Ciye Belgeseli - 2. Bölüm

Dünden Bugüne Çatalzeytin

TAR‹H CO⁄RAFYA NÜFUS ÇATALZEYT‹N’DE NÜFUS HAREKETLER‹ ‹STEFAN, G‹NOLU VE AYANDON G‹NOLU (K‹NOL‹S) KALES‹

13 ciye

dünden bugüne çatalzeytin 1. TAR‹HÇE

14 ciye

Çatalzeytin’in tarihçesini ayr›nt›l› inceleyebilece¤imiz kaynaklar oldukça s›n›rl›. Bunun temel nedenlerinden birisi co¤rafi alan›n darl›¤› ve ekonomik de¤erler aç›s›ndan çekici özelliklere sahip olmamas›d›r.

Ulafl›m sorunlar› gerek deniz yolu gerekse karayolu aç›s›ndan alan›n gözden ›rak kalmas›na yol açm›flt›r. Ginolu d›flar›da tutulacak olursa bu tezi geçersiz k›lacak verilere de ulafl›lamamaktad›r.

Yukar›daki nedenlerle birlikte yüründü¤ünde Çatalzeytin’in tarihini çevresindeki geliflmelerden ele almak zorunlulu¤u ortaya ç›kmaktad›r.

Bat› Karadeniz Bölgesi’nin en eski yerleflim alanlar›ndan birisi Kastamonu’dur. Gölköy yak›nlar›nda ele geçirilen buluntular yerleflmenin Paleolitik Dönem’e kadar uzand›¤›n› göstermektedir.

Yine ayn› tür araflt›rmalar Paleolitik Dönem’de Kastamonu k›y›lar›n›n yaz›l› tarih öncesi insanlar›n›n avlanma ve toplay›c›l›k alanlar› oldu¤unu göstermektedir.

Kastamonu yöresinin yaz›l› tarihinde ise ilk görülen kavim Kaflkalard›r (gaflkalar, gaslar). Bunlar Hititlerin zamandafl› ve kuzey komflular›d›rlar. Bu iki devlet Karadeniz nedeniyle uzun zaman çat›flm›fllard›r.

MÖ 1200’lerde Karadeniz üzerinden gelen bir Deniz Kavimleri Göçü, Hititlerin y›k›lmas› sonucunu do¤urmufltur. Kavimlerden birisi olan Friglerin bir bölümü K›z›l›rmak havzas›n›n bat›s›ndan öteye gitmemifltir. Bu bilgi Friglerin bir süreli¤ine de olsa Çatalzeytin’i ellerinde tutmufl olabilecekleri tezini düflündürmektedir.

MÖ 695’te, Kafkaslarda bulunan ‹skitler yine bu alanda bulunan Kimmer oymaklar›n› yerlerinden sürünce Kimmerler Frigya’ya girdiler. Kimmer ak›nlar› öncesinde Karadeniz k›y›lar›nda Karlar egemendi ve küçük yerleflim birimleri oluflturmufllard›. Kimmerler Karlar’› yerlerinden söküp, uzaklaflt›rd›lar. Gidip, Kayra ad›n› verdikleri Güney Ege’ye yerlefltiler. Karlar’dan gemi yap›mc›l›¤›n› ö¤renip, gelifltiren Yunan halklar› Marmara ve Karadeniz k›y›lar›n› ele geçirdiler. Paflagonya k›y›lar›nda yerleflme merkezleri kurdular. Sinop, bunlardan biridir.

Bu geliflme Çatalzeytin ve çevresinde erken Yunan yerleflmesine de iflaret etmektedir. Lidyal›lar ise baflkentleri Sardes’ten bafllayan ve Sinop’a uzanan bir ticaret yolu b›rakm›fllard›r.

MÖ 5.yüzy›la gelindi¤inde bölgede bu kez Pers egemenli¤i görülmektedir.

Perslerin güç göstergelerinden olan sikkeler Sinop, Samsun ve Ere¤li’de bas›ld›¤›na göre Çatalzeytin’in de bu dönemde Pers egemenli¤inde kalm›fl oldu¤unu ileri sürebiliriz.

Büyük ‹skender Pers ‹mparatorlu¤u’na son verince güçlenen Pontos Krall›¤›, egemenlik alan›n› Bart›n Çay› ile K›-

Harun ÜNLÜ

z›l›rmak aras›nda geniflletti. Özellikle Kral Evpator döneminde Pontos Krall›¤› AmasÇank›r›raTrabzon üçgeninde iyice güçlendi (MÖ 111).

Paflagonya, Roma ’n›n Asya seferinden de pay›n› ald›.

Pompeius Amasya’ya kadar geldi. Çank›r› ve Kastamonu’yu Attalos’a ba¤›fllarken kuzey’de Taflköprü’yü de içine alan yeni bir il yap›ld›; Pontus Palemoriaus ili... Bu arada bir Roma donanmas› da k›y›lar› denetim alt›na ald›.

Alan 9.yüzy›la kadar Bizans Dönemi’ni yaflad› ancak bu dönem ile ilgili ayr›nt›l› bilgiler bulunmamaktad›r.

Selçuklu komutanlar›ndan Emir Karatekin 1082’de Çank›r›’y› ve Kastamonu yöresini, 1085’te de Sinop’u alarak k›y›ya yerleflti.

Kastamonu yöresi Selçuklu, Daniflmend ve Bizans çat›flmalar›na sahne olmakla kalmad›, s›kça el de¤ifltirdi. 1243 Köseda¤ Savafl›’na kadar da Selçuklu egemenli¤inde kald›.

Selçuklu Devleti’nin da¤›lmas›n›n ard›ndan Emir Karatekin soyundan gelen Hüsamettin Çoban burada bir beylik kurdu. Ancak ‹lhanl›lar’a boyun e¤mek zorunda kald› beylik. ‹lhanl›lar fiemseddin Yaman Candar’a Eflani yöresini verdiler. Candar’›n yerine geçen o¤lu Süleyman Pafla 1309’da bir bask›nla Kastamonu’yu, k›sa bir zaman içerisinde de çevresini ele geçirdi. Süleyman Pafla’dan sonra yerine geçen o¤lu ‹brahim Bey,1341’de Karadeniz’de Venedik ve Ceneviz filosunu bozguna u¤ratt›. Bu da Karadeniz k›y›lar›n›n, Çatalzeytin’i de kapsar biçimde Venedik ve Cenevizlilerin ilgi alan› oldu¤unu göstermektedir.

Osmano¤ullar› ile iyi yürüyen iliflkiler 1383’ten sonra bozulma, sürecine girdi. Candaro¤ullar› Y›ld›r›m Bayez›d Dönemi’nde Osmanl› egemenli¤ini tan›mak zorunda kalm›fllarsa da Ankara Savafl›’ndan hemen sonra Timur, Çank›r›, Kastamonu, Kalecik ve ‹nebolu’yu ‹sfendiyar Bey’e verdi.

Fatih 1461 y›l›nda Candaro¤ullar› Beyli¤i’ne son verdi.

1846 Osmanl› Devlet Salnamesine göre Kastamonu Vi-

Onar›m olmadan önce hamam›n görünüflü (1987)

layeti’nin 5 sanca¤› vard›. Bunlar: Merkez, Hocaeli, Bolu, Viranflehir ve Sinop idi. 1867 Vilayet Nizamnamesine göre ise Kastamonu Merkez Sanca¤›’n›n 9 ilçesi bulunmaktayd›.

Merkez, Araç, ‹skilip, ‹nebolu, Cide, Safranbolu, Taflköprü, Daday ve Tosya.

1916’da ‹skilip, Kastamonu Merkez Sanca¤›’ndan ayr›lm›fl ve ilçe say›s› 8’e düflmüfltür.

1896 tarihli salnamede Çatalzeytin’e en yak›n alan olarak Devrekani say›lmakta ve köyleri verilmektedir. Bunlar; Ahiler, Kutucular, Kavuncular, Bulgurcular, Sak›zc›lar, Celebler, Sipahiler, Kad›lar, Köstekçiler, Ketenciler, Fakihler, Pulcular, Saraçlar, Ya¤c›lar, Kuflçular, Deveciler, Sütçüler, Avc›lar, Aynac›lar, Çuhac›lar, Kömürcüler, Çerciler, Arabac›lar, Çömlekçiler, Kaymakç›lar, Samanc›, Salc›, Çörekçi, Balc›, Çavufl, Vezir, Sar›c›, Kapanc›, Tarakç›, Bostanc›, Bak›rc›, Camc›, Kavukçu, Baltac›, Duac›, Çorbac›, Tüfekçi, K›rmac›, S›pac›’d›r.

Bu köy isimlerinden baz›lar› bugün Çatalzeytin s›n›rlar› içinde yer alan köy adlar›yla ayn›d›r. Saraçlar, Samanc›, Tarakç› (Yukar›sökü) gibi. Önemli seyyahlar›n gezi an›lar›nda da Çatalzeytin ad› geçmemektedir. Belirgin olan yol güzergah› ise Kastamonu üzerinden Sinop’tur ki bu güzergah Lidyal›lar›n yapt›¤› Sardes - Sinop ticaret yolunun son etab›n› iflaret etmektedir. Örne¤in bölgeden söz eden Katip Çelebi’nin Cihannüma adl› eserinin Liva-i Kastamonu fasl›nda Çatalzeytin geçmemektedir. Yine Evliya Çelebi’nin Seyahatname’sinde Kastamonu ve Tosya’dan söz edilirken k›y›dan söz edilmemektedir.

Sinop ile ilgili kay›tlara bak›ld›¤›nda da Çatalzeytin ad›na rastlan›lmamaktad›r.

Prof. Dr. Faruk Sümer’e göre Kastamonu yöresinde 6 Kay›, 2 Karaevli, 5 Dodurga, 9 Avflar, 4 Çavuldur, 6 Çep ni, 8 Eymür, 6 Yüregir, 8 ‹¤dir, 3 Bü¤düz ad›nda yerleflim alan› bulunmaktad›r ki bu da yörenin tam bir O¤uz yerleflmesine dönüfltü¤ünü aç›klamaktad›r.

6 Çepni yerleflmesinden birisi de Çatalzeytin’de bulunmaktad›r.

Bugün yerleflme alan› durumundaki Çatalzeytin’e iliflkin

kay›tlar›n yetersizli¤i ilçe tarihine yönelen bu yaz›y› da etkilemifl, genel çizgilerden ayr›nt›lara girilmesini önlemifltir.

Ginolu ile ilgili ayr›nt›lar bu çal›flma içerisinde ayr›ca verilece¤i için d›flar›da tutulmas› ye¤lenmifltir.

Yine de Ginolu’nun bugünkü Çatalzeytin’den ba¤›ms›z eski bir yerleflme oldu¤unu belirtmemiz gerekmektedir. Ginolu, bugün Konakl› köyüne ba¤l› bir mahalledir. ‹kinci bir yerleflme alan› ise bugünkü ad›yla Mamlay’d›r (Mavro).

Tarihi Osmanl› öncesine dayanan Mamlay’›n hareketli bir ekonomik yaflam› oldu¤u da bilinmektedir. Su de¤irmenleri ve hisar›, bezirya¤› üretim merkezi, demirci dükkanlar› bu bilgiyi kan›tlar niteliktedir. Bir baflka ilginç bilgi de Osmanl› öncesinde Mamlay’dan M›s›r’a kereste gönderildi¤i yönündedir. Ayr›ca Mamlay eteklerindeki Akçay (Zakro) üzerinde salc›l›k yap›ld›¤› da bilinmektedir. Dikkat edilecek olursa Devrekani ile ilgili verilen köy adlar› aras›nda Salc› da bulunmaktad›r.

Genel bir de¤erlendirme olarak Çatalzeytin çevresinde ve özellikle de Ginolu’da Karadeniz ticaretini uzun süre elinde tutmufl olan Venedik ve Ceneviz’in etkisi küçümsenmemelidir. Çatalzeytin, Osmanl› Devleti’nin sonlar›nda, 1905’te bucak merkezi olmufl. 1911’de de belediye örgütü kurulmufltur. ‹lk Belediye Baflkan› Karahalilo¤ullar›ndan Hüsnü Bey’dir. Çatalzeytin 1 Haziran 1954 tarihinde ilçe yap›ld›¤›nda 15 24 köyü bulunuyordu. Bu köyler: Çelebiler, Afla¤›sökü, ciye Ar›ca, Canlar, Celallar, Çubuklu, Da¤köy, Köklüce, Ko nakl›, Kirazl›, Hamidiye, Kafll›ca, Ça¤lar, ‹smail, Kayadibi, Ku¤u, Kaymazlar, Kulfallar, Do¤an, Kavakören, Samanc›,

Bal›kç›lar›n a¤lar›na tak›lan tarihi çapalar (2003)

2. CO⁄RAFYA

Yemiflli köyünde 5 Haziran 2004’te yap›lan kaçak kaz›da zeytinya¤› üretiminde Rumlar taraf›ndan kullan›lan tafl bulundu.

16 ciye

Saraçlar, Yenibeyler, Yukar›sökü. Ayn› y›l Çatalzeytin Belediyesi kuruldu. Çelebiler köyü belediyeye ba¤l› mahalle yap›ld›.Köy say›s› 23’e düfltü.1957 y›l›nda Türkeli ilçe olunca Ayanc›k’tan 12 köy (Farya, Epçeler, Paflal›, Piri, Çepni, Somay, Karacakaya, Hac›reis, Hac›reissökü, Çatak, Kavakl›, Yunuslar) Çatalzeytin’e geçti. Köy say›s› 35 oldu.

Daha sonraki y›llarda (1959-1971 aras›nda) 1 köy Türkeli’den geçti, 5 köyün bölünmeleri sonucu köy say›s› 41’e yükseldi. 1959’da F›nd›kl› Çepni’den, 1961’de Duran Epçeler’den, 1968’de Günefller Kavakl›’dan, 1968’de Sökü Hac›rissökü’den, 1971’de Kuzsökü Yemiflli’den ayr›ld›lar .K›z›lcakaya köyü 1968’de Türkeli’den Çatalzeytin’e oylama sonucu geçti.

Nahiyelik döneminden beri Çatalzeytin’in en eski köylerinden olan Da¤köy ve ‹smail 1956, 1963 ve 2003 y›llar›nda 3 kez Bozkurt ilçesine geçmek için giriflimde bulundular.

Bu 2 köyün 3 baflvurusu da kabul edilmedi. ‹lçeden göç hareketlerinin yönü yo¤un olarak ‹stanbul, Karabük ve Zonguldak’ad›r.

KAYNAKLAR : Ana Britannica, Cilt 6 Cunbur Müjgan (Dr.) "Kastamonu Tarihinde Ahiler ve Esnaf Kurulufllar›" Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu Tebli¤ler. Gazi Üniversitesi yay›nlar› Evliya Çelebi, Seyahatname Göko¤lu Ahmet, Paphlagonia (Paflagonya) Cilt 1, Do¤ru Söz Matbaas›, 1952 Kaplan Esat, Çatalzeytin Göç ve Çatalzeytinli Güray Matbas› ‹stanbul, 1994 Katip Çelebi, Cihannüma Turan Refik. (Yard. Doç.Dr.) " Selçuklular Döneminde Kastamonu" Türk Tarihinde ve Kültüründe Kastamonu Tebli¤ler 1988, Kastamonu, Gazi Üniversitesi Yay›nlar› Türk Ansiklopedisi, Cilt XI, MEB Ankara 1963 Yurt Ansiklopedisi, Cilt 6 Çatalzeytin Kaymakaml›¤› Köy ve Mahalle Muhtar, ‹htiyar Heyetleri Mühür Tatbik Defteri, 1954

Kastamonu ilinin k›y› ilçelerinin en do¤usunda, Sinop ili s›n›r›nda yer almaktad›r. Co¤rafi bölümleme olarak Bat› Karadeniz Bölümü’ndedir. Koordinatlar› 40 48’ – 42 02’ kuzey enlemleri, 32 43’ – 34 37’ do¤u boylamlar›d›r. ‹lçenin yüzölçümü 318 km2’dir. Kuzeyde Karadeniz, bat›da Abana ve Bozkurt, güneybat›da Devrekani, güneyde Taflköprü ve do¤uda Sinop ilinin Türkeli ilçesi ile komfludur. Yüzölçümü aç›s›ndan Abana ve Bozkurt’tan sonra üçüncü küçük ilçedir. ‹lçe topraklar› kuzeyde Karadeniz k›y›s›nda uzanan dar bir ova fleridi ile güneydeki da¤l›k alandan oluflmaktad›r.

Küre da¤lar› (‹sfendiyar) k›y› ile iç kesimler aras›nda bir duvar konumundad›r. Dar ve derin vadilerle yar›lm›fl olan Küre da¤lar›n›n Çatalzeytin s›n›rlar› içerisindeki en yüksek noktas› 1958 metre yüksekli¤indeki Yaral›göz Tepesidir.

K›y›dan hemen sonra bafllayan genç k›vr›m Küre da¤lar› özellikle ulafl›m aç›s›ndan ciddi güçlükler yaratmaktad›r.

Yaral›göz’den sonra yüksek da¤lar Topruk Da¤› (1028m), Kokarca (918m.), Kad› (850m.) da¤lar›d›r. Belirgin tepeler ise Göynük (912m.), As›rak ve Y›lanl› (862m.), Nacak P›nar (814m.), Karamanlar (765m), Kavakl› ve Uluyayla (689m.), Uvay (540m.), Sar›kaya (524m.), Çorak (489m.), Alfat (239m.) ve Güney (202m.) tepeleridir. ‹lçe merkezi, Küre da¤lar›ndan do¤an çaylar›n birleflmesi ile oluflan ve Karadeniz’e dökülen Çatalzeytin Deresi a¤z›nda kurulmufltur. Akarsular; do¤uda Akkçay, Hu¤la Çay›, Farya Çay›, ‹nanya Çay› ve fieyhflaban Deresi yer al›rken bat›da, Harda Çay› ve Ku¤u Deresi bulunmaktad›r. Akarsular›n rejimleri ya¤›fllar›n y›l içindeki da¤›l›fl›na ba¤l› olarak düzenlidir. Akarsular›n su seviyeleri y›ll›k ya¤›fllar›n ortalamas›n›n azald›¤› Haziran, Temmuz ve Agustos aylar›nda düflmektedir. Akçay, Türkeli s›n›r›n› Ku¤u Çay› da Abana s›n›r›n› belirlemektedir.

Karakteristik Karadeniz ikilimi egemendir. Yazlar› serin ve ya¤›fll› k›fllar› ›l›k ve ya¤›fll›d›r. Ya¤›fllar her mevsim görülmektedir. Y›ll›k ortalama s›cakl›k 13,5 derecedir. Y›l içinde aç›k gün say›s› 63, bulutlu gün say›s› 179, kapal› gün say›s› 122’dir. Y›ll›k ya¤›fl miktar› 1050-1200 milimetre civar›ndad›r. Ortalama kar ya¤›fll› gün say›s› 8, ortalama sisli

S›rakonak’ta harman zaman›

gün say›s› 26’d›r. Ortalama rüzgar h›z› 3-4 metre/saniye iken en h›zl› rüzgar yönü güney yönünden esenlerdir. K›fl aylar›nda ilçenin güneyinde, yüksek alanlarda etkili kar ya¤›fllar› görülmektedir. Çatalzeytin’den bafllayarak ‹nebo lu’ya; Kerempe Burnu’na kadar uzanan k›y› oldukça düz görülmektedir. Ortalama olarak deniz s›cakl›¤› en yüksek 24 derece, en düflük 5 derece civar›ndad›r. Y›ll›k ortalama ise may›s ay› deniz s›cakl›¤›na yak›nd›r (13.4 derece).

K›y›, Balkanlar üzerinden gelen gezici depresyonlara aç›kt›r. Bu da her an f›rt›na patlamalar›n›n oluflmas›na neden olabilmektedir.

Orman aç›s›ndan zengin olan ilçede i¤ne yaprakl› a¤aç türlerinden k›z›lçam, sar›çam, köknar, porsuk; yaprakl› a¤aç türlerinden ise kay›n, mefle, diflbudak, akçaa¤aç, k›z›la¤aç, karaa¤aç, kestane, ›hlamur, flimsir, yabani f›nd›k, kavak, gürgen ve ç›nar bulunmaktad›r. ‹ç kesimler ile k›y› kesimler aras›nda farkl› hayvan türlerine rastlanmaktad›r. ‹ç kesimlerde ay›, tilki, domuz, b›ld›r c›n, yabani ördek yayg›n olarak bulunmakta iken k›y›da taavflan, tilki, sansar, porsuk ve keklik türleri yayg›nd›r.

Deniz ürünleri içinde hamsi, uskumru, lüfer, palamut, kefal, istavrit ve mezgit ön s›rlarda yer almaktad›r. Ancak bal›kç›l›k ekonomik gelir kayna¤› olarak etkili de¤ildir. Ginolu’da bir bal›kç› bar›na¤› bulunmas›na karfl›n bal›kç›l›k önemli bir sektöre dönüflmemifltir. Bal›kç›l›¤›n geliflmemesinin bir baflka nedeni de Karadeniz’de 200 metre derinli¤in alt›nda canl› türlerinin yaflayamamas›d›r.

Tar›m, arazi yap›s›n›n parçal› ve e¤imli olmas› nedeniyle sorunludur. Tar›mdan yeterli kazan›m›n elde edilemeyifli

göçün temel nedenlerinden birisidir. Ekilebilir topraklar›n azl›¤›na bir de miras yoluyla parçalanma eklenince iflletme 17 alanlar› oldukça küçülmüfltür. Daha çok aile iflletmecili¤i ciye biçimindedir. Tar›m teknolojisinin kullan›lmas›n›n güçlü¤ü de özellikle tar›msal yat›r›mlar› engelleyici rol oynamaktad›r. Tar›m gelirlerinden yararlanarak tar›m d›fl› kesimlere aktar›labilecek fon oluflamamaktad›r.

Toprak yap›s› da ya¤›fla dayal›d›r. Bol ya¤›fl nedeniyle k›y›ya yak›n alanlarda derinlikleri 10-60 cm aras›nda de¤iflen podzolik topraklar bulunmakta, tarla alanlar›n d›fl›nda orman örtüsünün zenginli¤i toprak afl›nmas›n› önlemektedir.

Tar›msal üretim genel olarak tah›l ve meyve üretimine dayal›d›r. Bu¤day, m›s›r, f›nd›k belirgindir. Meyve çeflidi aç›s›ndan zengin say›lmakla birlikte tar›msal üretimin neredeyse tamam› ilçe içinde tüketilmektedir.

Yayla varl›¤› aç›s›ndan zengin olmas›na karfl›n hayvanc›l›k, nüfusun azalmas›na koflut olarak gerilemifltir. Yaylalar›n ekonomik de¤eri de bu nedenle azalm›flt›r. Yaz›n yap›lan festival program› içerisinde 2005 y›l›ndan bafllayarak gerçeklefltiren Koru Yaylas› pikni¤i d›fl›nda yayla etkinlikleri bulunmamaktad›r. K›smen ar›c›l›k yap›lmaktad›r.

Tar›m ürünlerinin en önemli ticaret alan› Cuma günleri ilçe merkezinde kurulan pazard›r. Ancak bu etkinlik sermaye oluflturmaya yönelik de¤ildir.

Orman ürünleri ilçenin en önemli etkinlik alan› olmas›na karfl›n ilçede orman ürünlerine iliflkin sanayi kuruluflunun bulunmamas›, bu ürünlerin ilçe d›fl›na akmas›na neden olmaktad›r.

sunabilecek bir kapasiteye sahiptir. Ginolu Kalesi ve koyu ilçenin en güzel alanlar›ndand›r. Çatalzeytin-Kaymazlar sahas›nda tenörü %14.73 Mn, olas› rezervi de 30.000 ton olan manganez bulunmaktad›r.

Sökü köyü s›n›rlar› içinde Çukursökü Yaylas›’ndaki mermer yataklar›n›n rezervi 50 milyon ton olarak MTA raporlar›nda görülmektedir. ‹lçede kadastro çal›flmalar› 25.4.1991 y›l›nda Merkez Mahallesi ile bafllam›flt›r. 21 Kas›m 2001’de Çelebiler’in kadastro çal›flmalar› tamamlanm›fl, Kas›m 2006 ile Nisan 2008 tarihleri aras›nda da 41 köyün kadastro ifllemleri bitirilmifltir. ‹lçe merkezinin kanalizasyon ifli 29.06.1983’te ihale edilmifltir.

Bal›k Çeflitleri:

Y›l 1960, Karacakaya’l› mantar sat›c›s›.

(Mehmet Özçelik albümünden) 18 ciye

‹ç kesimlerde tipik da¤›n›k yerleflme biçimi görülmektedir. Yap› malzemesi a¤aç olmas›na karfl›n son y›llarda beton yap›larda ciddi bir art›fl sözkonusudur.

Yeterli k›y› uzunlu¤una sahip olmas›n›n yan›nda güneflli gün say›s›n›n s›n›rl› olmas›, deniz turizminin geliflmesini engellemektedir. Turizm yat›r›mlar› da yeterli de¤ildir. ‹ç kesimlerle ba¤lant› Küre da¤lar› üzerinden yap›lmaktad›r. Da¤lar›n durumu ulafl›m› da güçlefltirmektedir. ‹l merkezine uzakl›k yaklafl›k 100 km’dir. Do¤u-bat› yönündeki ulafl›m da yine güç koflullarda yap›lmaktad›r. Çatalzeytin-Devrekani yolu üzerinde bulunan Çatalzeytin’e 65 km. uzakl›kta olan Yaral›göz önemli bir mesire yeridir. Masa, bank, ocak, tuvalet, içme suyu, kuyu kebab› bulunan Yaral›göz tesisleri günde yaklafl›k 1000 kifliye hizmet

Sökü köyü s›n›rlar› içindeki Çukursökü Yaylas›nda mermer yataklar›

Levrek, kalkan, lüfer, istavrit, kefal, mezgit, kötek, zargana, palamut, hamsi, somon, sar›kanat, çinekop, barbunya, torik, kofana, çarpan, güvüt, mercan, mersin, tirsi, dilbal›¤›, iskorpit, kaya çarpan›, kum çarpan›, karagöz, gümüflbal›k, lapina, kayabal›¤›, sivri, y›lanbal›¤›, pisi, k›rlang›ç, haskefal, sar›yanak, tekir, minekop, galya, trokonya, vatoz, camgöz, t›rgana, sardalya. ‹stavrit azman›, uskumru nesli tükenen bal›klar›m›zd›r.

Ayr›ca; midye, kum midyesi, salyangoz deniz ürünleri aras›ndad›r.

Kaynaklar 1- Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Co¤rafya Fakültesi kütüphanesi 2- Ana Britanica,Cilt 6, S: 332 3- Kaplan Esat, Çatalzeytin, Göç ve Çatalzeytinli, Günay Matbaas› ‹stanbul, 1994 4- Yavuz Faik; "Co¤rafi Yönden Çatalzeytin" Poyra Dergisi Say› 1, Sayfa16 5- Yurt Ansiklopedisi, Cilt 6, Sayfa 4569 ve devam›.

3. NÜFUS Çatalzeytin’in nüfus yap›s›na iliflkin elde edebildi¤imiz ilk resmi veri 1935 y›l›na iliflkindir.

Türkiye Cumhuriyeti Baflbakanl›k ‹statistik Genel Direktörlü¤ü taraf›ndan yay›nlanan (1937) kitapç›kta Çatalzeytin, ‹nebolu’nun nahiyesi olarak belirtilmekte ve 24 köyü say›lmaktad›r.

Bu köyler; Afla¤›sökü, Canlar, Ceditli, Celaller, Çubuk lu, Çelebiler, Da¤köy, Didi, Firistay, Ginolu, Güdüle, Hamidiye, ‹nanya, ‹smail, Kayadibi, Kaymazlar, Ku¤u, Mamlay, Mutça, Samanc›. Saraçlar, Sökü, Yenibeyler’dir.

Bu köyler içinde nüfusun en çok oldu¤u yerler Celaller (667), Mamlay (554), ‹nanya (436), Samanc› (420), Mutça (386), Yenibeyler (370), Sökü (365), Güdüle (341), Ginolu (338), ‹smail (300). En düflük nüfus Ku¤u (157) ve Afla¤›sökü (164) olarak belirtilmektedir. Merkez nüfusu 785 olan Çatalzeytin nahiyesinin 1935 y›l› toplam nüfusu 45 474’tür.

Nüfusun geliflim seyri ile ilgili olarak bundan sonraki süreci 1970’i esas alarak bir de¤erlendirme yapmay› uygun bulduk. Bu tarih göçün yo¤un olarak ilçe gündemine girmesi aç›s›ndan önemlidir.

1970 nüfus say›m›na göre: (Toplam alan 318 km2) Toplam Nüfus

fiehir Merkezi

Köyler Toplam›

Erkek

7 677

968

6 709

Kad›n

9 827

944

8 883

17 504

1 912

15 592

Toplam

2000 y›l› için flehir merkezinde k›smi bir art›fl görülmekte iken ilçe toplam nüfusunda önemli bir düflüfl görülmektedir.

2000 y›l› nüfus say›m› sonuçlar›na göre köylerin nüfusu büyük oranda 100’ün alt›ndad›r. Paflal› (340), Karacakaya (329), Çatak (259), Yunuslar (222), Ça¤lar (193), Çepni (182), Konakl› (186) ilk s›ralarda yer almaktad›rlar. Bu y›l Kulfallar köyü 29 nüfus ile en alt s›radad›r.

Nüfus yo¤unlu¤u: 55/ km2

1935 y›l›nda köy say›s› 24 iken nüfusun 45 474 olmas›na karfl›n 1970 say›m›nda 41 köy ile toplam nüfusun 17 504 olarak gerçekleflmesi, göç olgusunun ilçeyi önemli ölçüde etkisi alt›na ald›¤›n› göstermektedir.

1985 y›l›nda Çatalzeytin’in toplam nüfusu 14 896 olarak gerçekleflmektedir.

1985 nüfus say›m›na göre: Toplam Nüfus

fiehir Merkezi

Erkek

6 478

1 541

4 937

Kad›n

8 148

1 445

6 973

14 896

2 986

11 910

Toplam

Köyler Toplam›

Nüfus yo¤unlu¤u: 46.8/ km2

1985 nüfus say›m› sonuçlar›n›n en dikkat çekici yönü flehir merkezinde kad›n-erkek nüfusunda erkek nüfus fazla iken köyler toplam›nda kad›n nüfusu aç›k ara öndedir.

2036’l›k bu fark Türkiye ortalamas›n›n üzerindedir. Bu durum erkek nüfusun ilçe d›fl›na göçünün bir göstergesidir.

Efller köyde b›rak›lm›flt›r. Tar›msal etkinliklerin sürdürülmek istendi¤i ortadad›r.

1990 y›l› nüfus say›m›na göre: Toplam Nüfus

fiehir Merkezi

Erkek

4 823

1 625

3 198

Kad›n

6 257

1 540

4 717

11 080

3 165

7 905

Toplam

Köyler Toplam›

Nüfus yo¤unlu¤u: 34/ km2

1990 nüfus say›m›na göre ortaya ç›kan birinci sonuç nüfusun azald›¤›d›r. Kad›n-erkek da¤›l›m›nda da bir önceki profil kendini korumaktad›r.

2000 y›l› nüfus say›m›na göre: Toplam Nüfus

fiehir Merkezi

Erkek

4 086

1 865

2 221

Kad›n

4 422

1 545

2 877

Toplam

8 508

3 410

5 098

Nüfus yo¤unlu¤u: 26/ km2

Köyler Toplam›

Genel Bir De¤erlendirme: 2000 y›l› nüfus say›m› kesin bilgilerine göre Çatalzeytin nüfusunun e¤itim durumu afla¤›daki gibi gerçekleflmifltir.

06 yafl üzeri okuma-yazma bilmeyenler 251 (%8.1), ilkokul mezunu 1278 (%41.3), ilkö¤retim okulu mezunu 87 (%2.8), ortaokul mezunu 323 (%10.4), lise mezunu 290 (%9.3), lise dengi meslek okulu mezunu 88 (%2.8), yüksek okul mezunu 149 (%4.8). Çatalzeytin merkezinde 12 yafl üzeri toplam nüfus 2730 iken 15-44 yafl grubunda 1 662 kifli bulunmaktad›r. ‹stihdam›n yo¤un oldu¤u bu yafl grubunda 712 erkek, 95 kad›n olmak üzere toplam 807 kiflinin istihdam edildi¤i görülmektedir. Bu da toplam ilçe nüfusunun (3 410) %23.6’s›n› oluflturmaktad›r. 12-64 yafl grubunda iflgücünde yer almayan toplam 1 753 kiflinin 336’s› ö¤renci, 873’ü ev kad›n›, 372’si emeklidir. ‹stihdam edilen toplam 807 kiflinin 358’i tar›m d›fl› üretim etkinliklerinde çal›flanlar ve ulaflt›rma makinesi kullananlardan oluflmaktad›r (%44.3). ‹kinci s›rada ise hiz19 metler sektöründe çal›flanlar yer almaktad›r (118, % 14.6). ciye

Sonuç Elimizdeki kesin sonuçlara bak›ld›¤›nda Çatalzeytin’in nüfus yap›s› için afla¤›dakileri söylemek olanakl› görülmektedir.

1- ‹lçe toplam nüfusunda göçe dayal› olarak sürekli azalma sözkonusudur.

2- ‹lçe merkezi küçük dalgalanmalarla birlikte belirli bir standart yakalam›fl ve bunu korumaktad›r.

3- fiehir merkezinde kad›n-erkek nüfusu dengeli iken köylerde erkek iflgücünün göçüne dayal› olarak kad›n nüfus fazlad›r.

4- ‹lçe merkezinin 2000 y›l› 06 yafl üzeri toplam nüfusunun (3 088) %46.4’ü, 25-54 yafl grubunu oluflturmaktad›r.

65 yafl üzeri nüfus ise %8.7’dir. ‹lçe merkezinin 06 yafl üzeri toplam nüfus içerisindeki pay› ise %37’dir. Bu sonuç Türkiye ortalamas›n›n alt›ndad›r. Yani genç nüfus oran› düflüktür.

5- Nüfus yo¤unlu¤u Türkiye ortalamas›n›n (yaklafl›k 90/km2) oldukça alt›ndad›r.

6- Tar›m topraklar› terkedilmifl durumdad›r ve tar›msal etkinlikler olabildi¤ince azalma e¤ilimindedir.

7- Do¤al özellikleriyle do¤ru orant›l› bir nüfuslanma sözkonusu de¤ildir. Nüfusun artmas› istihdam olanaklar›n›n yarat›lmas›na ba¤l›d›r.

Bu bölümün kaynaklar›: D‹E (TU‹K) Yay›nlar›

4. SEÇ‹M SONUÇLARI Eski ad›yla Devlet ‹statistik Enstitüsü (D‹E), yeni ad›yla Türkiye ‹statistik Kurumu (TU‹K) yay›nlar›n› tarayarak ulaflt›¤›m›z seçim sonuçlar›n› afla¤›da veriyoruz, ancak, kurum bilgileri 1960’dan öncesine gitmemektedir. Bu nedenle 1954-1960 y›llar› aras›ndaki seçim sonuçlar›n› verme olana¤›m›z olmad›.

Ayr›ca Belediye Baflkanl›¤› ve Milletvekili Genel Seçimleri’nin d›fl›nda kalan ‹l Genel Meclisi, Belediye Meclisi, Senato ve Ara seçim ile Yenileme seçimleri sonuçlar›n› çal›flman›n d›fl›nda tuttuk.

A. Belediye Baflkanl›¤› Seçimleri 17 Kas›m 1963 Kat›lan Partiler: Adalet Partisi (AP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Cumhuriyetçi Köylü Millet Partisi (CKMP), Millet Partisi (MP), Türkiye ‹flçi Partisi (T‹P), Yeni Türkiye Partisi (YTP) Toplam Nüfus 1 372

Sand›k Say›s› 3

Seçmen Say›s›

Kullan›lan Oy

751

Geçerli Oy

436

426

AP

-

CHP

CKMP

MP

T‹P

YTP

-

-

-

111

315

Seyfettin Karahan (CHP) Kazanan Aday:S

Kat›lma oran›: %58

2 Haziran 1968 Kat›lan Partiler: Adalet Partisi (AP), Birlik Partisi (BP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Güven Partisi (GP), Millet Par tisi (MP), Türkiye ‹flçi Partisi (T‹P), Yeni Türkiye Partisi (YTP)

20 ciye

Sand›k Say›s›

Seçmen Say›s›

3

803

Kullan›lan Geçerli Oy Oy 582

539

AP

BP

CHP

CKMP

GP

MP

204

-

279

-

-

-

T‹P

YTP

-

Ba¤›ms›z

-

56

Seyfettin Karahan (CHP) Kazanan Aday:S

Kat›lma oran›: %72.4

9 Aral›k 1973: Kat›lan Partiler: Adalet Partisi (AP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Cumhuriyetçi Güven Partisi (CGP), Demokrat Par ti (DP), Millet Partisi (MP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), Milli Selamet Partisi (MSP), Türkiye Birlik Partisi (TBP).

Sand›k Say›s›

Seçmen Say›s›

3

824

Kullan›lan Geçerli Oy Oy 634

571

AP

CHP

CGP

DP

MP

MHP

MSP

280

175

-

-

-

-

-

TBP Ba¤›ms›zlar

-

116

Seyfettin Karahan (AP) Kazanan Aday:S

Kat›lma oran›: %76.9

11 Aral›k 1977 Kat›lan Partiler: AP, CHP, CGP, DP, MSP,MHP, (SDP), TBP, T‹P, Türkiye Sosyalist ‹flçi Partisi (TS‹P).

Sand›k Say›s›

Seçmen Say›s›

3

1 069

Kat›lma oran›: %73.5

Kullan›lan Geçerli Oy Oy 786

767

AP

CHP

CGP

DP

MSP

MHP

SDP

TBP

295

472

-

-

-

-

-

-

Kenan Tevfik ACAR (CHP) Kazanan Aday:K

T‹P TS‹P

-

-

25 Mart 1984 Kat›lan Partiler: Anavatan Partisi (ANAP). Do¤ru Yol Partisi (DYP), Milliyetçi Demokrasi Partisi (MDP), Halkç› Parti (HP), Refah Parti (RP), Sosyal Demokrat Parti (SDP) Sand›k Say›s›

Seçmen Say›s›

4

1 067

Kullan›lan Geçerli Oy Oy 969

775

ANAP

458

DYP

-

HP

MDP

140

-

RP

-

SODEP

177

Vahit TEK‹NEL (ANAP) Kazanan Aday:V

Kat›lma oran›: %90.8

26 Mart 1989 Kat›lan Partiler: ANAP, Demokratik Sol Parti (DSP), DYP, Islahatç› Demokrasi Partisi (IDP), Milliyetçi Çal›flma Partisi (MÇP), RP, Sosyal Demokrat Halkç› Parti (SHP).

Sand›k Say›s›

Seçmen Say›s›

5

1 576

Kullan›lan Geçerli Oy Oy 1 352

1 279

ANAP

685

DSP

60

DYP

-

IDP

-

MÇP

-

RP

SHP

31

447

Vahit TEK‹NEL (ANAP) Kazanan Aday:V

Kat›lma oran›: %89.9

27 Mart 1994 Kat›lan Partiler : ANAP, Büyük Birlik Partisi (BBP), Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), DSP, DYP, ‹flçi Partisi (‹P), Millet Partisi (MP), Milliyetçi Hareket Partisi (MHP), RP, Sosyalist Birlik Partisi ( SBP), SHP. Sand›k Say›s›

Seçmen Say›s›

6

1 457

Kat›lma oran›: %94.9

Kullan›lan Geçerli Oy Oy 1 383

1 333

ANAP

28

CHP

DYP

MHP

RP

449

753

10

93

Vahit TEK‹NEL (DYP) Kazanan Aday:V

(Oy almayan partiler yaz›lmam›flt›r.)

18 Nisan 1999 Kat›lan Partiler: ANAP, Birlik Partisi (BP), BBP, CHP, Demokrat Parti (DP), Demokratik Birlik Partisi (DBP), DSP, Demokratik Türkiye Partisi (DTP), DYP, Demokratik Halk Partisi (DEHAP), De¤iflen Türkiye Partisi ( DEPAR), Eme¤in Par tisi (EMEP), Fazilet Partisi (FP), Halk›n Demokrasi Partisi(HADEP), Liberal Demokrat Parti (LDP), MP, Özgürlük ve Dayan›flma Partisi (ÖDP), Sosyalist ‹flçi Parti ( S‹P), Yeniden Do¤ufl Partisi (YDP).

Sand›k Say›s›

Seçmen Say›s›

10

1 823

Kat›lma oran›: %90.3

Kullan›lan Geçerli Oy Oy 1 647

1 597

ANAP

77

CHP

DSP

81

664

(Oy almayan partiler yaz›lmam›flt›r.)

DYP

753

MHP

22

Musa ‹hsan U⁄UZ (DYP) Kazanan Aday:M

21

ciye

28 Mart 2004 Kat›lan Partiler: Eme¤in Partisi (EMEP), DSP, ANAP, Ba¤›ms›z Türkiye Partisi (BTP). Adalet ve Kalk›nma Partisi (AKP), BBP, ‹flçi Partisi (‹P), ÖDP, LDP, Türkiye Komünist Partisi (TKP), DYP, Ayd›nl›k Türkiye Partisi (ATP), CHP, Genç Parti (GP), Sosyal Demokrat Halk Partisi (SHP), Saadet Partisi (SP), DP, MHP, Yeni Türkiye Partisi (YTP), Halk›n Demokrasi Partisi (HADEP) Sand›k Say›s›

Seçmen Say›s›

10

2 063

Kat›lma oran›: %76.7

Kullan›lan Geçerli Oy Oy 1 584

1 527

AKP

702

DYP

CHP

MHP

379

426

20 Musa ‹hsan U⁄UZ (AKP) Kazanan Aday:M

(Oy almayan partiler yaz›lmam›flt›r.)

B. Milletvekili Genel Seçimleri 15 Ekim 1961 Kat›lan partiler: AP, CHP, CKMP, YTP Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 20 553 22 ciye

16 132

Geçerli Oy

AP

CHP

CKMP

YTP

15 572

2 744

4 453

2 652

5 750

Geçerli Oy

AP

CHP

CKMP

4 644

2 828

993

227

Geçerli Oy

AP

BP

CHP

4 257

2 048

-

1 279

Geçerli Oy

AP

CHP

CGB

4 383

1 779

1 033

445

Kat›lma oran›: %78.4

10 Ekim 1965 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 7 882

5 132

MP

437

T‹P

YTP Ba¤›ms›zlar

-

130

MP

MHP

T‹P

YTP

Ba¤›ms›zlar

121

114

-

7

29

Kat›lma oran›: %65.1

12 Ekim 1969 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 7 165

4 621

GP

432

256

Kat›lma oran›: %64.4

14 Ekim 1973 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 7 690

4 815

Kat›lma oran›: %62.6

DP

466

MP

121

MHP

MSP

172

367

5 Haziran 1977 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 8 406

5 634

Geçerli Oy

AP

CHP

CGP

DP

5 226

2 611

1 790

212

Geçerli Oy

ANAP

HP

MDP

Ba¤›ms›zlar

5 410

1 506

1 690

2 068

146

Geçerli Oy

RP

DYP

ANAP

DSP

SHP

IDP

MÇP

6 265

273

1 231

2 473

715

1 368

109

8

119

MSP

MHP

290

204

TBP

T‹P

-

Ba¤›ms›zlar

-

-

Kat›lma oran›: %67

1983 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 6 553

5 748

Kat›lma oran›: %87.7

1987 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 7 205

6 513

Ba¤›ms›zlar

7

Kat›lma oran›: %90.4 23

ciye

1991 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 7 494

5 560

Geçerli Oy

RP

DYP

ANAP

DSP

SHP

SP Sosyalist Parti

5 321

726

2 206

775

687

839

88

Kat›lma oran›: %74.2

1995 Kat›lan partilerden farkl› olanlar: Yeni Demokrasi Hareketi (YDH), Yeni Demokrasi Partisi (YDP).

Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 6 144

4 567

Kat›lma oran›: %74.3

Geçerli Oy

RP

DYP

ANAP

DSP

HADEP

‹P

MHP MP

4 436

606

1 970

506

628

50

19

129

57

YDH YDP

37

44

YP

12

1999 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 5 811

5 078

Geçerli Oy

ANAP

BBP

CHP

4 817

434

57

245

DEPAR DSP

9

1 333

Kat›lma oran›: %87.4

DTP

DYP EMEP

39

1 597

17

FP HADEP ‹P

405

51

LDP

11

155

MHP

MP

ÖDP

S‹P

YDP

385

33

10

18

18

2002 Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 5 880

4 271

Geçerli Oy

AKP

ANAP

BBP

BTP

4 116

1 102

216

65

16

Kat›lma oran›: %72.6

CHP DEHAP

DSP DYP EMEP RP

530

104

68

LDP

MHP

MP

27

186

38

1 428

17

405

HADEP ‹P

51

23

ÖDP

SP

TKP

YP

YTP

8

40

9

39

72

GENÇ P. HYP

‹P

2007

24 ciye

Seçmen Kullan›lan Say›s› Oy 5 754

4 766

Geçerli Oy

AKP

ATP

BTP

CHP

DP

EMEP

4 648

2 780

102

75

752

189

24

64

101

LDP

28

21

MHP

394

Kat›lma oran›: %82.8

Kat›lan partilerin tümü yerine oy alanlar listelenmifltir.

Bu bölümün kaynaklar› : D‹E (TÜ‹K) seçim sonuçlar›

ÖDP

SP

TKP

Ba¤›ms›zlar

18

82

15

3

ÇATALZEYT‹N’DE NÜFUS HAREKETLER‹ Göç Türkiye’nin yabanc› olmad›¤› bir olgu. Çatalzeytin’de toplumbilimcilerden bafllayarak romanc›lar›n bile ilgisini çeken bu olgunun içinde. Hem ilçe d›fl›ndaki gurbetçilerle hem köylerinde gurbetçi çocuklar›n›n yollar›n› gözleyen ana babalarla... Çatalzeytin süreli ve süresiz göçlerle y›llardan beri "gurbetçili¤in" çilesini çekiyor. Yaklafl›k 60 y›l önce Çatalzeytin’den d›flar›ya göç etmifl olanlar var. Karabük, Zonguldak, ‹stanbul ve Avrupa’ya... Kesin dönüfl olacak m›? Avrupa’dakiler belki dönecek, peki ya di¤erleri?.. ‹flte y›llar önce Çatalzeytin’den ayr›l›p tatil, dü¤ün, bayram ve ölüm… gibi nedenler d›fl›nda memleketini ziyaret edemeyenler "süresiz göç"ün oluflmas›na katk›da bulunanlar. Bunun d›fl›nda yazlar› tümüyle Çatalzeytin’de, k›fllar› baflka yerlerde ya çal›flarak ya da dinlenerek geçiren, ilkbaharla birlikte yeniden yeflil ve mavi harman›na dönenler ise "süreli göç" olgusuna kaynakl›k edenler. Çatalzeytin’in göç gerçe¤ini son 50 y›l›n verilerine (genel nüfus say›m› sonuçlar›) dayanarak incelemek ve bir tak›m tesbitlerde bulunmak mümkün.

Göç ne zaman bafllad›?

1960 y›l›nda Çatalzeytin’in nüfusu 17 bin 092.

1965 y›l› genel nüfus say›m›nda Çatalzeytin’in nüfusu 318 kifli artarak, 17 bin 410’a yükseliyor. Ayn› y›l nüfusun 9 bin 866’s›n› kad›nlar, 7 bin 544’ünü erkekler oluflturuyor.

Kad›n nüfus erkek nüfustan 2 bin 322 kifli daha fazla.

Eldeki veriler Çatalzeytin’den göçün bafllad›¤› tarihi net olarak ortaya koymuyor. Ancak 1965 y›l›nda kad›n nüfusun erkek nüfustan fazla görünmesinin en ak›lc› aç›klamas› "göç" olmal›. Baflka deyiflle erkekler göç ederken, kad›nlar hâlâ köylerinde.

1975 y›l› verileri de hayli genifl. Merkezde bin 108’i kad›n, bin 163’ü erkek 2 bin 271 kifli; köylerde 7 bin 992’si kad›n, 6 bin 474’ü erkek 14 bin 466 kifli yafl›yor. Toplam nüfus 16 bin 737. Çatalzeytin nüfusundaki kay›p 1975 y›l›ndan itibaren art›k belirgin olarak görülüyor. 1970-1975 aras›ndaki azal›fl 767 kifli. Bunun 727’si kad›n, 40’› erkek. Çatalzeytin’de kad›n nüfus 1965’te 9 bin 866, 1970’te 9 bin 827 ve 1975’te 9 bin 100... Kad›n nüfusun giderek erimesine bakarak, göç eden erkekler art›k yavafl yavafl ailelerini de yanlar›na al›yor, denilebilir.

1970-1975 y›llar› karfl›laflt›rmas›nda, kad›n nüfusun köylerde azal›rken merkezde artt›¤› görülmektedir. Bu da göçün do¤al sonucu olmal›d›r. Nitekim baz› göçerlerin de köylerinden Çatalzeytin’e yönelmesi olas›d›r.

1975’e iliflkin son not: Nüfusu en az olan köy 102 kifli ile Ku¤u. Nüfusu en fazla olan köy bin 12 kifli ile Paflal›.

Esat KAPLAN

1980 sonras› nüfus 1980 genel nüfus say›m›na göre Çatalzeytin’in toplam nüfusu 16 bin 238. Köylerde 8 bin 26’s› kad›n, 6 bin 45’i erkek 14 bin 71 kifli; merkezde bin 82’si kad›n, bin 85’i erkek 2 bin 167 kifli yafl›yor. 1975’e göre nüfustaki azal›fl 388 kifli. Bunun 283’ü köylerde, 105’i merkezde. Köylerdeki erkek nüfus azalmaya devam ederken, kad›n nüfus art›yor.

Ancak bana kal›rsa bu art›fl›n nedeni normal do¤um oran› olmal›.

1980’de Kulfallar (88) d›fl›nda nüfusu 100’ün alt›na düflen köy yok. Ancak bu say› 1985’te 2, 1990’da 5 ve 2000 y›l›nda 22 oluyor. 1980’de en fazla nüfuslu köy yine Paflal› (1228). Paflal›’n›n nüfusu 1975’e göre 216 kifli art›yor. Çatalzeytin’in en büyük köylerinden Ça¤lar, bu dönemde neredeyse yar› yar›ya nüfus kayb›na u¤ruyor. Ça¤lar’›n nüfusu 1975’te 821 iken, 1980’de 453.

1985’e gelindi¤inde göçün "flok" etkisini hissedecektir Çatalzeytin. Her ne kadar merkezde nüfus 456 kifli artarak, bin 541 kifliye ulaflsa da köyler nüfusu 2 bin 161 kifli azalarak 11 bin 910’a düflmüfltür. Toplam nüfusun 14 bin 891 oldu¤u 1985 y›l› itibariyle Çatalzeytin’de köyler nüfusu art›k sürekli azalacak, merkez nüfusu sürekli artacakt›r.

1985 y›l›na kadar nüfusu sürekli artan Paflal› köyü, bu kez nüfusu en fazla azalan köydür. Paflal›’n›n 1980’de 1 bin 228 olan nüfusu 715’e düflerken; nüfusu 268’den 355’e ç›- 25 kan Canlar nüfusu en fazla artan köydür. Ayn› y›l en az nü- ciye fuslu köy Ku¤u (75). ‹lk kez nüfusu 100’ün alt›na düflen 2 köy var: Ku¤u ve Kulfallar, her ikisinin nüfusu da 81.

1985’te nüfusu en fazla olan köy ise Karacakaya (815).

1990 y›l›nda merkezde bin 540’› kad›n, bin 625’i erkek 3 bin 165 kifli; köylerde 4 bin 717’si kad›n, 3 bin 198’i erkek 7 bin 905 kifli yafl›yor. Toplam nüfus 6 bin 257’si kad›n, 4 bin 823’ü erkek olmak üzere 11 bin 80.

1990 y›l›nda nüfusu en az olan köy Ku¤u (59). Ku¤u’yu Do¤an (61), Kulfallar (77), Kafll›ca (80) ve Duran (82) izliyor. 1985’te nüfusu 100’ün alt›nda olan 2 köy varken, bu say› 5 y›l sonra 5’e ç›k›yor. En fazla nüfuslu köy ise yine Karacakaya (576).

2000’li y›llar 2000 y›l› genel nüfus say›m›na göre Çatalzeytin’in toplam nüfusu 4 bin 422’si kad›n, 4 bin 86’s› erkek olmak üzere 8 bin 508. Nüfusun 5 bin 98’i köylerde, 3 bin 410’u merkezde yafl›yor. Nüfusu 100’ün alt›nda olan köy say›s› 22: Kulfallar (29), Ku¤u (55), Hamidiye (58), Do¤an (66), Yemiflli (70), Afla¤›sökü (72), Da¤köy (72), Canlar (73), Kafll›ca (75), Duran (79), Kavakl› (79), Günefller (82), Kuzsökü (84), Saraçlar (84), Köklüce (86), F›nd›kl› (89), Çubuklu (92), K›z›lcakaya (92), Kavakören (94), Epçeler (95), Kayadibi (97) ve Samanc› (98).

2007 y›l›na gelindi¤inde de Çatalzeytin’in nüfus kayb›n›n sürdü¤ü görülüyor.

- 1990’da nüfusun yüzde 71’i köylerde, yüzde 29’u merkezde,

Türkiye ‹statistik Kurumu’nun Adrese Dayal› Nüfus Kay›t Sistemi Veri Taban›’na göre Çatalzeytin’in nüfusu 6 bin 597. Merkezde 2 bin 522, köylerde 4 bin 75 kifli yafl›yor.

Nüfusun cinsiyete göre da¤›l›m›nda genel bir denge varsa da kad›n nüfus erkek nüfustan daha fazla (Bu oran toplamda yüzde 51, köylerde yüzde 53). Nüfusun yafl grubuna göre da¤›l›m› da 40 yafl üstü nüfusun a¤›rl›kta oldu¤unu gösteriyor (Yüzde 17’si 0-14 yafl, yüzde 13’ü 15-24 yafl, yüzde 17’si 25-39 yafl, yüzde 29’u 40-64 yafl ve yüzde 24’ü 65 yafl üstü…).

- 2000’de nüfusun yüzde 60’› köylerde, yüzde 40’› merkezde,

Nüfusu 100’ün alt›nda olan köy say›s› ise 24: Kulfallar (13), Do¤an (41), Ku¤u (43), Yemiflli (45), F›nd›kl› (50), Köklüce (56), Da¤köy (60), Çubuklu (61), Günefller (63), Epçeler (64), Hamidiye (65), Kavakl› (65), Kafll›ca (68), Kuzsökü (68), Afla¤›sökü (69), Kayadibi (79), Hac›reissökü (80), Celaller (81), Duran (81), Saraçlar (83), K›z›lcakaya (87), Sökü (87), Kirazl› (88), Samanc› (89). 2007’de nüfusu en fazla olan köy yaklafl›k 20 y›ld›r oldu¤u gibi yine Karacakaya (278). Karacakaya d›fl›nda nüfusu 200’ün üzerinde olan iki köy var: Çatak (201) ve Paflal› (254).

26 ciye

Çatalzeytin’in nüfus kayb› toplam 21 belediyesi ile Bat› Karadeniz’in en büyük illerinden biri olan Kastamonu belediyeleri aras›ndaki yerine bak›l›nca daha net bir flekilde ortaya ç›k›yor. Çatalzeytin 2 bin 522 kiflilik merkez nüfusuyla Kastamonu belediyeleri aras›nda 16. s›rada yer al›yor.

Kastamonu k›y› fleridindeki Abana, Bozkurt, ‹nebolu ve Cide’nin nüfus yo¤unlu¤u da, sonradan ilçe statüsüne kavuflan Seydiler ve ‹hsangazi’nin nüfusu da Çatalzeytin’den daha fazla.

Sonuç Bütün bu de¤erlendirmelerin ›fl›¤›nda Çatalzeytin nüfusunun son 50 y›ldaki de¤iflimine iliflkin baz› temel tesbitlerde bulunmak mümkün.

• Köy/merkez nüfuslar›na bak›ld›¤›nda, ilçenin köyler nüfusu sürekli azalmakta, merkez nüfusu sürekli artmaktad›r (Merkezdeki art›fl›n son y›llarda durdu¤u gözlenmektedir).

- 2007’de nüfusun yüzde 62’si köylerde, yüzde 38’i merkezde, yaflamaktad›r.

Veriler Çatalzeytin’de kentleflme oran›n›n, son y›llara kadar, h›zla artt›¤›n›n göstergesidir ve bunun bafll›ca nedeni "göç"tür.

90’l› y›llar›n bafl›nda kaleme ald›¤›m "Çatalzeytin’de nü fus Hareketleri" bafll›kl› incelemeyi yaklafl›k 20 y›l aradan sonra güncellerken, yaz›y› ayn› sonla bitirece¤imi düflünmemifltim. O yaz›, ilçe meclisine, yetkili kiflilerden oluflan komisyonun sundu¤u rapordan bir al›nt›yla bitmiflti. Göçün önlenmesi konusunda dile getirilen 7 öneriden neredeyse hiçbirinin hayata geçirilememifl olmas›, Çatalzeytin nüfusunun neden erimeye mahkum oldu¤u sorusunun yan›t›n› da veriyor asl›nda. "‹lçe baz›nda göçün önlenmesi için neler yap›lmal›: • 1979’da kurulmas› kararlaflt›r›lan okul aletleri yap›m› fabrikas›n›n yeniden yap›lmas› için iflin takibi, • Sökü köyündeki mermer yataklar›n›n flirketleflerek iflletilmesi, • Ça¤lar köyünde at›l halde duran kereste fabrikas›n›n çal›flt›r›lmas› için faaliyete geçilmesi, • ‹smail köyündeki kooperatifçe kurulan süt iflleme tesisinin faaliyete geçirilmesi, • Kirazl› köyünde keten ekimi ve iflleme projesinin gerçeklefltirilmesi • S›rakonak köyündeki flifal› suyun gerekli tahlil ve incelemenin yapt›r›larak bölgeye yararl› hale getirilmesi, • Karadeniz sahilinde uygulanan somon bal›¤› yetifltirme projesinin ilçemizde uygulanmas› için gerekli giriflimlerin yap›lmas›."

• Kad›n/erkek nüfuslar›na bak›ld›¤›nda, hem kad›n hem erkek nüfusu azalmaktad›r. Ancak kad›n nüfus erkek nüfusa göre daha fazlad›r.

• Çatalzeytin’in köy/merkez ve kad›n/erkek nüfuslar›na toplam olarak bak›ld›¤›nda, nüfusun h›zla azalmakta oldu¤u görülmektedir.

- 1970’te nüfusun yüzde 89’u köylerde, yüzde 11’i merkezde, - 1975’te nüfusun yüzde 86’s› köylerde, yüzde 14’ü merkezde, - 1980’de nüfusun yüzde 87’si köylerde, yüzde 13’ü merkezde, - 1985’te nüfusun yüzde 80’si köylerde, yüzde 20’si merkezde,

1970’li y›llar... ‹nflaatlara, s›rtlar›nda kum-çak›l tafl›yan Kavakören’li kad›nlar›m›z.

ÇATALZEYT‹N ‹LÇES‹ 31.12.2007 NÜFUS SAYIMI SONUÇLARI KÖY ADI

TOPLAM

ÇATALZEYT‹N’DE YAfi GRUBU VE C‹NS‹YETE GÖRE NÜFUS

ERKEK

KADIN

2522

1328

1194

107

54

53

0-4 5-9

69

30

39

100

48

81

ÇA⁄LAR

ERKEK

KADIN

318 352

172 191

146 161

10-14

457

247

210

52

15-19

386

184

202

35

46

20-24

477

276

201

152

69

83

25-29

400

208

192

ÇATAK

201

92

109

30-34

361

178

183

ÇEPN‹

158

81

77

35-39

332

174

158

61

28

33

40-44

346

169

177

329

164

165

‹LÇE MERKEZ‹ ARICA AfiA⁄ISÖKÜ CANLAR CELALLER

ÇUBUKLU

YAfi GRUBU

TOPLAM

DA⁄KÖY

60

31

29

45-49

DO⁄AN

41

22

19

50-54

351

158

193

DURAN

81

36

45

55-59

449

218

231

EPÇELER

64

25

39

60-64

464

223

241

FINDIKLI

50

23

27

65-69

479

209

270

GÜNEfiLER

63

29

34

70-74

410

194

216

143

63

80

75-79

406

164

242

HACIRE‹SSÖKÜ

80

35

45

80-84

209

65

144

HAM‹D‹YE

65

28

37

85-89

51

17

34

‹SMA‹L

117

52

65

90+

20

4

16

KARACAKAYA

278

127

151

KAfiLICA

68

30

38

KAVAKLI

65

28

37

149

70

79

79

35

44

KAYMAZLAR

114

53

61

KIZILCAKAYA

87

38

49

K‹RAZLI

88

46

42

KONAKLI

132

68

64

KOZSÖKÜ

68

29

39

KÖKLÜCE

56

23

33

KU⁄U

43

21

22

KULFALLAR

13

5

8

PAfiALI

254

103

151

P‹R‹

105

58

47

SAMANCI

89

42

47

SARAÇLAR

83

44

39

SIRAKONAK

107

50

57

SÖKÜ

87

38

49

YEM‹fiL‹

45

21

24

‹nebolu

YEN‹BEYLER

128

54

74

YUKARISÖKÜ

108

55

53

YUNUSLAR

136

68

68

MERKEZ TOPLAM

2522

1328

1194

KÖYLER TOPLAM

4075

1887

2188

GENEL TOPLAM

6597

3215

3382

HACIRE‹S

KAVAKÖREN KAYAD‹B‹

Toplam

6.597

3.215

3.382 27

ciye KASTAMONU ‹L‹ ‹LÇE NÜFUSLARI TOPLAM Merkez Abana

ERKEK

KADIN

115.332 3.562

56.371 1.789

58.961 1.773

A¤l›

3.306

1.610

1.696

Araç

21.054

10.459

10.595

Azdavay

7.878

3.931

3.947

Bozkurt

8.548

4.222

4.326

20.382

10.122

10.260

Cide Çatalzeytin

6.597

3.215

3.382

Daday

10.160

4.955

5.205

Devrekani

13.742

6.754

6.988

Do¤anyurt

8.940

4.433

4.507

Hanönü

4.487

2.246

2.241

‹hsangazi

6.294

3.118

3.176

24.699

12.245

12.454

Küre

7.766

3.951

3.815

P›narbafl›

5.337

2.620

2.717

Seydiler

4.274

2.112

2.162

fienpazar

5.538

2.785

2.753

Taflköprü

41.424

20.042

21.382

Tosya

41.046

19.974

21.072

360.366

176.954

183.412

Toplam

‹STEFAN, G‹NOLU VE AYANDON* ski ça¤larda ‹nebolu’yla beraber öne ç›kan Ginolu ve ‹stefan (ve sonras›nda Ayandon) bugün haritalardan silinmifl durumda. Çok seyrek de olsa, kimi zamanlar bu üç yer ve özellikle Ginolu ve ‹stefan tek tek ya da ikisi birden ‹nebolu’nun önüne geçiyordu (haritalarda bu iki yer ya da biri görülürken, ‹nebolu yoktu). Bir haritada da Abana’y› (Apana) ‹nebolu’nun önünde gördük.

E

1850 bask›l› "Karadeniz Haritas›" (Map of The Black Sea) adl› haritada "Illistrated London News" damgas› bulunuyor (Illustrated: Resimli). Baflkaca yay›mc› ad› yok. Bu gazetenin eki oldu¤u anlafl›lan bu haritada Kerempe Burnu ile ‹nceburun aras›nda yaln›zca Apana ve ‹stefan var.

Bu üç yer (‹stefan, Ginolu, Ayandon) de zaman zaman Abana’n›n ilçesi olmufltur. Bu üç yerden Ayandon, biraz daha yenidir. Abana (Apana) da Ayandon gibi ötekilerden yenidir. Abana ve Ayandon’un yerini eski haritalarda, ikisinin de "kale"si bulunan, yak›nlar›ndaki Hac›veli (Aeginetes) ve Antikinolis (Anticinolis) al›r. "Karfl› Ginolu" anlam›na gelen Antikinolis’in bugünkü yeri hiçbir kaynakta belirtilmiyor. Buras› çok büyük bir olas›l›kla, kimi kaynaklarda "Mineo" olarak geçen Güllüsu’dur (Oymakaya KöyüTürkeli).

28 ciye

William Smith, "Yunan ve Roma Co¤rafya Sözlü¤ü"nde (A Dictionary of Greek and Roman geography) Ginolu ve Anticinolis’i flöyle konumlar: "...Ad› "Kinla" ya da "Kino¤lu" olan bu yer afla¤› yukar› Kerempe ile Sinop aras›ndad›r. Abulfeda’ya göre buras› "Kinuli"; Yunan co¤rafyac›lar›na göre de belki "Cinolis" ya da "Cimolis"tir. Marcian ve Arrian buray› ‹nebolu’nun do¤usuna koyarlar, ama uzakl›kta anlaflamazlar. Anticinolis, Ginolu’dan 60 stadia uzakl›ktad›r. K›y› yolculuklar›nda gemiler ikisinde de demir atmak gereksinimi duyarlar…"

Ginolu Kalesi

Hayati Tahsin YILMAZ

J A Cramer, "Küçük Asya" (Asia Minor) adl› yap›t›nda (Oxford-Londra, MDCCCXXXII) "Anticinolis, belki de koyun (Ginolu koyu) karfl›s›nda, 60 stadia uzakl›kta küçük bir limand›r" der (sayfa 627). Cramer, Ginolu ile Hac›veli aras›n›n da 60 stadia oldu¤unu yazar ((stadia, 185 metrelik Roma ölçüsüdür).

Eski yap›tlarda uzakl›klar "mil" (mile) ya da "stadia" (stades) ile gösteriliyor. Bu kaynaklardan ald›¤›m›z Hac›veli (Aeginetes) ve "Antikinolis"in Ginolu’ya (Cinolis) uzakl›klar› eflittir (60 stades). Bu durumda Antikinolis’in yeri Güllüsu ile tam örtüflüyor.

Ahmet Göko¤lu, Güllüsu Kalesi’ni flöyle tan›mlar: "Kale, Abana-Çatalzeytin Nahiyesi’nin karadan bir saat do¤usunda, denizin kenar›nda ve Coray Köyü arazisi dahilinde, yüksekli¤i 15 m tahmin olunan tabii bir kayadan ibarettir. Tepesi keskincedir. Bat›s›nda parça parça kayalar vard›r. Burada küçücük bir liman bulunmaktad›r. Eski zamanlardan beri insanlar küçük gemilerini bu limana çektikleri için, tabii kayadan faydalanarak, oras›n› iskan yeri yapm›fllar ve kendilerini korumufllard›r" (Paphlagonia, 1952, sayfa 160-161).

Ahmet Göko¤lu Hac›veli Kalesi’ni de flöyle tan›mlar: "Abana’n›n bir saat do¤usundaki Hac›veli köyünde bulunan kale, denizin içine do¤ru uzanm›fl tabii bir kayadan ibarettir. Üç taraf› deniz; yaln›z bir yan›ndan kara ile bitiflmektedir. Vaktiyle etraf›nda moloz tafl›ndan harçla yap›lm›fl duvarlar oldu¤u bugünkü art›klar›ndan anlafl›lmaktad›r. Buran›n bat›s›nda küçük bir liman vard›r. Zaten kale, bu liman› korumak için tesis olunmufltur" (sayfa 161). ‹stefan (Çayl›o¤lu) ve Ayandon (Hamaml›) bugün köydür. Ginolu köy bile de¤ildir. Muhtarl›k Konakl›’dad›r (Ginolu camisi ile Konakl› Merkez Camisi aras› karayoluyla 2.800 metredir!).

Antikinolis (Güllüsu) de köy de¤ildir. Oymakaya köyüne ba¤l›d›r (Türkeli). Hac›veli, oturan› çok azalmakla beraber köy (muhtarl›k) olarak kalabilmifltir (bugün Abana’n›n mahallesidir).

*

Çatalzeytin Mektubu Gazetesi’nin 31 Aral›k 2007 tarihli say›s›ndan al›nm›flt›r.

Ginolu

Per Minas B›jiflkyan, "Karadeniz K›y›lar› Tarihi ve Co¤ rafyas›" adl› yap›t›ndan ‹stefan: "Ayandon’a on iki mil mesafededir. Buradaki burun kuzeye do¤ru uzanm›fl oldu¤undan, liman› emniyetli de¤ildir.

Yaln›z bazen yaz›n gemi durabilir. Burada eski bir kale ve büyük bir Rum kilisesi gördüm. Kaleye, putperestlik zaman›nda da ‹stefane denilirdi ki, bu isim, banisinin ad›ndan nefletetmifl olmal›d›r" (sayfa 26).

Osmanl› arflivlerine göre 1791, 1815, 1839, 1849, 1850’li y›llar, 1861, 1862, 1864, 1865, 1878, 1881, 1882, 1886, 1887, 1888 ve 1889’da ‹stefan ilçedir.

Arflivlere göre Ayanc›k 1881’de ‹stefan ‹lçesi’nin merkezidir. 1882’de ilçe merkezi yine ‹stefan’a geçer. 1884’te Ayanc›k bucakt›r (ilçe Ayandon. ‹stefan’›n ilçeli¤inin bir süre için kald›r›ld›¤› anlafl›l›yor). 28 Eylül 1890’da da Sinop Sanca¤›’na ba¤l› ‹stafan kazas›n›n ad›n›n Ayanc›k olarak de¤ifltirilmesi karar› ç›k›yor. 1893 ve sonras›nda Ayanc›k kesintisiz "ilçe"dir.

Osmanl› arflivi, 26 Ekim 1881: "Kastamonu’ya tabi ‹stefan Kazas›’n›n merkezi olan Ayanc›k’ta deniz kenar›nda bulunan bofl arazi üzerine bina inflas›na ruhsat verilmesi" (Tarih: 03 Zilhicce 1298 H. Dosya No: 840. Gömlek No: 67547. Fon Kodu: ‹..DH).

Amet Göko¤lu, "Paphlagonia" yap›t›nda (Kastamonu, 1952) ‹stefan’› söyle anlat›r: "Buras›, bugünkü Ayanc›k’›n bat›s›nda ve ‹stifan Burnu’nun güney do¤usunda bulunmaktad›r. Üç taraf› tepe, bir yan› da denizdir. ‹flüte eski iskân yeri ‹stifan Burnu ile bu tepeler aras›ndaki küçük liman›n kenar›nda bulunuyordu.

En geç MÖ 6. yy’da kurulmufltur (...). Osmanl›lar Ça¤›’nda bu eski iskân yerinin yak›n›nda Ayanc›k inkiflaf ediyor ve 1312 Hicri (1895) y›l›na kadar da ‹stifan ad›n› muhafaza ediyor. ‹stifan 1284 (1868) teflkilat›na kadar Kastamonu’ya tabi bir kad›l›k iken, ayn› tarihte ilçe olarak Sinop’a ba¤lan›yor" (sayfa 19).

Osmanl› arflivi, 10 Mart 1884: "Ayandon Kazas›’na ba¤l› Ayanc›k Nahiyesi Rum ahalisi için bir kilise inflas› (Tarih 13 Cemaziyelevvel 1301. Dosya 910. Gömlek 72297. Fon Kodu FKA.MKT).

29

"Sinop'un ‹stefan kazas›n›n isminin Ayanc›k olarak de- ciye ¤ifltirilmesine karar verildi¤i" (Tarih 13 Ca 1301 H. Dosya 910, Gömlek 72297, Fon Kodu ‹..DH).

14 A¤ustos 1853 tarihli arflive göre hem Ayanc›k, hem de Ayandon ilçedir.

Sinop’un Kastamonu’nun sanca¤› oldu¤u dönemlerde ilçe olan ‹stefan, Ayandon, Ginolu, Abana ve Gemiciler (Evrenye) Sinop Sanca¤›’na ba¤l›d›r.

Ginolu Bar›na¤›

‹stefan (Çayl›o¤lu) bugün kahve, aflevi, otel-pansiyon gibi hiçbir kuruluflu olmayan, Ayanc›k’a 12 km’lik kötü bir karayoluyla ba¤l›, büyük limanl› bir yerdir.

Ahmet Göko¤lu, "Ginolu Kalesi"ni "Gino¤lu Kalesi" olarak anar: "Çatalzeytin’in bir saat bat›s›nda olan bu kale, bat›dan do¤uya do¤ru denizin içine uzayan ve tahminen boyu 130; eni 39 m’yi bulan ve Sürtüven Burnu denilen tabii bir tepenin üzerine yap›lm›flt›r. Kuzeyi tahminen 15 m yüksekli¤inde dik kayalar halinde denize inmektedir. Di¤er taraflar› zay›f oldu¤undan sun’i sur ve burçlarla takviye olunmufltur. Bugünkü sur art›klar› güney ve bat› taraflar›nda bulunmaktad›r. Kalenin ortas›nda moloz tafl›ndan harçla yap›lm›fl bir su mahzeni bulunmaktad›r. Bunun do¤usunda ayr›ca bir de bina enkaz› vard›r. Buras› MÖ 4. yy’da meskün ise de bugün ayakta duran kale, bir Osmanl› eseridir" (Paphlagonia, 1952, sayfa 161).

Bilge Umar:

30 ciye

"Yar›mada’daki (Ginolu) ‹lk Ça¤ ve Orta Ça¤ kentci¤i surlarla çevrili idi. K›stakta, surlar›n an›tsal propylon’lu (ön kap›) bir girifli vard›. ‹lk Ça¤ surlar›ndan ve propylon’dan flimdi temel üstünde görünür parça kalmam›flt›r. Kent alan›nda toprak düzeyi çok bol tarihsel keramik k›r›¤›yla kar›fl›k ise de, orada görülen kal›nt›lar yaln›z Geç Bizans Ça¤›’nda yar›mada kentini çeviren toplama taflla örülmüfl zevksiz bir sur duvar›n›n parçalar› ve böylece çevrili bölümün orta yerinde, yine ayn› ça¤dan, ayn› teknikle yap›lm›fl kare planl› küçük bir yap›n›n temel üstü bölümüdür. Yap›, içi girilmez bir çal›l›kla örtülü bulundu¤undan, içinde inceleme yap›lam›yor. Burada, sur d›fl› nekropolis’te ‹Ö 6. yüzy›l yap›t› arkhaik bir mezar stel’i bulunmufltur" (Paphlagonia, Ak Yay›nlar›, ‹stanbul, sayfa 21) Erdal Eser: "…Bölge tarihçesine bak›ld›¤›nda 9. yüzy›lla birlikte, Bizans ‹mparatorlu¤u’nun Anadolu, Akdeniz ve Karadeniz’de toparland›¤› anlafl›lmaktad›r. Bu yay›lma siyaseti nedeniyle, yerleflmelerin güçlendirilmifl olmas› varsay›m› ve bir Bizans depo görevlisine ait mühür buluntusu, 11. yüzy›lda yerleflimin canl› olmas›; fazla veri bulunmamakla birlikte Kinolis Kalesi’nin infla tarihinin, 9-11. yüzy›llar olarak önerilmesini mümkün k›lmaktad›r (Ginolu, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2004, cilt: 21, say›: 2, sayfa 181).

Yard. Doç. Dr. Erdal Eser foto¤raf ve çizimlerle de destekledi¤i 23 sayfal›k bu incelemesinde, araflt›rmac› Ansgar Belke’nin Ginolu Kalesi’nde Santa Maria adl› bir kilisenin varl›¤›n› ve Ginolu’da, depo sorumlusu Horeiarios ad›na kaz›nan bir mühürün St. Petersburg Ermitage Müzesi'nde (ABD) bulundu¤unu yazd›¤›ndan da söz ediyor.

Ginolu Kale restorasyon çal›flmalar›

Raif Bulut (Ginolu, 1934): "Osmanl› buray› (Ginolu) ilçe yapt›¤› zaman, Firistay (Köklüce) da bucak yap›lm›fl" (AG Nisan-May›s 1998).

Zeki Y›lmaz (Çatalzeytin-Köklüce, 1939): "Babaannemin babas› Bahç›van Reis Mehmet, ‹stanbul Küçüksu’da ezan okurken padiflah Beylerbeyi Saray›’ndan duyuyor ve ‘Bana bu ezan okuyan› bulun!’ diyor. Reis Mehmet ‘müezzin’ de¤il, ‘bahç›van’m›fl. Buluyorlar. Padiflah Reis Mehmet'e bir kez daha ezan okuttuktan sonra, ‘Dile benden ne dilersin?’ diyor. O da Firistay’›n (Köklüce) bucak yap›lmas›n› istiyor. Çevre köylerde cami yokken, bizim köyde cami varm›fl. Hac›yüzbafl› Ahmet (1839) yapt›rm›fl" (özel söylefli).

Mehmet Akman (Köklüce, 1929): "Benim çocuklu¤umda Firistay (Köklüce) Nahiye Müdürlü¤ü Kona¤› duruyordu. Ahflapt›. 1940 öncesi y›k›ld›" (özel söylefli).

Kaynaklarda "Ginolu"nun Cimolis, Cinolis, Kimolis, Kinetli, Kinla, Kino¤lu, Kinoli, Kinolis, Kinoly, Kinuli ve Quinori olarak da yaz›ld›¤›n› gördük.

Osmanl› arflivlerinde Ginolu 1696, 1729, 1801, 1843, 1845, 1851, 1854, 1855, 1856, 1858, 1859, 1860, 1861, 1862 ve 1881’de ilçedir. Y›rt›lma ya da yap›flma nedeniyle tarihi belirlenemeyen 1696’dan eski birçok arflivde de Ginolu ilçedir.

Osmanl› arflivi, 26 Temmuz 1729 (29 Z 1141 H): "Kastamonu'nun Kinetli kazas›na tabi Çatalzeytin ‹skelesi'yle civar›nda camii olmad›¤›ndan Hac› Velizade Hac› Mustafa taraf›ndan bir camii bina etmesi için ‹zn-i Hümayun talebi" (Dosya 99, Gömlek 4934, Fon Kodu C..EV).

Osmanl› arflivi, 26 Kas›m 1859 (29 Rebiulâh›r 1276): "Sinop'un Ginolu Kazas› zaptiye neferlerinden Köleo¤lu Ali'nin kaza müdürünün kona¤›ndaki sand›ktan para çalarak kona¤› yakmas› sebebiyle müebbeden kürek cezas›na çarpt›r›ld›¤›" (Dosya111, Gömlek 96, Fon Kodu A.}MKT.MVL). Çatalzeytin, Akçay’›n getirdi¤i kum-çak›l-kilin deniz k›y›s›nda bir düzlük oluflturmas›yla büyümeye bafllar.

1600’lerden beri birçok kez ilçe olan Ginolu’nun; Ginolu’nun buca¤› olan Köklüce’nin (Firistay) ve tecimsel alanda büyümüfl Kavakören’in (Mamlay) önüne geçerek 1914’te bucak; 1954’te de ilçe olmufltur.

Bu tarih (1914) kesin olmayabilir. Abana Kaymakam› Cemil Polatsoy, 1948 dolay›nda yazd›¤› bir "rapor"da (Varol Yazgan’dan al›nd›) "1327’de (1909) Çatalzeytin, etraf›ndaki 23 köy ile birleflerek Abana’dan ayr› bir bucak olmufl ve ‹nebolu’ya ba¤lanm›flt›r" diyor. Ama 10 Aral›k 1910’a denk düflen bir Osmanl› Arflivi’nde Çatalzeytin’in bucak olmas› isteniyor: "‹nebolu’nun Ayazmad (?) ve Küre nahiyelerinin kaza; Çatalzeytin ve Evreniyye Keflrek (?) köylerinin nahiye haline getirilmesi hakk›ndaki talep ve gönderilen haritan›n incelendi¤i" (Tarih 7 Zilhicce 1328.

Dosya No 92/1. Gömlek No 19. Fon Kodu DH.‹D). Nurettin Peker (1892), "24 köyle 1911’de Çatalzeltin Buca¤› kurulmufltur" diyor (Abana Gazetesi, 15 Nisan 1978). 7 Kas›m 1914 tarihli Osmanl› Arflivi’nde de "Yeni teflkil olunan Gerze Kazas› ile Çatalzeytin ve Ayandon nahiyeleri için istenen idare-i umumiye-i vilayet, sulh hakimleri, belediye ve damga kanunlar› ile iki cilt düsturun gönderildi¤i..." yaz›l›d›r (Tarih 18 Zilhicce 1332. Dosya 87/2, Gömlek 44, Fon Kodu FK DH.‹D). Çatalzeytin'in bucak olma tarihi ile iliflkili olan Gerze’nin kesin ilçe olma tarihini ö¤renebilmek amac›yla bu ilçeye iliflkin 20 kadar internet sitesinin tarih bölümüne girdik (daha çok siteye girmek eziyetine katlanamad›k). Kendilerini bilgiyi araflt›rmama tembelli¤ine kapt›ran bu arkadafllar›n ço¤u Paflagonya ve daha eskilere dek inmifl ama Gerze’nin ilçe olufl tarihini verememifller. Birkaç› da elbirli¤iyle Gerze’nin 1896’da bucak ve 1920’de ilçe oldu¤unu yaz›yor! Arad›¤›m›z bilgiye yine Osmanl› Arflivleri’nde ulaflt›k. Gerçekten Gerze 1914’te (1332 H) bucakl›ktan ilçeli¤e yükselmifl. Ama, inceledi¤imiz birçok yer gibi Osmanl›’n›n tokad›n› da yemifl. Gerze 1914’te iki kez ilçe olmufl!

Arflivlerde Gerze 1838 ve 1839’da ilçedir. 1848’de bucak görünüyor. 1850, 1853, 1856 ve 1857’de (31 Ekim) ilçedir. 1857’nin 22 Kas›m’›nda bucakt›r. 9 Aral›k 1858, 1860 ve 1874’te (22 Ocak) ilçedir. 8 fiubat 1874’te bucakt›r. 23 Eylül 1974’te ilçeli¤e yükselir. 1887, 1888, 1893, 1894, 1895, 1896, 1897, 1899, 1901, 1904, 1906, 1908, 1910 ve 1914’te (11 May›s) bucakt›r. 1914’ün 14 may›s, 15 Haziran ve 8 Temmuz’unda ilçe; 14 Eylül’ünde de bucakt›r. Gerze’yi yine 1914’ün 7 Kas›m’›nda ilçe olarak görüyoruz. ‹lçelik 1915, 1916, ve 1917’de (14 Temmuz, 13 Eylül ve 28 Ekim) sürer. 23 Kas›m 1917’de bucakt›r. 11 Ekim 1918 ve sonras›nda Gerze’yi ilçe olarak görüyoruz.

Ayandon’un nerede oldu¤unu bulmakta oldukça zorland›k. Ayandon, Türkeli’nin 3 km kadar güneyindeki bugünkü Hamaml› köyüdür. Türkeli Çay›’n›n (Ayard›n Deresi) k›y›s›ndad›r.

Per Minas B›jiflkyan, 1817 Ayandon’unu flöyle tan›mlar: "Ay Andon nam›na eski bir kilise ve evler ihtiva eder.

Buraya gemiler yaln›z yaz›n yanaflabilir" (sayfa 26).

Osmanl› arflivlerinde Ayandon’da 1850 dolay›nda da birçok geminin yap›ld›¤› yaz›l›. Bundan, 1860’ta bile Ayandon’un deniz k›y›s›nda oldu¤u anlam›n› ç›kar›yoruz.

Demek ki o zaman, bugünkü Türkeli’nden Ayandon’a dek, uzunlu¤u en az 3 km’ye varan bir ‘koy’ vard›.

9 Mart 1860 tarihli Osmanl› Arflivi’nde flöyle yazar: "Abanal› Hac› Hasan o¤lu Hac› Mustafa Kaptan’›n kulland›¤› Ayandon’da infla olunan gemiye sened-i bahrî verilmesi" (15 fiaban 1276 H. Dosya No:151, Gömlek No:12 Fon Kodu: A.}DVN).

Ayandon’da oldukça eski bir cami (1827) ve bugün kullan›lmayan çok eski bir hamam var (bugünkü Hamaml› ad›n› bu hamamdan ald›¤› anlafl›l›yor).

Bugünkü Türkeli’nin bulundu¤u yer eski haritalarda "Ayandon Burnu" olarak geçer (kimi haritalarda Ayandon’un ad› "Antonios"; Ayandon Burnu da "Antonios Burnu" olarak gösteriliyor).

31

Türkeli, bu koyun dolup, üzerinde yaflan›lacak bir düz- ciye lük oluflunca h›zla büyümeye bafllar. 1950’de bile Türkeli’nin 5 km bat›s›ndaki Gündo¤du Köyü (Kirkoz) tecimsel (ticari) yaflamda Türkeli’den öndedir. ‹lk deniz motorunu (motorlu deniz tafl›t›) ve yumurta tüccarlar›n› Türkeli’nden önce Kirkozalt›’nda (Gündo¤du) görüyoruz.

Türkeli’nin bilinen ilk ad› Yarna’d›r. Bucakl›kla beraber "Gemiyan›" ad›n› al›r (1922’de TBMM karar›yla Ayandon’un ad›n›n Türkçe olmamas› nedeniyle bucakl›k Türkeli’ne kald›r›ld›). Gemiyan› ad›, burada gemi yap›ld›¤›ndan de¤il, k›y›da bat›k bir gemi bulundu¤u için verilmifltir.

Sonra ad› "Türkeli" olur. 1935’te bucakl›k, befl y›l için Helald›’ya (Güzelkent) geçti (‹lçe Ayanc›k’t›r). Türkeli 1957’de ilçe oldu.

"Ayanc›k Kazas›’na ba¤l› Türkeli Nahiyesi merkezinin Gemiyan› köyünden Helald› köyüne nakli" (Cumhuriyet Arflivi. Tarih 8 May›s 1935. Say›: 11317. Fon Kodu: 30..11.1.0. Yer No: 95.12..6).

Ayandon 1530’da ilçedir. Osmanl› Arflivleri’ne göre Ayandon 1700, 1755 ve 1777’de bucak; 1780’de ilçedir.

1785, 1794 ve 1820’de bucakt›r. 1833, 1835, 1838, 1839, 1844, 1845, 1848, 1851, 1853, 1855, 1859 ve 1860’ta ilçedir. 1860’taki k›sa bir bucakl›¤›n ard›ndan 1861, 1862, 1865 ve 1884’te ilçedir. 1897, 1914, 1915 ve 1916’da bucakt›r.

G‹NOLU (K‹NOL‹S) KALES‹*

Erdal ESER**

TAR‹HÇE ‹lk Ça¤'da Hitit egemenli¤inde olan Paphlagonia; MÖ 14. yüzy›lda Kaflkalar, MÖ 1230'da Frigler; MÖ 695'te Kimmerler ve MÖ 652-625'te Lidyal›lar taraf›ndan ele geçirilmifltir.

MÖ 9. yüzy›ldan itibaren deniz ulafl›m›nda s›n›rlar›n zorlanmas› üzerine; Yunan gemicileri bir taraftan Marmara'dan geçip Karadeniz'e aç›l›rken, di¤er taraftan Rodos ve K›br›s üzerinden Suriye ve Fenike k›y›lar›na uzanmaya bafllam›fllard›r. Karadeniz'e yönelik ticari seferler erken bir tarihte bafllamakla birlikte, Yunan fiehir Devletleri'nin Karadeniz Kolonizasyonu MÖ 750550 y›llar› aras›nda gerçekleflir. Kurulufl tarihleri kesin olarak bilinemese de, Herakleia Pontika (Karadeniz Ere¤lisi), Sesamos (Amasra), Kytoros (Cide), Abonou Teiklos (‹nebolu), Amisos (Samsun), Trapezous (Trabzon), Kotyora (Ordu) gibi yerleflmeler, ya yeni kurulmufl ya da yeni gelenler taraf›ndan ele geçirilmifltir. Bu durum hakk›nda, Antik Ça¤ yazarlar›ndan Skylax (MÖ 508); güneyde, Anadolu'da, bugünkü Kocaeli bölgesinin Bithynia Traklar›ndan bafllayarak, ›rk bak›m›ndan kökenlerinin belirlenmesi mümkün olmayan, ancak do¤uda Kafkasyal› ve bat›da de¤iflik kökenli kabul edilmelerine s›k rastlan›lan bir çok kavim saymaktad›r.

32 ciye

Mevcut kaynak ve araflt›rmalarda Kinolis'in geçmifline iliflkin veri azl›¤›, bölge tarihçesi içerisinde ele al›nmas›n› zorunlu k›lmaktad›r.

Dönemin metropolleri olarak an›lan bu yerleflmeler içerisinde seramik verisi ile tarihlendirilebilenler; Sinope (MÖ 640-600) ve Amisos (Samsun, MÖ 600-575)'tur. Kytoros (Cide), Kromna (Kurucaflile yak›n›) ve Amastris (Amas-

Ginolu plaj› ve evler

Ginolu Kale’den Karedeniz plaj›

ra)'n›n kurulufl tarihi ise, kaynak verileri ile yaklafl›k olarak MÖ 494 olarak verilir.

Antik Ça¤ yazarlar›ndan Pliny, Miletoslular'›n bu yörede 90 kadar flehir kurmufl olduklar›n› bildirmekte ise de bu flehirlerden bir k›sm›n›n Emporion (k›y›da kurulmufl pazar yeri) düzeyini aflamam›fl olduklar›nda flüphe yoktur.

Pers tehlikesi ve Yunan flehir devletlerinin mücadelelerine ra¤men, en kar›fl›k dönemde bile özellikle güçlü donanmas› ile Atina'n›n, Karadeniz ülkelerinden hububat ve ham maddeler getirmeye devam etti¤i anlafl›lmaktad›r.

Mitradates'e karfl› savaflan Roma güçleri, Marmara ve Karadeniz k›y›lar›ndaki flehirleri ve bu arada Kizikos, Herekleia (Ere¤li), Sinope (Sinop) ve Amisos'u (Samsun) iflgal ederek afl›r› vergiye ba¤lad›lar MS 85-74. ‹lk kurulufllar› Yunan kolonizasyonu dönemine rastlayan Hereklia (Ere¤li), Sesamus/Amastris (Amasra), Abonuteichus (Abana), Cytoros (Cide), Sinope (Sinop), Trapezus (Trabzon), Cotyora (Ordu), Roma ‹mparatorlu¤u Dönemi’nde Karadeniz'in bat› k›y›lar›ndaki önemli yerleflmeler olarak an›lmaktad›rlar.

Ayr›ca verilen Bizans Thema Listesi'nde, Paphlagonia Themas›'n›n flehirleri bafll›¤› alt›nda da ayn› liste verilmektedir. Önemli bir tarihi co¤rafya çal›flmas›nda yer alan Paphlagonie bafll›¤› alt›nda, bölgenin önemli flehirleri olarak; Trabzon, Sinop, ‹nebolu, Amasra ve Cideros an›lmaktad›r. Benzer bir durum; (Ramsay, 1962)'de, Honorias ve Paphlagonia'ya ait yerleflme listelerinde de görülmektedir.

* **

Erdal Eser’in Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Say› 2’de yay›mlanm›fl olan makalesinden özetlenmifltir.

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sanat Tarihi Bölüm Baflkan›.

MÖ 670'e do¤ru kolonizasyona bafllayan Miletoslular'›n bu çabas›, Persler'in do¤udaki genifllemelerine de¤in yaklafl›k olarak iki yüz y›l devam eder. MÖ 546'da Persler'in, Bat› Karadeniz k›y›lar›n› ele geçirmeleri, Yunanl›lar'›n Karadeniz kolonileriyle iliflkileri için engel oluflturmufltur.

Persler'le yap›lan savafllar nedeniyle Anadolu'nun, Ege Bölgesi'nden ayr›lmas› üzerine, do¤u; Yunanl›lar'›n üretti¤i flarap, zeytinya¤›, çeflitli mallar, sanat eserleri ya da, Yunan tüccarlar› taraf›ndan toplan›p kendi mallar›yla de¤ifl tokufl edilen ham maddeler için iyi bir al›c› olmaktan ç›km›flt›r.

Pers egemenli¤ine son veren ‹skender'in MÖ 323'te ölmesi sonras›nda bölgede Pontos Kral› Mitridates'in hakimiyeti görülür.

Bu dönem sonras›nda Karadeniz ve Paphlagonia'da Roma yönetimi bafllam›flt›r. Roma ‹mparatorlu¤u sonras›nda bölgede Bizans egemenli¤i sözkonusudur ve MS 922 y›l›nda Bizans ‹mparatorlu¤u'na ba¤l› bir eyalet haline gelene de¤in say›s›z Arap sald›r› ve ya¤mas›na sahne olur. Bu döneme ait Piskoposluk listelerinde; Gangra (Çank›r›), Pompeiopolis (Taflköprü), Sora (Zora Köyü?), Amastris (Amasra), Ionopolis (‹nebolu) ve Dadybra (Daday)'n›n ad› geçer ki, dönemin önemli flehirlerinin bunlar olduklar› düflünülebilir.

Bizans egemenli¤i s›ras›nda, Karadeniz k›y›lar›nda özellikle Venedik ve Ceneviz flehir Devletleri'nin ticari faaliyetleri dikkat çeker. Venedik Cumhuriyeti, 992, 1082'de yapt›¤› anlaflmalarla ticari aç›dan önemli ayr›cal›klar elde eder ve Bizans Devleti'ne ait bütün yerlerde, hatta ‹stanbul'da da, herhangi bir vergi ödemek zorunda kalmadan her türlü emtia ile serbestçe ticaret yapabilme izni al›r.

Benzeri ticari anlaflmalar›n, Cenevizliler'le de yap›ld›¤›görülmektedir. 1142, 1155'de ve 1261'de yap›lan anlaflmalarla; Venedik'e karfl› silahl› yard›mda bulunulmas› karfl›l›-

¤›nda, bütün imparatorluk arazisinde genifl ayr›cal›klara, vergi ve gümrük muafiyetine sahip olmalar›, bütün ülkede, ticaret için kendilerine pazar yerleri tahsis edilmesi kararlaflt›r›l›yordu. Böylece, Venedik'in Ege Denizi'nin güney k›sm›na hakim olmas›na karfl›l›k, Cenevizliler; gerek kuzey adalar›nda ve Marmara Denizi'nde, gerekse Karadeniz'de kendisine kuvvetli bir durum yaratm›fl; Galata'dan, Akdeniz, Karadeniz ve bunun arkas›ndaki ülkelere giden deniz yolunu kontrol etmeye bafllam›flt›.

"Cenevizliler, ‹stanbul Bo¤az›'ndan Karadeniz'e ç›kt›klar›nda gözlerini biri Kuzey Anadolu sahilleri, di¤eri K›r›m olmak üzere iki yöne çevirmifllerdi. Güney sahillerindeki limanlar, yerel pazarlar olmalar› d›fl›nda Anadolu'dan geçen Asya-Avrupa aras› ticaret yollar›n›n var›fl ve ç›k›fl noktalar›nda bulunmalar› yönünden de önem tafl›yorlard›. Gerçekten de Karadeniz, M›s›r ile Suriye ya da Anadolu üzerinden do¤uya uzanan ilk iki yolun d›fl›nda, Avrupa-Asya aras› ticarette üçüncü büyük yolu oluflturuyordu. Üstelik Suriye yolu Avrupal›lar'a kapan›nca, yani XIII. yüzy›l sonlar›nda Karadeniz ticareti önem kazanm›flt›r."

Karadeniz'in do¤u ile yap›lan ticarette her zaman önem tafl›d›¤› bilinmektedir. Kullan›lan rota, W. Heyd taraf›ndan flöyle belirtilmektedir: "Eski Ça¤lar'da, Yak›n-do¤u mallar›n›n Amu-Derya diyarlar›ndan Hazer Denizi'ne kadar genellikle izledi¤i bir yol vard›; Hazer Denizi'nde gemiye yüklenir, denizi geçer, Aras'›n kaynafl›na do¤ru ç›kar, sonra Phase'den iner ve nihayet Karadeniz'i aflard›".

33

Bu önemli ticari bölgede; Finogonya (Kefken), Amastris ciye (Amasra), Sinope (Sinop), Amisos (Samsun), Vatiza (Fatsa) ve Trabzon, Karadeniz'deki Ceneviz kolonisinin ana yerleflmeleri idi. Karadeniz ticareti için Venedik ve Cenevizliler'in sürekli çekiflme halinde olduklar› görülmektedir. Öyle ki, bu yar›fl 1298 ve 1350 y›llar›nda büyük savafllara neden olmufltur. Savafllar›n ana nedeni; Cenevizliler'in, Karadeniz ticaretinin tümünü kontrol etmek istemeleridir.

1071 sonras› Anadolu'ya gelen Türk kuvvetleri Karadeniz'e ulaflamam›fllard›r. Ancak, 1241 Mo¤ol istilas› ile birlikte iliflkilerin yo¤unlaflt›¤› görülmektedir. Bölge, 1204 y›l›nda kurulan Trabzon Pontus Devleti'nin himayesi alt›ndad›r. ‹mparator David Komnenos'un; Sinop'un bat›s›ndaki Karadeniz sahilini, Herakleia (Ere¤li) ve Amastris (Amasra)'i alan Nicea (‹znik) Rum ‹mparatoru Laskaris'i yenmesi üzerine Selçuklu kuvvetleri Karadeniz'de görülmeye bafllar. Sultan I. ‹zzeddin Keykavus'un (1210-19), 1214 y›l›nda Sinop'u al›fl› ile bölgede Selçuklu hakimiyeti bafllar.

Selçuklu Devleti'nin tarih sahnesinden silinmesine paralel olarak, Pervane, Çandar ve Çobano¤ullar› beylikleri bölgede söz sahibi olurlar.

Foto¤raf görülen caminin bulundu¤u yere kadar Ginolu Kalesinin devam etti¤i bilinmektedir.

bir çatalzeytin sevdal›s› FAZIL BAYRAKTAR PASTORAL AfiK Mavi ile yeflilin Nas›l öpüfltü¤ünü Seyretmekse niyetin, T›rman Çelebiler S›rt›’na Ve seyreyle oradan Ebedî pastoral aflk›. ‹flte Çatalzeytin...

PORTRE Kalbin, elin ve yüzün, senin her fleyin kara; Tasvire f›rça, tual, siyah boya dayanmaz.

Al aynay› karfl›na, tablonu yap deseler; Bofluna gayret etme, karanl›klar boyanmaz.

34 ciye

MEYVE YEME H‹KAYES‹ Kimi vard›r a¤ac› y›k›p meyvesini yer; Kimi vard›r a¤aca ç›k›p, meyvesini yer.

Sab›rl› olan kimse, bekler ki daldan düflsün; Ham m›d›r, olmufl mudur, bak›p meyvesini yer. Ö⁄RET‹ Sevmesini bilmeyen, sar›lmay› ne bilsin?

Bar›fl› tan›mayan, dar›lmay› ne bilsin?

Deli dolu ›rmaklar, bozbulan›k nehirler, Denize ulaflmadan durulmay› ne bilsin?

2005 MESAJI Bizde tâkat kalmasa, diz üstü çökülse de; Bafl›m›zda son saçlar a¤ar›p dökülse de; Ömrün son demine dek kap› kap› dolafl›p Bulaca¤›z dostlar› belimiz bükülse de...

KORKU Havl› ateflten de¤il, unutulmufl közden kork!

Gülmesini bilmeyen meymenetsiz yüzden kork!

Korkunun yüz türlüsü, bin türlü varsa da; S›zlanmayan yürekten, a¤lamayan gözden kork!

BAfiPEHL‹VAN fiunu bunu yenene pehlivan denmifl ise, Baflpehlivan odur ki nefsini yenmifl ise.

P‹R‹NC‹ AYIKLARKEN Pirinci ay›klarken dikkatlice bakmal›, Siyah tafltan de¤il de beyaz tafltan korkmal›.

YOLCULUK Su kayayla bo¤uflmaz, kenar›ndan dolafl›r, Gider gelir sonunda okyanusa ulafl›r.

TABUTÇU Tabutçu, ömür boyu tabut yapar ve satar; Yapt›¤› bir tabuta gün gelir kendi yatar.

BOfi ÇUVAL H‹KÂYES‹ Kökü sa¤lam a¤ac› rüzgâr söküp savurmaz; ‹çi bofl olan çuval asla ayakta durmaz.

BÜYÜ⁄ÜN AZAMET‹ KÜÇÜ⁄ÜN KERAMET‹ Karanl›¤› y›rtan fley, parmak kadar bir mumdur.

Koca ç›nar›n asl›, küçücük bir tohumdur.

TEMY‹Z‹ OLMAYAN HÜKÜM Haz›r olun ey dostlar, bir çukura dolmaya; En keskin atefl bile mahkumdur, kül olmaya.

TUTUKLU Sevgi’yi suçlu gibi tutuklama içinde; Bir sözünle azad et, “Seni seviyorum.” de.

KÜÇÜ⁄E ÖVGÜ Kald›raçt›r, bin misli a¤›rl›¤› deviren; Daha küçük çarklad›r, büyük çark› deviren.