilizar ferramentas matemáticas tales como medidas, escalas, táboas ou representacións gráficas. - Utilizar a linguaxe matemática para cuantificar fenómenos naturais, expresar datos. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao seu coidado saudable. - Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos xeométricos...) en situacións cotiás

Tratamento da información e competencia dixital Ser competente na utilización das tecnoloxías da información e da comunicación como instrumento de traballo intelectual inclúe utilizalas na súa dobre función de transmisoras e xeradoras de información e coñecemento. Desde esta área faise necesario o manexo de ferramentas dixitais para a adquisición de información e transformala en coñecemento. Na área de Ciencias da Natureza adestraremos os descritores seguintes: - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Elaborar e publicitar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. 26

- Utilizar as tecnoloxías da comunicación e a información para ter unha visión actualizada da actividade científica. - Mellorar nas destrezas asociadas á utilización de esquemas, mapas conceptuais. - Comprender as mensaxes que veñen dos medios de comunicación. - Empregar distintas fontes para a busca de información.

Competencias Sociais e Cívicas A área de Ciencias da Natureza pídenos o desenvolvemento de actitudes e valores vinculados ao respecto cara a un mesmo e aos demais, cara á natureza, cara ao traballo propio das ciencias e o seu carácter social, polo que os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación: - Educación en valores. Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. - Desenvolver unha capacidade de diálogo cos demais, en situacións de convivencia e traballo, para a resolución de conflitos. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Ser conscientes do papel da sociedade no avance da ciencia. - Coñecer como se produciron debates esenciais para o avance da ciencia. 27

- Coñecer as implicacións da actividade humana no medio natural. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social. - Coñecer e aplicar dereitos e deberes de convivencia cidadá no contexto da escola. - Ser conscientes do papel da sociedade no avance da ciencia. - Coñecer como se produciron debates esenciais para o avance da ciencia. - Coñecer as implicacións da actividade humana no medio natural. - Participar na toma de decisións en torno a problemas locais e globais formulados.

Conciencia e expresións culturais A través da ciencia, podemos coñecer o mundo no que vivimos, o ámbito que nos rodea e os seus cambios, polo que esta competencia nos pode dar unha visión diferente desde a perspectiva das diferentes manifestacións culturais e a forma de expresión artística.

- Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

- Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián. - Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural.

Competencia para Aprender a aprender A competencia de aprender a aprender supón dispoñer de habilidades para iniciarse na aprendizaxe e ser capaz de continuar aprendendo de xeito cada vez máis eficaz e autónomo de acordo con aquilo que consideramos. Nesta área de Ciencias da Natureza vese a necesidade de traballar de forma explícita a confianza nun mesmo, para poder traballar cos outros, e o gusto por aprender. - Intelixencias múltiples: desenvolver as distintas intelixencias múltiples. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe. - Desenvolver técnicas para aprender, organizar, memorizar e recuperar a información. - Facer resumos, esquemas ou mapas mentais. 29

- Interpretar o mundo físico a través dos conceptos aprendidos - Saber definir problemas, estimar solucións e elaborar estratexias. - Reflexionar sobre o que e como se aprendeu. - Analizar resultados e comunicalos. - Adquirir conceptos esenciais ligados ao noso coñecemento natural para incorporar información proveniente da propia experiencia ou de escritos ou audiovisuais. - Observar o mundo físico, obter información e actuar de acordo con ela. - Adquirir procedementos de análise de causas e consecuencias. - Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... - Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas...

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor Na área de Ciencias da Natureza preténdese iniciar o alumnado na actividade científica polo que este aspecto se vincula ao desenvolvemento desta competencia. A necesidade de desenvolver a autonomía persoal, a xestión de grupos de traballo desde un liderado compartido, fai que teñamos que fomentar habilidades de emprendemento que alcancen os obxectivos propostos.

- Xerar novas e diverxentes posibilidades desde coñecementos previos do tema. - Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Tomar decisións desde o coñecemento dun mesmo (no ámbito escolar e nas actividades de ocio). - Participar na construción de solucións. - Darlle prioridade á consecución de obxectivos de grupo sobre intereses persoais. - Deseñar pequenas investigacións. - Saber definir problemas, estimar solucións e elaborar estratexias. - Buscar solucións para avanzar cara ao logro dun desenvolvemento sostible. - Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

Concebimos a avaliación como un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e ónde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto. - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións. - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. 32

- Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos. - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. -Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe.

- Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades. - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios. - Que sexa un medio, non un fin en si mesma.

- Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back).

programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estruturadas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Nas avaliacións trimestrais outorgaráselle ao alumnado unha nota que recolla a avaliación dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas: * Actitude positiva ante a materia, achegando cada día o material e prestando atención ó traballo de aula. (10%) * Probas escritas / orais. (60%) * Traballo individual dos contidos do currículo da área. (15%) * Acabado dos traballos (individuais e en equipo), presentándoos de xeito claro e limpo e valorando unha execución coidadosa. (10%) * Respecto polos dereitos dos demais, valorando as súas achegas e producións. (5%)

Na avaliación final, terase en conta, ademais, a valoración dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas CIENCIAS DA NATUREZA OS SERES VIVOS. AS PLANTAS. OS ECOSISTEMAS A RELACIÓN HUMANA. CIENCIA E SAÚDE

30% 30%

A MATERIA E A ENERXÍA. A ENERXÍA E OS CAMBIOS. AS MÁQUINAS. ACTITUDE ANTE A MATERIA Grao de esforzo, traer e coidar o material, rematar os traballos, traballar ben en equipo …

30%

10%

En cumprimento do Decreto 105/2014, do 4 de setembro de 2014, polo que se establece o currículo da Educación Primaria na Comunidade Autónoma de Galicia, os resultados da avaliación do alumnado expresaranse nos seguintes termos, aos que se lles achegará a correspondente cualificación numérica:

- Sobresaliente (SB): 9 ou 10 - Notable (NT): 7 ou 8 - Ben (BE): 6 - Suficiente (SU): 5 - Insuficiente (IN): 1, 2, 3 ou 4 Considerarase cualificación negativa o Insuficiente e positivas, as restantes.

ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS

ÁREA DE CIENCIAS SOCIAIS ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B1.1.Realizar un traballo de investigación que supoña a busca, selección e organización de información sobre fenómenos previamente delimitados, a realización dun produto, a documentación do proceso e a comunicación do resultados.

CSB1.1.1.Busca información (empregando as TIC e outras fontes directas e indirectas), selecciona a información relevante, a organiza, analiza, obtén conclusións sinxelas e as comunica oralmente e/ou por escrito.

CAA

CSB1.1.2.Manifesta autonomía na planificación e execución de accións e tarefas, ten iniciativa na toma de decisións e asume responsabilidades.

CSIEE

CSB1.1.3.Realiza as tarefas encomendadas e presenta os traballos de maneira ordenada,

CAA

Temporalización

BLOQUE 1. CONTIDOS COMÚNS a b d e h i

B1.1.Iniciación ao coñecemento científico, toma de conciencia das súas fases e a súa aplicación nas Ciencias sociais. Proposta de traballo que xurda dun problema, acontecemento ou inquedanza e que supoña un proceso de investigación e acción que garanta participación activa do alumnado e facilite o proceso de autorregulación de aprendizaxes. B1.2.Busca e selección de información empregando as TIC e outras fontes (directas e indirectas), organización, análise, documentación do proceso (mediante uso do cartafoles) e comunicación das conclusións. B1.3.Planificación e xestión de

CD CMCCT

Ao longo de todo o curso.

CCL

CAA

No 2º e 3º Trimestres.

Ao longo de todo o curso. CCL

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

a b c d

b e

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

proxectos co fin de acadar obxectivos. Iniciativa emprendedora.

clara e limpa.

B1.4.Emprego de técnicas de estudo individual e de estratexias de traballo cooperativo. Valoración do esforzo e coidado do material.

B1.2.Empregar estratexias de traballo cooperativo, adoitar un comportamento de respecto e tolerancia ante as diferentes ideas e achegas alleas nos diálogos e B1.5.Participación activa e construtiva debates, valorando o esforzo e na vida social, uso das normas de amosando actitudes de convivencia. cooperación, participación e B1.6.A cooperación e o diálogo como respecto cara aos demais. valores democráticos e recursos básicos na resolución pacífica de conflitos.

CSB1.2.1.Participa en actividades CSC individuais e de grupo, e emprega estratexias de traballo CAA cooperativo valorando o esforzo e o coidado do material.

B1.7.Utilización da terminoloxía propia B1.3.Coñecer e utilizar as palabras claves e conceptos necesarios para da área. ser capaz de ler, escribir e falar

CSB1.3.1.Emprega de maneira CCL axeitada o vocabulario adquirido para ser capaz de ler, escribir e CAA

CSB1.2.2.Adopta un CSC comportamento responsable, CAA construtivo e solidario, respectando diferentes ideas e achegas nos debates e recoñecendo a cooperación e o diálogo como principios básicos do funcionamento democrático.

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Organización de ficheiros temáticos de sobre Ciencias sociais, así como comprender diferentes linguaxes termos propios da área. recollidos en textos de carácter B1.8.Fomento de Técnicas de social, xeográfico ou histórico. animación á lectura de textos de divulgación das Ciencias sociais (de carácter social, xeográfico e histórico).

i o

Criterios de avaliación

A prensa escrita e dixital como fonte de información. B1.9.Utilización e lectura de diferentes linguaxes textuais e gráficos.

BLOQUE 2. O MUNDO QUE NOS RODEA

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

falar sobre Ciencias sociais.

CMCCT CSC

CCB1.3.2.Expón oralmente de forma clara e ordenada, contidos relacionados coa área, que manifesten a comprensión de textos orais e /ou escritos de carácter xeográfico, social e histórico.

CCL

CSB1.3.3.Analiza informacións relacionadas coa área e manexa imaxes, táboas, gráficos, esquemas, resumos e as tecnoloxías da información e a comunicación.

CCL

CMCCT CSC CAA

CD CMCCT CSC

Temporalización

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

h e

h e g

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B2.1.O Universo: galaxia, estrela, planeta, satélite, asteroide e cometa.

B2.1.Explicar como é e de que forma se orixinou o Universo e os seus principais compoñentes.

CSB2.1.1.Describe como é e de que forma se orixinou o Universo e explica os seus principais compoñentes identificando galaxia, estrela, planeta, satélite, asteroide e cometa.

B2.2.O sistema Solar: o Sol e os planetas.

B2.2.Describir as características principais do Sistema Solar identificando diferentes tipos de astros e as súas características.

CSB2.2.1. Describe as CMCCT características, compoñentes do Sistema Solar, localizando o Sol CCL no centro do mesmo e os planetas segundo a súa proximidade.

B2.3.O planeta Terra e a Lúa. Características.

B2.3. Localizar o planeta Terra e a Lúa no sistema solar, explicando as súas características, movementos, B2.4. Movementos terrestres e as súas consecuencias e calcular os fusos consecuencias: as estacións do ano, horarios.

CSB2.3.1. Define e representa o movemento de translación terrestre, o eixe do xiro e os polos xeográficos, asocia as estacións do ano ao seu efecto combinado e calcula os fusos

Temporalización

CMCCT CCL

CMCCT CCL CAA

No 1º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

día e noite, fusos horarios.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

horarios.

B2.5.A translación da Lúa: as fases lunares. Eclipses e mareas.

CSB2.3.2.Explica o día e a noite como consecuencia da rotación terrestre e como unidades para medir o tempo.

CMCCT CCL CAA

CSB2.3.3.Define a translación da CMCCT Lúa identificando e nomeando as CCL fases lunares. h g e i

B2.6.Cartografía. Planos, mapas e planisferios. Mapas temáticos. B2.7. Escalas e signos convencionais dun mapa.

B2.4.Describir correctamente planos e mapas, incluíndo os planisferios, interpretando a súa escala e signos convencionais.

B2.8.Orientación no espazo: técnicas, instrumentos e estratexias. Elaboración dun itinerario coa axuda

CSB2.4.1.Identifica e clasifica os CMCCT diferentes tipos de mapas, define que é a escala nun mapa CAA e emprega e interpreta os signos convencionais máis usuais que poden aparecer nel.

No 1º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

CURSO

QUINTO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B2.9.O clima e factores climáticos.

B2.5.Identificar os elementos que inflúen no clima, explicando como actúan nel e adquirindo unha idea básica de clima e dos factores determinan o clima en España.

CSB2.5.1.Define clima, nomea os CMCCT seus elementos e identifica os CCL factores que determinan en España.

B2.10.As grandes zonas climáticas do planeta.

B2.6.Recoñecer as zonas climáticas mundiais e os tipos de clima de España identificando algunhas das súas características básicas.

CSB2.6.1.Explica que é unha zona climática, nomeando as tres zonas climáticas do planeta e describindo as súas características principais.

Temporalización

de ferramentas dixitais. e g h o e g h o

B2.11.Tipos de climas de España e as súas zonas de influencia. O clima en Galicia.

CMCCT CCL

CSB2.6.2 Describe e sinala nun CMCCT mapa os tipos de climas de España, e as zonas ás que afecta CAA cada un, interpretando e CCL analizando climogramas de distintos territorios de España e

No 1º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

relacionándoos co clima ao que pertence. h i o

e h io

a b

B2.12.A paisaxe: elementos que a forman, tipos de paisaxes. B2.13.Características das principais paisaxes de España. B2.14.A diversidade xeográfica das paisaxes de España: relevo e hidrografía. B2.15.O relevo e a rede hidrográfica de Galicia. Utilización de sistemas de información xeográfica.

B2.16.A intervención humana no medio. Estudo de campo das consecuencias da intervención

B2.7.Explicar que é unha paisaxe, identificar os principais elementos que a compoñen e as características das principais paisaxes de España

CSB2.7.1.Define paisaxe, identifica os seus elementos e explica as características das principais paisaxes de España valorando a súa diversidade.

B2.8.Describir as características do relevo de España e a súa rede hidrográfica, localizándoos nun mapa.

CSB2.8.1.Localiza nun mapa as CMCCT principais unidades de relevo en España e as súas vertentes hidrográficas.

CCL CSC CAA

No 2º Trimestre.

CSB2.8.2.Sitúa nun mapa os CMCCT mares, océanos e os grandes ríos de España. B2.9.Explicar a importancia da intervención humana no medio e favorecer o desenvolvemento

CSB2.9.1.Explica a importancia do coidado do medio, así como as consecuencias da acción

CSC No 1º Trimestres. CCL

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

humana na contorna.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

sostible.

humana neste.

B2.17.A contaminación e o cambio climático. B2.18.Desenvolvemento sostible e consumo responsable.

CSB2.9.2.Favorece o desenvolvemento sostible e o consumo responsable.

CSC

CSB3.1.1.Identifica, respecta e valora os principios democráticos máis importantes establecidos na Constitución e explica a importancia que a Constitución ten para o funcionamento do Estado español.

CSC

Temporalización

CAA

BLOQUE 3. VIVIR EN SOCIEDADE a d h

a d

B3.1.Explicar a importancia que ten a Constitución para o B3.2.Dereitos e deberes dos cidadáns e funcionamento do Estado español, cidadás. así como os dereitos, deberes e liberdades recollidos nesta. B3.1.A Constitución de 1978.

B3.3.Forma de goberno: a monarquía parlamentaria.

B3.2.Identificar as institucións políticas que se derivan da Constitución. Funcións e

CCL

CSB3.2.1.Identifica as principais CSC institucións do Estado español e describe as súas funcións e a súa CCL

No 2º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

B3.4.As principais institucións políticas organización. e as súas funcións. Elaboración de organigramas.

organización.

B3.5.Entidades territoriais e órganos B3.3.Describir a organización de goberno. As comunidades territorial do Estado español así autónomas, as cidades autónomas e as como os órganos de goberno. provincias.

CSB3.3.1.Explica a organización territorial de España, nomea as estruturas básicas de goberno e localiza en mapas políticos as distintas comunidades autónomas que forman España, así como as súas provincias.

B3.6.Manifestacións culturais e lingüísticas de España.

CSB3.4.1.Valora, partindo da CSC realidade do estado español, a CCL diversidade cultural, social, política e lingüística nun mesmo territorio como fonte de

a d h

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

CSB3.2.2.Identifica e comprende CCL a división de poderes do Estado CSC e cales son as atribucións recollidas na Constitución para cada un deles.

B3.4.Valorar a diversidade cultural, social, política e lingüística do Estado español respectando as diferenzas.

CCL CSC

Temporalización

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

o d g h i

g h o

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

enriquecemento cultural. B3.7.Demografía e poboación. Variables demográficas. B3.8.Conceptos demográficos: poboación absoluta, densidade de poboación, distribución espacial, crecemento natural e crecemento real da poboación.

B3.5.Comprender e interpreta os principais conceptos demográficos e os factores xeográficos, sociais, económicos ou culturais que inciden nos datos de poboación.

B3.9.Representación gráfica de datos demográficos.

CURSO

B3.10.Poboación de Galicia e España: distribución e evolución. Representación gráfica dalgúns datos demográficos de Galicia obtidos en fontes estatísticas: INE.

CSB3.5.1.Define demografía e poboación, comprende os principais conceptos demográficos e os principais factores que afectan á de poboación.

CMCCT

CSB3 5.2.Interpreta unha pirámide de poboación e outros gráficos usados no estudo da poboación.

CMCCT

B3.6.Distinguir os principais trazos CSB3.6.1.Describe os principais da poboación española explicando rasgos da poboación española. a súa evolución e a súa distribución demográfica e representándoa CSB3.6.2.Explica o proceso da graficamente. evolución da poboación en España e describe a incidencia que tiveron nesta, factores como

CCL CSC

No 2º Trimestre.

CAA

CCL CSC CCL CSC

No 2º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

a esperanza de vida ou a natalidade.

a d h o

B3.11.Os movementos migratorios: éxodo rural, a emigración a Europa, a chegada de inmigrantes ao noso país.

B3.7.Describir os movementos migratorios da poboación galega e de España explicando o éxodo rural, a emigración a Europa, e a chegada B3.12.Problemas actuais da poboación de emigrantes ao noso país e española. identificar os problemas actuais da poboación española. Estudo de casos e debates.

CSB3.6.3.Describe os factores que condicionan a distribución da poboación española.

CCL

CSB3.6.4 Sitúa nun mapa os maiores núcleos de poboación en España e as zonas máis densamente poboadas.

CSC

CSB3.7.1 Explica o éxodo rural, a CCL emigración a Europa, e a chegada de inmigrantes ao noso CSC país. CSB3.7.2.Identifica e describe os CCL principais problemas actuais da poboación española: migracións, CSC envellecemento, etc.

No 2º Trimestres.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

B3.13.As actividades produtivas: recursos naturais e materias primas. B3.14.Produtos elaborados. Artesanía e Industria. Formas de produción.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B3.8.Explicar as diferenzas entre materias primas e os produtos elaborados, identificando as actividades que se realizan para obtelos.

CSB3.8.1.Identifica e define materias primas e produto elaborado e os asocia coas actividades nas que se obteñen.

CCL CSC

CSB3 8.2 Describe CCL ordenadamente o proceso de obtención dun produto ata a súa CSC venda e identifica os sectores CMCCT aos que pertencen. h o

B3.15.As actividades económicas e os sectores produtivos de España.

B3.9.Identificar as actividades que pertencen a cada un dos sectores económicos, describir as características destes recoñecendo as principais actividades económicas de España.

CSB3.9.1.Identifica os tres sectores de actividades económicas e clasifica distintas actividades no grupo ao que pertencen.

No 3º Trimestre.

CMTC CSC

CSB3.9.2.Explica as actividades CCL relevantes dos sectores primario, secundario e terciario CSC en España e as súas localizacións

Temporalización

No 3º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

nos territorios correspondentes. BLOQUE 4. AS PEGADAS DO TEMPO g o h

B4.1.O tempo histórico. A Idade Media e a Idade Moderna: duración e datación dos feitos históricos significativos que as acoutan.

B4.1.Explicar as características de cada tempo histórico estudado e certos acontecementos desas épocas que determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia.

CSB4.1.1Identifica a idea de idade da historia e data a Idade Media e Moderna, asociándoas aos feitos que marcan os seus inicios e finais.

CSC CMCCT CCL CCEC

b h i

g h

B4.2.As fontes históricas e a súa clasificación: fontes primarias e secundarias. Elaboración dun traballo comparativo entre tipos de fontes históricas.

B4.2.Coñecer a importancia das fontes históricas para o estudo da historia, diferenciando entre fontes primarias e secundarias.

CSB4.2.1.Coñece algunhas fontes CSC da historia representativas de cada unha das idades da historia, CMCCT facendo fincapé na Idade CAA Contemporánea. CCEC

B4.3.Técnicas para localizar no tempo e no espazo feitos do pasado: os mapas históricos e as liñas do tempo.

B4.3.Utiliza as nocións básicas de sucesión, duración e simultaneidade para ordenar

CSB4.3.1.Usa diferentes técnicas CSC para localizar no tempo e no CMCCT espazo feitos do pasado,

No 3º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

b d h o

B4.4.A península ibérica na Idade Media. B4.5.Al-Andalus e os reinos cristiáns. B4.6.O Camiño de Santiago. O Románico. O Gótico. Proposta de realización dunha investigación e exposición sobre o Camiño de Santiago.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

temporalmente algúns feitos históricos e outros feitos relevantes.

percibindo a duración, a simultaneidade e as relacións entre os acontecementos.

CAA

B4.4.Identificar e localizar no tempo e no espazo os procesos e e acontecementos históricos, políticos, sociais e culturais máis relevantes da historia de España para adquirir unha perspectiva global da súa evolución.

CSB4.4.1.Sitúa nunha liña do tempo as etapas históricas máis importantes da Idade Media e Idade Moderna en España.

CMCCT

CSB4.4.2.Identifica e localiza no tempo e no espazo os feitos fundamentais da historia medieval e moderna de España, describindo as principais características de cada unha delas.

CMCCT

B4.7.España e Galicia na Idade Moderna. B4.8.A época dos grandes descubrimentos.

CCEC

CSC CCEC

CSC CCEC CCL

CSB4.4.3.Explica aspectos CSC relacionados coa forma de vida e CCEC organización social de España das distintas épocas históricas

B4.9.A monarquía dos Austrias e os

Temporalización

No 3º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Borbóns. B4.10.A arte na Idade Moderna: Renacemento e Barroco.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

estudadas.

CAA

CSB4.4.4. Describe en orde CMCCT cronolóxica os principais CSC movementos artísticos e culturais da Idade Media e da CCEC Idade Moderna en España citando aos seus representantes máis significativos.

CSB4.4.5.Identifica as características distintivas das culturas que conviviron nos reinos peninsulares durante a Idade Media describindo a evolución política e os distintos modelos sociais.

CCEC

CSB4.4.6.Explica as características da Idade Moderna e certos

CSC

CSC CCL

CCL

Temporalización

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

acontecementos que CCEC determinaron cambios fundamentais no rumbo da historia neste período de tempo (Monarquía dos Austrias, s. XVIXVII. Os Borbóns, s. XVIII). d h

B4.11.Noso patrimonio histórico e cultural.

B4.5.Desenvolver a curiosidade por coñecer as formas da vida humana no pasado, valorando a importancia que teñen os restos para o coñecemento e estudo da historia e como patrimonio cultural que hai que coidar e legar.

CSB4.5.1.Identifica, valora e CSC respecta o patrimonio natural, CCEC histórico, cultural e artístico e asume as responsabilidades que supón a súa conservación e mellora.

B4.12.Museos, sitios e monumentos históricos como espazos de aprendizaxe e gozo. Elaboración dunha guía dun museo próximo.

B4.6.Valorar a importancia dos museos, sitios e monumentos históricos como espazos onde se ensina e aprende, amosando unha actitude de respecto á súa contorna e á súa cultura, apreciando a

CSB4.6.1.Aprecia a herdanza cultural a escala local e nacional como a riqueza compartida que hai que coñecer, preservar e coidar.

d h o

CSC CCEC

Temporalización

No 3º Trimestre.

ÁREA

CIENCIAS SOCIAIS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

herdanza cultural.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE

- Obter información concreta e relevante sobre feitos ou fenómenos previamente delimitados, utilizando diferentes fontes (directas e indirectas). - Utilizar as Tecnoloxías da Información e a Comunicación para obter información, aprender e expresar contidos sobre Ciencias Sociais. - Desenvolver a responsabilidade, a capacidade de esforzo e a constancia no estudo. - Realizar traballos e presentacións a nivel individual e grupal que supoñan a busca, selección e organización de textos de carácter social, xeográfico ou histórico, mostrando habilidade para traballar tanto individualmente como de xeito colaborador dentro dun equipo. - Valorar o traballo en grupo, mostrando actitudes de cooperación e participación responsable, aceptando as diferenzas con respecto e tolerancia cara ás ideas e achegas alleas nos diálogos e debates. - Explicar como é e de que forma se orixinou o universo e os seus principais compoñentes. - Describir as características principais do sistema solar, identificar diferentes tipos de astros e as súas características,

situando ao planeta Terra no sistema solar. - Identificar e describir os principais elementos que configuran a paisaxe da Galicia e do Estado Español. - Recompilar información sobre as características observables e regulables de Galicia e de España, seguindo criterios e pautas de observación sistemáticas. - Coñecer os diferentes tipos de organizacións gobernamentais e sáberse pertencente a unha comunidade autónoma (Galicia), a un Estado histórico (España) e a unha cultura universal. - Empregar convenientemente as nocións espaciais para recoñecer e representar en planos e mapas, os lugares e os obxectos máis significativos de Galicia e de España. - Identificar os elementos que inflúen no clima, explicando como actúan nel e adquirindo unha idea básica de clima e dos factores que o determinan. - Recoñecer as zonas climáticas mundiais e os tipos climas de España e de Galicia, e as zonas as que afecta cada un deles identificando algunhas das súas características básicas. - Explicar as consecuencias que teñen as nosas accións sobre o clima e o cambio climático. - Explicar as distintas formas de representar a superficie terrestre. - Describir correctamente planos e mapas sinxelos interpretando a súa escala e signos convencionais situando correctamente os elementos xeográficos.

- Coñecer as características máis importantes dos grupos sociais aos que pertence para establecer semellanzas e diferenzas entre eles e clasificalos. - Coñecer as relacións de necesidade e complementariedade entre os diferentes sectores productivos de Galicia e de España. - Identificar e clasificar as principais actividades económicas do contorno asociándoas aos sectores de produción e a algunhas características do medio natural. - Ordenar temporalmente os feitos históricos máis importantes ocorridos en Galicia e en España, referidos á evolución política e social. - Empregar os principios básicos do funcionamento democrático para superar os conflitos e rexeitar calquera tipo de discriminación por pertenza a grupos sociais. - Desenvolver actitudes de cooperación e de traballo en equipo, así como o hábito de asumir novos roles nunha sociedade en continuo cambio.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Competencia en Comunicación lingüística

O desenvolvemento da competencia lingüística na área de Ciencias Sociais lévanos a adestrar diferentes destrezas e habilidades que supoñen establecer vínculos e relacións construtivas cos demais e co contorno, e achegarse a novas culturas que adquiren consideración e respecto na medida que se coñecen. Esta competencia está presente na capacidade efectiva de convivir e resolver conflitos. A utilización da linguaxe como instrumento de comunicación oral e escrita, de representación, de interpretación, de comprensión da realidade, de construción e comunicación do coñecemento favorecerá un maior desenvolvemento lingüístico no alumnado, apuntando a usar de modo funcional, polo menos unha lingua estranxeira.

- Aumentar a riqueza no vocabulario específico da área. - Comprender o sentido dos textos escritos. - Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos... - Ser rigoroso no emprego dos termos específicos desta área. - Expresar oralmente de xeito ordenado e clara calquera tipo de información. - Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas, normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos. - Saber construír un discurso: ser coidadoso na precisión de termos, encadeamento de ideas, expresión verbal. - Comprender textos informativos, explicativos e argumentativos.

- Respectar as normas de comunicación en calquera contexto: quenda de palabra, escoita atenta ao interlocutor... - Transmitir ideas en informacións sobre temáticas sociais. - Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia para un mellor uso desta. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía O desenvolvemento desta competencia na área curricular de Ciencias Sociais implica a habilidade progresiva para poñer en práctica os procesos e actitudes propios da análise sistemática e de indagación científica: identificar e considerar problemas relevantes, formular preguntas, localizar, obter, analizar e representar información... considerar e contrastar solucións... e todo iso, en contextos tan variados como sexa posible. O desenvolvemento desta competencia nesta área leva consigo utilizar nos ámbitos persoal e social diferentes elementos razoamentos matemáticos para dar unha mellor resposta aos contextos cotiáns nos que nos encontremos. - Utilizar ferramentas matemáticas tales como medidas, escalas, táboas ou representacións gráficas. - Respectar e preservar a vida dos seres vivos do seu contorno. - Tomar conciencia dos cambios producidos polos seres humanos no medio natural e as repercusións para a vida futura.

- Xerar criterios persoais sobre a visión social sobre a estética do corpo humano fronte ao coidado saudable deste. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Utilizar a linguaxe matemática para cuantificar fenómenos sociais, expresar datos. - Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos xeométricos...) en situacións cotiás. - Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos. - Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática.

Tratamento da información e competencia dixital A competencia dixital desde a área de Ciencias Sociais comportará facer uso habitual dos recursos tecnolóxicos dispoñibles para avaliar e seleccionar novas fontes de información para comprender a realidade social na que vivimos contribuíndo á mellora. Esta competencia axudaranos a transformar a información en coñecemento para aplicalo en distintas situacións e contextos nos que o alumnado se vaia encontrando. - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.

- Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Mellorar nas destrezas asociadas á utilización de esquemas, mapas conceptuais. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso da tecnoloxías. - Utilizar distintos procedementos de busca, selección, organización e aplicalos na área. - Saber utilizar un ordenador de forma básica. - Saber buscar en internet de forma guiada. - Mellorar nas destrezas asociadas á utilización de esquemas, mapas conceptuais. - Utilizar as tecnoloxías da comunicación e a información para ter unha visión actualizada da actividade científica dentro do ámbito das ciencias sociais.

Competencias Sociais e Cívicas

A área de Ciencias Sociais incide na comprensión da realidade social na que se vive, entre outras. Esta competencia axudaranos a desenvolver a comprensión sobre os trazos da sociedade actual, a súa crecente pluralidade e o seu carácter evolutivo. Desenvólvese tamén en mostrar un sentimento de cidadanía global compatible coa identidade local.

Así mesmo, forman parte desta competencia aquelas habilidades sociais que permiten saber que os conflitos de valores e intereses forman parte da convivencia, resolvelos con actitude construtiva e tomar decisións con autonomía, empregando unha escala de valores construída mediante a reflexión crítica e o diálogo duns patróns culturais básicos, polo que o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación nos pode facilitar o adestramento: - Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de Dereito referendado por unha norma suprema chamada Constitución española. - Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Aceptar e elaborar normas de convivencia. - Asentar as bases dunha futura cidadanía mundial, solidaria, participativa e demócrata. - Comprender a realidade social na que se vive.

- Coñecer as implicacións da actividade humana no medio social - Ser conscientes do papel da sociedade no avance da ciencia. - Coñecer como se produciron debates esenciais para o avance da ciencia para entender a evolución da sociedade. - Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Conciencia e expresións culturais e artísticas A área de Ciencias Sociais, axudaranos a coñecer o mundo no que vivimos, afondar no coñecemento da nosa sociedade, comprender a realidade histórica e social do noso contorno. Esta competencia implica poñer en xogo habilidades de pensamento diverxente e converxente, comporta reelaborar ideas, sentimentos propios e alleos... para poder comprender e enriquecerse con diferentes realidades e producións de diferentes manifestacións culturais.

- Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial.

- Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e na vida cotiá. - Coñecer as manifestacións culturais do noso contorno. - Recoñecer as manifestacións culturais que forman parte do noso patrimonio cultural.

Competencia para Aprender a aprender A competencia de aprender a aprender axúdanos a ser conscientes de como se aprende, de como se xestionan e controlan de forma eficaz os procesos de aprendizaxe. Esta competencia fai necesaria a perseveranza na aprendizaxe, capacidade de autoavaliarse e autorregularse sabendo administrar o esforzo, aprendendo dos erros dun mesmo e dos demais, incidindo en formulacións de metas alcanzables a curto, medio e longo prazo elevando de forma progresiva e realista os obxectivos de aprendizaxe. - Desenvolver as distintas intelixencias múltiples. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos.

- Planificar recursos necesarios e pasos a realizar no proceso de aprendizaxe. - Seguir os pasos establecidos e tomar decisións sobre os pasos seguintes en función dos resultados intermedios. - Adquirir conceptos esenciais ligados ao noso coñecemento social para incorporar información proveniente da propia experiencia ou de escritos ou audiovisuais. - Analizar resultados e comunicalos. - Adquirir procedementos de análise de causas e consecuencias. - Reflexionar sobre o que e como se aprendeu. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor A área de Ciencias Sociais axudará a desenvolver o sentido de iniciativa do alumnado a través de fomentar a transformación de ideas en accións, é dicir, propoñerse obxectivos, planificar e levar a cabo proxectos. Isto lévanos a adestrar actitudes positivas cara ao cambio e a innovación; habilidades relacionadas co liderado de proxectos que inclúen visión, espírito de superación, habilidades para o diálogo e cooperación, organización de tarefas... - Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas.

- Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos. - Priorizar a consecución de obxectivos grupais a intereses persoais. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. - Tomar decisións desde o coñecemento dun mesmo (no ámbito escolar e nas actividades de ocio) - Saber definir problemas, estimar solucións e elaborar estratexias. - Deseñar pequenas investigacións. - Participar na construción de solucións. - Encontrar posibilidades no contorno que outros non ven. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Asumir riscos no desenvolvemento das tarefas ou proxectos.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

Toda avaliación é un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e ónde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto. - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións. - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo.

- Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos. - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. -Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda.

- Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades. - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios.

- Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back). A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido,aos datos

aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estructuradas da actividade escolar.

- Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Na avaliación final, terase en conta, ademais, a valoración dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas

CIENCIAS SOCIAIS O UNIVERSO E A TERRA. O CLIMA AS PAISAXES. A POBOACIÓN E A ORGANIZACIÓN POLÍTICA. AS ACTIVIDADES ECONÓMICAS. A IDADE MEDIA E A IDADE MODERNA. ACTITUDE ANTE A MATERIA Grao de esforzo, traer e coidar o material, rematar os traballos, traballar ben en equipo …

30% 30% 30%

10%

- Sobresaliente (SB): 9 ou 10

- Notable (NT): 7 ou 8 - Ben (BE): 6 - Suficiente (SU): 5 - Insuficiente (IN): 1, 2, 3 ou 4 Considerarase cualificaci贸n negativa o Insuficiente e positivas, as restantes.

ÁREA DE MATEMÁTICAS

ÁREA DE MATEMÁTICAS ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1. PROCESOS, MÉTODOS E ACTITUDES EN MATEMÁTICAS b g

b g

b e g

B1.1. Proposta de pequenas investigacións en contextos numéricos, xeométricos e funcionais.

B1.1. Describir e analizar situacións de cambio para encontrar patróns, regularidades e leis matemáticas, en contextos numéricos, xeométricos e funcionais, valorando a súa utilidade para facer predicións.

MTB1.1.1. Identifica patróns, CMCT regularidades e leis matemáticas CAA en situacións de cambio, en contextos numéricos, xeométricos e funcionais.

B1.2. Achegamento ao método de traballo científico mediante o estudo dalgunhas das súas características e a súa práctica en situacións sinxelas.

B1.2 Coñecer algunhas características do método do traballo científico en contextos de situacións problemáticas a resolver.

MTB1.2.1. Realiza estimacións CMCT sobre os resultados esperados e contrasta a súa validez valorando CAA as vantaxes e os inconvenientes do seu uso.

B1.3. Confianza nas propias capacidades para desenvolver actitudes apropiadas e afrontar as dificultades propias do traballo científico.

B1.3. Desenvolver e cultivar as actitudes persoais inherentes ao traballo matemático.

MTB1.3.1. Distingue entre CMCT problemas e exercicios e aplica as estratexias idóneas para cada CSIEE caso. CAA MTB1.3.2. Iniciase na formulación de preguntas e na

CMCT

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

b g

B1.4. Utilización de medios tecnolóxicos no proceso de aprendizaxe para obter información, realizar cálculos numéricos, resolver problemas e presentar resultados.

B1.3. Confianza nas propias capacidades para desenvolver actitudes apropiadas e afrontar as dificultades propias do traballo científico.

Criterios de avaliación

B1.4. Superar bloqueos e inseguridades ante resolución de situacións descoñecidas.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

busca de respostas apropiadas, tanto no estudo dos conceptos coma na resolución de problemas.

CAA CCL

MTB1.4.1. Toma decisións nos CMCT procesos de resolucións de CAA problemas valorando as consecuencias destas e a súa CSIEE conveniencia pola súa sinxeleza e utilidade.

B1.5. Reflexionar sobre as decisións MTB1.5.1. Iníciase na reflexión CMCT tomadas, aprendendo para sobre os problemas resoltos e os procesos desenvoltos, valorando CAA situacións semellantes futuras. as ideas claves, aprendendo para CSIEE situacións futuras semellantes.

BLOQUE 2. NÚMEROS b e

B2.1. Números enteiros, decimais e fraccións.

B2.1. Ler, escribir e ordenar MTB2.1.1. Identifica os números CMCT utilizando razoamentos apropiados, romanos aplicando o distintos tipos de números coñecemento á comprensión de CCEC

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

B2.2. A numeración romana.

B2.3. Orde numérica. Utilización dos números ordinais. Comparación de números.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

(romanos, naturais, fraccións e decimais ata as milésimas).

datacións. MTB2.1.2. Le, escribe e ordena CMCT en textos numéricos e da vida CAA cotiá, números (naturais, fraccións e decimais ata as CCL milésimas), utilizando razoamentos apropiados e interpretando o valor de posición de cada unha das súas cifras.

B2.4. Nome e grafía dos números de máis de seis cifras. B2.5. Equivalencias entre os elementos do sistema de numeración decimal: unidades, decenas, centenas etc. B2.6. O sistema de numeración decimal: valor de posición das cifras. B2.7. O número decimal: décimas, centésimas e milésimas. B2.8. Fraccións propias e impropias. Número mixto. Representación gráfica. B2.9. Os números decimais: valor de posición. B2.10. Ordenación de conxuntos de

Temporalización

No 1º Trimestre.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

números de distinto tipo. b e g

B2.3. Orde numérica. Utilización dos números ordinais. Comparación de números.

B2.2. Interpretar diferentes tipos de MTB2.2.1. Interpreta en textos números segundo o seu valor, en numéricos e da vida cotiá, números (naturais, fraccións e situacións da vida cotiá. decimais ata as milésimas), B2.5. Equivalencias entre os elementos utilizando razoamentos do sistema de numeración decimal: apropiados e interpretando o unidades, decenas, centenas etc. valor de posición de cada unha das súas cifras. B2.11. Concepto de fracción como relación entre as partes o todo. MTB2.2.2. Ordena números B2.8. Fraccións propias e impropias. enteiros, decimais e fraccións Número mixto. Representación básicas por comparación, gráfica. representación na recta numérica e transformación duns B2.9. Os números decimais: valor de noutros. posición. B2.12. Redondeo de números decimais ás décima, centésima ou milésima máis próxima. B2.13. Redondeo de números naturais ás decenas, centenas e millares.

CMCT CAA CCL

No 1º Trimestre.

CMCT

No 1º e 2º Trimestres.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

B2.14. Fraccións equivalentes, redución de dúas ou máis fraccións a común denominador.

Criterios de avaliación

B2.3. Realizar operacións e cálculos numéricos mediante diferentes procedementos, incluído o cálculo mental, facendo referencia B2.12. Redondeo de números decimais implícita ás propiedades das á décima, centésima ou milésima máis operación, en situación de próxima. resolución de problemas. B2.15. Relación entre fracción e número decimal, aplicación á ordenación de fraccións.

B2.16. Estimación de resultados.

B2.17. Comprobación de resultados mediante estratexias aritméticas.

B2.18. Propiedades das operacións e relacións entre elas utilizando números naturais.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

MTB2.3.1. Reduce dúas ou máis CMCT fraccións a común denominador e calcula fraccións equivalentes. MTB2.3.2. Redondea números CMCT decimais á décima, centésima ou milésima máis próxima. MTB2.3.3. Ordena fraccións aplicando á relación entre fracción e número decimal.

B2.4. Utilizar os números enteiros, decimais e fraccionarios para interpretar e intercambiar información en contextos da vida cotiá.

Temporalización

MTB2.4.1. Opera cos números coñecendo a xerarquía das operacións.

No 1º e 2º Trimestres.

CMCT

MTB2.4.2. Utiliza diferentes tipos CMCT de números en contextos reais, CCL establecendo equivalencias entre eles, identificándoos e utilizándoos como operadores na interpretación e resolución de problemas.

No 1º e 2º Trimestres.

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

B2.19. Operacións con números B2.5. Operar cos números tendo en naturais: suma, resta, multiplicación e conta a xerarquía nas operacións, aplicando as propiedades destas, as división. estratexias persoais e os diferentes B2.20. Identificación e uso dos termos procedementos que se utilizan propios da división. segundo a natureza do cálculo que se realizará (algoritmos escritos, B2.21. Propiedades das operacións e cálculo mental, tenteo, estimación, relacións entre elas utilizando calculadora), usando o máis números naturais. adecuado. B2.22. Operacións con fraccións.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

MTB2.4.3. Estima e comproba resultados mediante diferentes estratexias.

CMCT CAA

MTB2.5.1. Realiza sumas e restas CMCT de fraccións co mesmo denominador. Calcula o produto dunha fracción por un número. MTB2.5.2. Realiza operacións con números decimais.

B2.24. Utilización dos algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división. B2.16. Estimación de resultados.

B2.6. Coñecer, utilizar e MTB2.6.1. Emprega e automatiza CMCT automatizar algoritmos estándar de algoritmos estándar de suma,

No 1º e2º Trimestres.

CMCT

B2.23. Operacións con números decimais.

Temporalización

No 1º e 2º Trimestres.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

B2.24. Utilización dos algoritmos estándar de suma, resta, multiplicación e división. B2.25. Automatización de algoritmos. B2.26. Descomposición de forma aditiva e de forma aditivomultiplicativa.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

suma, resta, multiplicación e división con distintos tipos de números, en comprobación de resultados en contextos de resolución de problemas e en situacións da vida cotiá.

resta, multiplicación e división CAA con distintos tipos de números, en comprobación de resultados en contextos de resolución de problemas e en situacións cotiás.

B2.27. Descomposición de números naturais atendendo o valor de posición das súas cifras. B2.28. Construción de series ascendentes e descendentes. B2.29. Obtención dos primeiros múltiplos dun número dado. B2.30. Obtención de todos os divisores de calquera número menor 100. B2.31. Descomposición de números decimais atendendo o valor de

Temporalización No 1º e 2º Trimestres.

MTB2.6.2. Descompón de forma CMCT aditiva e de forma aditivomultiplicativa, números menores de un millón, atendendo o valor de posición das súas cifras.

No 1º Trimestre.

MTB2.6.3. Identifica múltiplos e divisores empregando as táboas de multiplicar.

CMCT No 1º Trimestre.

MTB2.6.4. Calcula os primeiros múltiplos dun número dado.

CMCT

MTB2.6.5. Calcula todos os divisores de calquera número menor de 100.

CMCT

No 1º Trimestre.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

posición das súas cifras. B2.32. Elaboración e uso de estratexias de cálculo mental. B2.33. Utilización da calculadora.

b e g

B2.17. Comprobación de resultados mediante estratexias aritméticas. B2.34. Resolución de problemas da vida cotiá.

B2.7. Identificar, resolver problemas da vida cotiá, adecuados ao seu nivel, establecer conexións entre a realidade e as matemáticas e valorar a utilidade dos coñecementos matemáticos adecuados reflexionando sobre o proceso aplicado para a resolución

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

MTB2.6.6. Calcula o mcm e o mcd.

CMCT

MTB2.6.7. Descompón números decimais atendendo o valor de posición das súas cifras.

CMCT

MTB2.6.8. Elabora e emprega estratexias de cálculo mental.

CMCT

MTB2.6.9. Estima e redondea o resultado de un cálculo valorando a resposta.

CMCT

MTB2.7.1 Resolve problemas que impliquen o dominio dos contidos traballados, empregando estratexias heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo,

CMCT

Temporalización

Ao longo de todo o curso. CAA

CAA

No 1º Trimestre.

CAA CCL CSIEE

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

de problemas.

argumentando e tomando decisións, valorando as súas consecuencias e a conveniencia do seu uso. MTB2.7.2. Reflexiona sobre o procedemento aplicado á resolución de problemas: revisando as operacións empregadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e buscando outras formas de resolvelo.

Temporalización

CMCT CAA CCL

Ao longo de todo o curso.

CSIEE

BLOQUE 3. MEDIDA b e g

B3.1. Elección da unidade máis axeitada para a expresión dunha medida. B3.2. Realización de medicións. B3.3. Estimación de lonxitudes,

B3.1. Escoller os instrumentos de medida máis pertinentes en cada caso, estimando a medida de magnitudes de lonxitude, capacidade, masa e tempo facendo previsións razoables.

MTB3.1.1. Estima lonxitudes, CMCT capacidades, masas e superficies; elixindo a unidade e CCL os instrumentos máis axeitados CAA para medir e expresar unha medida, explicando de forma oral o proceso seguido e a

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

capacidades, masas e superficies de obxectos e espazos coñecidos; elección da unidade e dos instrumentos máis axeitados para medir e expresar unha medida.

B3.4. Comparación e ordenación de medidas dunha mesma magnitude.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

estratexia utilizada. MTB3.1.2. Mide con instrumentos, utilizando estratexias e unidades convencionais e non convencionais, elixindo a unidade máis axeitada para a expresión dunha medida. B3.2. Operar con diferentes medidas.

CMCT CAA

MTB3.2.1. Suma e resta medidas CMCT de lonxitude, capacidade, masa e superficie en forma simple dando o resultado na unidade determinada de antemán.

B3.5. Desenvolvemento de estratexias para medir figuras de maneira exacta e aproximada. B3.6. Comparación de superficies de figuras planas por superposición, descomposición e medición. B3.7. Sumar e restar medidas de lonxitude, capacidade, masa,

MTB3.2.2. Expresa en forma simple a medición da lonxitude, capacidade ou masa dada en forma complexa e viceversa.

CMCT

MTB3.2.3. Compara e ordena medidas dunha mesma

CMCT

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

superficie e volume.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

magnitude. MTB3.2.4. Compara superficies CMCT de figuras planas por superposición, descomposición e medición.

B3.8. Unidades de medida do tempo e B3.3. Coñecer as unidades de medida do tempo e as súas as súas relación. relación, utilizándoas para resolver B3.9. Equivalencias e transformacións problemas da vida diaria. entre horas, minutos e segundos.

MTB3.3.1. Realiza equivalencias e transformacións entre horas, minutos e segundos.

CMCT

MTB3.4.1. Identifica o ángulo como medida dun xiro ou abertura.

CMCT

No 2º Trimestre.

B3.10. Lectura en reloxos analóxicos e dixitais. B3.11. Cálculos con medidas temporais. g

B3.12. O sistema sesaxesimal. B3.13. O ángulo como unidade de medida dun ángulo. Medida de ángulos.

B3.4. Coñecer o sistema sesaxesimal para realizar cálculos con medidas angulares.

MTB3.4.2. Mide ángulos usando CMCT instrumentos convencionais.

No 2º Trimestre.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

B3.14. Resolución de problemas de medida.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B3.5. Identificar e resolver problemas da vida cotiá adecuados ao seu nivel, establecendo conexións entre a realidade e as matemáticas e valorando a utilidade dos coñecementos matemáticos axeitados e reflexionando sobre o proceso aplicado para a resolución de problemas.

MTB3.5.1. Resolve problemas de CMCT medida, utilizando estratexias CAA heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento CSIEE das relacións, uso de exemplos contrarios...), creando conxecturas, construíndo, argumentando… e tomando decisións, valorando as súas consecuencias e a conveniencia da súa utilización.

B4.1. Utilizar as nocións xeométricas de paralelismo, perpendicularidade, simetría, xeometría, perímetro e superficie para describir e comprender situacións da vida cotiá.

MTB4.1.1. Identifica e CMCT representa ángulos en diferentes posicións: consecutivos, adxacentes, opostos polo vértice …

Temporalización

No 2º e 3º Trimestres.

BLOQUE 4. XEOMETRÍA g

B4.1. Posicións relativas de rectas e circunferencias. B4.2. Ángulos en distintas posicións: consecutivos, adxacentes, opostos polo vértice...

MTB4.1.2. Traza unha figura plana simétrica doutra respecto dun eixe.

B4.3. Sistema de coordenadas cartesianas. Descrición de posicións e

CMCT

No 3º Trimestre.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

movementos. B4.4..A representación elemental do espazo, escalas e gráficas sinxelas. b g

B4.5. Formas planas e espaciais: figuras planas: elementos, relación e clasificación. B4.6. Clasificación de triángulos atendendo aos seus lados e os seus ángulos.

B4.7. Clasificación de cuadriláteros atendendo ao paralelismo dos seus lados. Clasificación dos paralelepípedos.

B4.2. Comprender o método de calcular a área dun paralelogramo, triángulo, trapecio e rombo. Calcular a área de figuras planas.

B4.3. Utilizar as propiedades das figuras planas para resolver problemas.

B4.8. Concavidade e convexidade de figuras planas. B4.9. A circunferencia e o círculo.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

MTB4.1.3. Realiza ampliacións e reducións.

CMCT

MTB4.2.1. Calcula a área e o perímetro de: rectángulo, cadrado e triángulo.

CMCT

MTB4.2.2. Aplica os conceptos de perímetro e superficie de figuras para a realización de cálculos sobre planos e espazos reais e para interpretar situacións da vida diaria.

CMCT

MTB4.3.1. Identifica e diferenza os elementos básicos da circunferencia e círculo: centro, raio, diámetro, corda, arco, tanxente e sector circular.

CMCT

MTB4.3.2. Utiliza a composición e descomposición para formar

CMCT

Temporalización

CAA No 3º Trimestre.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

b e g

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Elementos básicos: centro, raio, diámetro, corda, arco, tanxente e sector circular.

figuras planas e corpos xeométricos a partir doutras.

B4.10. Resolución de problemas de B4.4. Identificar, resolver xeometría relacionados coa vida cotiá. problemas da vida cotiá axeitados ao seu nivel, establecendo conexións entre a realidade e as matemáticas e valorando a utilidade dos coñecementos matemáticos axeitados e reflexionando sobre o proceso aplicado para a resolución de problemas.

MTB4.4.1. Resolve problemas xeométricos que impliquen dominio dos contidos traballados, utilizando estratexias heurísticas de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios), creando conxecturas, construíndo, argumentando, e tomando decisións, valorando as súas consecuencias e a conveniencia da súa utilización.

CMCT CAA No 3º Trimestre. CCL CSIEE

MTB4.4.2. Reflexiona sobre o proceso de resolución de CMCT problemas revisando as operacións utilizadas, as CAA unidades dos resultados, comprobando e interpretando as

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

solucións no contexto e propoñendo outras formas de resolvelo. BLOQUE 5. ESTATÍSTICA E PROBABILIDADE b g

b e g

B5.1. Construción de táboas de frecuencias absolutas e relativas.

B5.1. Realizar, ler e interpretar representacións gráficas dun conxunto de datos relativos ao B5.2. Iniciación intuitiva ás medidas de contorno inmediato. centralización: a media aritmética, a moda e o rango.

MTB5.1.1. Aplica de forma intuitiva a situacións familiares as medidas de centralización: a media aritmética, a moda e o rango.

B5.3. Realización e interpretación de gráficas sinxelas: diagramas de barras, poligonais e sectoriais.

MTB5.1.2. Realiza e interpreta CMCT gráficos moi sinxelos: diagramas de barras, poligonais e sectoriais, CAA con datos obtidos de situacións moi próximas.

B5.4. Análise crítica das informacións que se presentan mediante gráficas estatísticas.

B5.2. Facer estimacións baseadas na experiencia sobre o resultado (posible, imposible, seguro, máis ou menos probable) de situacións sinxelas nas que interveña o azar e

CMCT CAA

No 3º Trimestre.

MTB5.2.1. Realiza análise crítica e argumentada sobre as informacións que se presentan mediante gráficas estatísticas.

CMCT CAA CCL

No 3º Trimestre.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B5.3. Observar e constatar que hai sucesos imposibles, sucesos que con case toda seguridade prodúcense ou que se repiten, sendo máis ou menos probable esta repetición.

MTB5.3.1. Identifica situacións de carácter aleatorio.

CMCT

MTB5.3.2. Realiza conxecturas e estimacións sobre algúns xogos (moedas, dados, cartas, loterías…).

CMCT

B5.4. Identificar e resolver problemas da vida cotiá axeitados ao seu nivel, establecer conexións entre a realidade e as matemáticas e valorar a utilidade dos coñecementos matemáticos axeitados reflexionando sobre o proceso aplicado para a resolución de problemas.

MTB5.4.1. Resolve problemas que impliquen dominio dos contidos propios da estatística e probabilidade, utilizando estratexias heurísticas, de razoamento (clasificación, recoñecemento das relacións, uso de exemplos contrarios…), creando conxecturas, construíndo, argumentando e tomando decisións, valorando as consecuencias destas e a conveniencia da súa utilización.

CMCT

Criterios de avaliación

Temporalización

comprobar o dito resultado. b g

b e g

B5.5. Carácter aleatorio dalgunhas experiencias.

B5.6. Iniciación intuitiva ao cálculo da probabilidade dun suceso.

CAA

CAA CCL CSIEE No 3º Trimestre.

ÁREA

MATEMÁTICAS

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

MTB5.4.2. Reflexiona sobre o proceso de resolución de problemas revisando as operacións utilizadas, as unidades dos resultados, comprobando e interpretando as solucións no contexto e propoñendo outras formas de resolvelo.

CMCT

Temporalización

CAA CCL CSIEE

Ao longo de todo o curso.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE

- Utiliza ordenadamente a linguaxe numérica, xeométrica, gráfica e de medida, argumentando e razoando as súas solucións. - Relata experiencias propias incluíndo espontaneamente na súa narración medidas de espazo e tempo, números naturais ou fraccións, palabras relativas a comparacións e ás operacións aditivas e multiplicativas, etc. - Interpreta documentos e mensaxes sobre fenómenos da vida cotiá que conteñen números e operacións, descricións de figuras, situacións no espazo ou itinerarios, etc.; e é capaz de utilizar este tipo de documentos para realizar pequenas investigacións ou apoiar argumentos en discusións sobre temas do seu interese. - Coñece o uso dos números como código. - Estima unha solución razoable a un problema antes de resolvelo, selecciona e aplica pertinentemente as operacións necesarias cos datos dispoñibles e contrasta o resultado coa estimación realizada, interprétao en función do enunciado, revisándoo e corrixíndoo en caso necesario. - Estima magnitudes (lonxitude, superficie, capacidade, masa e tempo) antes de medilas e contrasta os resultados obtidos coa estimación previa. - Realiza as medicións con coidado, escolle entre as unidades e instrumentos de medida dispoñibles os que mellor se axusten á natureza do que se desexa medir, e expresa correctamente as medidas realizadas manexando múltiplos e submúltiplos.

- Elixe un procedemento de cálculo numérico adecuado á situación concreta nun contexto de resolución de problemas, con números de varias cifras, e executa con corrección dito procedemento, revisándoo se o resultado non coincide coa estimación prevista. - Coñece os elementos e propiedades máis importantes de corpos e figuras, axudándose delas para crear as súas propias composicións estéticas ou utilitarias. - Describe desprazamentos con relación ao punto de referencia elixido e utiliza sinxelos sistemas de coordenadas no plano, para localizar e describir puntos nel. - Interpreta unha representación espacial (esbozo de itinerario, plano ou maqueta), referente a espazos do seu contorno e identifica os elementos máis importantes. - Identifica que datos é preciso tomar cando recolle información para un propósito concreto e aplica a técnica adecuada. - Interpreta e elabora táboas de datos con pulcritude e precisión. - Manifesta satisfacción polo progreso dos seus coñecementos matemáticos, pola autonomía que lle proporcionan eses coñecementos, así como pola crecente socialización que implica a linguaxe matemática. - Aplica os coñecementos matemáticos a situacións lúdicas e identifica situacións do seu contorno familiar onde se utilizan. - Afronta con autonomía as situación problemáticas, sen pedir axuda ante a primeira dificultade, é consciente dos seus puntos débiles e esfórzase por superalos.

- Explora distintas representacións dunha situación concreta, contemplando as posibilidades das distintas linguaxes matemáticas (gráfica, numérica, etc.).

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Competencia matemática - Recoñecer distintos usos dos números e utilizar códigos numéricos para identificar obxectos, situacións... - Recoñecer a utilidade das operacións para resolver problemas. - Recoñecer a utilidade do cálculo mental no manexo das moedas e billetes de curso legal. - Utilizar as distintas operacións matemáticas para enfrontarse a situacións cotiás nas que empregar as matemáticas fóra da aula. - Resolver problemas que impliquen o manexo do diñeiro. - Recoñecer as fraccións, os seus termos, a súa representación e a súa nomenclatura. - Aplicar a situacións cotiás, o cálculo do valor dunha parte dunha cantidade que se dividiu en partes iguais.

- Utilizar as unidades de medida de lonxitude para enfrontarse a situacións nas que empregar as matemáticas fóra da aula. - Aplicar os conceptos e nomenclatura relativos aos elementos xeométricos para analizar, describir e comprender o contorno real. - Desenvolver o gusto pola precisión e o rigor na utilización dos instrumentos de medida. - Establecer relacións e equivalencias entre as distintas unidades de tempo. - Aplicar en distintos contextos os conceptos relativos aos distintos tipos de liñas, ás súas posicións relativas e aos ángulos. - Ser capaz de utilizar os conceptos relativos aos triángulos, cuadriláteros, circunferencia e círculo en distintos contextos: analizar, describir, clasificar, interpretar, as formas dos obxectos que nos rodean. - Adquirir coñecementos e destrezas matemáticas. - Mostrar interese por utilizar modos matemáticos de pensamento.

Competencia en Comunicación lingüística - Incorporar os números á linguaxe habitual, como elementos con valor expresivo e interpretar mensaxes que conteñen números. - Describir verbalmente os razoamentos e procesos matemáticos que interveñen nas distintas operacións matemáticas. - Incorporar á súa linguaxe habitual a terminoloxía das distintas operacións matemáticas. 98

- Utilizar unha linguaxe precisa e clara na descrición, localización e organización de feitos ao longo do tempo. - Incorporar as fraccións á linguaxe habitual, como elementos con valor expresivo. - Incorporar á súa linguaxe habitual a terminoloxía do sistema métrico decimal. - Utilizar o vocabulario axeitado en situacións familiares de medida de capacidade e de peso. - Incorporar á súa linguaxe habitual a terminoloxía do sistema monetario. - Incorporar á linguaxe habitual a terminoloxía xeométrica aprendida. - Valorar a terminoloxía xeométrica como recurso expresivo. - Describir verbalmente os procesos matemáticos que interveñen na elaboración de táboas e gráficas. - Incorporar á súa linguaxe habitual a terminoloxía elemental estatística.

Tratamento da información e competencia dixital - Proporcionar destrezas asociadas ao uso dos números. - Facilitar a comprensión de informacións que incorporen cantidades e medidas. - Iniciarse no uso de calculadoras e de ferramentas tecnolóxicas para facilitar a comprensión de contidos matemáticos. - Iniciarse no uso de cronómetros e reloxos dixitais para facilitar a comprensión de contidos matemáticos.

- Utilizar Internet como recurso para a busca de información e para a obtención de figuras e representacións xeométricas. - Utilizar a linguaxe gráfica e estatística para interpretar a información sobre a realidade.

Competencias Sociais e Cívicas - Valorar a utilidade dos números como recurso para analizar os elementos e relacións da sociedade na que vivimos. - Desenvolver a colaboración cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacións problemáticas nas que interveñan as distintas operacións matemáticas. - Valorar a utilidade das fraccións como recursos para cuantificar e resolver situacións cotiás. - Desenvolver a colaboración cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacións problemáticas nas que interveña o diñeiro. - Desenvolver a colaboración cos demais e mostrar actitudes de axuda co fin de resolver situacións problemáticas nas que interveña as unidades de medida de lonxitudes. - Planificación dos produtos que se van consumir antes de comprar. - Valorar a puntualidade como algo positivo para a convivencia. - Aceptar outros puntos de vista diferentes ao propio ao utilizar estratexias de resolución de problemas.

100

Conciencia e expresións culturais e artísticas - Valorar o coñecemento matemático como contribución ao desenvolvemento cultural dos pobos. - Recoñecer as relacións e formas xeométricas axuda na análise de producións artísticas. - Utilizar os envases de refugallo para realizar producións artísticas. - Utilizar algunhas obras de arte para traballar contidos matemáticos.

Competencia para Aprender a aprender - Recoñecer a utilidade das representacións gráficas para fixar e aclarar conceptos e relacións nos números. - Verbalizar o proceso seguido na aprendizaxe das distintas operacións matemáticas, para potenciar o desenvolvemento de estratexias que faciliten a aprendizaxe autónoma. - Realizar debuxos ou esquemas que lle axuden á busca da solución a un problema. - Potenciar o desenvolvemento de estratexias que faciliten a aprendizaxe autónoma. - Desenvolver a habilidade para comunicar con eficacia, os propios resultados. - Recoñecer a utilidade das representacións gráficas para fixar e aclarar conceptos e relacións nos números fraccionarios - Recoñecer a utilidade de utilizar debuxos ou esquemas que lle axuden á busca da solución a un problema. - Potenciar unha actitude experimentadora cara á utilización de diferentes instrumentos e unidades de medida. 101

- Verbalizar o proceso seguido na aprendizaxe, para reflexionar sobre como se aprende. - Recoñecer e aplicar a manipulación, a construción e a representación como métodos de investigación e descubrimento en xeometría.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor - Seguir un método como estratexia para ter unha maior seguridade na resolución de problemas. - Desenvolver a confianza para enfrontarse con éxito a situacións incertas. - Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolución de problemas, utilizando distintas operacións matemáticas. - Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolución de problemas nos que interveña a medida do tempo. - Trazar un plan, buscar estratexias e tomar decisións para resolver problemas. - Mostrar curiosidade por coñecer a utilidade das aprendizaxes novas. - Resolver problemas no ámbito das fraccións - Enfrontarse a novas situacións con maior posibilidade de éxito, tendo en conta a valoración dos resultados obtidos en situacións similares. - Mostrar interese por descubrir diferentes formas de construción e representación dos elementos e figuras xeométricos.

102

- Xestionar os recursos para optimizar os procesos de resolución de problemas, utilizando as unidades de medida de lonxitude.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

Entendemos a avaliación como un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e ónde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións

103

- Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. - Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares.

104

- Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa.

105

- Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back). A avaliación do proceso de ensino. 106

Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido, aos datos aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estruturadas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

107

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

Na avaliación final, terase en conta, ademais, a valoración dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas

MATEMÁTICAS NUMERACIÓN

15%

CÁLCULO

25%

RESOLUCIÓN PROBLEMAS

25%

108

MAGNITUDES-MEDIDAS

15%

XEOMETRÍA e ESTATÍSTICA

10%

ACTITUDE ANTE A MATERIA Grao de esforzo, traer e coidar o material, rematar os traballos, traballar ben en equipo …

10%

109

110

ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

ÁREA DE LINGUA CASTELÁ E LITERATURA ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B1.1. Participar en situacións de comunicación, dirixidas ou espontáneas, respectando as normas da comunicación: quenda de palabra, escoita atenta e incorporación ás intervencións dos e das demais.

LCB1.1.1. Emprega a lingua oral CCL e axusta os rexistros lingüísticos CAA ao grao de formalidade dos contextos nos que produce o seu CSC discurso: debates, exposicións planificadas, conversas.

Temporalización

BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL. FALAR E ESCOITAR a c e

B.1.1. Estratexias e normas para o intercambio comunicativo: participación; exposición clara; escoita; respecto á quenda de palabra; entoación adecuada; respecto polos sentimentos, experiencias, ideas, opinións e coñecementos dos e das demais.

111

LCB1.1.2. Expresa ideas, pensamentos, opinións, sentimentos e emocións con claridade.

CCL

LCB1.1.3. Aplica as normas sociocomunicativas: escoita activa, espera de quendas, participación respectuosa, adecuación á intervención da persoa interlocutora e normas básicas de cortesía.

CCL

CAA

CAA CSC

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B.1.2. Comprensión e expresión de mensaxes verbais e non verbais.

a b e

B1.3. Participación en situacións de comunicación, espontáneas e dirixidas, utilizando un discurso ordenado e coherente.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B1.2. Recoñecer a información verbal e non verbal dos discursos orais e integrala nas producións propias.

LCB1.2.1. Emprega recursos lingüísticos e non lingüísticos para comunicarse nas interaccións orais, recoñecendo o valor complementario e modificador destes.

CCL

LCB1.2.2. Exprésase cunha pronunciación e unha dicción correctas: articulación, ritmo, entoación e volume axeitados.

CCL

LCB1.2.3. Interpreta de forma global o sentido de elementos básicos do texto (léxico e locucións).

CCL

LCB1.3.1. Expresa as súas propias ideas comprensiblemente, substituíndo elementos básicos do modelo dado.

CCL

B1.3. Expresarse de forma oral para satisfacer necesidades de comunicación en diferentes situacións con vocabulario axeitado e estrutura coherente.

112

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

Ao longo de todo o

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

LCB1.3.2. Participa activamente e con coherencia na secuencia das súas ideas en diversas situacións de comunicación:

CCL

- diálogos

CSC

-exposicións orais seguindo modelos e guiadas, con axuda, cando cumpra, das tecnoloxías da información e comunicación.

CSIEE

Temporalización curso.

CD CAA

LCB1.3.3. Participa activamente CCL nas tarefas de aula, cooperando CAA en situación de aprendizaxe compartida. CSC CSIEE e

B1.4. Dedución das palabras polo contexto. Interese pola ampliación do vocabulario. Creación de redes

B1.4. Facer hipóteses sobre o significado de palabras a partir do seu contexto de uso

113

LCB1.4.1. Utiliza o vocabulario axeitado a súa idade para expresarse con progresiva precisión nos diferentes

CCL

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

semánticas sinxelas.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

contextos de comunicación. LCB1.4.2. Diferencia polo CCL contexto o significado de correspondencias fonema-grafía idénticas.

b e

B1.5. Comprensión global e específica de textos orais de diversa tipoloxía: atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos e argumentativos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios, prescritivos e persuasivos).

B1.5. Recoñecer o tema e as ideas principais dos textos orais, e identificar ideas ou valores non explícitos accesibles á súa idade.

LCB1.5.1. Comprende a de forma CCL global a información xeral de CAA textos orais de uso habitual,do ámbito escolar e social, identifica o tema e selecciona as ideas principais LCB1.5.2. Recoñece a tipoloxía de textos orais atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos e argumentativos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios, prescritivos e persuasivos).

114

CCL CAA

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

LCB1.5.3. Responde preguntas CCL correspondentes á comprensión interpretativa. LCB1.5.4. Utiliza a información CCL recollida para levar a cabo diversas actividades en situación CAA de aprendizaxe individual ou CSC colectivo. CSIEE b e

b e

B1.6. Reprodución de textos adecuados ao nivel que estimulen o seu interese.

B1.6. Memorizar e reproducir textos axeitados á súa idade, seus gustos e intereses, utilizando con creatividade as distintas estratexias de comunicación oral.

LCB1.6.1. Reproduce de CCL memoria breves textos literarios CAA ou non literarios e propios, axeitados aos seus gustos e CCEC intereses.

B1.7. Produción de textos orais segundo a súa tipoloxía segundo os diferentes formatos e intencións comunicativas.

B1.7. Producir textos orais breves e sinxelos adecuados ao nivel dos xéneros máis habituais imitando modelos: atendendo á forma da mensaxe (descritivos, narrativos,

LCB1.7.1. Elabora CCL comprensiblemente textos orais CAA do ámbito escolar e social e de diferente tipoloxía, seguindo CSIEE unha secuencia lineal,

115

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

a b e

B1.8. Estratexias para utilizar a linguaxe oral como instrumento de comunicación e aprendizaxe: escoitar, recoller datos, preguntar. Participación en enquisas e entrevistas. Comentario oral e xuízo persoal.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

dialogados, expositivos e argumentativos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios, prescritivos e persuasivos).

adecuados ao nivel e imitando modelos

B1.8. Utilizar de xeito efectivo a linguaxe oral: escoitar, recoller datos, preguntar e repreguntar, participar nas enquisas e entrevistas e expresar oralmente con claridade o propio xuízo persoal, de acordo á súa idade.

LCB1.7.1. Organiza e planifica o discurso axeitándose aos diferentes modos discursivos(narrar, expoñer, describir, informarse, dialogar)

CCL

LCB1.8.1. Emprega de xeito efectivo a linguaxe oral para comunicarse e aprender: escoita activa, recollida de datos, pregunta e repregunta, para obter información e verificar a comprensión.

CCL

CAA

Ao longo de todo o curso.

CSIEE

CAA CSC CSIEE

LCB1.8.2. Participa en enquisas e CCL entrevistas, asegurándose mediante preguntas adecuadas, CAA da comprensión propia e por CSC parte da persoa interlocutora.

116

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

CSIEE LCB1.8.3. Participa en debates explicando as súas opinións e ideas, emitindo xuízos persoais fundamentados sobre os temas e coa profundidade propia da súa idade. b d e

B1.9. Valorar os medios de comunicación social como instrumento de aprendizaxe e de acceso a informacións e experiencias de outras persoas.

CCL CAA CSC CSIEE

LCB1.9.1. Resume entrevistas, CCL noticias e debates infantís… procedentes da radio, televisión CD e da internet. CAA CSC

Ao longo de todo o curso.

LCB1.9.2. Transforma en noticias CCL feitos cotiás próximos á súa CSC realidade, imitando modelos. LCB1.9.3. Realiza entrevistas e reportaxes sobre temas de

117

CCL

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

interese, seguindo modelos.

CAA

Temporalización

CSIEE BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA. LER e

B2.1. Lectura en silencio e voz alta de distintos tipos de texto.

B2.1. Ler, en voz alta e en silencio, diferentes textos, con fluidez e entoación adecuada.

LCB2.1.1. Le en voz alta diferentes tipos de textos apropiados á súa idade con velocidade, fluidez e entoación adecuada.

CCL

LCB2.1.2. Lee en silencio coa velocidade adecuada textos de diferente complexidade.

CCL

LCB2.1.3. Comprende información global e específica en textos de diferente tipoloxía do ámbito escolar e social:

CCL CAA

LCB2.1.4. Resume textos lidos de CCL diferente tipoloxía e adecuados

118

Ao longo de todo o curso.

Ao longo de todo o

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B2.2. Utilización de estratexias para a comprensión lectora de textos: consideración do título e das ilustracións. Identificación de palabras clave. Capítulos. Relectura. Anticipación de hipótese de significado e comprobación. Recoñecemento básico da tipoloxía textual.

Criterios de avaliación

B2.2. Utilizar as estratexias de control do proceso lector (anticipación do significado, formulación de hipóteses, uso do dicionario, relectura).

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

a súa idade, reflectindo a estrutura e destacando as ideas principais.

CAA

LCB2.2.1. Utiliza o título e as ilustracións para activar coñecementos previos sobre o tema, axudándose deles para acceder máis doadamente ao contido dun texto.

CCL

LCB2.2.3. Identifica as palabras clave dun texto.

CCL

curso.

CAA

No 1º e 2º Trimestres. CAA

LCB2.2.4. Formula hipóteses CCL sobre o contido do texto a partir CAA do título e das ilustracións e esquemas que o acompañan. LCB2.2.5. Relaciona a CCL información contida nos gráficos e ilustracións e a relaciona coa

119

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

b e

B2.3. Lectura habitual de diferentes textos como fonte de información, de deleite e de diversión.

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

información que aparece no texto.

CMCT

LCB2.2.6. Interpreta mapas conceptuais sinxelos.

CCL

B2.3. Ler por propia iniciativa e con LCB2.3.1. Programa de xeito diferentes finalidades textos de autónomo un tempo semanal tipoloxía diversa. para ler diferentes textos.

CAA

CAA CCL CAA CSIEE

B2.4. Selección de libros segundo o gusto persoal.

LCB2.3.2. Le voluntariamente en CCL función dos seus gustos e CAA finalidade persoal.

B2.5. Lectura dos libros establecidos no Plan lector.

CSIEE b e

Temporalización

B2.6. Uso da biblioteca para a procura B2.4. Utilizar diferentes fontes e LCB2.4.1. Consulta na biblioteca CCL de información e utilización da mesma soportes para seleccionar e recoller diferentes fontes bibliográficas e CD como fonte de aprendizaxe, información, ampliar coñecementos textos de soporte informático para obter información para

120

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

información e lecer.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

e aplicalos en traballos persoais.

realizar traballos individuais ou en grupo.

CAA

LCB2.4.2. Localiza na biblioteca de aula e centro lecturas axeitadas ao seu gusto persoal e intereses, aplicando as normas básicas de funcionamento da mesma.

CCL

B2.7. Lecturas dos libros establecidos no Plan lector.

CD CAA CSIEE

LCB2.4.3. Identifica o argumento CCL de lecturas realizadas dando CAA conta dalgunhas referencias bibliográficas: autor ou autora, xénero. LCB2.4. 4. Selecciona lecturas con criterio persoal e manifesta a súa opinión sobre os textos lidos.

121

Temporalización

CCL CAA CSIEE

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B2.8. Iniciación á creación da biblioteca persoal.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B2.5. Mostra interese por manter unha biblioteca propia.

LCB2.5.1. Coida, conserva e organiza os seus libros.

CCL

Temporalización

e a e

B2.9. Identificación e valoración crítica B2.6. Identificar a estrutura das mensaxes e valores transmitidos organizativa de diferentes textos lidos, centrándose na polo texto. interpretación da súa intención e significado.

LB2.6.1. Identifica a intención comunicativa de textos xornalísticos e publicitarios. Diferenza entre información e publicidade.

CCL CAA

LCB2.6.2. Interpreta a linguaxe CCL figurada, en textos publicitarios. CSC e i

B2.10. Utilización guiada das Tecnoloxías da Información e Comunicación para a procura e tratamento guiado da información.

B2.7. Utilizar as Tecnoloxías da Información e Comunicación para a procura e tratamento guiado da información.

BLOQUE 3. COMUNICACIÓN ESCRITA. ESCRIBIR

122

LCB2.7.1. Utiliza as Tecnoloxías da Información e Comunicación para a procura e tratamento guiado da información.

Ao longo de todo o curso.

No 3º Trimestre.

CCL CD CAA

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B3.1. Produción de textos para comunicar coñecementos, experiencias e necesidades

Criterios de avaliación

B3.1. Producir textos segundo un modelo con diferentes intencións comunicativas, con coherencia, aplicando as regras ortográficas e B3.2. Cohesión do texto: mantemento coidando a caligrafía, a orde e a do tempo verbal, presentación. puntuación,concordancia e substitucións básicas. B3.3. Coherencia nas secuencias de ideas e feitos e no mantemento do tema. B3.4. Aplicación das normas ortográficas. Acentuación.

123

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

LCB3.1.1. Escribe, en diferentes CCL soportes, textos sinxelos propios da vida cotiá e do ámbito social e CD escolar, atendendo á forma da CAA mensaxe (descritivos, narrativos, dialogados, expositivos e argumentativos) e a súa intención comunicativa (informativos, literarios, prescritivos e persuasivos): diarios, cartas, correos electrónicos, noticias, contos, folletos informativos e literarios, narracións, textos científicos, anuncios publicitarios, regulamentos, receitas, instrucións, normas...

Ao longo de todo o curso.

LCB3.1.2. Escribe textos organizando as ideas con cohesión básica e respectando as normas gramaticais e

Ao longo de todo o curso.

CCL CAA

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

ortográficas. LCB3.1.3. Escribe, de forma creativa, diferentes tipos de textos adecuando a linguaxe ás características do xénero.

CCL

LCB3.1.4. Elabora un informe seguindo un guión establecido que supoña a procura, selección e organización da información de textos de carácter científico, xeográfico ou histórico.

CCL

CCA CSIEE

CD CAA CSIEE CCEC

LCB3.1.5. Presenta un informe, utilizando soporte papel e informático, sobre situacións sinxelas, recollendo información de diferentes fontes (directas, libros, Internet), seguindo un

124

Ao longo de todo o curso.

CCL CD CAA CSIEE

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

plan de traballo e expresando conclusións.

b e

b e i

LCB3.1.6. Presenta os seus textos con caligrafía clara e limpeza.

CCL

CAA

B3.5. Valoración da propia produción escrita, así como da produción escrita dos seus compañeiros.

B3.2. Valorar a súa propia produción escrita, así como a produción escrita dos seus compañeiros.

LCB3.2.1. Valora a súa propia produción escrita, así como a produción escrita dos seus compañeiros.

B3.6. Normas e estratexias para a produción de textos: planificación (función, destinatario, xeración de ideas, estrutura...)

B3.3. Aplicar todas as fases do proceso de escritura na produción de textos escritos de distinta índole: planificación, textualización, revisión e reescritura, utilizando esquemas e mapas conceptuais, aplicando estratexias de tratamento da información, redactando os seus textos con claridade, precisión e corrección e

LCB3.3.1. Aplica correctamente CCL os signos de puntuación, as regras de acentuación e ortográficas propias do nivel nos seus textos escritos.

B3.7. Textualización en frases con secuencia lineal. B3.8. Revisión e mellora do texto. B3.9. Realización de ditados,

125

LCB3.3.2. Reproduce textos ditados, logo de identificar o sentido global e a información específica neles.

CSC

CCL

No 1º Trimestre.

No 1º e 2º Trimestres.

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos interpretando previamente o seu contido.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

avaliando, coa axuda de guías, as producións propias e alleas.

LCB3.3.3. Emprega, de xeito guiado e seguindo modelos, estratexias de planificación, procura e selección da información: tomar notas, elaborar esquemas, guións, borradores e mapas conceptuais.

CCL CD CAA CSIEE

LCB3.3.4. Redacta o texto e CCL revísao para melloralo, CAA utilizando borradores que amosan: a xeración e selección CSIEE de ideas, a revisión ortográfica e da secuencia coherente do escrito. LCB3.3.5. Amosa na evolución CCL dos seus escritos interese e CAA esforzo por escribir correctamente de forma persoal. CSIEE

126

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

b e h

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B3.10. Uso autónomo do dicionario, incorporando a súa consulta aos seus hábitos de escritura.

B3.4. Utilizar de xeito autónomo o dicionario.

LCB3.4.1. Utiliza habitualmente o CCL dicionario,en diferentes CAA soportes, no proceso de escritura.

B3.11. Creación de textos utilizando a linguaxe verbal e non verbal con intención informativa: carteis publicitarios. Anuncios. Cómic.

B3.5. Elaborar proxectos individuais LCB3.5.1. Elabora gráficas a ou colectivos sobre diferentes partir de datos seleccionados e organizados procedentes de temas do área. diferentes textos (libros de consulta, xornais, revistas etc.)

CCL

LCB3.5.2. Elabora con creatividade textos do seu interese: contos, anuncios, rimas, cancións, cómics, carteis … facendo ilustracións e buscando imaxes dixitais para facilita a súa comprensión ou mellorar a súa presentación.

CCL

CAA

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

No 2º e 3º Trimestres.

B3.12. Uso da linguaxe non discriminatoria e respectuosa coas

B3.6. Favorecer a través da linguaxe LCB3.6.1. Expresa, por escrito, a formación dun pensamento utilizando de xeito habitual,

127

CD CAA CSIEE

CCL

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

diferenzas.

crítico que impida discriminacións e unha linguaxe non sexista e prexuízos. respectuosa coas diferenzas.

B3.13. Utilización guiada das Tecnoloxías da Información e a Comunicación de modo eficiente e responsable para presentar as súas producións.

B3.7. Utilizar as Tecnoloxías da Información e a Comunicación de modo eficiente e responsable para presentar as súas producións.

LCB3.7.1. Usa con axuda Internet CCL e as Tecnoloxías da Información e a Comunicación para escribir, CD presentar e ilustrar os textos, CAA buscar información, crear táboas e gráficas

Ao longo de todo o curso.

B3.14. Produción de textos segundo Plan de escritura do centro

B3.8. Escribir os textos establecidos LCB3.8.1. Produce os textos CCL establecidos no plan de escritura no plan de escritura. CAA axeitados á súa idade e nivel.

Ao longo de todo o curso.

B4.1. Aplicar os coñecementos básicos sobre a estrutura da lingua, a gramática (categorías gramaticais), o vocabulario (formación e significado das palabras e campos semánticos), así

Ao longo de todo o curso.

e b e i

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

CSC

BLOQUE 4. COÑECEMENTO DA LINGUA e

B4.1. A palabra. B4.2. Recoñecemento das distintas clases de palabras e explicación reflexiva do seu uso en situacións concretas de comunicación (nome,

128

LCB4.1.1. Coñece e recoñece as categorías gramaticais pola súa función na lingua: presentar ao nome, substituír ao nome, expresar características do nome, expresar accións ou

CCL

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos verbo, adxectivo, preposición, adverbio, pronomes, artigos). Características e uso de cada clase de palabra.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

coma as regras de ortografía para favorecer unha comunicación máis eficaz.

estados, enlazar ou relacionar palabras.

B4.3. Conxugación dos verbos regulares e irregulares máis frecuentes.

B4.2. Recoñecemento das distintas clases de palabras e explicación reflexiva do seu uso en situacións concretas de comunicación (nome, verbo, adxectivo, preposición, adverbio, pronomes, artigos). Características e uso de cada clase de

B4.2. Desenvolver as destrezas e competencias lingüísticas a través do uso da lingua.

129

LCB4.1.2. Utiliza con corrección os tempos simples e compostos nas formas persoais e non persoais do modo indicativo e subxuntivo de todos os verbos ao producir textos orais e escritos.

CCL

LCB4.1.3. Diferenza familias de palabras.

CCL

LCB4.2.1. Coñece, recoñece e usa sinónimos, antónimos, polisémicos, homófonos, frases feitas na súa expresión oral e escrita.

CCL

LCB4.2.2. Recoñece palabras compostas, prefixos e sufixos e

CCL

Temporalización

No 1º e 2º Trimestres.

No 1º Trimestre.

No 2º Trimestres.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

palabra.

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

LCB4.2.3. Identifica e clasifica os CCL diferentes tipos de palabras nun texto.

B4.5. Recoñecemento e observación reflexiva dos constituíntes oracionais: a oración simple, suxeito e predicado. B4.6. Recoñecemento e uso dalgúns conectores textuais básicos.

B4.7. Uso eficaz do dicionario para ampliación de vocabulario e como consulta ortográfica e gramatical.

QUINTO

crea palabras derivadas.

B4.4. Vocabulario. Frases feitas. Formación de substantivos, adxectivos e verbos. Recursos derivativos: prefixos e sufixos na formación de nomes, adxectivos e verbos.

CURSO

B4.3. Sistematizar a adquisición de vocabulario a través dos textos.

130

LCB4.2.4. Utiliza diversos conectores básicos entre oracións nos textos orais e escritos.

CCL

LCB4.2.5. Recoñece a oración simple en textos sinxelos e distingue suxeito e predicado.

CCL

LCB4.3.1. Coñece a estrutura do dicionario e úsao, en diferentes soportes para buscar o significado de calquera palabra (derivados, sinónimos etc.).

CCL

LCB4.3.2. Selecciona a acepción

CCL

No 3º Trimestre.

No 1º Trimestre.

CAA

No 1º Trimestre.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

correcta segundo o contexto de entre as varias que lle ofrece o dicionario.

CAA

Temporalización No 1º Trimestre.

LCB4.3.3. Utiliza as normas CCL ortográficas axeitadas ao nivel e aplícaas nas súas producións escritas. e

B4.8. Clases de nomes: comúns, propios, individuais, colectivos, concretos e abstractos. B4.9. Ortografía: utilización das regras básicas de ortografía. Regras de acentuación. Signos de puntuación.

B4.4. Desenvolver estratexias para mellorar a comprensión oral e escrita a través do coñecemento da lingua.

B4.10. As relacións gramaticais Recoñecemento e explicación reflexiva das relacións que se establecen entre o substantivo e o resto dos compoñentes do grupo nominal.

131

LCB4.4.1. Sinala as CCL características que definen ás diferentes clases de palabras e nomes: clasificación e uso para construír un discurso sinxelo nos diferentes tipos de producións. LCB4.4.2. Utiliza correctamente as normas de concordancia de xénero e número na expresión oral e escrita.

CCL

LCB4.4.3. Aplica as normas de

CCL

Ao longo de todo o curso.

No 1º e 2º Trimestres.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

acentuación e clasifica as palabras dun texto. LCB4.4.4. Utiliza os signos de CCL puntuación nas súas producións escritas.

e i

B4.11. Utilización de material multimedia educativo e outros recursos didácticos ao seu alcance e propios da súa idade.

LCB4.4.5. Aplica as normas do uso da til nos textos de elaboración propia.

CCL

LCB4.4.6. Utiliza unha sintaxe básica nas producións escritas propias.

CCL

B4.5. Utilizar programas educativos LCB4.5.1. Utiliza distintos dixitais para realizar tarefas e programas educativos dixitais e outros recursos didácticos ao avanzar na aprendizaxe. seu alcance e propios da súa idade, como apoio e reforzo da aprendizaxe.

132

Ao longo de todo o curso.

CCL CD CAA

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B4.12. As variedades da lingua.

e o

d e o

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B4.6. Valorar a variedade lingüística LCB4.6.1. Valora a variedade CCL de España e do español como fonte lingüística de España e o español B4.13. Coñecemento xeral de CSC de enriquecemento cultural. de América. realidade plurilingüe de España e a súa Mostrar respecto tanto cara ás valoración como fonte de linguas e dialectos que se falan en enriquecemento persoal e como unha España, como cara ao español de mostra da riqueza do noso patrimonio América. histórico e cultural. B4.14. Identificación de similitudes e diferenzas entre as linguas que coñece para mellorar na súa aprendizaxe e lograr unha competencia comunicativa integrada.

B4.7. Comparar aspectos básicos LCB4.7.1. Compara aspectos das linguas que coñece para (gráficos, sintácticos e léxicos) mellorar na súa aprendizaxe e das linguas que coñece. lograr unha competencia integrada.

CCL

B5.1. Valorar os textos literarios e utilizar a lectura como fonte de lecer e información e consideralos como un medio de aprendizaxe e enriquecemento persoal.

CCL

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

CSC CSC

BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA e

B5.1. Valoración dos textos literarios como vehículo de comunicación e como fonte de coñecemento doutros mundos, tempos e culturas e como gozo persoal.

133

LCB5.1.1. Valora e recoñece as características fundamentais de textos literarios narrativos, poéticos e dramáticos.

CCEC

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B5.2. Lectura guiada de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, adaptacións de obras clásicas e literatura actual. B5.3. Lectura comentada de poemas, relatos e obras teatrais. B5.4. Identificación de recursos literarios.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B5.2. Integrar a lectura expresiva, a comprensión e interpretación de textos literarios narrativos, líricos e dramáticos na práctica escolar e recoñecer e interpretar algúns recursos básicos da linguaxe literaria e diferenciar as principais convencións formais dos xéneros.

LCB5.2.1. Realiza lecturas CCL guiadas de textos narrativos de tradición oral, literatura infantil, CCEC adaptacións de obras clásicas e literatura actual. LCB5.2.2. Interpreta a linguaxe figurada, en textos literarios.

CCL

Temporalización

No 2º Trimestre.

CAA

B5.5. Distinción entre conto e lenda. Coñecemento de lendas españolas e doutros países. e

B5.4. Identificación de recursos literarios.

B5.3. Coñecer e valorar os recursos LCB5.3.1. Distingue algúns literarios da tradición oral: poemas, recursos retóricos e métricos cancións, contos, refráns, adiviñas. básicos propios dos poemas. LCB5.3.2. Utiliza comparacións, metáforas, aumentativos, diminutivos e sinónimos en textos literarios.

134

CCL CCEC CCL CCEC

No 3º Trimestre.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B5.6. Creación de textos literarios en prosa ou en verso, valorando o sentido estético e a creatividade: contos, poemas, adiviñas, cancións, e teatro.

a b

B5.7. Comprensión, memorización e recitado de poemas co ritmo, entoación e dicción adecuados.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B5.4. Producir a partir de modelos dados textos literarios en prosa ou en verso, con sentido estético e creatividade: contos, poemas, adiviñas, cancións, e fragmentos teatrais.

LCB5.4.1. Crea sinxelos textos literarios (contos, poemas, cancións e sinxelas obras teatrais) a partir de pautas ou modelos dados.

CCL

B5.5. Participar con interese en dramatizacións de textos literarios adaptados á idade ou de produción propia.

LCB5.5.1. Realiza dramatizacións CCL individualmente e en grupo de textos literarios axeitados á súa CAA idade ou de produción propia. CSC

Temporalización

CAA CSIEE CCEC

Ao longo de todo o curso.

CCEC LCB5.5.2. Memoriza e reproduce CCL textos orais adecuados á súa idade: contos, poemas, cancións. CAA CCEC b e

B5.8. Dramatización e lectura dramatizada de textos literarios.

B5.6. Participar con interese en dramatizacións de textos literarios

135

LCB5.6.1. Realiza dramatizacións CCL individualmente e en grupo de textos literarios axeitados á súa CAA

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

b e o

B5.9. Valoración da literatura en calquera lingua (maioritaria, minoritaria ou minorizada) como vehículo de comunicación e como recurso de gozo persoal.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

adaptados á idade.

idade.

CCEC

B5.7. Valorar a literatura en calquera lingua, especialmente en lingua galega, como vehículo de comunicación e como recurso de gozo persoal

LCB5.7.1. Valora a literatura en CCL calquera lingua, especialmente en lingua galega, como vehículo CSC de comunicación e como recurso CCEC de gozo persoal.

136

Temporalización

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE

- Participar en situacións de comunicación, dirixidas ou espontáneas, respectando as normas da comunicación: quenda de palabra, organización do discurso, escoita e incorporación das intervencións dos demais. - Expresarse de forma oral para transmitir feitos, coñecementos e opinións ou para levar a cabo as diferentes funcións comunicativas, utilizando un vocabulario preciso e unha estrutura coherente. - Comprender o sentido global dos textos orais, recoñecendo as ideas principais e secundarias e identificando ideas ou valores non explícitos. - Ler en silencio valorando o progreso na velocidade e na comprensión, memorizar e reproducir textos. - Interpretar e integrar as ideas propias coas contidas nos textos, comparando e contrastando informacións diversas, e amosar a comprensión a través da lectura en voz alta coa entoación e coa fluidez adecuadas. - Narrar, explicar, describir, resumir e expoñer opinións e informacións en textos relacionados con situacións cotiás e escolares, de forma ordenada, adecuada, relacionando os enunciados entre si, usando de forma habitual os procedementos de planificación e revisión dos textos así como as normas gramaticais e ortográficas e coidando a caligrafía, a orde e a presentación. - Ler por propia iniciativa como fonte de pracer textos literarios da tradición oral e da literatura infantil adecuados ao ciclo, para coñecer as características da narración e da poesía e para facilitar a escritura dos ditos textos.

137

- Utilizar estratexias (de lectura e de escritura) para planificar traballos, localizar e recuperar información, realizar inferencias, esquemas. Resumir os textos lidos reflectindo a estrutura e as ideas principais e secundarias. - Utilizar textos científicos en diferentes soportes para recoller información, ampliar coñecementos e aplicalos en traballos persoais. - Usar e manexar con soltura as bibliotecas, videotecas, etc. e comprender os mecanismos e procedementos de organización e selección de obras e outros materiais. Colaborar no coidado e na mellora dos materiais bibliográficos e outros documentos dispoñibles na aula e no centro. - Identificar cambios que se producen nas palabras, nos enunciados e nos textos ao realizar segmentacións, cambios na orde, supresións e insercións que fan mellorar a comprensión e a expresión oral e escrita. - Comprender e utilizar a terminoloxía gramatical e lingüística propia do ciclo nas actividades de produción e comprensión de textos. - Coñecer e valorar a diversidade lingüística de Galicia e de España. - Estimar o galego, estar motivado cara ao seu dominio e usalo progresivamente en situacións informais e formais, para comunicarse e para aprender. - Usar habilidades lingüísticas e estratéxicas relacionadas coas áreas non lingüísticas para construír coñecementos, procesar información e expoñer conclusións e resultados mediante textos orais e escritos. - Interpretar e traducir textos breves en situacións nas que o destinatario da mensaxe non coñece a lingua do texto.

138

- Utilizar textos das diferentes linguas do currículo, de acordo coa súa competencia, para elaborar un pequeno traballo nunha destas linguas. - Utilizar programas informáticos para a elaboración e presentación de textos.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Competencia matemática e habilidades básicas en ciencias e tecnoloxía O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular nos permite usar, interpretar e expresar con claridade situacións cotiás que conteñen elementos matemáticos. Tamén ofrece a posibilidade real de uso de actividade matemática en diferentes contextos e desenvolver o uso da lingua como unha ferramenta para comunicarse e expresarse en diferentes niveis. - Interactuar co medio ambiente con respecto. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Xestionar coñecemento práctico de obxectos e dispositivos para resolver problemas e entender o que está pasando ao noso redor.

139

- Xestionar linguaxe matemática precisa, en calquera contexto. - Realizar calquera argumentos con diagramas de contexto lóxico-matemáticas. - Aplicar estratexias para solucionar calquera situación problema. - Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos reais e en calquera asignatura.

Competencia en comunicación lingüística A fala e a escrita esixen formación en cada unha das áreas. Debido ao carácter da zona, intentar adquirir habilidades comunicativas no uso da linguaxe. Vai ser unha prioridade para ofrecer ao alumnado as estratexias para fomentar a aprendizaxe adecuada e garantir unha xestión eficaz en situacións cotiás e en diferentes contextos en que está situado. - Comprender e producir mensaxes orais que conteñan feitos, coñecementos e opinións. - Adquirir técnicas de redacción aplicables a calquera escrito. - Ler e comprender de forma autónoma textos literarios en prosa e en verso. - Participar activamente en intercambios comunicativos orais respectando as normas que os rexen. - Comprender e utilizar a terminoloxía propia do ciclo: tipos de textos, clases de palabras, mecanismos básicos de formación do léxico.

140

- Mostrar interese pola lectura e pola escritura como instrumentos para relacionarse cos demais e para aprender. - Adaptar o significado das palabras ao contexto. - Buscar, recompilar e procesar a información. - Valorar os textos literarios como forma de comunicación, fonte de coñecemento e recurso de gozo persoal. - Expresar adecuadamente ideas e emocións. - Poñer en práctica os coñecementos e estratexias para escribir correctamente, mediante o estudo das normas ortográficas básicas, das normas de puntuación e acentuación e do estudo de todas as clases de palabras. - Comprender e saber comunicar as normas de uso da linguaxe. - Utilizar a linguaxe como instrumento de comunicación oral e escrita.

Tratamento da información e competencia dixital Ser competente no uso da tecnoloxía da información e comunicación como un instrumento de traballo intelectual inclúe o uso, no seu dobre papel de xeración e transmisión da información e do coñecemento. Desde esta área, faise preciso o manexo de ferramentas dixitais para a adquisición da información transformándoa en coñecemento. Na área de Lingua Castelá e Literatura vai adestrar os seguintes descritores:

141

- Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

Competencias Sociais e Cívicas A área de Lingua Castelá e Literatura pídenos desenvolver unha serie de actitudes e valores que nos van levar a saber desenvolvernos na sociedade na que vivimos. Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descriptores que enunciamos a continuación: - Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Identificar as implicacións que ten vivir nun estado social e democrático de dereito referendado por unha norma suprema chamada Constitución Española.

142

- Utilizar a lingua como destreza para a convivencia, o respecto e o entendemento. - Aprender a comunicarse cos demais e a comprender o que estes transmiten. - Desenvolver a capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. - Recoñecer a riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Valorar todas as linguas como aptas para a comunicación. - Acabar cos usos discriminatorios da linguaxe.

- Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Conciencia e expresións culturais e artísticas

143

A través da lingua, podemos coñecer o mundo no que vivimos, o ámbito que nos rodea e os seus cambios, polo que esta competencia nos pode dar unha visión diferente dende a perspectiva das diferentes manifestacións culturais e a forma de expresión artística. - Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Ler, comprender e valorar as obras literarias. - Usar de forma responsable os recursos da biblioteca. - Expresar sentimentos e emocións dende códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

144

- Manexar de xeito eficaz os recursos do traballo intelectual. - Favorecer a motivación e o gusto por aprender - Xestionar de forma eficaz os procesos de aprendizaxe. - Acceder ao saber e á construción de coñecementos mediante a linguaxe.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor A área de Lingua Castelá e Literatura esixe un proceso de ensino-aprendizaxe activo. O enfoque comunicativo radica na necesidade de utilizar a lingua. Será necesario iniciar o alumnado no adestramento de diferentes habilidades de emprendimiento como unha forma de consolidar as distintas ferramentas para comunicarse.

. Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas. . Ser constante no traballo superando as dificultades. . Xerar novas e diverxentes posibilidades dende coñecementos previos do tema. . Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa. . Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos.

145

. Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. . Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. . Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Desenvolver a autoestima ante a creación dos propios textos. - Comunicarse cun mesmo, analizar problemas, elaborar plans e tomar decisións. - Empregar a linguaxe para organizar o pensamento, comunicar afectos, regular emocións.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

146

En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos

147

- Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. - Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo.

148

- Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo.

149

- Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back). A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido, aos datos aportados pola avaliación continua do alumnado será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación do alumnado, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe.

150

A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estructuradas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

151

Na avaliación final, terase en conta, ademais, a valoración dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas

LINGUA CASTELÁ E LITERATURA ORAL LECTORA

COMPRENSIÓN LECTURA MECÁNICA

5% ORAL ESCRITA

EXPRESIÓN

152

25%

30%

COÑECEMENTO DA LINGUA. LITERATURA

Ortografía, gramática e vocabulario. Literatura

ACTITUDE ANTE A MATERIA Grao de esforzo, traer e coidar o material, rematar os traballos, traballar ben en equipo …

30%

10%

153

154

ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA

ÁREA DE LINGUA GALEGA E LITERATURA ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

CURSO

QUINTO

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B1.1. Comprensión de textos orais procedentes da radio, da televisión ou da internet, con especial incidencia na noticia, na entrevista, na reportaxe infantil e nos debates de actualidade, para obter información xeral sobre feitos e acontecementos que resulten significativos e distinguindo, de maneira xeral, información de opinión e elaboración dun resumo.

B1.1. Comprender textos orais sinxelos procedentes da radio, da televisión ou da internet, identificando os aspectos xerais máis relevantes así como as intencións, valores e opinións explícitos.

LGB1.1.1. Comprende as ideas CCL principais dun texto oral sinxelo, procedentes da radio, CAA da televisión ou de internet, identifica o tema e elabora un resumo.

No 3º Trimestre.

LGB1.1.2. Comprende o CCL significado literal e inferencial CSC dun texto oral sinxelo, distinguindo, de maneira xeral, información de opinión.

Ao longo de todo o curso.

B1.2.Valoración dos medios de comunicación social como instrumento de aprendizaxe.

B1.2. Valorar e utilizar os documentos audiovisuais dos medios de comunicación como instrumento de aprendizaxe.

LGB1.2.1. Accede a documentos audiovisuais e dixitais, para obter, seleccionar e clasificar, con certa autonomía, a información relevante e

Ao longo de todo o curso.

Temporalización

BLOQUE 1. COMUNICACIÓN ORAL: FALAR E ESCOITAR a e

b d e i

B1.3. Uso de documentos audiovisuais como medio de obter,

155

CCL CD CAA CSC

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

identificar, seleccionar, clasificar, con progresiva autonomía informacións relevantes para aprender.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

necesaria para realizar traballos ou completar información, valorando os medios de comunicación como instrumento de aprendizaxe. LGB1.2.2. Elabora textos orais sinxelos imitando modelos de calquera medio de comunicación.

CCL CD Ao longo de todo o curso. CAA CSIEE

a b c e

B1.4. Interpretación elemental en textos orais da retranca, da ironía e de dobres sentidos.

B1.3. Interpretar correctamente a retranca, a ironía e os dobres sentidos, en situacións de comunicación nas que estes resulten bastante evidentes.

LGB1.3.1. Interpreta en producións orais a retranca, a ironía e os dobres sentidos.

156

CCL

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B1.5. Comprensión e produción de textos orais breves para aprender e para informarse, tanto os creados con finalidade didáctica como os de uso cotián, de carácter informal (conversas entre iguais e no equipo de traballo) e dun maior grao de formalización (exposicións da clase, entrevistas ou debates).

b c e o

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B1.4. Comprender e producir textos orais propios do uso cotián ou do ámbito académico.

LGB1.4.1. Participa axeitadamente nunha conversa entre iguais, comprendendo o que di o interlocutor e intervindo coas propostas propias.

CCL

LGB1.4.2. Sigue unha exposición da clase e extrae, de xeito global, as ideas máis destacadas.

CCL

CAA Ao longo de todo o curso. CSC CSEIEE

157

No 1º e 2º Trimestres.

CAA

LGB1.4.3. Iníciase na CCL elaboración de pequenas CSIEE exposicións orais na aula adecuando o discurso ás CAA diferentes necesidades comunicativas (narrar, describir e expoñer), utilizando o dicionario se é preciso. LGB1.4.4. Participa

Temporalización

CCL

No 3º Trimestre..

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

activamente no traballo en grupo, así como nos debates.

CSIEE

Temporalización Ao longo de todo o curso.

CAA

LGB1.4.5. Identifica o grao de CCL formalidade da situación de comunicación e axusta a este a súa produción. a c e

B1.6. Actitude de escoita adecuada ante situacións comunicativas (tolerancia ás opinións, escoita atenta, respecto das de quen fala sen interrupcións inadecuadas).

B1.5. Manter unha actitude de escoita activa, respectando as opinións dos e das demais.

LGB1.5.1. Atende as intervencións dos e das demais en actos de fala orais, sen interromper.

CCL CSC

LGB1.5.2. Respecta as opinións CCL dos e das demais. CSC a c d

B1.7. Participación e cooperación nas situacións comunicativas de relación social especialmente as destinadas a favorecer a convivencia (debates,

B1.6. Participar nas diversas LGB1.6.1. Respecta as quendas CCL situacións de intercambio de palabra nos intercambios CSC oral que se producen na aula orais. amosando valoración e CAA

158

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

exposicións curtas, conversas, respecto polas normas que expresións espontáneas, asembleas, rexen a interacción oral. narracións orais, entrevistas) con valoración e respecto das normas que rexen a interacción oral (quendas de palabra, roles diversos no intercambio, respecto ás opinións das demais persoas, ton de voz, posturas e xestos adecuados).

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

LGB1.6.2. Respecta as opinións CCL das persoas participantes nos CSC intercambios orais e é consciente da posibilidade de CCEC empregar a lingua galega en calquera intercambio oral dentro da escola ou fóra dela. LGB1.6.3. Emprega unha postura e xestualidade adaptada ao discurso, para reforzalo e facilitar a súa comprensión.

CCL CSC CCEC

LGB1.6.4. Exprésase cunha CCL pronuncia e dicción correctas: articulación, ritmo, entoación CSC e volume. CCEC LGB1.6.5. Participa na conversa formulando e

159

Ao longo de todo o curso.

CCL CSC

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

contestando preguntas.

CCEC

Temporalización

CAA a b e

B1.8. Uso de estratexias elementais para comprender e facer comprender as mensaxes orais: fluidez, claridade, orde, léxico apropiado, pronuncia correcta, ton de voz, entoación, xestualidade, incorporación das intervencións das demais persoas e formulación de preguntas coherentes.

B1.7. Amosar interese por expresarse en público coherentemente, sen contradicións, sen repeticións innecesarias e usando nexos adecuados.

LGB1.7.1. Planifica e elabora un discurso oral coherente, sen contradicións nin repeticións innecesarias, utilizando un vocabulario adecuado á súa idade.

CCL CAA

LGB1.7.2. Elabora un discurso CCL oral cohesivo, utilizando nexos básicos adecuados. LGB1.7.3. Emprega o rexistro CCL lingüístico (formal ou informal) CSC adecuado a cada contexto. LGB1.7.4. Amosa un discurso oral fluído, claro, cunha pronuncia e entoación axeitada e propia da lingua

160

CCL CCEC

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

galega. b e i

B1.9. Produción de textos orais sinxelos propios dos medios de comunicación social mediante simulación para ofrecer e compartir información.

B1.8. Elaborar textos orais sinxelos propios dos medios de comunicación.

LGB1.8.1. Elabora textos CCL sinxelos propios dos medios de CD comunicación. CAA CSIEE CSC

d e

b d e

B1.10. Utilización de estratexias para potenciar a expresividade das mensaxes orais (miradas e posturas corporais).

B1.11. Actitude de cooperación e de respecto en situacións de aprendizaxe compartida.

B1.9. Reforzar a eficacia comunicativa das súas mensaxes orais, coa utilización de elementos propios da linguaxe non verbal.

LGB1.9.1. Utiliza a expresividade corporal: miradas e postura corporal para reforzar o sentido das súas producións orais.

B1.10. Amosar respecto e cooperación nas situacións de aprendizaxe en grupo.

LGB1.10.1. Amosa respecto ás CCL ideas dos e das demais e CAA contribúe ao traballo en grupo. CSIEE

CCL CCEC CSC CAA

161

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B1.12. Interese por expresarse oralmente coa pronuncia e coa entoación adecuadas.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B1.11. Interesarse por amosar unha pronuncia e entoación adecuadas.

LGB1.11.1. Interésase por expresarse oralmente coa pronuncia e entoación adecuada a cada acto comunicativo.

CCL

Temporalización

CAA CCEC CSIEE

a d

B1.13. Uso, de maneira xeral, dunha linguaxe non discriminatoria e respectuosa coas diferenzas.

e o

a d e

B1.14. Recoñecemento e valoración, de maneira global, das diferenzas dialectais orais da lingua galega, como elemento enriquecedor da lingua.

B1.12. Usar, de maneira LGB1.12.1. Usa, de maneira xeral, unha linguaxe non xeral, unha linguaxe non discriminatoria e respectuosa sexista. coas diferenzas. LGB1.12.2. Usa, de maneira xeral, unha linguaxe respectuosa coas diferenzas.

CCL

B1.13. Recoñecer, de maneira global, e valorar as diferenzas dialectais orais da lingua galega.

LGB1.13.1. Recoñece textos orais sinxelos pertencentes a diferentes variedades dialectais moi evidentes da lingua galega.

CCL

LGB1.13.2. Valora as

CCL

CSC CCL CSC

CCEC No 3º Trimestre.

162

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

diferenzas dialectais orais da CSC lingua galega como un símbolo de riqueza lingüística e cultural CCEC e o estándar como variante unificadora. a d e o

B1.15. Identificación da lingua galega B1.14. Identificar a lingua con calquera contexto de uso oral da galega con calquera contexto lingua: en diferentes ámbitos de uso oral. profesionais (sanidade, educación, medios de comunicación...) e en conversas con persoas coñecidas ou descoñecidas.

LGB1.14.1. Identifica a lingua galega oral con calquera contexto profesional: sanidade, educación, medios de comunicación...

CCL CCEC

LGB1.14.2. Recoñece a validez CCL da lingua galega para CCEC conversas con persoas coñecidas ou descoñecidas. CSC

BLOQUE 2. COMUNICACIÓN ESCRITA: LER b e

B2.1. Comprensión da información relevante en textos das situacións cotiás de relación social:

B2.1. Comprender, buscar, localizar e seleccionar información explícita en

LGB2.1.1. Comprende a información relevante de textos procedentes dos

163

CCL CD

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

correspondencia, normas, programas textos escritos de soportes variados (webs infantís, de actividades, convocatorias. libros, carteis) e iniciar a B2.2. Comprensión de textos sinxelos realización de inferencias procedentes dos medios de para determinar intencións e comunicación social (incluídas webs dobres sentidos bastante infantís e xuvenís) con especial evidentes. incidencia na noticia e na entrevista para obter información xeral, localizando informacións destacadas.

j o

B2.3. Comprensión de textos sinxelos do ámbito escolar en soporte papel ou dixital para aprender e para informarse, tanto os producidos con finalidade didáctica como os de uso social (folletos informativos ou publicitarios, prensa, programas, fragmentos literarios).

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

medios de comunicación social CSC ou propios de situacións cotiás. LGB2.1.2. Identifica as ideas principais e secundarias dun texto (narrativo, descritivo e expositivo).

CCL

LGB2.1.3. Busca, localiza e selecciona información concreta dun texto sinxelo, deducindo o significado de palabras e expresións polo contexto.

CCL

LGB2.1.4. Interpreta, personificacións, hipérboles, ironías e dobres sentidos en textos.

CCL

164

Temporalización Ao longo de todo o curso.

CAA No 3º Trimestre. CSIEE

CAA CSIEE

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

LGB2.1.5. Identifica a estrutura CCL dun texto e recoñece algúns mecanismos de cohesión (repeticións, sinónimos, anáforas). LGB2.1.6. Identifica o punto de CCL vista do autor ou autora e CAA diferencia, de maneira xeral, información, opinión e publicidade de carácter bastante evidente. LGB2.1.7. Emprega o dicionario para resolver as dúbidas de vocabulario que atopa nos textos.

CCL CAA CSIEE

LGB2.1.8. Fai unha lectura CCL rápida, selectiva ou integral en CAA función das necesidades de

165

No 2º e 3º Trimestres.

No 1º e 2º Trimestres.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

b e

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

cada momento.

CSIEE

LGB2.2.1. Interpreta e comprende, de maneira xeral, a información de gráficos, esquemas sinxelos e ilustracións redundantes, relacionándoa co contido do texto que acompaña.

CCL

B2.5. Subliñado, esquematización e B2.3. Realizar o subliñado das LGB2.3.1. Realiza o subliñado resumo da información relevante dun ideas principais dun texto das ideas principais dun texto sinxelo, e esquematizar e texto sinxelo. sinxelo. resumir o seu contido. LGB2.3.2. Esquematiza as ideas dun texto sinxelo, indicando as ideas principais e secundarias.

CCL

B2.4. Integración de coñecementos e de informacións procedentes de diferentes soportes para aprender, identificando e interpretando, con especial atención os datos que se transmiten mediante gráficos, esquemas e ilustracións.

Criterios de avaliación

B2.2. Interpretar e comprender, de maneira xeral, a información procedente de gráficos, esquemas sinxelos e ilustracións redundantes.

LGB2.3.3. Realiza o resumo dun texto sinxelo.

166

Temporalización Ao longo de todo o curso.

CAA CSC CSIEE CMCT

CAA

No 3º Trimestres.

CCL CAA

CCL

No 3º Trimestre.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave CAA

b e

B2.6. Uso de certas estratexias de control do proceso lector (anticipación, formulación de hipóteses, relectura...).

B2.4. Utilizar certas estratexias para mellorar a lectura.

LGB2.4.1. Deduce o posible contido dun texto sinxelo antes de lelo, axudándose do título e as ilustracións.

Temporalización No 3º Trimestre.

CCL CAA CSIEE

LGB2.4.2. Relé un texto e CCL marca as palabras clave para acadar a comprensión integral, CAA cando é preciso. CSIEE b e i

B2.7. Uso dirixido das tecnoloxías da información e da comunicación para a localización, selección, interpretación e organización da información.

B2.5. Utilizar as tecnoloxías da información para tratar a información nun texto sinxelo.

LGB2.5.1. Utiliza as tecnoloxías CCL da información para localizar e seleccionar a información nun CD texto sinxelo adecuado á súa CAA idade. LGB2.5.2. Utiliza as tecnoloxías CCL da información para organizar CD a información dun texto

167

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

sinxelo adecuado á súa idade. LGB2.5.3. Utiliza dicionarios dixitais para interpretar a información dun texto.

Ao longo de todo o curso. CCL CAA CD CSIEE

b e o

a b e

B2.8. Realización de diferentes tipos de lectura: de investigación, de aprendizaxe, de gozo persoal, de resolución de problemas.

B2.9. Lectura expresiva de textos literarios e non literarios, de diferente tipoloxía textual.

B2.6. Realizar diferentes tipos de lectura.

B2.7. Ler expresivamente textos de diversa tipoloxía (dramatizando cando é preciso) con fluidez e B2.10. Dramatización e lectura precisión, atendendo á dramatizada de textos literarios e non dicción, entoación,

LGB2.6.1. Realiza diferentes tipos de lectura en función de cada texto: de investigación, de aprendizaxe, de gozo persoal ou de resolución de problemas.

CCL

LGB2.7.1. Descodifica con precisión e rapidez as palabras.

CCL

CSIEE CAA

CAA

LGB2.7.2. Le textos en voz alta CCL con fluidez e precisión.

168

Temporalización

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos literarios.

a b e i

B2.11. Uso da biblioteca de aula e do centro, amosando certo coñecemento da súa organización (catalogación, funcionamento) e participación en actividades literarias e na elaboración de propostas. B2.12. Comezo no uso das bibliotecas, incluíndo as virtuais, de

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

intensidade de voz, ritmo e velocidade, adecuados ás diversas situacións funcionais da lectura en voz alta (ler para que alguén goce escoitando, ler para dar a coñecer un texto descoñecido, ler para compartir información que se acaba de localizar) facendo participar a audiencia da súa interpretación.

LGB2.7.3. Le textos en voz alta CCL con ritmo, velocidade e ton da voz adecuados.

B2.8. Usar as bibliotecas da aula e do centro, así como as virtuais, con certa autonomía, comprendendo como se organiza e colaborando no seu coidado e mellora.

LGB2.7.4. Le en voz alta adaptándose ao interese do auditorio: gozar escoitando, obter nova información...

CCL

LGB2.7.5. Fai lecturas dramatizadas de textos.

CCL

LGB2.8.1. Usa a biblioteca de aula con certa autonomía, para obter datos e informacións, e colabora no seu coidado e mellora.

CCL

CAA

Ao longo de todo om curso.

Ao longo de todo o curso.

CSC

CAA CSC

LGB2.8.2. Usa a biblioteca de CCL centro con certa autonomía,para obter datos e CAA

169

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

xeito cada vez máis autónomo, para obter información e modelos para a produción escrita.

a b

b e

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

informacións, e colabora no seu coidado e mellora.

CSC

LGB2.8.3. Usa as bibliotecas virtuais, para obter datos e informacións, con certa autonomía.

CCL

B2.9. Ter interese por ter LGB2.9.1. Amosa interese pola CCL unha biblioteca propia, física conservación e organización CAA dos seus libros físicos e/ou ou virtual. virtuais. CSC

B2.14. Interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e como medio de comunicación de experiencias.

B2.10. Amosar interese polos textos escritos como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación.

LGB2.10.1. Amosa interese pola lectura como fonte de aprendizaxe e medio de comunicación.

CCL CAA CSC CCEC

B2.15. Desenvolvemento da autonomía lectora, amosando

B2.11. Amosar certa autonomía lectora e

LGB2.11.1. Selecciona persoalmente as lecturas que

170

Temporalización

CAA

B2.13. Mantemento adecuado e ampliación da biblioteca persoal.

e a

CURSO

CCL

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

capacidade de elección de temas e de capacidade de selección de textos e de expresión das textos do seu interese, así como ser quen de expresar preferencias persoais. preferencias.

e m

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

desexa realizar e é quen de xustificalas en función dos seus gustos e necesidades. LGB2.11.2. Expresa, de maneira sinxela, opinións e valoracións sobre as lecturas feitas.

Temporalización Ao longo de todo o curso.

CCL CSC CAA CSIEE

a d e

B2.16. Análise de textos sinxelos B2.12. Analizar textos escritos en diferentes variedades, sinxelos escritos en bastante evidentes, da lingua galega. diferentes variedades da lingua galega.

LGB2.12.1. Identifica, de maneira global, as diferenzas lingüísticas, bastante evidentes, das variedades da lingua galega.

CCL CCEC

No 3º Trimestres. LGB2.12.2. Valora a variedade CCL interna da lingua como símbolo de riqueza lingüística CSC e cultural, así como o estándar CCEC como variante unificadora.

171

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

B3.1. Usar, de maneira xeral, as estratexias de planificación, textualización e revisión do texto.

LGB3.1.1. Planifica a CCL elaboración do texto, antes de CSIEE comezar a escribir, xerando ideas, seleccionando e CAA estruturando a información, mediante notas, esquemas ou guións.

Temporalización

BLOQUE 3. COMUNICACIÓN ESCRITA: ESCRIBIR a b e

B3.1. Uso, de maneira xeral, das estratexias de planificación, de textualización (formato, estrutura, ortografía e normas lingüísticas, puntuación, coherencia e cohesión...) e revisión como partes do proceso escritor.

Ao longo de todo o curso.

LGB3.1.2. Elabora o texto CCL cunha estrutura definida, con coherencia e cohesionando, de CAA maneira xeral, os enunciados. CSIEE LGB3.1.3. Utiliza os signos de puntuación (punto, coma, punto e coma, dous puntos, puntos suspensivos, signos de exclamación e interrogación).

172

CCL

No 2º Trimestre.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

LGB3.1.4. Aplica, de maneira CCL xeral, a norma lingüística: ortografía, acentuación, léxico, CSC morfosintaxe e usa, CCEC habitualmente, unha linguaxe non sexista. LGB3.1.5. Escribe e presenta textos propios elaborando borradores.

CCL CAA

No 3º Trimestre.

CSIEE LGB3.1.6. Usa o dicionario durante a elaboración de textos.

CCL CAA

Ao longo de todo o curso.

CSIEE a b e

B3.2. Composición de textos propios de situacións cotiás de relación social (correspondencia, normas, notas, invitacións e mensaxes curtas) de acordo coas características propias

B3.2. Crear textos sinxelos de diferente tipoloxía que permitan narrar, describir, resumir, explicar e expoñer opinións, emocións e

LGB3.2.1. Elabora, en CCL diferentes soportes, textos CAA propios da vida cotiá e académica, imitando modelos: CD cartas e correos electrónicos,

173

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

destes xéneros.

B3.3. Composición de textos de información e de opinión sinxelos, característicos dos medios de comunicación social, sobre feitos e acontecementos significativos, con especial incidencia na noticia, na entrevista e no comentario breve sobre libros ou música, en situacións reais ou simuladas.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

informacións relacionadas con situacións cotiás e aqueles que sexan característicos dos medios de comunicación.

mensaxes curtas, normas, notas e invitacións LGB3.2.2. Redacta textos xornalísticos (noticias, crónicas, reportaxes, entrevistas) e anuncios e carteis, imitando modelos publicitarios moi sinxelos.

CCL CSC CCEC CAA

LGB3.2.3. Crea diferentes tipos CCL de textos (narrativos, CAA expositivos, descritivos ou argumentativos) seguindo un guión establecido e adaptando a linguaxe ás características de cada xénero. LGB3.2.4. Escribe textos coherentes e empregando algúns elementos básicos de cohesión, usando o rexistro

174

Temporalización

No 2º e 3º Trimestres.

CCL CSC

No 3º Trimestre.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

b e

a b e j

B3.4. Produción de textos relacionados co ámbito académico para obter, organizar e comunicar información (cuestionarios, resumos, esquemas, descricións e explicacións).

Criterios de avaliación

B3.3. Elaborar textos do ámbito académico para obter, organizar e comunicar información.

B3.5. Redacción de textos breves e B3.4. Elaborar textos breves sinxelos: carteis publicitarios, e sinxelos con creatividade. anuncios, cómics, poemas, cancións e anécdotas.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

adecuado.

CCEC

LGB3.2.5. Resume o contido de textos sinxelos propios do ámbito da vida persoal ou familiar ou dos medios de comunicación.

CCL

LGB3.3.1. Elabora textos escritos propios do ámbito académico (cuestionarios, resumos, descricións, explicacións...) para obter, organizar e comunicar información.

CCL

LGB3.4.1. Elabora textos sinxelos que combinan a linguaxe verbal e non verbal: carteis publicitarios, anuncios, cómic, contos, poemas, cancións e anécdotas.

CCL

175

Temporalización

CSC CAA

CAA CSIEE

CSC CCEC CAA

No 3º Trimestre.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

CSIEE LGB3.4.2. Escribe textos sinxelos de carácter creativo.

CCL CAA CSIEE Ao longo de todo o curso.

LGB3.4.3. Aprecio polos usos creativos da linguaxe.

CCL CAA CSIEE

b d e

B3.6. Uso das TIC, con certa autonomía, na busca de información, o tratamento dos textos e a realización de presentacións.

B3.5. Usar as TIC, con certa LGB3.5.1. Busca e selecciona autonomía, para a busca de información en diferentes información, tratamento dos fontes e soportes dixitais. textos e realización de presentacións.

i j

CCL CD No 2º e 3º Trimestres. CAA CSIEE

LGB3.5.2. Emprega procesadores de textos con

176

CCL

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

certa autonomía.

CAA CSIEE CD

LGB3.5.3. Utiliza, CCL habitualmente, correctores de CD textos. CAA CSIEE LGB3.5.4. Utiliza as TIC, con CCL certa autonomía, para realizar CD presentacións elementais. CSIEE b e i

B3.7. Utilización de elementos gráficos e paratextuais para facilitar a comprensión (ilustracións, gráficos, táboas e tipografía) e ilustración

B3.6. Utilizar recursos gráficos e paratextuais que faciliten a comprensión dos textos e contribúan á súa

LGB3.6.1. Usa recursos gráficos e paratextuais para facilitar a comprensión dos textos e ilustralos de maneira

177

CCL CD CSIEE

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

j a b e i

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

creativa dos propios textos.

ilustración creativa.

creativa.

B3.8. Interese polo coidado e a presentación dos textos escritos e respecto pola norma ortográfica.

B3.7. Coidar a presentación dos traballos escritos en calquera soporte e valorar a lingua escrita como medio de comunicación.

LGB3.7.1. Coida a presentación CCL dos textos seguindo as normas CD básicas de presentación establecidas: marxes, CAA disposición no papel, limpeza, calidade caligráfica, separación entre parágrafos, interliñado… en calquera soporte.

B3.9.Valoración da escritura como instrumento de relación social, de obtención e de reelaboración da información e dos coñecementos.

LGB3.7.2. Valora a lingua escrita como medio de comunicación.

CCL

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

CSC

BLOQUE 4. COÑECEMENTO DA LINGUA e

B4.1. Uso e identificación intuitiva da terminoloxía seguinte nas actividades de produción e interpretación: denominación dos textos traballados; clases de palabras, sílaba tónica e

B4.1. Utilizar terminoloxía lingüística e gramatical básica, funcionalmente, como apoio á comprensión e á produción de textos, así

LGB4.1.1. Recoñece as CCL diferentes categorías CAA gramaticais pola súa función na lingua: substantivo, artigo, pronome, adxectivo, adverbio,

178

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos átona; enunciados: frase e oración; tipos de enunciado: declarativo, interrogativo, exclamativo, imperativo; enlaces: preposición; grupo de palabras: núcleo e complementos; substantivos, artigos e pronomes, adxectivo; tempo e modo verbal; persoa gramatical; modo imperativo e infinitivo; complementos do nome e complementos do verbo: o suxeito.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

como aplicar o seu coñecemento no uso da lingua.

verbo e preposición. LGB4.1.2. Conxuga e usa con corrección as formas verbais persoais e non persoais dos verbos.

CCL

LGB4.1.3. Diferenza as sílabas que conforman cada palabra, diferenciando a sílaba tónica das átonas.

CCL

LGB4.1.4. Identifica e clasifica os diferentes tipos de enunciado: declarativo, interrogativo, exclamativo, imperativo.

CCL

No 3º Trimestre.

CAA

No 1º Trimestre.

CAA

LGB4.1.5. Recoñece as CCL oracións simples, comprende o CAA seu significado, utiliza correctamente a concordancia

179

Temporalización

No 1º Trimestre.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

de xénero e número e identifica o verbo e os seus complementos: o suxeito, así como os complementos do nome. b e

B4.2. Coñecemento xeral das normas ortográficas, apreciando o seu valor social e a necesidade de cinguirse a elas nos escritos. B4.3. Uso de procedementos de derivación, de comparación e de contraste para xulgar sobre a corrección das palabras e xeneralizar as normas ortográficas.

B4.4. Comparación de estruturas sintácticas diversas para observar a súa equivalencia semántica ou

B4.2. Coñecer e aplicar, de forma xeral, as normas ortográficas xerais e as de acentuación en particular, apreciando o seu valor social e a necesidade de cinguirse a elas.

LGB4.2.1. Aplica xeralmente as CCL normas de acentuación xerais CSC e de acentuación diacrítica e aprecia o seu valor social e a CCEC necesidade de cinguirse a elas. LGB4.2.2. Coñece e utiliza as normas ortográficas, aplicándoas nas súas producións escritas con especial atención nas regras do h, b/v, c/cc, s/x, ll/i/x.

B4.3. Utilizar correctamente LGB4.3.1. Emprega con as regras de puntuación, así corrección os signos de como unha sintaxe adecuada puntuación, facendo unha

180

CCL CSC CCEC

CCL

No 1º e 3º Trimestre.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

posibles alteracións do significado.

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

nas producións orais e escritas.

valoración dos resultados.

Temporalización

LGB4.3.2. Usa unha sintaxe CCL adecuada nas súas producións. LGB4.3.3. Respecta, de xeito CCL xeral, as normas morfosintácticas de colocación CSC do pronome átono. CCEC e

B4.5. Exploración das posibilidades do uso de diversos enlaces entre oracións (causa, consecuencia, finalidade, contradición...), así como algúns elementos de cohesión, en relación coa composición de textos.

B4.6. Identificación, en oracións, do verbo e os seus complementos,

B4.4. Recoñecer e empregar os conectores básicos, así como outros elementos de cohesión.

LGB4.4.1. Usa diversos CCL conectores básicos entre oracións: causa, consecuencia, CAA finalidade, contradición... LGB4.4.2. Recoñece determinados procesos de cohesión nos textos: anáfora, sinónimos...

B4.5. Identificar o papel semántico do suxeito e

No 2º Trimestre.

CCL CAA

B4.5.1. Identifica, en oracións CCL sinxelas, o papel semántico do

181

No 1º Trimestre.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos especialmente o suxeito, e do papel semántico do suxeito (axente, paciente e causa). B4.7. Transformación de oracións sinxelas de activa en pasiva, e viceversa, para mellorar a comprensión de determinados textos.

b e i

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

transformar oracións activas sinxelas en pasivas, e viceversa, para mellorar a comprensión e a produción de textos.

suxeito..

CAA

No 1º Trimestre.

B4.5.2. Recoñece se a oración CCL é activa ou pasiva e é quen de facer a transformación dunha CAA noutra.

No 1º Trimestre.

Temporalización

B4.8. Práctica do paso de estilo directo a estilo indirecto na narración, para mellorar a produción de textos.

B4.6. Transformar un texto narrativo sinxelo de estilo directo noutro de estilo indirecto.

B4.6.1. Transforma un texto sinxelo narrativo de estilo directo noutro de estilo indirecto.

CAA

No 2º Trimestre.

B4.9. Uso eficaz do dicionario, en papel ou electrónico, na busca da ampliación do vocabulario e como consulta ortográfica e gramatical.

B4.7. Ampliar o vocabulario a partir do uso do dicionario e do traballo e reflexión sobre as palabras que conforman a lingua.

LGB4.7.1. Usa axeitadamente CCL o dicionario en papel ou dixital para buscar calquera palabra, CAA seleccionando a acepción CD precisa segundo cada contexto e como consulta ortográfica.

No 1º Trimestre.

B4.10. Ampliación do vocabulario, mediante o traballo con palabras

182

CCL

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

sinónimas, antónimas, homónimas, polisémicas; aumentativos e diminutivos, frases feitas, siglas e abreviaturas.

d e h m o

B4.12. Coñecemento xeral das características relevantes (históricas, socioculturais...) da lingua galega e identificación e valoración desta lingua dentro da realidade plurilingüe e pluricultural de España e de Europa.

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

LGB4.7.2. Recoñece e crea CCL palabras derivadas CAA (prefixación e sufixación) e compostas, identificando e formando familias de palabras.

B4.11. Ampliación do vocabulario mediante os procedementos de creación de palabras: derivación (prefixos e sufixos) e composición.

CURSO

B4.8. Coñecer,de xeito xeral, as características relevantes da lingua galega e identificar e valorar esta lingua dentro da realidade plurilingüe e pluricultural de España e de Europa.

LGB4.7.3. Recoñece e usa sinónimos, antónimos, homónimos, palabras polisémicas de uso frecuente, frases feitas, siglas e abreviaturas.

CCL

LGB4.8.1. Coñece, de xeito xeral, as características máis relevantes (históricas, socioculturais...) da lingua galega.

CCL

LGB4.8.2. Identifica e valora a lingua galega dentro da realidade plurilingüe e

CCL

183

Temporalización

No 2º Trimestre.

CAA

No 1º Trimestre.

CCEC

CSC

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

a d e

B4.13. Comparación entre aspectos das linguas que o alumnado coñece e/ou está a aprender para mellorar os procesos comunicativos e recoñecer as interferencias.

Criterios de avaliación

B4.9. Establecer relacións elementais entre as diversas linguas que utiliza ou está a aprender o alumnado.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

pluricultural de España e de Europa.

CCEC

Temporalización No 1º Trimestre.

LGB4.9.1. Recoñece, de forma CCL xeral, e evita as interferencias CCEC entre as linguas que está a aprender. LGB4.9.2 Identifica diferenzas, CCL regularidades e semellanzas, ortográficas e léxicas entre todas as linguas que coñece e/ou está a aprender, como punto de apoio para a súa aprendizaxe.

BLOQUE 5. EDUCACIÓN LITERARIA b d

B5.1. Escoita, memorización e reprodución de textos procedentes da literatura popular oral galega (refráns, adiviñas, lendas, contos,

B5.1 Escoitar, memorizar, reproducir e valorar textos procedentes da literatura popular galega e da literatura

LGB5.1.1. Escoita, memoriza e CCL reproduce textos procedentes CAA da literatura popular oral galega (refráns, adiviñas,

184

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

poemas, conxuros, ditos e cantigas), galega en xeral. así como da literatura galega en xeral.

Criterios de avaliación

B5.2. Valoración e aprecio do texto literario galego (oral ou non) como vehículo de comunicación, fonte de coñecemento da nosa cultura e como recurso de gozo persoal.

b d e i

B5.3. Lectura persoal, silenciosa e en voz alta de obras en galego adecuadas á idade e aos intereses (conto, cómic, novela). B5.4. Lectura guiada de textos da literatura infantil, adaptacións breves de obras literarias clásicas e literatura actual en diversos soportes.

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

lendas, contos, poemas, conxuros, ditos,cantigas) e da literatura galega en xeral

CCEC

Temporalización

LGB5.1.2. Valora os textos da CCL literatura oral galega como fonte de coñecemento da nosa CCEC cultura e como recurso de gozo persoal. B5.2. Ler textos e obras n galego da literatura infantil, adaptacións breves de obras clásicas e literatura actual, adaptadas á idade e en diferentes soportes.

LGB5.2.1. Le en silencio obras CCL e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de CCEC obras clásicas e literatura CD actual, adaptadas á idade e en diferentes soportes. LGB5.2.2. Le en voz alta obras CCL e textos en galego da literatura infantil, adaptacións breves de CCEC obras clásicas e literatura CD actual, adaptadas á idade e en

185

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

diferentes soportes. b d e

B5.5. Lectura comentada de poemas, de relatos e de obras teatrais tendo en conta as convencións literarias (xéneros, figuras) e a presenza de certos temas e motivos repetitivos.

B5.3. Identificar as características dos diferentes xéneros e as figuras literarias, así como temas recorrentes.

LGB5.3.1. Identifica as características principais dos diferentes xéneros literarios: narrativa, poesía e teatro.

CCL

LGB5.3.2. Distingue algúns recursos retóricos e métricos propios dos poemas.

CCL

CCEC

No 1º Trimestre.

LGB5.3.3. Identifica e emprega CCL algunhas figuras literarias: CCEC comparacións, personificacións, hipérboles e CAA xogos de palabras.

B5.6. Recreación e composición de poemas e relatos para comunicar

B5.4. Recrear e compoñer poemas e relatos sinxelos a

LGB5.3.4. Identifica os temas recorrentes na literatura.

CCL

LGB5.4.1. Recrea e compón poemas e relatos, a partir de

CCL

186

CCEC

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

b d

CURSO

QUINTO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

sentimentos, emocións, estados de ánimo, lembranzas, recoñecendo as características dalgúns modelos.

partir de modelos dados.

modelos sinxelos, para CCEC comunicar sentimentos, emocións, estados de ánimo e CSC lembranzas.

B5.7. Dramatización e lectura dramatizada de textos literarios.

B5.5. Participar activamente en dramatizacións de textos literarios.

LGB5.5.1. Participa activamente en dramatizacións de textos literarios.

B5.8. Valoración da literatura en calquera lingua (maioritaria, minoritaria ou minorizada), como vehículo de comunicación, fonte de coñecemento e como recurso de gozo persoal.

B5.6. Valorar a literatura en calquera lingua, como vehículo de comunicación, fonte de coñecemento e como recurso de gozo persoal.

LGB5.6.1. Valora a literatura CCL en calquera lingua, como CSC vehículo de comunicación, fonte de coñecemento e como CCEC recurso de gozo persoal.

e a d e o a d

Ao longo de todo o curso.

CCL

B5.9. Interese por coñecer os B5.7. Amosar interese, LGB5.7.1. Compara imaxes, CSC modelos narrativos e poéticos que se respecto e tolerancia ante las símbolos e mitos sinxelos diferenzas persoais, sociais e doutras culturas cos da cultura CCEC utilizan noutras culturas. galega, amosando interese e

187

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

LINGUA GALEGA E LITERATURA

Obxectivos

Contidos

B5.10. Comparación de imaxes, culturais. símbolos e mitos facilmente interpretables que noutras culturas serven para entender o mundo e axudan a coñecer outras maneiras de relacións sociais.

Criterios de avaliación

CURSO

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

respecto. LGB5.7.2. Amosa curiosidade CSC por coñecer outras costumes e CCEC formas de relación social, respectando e valorando a diversidade cultural.

188

Ao longo de todo o curso.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE

- Estima a lingua de Galicia e úsaa como canle de transmisión das súas propias experiencias en todas as situacións de comunicación. - Compara textos, orais e escritos, producidos nas diferentes variedades da lingua galega. - Participa de forma construtiva en situacións comunicativas propias da vida escolar, integrando as normas que posibilitan o intercambio nestas situacións. - Comprende o senso de mensaxes orais de uso habitual e interpreta a función de elementos non explícitos que modifican ou varían a intención comunicativa. - Reproduce textos orais empregando a pronunciación, o ritmo e a entoación adecuados. - Produce textos orais nos que se presenten de forma ordenada e coherente os feitos, as ideas ou as vivencias. - Comprende un texto lido, utilizando estratexias de comprensión e métodos adecuados para resolver as dúbidas que se presenten. - Le textos de diverso tipo con fluidez, empregando a pronunciación, a entoación e o ritmo adecuados. - Valora positivamente o texto escrito como instrumento de comunicación e como fonte de pracer e de información. Tamén, manifesta preferencias na selección de lecturas e expresa as propias opinións sobre elas.

189

- Redacta textos escritos de diferente tipo empregando a estructura textual correspondente e utilizando os procedementos básicos que dan cohesión ao texto. - Integra nos textos escritos as normas ortográficas e emprega apoios, que no proceso de produción dun texto, permitan resolver dúbidas ortográficas. - Identifica os elementos básicos que integran a oración simple, coñece a concordancia na frase e utilízaos para mellorar as propias producións. - Comprende unha mensaxe, oral ou escrita, na que se integren os distintos códigos, verbal e non verbal, e analiza as súas características. - Identifica, en textos orais e escritos habituais, determinados temas e usos da lingua que supoñan unha discriminación social, racial, sexual ou doutro tipo.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Competencia en comunicación lingüística

190

Debido ao carácter da área de Lingua Galega e Literatura, trataremos de que adquiran as destrezas comunicativas no uso da lingua. Será unha prioridade dotar o alumnado de estratexias que favorezan unha correcta aprendizaxe e que lle aseguren un manexo efectivo nas situacións cotiás e en diferentes contextos nos que se encontre. - Comprender o sentido dos textos escritos. - Gozar coa lectura. - Expresar oralmente, de xeito ordenado e claro, calquera tipo de información. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario. - Coñecer a orde das palabras no dicionario. - Interpretar, comprender e utilizar a información que aparece no dicionario. - Comprender e saber aplicar as normas ortográficas e gramaticais da lingua. - Comprender o sentido figurado de expresións feitas. - Desenvolver a atención para resolver xogos lingüísticos. - Aprender a coñecer a biblioteca recoñecendo as normas polas que se rexe. - Buscar, recompilar e procesar a información. - Utilizar a lingua como instrumento de comunicación oral e escrita.

191

- Producir textos orais e escritos. - Discriminar diferentes tipoloxías textuais. - Comprender, compoñer e utilizar textos narrativos, expositivos, poéticos e teatrais. - Coñecer e utilizar os recursos necesarios para a descrición de animais, persoas e paisaxes. - Coñecer técnicas sinxelas para estruturar e redactar un conto. - Recoñecer e saber aplicar as características propias da lingua poética. - Expresar axeitadamente ideas e emocións. - Entender o contexto sociocultural da lingua, así como a súa historia, para un mellor uso desta. - Manter conversacións noutras linguas sobre temas cotiáns en distintos contextos. - Utilizar os coñecementos sobre a lingua para buscar información e ler textos en calquera situación. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas.

192

matemática en contextos variados para poder desenvolver así a utilización da linguaxe como instrumento para poder comunicarse e expresarse a diferentes niveis. - Interactuar co contorno natural de xeito respectuoso. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Manexar os coñecementos sobre o funcionamento dos obxectos e aparatos para solucionar problemas e comprender o que acontece ao noso redor. - Manexar a linguaxe matemática con precisión en calquera contexto. - Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos. - Aplicar as estratexias de resolución de problemas a calquera situación problemática. - Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos reais e en calquera materia.

Tratamento da información e competencia dixital Ser competente na utilización das Tecnoloxías da Información e a Comunicación como instrumento de traballo intelectual inclúe utilizalas na súa dobre función de transmisoras e xeradoras de información e coñecemento. Dende esta área faise necesario o manexo de ferramentas dixitais para a adquisición de información transformándoa en coñecemento.

193

- Empregar distintas fontes para a busca de información. - Consultar un dicionario en Internet. - Visitar bibliotecas virtuais e acceder á información que achegan. - Buscar, seleccionar e manexar os datos obtidos en Internet ou noutras fontes de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos. - Utilizar as distintas canles de comunicación audiovisual para transmitir informacións diversas. - Desenvolver a capacidade para interpretar as noticias que achegan os medios de comunicación e opinar sobre elas. - Saber utilizar o correo electrónico para se comunicar. - Recoñecer o particular rexistro lingüístico das SMS e comprender que non se axusta ás normas gramaticais. - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

Competencias Sociais e Cívicas

194

A área de Lingua Galega e Literatura pídenos desenvolver unha serie de actitudes e valores que nos van levar a saber desenvolvernos na sociedade na que vivimos. Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores, que enunciamos a continuación: - Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Identificar as implicacións que ten vivir nun estado social e democrático de Dereito referendado por unha norma suprema chamada Constitución Española. - Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Crear un sistema de valores propio baseado no respecto. - Entender a lingua como a base da convivencia, o respecto e o entendemento. - Recoñecer a diferenza entre os seres humanos como un valor enriquecedor. - Aprender a comunicarse cos demais e a comprender o que estes transmiten. - Valorar todas as linguas como aptas para a comunicación. - Recoñecer as variantes da lingua como fenómenos da fala e respectalas. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en ámbitos de participación establecidos. - Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Aprender a comportarse dende o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela.

195

- Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Conciencia e expresións culturais e artísticas A través da lingua, podemos coñecer o mundo no que vivimos, o contorno que nos rodea e os seus cambios, polo que esta competencia nos pode dar unha visión diferente dende a perspectiva das diferentes manifestacións culturais e a forma de expresión artística. - Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Ler, comprender e valorar as obras literarias. - Coñecer e valorar as tradicións propias da nosa comunidade. - Comprender, apreciar e valorar as manifestacións artísticas, propias e alleas. - Coñecer algúns persoeiros claves da cultura galega. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Usar de forma responsable os recursos da biblioteca. - Expresarse con imaxinación e creatividade. - Poder apreciar nun texto literario e noutro tipo de creacións os trazos que contribúen á súa estética. - Expresar sentimentos e emocións dende códigos artísticos.

196

- Apreciar a beleza das expresións artísticas e no cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

Competencia para aprender a aprender A competencia de aprender a aprender supón dispoñer de habilidades para iniciarse na aprendizaxe e ser capaz de continuar aprendendo de xeito cada vez máis eficaz e autónomo de acordo a aquilo que nos formulamos. Nesta área vese a necesidade de traballar de forma explícita a confianza nun mesmo para poder traballar cos outros e o gusto por aprender. - Xestionar os recursos e motivacións persoais en favor da aprendizaxe. - Desenvolver as distintas intelixencias múltiples. - Desenvolver estratexias que favorezan a comprensión rigorosa dos contidos. - Adquirir e aplicar uns hábitos de traballo. - Acceder ao saber e á construción de coñecementos mediante a lingua. - Utilizar recursos de carácter lúdico na adquisición de conceptos. - Desenvolver e aplicar a lóxica para establecer relacións semánticas ou gramaticais. - Saber abstraer e sistematizar as ideas esenciais dun texto para elaborar un esquema.

197

- Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Planificar recursos necesarios e pasos a realizar no proceso de aprendizaxe.

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor A área de Lingua Galega e Literatura esixe un proceso de ensino-aprendizaxe activo. O enfoque comunicativo radica na necesidade de utilizar a lingua. Será necesario iniciar o alumnado en adestrar diferentes habilidades de emprendemento como unha forma de consolidar as diferentes ferramentas para comunicarse. - Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas. - Ser constante no traballo superando as dificultades. - Xerar novas e diverxentes posibilidades dende coñecementos previos do tema. - Configurar unha visión de futuro realista e ambiciosa. - Optimizar o uso de recursos materiais e persoais para a consecución de obxectivos. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. - Contaxiar entusiasmo pola tarefa e confianza nas posibilidades de alcanzar obxectivos. - Tomar a iniciativa de participar na dramatización de textos propios ou alleos.

198

- Adquirir a necesaria confianza nun mesmo para interactuar cos demais e tomar decisións propias. - Utilizar a lingua para organizar o pensamento, comunicar afectos e opinións, regular emocións. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. -

Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

Pensamos que a avaliación constitúe un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e ónde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros. En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes.

199

Concepto - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular.

200

- Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. - Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control.

201

Modalidades - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas.

202

- Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles. - Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back). A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido,aos datos aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e

203

dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información. Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estructuradas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

204

Na avaliación final, terase en conta, ademais, a valoración dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas

LINGUA GALEGA E LITERATURA ORAL LECTORA

COMPRENSIÓN LECTURA MECÁNICA

5% ORAL ESCRITA

EXPRESIÓN

205

25%

30%

COÑECEMENTO DA LINGUA. LITERATURA

Ortografía, gramática e vocabulario. Literatura

ACTITUDE ANTE A MATERIA Grao de esforzo, traer e coidar o material, rematar os traballos, traballar ben en equipo …

30%

10%

206

207

(EDUCACIÓN PLÁSTICA) DE EDUCACIÓN ÁREA INGLÉS LINGUA ESTRANXEIRA: DE PRIMEIRAARTÍSTICA ÁREA

ÁREA DE EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA)

ÁREA Obxectivos

EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA) Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave Temporalización

BLOQUE 1. EDUCACIÓN AUDIOVISUAL  j  e

 j  e

 B1.1. Indagación sobre as posibilidades plásticas dos elementos naturais e o seu uso con fins expresivos.

 B1.1. Distinguir as diferenzas fundamentais entre as imaxes fixas e en movemento, clasificándoas seguindo patróns aprendidos.

 B1.2. Exploración das posibilidades de  B1.2. Identificar e describir os materiais, texturas, formas, cores etc. materiais, utensilios e soportes, sobre diferentes soportes. texturas, formas e colores; comprobando as posibilidades que  B1.3. Análise da interrelación dos achegan para a creación artística. códigos e a intencionalidade comunicativa.  B1.4. Interese por aplicar ás representacións plásticas os descubrimentos obtidos na exploración de materiais.

 EPB1.1.1. Recoñece as imaxes fixas  CCEC e en movemento e clasifícaas  CSIEE  EPB1.1.2. Debuxa aspectos da vida cotiá.

No 1º e 2º Trimestres.

 EPB1.2.1. Identifica os recursos e os  CCEC materiais utilizados para elaborar  CCL unha obra.  EPB1.2.2. Analiza as posibilidades de materiais, texturas, formas e cores aplicadas sobre diferentes soportes.

 CCEC

Ao longo de todo o curso.

 B1.5. Exploración das posibilidades expresivas da liña segundo a forma, a dirección, a situación espacial e a sensación de movemento e de repouso.  j  e

 B1.6. Documentación, rexistro e valoración de formas artísticas e artesanais representativas da

 B1.3. Aproximarse á lectura, análise e  EPB1.3.1 . Coñece a evolución da interpretación da arte e as imaxes fixas fotografía desde o branco/negro á e en movemento nos seus contextos cor, do formato papel ao dixital, e

208

 CCEC  CCL

Ao longo de todo o

ÁREA Obxectivos

EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA) Contidos expresión cultural.  B1.7. Realización de fotografías (enfoque e planos) para enriquecer un informe, para recoller actividades de centro, para ilustrar unha noticia,…

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

culturais e históricos, comprendendo, de maneira crítica, o significado e función social, sendo capaz de elaborar imaxes novas a partir dos coñecementos adquiridos.

QUINTO Competencias clave

valora as posibilidades que proporciona a tecnoloxía.

Temporalización curso.

 EPB 1.3.2. Realiza fotografías utilizando medios tecnolóxicos, analizando, a posteriori, se o encadre é o máis axeitado para o propósito inicial.

 CCEC

 EPB 1.3.3. Recoñece os diferentes temas da fotografía.

 CCEC

 CCL

BLOQUE 2. EXPRESIÓN ARTÍSTICA  j  e

 B2.1. Uso de texturas para  B2.1. Experimentar coas imaxes como caracterizar imaxes e obxectos, e para unha ferramenta para deseñar o tratamento de imaxes dixitalizadas. documentos de información e comunicación (carteis, guías, folletos  B2.2. Preparación de documentos etc.) propios da comunicación artística: carteis, programas e guías.

 EPB2.1.2. Busca un cartel e confecciona o seu propio anuncio.

 B2.3. Disposición á orixinalidade e á espontaneidade á hora de plasmar ideas.  j  e  a

 EPB2.1.1. Realiza composicións que  CCEC transmitan emocións e sensacións  CSIEE básicas, utilizando distintos  CCL elementos e recursos para os axustar ás necesidades.

 B2.4. Comparación entre as formas  B2.2. Realizar planos, mapas e carteis,  EPB2.2.1. Confecciona planos, e que a representación do espazo individualmente e en grupo; mapas simples coa axuda das adopta en diferentes áreas ou ámbitos, manexando as ferramentas básicas do ferramentas básicas, como mapas de estradas, guías, debuxo xeométrico. individualmente e en grupo. pintura de paisaxes e planos.  EPB2.2.2. Utiliza e manexa os  B2.5. Construción de estruturas e elementos que estruturan o espazo transformación de espazos usando gráfico (cuadrícula).

209

Ao longo de todo o curso.

 CCEC  CSIEE

No 1º e 2º Trimestres.

 CCEC  CMCCT  CSC No 1º e 2º Trimestres.  CCEC  CMCT

ÁREA Obxectivos

EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA) Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

nocións métricas e de perspectiva.

 e

 B2.7. Análise das formas de representación de volumes no plano segundo o punto de vista ou a situación no espazo.

 B2.3. Imaxinar, debuxar e elaborar obras tridimensionais con diferentes materiais.

 h

 B2.9. Uso de texturas para caracterizar obxectos e imaxes.

 EPB2.3.1. Representa con claroscuro a sensación espacial de composicións volumétricas.

 CCEC

 EPB2.3.2. Experimenta coa superposición de planos para crear volume.

 CCEC

 EPB2.3.3. Utiliza a liña horizontal como elemento expresivo para proporcionar sensación de profundidade.

 CCEC

 EPB2.3.4. Combina e analiza as cores para as utilizar correctamente na composición.

 CCEC

 EPB2.3.5. Aproveita a diferenza das texturas achegadas polos lapis de cores e as ceras.

 CCEC

 EPB2.3.6. Constrúe obxectos tridimensionais.

 CCEC

 EPB2.4.1. Debuxa formas, figuras e elementos do contexto con dimensións, proporcións, cores e

 CCEC

Temporalización

Ao longo de todo o curso.

 CCL No 2º e 3º Trimestres.

 B2.8. Representación con distinta intencionalidade de formas abertas e pechadas, e dos límites e contornos e superficies.

 j

Competencias clave

 EPB2.2.3. Participa nas actividades  CSC propostas e amosa interese por elas, colaborando sempre que se trate dun traballo en grupo

 B2.6. Establecemento de revisións e reflexión sobre o traballo.

 j

QUINTO

 B2.4. Representa, de forma persoal, ideas, accións e situacións valéndose dos elementos que configuran a

210

 CMCT

No 1º Trimestre.

No 1º e 2º Trimestres.

 CSIEE

 CAA

No 2º e 3º Trimestres.

Ao longo de todo o curso.

ÁREA Obxectivos

EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA) Contidos  B2.10. Aplicación da posibilidade expresiva da liña, segundo a forma, a dirección, a situación no espazo e a sensación de movemento ou repouso.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

linguaxe visual.

QUINTO Competencias clave

tamaños axeitados.  EPB2.4.2. Organiza os espazos das  CCEC súas producións bidimensionais,  CMCT utilizando conceptos básicos de composición, equilibrio e proporción.

 B2.11. Recreación de espazos imaxinados aplicando conceptos básicos de composición, equilibrio e proporción.

 EPB2.4.3. Analiza e compara as texturas naturais e artificiais, así como as texturas visuais e táctiles, sendo capaz de realizar traballos artísticos utilizando estes coñecementos.

 CCEC

 EPB2.4.4. Distingue o tema ou xénero de obras plásticas.

 CCEC

 CMCT

 EPB2.4.5. Realiza imaxes humanas,  CCEC animais e casas, partindo dun  CSIEE bosquexo.  a  b  c

Temporalización

 B2.12. Constancia e esixencia  B2.5. Participar con interese, coidando progresiva no proceso de realización e respectando o material, os utensilios de tarefas plásticas aplicando e os espazos, desenvolvendo a estratexias creativas e respectando as iniciativa e a creatividade, respectando normas previamente establecidas. as normas e as regras previamente establecidas.  B2.13. Seguimento das normas e d as instrucións de manexo e conservación de instrumentos, materiais e espazos.  B2.14. Asunción de responsabilidades no traballo individual e colectivo.

 EPB2.5.1. Valora os elementos e os recursos empregados para conseguir o efecto que máis se axuste ao resultado final.

 CCEC  CSC

 EPB2.5.2. Coida e respecta os  CSC materiais, os utensilios e os espazos utilizados.  EPB2.5.3. Participa e amosa  CSC interese polas actividades propostas, colaborando na recollida e na

211

No 2º e 3º Trimestres.

Ao longo de todo o curso.

ÁREA Obxectivos

EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA) Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

Temporalización

organización do material.  h  b

 B2.15. Elaboración de deseños previos á realización dunha obra para chegar ao resultado final con orde e limpeza.

 B2.6. Amosar interese polo traballo, apreciando e valorando a correcta realización de actividades e a presentación.

 B2.16. Establecemento de protocolos de organización, orde, limpeza e presentación.

 i  j

 B2.17. Documentación sobre producións artísticas nos medios audiovisuais e nas tecnoloxías da información e da comunicación para un sinxelo tratamento das imaxes, o deseño, a animación e a difusión dos traballos elaborados.

 EPB2.6.1. Completa e realiza os  CCEC debuxos utilizando os coñecementos  CSC aprendidos.  EPB2.6.2. Presenta as tarefas con orde e limpeza respectando as normas e indicacións establecidas.

 CSC

 EPB2.6.3. Amosa interese polo traballo e a aplicación, apreciando a correcta realización dos exercicios e actividades.

 CSC

 B2.7. Utilizar e manexar as tecnoloxías  EPB2.7.1. Emprega as novas da información e da comunicación tecnoloxías para se iniciar no como medio de información, deseño dixital, no tratamento de investigación e deseño. imaxes ou na animación.

 CCEC

 CD  CCEC No 3º Trimestre.

BLOQUE 3. DEBUXO XEOMÉTRICO  h  j

 B3.1. Exploración das posibilidades da  B3.1. Coñecer e utilizar as ferramentas  EPB3.1.1 Coñece e usa as  CCEC liña recta para iniciar os traballos de básicas do debuxo xeométrico. principais ferramentas básicas do  CMCCT xeometría. debuxo xeométrico (regra, escuadro, cartabón, semicírculo etc.)  B3.2. Seguimento de normas e das instrucións de manexo das ferramentas básicas do debuxo técnico.

 EPB3.1.2. Utiliza o trazado de rectas  CCEC paralelas.  CMCCT

212

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA Obxectivos

EDUCACIÓN ARTÍSTICA (EDUCACIÓN PLÁSTICA) Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

213

Competencias clave

 EPB3.1.3. Traza ángulos rectos, de 30 e de 60 graos utilizando as ferramentas básicas.

 CCEC

 EPB3.1.4. Manexa os efectos visuais da perspectiva para debuxar triángulos e cuadriláteros.

 CCEC

 EPB3.1.5. Representa e aplica adecuadamente o eixe de simetría.

 CCEC

 EPB3.1.6. Representa formas xeométricas con precisión e coa axuda da cuadrícula e as ferramentas básicas.

 CCEC

 CMCCT 

 CMCCT

Temporalización

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE

- Comprende e utiliza as posibilidades de expresión da imaxe e interrelaciona as linguaxes sonoras e corporais cos plásticos. - Utiliza a súa actividade gráfica para representar en imaxes as súas vivencias e experiencias persoais. - Representa imaxes da realidade cotiá e do ámbito, seleccionando as técnicas máis apropiadas e os materiais axeitados. - Comunícase mediante signos e símbolos visuais pertencentes á linguaxe icónica. - Intervén cooperativamente en traballos de creación artística, bidimensional e tridimensional, organizando e coidando o material utilizado. - Utiliza, valora e distingue liñas, cores e texturas na representación das súas creacións, e analiza, interpreta e valora as producións alleas. - Explora as calidades dos materiais (plásticos, metálicos, téxtiles e de refugallo) e as súas posibilidades expresivas. - Mostra interese pola calidade na execución das súas creacións e goza coa súa realización, explicando as súas intencións expresivas. - Conserva e respecta o medio e as formas artísticas do contorno.

214

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Competencia en comunicación lingüística - Valorar a obra artística. - Buscar a orixinalidade narrativa e formal. - Obter información relevante e suficiente a partir da observación. - Describir procesos de traballo e argumentación de solucións. - Desenvolver capacidades relacionadas coa fala, como a respiración, a dicción e a articulación. - Adquirir un vocabulario específico da área. - Xerar intercambios comunicativos.

Competencia matemática - Representar xeometricamente os esquemas de debuxo e as formas de seres e obxectos cotiáns. - Poñer en práctica procesos de razoamento e identificar a validez destes.

215

- Valorar o grao de certeza dos resultados derivados do razoamento. - Seleccionar as técnicas adecuadas para calcular os pulsos. Tratamento da información e competencia dixital - Transmitir información mediante técnicas plásticas. - Analizar a imaxe e a mensaxe que transmite. - Usar a tecnoloxía para o tratamento de imaxes visuais. - Analizar a imaxe, o son e as mensaxes que estes transmiten. - Buscar, seleccionar e intercambiar información sobre manifestacións artísticas para o seu coñecemento e goce. - Usar a tecnoloxía para mostrar procesos relacionados coa música e coas artes visuais.

Competencia Social e Cívica - Indagar e planificar procesos. - Coidar e conservar materiais e instrumentos. - Ter flexibilidade ante un mesmo suposto. - Traballar en equipo cooperando e asumindo responsabilidades.

216

- Mostrar actitudes de respecto cara aos demais e cara a un mesmo. - Aplicar técnicas concretas e utilizar os espazos de maneira apropiada. - Seguir as normas e as instrucións dadas. - Expresarse buscando o acordo con actitude de respecto, de aceptación e de entendemento.

Competencia cultural e artística - Ter interese polo coñecemento dos materiais. - Experimentar con técnicas e materiais. - Explorar os materiais cromáticos e gozar cos resultados obtidos. - Intercambiar información sobre imaxes de calquera época e cultura. - Representar formas presentes no espazo natural. - Coñecer diferentes códigos artísticos e utilizar as técnicas e os recursos que lles son propios. - Facilitar a expresión e a comunicación. - Coñecer, valorar e manter unha actitude crítica ante as manifestacións culturais e artísticas. - Promover a iniciativa, a imaxinación e a creatividade.

217

- Apoiar e apreciar as iniciativas e as contribucións alleas.

Competencia para aprender a aprender - Ter curiosidade respecto do resultado final dunha actividade manipulativa. - Valorar o potencial creativo contido nas formas sinxelas. - Indagar e planificar procesos. - Esforzarse por alcanzar resultados orixinais. - Reflexionar sobre o proceso de iluminación. - Observar co obxecto de adquirir información relevante e suficiente. - Reflexionar sobre os procesos na manipulación de obxectos, a experimentación con técnicas e materiais e a exploración sensorial de sons, texturas, formas e espazos. - Utilizar os coñecementos adquiridos en situacións diferentes.

Sentido da iniciativa e espírito emprendedor - Manipular materiais e adquirir bagaxe plástica expresiva. - Experimentar e gozar co uso de técnicas e materiais.

218

- Desenvolver iniciativas e solucións diversas. - Favorecer a creatividade levando a cabo iniciativas e barallando diferentes posibilidades. - Fomentar a orixinalidade e a busca de novas formas innovadoras no proceso creativo. - Elixir os recursos tendo en conta a intencionalidade expresiva do que se desexa lograr. - Planificar o proceso creativo e esforzarse por alcanzar resultados orixinais. - Adquirir coñecementos e buscar solucións a partir da exploración e da indagación.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

Pensamos que a avaliación é un elemento fundamental e inseparable da práctica educativa, que permite recoller, en cada momento, a información necesaria para poder realizar os xuízos de valor oportunos que faciliten a toma de decisións respecto do proceso de ensino-aprendizaxe. Por tanto, non se pode circunscribir a un só aspecto ou momento, senón que se debe estender ao longo de todo o proceso educativo de forma global e sistemática; por unha parte, indicando que obxectivos se conseguen e cales non, e, por outra, en que grao de profundidade e ónde, como, cando e por que se producen os problemas ou erros.

219

En calquera caso, sempre é bo ter presente que debe ser a avaliación e cales as súas funcións, os seus obxectivos e as súas modalidades máis convenientes. Concepto. - Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións. - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos

220

- Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente. Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados.

221

- Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades - Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas.

222

223

- Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estructuradas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

224

* Acabado dos traballos (individuais e en equipo), presentándoos de xeito claro e limpo e valorando unha execución coidadosa. (15%) * Respecto polos dereitos dos demais, valorando as súas achegas e producións. (5%)

Na avaliación final, terase en conta, ademais, a valoración dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas.

EDUCACIÓN PLÁSTICA OBSERVACIÓN PLÁSTICA

45%

EXPRESIÓN e CREACIÓN

45%

ACTITUDE ANTE A MATERIA Grao de esforzo, traer e coidar o material, rematar os traballos, traballar ben en equipo …

10%

225

- Sobresaliente (SB): 9 ou 10 - Notable (NT): 7 ou 8 - Ben (BE): 6 - Suficiente (SU): 5 - Insuficiente (IN): 1, 2, 3 ou 4 Considerarase cualificaci贸n negativa o Insuficiente e positivas, as restantes.

226

227

ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS ÁREA DE EDUCACIÓN FÍSICA

ÁREA DE VALORES SOCIAIS E CÍVICOS ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

QUINTO

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 1. A IDENTIDADE E A DIGNIDADE DA PERSOA  m  k

 m  a

 B1.1. O autoconcepto. A autovaloración; os trazos de personalidade. A autoconciencia emocional. A respectabilidade e a dignidade persoal. O estilo persoal positivo.

 B1.1. Construír o estilo persoal  VSCB1.1.1. Actúa de forma baseándose na respectable e digna. respectabilidade e na dignidade persoal.

 B1.2. As emocións. Identificación, recoñecemento, expresión e verbalización. Causas e consecuencias. Asociación pensamento-emoción.

 B1.2. Estruturar un pensamento  VSCB1.2.1. Utiliza, de xeito guiado, efectivo e independente estratexias de reestruturación empregando as emocións de cognitiva. forma positiva.  VSCB1.2.2. Aplica o autocontrol á toma de decisión e á resolución de  B1.3. O autocontrol. A regulación dos conflitos. sentimentos. As estratexias de reestruturación cognitiva. A resiliencia.

 b

 B1.4. A responsabilidade. O sentido  B1.3. Desenvolver o propio do compromiso respecto a un mesmo potencial, mantendo unha e ás demais persoas. Valoración do motivación intrínseca e erro como factor de aprendizaxe e esforzándose para o logro de

 CSC 

CSIEE

 CAA

 CSC  CSIEE

 VSCB1.2.3. Expresa os seus  CSC sentimentos, necesidades e dereitos, á  CSIEE vez que respecta os dos e das demais  CCL nas actividades cooperativas.  VSCB1.3.1. Traballa en equipo valorando o esforzo individual e colectivo e asumindo compromisos para a consecución de obxectivos.

228

 CSC  CSIEE

Ao longo de todo o curso.

ÁREA

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS

Obxectivos

Contidos mellora.

 b  m

 a  c

 b

CURSO

Criterios de avaliación éxitos individuais e compartidos.

 B1.5. A autonomía persoal e a  B1.4. Adquirir capacidades autoestima. Seguridade nun mesmo para tomar decisións de forma e nunha mesma, iniciativa, autonomía independente, manexando as para a acción, confianza nas propias dificultades para superar posibilidades. A toma de decisións frustracións e sentimentos persoal meditada. Tolerancia á negativos ante os problemas. frustración

Estándares de aprendizaxe

Competencias clave

 VSCB1.3.2. Realiza unha autoavaliación responsable da execución das tarefas, expresando propostas de mellora.

 CSC

 VSCB1.4.1. Utiliza o pensamento creativo na análise de problemas e na formulación de propostas de actuación.

 CSC

 VSCB1.4.2. Sabe facer fronte á incerteza, ao medo ou ao fracaso.

 CSC

 B1.6. A iniciativa. O emprendemento.  B1.5. Desenvolver a autonomía  VSCB1.5.1. Identifica, define A automotivación. A autoproposta de e a capacidade de problemas sociais e cívicos e achega desafíos. A importancia da iniciativa emprendemento para conseguir solucións potencialmente efectivas. privada na vida económica e social. logros persoais responsabilizándose do ben  VSCB1.5.2. Define e formula  B1.7. Busca e elaboración de común. claramente problemas de convivencia información por diversas fontes. e achega solucións potencialmente efectivas.  B1.8. A toma de decisións persoais  B1.6. Propoñerse desafíos e meditadas: técnicas e recursos. levalos a cabo mediante unha Causas e consecuencias das accións toma de decisión persoal, propias.O sentido do compromiso meditada e responsable, respecto a un mesmo e ás demais desenvolvendo un bo sentido persoas. do compromiso respecto a un mesmo e ás demais persoas.

QUINTO

 CAA  CSIEE

 CSIEE

 CSIEE  CSIEE  CSC Ao longo de todo o curso.  CSC  CCL

 VSCB1.6.1. Identifica vantaxes e  CSC inconvenientes dunha posible solución  CSIEE antes de tomar unha decisión ética.

229

Temporalización

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

Temporalización

BLOQUE 2. A COMPRENSIÓN E O RESPECTO NAS RELACIÓNS INTERPERSOAIS  m

 B2.1. As habilidades de comunicación. A percepción e o emprego do espazo físico na comunicación. Os elementos da comunicación non verbal que favorecen o diálogo: ton de voz e maneira de falar. Adecuación a diferentes contextos.

 B2.1. Expresar opinións, sentimentos e emocións, empregando coordinadamente a linguaxe verbal e non verbal.

 VSCB2.1.1. Emprega apropiadamente  CCL os elementos da comunicación verbal  CSC e non verbal, para expresar con coherencia opinión, sentimentos e emocións.  VSCB2.1.2. Emprega a comunicación verbal en relación coa non verbal en exposicións orais e debates.

 CCL  CSC  CAA  CSIEE

 b  m 

 c  m

 B2.2. Estratexias da linguaxe oral como instrumento de comunicación: escoitar, preguntar, argumentar.

 B2.2. Utilizar habilidades de escoita e o pensamento de perspectiva con empatía.

 B2.3. Os elementos da comunicación  B2.3. Iniciar, manter e finalizar que favorecen o diálogo. Iniciación, conversas cunha maneira de mantemento e finalización de falar adecuada aos

 VSCB2.2.1. Dialoga interpretando e dando sentido ao que oe.

 CCL

 VSCB2 2.2 Realiza actividades cooperativas detectando os sentimentos e pensamentos que subxacen no que se está a dicir.

 CCL

 VSCB2.2.3. Colabora en proxectos grupais escoitando activamente, demostrando interese polas outras persoas.

 CAA

 VSCB2.3.1. Comunícase empregando expresións para mellorar a comunicación e facilitar o

 CCL

230

 CSC

 CSC  CSIEE

 CSIEE  CSC  CCL

 CSC

Ao longo de todo o curso.

ÁREA Obxectivos  e

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos conversas. Identificación, recoñecemento e análise de hábitos que facilitan e dificultan a comunicación.

CURSO

Criterios de avaliación interlocutores e ao contexto, tendo en conta os factores que inhiben a comunicación para superar barreiras e os que permiten lograr proximidade.

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

Temporalización

achegamento co seu interlocutor nas conversas.  VSCB2.3.2. Comparte sentimentos durante o diálogo

 CCL  CSC  CSIEE

 VSCB2.3.3.Utiliza os elementos que contribúen ao diálogo.  VSCB2.3.4.Recoñece os elementos que bloquean a comunicación en diferentes situacións.  e  m

 b  m

 B2.4. A aserción. Exposición e defensa das ideas propias con argumentos fundados e razoables empregando estratexias de comunicación construtivas.

 B2.5.O diálogo. A busca do mellor argumento. A creación de pensamentos compartidos a través do diálogo. A inferencia e o sentido da expresión dos e das demais. A escoita activa e a axuda.

 B2.4.Empregar a aserción.

 B2.5. Dialogar creando pensamentos compartidos con outras persoas para atopar o mellor argumento.

 CCL  CSC  CL  CSC

 VSCB2.4.1. Realiza unha defensa tranquila e respectuosa das posicións persoais.

 CCL

 VSCB2.4.2. Emprega a linguaxe positiva.

 CCL

 VSCB2.5.1. Infire, de xeito guiado, e dá o sentido adecuado á expresión das demais persoas.

 CCL

 CSC  CSIEE

 CSC

 VSCB2.5.2. Relaciona diferentes ideas  CCL e opinións para atopar os seus  CSC aspectos comúns.  CAA

231

Ao longo de todo o curso.

ÁREA Obxectivos  c  m

 a  o

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos  B2.6. A intelixencia interpersoal. A empatía: atención, escoita activa, observación e análise de comportamentos. O altruísmo.

 B2.7. O respecto, a tolerancia e a valoración do outro. As diferenzas culturais. Análise de situacións na escola e fóra dela que producen sentimentos positivos ou negativos no alumnado.

CURSO

Criterios de avaliación  B2.6. Establecer relacións interpersoais positivas empregando habilidades sociais.

Estándares de aprendizaxe  VSCB2.6.1. Interacciona con empatía.

QUINTO Competencias clave

Temporalización

 CSC  CCL  CSIEE

 VSCB2.6.2 Emprega diferentes habilidades sociais.

 CSC

 B2.7. Actuar con tolerancia comprendendo e aceptando as diferenzas.

 VSCB2.7.1.Comprende e aprecia positivamente as diferenzas culturais.

 CSC

 B2.8. Contribuír á mellora do clima do grupo amosando actitudes cooperativas e establecendo relacións respectuosas.

 VSCB2.8.1. Forma parte activa das dinámicas do grupo.

 CSC

 B2.8. A diversidade. Respecto polos costumes e modos de vida diferentes ao propio.  c  m

 B2.9. As condutas solidarias. A disposición de apertura cara aos demais: compartir puntos de vista e sentimentos. As dinámicas de cohesión de grupo.  B2.10. Creación de textos empregando a linguaxe verbal e non verbal para comunicar ideas, sentimentos e situacións.

 CSIEE

 Ao longo de todo o curso.

 VSCB2.8.2. Establece e mantén  CSC relacións emocionais amigables,  CSIEE baseadas no intercambio de afecto e a confianza mutua.  VSCB2.8.3. Consegue a aceptación dos compañeiros e compañeiras.

 CSC

 VSCB2.8.4. Expón en historias

 CCL

232

 CSIEE Ao longo de todo o curso.

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

Temporalización

creativas as características da relación  CSC da amizade.  CCEC  CD  CAA BLOQUE 3. CONVIVENCIA E OS VALORES SOCIAIS  b  m

 B3.1. Aplicación dos valores cívicos  B3.1. Resolver problemas en  VSCB3.1.1. Desenvolve proxectos e en situacións de convivencia no colaboración, poñendo de resolve problemas en colaboración. contorno inmediato (familia, centro manifesto unha actitude aberta escolar, grupo, amizades, localidade). cara aos demais e compartindo  VSCB3.1.2. Pon de manifesto unha Desenvolvemento de actitudes de puntos de vista e sentimentos. actitude aberta cara aos demais comprensión e solidariedade. compartindo puntos de vista e Valoración do diálogo para solucionar sentimentos durante a interacción os conflitos de intereses en relación social na aula. coas demais persoas.

 CSC  CSIEE  CSC  CSIEE

 B3.2 Responsabilidade no exercicio dos dereitos e dos deberes individuais nos grupos nos que se integra e participación nas tarefas e decisións. Ao longo de todo o curso.  b

 B3.3. A interdependencia e a cooperación. A interdependencia positiva e a participación equitativa. As condutas solidarias. A aceptación incondicional do outro. A resolución de problemas en colaboración. Compensación de carencias dos e

 B3.2. Traballar en equipo favorecendo a interdependencia positiva e amosando condutas solidarias.

 VSCB3.2.1. Amosa boa disposición para ofrecer e recibir axuda para a aprendizaxe.

 CAA

 VSCB3.2.2. Recorre ás estratexias de axuda entre iguais.

 CAA

233

 CSIEE  CSC

 CSIEE

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos das demais. A disposición de apertura cara ao outro, o compartir puntos de vista e sentimentos.  B3.4. Estruturas e técnicas da aprendizaxe cooperativa.

 a

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

Temporalización

 CSC  VSCB3.2.3. Respecta as regras durante o traballo en equipo.

 B3.5. Valoración da necesidade de  B3.3. Implicarse na elaboración  VSCB3.3.1. Argumenta a necesidade normas compartidas que regulan a e no respecto das normas da de que existan normas de convivencia convivencia frutífera no ámbito social. comunidade educativa nos diferentes espazos de interacción Elaboración de normas de empregando o sistema de social. convivencia da aula e do centro valores persoal que constrúe a positivas, facilitadoras e asumidas partir dos valores universais.  VSCB3.3.2. Participa na elaboración polo grupo e pola comunidade. das normas da aula.

 CSC

 CCL  CSC

 CCL  CSC  CSIEE

 VSCB3.3.3. Respecta as normas do centro escolar.  c  m

 B3.6. A resolución de conflitos. A  B3.4. Participar activamente na  VSCB3.4.1. Resolve os conflitos de linguaxe positiva na comunicación de vida cívica de forma pacífica e modo construtivo. pensamentos, intencións e democrática transformando o posicionamentos persoais. As fases conflito en oportunidade,  VSCB3.4.2. Sigue as fases da da mediación formal. A coñecendo e empregando as mediación en situacións reais e transformación do conflito en fases da mediación e usando a simulacións. oportunidade. linguaxe positiva na comunicación de pensamentos,  VSCB3.4.3.Manexa a linguaxe positiva intencións e posicionamentos na comunicación de pensamentos, persoais. intencións e posicionamentos nas relacións interpersoais.

234

 CSC

 CSC  CSIEE  CSC  CSIEE

 CCL  CSC

Ao longo de todo o curso.

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe  VSCB3.4.4. Analiza as emocións, sentimentos, posibles pensamentos e puntos de vista das partes en conflito.

 d

 B3.7. A responsabilidade social e a  B3.5. Comprender o sentido da  VSCB3.5.1. Razoa o sentido da xustiza social. Identificación e análise responsabilidade social e a responsabilidade social e da xustiza crítico das causas que provocan xustiza social empregando a social. situacións de marxinación, de capacidade de reflexión, discriminación e de inxustiza social. síntese e estruturación.  VSCB3.5.2. Identifica e analiza criticamente desigualdades sociais.  VSCB3.5.3. Describe condutas solidarias.

 a  m

 a

 B3.8. Desenvolvemento de actitudes de comprensión, de superación de prexuízos e de estereotipos, de cooperación e de solidariedade ante problemas e necesidades doutras persoas. Protección e amparo das persoas máis desfavorecidas.

 B3.9. Os dereitos e deberes. A Declaración Universal dos Dereitos

 B3.6. Practicar o altruísmo no contorno próximo sensibilizando sobre o seu valor.

 B3.7. Crear un sistema de valores asumindo os dereitos e

QUINTO Competencias clave

Temporalización

 CSC  CSIEE

Ao longo de todo o curso.

  CAA  CSC No 2º e 3º Trimestres.  CSC  CSIEE  CSC  CCL

 VSCB3.6.1. Amósase xeneroso no seu  CSC contorno próximo.  VSCB3.6.2. É capaz de sensibilizar sobre causas altruístas realizando exposicións orais sobre o seu valor e cometidos.

 CCL

 VSCB3.6.3. Colabora en causas altruístas en colaboración coa comunidade educativa

 CSC

 VSCB3.7.1. Coñece e respecta os dereitos e deberes do alumnado.

 CSC

235

Ao longo de todo o curso.

 CSC  CSIEE

 CSIEE

Ao longo de todo o curso.

ÁREA Obxectivos  m

 a  d

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos Humanos: liberdade de expresión e opinión. A liberdade de pensamento, de conciencia e de relixión. A análise de feitos discriminatorios: maltrato. Exclusión de minorías étnicas, os campos de concentración, o holocausto. Os dereitos e deberes do alumnado.

 B3.10. Os dereitos e deberes. A Declaración Universal dos Dereitos Humanos: liberdade de expresión e opinión. A liberdade de pensamento, de conciencia e de relixión. A análise de feitos discriminatorios: maltrato. Exclusións das minorías.

CURSO

Criterios de avaliación deberes do alumnado, realizando xuízos morais de situacións escolares e resolvendo dilemas morais con supostos prácticos.

 B3.8. Respectar os valores universais comprendendo a necesidade de garantir os dereitos básicos de todas as persoas.

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

 VSCB3.7.2. Realiza xuízos morais, de xeito guiado, de situacións escolares.

 CSC

 VSCB3.7.3 Xustifica as súas actuacións en base a valores persoais como a dignidade, a liberdade, a autoestima, a seguridade nun mesmo e a capacidade de enfrontarse aos problemas.

 CSC

 VSCB3.8.1. Argumenta o carácter universal dos dereitos humanos.

 CSC

 VSCB3.8.2.Expón a importancia de que todas as persoas gocen dos dereitos básicos: saúde, benestar, alimentación, vestido, vivenda e asistencia médica.

 CSC

 CSIEE

 CCL

 VSCB3.8.3. Axuíza criticamente as  CSC circunstancias de persoas que viven  CSIEE en situacións de privación dos dereitos básicos.  a  d

 B3.11. Convivencia pacífica en sociedade e valores nos que se apoia: respecto, tolerancia, solidariedade, xustiza, compromiso, cooperación e cultura de paz. Identificación, recoñecemento e

 B3.9. Comprender a declaración da igualdade de dereitos e a non discriminación por razón de nacemento, raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición ou

 VSCB3.9.1. Argumenta e expón  CCL mediante imaxes a importancia de  CCEC garantir a igualdade de dereitos e a  CSC non discriminación por razón de nacemento, raza, sexo, relixión, opinión ou calquera outra condición ou

236

Temporalización

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos análise de hábitos que facilitan e dificultan a convivencia e o benestar dos grupos sociais.  B3.12. Formas de discriminación: racismo, xenofobia, homofobia, transfobia, desigualdade de oportunidades.

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

circunstancia persoal ou social, circunstancia persoal ou social. aplicándoa á análise do contorno social.  VSCB3.9.2. Descobre e axuíza criticamente casos próximos de desigualdade e discriminación.

QUINTO Competencias clave

 CSC  CSIEE

 B3.13. Feitos discriminatorios: maltrato, exclusión de minorías étnicas, campos de concentración, o holocausto e segregación por enfermidade. Análise.  d  m

 a

Temporalización

No 2º e 3º Trimestres.

 B3.14. As diferenzas de sexo como  B3.10. Participar activamente  VSCB3.10.1. Axuíza criticamente un elemento enriquecedor. Análise na vida cívica valorando a actitudes de falta de respecto á das medidas que contribúen a un igualdade de dereitos e igualdade de oportunidades de homes equilibrio de xénero e a unha corresponsabilidades de homes e mulleres. auténtica igualdade de e mulleres. oportunidades. Identificación e  VSCB3.10.2. Colabora con persoas rexeitamento de desigualdades entre doutro sexo en diferentes situacións mulleres e homes no mundo laboral e escolares. na vida cotiá.  VSCB3.10.3. Realiza diferentes tipos de actividades independentemente do seu sexo.

 CSC

 B3.15. Os valores sociais e a democracia. Os principios de convivencia que establecen o

 CSC

 B3.11. Respectar os valores socialmente recoñecidos, coñecendo e apreciando os

 VSCB3.11.1. Reflexiona sobre os dereitos e deberes da Constitución Española.

237

 CSIEE

 CSC  CSIEE

Ao longo de todo o curso.

No 3º Trimestre.

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos Estatuto de autonomía de Galicia e a Constitución española. Dereitos e deberes. Características que debe posuír unha sociedade democrática.

 a

 h  o  i

CURSO

Criterios de avaliación valores do Estatuto de autonomía e da Constitución española e os Dereitos e Deberes do Estatuto de autonomía e da Constitución española. Coñecer as institucións, organización e servizos públicos que garanten os dereitos e deberes dos cidadáns e cidadás no seu contorno.

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

Temporalización

 VSCB3.11.2. Expresa a importancia de  CSC garantir os dereitos e deberes dos  CCL cidadáns e cidadás do seu contorno.  VSCB3.11.3. Participa no benestar da contorna próxima baseándose nos dereitos e deberes dos cidadáns e cidadás.

 CSC  CSIEE

No 2º e 3º Trimestres.

 B3.16. Características da convivencia  B3.12. Coñecer e expresar as  VSCB3.12.1. Expresa as notas democrática. Valores cívicos na notas características da características da convivencia sociedade democrática: respecto, convivencia democrática e a democrática. tolerancia, solidariedade, xustiza, importancia dos valores cívicos cooperación e cultura de paz. na sociedade democrática  VSCB3.12.2. Argumenta a importancia realizando razoamentos dos valores cívicos na sociedade críticos. democrática.

 CSC

 B3.17. O respecto e a conservación do medio ambiente. A actitude crítica ante a falta de respecto e conservación do medio ambiente.

 CSC

 B3.13. Contribuír á  VSCB3.13.1. Analiza, explica e expón conservación do medio as causas e consecuencias da ambiente mantendo unha intervención humana no medio. actitude crítica ante as faltas de respecto.  VSCB3. 13.2. Investiga criticamente a  B3.18 Realización e interpretación de intervención humana no medio gráficos sinxelos ambiente e comunica os resultados.

 CCL

 CSC  CCL

 CSIEE

 CSC  CAA  CSIEE  CMCT

238

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA Obxectivos

 a  i

 n

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

 VSCB3.13.3. Argumenta comportamentos de defensa e recuperación do equilibrio ecolóxico e de conservación do medio ambiente.

 CSC

 VSCB3.14.1. Realiza un uso ético das novas tecnoloxías.

 CD

 VSCB3.14.2. Coñece o emprego seguro das novas tecnoloxías.

 CSC

 CCL

 B3.19. Condutas responsables no uso das TIC: autonomía, autocontrol, seguridade, sentido ético. Análise da realidade que presentan os medios de comunicación para desenvolver a capacidade crítica e responsable.

 B3.14. Empregar as novas tecnoloxías desenvolvendo valores sociais e cívicos en contornos seguros.

 B3.20. A educación viaria. Respecto cara ás normas de mobilidade viaria. Identificación das causas e dos grupos de risco nos accidentes de tráfico.

 B3.15. Valorar as normas de  VSCB3.15.1. Colabora en campañas  CSC seguridade viaria, analizando escolares sobre a importancia e a  CSIEE as causas e consecuencias dos promoción do respecto das normas de accidentes de tráfico. educación viaria.

 B3.21. Identificación de actitudes e de estratexias persoais e colectivas que contribúen a consolidar condutas e hábitos viarios correctos.

 VSCB3.15.2. Analiza información na prensa en relación cos accidentes de tráfico.

 CSC

 CSC  CCL  CMCT

 CSC  CD  CAA

 VSCB3.15.4.Explica as consecuencias  CSC de diferentes accidentes de tráfico.  CCL

239

Ao longo de todo o curso.

 CD

 CD  VSCB3.15.3. Investiga sobre as principais causas dos accidentes de tráfico coa axuda das novas tecnoloxías.

Temporalización

No 2º e 3º Trimestres.

ÁREA Obxectivos

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS Contidos

CURSO

Criterios de avaliación

Estándares de aprendizaxe

QUINTO Competencias clave

Temporalización

 CMCT  CD  n

 B3.22. Busca, selección, análise e elaboración de informacións en relación cos accidentes de tráfico.  B3.23. Comunicación da información elaborada por diferentes medios  B3.24. Identificación de actitudes e estratexias individuais e colectivas de prevención de riscos viarios.

 B3.16. Investigar sobre a prevención de accidentes de tráfico xerando iniciativas e alternativas persoais.

 VSCB3.16.1. Desenvolve proxectos relacionados coas principais causas dos accidentes de tráfico, sobre os que se informa en diferentes medios de comunicación.

 CSC  CSIEE  CAA  CMCT

 VSCB3.16.2. Reflexiona sobre o modo  CSC no que se poderían evitar accidentes  CCL de tráfico e expón as súas conclusións.  VSCB3.16.3. Explica as principais medidas que se poderían tomar para previr accidentes de tráfico.

240

 CSC  CCL  CSIEE

No 2º e 3º Trimestres.

CRITERIOS DE AVALIACIÓN CON REFERENCIA ÁS COMPETENCIAS CLAVE

- Amosar respecto polas diferenzas e características persoais propias e dos compañeiros e compañeiras. Valorar as consecuencias das propias accións e responsabilizarse delas. - Argumentar e defender as propias opinións, escoitar e valorar criticamente as opinións das demais persoas, amosando unha actitude de respecto e comprendendo que o que se axuíza ou desautoriza son opinións ou actuacións, nunca persoas. - Participar colaborativamente na elaboración das normas, aceptalas, asumilas como propias e incorporalas aos propios patróns de conduta. Reflexionar sobre as normas existentes na comunidade e sobre a súa importancia - Familiarizarse con algúns dos dereitos humanos recollidos na Declaración universal dos dereitos humanos e na Convención sobre os dereitos da infancia e cos principios de convivencia que recollen o Estatuto de autonomía e a Constitución española. Identificar os deberes máis relevantes asociados a eles. Recoñecer situacións en que non son respectados e participar en iniciativas (reais ou simuladas) de mellora delas. - Recoñecer e rexeitar prexuízos, situacións de discriminación, de marxinación e de inxustiza e interesarse por identificar os factores sociais, económicos, de orixe, de xénero ou de calquera outro tipo que as provocan, así como por atopar posibles vías de mellora para as persoas que as sofren. Valorar a importancia das accións individuais, pero entendendo que se necesitan accións colectivas.

241

- Identificar o funcionamento dos servizos públicos presentes na vida cotiá do alumnado e a súa relación con diferentes institucións e mais recoñecer a necesidade de que toda a poboación contribúa ao seu correcto funcionamento, mantemento e mellora a través de comportamentos responsables e solidarios (uso deses servizos, pagamento de impostos...). Por extensión, familiarizarse con outros servizos non tan próximos ao alumnado, pero tamén presentes de maneira directa ou indirecta na súa vida. - Ser consciente da transcendencia presente e futura de accións habituais na vida cotiá do alumnado e da necesidade de realizalas seguindo pautas que teñen a súa base na reflexión e na análise individual e colectiva deses comportamentos. - Concienciarse da influencia que poden exercer os medios de comunicación, a Internet ou a publicidade nas decisións e opinións das persoas.

MÍNIMOS ESIXIBLES PARA O LOGRO DAS COMPETENCIAS CLAVE

Competencia en comunicación lingüística Para o bo desenvolvemento desta competencia nesta área, será decisivo o fomento da lectura a través de libros e de fragmentos escollidos para comentar na aula con dúas finalidades: mellorar a comprensión lectora e a adquisición de destrezas para a expresión escrita e adquirir identidade sobre o que significa unha sociedade cívica para favorecer o

242

coñecemento dos valores, os dereitos e os deberes destacados nos dereitos humanos... Trataremos desde esta área que adquiran as destrezas comunicativas tanto orais coma escritas; por iso, procuraremos adestrar polo menos un descritor en cada unha das unidades didácticas. - Comprender o sentido dos textos escritos. - Captar o sentido das expresións orais: ordes, explicacións, indicacións, relatos... - Comprender o sentido dos textos escritos. - Gozar coa lectura. - Expresar oralmente de xeito ordenado e claro calquera tipo de información. - Utilizar o coñecemento das estruturas lingüísticas, normas ortográficas e gramaticais para elaborar textos escritos. - Compoñer distintos tipos de textos creativamente con sentido literario. - Producir textos escritos de diversa complexidade para o seu uso en situacións cotiás ou de materias diversas.

Competencia matemática e competencias básicas en ciencia e tecnoloxía O desenvolvemento desta competencia nesta área curricular permítenos utilizar, interpretar e expresar con claridade elementos e razoamentos matemáticos para enfrontarse a aquelas situacións cotiás que os precisan. Así mesmo, esta competencia ofrece a posibilidade de empregar o razoamento lóxico, analizar e axuizar a partir de conflitos, resolución de problemas e xuízos morais, os problemas sociais e históricos.

243

- Comprometerse co uso responsable dos recursos naturais para promover un desenvolvemento sostible. - Tomar conciencia dos cambios producidos polo home no ámbito natural e as repercusións para a vida futura. - Xerar criterios persoais sobre a visión social da estética do corpo humano fronte ao coidado saudable deste. - Aplicar métodos científicos rigorosos para mellorar a comprensión da realidade circundante. - Manexar os coñecementos sobre ciencia e tecnoloxía para solucionar problemas e comprender o que acontece ao noso arredor. - Identificar e manipular con precisión elementos matemáticos (números, datos, elementos xeométricos...) en situacións cotiás. - Realizar argumentacións en calquera contexto con esquemas lóxico-matemáticos. - Aplicar os coñecementos matemáticos para a resolución de situacións problemáticas en contextos reais e en calquera materia.

Competencia Social e Cívica A área de Valores Sociais e Cívicos pídenos que se facilite a construción da identidade individual e se potencien as relacións interpersoais para favorecer a convivencia de acordo a valores cívicos socialmente recoñecidos, polo que esta competencia fomentará todos aqueles aspectos que lle axuden ao alumnado a formarse como persoas e cidadáns

244

participativos na mellora e no desenvolvemento dunha sociedade democrática. Os indicadores desta competencia poden facilitar o adestramento de cada un dos descritores que enunciamos a continuación: - Coñecer e aplicar dereitos e deberes da convivencia cidadá no contexto da escola. - Identificar as implicacións que ten vivir nun Estado social e democrático de dereito referendado por unha norma suprema chamada Constitución española. - Desenvolver capacidade de diálogo cos demais en situacións de convivencia e traballo e para a resolución de conflitos. - Mostrar dispoñibilidade para a participación activa en contextos de participación establecidos. - Propiciar a adquisición de habilidades para vivir en sociedade e para exercer a cidadanía democrática. - Afrontar as situacións de conflito, ao propoñer a utilización sistemática do diálogo. - Coñecer os principios contidos na Declaración Universal dos Dereitos Humanos, na Convención dos Dereitos do Neno e na Constitución Española. - Coñecer os fundamentos e modos de organización das sociedades democráticas. - Interiorizar valores de cooperación, solidariedade, compromiso e participación. - Desenvolver habilidades de cooperación para conseguir un resultado do grupo satisfactorio. - Impulsar os vínculos persoais baseados en sentimentos. - Comprender a realidade da pluralidade social actual coa que convivimos e aprender a respectarnos.

245

- Recoñecer riqueza na diversidade de opinións e ideas. - Aprender a comportarse desde o coñecemento dos distintos valores. - Concibir unha escala de valores propia e actuar conforme a ela. - Evidenciar preocupación polos máis desfavorecidos e respecto aos distintos ritmos e potencialidades. - Involucrarse ou promover accións cun fin social.

Competencia dixital Desenvolver a competencia dixital desde esta área axudaranos a manexar ferramentas que posibiliten o acceso ao coñecemento e á vez nos ensine o seu uso responsable; a devandita competencia favorecerá dous tipos de traballo: autónomo e participativo, nos que se fomentará a identidade persoal e a relación interpersoal respectivamente desde unhas bases sólidas nas que poidan empezar a xerar os seus propios criterios sobre situacións reais da sociedade na que viven. Na área de Valores Sociais e Cívicos podemos adestrar os seguintes descritores: - Empregar distintas fontes para a busca de información. - Seleccionar o uso das distintas fontes segundo a súa fiabilidade. - Elaborar información propia derivada de información obtida a través de medios tecnolóxicos.

246

- Manexar ferramentas dixitais para a construción de coñecemento. - Comprender as mensaxes elaboradas en códigos diversos. - Actualizar o uso das novas tecnoloxías para mellorar o traballo e facilitar a vida diaria. - Aplicar criterios éticos no uso das tecnoloxías.

Conciencia e expresións culturais A través desta competencia e desde esta área, posibilítase a adquisición de pautas sociais e cívicas persoais, interpersoais e interculturais para participar dunha forma eficaz e construtiva en sociedades cada vez máis diversificadas. Os descritores que adestraremos nesta competencia son: - Mostrar respecto cara ás obras máis importantes do patrimonio cultural a nivel mundial. - Valorar a interculturalidade como unha fonte de riqueza persoal e cultural. - Expresar sentimentos e emocións desde códigos artísticos. - Apreciar a beleza das expresións artísticas e do cotián. - Elaborar traballos e presentacións con sentido estético.

Competencia para aprender a aprender

247

A competencia de aprender a aprender favorece a forma en que o proceso de ensino-aprendizaxe se vai consolidando no alumnado. As metodoloxías empregadas nesta área estarán relacionadas co traballo de investigación, de forma que a participación e a implicación do alumnado sexa real así como o recoñecemento e a aceptación das normas sociais e de convivencia. Nesta área insistirase na relación entre o progreso persoal e o académico xa que iso supoñerá unha das bases para que se inicien na construción do seu propio proxecto persoal de vida. - Identificar potencialidades persoais como aprendiz: estilos de aprendizaxe, intelixencias múltiples, funcións executivas... - Desenvolver as distintas intelixencias múltiples. - Xestionar os recursos e as motivacións persoais en favor da aprendizaxe. - Estimular as habilidades sociais, o impulso do traballo en equipo, a participación e o uso sistemático da argumentación. - Ser quen de sintetizar as ideas propias e alleas, e de presentar de modo razoado o propio criterio. - Xerar estratexias para aprender en distintos contextos de aprendizaxe. - Aplicar estratexias para a mellora do pensamento creativo, crítico, emocional, interdependente... - Planificar os recursos e os pasos necesarios no proceso de aprendizaxe. - Avaliar a consecución de obxectivos de aprendizaxe. - Tomar conciencia dos procesos de aprendizaxe.

248

Sentido de iniciativa e espírito emprendedor O sentido de iniciativa e espírito emprendedor beneficiará o alumnado, xa que se iniciará no autocoñecemento a distintos niveis para poder desenvolver habilidades que o leven a tomar iniciativas emprendedoras que faciliten a asunción da complexa convivencia social propiciando valores de interdependencia positiva, cooperación de acordo cos valores, os dereitos e os deberes da sociedade na que se desenvolven. - Optimizar recursos persoais apoiándose nas fortalezas. - Asumir as responsabilidades encomendadas e dar conta delas. - Ser constante no traballo superando as dificultades. - Dirimir a necesidade de axuda en función da dificultade da tarefa. - Participar, tomar decisións e comportarse con responsabilidade. - Dialogar como modo de aproximar as diferenzas sociais, culturais e económicas. - Reforzar a autonomía, a autoestima e a identidade persoal. - Construír un pensamento propio. - Favorecer o espírito crítico para axudar á construción de proxectos persoais de vida. - Fortalecer a autonomía para analizar, valorar e decidir. - Xestionar o traballo do grupo coordinando tarefas e tempos.

249

- Asumir riscos no desenvolvemento de tarefas ou proxectos. - Actuar con responsabilidade social e sentido ético no traballo. - Mostrar iniciativa persoal para iniciar ou promover accións novas.

PROCEDEMENTOS DE AVALIACIÓN

250

- Análise dos datos cuantitativos e cualitativos recollidos na posta en práctica do proxecto curricular, co fin de tomar as decisións que permitan a súa máxima eficacia. Funcións - Diagnóstico: Información sobre a marcha do desenvolvemento do currículo, os alumnos e as alumnas e os profesores e as profesoras. - Prognóstico: Avance de expectativas sobre que pode ocorrer, para previr e resolver problemas. - Adaptación: Acomodación dos diferentes métodos e recursos aos distintos ritmos de aprendizaxe dos alumnos e das alumnas, con miras á máxima personalización do proceso educativo. - Orientación: Guía, paso a paso, do camiño que se debe seguir en cada momento do desenvolvemento curricular. - Regulación: Facilitación e harmonización de elementos persoais, materiais e funcionais para garantir o grao de eficacia do desenvolvemento do currículo. - Control: Certificación da calidade e cantidade dos logros obtidos. Obxectivos - Pescudar a necesidade, a viabilidade, a idoneidade, a oportunidade, o aproveitamento e a rendibilidade do deseño e do desenvolvemento curricular. - Actuar en función do alumno e da alumna, atendéndoos como persoas, tanto individual coma socialmente.

251

- Proporcionar datos de todos os participantes no proceso educativo: alumnado, docentes, deseños e desenvolvementos curriculares, etc., para poder decidir o que mellor conveña. - Obter información cuantitativa e cualitativa sobre a asimilación do programa e, xa que logo, sobre a súa eficacia. - Constatar que se van adquirindo e desenvolvendo as capacidades previstas nos obxectivos curriculares. - Avaliar axeitadamente o aproveitamento docente-discente para poder orientalo da mellor maneira. - Coñecer exhaustivamente os elementos que integran o proceso educativo, en especial o alumnado, para poder elaborar diagnósticos o máis axustados posible. - Informar á comunidade educativa, sobre todo aos pais, e solicitar a súa axuda. - Motivar con vistas ao proceso de ensino-aprendizaxe. - Facilitar información ás institucións recoñecidas que o requiran. - Prognosticar e orientar as posibilidades dos alumnos e das alumnas e previr o fracaso escolar. - Coñecer a calidade da actuación docente, individual e grupal, e do sistema educativo. - Establecer programas de reciclaxe ante a detección de malos resultados. - Superar a antiga concepción da avaliación como único control. Modalidades

252

- Avaliación inicial, que facilita a valoración dos coñecementos previos, as capacidades e as actitudes do alumnado, co obxecto de adecuar o proceso de ensino-aprendizaxe á realidade das súas posibilidades. - Avaliación formativa continua, que pretende coñecer se se van logrando os obxectivos propostos, cando aínda se pode intervir modificando o camiño para conseguilos; é dicir, avaliación do proceso e como proceso. Este tipo de avaliación ten un especial carácter regulador, orientador e autocorrector do proceso educativo desde o seu comezo, o que require unha avaliación inicial previa. - Avaliación sumativa, que estima os méritos ao finalizar o currículo (máis cuantitativa), na que se valora, sobre todo, o dominio das capacidades adquiridas; isto é, avaliación do resultado. Principios - Que sexa un medio, non un fin en si mesma. - Que constitúa un proceso continuo, progresivo e sistemático. - Que atenda ás diferenzas individuais. - Hai que partir do que se quere avaliar e despois avalialo. - Traballar en equipo á hora do seu deseño. - Ter flexibilidade ao elixir os criterios ou probas. - Debe basearse en criterios claros e o máis obxectivos posibles.

253

- Hai que dotala dun mínimo de requisitos para a súa realización. - Debe tratar aspectos cualitativos e cuantitativos. - Ten que recoller ao máximo todos os aspectos da personalidade. - Reflectir de maneira clara: que, como e cando debe realizarse. - Propiciar ao seu termo o proceso de reorganización específico e global (feed-back).

A avaliación do proceso de ensino. Non só debe avaliarse o proceso de aprendizaxe do alumnado, senón tamén o proceso de ensino. Neste sentido,aos datos aportados pola avaliación continua do alumnado, será necesario engadir outros datos referentes á validez da programación das actividades de ensino deseñadas, dos recursos materiais e persoais empregados, dos tempos e espazos previstos, da agrupación de alumnos, dos criterios de avaliación aplicados e da propia actuación do profesorado. A avaliación da propia práctica docente do profesorado, ben sexa de forma individual ou do conxunto do equipo docente, revélase como unha das estratexias de formación máis potentes para mellorar a calidade do ensino e aprendizaxe. A avaliación da intervención educativa debe ser continua, por iso, convén tomar datos ao longo do proceso para facer os cambios axeitados no momento oportuno. Non obstante, dadas as características dos diferentes elementos do proceso e dos documentos en que se plasman, podería dicirse que hai momentos especialmente indicados para recoller a información.

254

Os instrumentos de avaliación deben cumprir os seguintes requisitos: - Ser moi variados, de modo que permitan avaliar os distintos tipos de capacidades e de contidos curriculares. - Dar información concreta do que se pretende avaliar sen introducir variables que distorsionen os datos. - Utilizar distintos códigos (verbais, icónicos, gráficos, numéricos, audiovisuais,...) de modo que se adecúen ás distintas aptitudes sen que o código obstaculice o contido que se pretende avaliar. - Ser aplicables en situacións estruturadas da actividade escolar. - Permitir avaliar a transferencia das aprendizaxes a contextos distintos daqueles nos que se adquiriron, comprobando así a súa funcionalidade.

CRITERIOS DE CUALIFICACIÓN

255

* Traballos escritos / orais. (40%) * Traballo individual dos contidos do currículo da área. (20%) * Acabado dos traballos (individuais e en equipo), presentándoos de xeito claro e limpo e valorando unha execución coidadosa. (15%) * Respecto polos dereitos dos demais, valorando as súas achegas e producións. (5%)

Na avaliación final, terase en conta, ademais, a valoración dos seguintes aspectos nas porcentaxes que quedan indicadas.

VALORES SOCIAIS E CÍVICOS IDENTIDADE PERSOAL

30%

IDENTIDADE SOCIAL

30%

COMPROMISO SOCIAL

30%

ACTITUDE ANTE A MATERIA Grao de esforzo, traer e coidar o material, rematar os traballos, traballar ben en equipo …

10%

256

257

DIRECTRICES E INSTRUMENTOS PARA A REALIZACIÓN DE AVALIACIÓN INICIAL.

Co obxecto de garantir unha axeitada transición do alumnado entre os diferentes niveis de Educación Primaria, no mes de setembro ten lugar unha reunión entre o profesorado dos equipos docentes saínte e entrante co fin de trasladar e analizar a información e a documentación académica correspondente ao alumnado que comeza este novo nivel. Ademais da información recibida, o novo profesorado titor aplicaralle ao alumnado unha proba inicial coa que se determinará o punto de partida dende o que este inicia as novas aprendizaxes, e o equipo docente tomará as decisións relativas ao desenvolvemento do currículo e á súa adecuación ás súas características e o seu nivel de coñecementos. Do mesmo xeito, estes datos servirán de base para adoptar as medidas necesarias de atención á diversidade recollidas no plan correspondente a aqueles alumnos e alumnas que o precisen co fin de facilitarlles a continuación do seu proceso de aprendizaxe e o acceso ao currículo.

258

ACTIVIDADES DE RECUPERACIÓN E OS REFORZOS PARA LOGRAR DITA RECUPERACIÓN.

Como consecuencia da obrigatoriedade do ensino, xorde a escola comprensiva, que ofrece un mesmo currículo básico para todos os alumnos e todas as alumnas e minimiza as súas diferenzas a través do principio de igualdade de oportunidades, co fin de compensar así as desigualdades sociais. Ademais, suscítase como proporcionar unha resposta educativa axeitada a un colectivo de estudantes con necesidades de formación moi diversas, escolarizados dentro dun mesmo centro educativo e cun currículo, en parte, común. Nas nosas aulas promovemos unha escola comprensiva mediante as seguintes estratexias: 1.ª Adoptar organizacións flexibles dentro da aula, con respecto polos principios básicos da organización e do funcionamento dos grupos, practicando estratexias inter e intragrupais, para potenciar o traballo con grupos heteroxéneos de alumnos e alumnas. 2.ª Realizar as adaptacións curriculares necesarias para asegurar que se poida manter unha escola na que teñan cabida todos, sexan cales fosen as súas necesidades educativas ou intereses persoais específicos. 3.ª Levar á práctica un programa de orientación e acción titorial no centro.

Por conseguinte, a nosa actividade docente busca:

259

1.º Facilitar, consolidar e desenvolver a socialización do alumnado, o que significa ensinarlle a aprender a convivir e a comportarse adecuadamente en grupo, a ser solidario, a cooperar e a respectar as normas; para isto, imponse a posta en práctica das teorías de grupo e de dinámica de grupo, aplicando os modelos, as estratexias e os estilos máis adecuados en cada caso. 2.º Realizar adaptacións curriculares encamiñadas a dar resposta aos distintos estilos de aprendizaxe ou dificultades transitorias do alumnado (non significativas) e para aqueles casos nos que as diferenzas e as dificultades de aprendizaxe son máis permanentes ou graves (significativas). 3.º Planificar e desenvolver un programa coherente de orientación e acción titorial que facilite a resposta educativa ás súas necesidades específicas, permanentes ou transitorias.

O profesorado utilizará os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atención ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensión lectora. - Fichas de ampliación de cada unidade.

260

CRITERIOS DE PROMOCIÓN AO SEGUINTE CURSO.

Os referentes para a valoración do grao de adquisición das competencias e o logro dos obxectivos da etapa nas avaliacións continua e final das disciplinas troncais, específicas e de libre configuración autonómica serán os criterios de avaliación e os estándares de aprendizaxe avaliables que figuran na programación de curso e tendo como marco de referencia o Decreto 105/2014, do 4 de setembro, polo que se establece o currículo da educación primaria na Comunidade Autónoma de Galicia (DOG do 9 de setembro de 2014). O alumnado accederá ao curso seguinte sempre que se considere que logrou os obxectivos que correspondan ao curso realizado e que alcanzou o grao de adquisición das competencias correspondentes. De non ser así, poderá repetir unha soa vez durante a etapa, cun plan específico de reforzo ou recuperación e apoio, que será organizado polo centro de acordo co que estableza a consellería competente en materia educativa. A repetición considerase unha medida de carácter excepcional e tomarase tras esgotar o resto das medidas ordinarias de reforzo e apoio para resolver as dificultades do alumnado.

261

APLICACIÓN DOS CRITERIOS DE PROMOCIÓN SITUACIÓN AO FINAL DE 5º DE PRIMARIA a) Si o alumno/a ten valoración positiva en tódalas áreas do curso. b) NO BLOQUE DE MATERIAS ESPECÍFICAS: O alumno/a NON ten valoración positiva nalgunha ou en todas as áreas que compoñen este bloque: Educación física / Valores sociais e cívicos ou Relixión / Educación artística. c) NO BLOQUE DE MATERIAS TRONCAIS E NO BLOQUE DE LIBRE CONFIGURACIÓN AUTONÓMICA:  Si o alumno/a NON ten valoración positiva nunha das seguintes áreas: Lingua Castelá/Lingua Galega/Lingua Inglesa /Matemáticas/ Ciencias da Natureza/Ciencias Sociais  Si o alumno/a NON ten valoración positiva en dúas ou máis das seguintes áreas: Lingua Castelá/Lingua Galega/Lingua Inglesa/Matemáticas/ Ciencias da Natureza/Ciencias Sociais

262

PROCESO A SEGUIR PROMOCIONA AO CURSO SEGUINTE

PROMOCIONA AO CURSO SEGUINTE CON MEDIDAS EDUCATIVAS COMPLEMENTARIAS.

NON PROMOCIONA AO CURSO SEGUINTE

METODOLOXÍA DIDÁCTICA

O Decreto 105/ 2014 de 4 de setembro, establece como Principios metodolóxicos do proceso de aprendizaxe os seguintes:

Nesta etapa poñerase especial énfase na atención á diversidade do alumnado, na atención individualizada, na prevención das dificultades de aprendizaxe e na posta en práctica de mecanismos de reforzo tan pronto como se detecten estas dificultades.

A metodoloxía didáctica será fundamentalmente comunicativa, inclusiva, activa e participativa, e dirixida ao logro dos obxectivos e das competencias clave. Neste sentido prestarase atención ao desenvolvemento de metodoloxías que permitan integrar os elementos do currículo mediante o desenvolvemento de tarefas e actividades relacionadas coa resolución de problemas en contextos da vida real.

A acción educativa procurará a integración das distintas experiencias e aprendizaxes do alumnado e terá en conta os seus diferentes ritmos e estilos de aprendizaxe, favorecendo a capacidade de aprender por si mesmo e promovendo o traballo colaborativo e en equipo.

263

A lectura constitúe un factor fundamental para o desenvolvemento das competencias clave; é de especial relevancia o desenvolvemento de estratexias de comprensión lectora de todo tipo de textos e imaxes, en calquera soporte e formato. Co fin de fomentar o hábito da lectura, os centros docentes organizarán a súa práctica docente de xeito que se garanta a incorporación dun tempo diario de lectura non inferior a trinta minutos.

A intervención educativa debe ter en conta como principio a diversidade do alumnado, entendendo que deste xeito se garante o desenvolvemento de todo el e mais unha atención personalizada en función das necesidades de cadaquén.

Prestaráselle especial atención durante a etapa á atención personalizada dos alumnos e das alumnas, á realización de diagnósticos precoces e ao establecemento de mecanismos de reforzo para lograr o éxito escolar.

Os mecanismos de reforzo, que deberán poñerse en práctica tan pronto como se detecten dificultades de aprendizaxe, poderán ser tanto organizativos como curriculares. Entre estas medidas poderán considerarse o apoio no grupo ordinario, os agrupamentos flexibles ou as adaptacións do currículo. Para unha adquisición eficaz das competencias e a súa integración efectiva no currículo, deberán deseñarse actividades de aprendizaxe integradas que lle permitan ao alumnado avanzar cara aos resultados de aprendizaxe de máis dunha competencia ao mesmo tempo.

264

Os centros docentes impartirán de xeito integrado o currículo de todas as linguas da súa oferta educativa, co fin de favorecer que todos os coñecementos e as experiencias lingüísticas do alumnado contribúan ao desenvolvemento da súa competencia comunicativa plurilingüe. No proxecto lingüístico do centro concretaranse as medidas tomadas para a impartición do currículo integrado das linguas. Estas medidas incluirán, polo menos, acordos sobre criterios metodolóxicos básicos de actuación en todas as linguas, acordos sobre a terminoloxía que se vaia empregar, e o tratamento que se lles dará aos contidos, aos criterios de avaliación e aos estándares de aprendizaxe similares nas distintas áreas lingüísticas, de xeito que se evite a repetición dos aspectos comúns á aprendizaxe de calquera lingua.

Principios metodolóxicos. Os principios metodolóxicos nos que nos baseamos son os seguintes: Dende a perspectiva epistemolóxica das diferentes áreas de coñecemento: - Non todos coñecemos igual en todo momento. - En cada momento hai influencias sobre o coñecemento que proveñen das experiencias previas e das situacións novas. - O coñecemento é o resultado da interacción entre as experiencias previas e as situacións novas; polo que, máis que transmitirse, constrúese mediante a práctica, co cal se pon de relevo o seu carácter construtivista, social e interactivo.

265

- Calquera coñecemento pode ter diferentes lecturas, significados e presentacións, que poden ser todos obxectivos. Ensinar/aprender supón contrastar perspectivas, enriquecer esquemas conceptuais con novas contribucións por parte de todos, superar as lagoas e emendar os erros. - O ensino debe buscar interaccións cada vez máis ricas e significativas entre os elementos proporcionados por diferentes soportes (textos, audiovisuais, etc.), mediadores (docentes, compañeiros, pais), métodos (didácticas: xeral e especiais) e situacións ou feitos (da vida cotiá, descubrimentos, centros de interese, etc.).

Desde a perspectiva psicolóxica: a) Partir do nivel de desenvolvemento do alumnado. - Das súas características evolutivo-madurativas específicas, en xeral. - Do seu nivel de competencia cognitiva e metacognitiva. - Dos coñecementos previamente construídos. b) Asegurar aprendizaxes construtivas e significativas. - Diagnosticando os coñecementos previos que posúe. - Conectando e integrando os contidos e estratexias previos cos novos por vivir e aprender. O alumnado, co que sabe e grazas á maneira como o profesor ou a profesora lle presentan a información, reorganiza o seu coñecemento

266

entrando en novas dimensións, transferindo ese coñecemento a outras situacións, descubrindo os principios e procesos que o explican, mellorando a súa capacidade organizativa comprensiva para outras experiencias, ideas, valores e procesos de pensamento que vai adquirir dentro e fóra da aula. c) Favorecer a aprendizaxe autónoma. - Desenvolvendo o profesorado un modelo curricular de natureza procesual que asegure que os alumnos e as alumnas realicen aprendizaxes significativas por si mesmos, aprendendo a aprender, adquirindo estratexias cognitivas e metacognitivas que favorezan o asentamento dunha boa memoria comprensiva (semántica). Modelo que, partindo do establecemento de redes conceptuais que permitan representar toda a estrutura da materia de xeito sinxelo e claro, das cales se poidan formar os esquemas conceptuais e cognitivos oportunos, permita a xeración de mapas cognitivos que establezan relacións entre os distintos contidos e faciliten a percepción da súa estrutura ao dar resposta adecuada aos tres interrogantes que a ciencia se fai: que (descrición) e os seus detalles (cales, como, onde e cando), por que (explicación) e para que (intervención). - Modificando progresivamente os esquemas previos do coñecemento dos alumnos e das alumnas, desde o saber cotián ata o saber científico. d) Potenciar a actividade. - Facilitando a reflexión á hora da acción. - Posibilitando que o alumno e a alumna cheguen a facer aquelas actividades que aínda non son capaces de realizar sos, pero si coa axuda conveniente (zona de desenvolvemento potencial).

267

Desde a perspectiva pedagóxica: a) Partir da avaliación inicial, específica e global. - Das súas aptitudes e actitudes. - Das súas necesidades e intereses. - Dos seus coñecementos previos, xerais e por áreas. b) Motivar axeitadamente. - Creando situacións que conecten cos seus intereses e expectativas, partindo das súas propias experiencias. - Propiciando un clima de comunicación, cooperación e harmonía nas relacións. - Espertando unha motivación intrínseca que potencie o gusto por aprender, especialmente a través dunha atribución causal positiva, tanto do profesorado como do propio alumnado. c) Analizar os esquemas previos de coñecemento. - Asegurando que se posúen os requisitos básicos para poder abordar a seguinte nova aprendizaxe. - Reforzando os conceptos previos máis débiles e sensibles. d) Fomentar a zona de desenvolvemento potencial na adquisición dos novos coñecementos. - Incorporando mediante a actitude docente o exemplo adecuado que se debe seguir (currículo implícito ou latente).

268

- Facilitando que poida desenvolver a súa actividade coa mínima axuda necesaria. - Consolidando os enlaces entre os coñecementos previos e os novos. - Estruturando e dosificando os novos contidos conceptuais de forma apropiada (redes, esquemas e mapas). - Promovendo a funcionalidade das aprendizaxes, aplicándoas e transferíndoas a outras situacións ou contidos diferentes. - Tendo moi en conta os coñecementos de cada materia, respectando a súa estrutura epistemolóxica, a súa lóxica interna específica e os avances do momento.

Especificamente, estes principios deben facilitar: a) A conexión co nivel de desenvolvemento real e potencial dos alumnos e das alumnas, atendendo ás súas diferenzas individuais e partindo do próximo para chegar ao afastado. Esta atención á diversidade requirirá a elaboración de programas específicos que asuman a función compensadora que pretende a Educación Primaria. b) A comunicación a través do diálogo e a apertura a outras formas de pensar e obrar. c) Un clima afectivo rico en vivencias baseadas no respecto mutuo, que procure a motivación necesaria para espertar, manter e incrementar o interese dos alumnos e das alumnas.

269

d) O progreso do xeral ao particular, de forma cíclica, en función do pensamento globalizado do alumno e da alumna, integrando as áreas coa formulación de contidos conceptuais, procedementais e actitudinais comúns, tendo en conta a transversabilidade do currículo. e) A adaptación da acción educativa ás diferenzas persoais (capacidade, intereses e ritmo de aprendizaxe), como base do desenvolvemento integral e autónomo. f ) O espírito de grupo co exercicio da participación e a cooperación, practicando a aprendizaxe grupal, a interacción e a interrelación de iguais e de discentes e docente. g) A organización de contidos, de xeito que exista harmonía entre as metas e os medios que se utilizan para acadalas. h) A actividade constante do alumno e da alumna, xa que se entende como ferramenta básica da aprendizaxe autorregulada. i ) A flexibilidade adecuada nas diversas situacións de aprendizaxe, tanto na selección da metodoloxía máis aconsellable en cada caso como nos aspectos organizativos espazo-temporais. l ) A aprendizaxe construtivo-significativa, partindo da consolidación do saber anterior e do reforzo daquel que permita enlazar os organizadores previos co novo coñecemento que se debe adquirir. m) O xogo como elemento motivador fundamental na construción da moralidade, xa que regula o paso da heteronomía á autonomía persoal e social. n) A creatividade de alumnos e de alumnas e de docentes, como forma diversificada e enriquecedora de comunicación.

270

ñ) O tránsito desde a formación de conceptos e a aplicación de procedementos á construción de hábitos e á definición de actitudes, que culmine a consolidación de valores e o respecto polas normas. o) O contacto escola-familia como marco afectivo-efectivo de relacións e, por extensión, de toda a comunidade educativa.

Agrupamento do alumnado. O agrupamento do alumnado é unha esixencia da diversidade e un indicador da autonomía do centro, e ten como finalidade garantir que todo o alumnado aprenda e consiga os obxectivos educativos marcados. A diversidade de agrupamentos proporciona unha mellor explotación das actividades escolares e constitúe un instrumento de adecuación metodolóxica ás necesidades do alumnado. Os criterios de distribución do alumnado por aulas son moi diversos e deben ter en conta aspectos como o punto de partida dos alumnos ao chegaren ao inicio do ciclo e de cada curso, as peculiaridades educativas do centro e a natureza da área ou actividade. Estes son os criterios máis empregados na agrupación de alumnos: - Idade cronolóxica. - Equilibrio nos grupos entre alumnos e alumnas. - Rendemento académico. - Ritmo de aprendizaxe.

271

- Intereses. - Motivación. - Natureza da área ou da actividade. O agrupamento de alumn@s non ten por que limitarse a un único modelo, xa que supón limitar o potencial enriquecedor do proceso educativo. Establecer diferentes agrupamentos facilita a aprendizaxe entre iguais, a cooperación e o traballo colaborativo, a cohesión do grupo, o traballo por proxectos, a atención á diversidade, a pertenza ao centro, a mediación en conflitos e a relación co contorno e cos servizos da comunidade. Segundo as características e necesidades do alumnado, e segundo a natureza disciplinar da actividade ou área, os tipos de agrupamentos máis empregados son: - Aula. - Gran grupo. - Pequeno grupo. - Talleres. - Equipos de traballo cooperativo. - Grupos de actividade.

Organización dos espazos.

272

Dende unha perspectiva de nivel, o contido das decisións relativas á organización do espazo pode referirse a: - Espazos propios do grupo (aula). Cada Profesor/-ora titor/-ora organizará o espazo na súa aula como crea conveniente para o desenvolvemento da actividade lectiva; será conveniente ter en conta variables como idade e agrupamento de alumnos, mobiliario, iluminación, temperatura, materiais existentes na aula, etc. Se nunha aula imparten actividades lectivas outros mestres ademais do titor, han de preocuparse, ao concluír a clase, de que material e espazos se encontren na distribución planificada por este. - Espazos compartidos polo alumnado. O alumnado de Primaria comparte espazos co alumnado doutros niveis educativos dentro do centro e, asemade, utiliza habitualmente outros espazos, tanto interiores do centro educativo como exteriores. Algúns destes espazos son os seguintes: - Biblioteca. - Sala de informática. - Sala de usos múltiples. - “A auliña”.

Organización dos tempos.

273

As previsións de traballo na aula e no centro escolar deben axustarse realmente ao tempo dispoñible. Por iso, é preciso realizar unha temporalización que inclúa a elaboración dun horario xeral, co correspondente desenvolvemento das áreas, e dun horario de actividade docente, no que se terán en conta as restantes actividades organizativas do centro.

274

MEDIDAS DE ATENCIÓN Á DIVERSIDADE

A atención á diversidade supón un concepto amplo de acción educativa que intenta dar resposta ás dificultades de aprendizaxe, ás discapacidades sensoriais, físicas, psíquicas e sociais, aos grupos de risco, ás minorías étnicas, ao alumnado superdotado, aos inmigrantes, ao alumnado con intereses especiais e a calquera outra necesidade educativa diferenciada e especializada. A diversidade é unha realidade facilmente observable, e a súa adecuada atención é un dos piares básicos no que se fundamenta o sistema educativo. Cada alumno e cada alumna teñen unha ampla gama de necesidades educativas, debidas á presenza de múltiples factores persoais e sociais (xénero, idade, etapa de desenvolvemento madurativo, motivación, intereses, estilos de aprendizaxe, expectativas, procedencia socioeconómica e cultural, orixe étnica, etc.), que deben ser satisfeitas. En consecuencia, o noso ciclo ten que estar en condicións de: 1. 2. 3. 4.

Adaptarse ás características individuais e sociais de cada alumno ou alumna. Ofrecer unha cultura común, respectando as peculiaridades de cada cultura propia. Adoptar una metodoloxía que favoreza a aprendizaxe de todo o alumnado na súa diversidade. Partir dunha avaliación inicial do alumnado en cada núcleo de aprendizaxe que permita detectar os seus coñecementos previos, para facilitar a significatividade dos novos contidos que se deben aprender.

275

No día a día tratamos de promover unha escola comprensiva mediante as seguintes estratexias: 1. Adoptar organizacións flexibles dentro da aula, con respecto polos principios básicos da organización e do funcionamento dos grupos, practicando estratexias inter e intragrupais, para potenciar o traballo con grupos heteroxéneos de alumnos e alumnas. 2. Realizar as adaptacións curriculares necesarias para asegurar que se poida manter unha escola na que teñan cabida todos, sexan cales fosen as súas necesidades educativas ou intereses persoais específicos. 3. Levar á práctica un programa de orientación e acción titorial no centro.

Por conseguinte, plantexámonos os seguintes obxectivos de atención á diversidade: 1. Facilitar, consolidar e desenvolver a socialización do alumnado, o que significa ensinarlle a aprender a convivir e a comportarse adecuadamente en grupo, a ser solidario, a cooperar e a respectar as normas; para isto, imponse a

276

posta en práctica das teorías de grupo e de dinámica de grupo, aplicando os modelos, as estratexias e os estilos máis adecuados en cada caso. 2. Realizar adaptacións curriculares encamiñadas a dar resposta aos distintos estilos de aprendizaxe ou dificultades transitorias do alumnado (non significativas) e para aqueles casos nos que as diferenzas e as dificultades de aprendizaxe son máis permanentes ou graves (significativas). 3. Planificar e desenvolver un programa coherente de orientación e acción titorial que facilite a resposta educativa ás súas necesidades específicas, permanentes ou transitorias.

Utilizaremos os seguintes recursos como medidas de reforzo e de atención ao alumnado con necesidade de apoio educativo: - Fichas de reforzo de cada unidade. - Fichas de comprensión lectora. - Fichas de ampliación de cada unidade.

277

ADAPTACIÓNS CURRICULARES.

As adaptacións curriculares son modificacións dun ou máis elementos prescriptivos do currículo para atender as necesidades educativas do alumnado. Unha vez esgotadas as medidas ordinarias, e como último recurso recorremos á revisión e modificación da ACI tendo como referente o currículo ordinario. A avaliación farase tomando como referente os criterios de avaliación da propia adaptación curricular. Esta quedará reflectida no expediente académico, nos informes á familia e será revisada polo menos unha vez ó finalizar o curso. Non necesitaremos autorización para a revisión a menos que se modificasen os obxectivos ou os criterios de avaliación. Para a promoción teranse en conta os obxectivos preceptivos. Ao finalizar o período obxecto de adaptación curricular, o profesorado titor, oídas as familias, determinará a promoción do alumnado e a necesidade ou non de adaptación curricular futura. Non hai ningunha ACI en 5º curso de Educación Primaria.

278

PROGRAMA DE EDUCACIÓN EN VALORES

A educación en valores preséntase como un conxunto de contidos de ensino-aprendizaxe que, sen referencia directa ou exclusiva a ningunha área curricular concreta, nin a unha idade ou nivel educativo particular, interactúa en todas as áreas do currículo, desenvolvéndose ao longo de toda a escolaridade obrigatoria. Non se trata dun conxunto de ensinanzas autónomas, senón máis ben, dunha serie de elementos da aprendizaxe integrados dentro das diferentes áreas de coñecemento. Por iso, atendendo aos principios educativos esenciais, e, en especial, ao desenvolvemento das competencias básicas para lograr unha educación integral, a educación en valores deberá formar parte de todos os procesos de ensino e aprendizaxe, por ser un dos elementos de maior relevancia na educación do alumnado.

Podemos considerar que a aprendizaxe destes contidos pretende , no caso d@s alumn@s de 5º curso de Educación Primaria, conseguir as finalidades seguintes: 1. Localizar e criticar os aspectos inxustos da realidade cotiá e das normas vixentes. 2. Deseñar formas de vida máis xustas no plano persoal e social. 3. Elaborar autónoma, racional e democraticamente os principios xerais de valor que axuden a axuizar a realidade de forma crítica e con xustiza.

279

4. Facultar aos mozos para adquirir comportamentos coherentes coas normas elaboradas por eles mesmos e coas dadas pola sociedade democraticamente, buscando a xustiza e o benestar social.

As liñas mestras de intervención que conforman a EDUCACIÓN EN VALORES no 5º curso de Educación Primaria do noso centro docente son as seguintes: - Estimular o diálogo como principal vía para resolución de conflitos entre persoas e grupos; facilitar o encontro entre persoas cuxos intereses non necesariamente sexan coincidentes, e desenvolver actitudes básicas para a participación comprometida na convivencia, a liberdade, a democracia e a solidariedade. - Desenvolver a capacidade dos alumnos para regular a súa propia aprendizaxe, confiar nas súas aptitudes e coñecementos, así como para desenvolver a creatividade, a iniciativa persoal e o espírito emprendedor. - Crear hábitos de hixiene física e mental, que permitan un desenvolvemento san, un aprecio do corpo e o seu benestar, unha mellor calidade de vida e unhas relacións interpersoais baseadas no desenvolvemento da autoestima. - Apreciar os roles sexuais e o exercicio da sexualidade como comunicación plena entre as persoas. - Desenvolver a igualdade de dereitos e oportunidades e fomentar a igualdade efectiva entre homes e mulleres. - Coñecer, valorar e respectar os dereitos humanos, como base da non discriminación, o entendemento e o progreso de todos os pobos.

280

- Adquirir respecto cara aos seres vivos e o medio, en particular ao valor dos espazos forestais e o desenvolvemento sostible. - Participar decidida e solidariamente na resolución dos problemas ambientais. - Coñecer e respectar as normas establecidas para a mellor organización e uso da circulación viaria. - Proporcionar os instrumentos de análise e crítica necesarios que permitan unha opinión e actitude propias fronte ás ofertas da sociedade de consumo, e que capaciten para tomar conciencia ante o consumo de produtos innecesarios. - Desenvolver hábitos e actitudes de curiosidade, respecto e participación cara ás demais culturas do contorno. - Respectar e coñecer a pluralidade lingüística e cultural de España valorando a interculturalidade como un elemento enriquecedor da sociedade. - Promover actitudes que valoren axeitadamente o peso específico da educación como motor de desenvolvemento dos pobos. - Utilizar instrumentos de análise e crítica necesarios para construír unha opinión propia, libre, xusta e democrática.

Accións, todas, encamiñadas á preparación d@s alumn@s do 5º curso de Educación Primaria do noso centro educativo para o exercicio da cidadanía e da participación activa na vida económica, social e cultural, con actitude crítica e responsable e con capacidade de adaptación ás situacións cambiantes da sociedade do coñecemento.

281

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LECTOR.

Nos niveis máis avanzados da Educación Primaria xa temos lectores formados, polo que agora é o momento de conseguir grandes lectores. En 5º curso de Educación Primaria o alumnado é moi receptivo á lectura e, como sabemos, a lectura como divertimento e pracer ten moita importancia. Por iso, as actividades dedicadas a esta actividade resultan fundamentais cara o futuro do alumnado como lectores. .- Obxectivos: 1.-Fomentar o gusto pola lectura: - Utilizar adecuadamente a biblioteca (biblioteca central e de aula) como fonte de recursos variados para o deleite e o pracer de ler. - Utilizar a lectura como fonte de pracer e de enriquecemento persoal, e aproximarse a obras relevantes da tradición literaria galega e castelá para desenvolver hábitos lectores. - Seleccionar textos adecuados aos gustos e intereses do grupo. 2.-Potenciar o hábito lector: - Utilizar adecuadamente a biblioteca e os seus diferentes departamentos (biblioteca central e de aula) como fonte de recursos variados para a obtención de informacións variadas.

282

- Utilizar os medios de comunicación social e as tecnoloxías da información e da comunicación para obter, interpretar e valorar informacións e opinións diferentes. - Dar sentido á lectura dos textos (para que lemos). - Recoller noticias de prensa (en formato impreso e dixital). - Potenciar o uso das TIC na busca de información. 3.-Mellorar a comprensión lectora: - Comprender e expresarse oralmente e por escrito de xeito adecuado nos diferentes contextos da actividade social e cultural cotiá. - Comprender textos literarios de xéneros diversos procedentes da literatura infantil e xuvenil galega e castelán, adecuados en canto a temática e complexidade e iniciarse no coñecemento das convencións específicas da linguaxe literaria. - Memorizar poemas. - Resumir textos. - Buscar, localizar e identificar informacións na biblioteca do centro e na biblioteca de aula, nas enciclopedias e na internet. - Usar os dicionarios e enciclopedias para buscar información. - Identificar as diferentes partes dun texto. .- Metodoloxía: 1. Actuacións comúns en todas as áreas:

283

Cada vez que o alumnado vaia realizar unha lectura deberemos integrar as estratexias arriba citadas (antes, durante e despois), clarificando a intención da lectura así como a forma de enfrontala (en voz alta, en silencio, colectiva…). Isto afecta tanto á lectura dun libro, dun tema ou aos enunciados das diferentes actividades dos libros de texto. Será fundamental nas primeiras sesións que o profesor/a modelice o proceso, guiando os pasos a seguir, procurando paulatinamente que este vaia sendo asumido polo alumnado. 2. Selección de textos: Á hora de elaborar as programacións teremos en conta os diferentes tipos de textos que queremos traballar, e se estes se encontran suficientemente representados e debidamente seleccionados nos libros de texto de uso do alumnado. De non ser así, os complementaremos cunha selección persoal ou de nivel ou ciclo. No mesmo sentido evitaremos no posible a reiteración excesiva dos tipos de texto nas diferentes áreas, focalizando algúns tipos de textos naquelas áreas máis apropiadas a tal fin (o traballo dos textos informativos pode tratarse moito mellor e máis sistematicamente en Ciencias da Natureza ou Ciencias Sociais, os gráficos e diagramas teñen máis sentido en Matemáticas ou Ciencias Sociais que en Lingua Galega, etc). (Esta revisión dos textos nos facilita a decisión de continuar ou cambiar as editoriais, no momento en que se dea a posibilidade). Traballaremos textos continuos e textos descontinuos, tanto impresos como en formatos dixitais. Descrición:  De persoas  De animais  De lugares

284

Narración:  Contos  Novela  Cómic 3. Tempos de lectura: - Cada día dedicarase un tempo á lectura no momento “Hora de Ler” (lectura de libros, textos, oralidade, poesía, prensa, revistas divulgativas, publicidade …) atendendo ás actividades e estratexias xa mencionadas. - Perante o curso escolar lerase un libro en común para todo o alumnado (un título para cada nivel). - Semanalmente cada alumno/a conta cos libros de Mochila Viaxeira para o deleite individual e familiar. Os libros que a continuación se sinalan forman parte do ITINERARIO LECTOR establecido no Plan Anual de Lectura. TÍTULO Cyrano El herbario de las hadas Mathilda Mil cousas poden pasar I e II Cidades Os amigos de Archimboldo Roque Palabras de caramelo

AUTOR Rebecca Dautremer Benjamín Lacombe Roal Dahl Jacobo Fernández Serrano Fran Alonso Jacobo Fernández Serrano Anxo Moure

285

EDITORIAL Edelvives Edelvives Alfaguara Xerais Xerais BD Banda Xerais

.- Actividades: 1. De búsqueda de información. - Lectura de textos procedentes dos medios de comunicación social: webs infantís e xuvenís, noticias ,… - Lectura de textos para aprender e para informarse:  Folletos informativos.  Folletos publicitarios.  Prensa. - Lectura de informacións procedentes de diferentes soportes: gráficos, esquemas, ilustracións, hipertextos. - Uso dirixido das TIC para a localización, selección, interpretación e organización da información. - Uso das bibliotecas, incluíndo as virtuais, para obter información. 2. De textos literarios. - Lectura silenciosa e en voz alta de obras adecuadas á idade e intereses:  Contos  Cómic  Novela  Poesía - Lectura guiada de textos narrativos da literatura infantil, adaptacións de obras literarias clásicas e literatura actual en diversos soportes:  Impreso

286

 DVD  Libros virtuais  Internet - Lectura comentada polo profesor de poemas, relatos e obras teatrais. - Lectura guiada polo profesor para a aprendizaxe do uso das estratexias de control do proceso lector:  Anticipación  Formulación de hipóteses  Relectura… ACTIVIDADES           

Visitas guiadas á biblioteca escolar. Visita á Biblioteca Central de Vigo. Identificar as partes dun libro e analizar a información que aporta cada unha. Buscar fondos que ofrezan información sobre un tema. Presentar un libro cada semana na clase por parte do alumnado. Lectura silenciosa e individual de material bibliográfico. Lectura compartida en grupo dos títulos literarios propostos como agasallo de Nadal. Recomendar os libros que máis gustaron. Identificar a estrutura do texto. Recoñecer a finalidade do texto. Facer un resumo organizado secuencialmente as ideas principais.

287

     

Libro-forum. Facer pequenos traballos sobre obras literarias. Elaborar murais. Encontros con autores. Colaborar na selección de títulos para a biblioteca. Uso dos fondos da biblioteca da escola como recurso informativo-educativo no desenvolvemento das actividades programadas na horta escolar.  Buscar información en libros informativos (enciclopedias, dicionarios, monográficos…), revistas, periódicos, internet…  Lectura dramatizada de textos teatrais, poéticos … .- Recursos: BIBLIOTECA DE AULA. Cada aula contará cunha biblioteca de aula , cun fondo permanente de consulta e un fondo temporal que se establecerá a principio de cada curso e poderá ser renovado trimestralmente mediante intercambio entre aulas ou a través da biblioteca do centro. O Profesorado Titor, consultado todo o profesorado da aula e procurando unificar criterios, solicitará ao equipo de biblioteca os libros que consideren convenientes así como as novas adquisicións que lles parezan oportunas. .- Plan de escritura: - Participar na elaboración da revista escolar “AS NOSAS COUSAS”.

288

- Obradoiro de escritura-LINGUA:  Ortografía, morfoloxía, sintaxe, semántica, creatividade (composición).  Técnicas de estudo: subliñado, esquema, resumo,…  Xogos coa lingua (oral/escrita). - Obradoiro de escritura-LITERATURA:  Actividades escritas sobre os títulos propostos como agasallo de Nadal e/ou itinerarios lectores. .- Tempo mínimo diario para a lectura: Débese determinar a dedicación real dun tempo mínimo diario para a lectura. No noso centro, chamámolo a “Hora de ler”, establecida tódolos días tralo recreo, en tódalas aulas, todo o alumnado ao mesmo tempo.

289

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN TIC.

As formas máis habituais de utilización das novas tecnoloxías en aula de 5º curso de Educación Primaria son: 1. Exposición do profesorado apoiado nas novas tecnoloxías. - Mediante o uso do ordenador o profesorado mellora a exposición dos contidos ao ilustrar con maior claridade algúns conceptos e presentalos de forma máis atractiva. Ao mesmo tempo, coa utilización das novas tecnoloxías pódese mellorar a motivación cara á aprendizaxe da materia e cara ao uso de recursos informáticos.

2. Iniciación á informática. - Preténdese transmitir os coñecementos básicos necesarios para poder utilizar as tecnoloxías. Os contidos elementais que se deben desenvolver na aula son: -

Apertura e peche de aplicacións. Utilización dos compoñentes básicos do contorno gráfico do ordenador. Creación dun documento novo. Gravación e recuperación de documentos. Acceso á información contida nun CD. Acceso a páxinas web.

290

Impresión de documentos. Utilización do disco duro e uso de dispositivos externos. Utilización dun navegador. Utilización de bases de datos sinxelas. Edición de documentos mediante procesadores de texto. Elaboración de presentacións multimedia ou páxinas web sinxelas. Utilización dun buscador.

3. Exercitación mediante programas educativos. - Esta modalidade permite unha serie achegas para a aprendizaxe do alumnado, dependendo dos criterios didácticos e pedagóxicos cos que se constituíse o programa. Os programas que permiten a interactividade e a creatividade por parte do alumnado, favorecen un uso das novas tecnoloxías con máis posibilidades educativas.

4. Aprendizaxe por investigación. - Trátase de fomentar a aprendizaxe activa e o máis autónoma posible por parte do alumnado, que se ve confrontado a tomar decisións en torno a como proceder na aprendizaxe, que recursos utilizar, como seleccionar e elaborar a información atopada, como organizar e repartir o traballo entre os membros do grupo, como presentar o produto resultante, etc.

291

- Esta modalidade de traballo sup贸n un modelo educativo valioso en si mesmo, que se enriquece a铆nda m谩is coa incorporaci贸n das TIC.

292

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PLAN DE CONVIVENCIA.

Actividade. Presentación do Plan de Convivencia ó principio de curso ás familias e ao profesorado.  Responsables: Equipo directivo, profesorado Titor.  Recursos: Contido do Plan de Convivencia e Normas de convivencia na páxina web do centro e no ordenador da sala de profesores.  Metodoloxía: Durante o curso, informarase aos pais/nais de que poden atopar o Plan na páxina web do colexio. Inclusión da presentación do Plan de Convivencia no Plan de Acción Titorial (PAT). Informarase do Plan ao profesorado no claustro de principio de curso.

Propostas para curso escolar : 5º curso de Educación Primaria. No mes de outubro comezarase cunha proposta de xogos voluntarios no patio. Ditos xogos desenvolveranse por recunchos coa participación de alumnado voluntario de todo o centro: “@s Colaborador@s de Boa Convivencia”. Esta actividade se realizará durante dous día á semana en tempo de recreo.

Actividade. Presentación das Normas de Organización e Funcionamento a tódolos membros da comunidade educativa.  Responsables: Equipo directivo

293

 Recursos: material impreso do documento e instalado no ordenador da sala de profesores e na páxina web do colexio.  Metodoloxía: convocarase ao claustro de profesores para a presentación do documento e posibles modificacións. Posteriormente, en sesión extraordinaria, ao Consello Escolar co fin de aprobalo. Unha vez aprobado, instalarase o seu contido no ordenador da sala de profesores e colgarase na páxina web do centro.

Actividade. Comentario nas aulas das normas de convivencia incluídas nas Normas de Organización e Funcionamento.  Responsables: Profesorado Titor.  Recursos: material impreso coas normas de convivencia para cada curso.  Metodoloxía: cada titor/-ora, na súa aula, comentará cos alumnos e alumnas as normas de convivencia de xeito adaptado a cada idade. Actividade. Celebración do Día da Declaración Universal dos Dereitos Humanos.  Responsables: Profesorado Titor.  Recursos: material impreso, videográfico, posters, murais…  Metodoloxía: os titores traballarán cos seus alumnos os contidos da Declaración dos Dereitos Humanos do xeito máis adaptado á súa idade. Elaboración de murais e manualidades alusivas ó tema.

294

Actividade. Celebración do “Día Escolar da Paz e a Non Violencia”. Este curso faremos , como en cursos anteriores, unha celebración conxunta co CEIP Ría de Vigo .  Responsables: todo o profesorado.  Recursos: documentos escritos e audiovisuais que falen da paz e a non violencia.  Metodoloxía: con anterioridade ao 30 de Xaneiro, cada titor lembrará aos seus alumnos esa data como a de celebración do Día Escolar da Paz e a Non Violencia, e realizará algunha actividade relacionada con esta celebración. O día 30 de Xaneiro todos os alumnos e profesores do centro celebrarán esta efeméride, xunto co alumnado e profesorado do CEIP Ría de Vigo.  Temporalización: 2ª quincena de Xaneiro e 30 de Xaneiro.

295

ACCIÓNS DE CONTRIBUCIÓN AO PROXECTO LINGÜÍSTICO

O noso país, como membro da Unión Europea, comprométese no fomento do coñecemento doutras linguas comunitarias e pola súa parte, o Consello de Europa no marco de Referencia Común Europeo para a aprendizaxe de linguas estranxeiras, establece directrices tanto para a aprendizaxe de linguas coma para a valoración da competencia nas diferentes linguas dun falante. O proxecto do noso centro, na área de lingua estranxeira (inglés) enmárcase nas directrices lexislativas da Área de Linguas estranxeiras e o obxectivo curricular das cales non é ensinar unha lingua en si mesma, senón ensinar a comunicarse con ela mediante o seu uso, así como no establecido no Consello de Europa no marco de referencia común europeo para a aprendizaxe de linguas estranxeiras, segundo o cal os alumnos e alumnas deberán ser capaces de efectuar progresivas tarefas de comunicación para desenvolver gradualmente a competencia comunicativa nas devanditas linguas.

296

MATERIAIS E RECURSOS DIDÁCTICOS INCLUÍDOS OS LIBROS DE TEXTO.

MATERIAIS DIDÁCTICOS. Libros de texto, cadernos de traballo, cadernos de ortografía, fichas de reforzo e de ampliación, de comprensión lectora, de comprensión de textos orais.

RECURSOS DIDÁCTICOS. - Biblioteca de Aula e de Centro. - Aula de informática. - Pizarra Dixital Interactiva. - Proxector / Canón. - Recursos didácticos interactivos para cada unidade. - Actividades : teatro, charlas, percorridos culturais. - Auditorio Centro Cultural “Afundación": teatro, cine, música.

297

- Museos: Verbum, Liste, Quiñones de León, Marco, ... - Revista Escolar “AS NOSAS COUSAS”. - Horta escolar. - Participación en festividades, campañas, conmemoracións, etc., tales como:            

Magosto Festa de Nadal. Día da Non Violencia e a Paz. Festa de Entroido. Campañas de animación á lectura. Campaña de Educación Viaria. Campaña de Teatro infantil e xuvenil. Campaña Prevención de Riscos nas Novas Tecnoloxías. Campaña “Camiña con Nós pola Igualdade”. Día do Libro. Festival das Letras Galegas. Festival de despedida do curso.

Recursos dispoñibles no centro:

298

Ordenadores Pizarra Dixital Proxector / Canón Vídeo e TV Reprodutor de CD DVD Cámara de fotos

LIBROS DE TEXTO: MATEMÁTICAS 5

Aprender es crecer. Ed. Anaya

ISBN 978-84-678-8582-8

LENGUA 5

Aprender es crecer. Ed. Anaya

ISBN 978-84-698-0651-7

LINGUA 5

Aprender é crecer. Ed. Anaya

ISBN 978-84-678-8658-0

CIENCIAS DA NATUREZA 5

Aprender é crecer. Ed. Anaya Galicia

ISBN 978-84-678-8585-9

CIENCIAS SOCIAIS 5

Aprender é crecer. Ed. Anaya Galicia

ISBN 978-84-678-8588-0

VALORES SOCIALES Y CÍVICOS 5 PRIMARIA

Ed. Anaya

ISBN 978-84-678-4226-5

299

ACTIVIDADES COMPLEMENTARIAS E EXTRAESCOLARES

Ao longo do presente Curso Escolar en 5º Curso de Educación Primaria, levaranse a cabo as seguintes actividades complementarias (e outras moitísimas que aínda quedan por organizar):

* Campaña de Educación Viaria ( Concello de Vigo ) Charla e vídeo presentados pola Policía Local e Saída á rúa.

* Campaña Prevención de Riscos nas Novas Tecnoloxías. Charla de concienciación presentada pola Policía.

* Programa de Actividades para Escolares de Afundación “Alice”, teatro en inglés .

300

*Durante o presente curso, as actividades que programaremos xirarán entorno á temática do Proxecto Anual de Centro como centro de interese: 25 ANOS APRENDENDO XUNTOS!

*Colaboraremos na nova edición da Revista Escolar “As Nosas Cousas”.

*Participaremos na CAMPAÑA DE ANIMACIÓN Á LECTURA do presente curso mediante as actividades: - Préstamos de fondos da Biblioteca do colexio e conmemoración do “Día Internacional das Bibliotecas Escolares” (24 de outubro). - Programa “Mochilas Viaxeiras” (libros e material audiovisual). - Formación de Usuarios de biblioteca. - Proposta de Títulos de Literatura Infantil e Xuvenil como agasallo de Nadal das familias ao alumnado. - Posibilidade de Visitas de autores (escritor@s, ilustrador@s ) ou animacións no colexio, segundo dispoñibilidade.

*As relacionadas co Plan de Convivencia anual do centro (especificadas no correspondente apartado).

*As que gardan relación coas habituais conmemoracións, cada unha co seu correspondente Programa de Actividades: Magosto - Nadal - Día da Paz - Entroido - Día do Libro - Letras Galegas - Fin de Curso

301

PROCEDEMENTOS PARA AVALIAR A PROPIA PROGRAMACIÓN

A observación do traballo diario do alumnado e do nivel dos obxectivos alcanzados, tendo en conta, sempre, os criterios e estándares correspondentes ao currículo LOMCE, levaranos á avaliación da nosa metodoloxía, motivando a revisión da nosa práctica docente a curto prazo, e do proxecto curricular a un prazo maior. Como resultado da devandita observación, coa conseguinte reflexión, tanto a nivel persoal de cada profesor/-ora, coma a nivel colectivo de equipos docentes e claustro de profesores, analizaremos anualmente a nosa práctica docente e o proxecto curricular do centro, buscando mellorar o quefacer educativo do noso centro.

302