“Bu vatan, çocuklar›m›z ve torunlar›m›z için cennet yap›lmaya de¤er bir vatand›r... Hepimizin dile¤i fludur ki, bu ülkenin bireyleri ellerinde örnekleriyle tar›m›n, ticaretin, çal›flman›n, yaflam›n bir temsilcisi olsun. Ve art›k bu ülke böyle yoksul, bu ulus afla¤› de¤il, belki ülkemize zengin ülkesi, zenginler ülkesi, bu yeni Türkiye’nin ad›na da çal›flkanlar diyar› denilsin. ‹flte ulus böyle bir ça¤ içinde bulunuyor ve böyle bir ça¤a yükselecektir. Ve böyle bir ça¤›n tarihini yazacakt›r. Ve böyle bir ça¤da, böyle bir tarihte en büyük yer, en büyük hak çal›flkanlara ait olacakt›r.”
Gazi Mustafa Kemal fiapka Devrimi’nde ‹nebolu’ya geldi¤inde kendilerini karfl›lamaya gelenler aras›nda o zaman bucak olan Çatalzeytin’den de bir heyet bulunmakta idi. Çatalzeytinliler’in sayg› ve ba¤l›l›klar›n› arz eden heyet, Gazi’yi buca¤a davet etti. Gazi Pafla gezi müddetinin dar oldu¤unu söyledi, heyete teflekkür etti. “Mümkün olsa oralara da gelir, halk ile temas eder, Karadeniz k›y›lar›n›n o güzel parçalar›n› da görmüfl olurum.” dedi.
S›rakonak köyünden Bekir fiENTÜRK (1908), Fenlio¤lu Ahmet A¤a’n›n ilk o¤lu. Ordu Komutanlar›ndan Salih Omurtak Pafla’n›n postas› imifl. Atatürk ile sürekli karfl›laflm›fl. Bu foto¤raf› bayram kart› olarak köydeki kardefli Mehmet fiENTÜRK’e göndermifl. Arapça yaz› ile foto¤raf›n arkas›nda “Biraderim Mehmet Efendiye, mahsus selam eder bayram›n›z› kutlular›m. Bayram›n›z flen olsun. Biraderin Bekir.” yaz›l›. Not: Foto¤raf Bahaddin fientürk albümünden orjinalinden al›nm›flt›r.
MERMER ATATÜRK BÜSTÜ Çatalzeytin’li Mermer Ustas› Cevdet KAYA (1926) taraf›ndan yap›ld›. Mermerden oyularak yap›lan sanat ürünü bu çok de¤erli büstümüz 1972 y›l›nda eski parka konuldu. Yol yap›m çal›flmalar› s›ras›nda parktan al›nd›. Belediye deposunda bekleyen büst 1993’te Yunus Emre bahçesinde yerini ald›. Büstün öyküsünü Cevdet Kaya’dan dinliyoruz. “1940 y›l›nda ‹stanbul’a geldim. Alç› ve çamurdan modeller yapt›k. Ben foto¤raf ressaml›¤› yapt›m. Akademi ö¤rencileri ile model yar›fl›na kat›l›r, birinci olurdum. ‹nsan ve hayvan portrelerini çamur kal›plara alarak haz›rlard›m. Mustafa ÖZTÜRK ad›na yap›lan yar›flmalardan 7.si 1953’e kadar bu iflim sürdü. O tarihlerde olan “Çatalzeytin” konulu fliir yar›flmas›nda derecKonakl›’dan Pire Halil Usta ‘B›rak flu eye giren ilkö¤retim okullar› ö¤rencileri ve Harun çamur iflini, mermere gel!’ dedi. Mermere Ünlü, Nadide Öztürk, Gökay Öztürk ile 13 Haziran döndüm. Mermerden aslan, kaplan, ceylan 2008 tarihli yap›lan ö¤retim y›l› kapan›fl töreninde ve insan portreleri yapt›m. Mermer’den mermer Atatürk büstü önünde... Atatürk portresini yapt›m. 6-7 Eylül olaylar›nda Tepebafl›’nda Yuhanidus Usta’n›n dükkan›nda idi. Oradan al›p tramvay deposuna atm›fllar. Buldum, güzelce temizledim. Çay›rl›’n›n Hasan ‹stanbul’a gelmiflti. Benden istedi. K›ymeti bilinmez diye vermek istemedim. Daha sonra ba¤›fllad›m. Mermer Atatürk büstünün bir efli de Konakl› köyündedir.” Cevdet Usta’n›n belirtti¤i gibi di¤er mermer Atatürk büstünü köy foto¤raflar› çekiminde çat›s› y›k›lan Konakl› ‹lkokulu’nda gördük.
1967 öncesi Çatalzeytin
2 ciye
30 May›s 2008 Çatalzeytin
Çatalzeytin Mektubu Gazetesi Özel Eki
C‹YE ÇATALZEYT‹N BELGESEL‹ SAH‹B‹ Çatalzeytin Mektubu Gazetesi ad›na Nadide ÖZTÜRK
Sunu
Genel Yay›n Yönetmeni Emin Türkay ÖZTÜRK Yaz› ‹flleri Müdürü Gökay ÖZTÜRK Sanat Yönetmeni Tahsin fiENTÜRK Yay›na Haz›rlayanlar Emin Türkay ÖZTÜRK Harun ÜNLÜ Foto¤raflar Selçuk YILMAZER, Emin Türkay ÖZTÜRK Do¤an ÖZBAY, Aslan DO⁄AN ‹zzet ÖZTÜRK, Hamit YALÇIN Mehmet ÜNLÜ, Mehmet ÖZÇEL‹K Mustafa ÇELEN, Erdal fiEN Dizgi Sevda KARACAN, Meral ÖZBAY Haz›rl›k & Tasar›m Sirem Bas›n Yay›n Matbaac›l›k Ltd. fiti Tel: (0312) 417 90 08 Fax: 425 08 98 www.siremajans.com Bask› Ankamat Matbaac›l›k Sanayi Limited fiirketi 30. Cd. 538 Sk. No.60 ‹vedik Organize Sanayi Bölgesi 06370 Ankara Tel: (0312) 394 54 94-95 Fax: 394 54 96 ISBN: 978-605-89855-0-6 Yay›mlanan, yaz› ve foto¤raflar›n tüm haklar› Çatalzeytin Mektubu Gazetesi ad›na sakl›d›r. ‹LET‹fi‹M Çatalzeytin Mektubu Gazetesi / E. Türkay ÖZTÜRK Atatürk Bulvar› No:54 37940 Çatalzeytin / KASTAMONU Tel: (0366) 516 12 22 Faks: (0366) 516 17 00 e-mail: eturkay@mynet.com Posta Çeki Hs.No: 588730 Banka Hs.No: Çatalzeytin Ziraat Bankas› 12808793-5001 1. Bask›: 1000 Adet
T
oplumlar›n tarihe ak›fllar›nda toplumsal belle¤in önemi yads›namaz. Toplumsal belle¤in oluflmas›n›n araçlar›ndan birisi de dönemsel olarak durum belirlemeleri yapmak ve bunlar› belge niteli¤ine dönüfltürmektir. Çatalzeytin için böyle bütünlüklü bir kayna¤›n bugüne de¤in yap›lmam›fl olmas› bu çal›flman›n nedenini oluflturdu. Ayn› zamanda da çal›flman›n zorlu¤unu getirdi. Çünkü bu çal›flmaya kaynak bulmak ciddi bir enerji ve süre gerektirdi. Elinizdeki Belgesel dar bir kadro, yo¤un özveriyle gerçekleflmek zorunda kald›. Birkaç kiflinin elinde büyüyen Ciye, eksiksiz bir Çatalzeytin Belgeseli olamad› belki. Kaynak ve destek s›n›rl›l›¤› bu sonucun do¤mas›nda etki oldu.. Ancak eksikliklerine karfl›n gelecekte yap›lacak çal›flmalara yön verebilecek nitelik ve içerikte olmas› yönüyle anlaml› bir ürün olarak ortaya ç›kt›. Ciye, gelecek için bir baflvuru kayna¤› oldu¤u kadar bugün için de Çatalzeytin’in tan›t›m› aç›s›ndan önemli bir rehber ifllevi görebilecek hareketlili¤e sahip olacak biçimde haz›rland›. Çatalzeytin Mektubu Gazetesi’nin bünyesinde ve önderli¤inde ç›kan Ciye Belgeseli yaklafl›k dört y›l süren sanc›n›n sonucunda do¤arken, oldukça ciddi bir maliyet de ortaya ç›kard›. Bu maliyet yükünün hafiflemesine katk›da bulunanlar› alk›fll›yoruz. Kapsaml› bir çal›flma için üretim ekibinin çok az say›da olmas›n›n kimi eksikleri do¤uraca¤› kuflku götürmez. Ama flimdilik bu kadar›yla yetinmek durumunda kald›k. ‹leride daha uzmanca çal›fl›lacak olmas›n› umuyoruz. Bu yüzden de eksiklerimizin hoflgörü s›n›rlar› içerisinde de¤erlendirilece¤ini düflünüyoruz. Ciye’yi oluflturmak kadar ona sahip ç›kmak da önemlidir. Ciye’ye üretim sürecinden bafllayarak edinenlere kadar süreçte yer alan herkese teflekkürlerimizi sunuyoruz. Sayg›lar›m›zla.
3
ciye
‹çindekiler Sunum/ Emin Türkay ÖZTÜRK ........................................................................................................7 Hey Gidi Günler Hey/ Tahsin ŞENTÜRK ..................................................................................10 Tablolar, An›t A¤açlar/ Mehmet Ali DİYARBAKIRLIOĞLU ................................................12 Dünden Bugüne Çatalzeytin ....................................................................................................13 Tarih, Coğrafya, Nüfus, Seçim/ Harun ÜNLÜ ......................................................................14 Çatalzeytin’de Nüfus Hareketleri/ Esat KAPLAN ..................................................................25 İstefan, Ginolu ve Ayandon/ Hayati Tahsin YILMAZ ............................................................28 Ginolu (Kinolis) Kalesi/ Erdal ESER ....................................................................................32 Pastoral Aflk/ Fazıl BAYRAKTAR ................................................................................................34 Ginolu (Foto¤raflar)/ Selçuk YILMAZER ................................................................................35 Ginolu Koyları..........................................................................................................................36 Ginolu Kayıklarbaşı..................................................................................................................39 Kaybolan Meslekler/ Oktay ILGAR ............................................................................................42 Yumurtacılık, Ketencilik/ Emin Türkay ÖZTÜRK ................................................................43 Çatalzeytin Foto¤raflar/ Hamit YALÇIN ................................................................................45 Çatalzeytin Havadan, Denizden, Karadan ve Grup-Gece C›v›lt›dan Seçmeler/ Emin Türkay ÖZTÜRK ..........................................................................58 Kurum ve Kurulufllar›m›z ........................................................................................................61 İlçe Oluşumuzun 50. Yılında Yapılan Konuşmalar ..................................................................62 İlçemizde Görev Yapan Kaymakamlar ....................................................................................64 Belediye Başkanları..................................................................................................................65 Kapanan Kurumlar ..................................................................................................................66 Kamu Hizmet Birimlerimiz ....................................................................................................67 Muhtarlar ve İl Genel Meclisi Üyeleri Fotoğrafları ................................................................70 Sivil Toplum Örgütlenmesi ......................................................................................................71 İstanbul’da Çatalzeytin ve Çatalzeytinliler/ Ergun USTA ......................................................73 Ciye’ye Emek Verenler ..............................................................................................................76 E¤itim ve Spor ................................................................................................................................77 Eğitim Anıları/ Mustafa ÖZTÜRK ........................................................................................82 Taştahta/ Bekir YÜKSEL ........................................................................................................82 Çatalzeytin’de Spor/ Ergun USTA ..........................................................................................83 Çatalzeytin’de K›fl (Foto¤raflar) ..........................................................................................86 Yaylalar ..............................................................................................................................................87 Çatalzeytin Yaylaları/ Cemil ŞENTÜRK ................................................................................97 Poyralar..............................................................................................................................................98 Çatak fielaleri ................................................................................................................................100 Karagöl Kanyonu ........................................................................................................................102 Ma¤aralar›m›z................................................................................................................................105 Yerel F›kralar›m›z ......................................................................................................................108 Çatalzeytin Ginolu Gümüfl Bal›k Festivali ....................................................................109 Hoşgeldin Festival/ Sair KURT ............................................................................................113 İletişim, Ulaşım, Konaklama..................................................................................................115 Onlar/ Harun Ünlü ..........................................................................................................................116 Ahflap Evlerimiz ..........................................................................................................................117 Folklor ..............................................................................................................................................127 Yaşatılası Çatalzeytin/ Bekir YÜKSEL ..................................................................................128 Yöremiz Deyimleri ................................................................................................................130 Atasözleri ..............................................................................................................................132
5
ciye
6 ciye
Yerel Sözcükler ......................................................................................................................133 Püsürge Ağıtı ..........................................................................................................................133 Maniler ..................................................................................................................................134 Cambazoğlu Türküsü ve Öyküsü ..........................................................................................135 Notalı Türkülerimiz ................................................................................................................137 Yöremizde Soyadları ve Lakaplar/ Gökay ÖZTÜRK ............................................................147 Çatalzeytin Yemekleri/ Günay ÇEBİ ..................................................................................150 Çatalzeytin Merkez Mahallesi ve Çelebiler Mahallesine Ba¤l› Kümeler ................................................................................151 Didi, İmamköy, Akyol............................................................................................................152 Gemiciköy, Salihağa, Kemalköyü, Musavaka, Çelebiköy ....................................................155 Çatalzeytin ‹lçe Haritas› ..........................................................................................................156 Köylerimiz ......................................................................................................................................157 Kızılcakaya Köyü/ Erdal ŞEN ..............................................................................................237 Sırakonak Köyü/ Cevdet CAN ..............................................................................................276 Arıca 157, Aşağısökü 162, Canlar 164, Celallar 167, Çağlar 171, Çatak 174, Çepni 177, Çubuklu 180, Dağköy 182, Doğan 185, Duran 188, Epçeler 191, Fındıklı 194, Güneşler 196, Hacıreis 199, Hacıreissökü 201, Hamidiye 205, İsmail 210, Karacakaya 214, Kaşlıca 220, Kavaklı 223, Kavakören 226, Kayadibi 229, Kaymazlar 232, Kızılcakaya 235, Kirazlı 240, Konaklı 243, Köklüce 246, Kuğu 249, Kulfallar 252, Kuzsökü 254, Paşalı 257, Piri 263, Samancı 266, Saraçlar 270, Sırakonak 274, Sökü 281, Yemişli 283, Yenibeyler 287, Yukarısökü 290, Yunuslar 293 Köyler Nüfus Su Yol Çizelgesi ..............................................................................................296 Bir Aflk›n Sembolü Ciye/ Emin Türkay ÖZTÜRK ................................................................297 Köy Yollar› Haritas› ..................................................................................................................298 S›cak Esintiler ..............................................................................................................................299 Karlı Yol/ Muhsin ÇOLAK ....................................................................................................300 Çatalzeytin Rüyası/ Mehmet UYAR ......................................................................................303 Ankara’dan Mektup Var/ Mustafa AK..................................................................................305 Ben Zeytin Ağaçlarını Çok Severim/ Kerimcan KAMAL ....................................................306 Çatalzeytin’de Göreve Başlama/ Nihat ARYOL ..................................................................308 Çatalzeytin’de Geçen Günlerim/ Nihat ARYOL ..................................................................310 50 Sene Sonra Çatalzeytin İzlenimleri/ Nihat ARYOL ........................................................312 Çatalzeytin İlçesinin İlk Yılı/ Mustafa YANIKKAYA ............................................................313 Ben Çatalzeytin’de Doğdum/ Öztürk KARAHAN ................................................................314 102. Kare/ Selçuk YILMAZER ............................................................................................315 İlkbahar Düşünceleri/ Kemal YILDIRIM ............................................................................316 Oktay Ilgar’ın Gözüyle Çatalzeytin/ Oktay ILGAR ..............................................................317 Ruhsuz Bir Kasaba Anlatısı/ Behice Kübra ŞAHİN ............................................................320 Geçmişten Bugüne/ Av. Kadriye IŞILDAK ........................................................................321 Dünden Bugüne Notlar Belgeler Foto¤raflar................................................................323 Nafiye/ Çelik Mehmet İNCE ................................................................................................330 Ciye’ye Omuz Verenler ............................................................................................................338 Selçuk Y›lmazer ve Çatalzeytin ..........................................................................................339 Kastamonu Sahil ‹lçeleri ........................................................................................................341 Komflu ‹lçemiz Türkeli ............................................................................................................344 Güllüsu ..................................................................................................................................346 Güzelkent ..............................................................................................................................347 Gencek Köyü..........................................................................................................................349 Çayağzı Mahallesi ..................................................................................................................350 Ciye’nin Öyküsü ..........................................................................................................................352 Tan›t›m ............................................................................................................................................353
ciye
sunum Emin Türkay ÖZTÜRK
Sevgili Çatalzeytin’im,
Seni anlatmak, anlatmaya çal›flmak kolay de¤il. Ad›n hep heyecan verir bana. Sevginle dolu yüre¤im delicesine çarpar… Güzelliklerini bir demet çiçek gibi sunmaya çal›flt›m. Yerel bir sözcük "C‹YE" kitab›m›z›n ad› oldu. ‹lçe oluflumuzun 50. y›l›nda, Haziran 2004’te yola koyulduk. Selçuk YILMAZER’le denizden Gencek Tepesi’nden, Mehmet ÜNLÜ ile Koru’dan foto¤raflar çektik. Çatalzeytin’i nas›l anlatacakt›k? Ortada bir proje yoktu. Ad› konulmufl ama do¤mam›fl bir çocuk peflindeydik. Gazete arflivimizdeki da¤›n›k notlar, belgeler, foto¤raflar, filmler…hamur edilecekti. Gazeteden kitapla ilgili duyurular yap›ld›. Ça¤r› mektuplar› yaz›p bilgi formlar› bast›r›p posta ile destek olaca¤›n› umdu¤umuz kifli ve kurulufllara gönderdik. Belge, foto¤raf ve tarihe ›fl›k tutacak yaz›lar istedik. ‹lk yan›t ilk hakimimiz Nihat ARYOL’dan , ikinci yan›t da Faz›l BAYRAKTAR Pafla’dan geldi. "C‹YE" için ‹stanbul’da 18 Aral›k 2004’te "C‹YE" ad›yla tan›t›m gecesi düzenledik. 27 May›s 2005’te Antalya’da yaflayan Çatalzeytinlilere "C‹YE" tan›t›ld›. Foto¤rafç› Aslan DO⁄AN 02 Temmuz 2005’te denizden, Ginolu’dan, Gencek Tepesi’nden, Koru Yaylas›’ndan foto¤raflar çekti. "C‹YE" öyküsü böyle bafllad›. Önce dergi demifltik. Bafllarken hedef büyük de¤ildi. Çal›flmam›z foto¤raf a¤›rl›kl› olmaya bafllad›. Her köye bir sayfa bir foto¤raf düflüncemiz de¤iflti. Hedef kendili¤inden büyüdü, Çatalzeytin bizi büyüledi. 30 Haziran 2006’da Do¤an ÖZBAY ile ilçe merkezindeki ahflap evlerin tümünün foto¤raflar›n› çektik. 27 Temmuz 2006’da Selçuk YILMAZER’le Ginolu koylar›n› foto¤raflad›k. Yorgunluklar› at›p yaflad›¤›m› hissettim, sanki tarihle yüzlefltim o gün. 2007’de ad› konmufl, niteli¤i, niceli¤i belirlenmifl belgeselimiz için çal›flmalar›m›z› yo¤unlaflt›rd›k.Çatalzeytin’in hava foto¤raf› da olmal›yd›. Türk Hava Kurumundan uçak kiralad›k. 20 Haziran 2007’de Çatalzeytin’i havadan görmenin heyecan› baflkayd›. Foto¤rafç› ‹zzet ÖZTÜRK’le Çatalzeytin’in, Türkeli’nin, Abana, Bozkurt, ‹nebolu, Do¤anyurt, Cide’nin havadan foto¤raflar›n› çektik. Ne yaz›k ki slayt filmlerimiz bayat banyoya konuldu¤undan güzel sonuç alamad›k. ‹zzet ÖZTÜRK’le 24-27 Haziran 2007’de denizden, Ginolu’dan, yaylalardan foto¤raflar çektik. Çatalzeytin’in bilinmeyenlerini 25-28 A¤ustos 2007’de Hamza ÜNAL rehberli¤inde ben, Selçuk YILMAZER, Do¤an ÖZBAY’dan oluflan C‹YE ekibi görüntüledi. Rehberimiz yayla yolunda Çatak flelaleleri ile ilk süprizini yapt›. Osmanl›burnu Yaylas›’nda ay ›fl›¤› örtüsüyle yatt›k, do¤ayla iç içe olduk. ‹kinci gün Subatan Ma¤aras› ile tan›flt›k. 27 A¤ustosta Karagöl Kanyonu’na indik. ‹nerken de ç›karken de ölümle dans ettik. Çok tehlikeli olsa da bu güzellikleri görmek, yaflamak harikayd›. Görmesem sevgimi, heyecan›m› sizlere nas›l anlatacakt›m? Yayla turunun son günü ya¤murlu geçti. Hamidiye, Kal›ndere, Köksu, Tafll›yol, Kaç›ran yaylalar›na gidemedik. Ay›kovduk Yaylas›’nda yemek yedik. Geyikoyna¤› Yaylas›’nda elikler bizi karfl›lad›. Olumlu sonuç alamad›¤›m›z hava foto¤raf çekimlerini 30 May›s 2008’de Hamit YALÇIN, Selçuk YILMAZER ve Gazetemizin Sahibi eflim Nadide ÖZTÜRK’le beraber gerçeklefltirdik. C‹YE’nin Haziran 2008’de mizanpaj› yap›ld›. Temmuz 2008’de bask›ya verildi. Denizden, karadan, havadan 15 bin kareyi geçen foto¤raflardan, seçim yapmak, notlar›, belgeleri s›ralamak kolay olmad›. 30 Nisan 2008’de kadastro çal›flmalar› tamamland›. Her köyümüzün krokisini verme olana¤›m›z do¤du. Çal›flmam›za s›n›r koyamad›k. Bu yüzden ç›k›fl süremiz uzad›. Ciye dergi olmaktan ç›kt›. Foto¤raf albümü dedik, uymad›. Sonunda Çatalzeytin Belgeseli’nde karar verdik. ‹ddial› bir çal›flma yapmad›k. Severek, hevesle, heyecanla çal›flt›k. Peflin hükümlü olanlara da yan›ld›klar›n› gösteren bir eser ortaya koyduk. Köy foto¤raflar›nda gördü¤ünüz ahflap evler, f›r›nlar, de¤irmenler, ambarlar, karasaban, ka¤n› arabas› vb. 15-20 y›l sonra görünmez, bilinmez olacaklar. Çatalzeytin türkülerini notaland›rarak, yemeklerini foto¤raflar›n› çekerek verdik. Püsürge A¤›t›n›, atasözlerimizi, manilerimizi vb. derleyip toparlad›k.
7
ciye
Çatalzeytin Mektubu gazetesinin eki olarak ç›kan "C‹YE" çok maliyetli bir çal›flma oldu. Arkam›zda bir kurum yok. Çatalzeytin’i sevenlere güvendik. Yöremize özgü bir sözcük olan "C‹YE", ocaktan s›çrayan atefl parças› anlam›na geliyor. Ciye, atefl böce¤i gibi bir anda yanar kaybolur. Yakmada, y›kmada de¤il, yeni giriflimlerde, yeni oluflumlarda güçlü bir ›fl›k olsun diye ald›k, kulland›k. Köyü kenti birlefltiren, Çatlzeytin’in bilinmeyenlerini a盤a ç›karan bir eser ortaya koyduk. Ciye’de gezi turunuz uzun sürecek, Çatalzeytin ufkunuz geniflleyecek. Ciye’de - 41 köyümüzü mahalle mahalle; - Ginolu koylar›n›, Kay›klarbafl›’n›; - Akçay - Ku¤u Çay› aras› 11 km’lik sahil band›m›z›; - Tüm yaylalar›m›z›; - Çatak flelalelerini; - Karagöl Kanyonunu; - Ma¤aralar›, Eski bir flark›n›n s›cakl›¤› ile avucunuzun içinde bulacaks›n›z. Çatalzeytin’in rehbersiz gezilemeyece¤ini anlayacaks›n›z. Geçmiflle ilgili bilgiler Ginolu d›fl›nda yok gibi. C‹YE ile bugünü tesbit etmeye çal›flt›k. Bol foto¤rafl›, kapsaml› bir çal›flma ortaya ç›kt›. "C‹YE" ›fl›¤› ile yeni çal›flmalara iyi bir ortam haz›rland›. En önemlisi eksikler ortaya ç›kt›. Yöremiz için dünü, bugünü ilgilendiren araflt›rma-inceleme çal›flmalar›n›n yap›lmas› gere¤i belirdi. Bu eserde her köye, mahalle say›s›na, ahflap yap›lar›na çekilen foto¤raflara göre yer ayr›ld›, adil davran›ld›. Örnek oluflturan S›rakonak ve K›z›lcakaya köylerimiz için haz›rlan›p bize verilen incelemearaflt›rma yaz›lar›na yer verildi. 8 ciye
Sa¤l›kl› olmayan, belgeye dayanmayan bilgilere bu eserde yer vermedik. Yöremiz için tarihi bir görev gerçekleflti. Tarihe bir de not düflülmeli. Merkezdeki ahflap evlerin foto¤raflar›n› çekmekle büyük tepki ald›k. Seni sevmek, de¤erlerine sahip ç›kmak kolay de¤il sevgili Çatalzeytin… Karadan, denizden, havadan her aç›dan seni görmek, doya doya seyretmek ne hofl… 41 köyünü, flelaleni, ma¤aran› gezdikçe sevdam daha da büyüdü. Ciye ç›k›nca ellerde dolafl›nca seni doyas›ya öpece¤im. Karagöl’e indim, sesimi duydun. Yüre¤im dursa da sana sevgim bitmez Çatalzeytin’im. Bizden önce kimler geldi, geçti… Akçay’da Çürükkaya karfl›s›nda de¤irmenci Nuri fiAH‹N, senin için özel bayraklar yapar, çiçeklerle, defne yapraklar›yla süsler Çelebiler’den bayrama kat›l›rd›. Kürsüye ç›k›p fliirler söylerdi. Çatalzeytin sevdas› herkesi sars›n, sarmalas›n istiyorum. Bizden sonrakiler de aflk ateflini büyütsünler… Ciye’ye yüzlerce kiflinin eme¤i, ilgisi var. ‹yi bir ürün ortaya ç›kmas› için çaba gösterdik. Seni foto¤raflarla anlatma konusunda beni Selçuk YILMAZER yüreklendirdi. C‹YE için en büyük teflekkürüm ona. Kendi gurbette, gönlü memlekette olan çal›flmam›za seyirci kalmayan destek veren ifladamlar›m›za flükranlar›m›, teflekkürlerimi sunar›m. Rehberimiz Hamza ÜNAL’a, dere tepe koflan Do¤an ÖZBAY’a, sab›r, sevgi ile deste¤ini sürdüren eflim Nadide ÖZTÜRK’e, yay›na haz›rlamada katk› veren Harun ÜNLÜ’ye, sab›rla sayfalar› ba¤layan Sabire ÖZDEM‹R’e, tan›t›m çal›flmas›na destek olan Sahir KURT’a, belge, foto¤raf, yaz› gönderen dostlara, ilgileriyle, sevgileriyle bize güç veren okuyucular›m›za teflekkür ediyorum. Ciye ile ilgili okuyucular›m›z›n görüfl ve düflüncelerini gazetemize bekliyoruz. Ciye’nin birinci bask›s› 1000 adet. Yeni bilgi ve belgeler, bize ulaflan eski-yeni foto¤raflar, düzeltmeler yap›larak ikinci bask›da verilecek. Ciye ›fl›¤›nda gördüklerimizi tesbit ettik. Sevenlerine zimmetledik.
"Deniz havas›yla orman havas›, harman olmufl. Nikah k›ym›fl yeflille mavi, Çatalzeytin do¤mufl."
mektubu
D
o¤all›k sevgi ile kaynafl›r Çatalzeytin’de. fiair Tahsin fiENTÜRK’ün dizelerine yans›d›¤› gibi. Sesi, sevgisi bir aflk›n müjdesidir Çatalzeytin. Deniz manzaras›, ilçenin yüzündeki gülümseyifltir, silinmeyen. ‹çinizde memleket özlemi mayalanm›fl, kabarm›flt›r. Bir yolculuk bafllar gurbet elden. Ama ‹stanbul’dan, Ankara’dan; ama ‹sviçre’den, Almanya’dan, Hanyadan, Konya’dan…Bir yolculuk bafllar vee…Çatalzeytin’e do¤ru uzar gider. Karabük, Kastamonu, Devrekani derken Yaral›göz’ün havas›yla buluflur ci¤erleriniz birden. Esentepe’nin dumanl› yarlar›ndan aflar, Is›rganl›k, Karamanlar ve Çelebiler’i içinizden selamlay›p S›rt’tan inifle geçersiniz. Yeflillikler aras›ndan k›vr›la k›vr›la yolunuzun bir yerinde durur, deniz ile göz göze gelirsiniz. O an iki sözcük belirir dudaklar›n›zda: " ‹flte Çatalzeytin!" Çatalzeytin’e gelip, f›nd›k flekerimizi yemelisiniz. Yaylalar›m›za ç›k›p, at koflturmal›s›n›z. ‹nsan aya¤› de¤memifl bitki örtümüzü görmelisiniz. Günefli, orman›, sessizli¤i, el de¤memifl do¤ay›, bar›fl›, hoflgörüyü, tarihi yaflamak isteyenler Çatalzeytin’e gelmeli. Ginolu’da k›y›dan 200 m. içerilere kadar s›¤ denizde korkusuzca yüzülebilir. Alt›n sar›s› ince kumsal› günefllenmek için idealdir. Çam a¤açlar›n›n gölgesinde dinlenir, reçine kokulu havay› solursunuz. Karadeniz’e uzaktan bakan Koru Yaylas›’nda özgürlü¤ün tad›n› ç›kar›n. Kar kuyusunda 365 gün kar topu oynay›n. Dileyenler Akçay’› besleyen sular›n kayalar aras›ndan ak›fl›n› seyredebilir, ezgilerini duyabilirler. Burada sular kayna¤›ndan içilir. Yeflilin kaç tonu var. Sayamazs›n›z. Köylerimizde çam kokulu eski ahflap evlerde uyur, kufl sesleriyle uyan›rs›n›z. Ahflap evler görülmeye de¤er özellikte, güzellikte Anadolu’nun seçkin mimarisini yans›t›r. Do¤a size yayla çiçe¤i kokular›yla "Hofl geldiniz"der. Sonra bö¤ürtlen, kuflburnu, k›z›lc›k, ahududu ikram eder. Çatalzeytin’in her köflesi dinlenme yeridir. Yaylalar ete¤inde balta girmemifl ormanlar içindeki Karagöl, alabal›¤› ile ünlüdür. Sinop - Kerempe Burnu aras›nda çal›flan gemiciler f›rt›naya yakaland›klar›nda gemilerini k›y›daki çatal zeytin a¤ac›na ba¤larlarm›fl. Dönüfllerinde " F›rt›nay› nerede geçirdiniz? " sorusuna "çatal zeytinde" diye yan›t verirlermifl. Bu yinelemeler "Çatalzelytin" ad›n› ortaya ç›karm›fl.
9
ciye
Tahsin fiENTÜRK
HEY G‹D‹ GÜNLER HEY!
Çocukluk... Bafla gürefliyordu yoksulluk. Y›ldan y›la panay›rlar en önemli takvimimiz en büyük dünyam›zd›. Folluktan yumurta çal›p solu¤u Kötü Avni’nin yayg›s›nda al›rd›k. Kapt›k m› birkaç k›r›nt› büsküiyi halkal› flekeri Sevinçten uçard›k. Devir o devirdi...
10 ciye
Sen ise, flanss›zs›n çocu¤um Yetiflmemiflsin o günlere Kendi oyunca¤›n› kendin yapmad›n. Çamura flekil vermemiflli¤in, dal- budak yontmufllu¤un yok. Ard›ç fitimi atan kendi imalat›n löp tüfe¤in olmad›... Erik pistilcesi kar›fl›ml›, undan çirifl zamk. Ham maddesi kurum ve yumurta ak› olan boya yapmad›n. Sen, saya ça¤›rmam›fls›n Külük, külçe, somun sana yabanc›. Kurt -kuflla paylaflmam›fls›n ayn› p›nar›. E¤ilip su içmemiflsin kayna¤›ndan, Hapaz hapaz yüzünü yunmam›fls›n. M›s›r közleyip, soymantas›na sarmalamam›fls›n. Kay›k -k›zakla kaymam›fl. Çelik -çomak oynamam›fls›n. Yesir oynamas›n›, yar›fl›p savak vermesini, Peflrev çekip gürefl tutmas›n› ö¤renmemiflsin. Kipi -kipi, t›klama, ya¤lama, yüzük, üçtafl, dokuztafl gibi oyunlarla beden ve zihin jimlasti¤in olmam›fl. Sap -saman, harman, döven yaflamam›fl Poyraz rüzgar› bekleyip, t›naz savurmam›fls›n... çar›k duymam›fl, yal›nayak dolaflmam›fls›n. ‹dare, fener, isli lamba, Hepsi yabanc› sana. Aya¤›na karalt› dikeni batmam›fl, Is›rgan dalamam›fl bad›n› -baca¤›n›. Boyunduruk, zelve, ö¤endire, nodul, cemek Ba¤, menük,y›¤›n, Biliyorsun ne demek.
C›rc›r böceklerinin ça¤›r›fllar› eflli¤inde, Yanl›zl›¤›n cin m›s›r› gibi patlad›¤› Sessizli¤in 盤l›k olup yay›ld›¤› gecelerde, Tepende çiçek çiçek gökyüzü, "alak" palasta tarla beklememiflsin. Bir dal ya da bir yaprak k›m›lt›s› p›r -p›r ettirmemifl yüre¤ini, hoplatmam›fl. Eski yün çorap verip Karfl›l›¤›na incir kurusu almad›n. (Adaletin terazisi gibi bir terazi, bir yana eski yün çorap, bir yana incir kurusu.) Anac›¤›n külsuyu ile y›kamad› çamafl›rlar›n›. Bezir ya¤›nda yumurta börttürmedi sana. M›s›r ekme¤inin yüzünü görmemifl Karapancara do¤ray›p çala kafl›k yememiflsin. Yo¤urt do¤ramac›ndan, cevizli makarnadan, ›slamadan, c›r›ktadan, mamlayludan, sual edilmez sana. Fodan, büzlenbeç, so¤an cücü¤ü süslememifl sofran›. Tabiat eczanesinin reçetesiz tabletleri, bö¤ürtlen, kiren, ufaz ve döngel’den flifa alamad›n Çördük armudunun potasyumu girmedi vücuduna. B- Vitamin gruplar›n› içinde bulunduran ‹ri çorbas›n› kaç›rd›n ne yaz›k ki. Bir dizin kestaneyle mutlulu¤u yakalad›¤›n olmad›. "A ci¤er köflem", " a bal›m", "a bürücü¤üm" gibi hitaplar›n içtenli¤ini, hofllu¤u dolmad› gönlüne. Küllük, kulluk ve f›r›nönü muhabbetlerinden, söz, kültür kapmad›n. Yelek, göynek, kinat pantolon ne ki? Folklorik bir esteti¤i yans›tan, kuflak, pefltamal, peflkir’in, po¤, yazma, yemeni ve nezgepin yüzünü görmedim. Yaz›k... Dü¤ün, bayram da tatmad›n köyde. Davulcu karfl›latmad›n, mehir’e, gelinalmas›na gitmedin. Hele o, uzaktan uza¤a duyulan davul sesine kulak kabartmad›n, yüre¤inde duymad›n kaval›n yan›k havas›n›. Çatalzeytin’in davulu -zurnas› da havas›, suyu gibi ayr›d›r, fark edilir. Efsane kavalc› K›fllal› Hasan üflese de duysan. Taa...Fransa’da, Hollanda da bile kaval çalm›fl. Öyle özdeflleflmifl ki kaval›yla Bir zamanlar trafik kazas›nda baca¤› k›r›lm›fl da, at üstünde kaval çalmaya devam etmifl yine de, dü¤ün yapm›fl. Dört kufla¤› evlendirmifl; Ana -babay›, çocuklar›, torunlar› ve de
torunlar›n çocuklar›n›... hala üflüyor iyi mi... Hem de tüm yüre¤iyle, ci¤eriyle içten mi içten... ‹flte böyle... Ayr›l›r gelir bizim havalar, dupdurudur. Yunuslar’l› Kaz›m da yaman üfler yani, kaval› konuflturur. Sen nerden bileceksin ah evlat!.. fiimdi k›r›k pencereleri bofl bir göz gibi bakan, köy odalar›n›n merhabas›n›n s›cakl›¤›n›, orada kaynayan muhabbetin dostlu¤unu, içtenli¤ini, ebedili¤ini... O odalar ki nice tanr› misafirine kucak açm›fl, köyün nabz›n›n att›¤› mekan olmufltur. fiimdi fi tarihi oldu¤u gibi... Adam boyu karda çi¤ir yap›p yol aralamad›n, Taflkapak’tan saçaklar›n ucunda dizi dizi Buzdan k›l›çlarla göz -göze gelmedin. Saysalar anlamazs›n Oluk, poyra, di¤ren, yaba, daraba, bedevre, aktara¤aç, evsün, in, cin, pin, mengenez, düzen, kirmen, ark, evlek, az›k, çöntek... Daha daha saysalar e¤er, semer, ezengü, alak, yalak sorsalar allak bullak olursun. Haa... Bu kelimeler de ne deme, Anam›z›n ak sütü gibi has Türkçe. Kor bilmez, köz bilmez, körsek bilmezsin. Gülük, gölvez, s›pa Bilmece gibi gelir sana ne acaba?.. Karacakaya’ya Çatak’a varmam›fls›n. Sarayolu¤u’na, Koru’ya ç›kmam›fls›n. Daml›ca Ma¤aras›’na, Ç›ng›rakl› Kaya’ya, Karkuyusuna yolun düflmemifl. Yayla yolu antreman›n eforun yok. Karfl›dan karfl›ya seslendi¤in olmam›fl, sesini tekrarlamam›fl kayalar yank›lan›p cevap vermemifl. sessizli¤in sesini dinlememiflsin. bir a¤ac›n gölgeden postuna uzan›p, kar›ncalarla paylaflmam›fls›n az›¤›n›. Yal›’ya inmiflli¤in, gaz -bez -tuz alm›fll›¤›n yok. Halkal› çörek (ekmek), yan›nda sigara paketi kadar var yok bi kesek helva senin olmam›fl dünya...
Fenlio¤lu Ahmet A¤a’y›, Canbazo¤lu’nu, Paflao¤lu’nu, Yaz›c›o¤lu’nu duymam›fls›n. Mahir Efendi, Ali Day›, Hurflit Çavufl Makarac›o¤lu, Durval› Ercep A¤a, Kad›o¤lu, Çalo¤lu masal kahraman› gibi gelir Sana Çepni nere, Kavakl› nere? Kuflçular, Sökü, Celallar, Yemiflli nere? Ne yana düfler Kavakören, Saraçlar, Kirazl›? Tan›mazs›n hangi tarafta Çelebiler, Hamidiye. I-›h... Senin iflin zor kardefl. Okka, dirhem, kile kadar zor. Delikli iki buçuk kurufllar, befl, on kurufllar gelip geçememifl elinden, Rastlamam›fls›n sar› yirmi beflin tedavülüne. Sen, karasaban peflinden ad›m bafl› m›s›r dökmemiflsin. Pin’den yumurta afl›r›p tokuflturmam›fls›n. Kürüske düflmemifl pefline. Kapancayla kufl tutup azat etmemiflsin. Ecünnü’lü, de¤irmen masal›yla kuflkulanmam›fls›n. Kecin yatakta yatmam›fl, bezir s›kmam›fls›n. Yeflil gözlü çay göllerinde çimmemiflsin. Kiren sopas› ile tan›flmam›fls›n. Deh deyip at -eflek çapt›rmam›fls›n. K›r -bay›r, dere -tepe s›¤›r gitmemiflsin. B›z tutmam›fl ine¤ini. Sahi, biz -bö¤elek ne demek? Z›h z›h, gas gas... Bunlar hayvanlar›n dili. Z›h z›h’tan eflek, gas gas’tan koç anlar. Sor babana, anlats›n sana. Ahbapl›¤›n olmam›fl, börtü böcekle . Uçana, kaçana hal hat›r etmemifl, el sallamam›fls›n. Tefekten c›gara tüttürmemiflsin, Genzin yanmam›fl duman duman. Bürükten çelenk yapmam›fls›n. Tarlaya az›k götürmüfllü¤ün yok, ‹meceye kat›lm›fll›¤›n yok. De¤irmene gittin mi? Yok. Öte da¤dan mantar toplad›n m›? Yok... Devir o devirdi... fiimdi herfley fi tarihi... Sen, beton y›¤›n› insan silosu apartman çocu¤usun... Hayat›n çilesini, cilvesini yaflam›fl fele¤in çemberinden geçmemiflsin. Kusura bakma a benim can›m hemflehrim, kardafll›¤›m Sen s›n›fta kald›n...
11
ciye
Cuma Pazar›
Ça¤az›’nda An›t A¤aç
Saraçlar
Saraçlar’da An›t A¤aç
12 ciye
Ça¤lar’da An›t A¤aç
Demirci / Ça¤lar
Mehmet Ali D‹YARBAKIRLIO⁄LU / Ressam