ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α _ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ Παρεμβάσεις Αστικού Σχεδιασμού Σε Πυκνοδομημένη Κεντρική Συνοικία Της Αθήνας: Σεπόλια - Κολωνός
ΕΘΝΙΚΟ ΜΕΤΣΟΒΙΟ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ | ΣΧΟΛΗ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΩΝ ΜΗΧΑΝΙΚΩΝ ΤΟΜΕΑΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΑΣ ΚΑΙ ΧΩΡΟΤΑΞΙΑΣ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΠΑΓΩΝΗΣ ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΕΣ: ΛΟΥΤΡΑΓΩΤΗ ΜΑΡΙΣΟΦΗ ΠΑΡΜΑΓΚΟΥ ΚΑΤΕΡΝΑ
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
_ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
3
_ΣΕΠΟΛΙΑ
3
_ΚΟΛΩΝΟΣ
6
_ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΥ
7
_ΟΙ ΛΟΦΟΙ
8
_ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
10
_ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
12
_ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
12
_ΣΤΟΧΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
13
_ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ
14
_ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ: ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ, ΑΣΤΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ
15
_ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
16
_ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ ΣΤΟ ΛΟΦΟ ΤΟΥ ΚΟΛΩΝΟΥ
20
_ΔΕΝΔΡΟΣΤΟΙΧΕΙΕΣ
21
_ΜΙΚΡΟΙ ΚΗΠΟΙ ΠΟΛΗΣ – POCKET GARDENS
22
_ΕΠΙΛΟΓΟΣ
25
_ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
26
2
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ _ΣΕΠΟΛΙΑ Τα Σεπόλια είναι συνοικία της Αθήνας, σε κατεύθυνση δυτική, η οποία μέχρι και το 1963 αποτελούσε καθαρά τμήμα του Ελαιώνα. Σήμερα ορίζεται από τις γραμμές του τρένου του ΟΣΕ, την Εθνική οδό Αθηνών-Λαμίας στα βορειοδυτικά και τη συνοικία του Κολωνού στα νότια. Όταν η περιοχή αποτελούσε τμήμα του μεγάλου Ελαιώνα, η σύνδεση με την Αθήνα γινόταν μέσω δύο αγροτικών δρόμων, που ξεκινούσαν από το οθωμανικό τείχος του Χασεκή. Ο ένας ξεκινούσε από τη Γυφτόπορτα ή πόρτα του Μοριά (σημερινή πλατεία Αγίων Αποστόλων), και μέσω της σημερινής πλατείας Μεταξουργείου, όπου υπήρχε και η γέφυρα του Κυκλοβόρου, κατέληγε στα Σεπόλια– Κολοκυνθού. Ο άλλος δρόμος ξεκινούσε από τη βόρεια πύλη, τη Μενιδόπορτα ή Αγίων Αποστόλων (στο ύψος της πλατείας Κοτζιά), και ταυτίζεται στο μεγαλύτερο μέρος του με τη Λιοσίων και στη διακλάδωσή της, στο ύψος της πλατείας Αττικής, με τη Σεπολίων, η οποία μετονομάζεται, στο τμήμα της από τον Άγιο Μελέτιο και έπειτα, σε Δυρραχίου.
_Χάρτης Kaupert (1875) Με σημειωμένους τους αγροτικούς δρόμους, την πόλη, με κόκκινο οι αρχαίοι δρόμοι, με πορτοκαλί το οικιστικό δίκτυο, οι λαχανόκηποι, τα χωράφια, ενώ πάνω αριστερά ο χώρος της Ευχλόου Δήμητρας. Στο κάτω μέρος σημειώνεται το τείχος του Χασεκή, και η Μενιδόπορτα (Αχαρνικές Πύλες) από την οποία ξεκινούσαν οι αγροτικοί δρόμοι προς τις Αχαρνές και τα Σεπόλια
Κατά μήκος του Κηφισού και σε πλάτος που έφτανε μέχρι το Αιγάλεω και τον Υμηττό, σχηματιζόταν η εύφορη κοιλάδα του Ελαιώνα. Η παραγωγή λαδιού ήταν μεγάλη και περιζήτητη ακόμη και στην Ευρώπη. Η περιοχή είναι γεμάτη με νερόμυλους και κτήματα, γνωστή κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας και τα πρώτα χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση ως «Μύλοι των Αθηνών», γιατί εκεί άλεθαν το σιτάρι οι Αθηναίοι. Η εκμετάλλευση των νερών του Κηφισού έδωσε τη δυνατότητα σε όλες τις περιοχές του Ελαιώνα, εκτός από ελιά και αμπέλια, να αναπτύξουν και άλλες καλλιέργειες. Την εποχή της τουρκοκρατίας, η διαχείριση των υδάτων του κατά τη διάρκεια του έτους, ευνόησε τη δημιουργία των κήπων της Κολοκυνθούς και των Σεπολίων.
3
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
Σε αυτόν το Χάρτη του 1908 απεικονίζεται όλη η Αθήνα . Όλα φαίνονται, έτσι όπως ήταν. Οι Μύλοι, η Οινοπνευματοποιία (Βότρυς), οι ανθόκηποι του Καντώρου, το πλινθοποιείων ΤΙΤΑΝ, οι δεξαμενές νερού... Σαν μια περιοχή έξω από την πόλη. Φαίνεται καθαρά που σταματούν τα σπίτια και που ξεκινούν οι αγροί και οι εκτός σχεδίου περιοχές. Οι Ζαγοράς και Ιωαννίνων ήταν οι τελευταίοι δρόμοι με σπίτια και στις δύο πλευρές τους.
Από το χάρτη είναι φανερό πως τα Σεπόλια δεν αποτελούν καταγεγραμμένη συνοικία της Αθήνας, σε αντίθεση με τον Κολωνό και την Ακαδημία Πλάτωνος.
Στα τέλη του 19ου αιώνα ήταν σημαντικός χώρος καλλιεργειών της αγροτικής παραγωγής της πρωτεύουσας, αλλά και περιοχή κατοικίας καλλιεργητών. Παράλληλα, αποτελούσε χώρο περιπάτου και αναψυχής των Αθηναίων της μεσαίας τάξης, ενώ ο γειτονικός λόφος Κολωνού και η Ακαδημία Πλάτωνος αποτελούν εκτός των παραπάνω και σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους. Χαρακτηριστικά, η οδός Δυρραχίου ήταν κεντρικός δρόμος που οδηγούσε στον Κηφισό, και έρχονταν οι Αθηναίοι με άμαξες για περίπατο. Υπήρχαν κέντρα διασκέδασης και αρκετοί θερινοί κινηματογράφοι. Καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση και οικιστική εξέλιξη της περιοχής έπαιζε η κατασκευή των σιδηροδρόμων Λαρίσης και Πελοποννήσου (18821892), η κατασκευή των σιδηροδρομικών γραμμών της Αττικής για Λαύριο και Κηφισιά (1885) καθώς και η εγκατάσταση εργοστασίων στην ευρύτερη περιοχή.
_Υποσημείωση Στην τοποθεσία που είναι σήμερα χτισμένο το 53ο Γυμνάσιο και Λύκειο Αθηνών ήταν ένα άλσος σε μικρογραφία του βασιλικού κήπου στο οποίο καλλιεργούσαν λουλούδια. Ανήκε στον Καντώρο, που είχε μεγάλο ανθοπωλείο στο Σύνταγμα. Αυτός μετά από παράκληση των κατοίκων, όταν άρχισε να πυκνοκατοικείται η περιοχή, το παραχώρησε μισοτιμής στον ΟΣΚ για να γίνει σχολείο.
4
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Φωτογραφία από το 1858 της περιοχής της σημερινής Ομόνοιας, από την έκθεση «Μεταμορφώσεις των Αθηνών .Φωτογρα-φικό Οδοιπορικό 1839-1950» που έγινε στο Μουσείο Ηρακλειδών. Στο βάθος διακρίνεται καθαρά ο Ελαιώνας, ο οποίος ακόμα αποτελεί αγροτική περιοχή.
Έτσι, ενώ άρχισαν να εμφανίζονται αρκετές πολυκατοικίες και μαγαζιά τοπικού χαρακτήρα, η περιοχή συνέχιζε να διατηρεί το στοιχείο της «γειτονιάς», ιδιαίτερα στα όρια μεταξύ Σεπολίων και λόφου Σκουζέ, με τα πολλά μικρά καφενεία και τις χαμηλές μονοκατοικίες με εσωτερικούς κήπους.Μέχρι και το 1963, η περιοχή αποτελεί ακόμα τμήμα του Ελαιώνα. Η αλλαγή θα γίνει αργότερα. Από τις δεκαετίες '60 και '70 κατασκευάστηκαν πολυκατοικίες με το σύστημα της αντιπαροχής και έτσι διαμορφώθηκε μια μεγάλη ποικιλία κτιριακού αποθέματος που έφερε πολλούς κατοίκους στην περιοχή. Οι συγκοινωνίες βελτιώθηκαν, οι δρόμοι ασφαλτοστρώθηκαν και από τη δεκαετία του '90 άρχισαν να κατοικούν στην περιοχή και πολλοί οικονομικοί μετανάστες κυρίως από τις βαλκανικές χώρες. Οι παραπάνω χωρικές και κοινωνικές μεταβολές σε συνδυασμό με την έλευση του μετρό άλλαξαν τον κόσμο και την ταυτότητά της περιοχής. Αναλυτικότερα, τον Ιανουάριο του 2000 εγκαινιάστηκε ο σταθμός Σεπόλια του Μετρό της Αθήνας, όπου και επιλέγεται να τοποθετηθεί το μοναδικό αμαξοστάσιο και μηχανοστάσιο στη γραμμή 2 του Μετρό.
Το 1893 γίνεται η πρώτη ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλεως. Για πολύ καιρό όμως τα Σεπόλια εξακολουθούσαν να είναι σαν χωριό μέσα στην Αθήνα, καθώς υπήρχαν πολλά περιβόλια και λαχανόκηποι, καθώς επίσης και πολλά ρέματα και μικρά ποταμάκια που έβγαιναν από τον Κηφισό και τους παραποτάμους του. Στην περιοχή υπήρχαν βιομηχανικές εγκαταστάσεις, όπως οι Μύλοι ήδη από τον 19ο αιώνα, ενώ στη συνέχεια εγκαθίστανται τα εργοστάσια Κοροπούλη (1893), Βότρυς (1906), Άτλας (1920 ), στην τοποθεσία που είναι σήμερα χτισμένο το 54ο Γυμνάσιο και Λύκειο, ενώ λίγο πιο κάτω, στη Λένορμαν, το Καπνεργοστάσιο (1927), το οποίο σήμερα αποτελεί παράρτημα της βιβλιοθήκης της Βουλής των Ελλήνων. Τα παραπάνω εργοστάσια δεν λειτουργούν πια, αλλά έχουν κριθεί διατηρητέα και προτείνεται η διαμόρφωσή τους σε κέντρα πολιτισμού και πρασίνου. Η περιοχή είχε συγκεντρώσει πολλούς πρόσφυγες μετά τη Μικρασιατική καταστροφή το 1922, που ζούσαν πολλές φορές σε δύσκολες συνθήκες. Στα Σεπόλια άρχισαν να κατοικούν σιγά σιγά άνθρωποι από διάφορες περιοχές της Ελλάδας, κυρίως από την Πελοπόννησο. Από τις καλύτερες περιοχές της γειτονιάς θεωρείται ο λόφος Σκουζέ, στα όρια με τον Κολωνό. Η ανοικοδόμηση της Αθήνας, δεν αλλοίωσε το χαρακτήρα των γύρω περιοχών. Χαρακτηριστικά, τα Σεπόλια θα διατηρήσουν έναν εξοχικό και αγροτικό χαρακτήρα μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του ’60, καθώς οι δυτικές και νοτιοδυτικές περιοχές, που βρίσκονται προς τον Κηφισό μένουν αδόμητες. Παράλληλα η δόμηση στην περιοχή παραμένει για πολλά χρόνια αραιή, με κάποια συγκέντρωση μόνο κατά μήκος της οδού Λένορμαν, της περιοχής γύρω από τον Άγιο Κωνσταντίνο και το λόφο του Κολωνού, αλλά και δυτικά της Λένορμαν, στο ύψος της οδού Πύλου.
1963, Σεπόλια, τμήμα του Ελαιώνα
5
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Η δημιουργία αμαξοστασίου του Μετρό στα Σεπόλια, κατέλαβε έκταση 169 στρεμμάτων. Ωστόσο, έντονες υπήρξαν οι διαμαρτυρίες για την κατάτμηση αυτών των οικοπέδων, τα οποία διεκδικούνταν επί χρόνια από τους κατοίκους της φτωχότατης σε πράσινο συνοικίας των Σεπολίων με σκοπό τη δημιουργία πάρκουάλσους. Η κατασκευή του μετρό των Σεπολίων έδωσε νέες δυνατότητες πρόσβασης στην περιοχή και υπάρχουν αρκετοί που επιλέγουν τη συνοικία αυτή για κατοικία λόγω της εγγύτητάς της με το κέντρο, την ύπαρξη συγκοινωνιών και τη σχετικά χαμηλή αξία της γης σε σχέση με άλλες γειτονιές.
_ΚΟΛΩΝΟΣ Η συνοικία του Κολωνού εκτείνεται στο χώρο μεταξύ της λεωφόρου Κωνσταντινουπόλεως, της οδού Πλάτωνος και της οδού Τριπόλεως και περιμετρικά γειτνιάζει με τις συνοικίες του Μεταξουργείου, της Ακαδημίας Πλάτωνος, την Κολοκυνθού, τα Σεπόλια και το Λόφο Σκουζέ, ενώ ανατολικά βρίσκεται σε επαφή με το Σταθμό Πελοποννήσου και την ευρύτερη περιοχή του Σταθμού Λαρίσης. Βασικός οδικός άξονας για τη συνοικία του Κολωνού είναι η οδός Λένορμαν, η οποία οδηγεί στον Δήμο Περιστερίου, διασχίζοντας την περιοχή του Καπνεργοστασίου και της Κολοκυνθούς και τέμνοντας κάθετα τον ποταμό Κηφισό. Αξιοσημείωτο αποτελεί το γεγονός πως κατά την αρχαιότητα ο Κολωνός θεωρούνταν ο πιο αριστοκρατικός δήμος της αρχαίας Αθήνας. Ήταν παραποτάμιος δήμος και τον διέσχιζε ο ποταμός Κηφισός. Ο Κολωνός, παρ’ ότι βρίσκεται κοντά στο κέντρο της πόλης, εμφανίζεται ιδιαίτερα αποκομμένος από τον ενιαίο αστικό ιστό της κεντρικής Αθήνας, λόγω της ύπαρξης των γραμμών του τραίνου στο όριο της οδού Κωνσταντινουπόλεως, αλλά και της ελλιπούς δικτύωσης των περιοχών εκατέρωθεν της ζώνης των σταθμών Λαρίσης – Πελοποννήσου.
6
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Είναι μια ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένη περιοχή, που με την ανοικοδόμηση των δεκαετιών του 1960 και του 1970, μέσω του συστήματος της αντιπαροχής, άλλαξε ραγδαία αρχιτεκτονική φυσιογνωμία.
Οι επεκτάσεις του σχεδίου πόλεως 1930, 1950
_ΚΟΛΟΚΥΝΘΟΥ Η γειτονιά της Κολοκυνθούς, βορειοδυτικά του Κολωνού μέχρι το όριο του Κηφισού, είναι η περιοχή που εκτείνεται πίσω από το παλιό καπνεργοστάσιο, μέχρι τα Σεπόλια και το λόφο Σκουζέ. Είναι στο βορειοδυτικό όριο του Δήμου Αθηναίων και συνορεύει με τους Δήμους Αιγάλεω και Περιστερίου.
Η ευρύτερη περιοχή ήταν μέχρι πριν από 30 χρόνια, περιοχή με περιβόλια και χωράφια, γνωστή ως «Λαχανάδικα» (εξ ου και η ονομασία Κολοκυνθού) η οποία κατατμήθηκε μεταγενέστερα σε αστικά οικόπεδα, γι’ αυτό το λόγο δεν είναι ιδιαίτερα πυκνοδομημένη. Στην περιοχή, τόσο στον άξονα της Λένορμαν, όσο και διάσπαρτα στον ιστό της, εγκαταστάθηκαν με τα χρόνια οχλούσες χρήσεις.
Σήμερα, η γειτονιά είναι σχετικά υποβαθμισμένη, λόγω της παλαιότητας του δομημένου περιβάλλοντος και της πυκνότητας του αστικού ιστού, αλλά είναι ιδιαίτερα ζωντανή, με τους οικονομικούς μετανάστες να την ενισχύουν πληθυσμιακά. Κεντρικά στον Κολωνό επί της οδού Λένορμαν βρίσκουμε την Εκκλησία του Αγίου Κωνσταντίνου, αλλά και την πλατεία Σωτήρη Πέτρουλα, την κεντρική πλατεία της γειτονιάς. Στην οδό Ναυπλίου βρίσκεται το θέατρο Επί Κολωνώ, που στεγάζεται σε λιθόκτιστο κεραμοσκεπές κτίριο, παλιό σχολείο της περιοχής και ενδιαφέρον δείγμα της αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου, το οποίο έχει κριθεί διατηρητέο. Επιπλέον, κτίριο με ιδιαίτερο αρχιτεκτονικό ενδιαφέρον που ανήκει γεωγραφικά στην περιοχή του Κολωνού, αποτελεί ο σταθμός Πελοποννήσου, τα σχέδια του οποίου έφτιαξε ο αρχιτέκτονας Ερνέστος Τσίλλερ. Ο σταθμός βρίσκεται σε διαδικασία αποκατάστασης για να στεγάσει το σιδηροδρομικό μουσείο. Η περιοχή του Κολωνού ήταν ανέκαθεν περιοχή κατοικίας με κάποια ανάμειξη εμπορικών χρήσεων στον ιστό της. Οι βιοτεχνικές και βιομηχανικές χρήσεις, οι αποθήκες και τα εργαστήρια δεν παρουσίαζαν ιδιαίτερη διασπορά στον αστικό ιστό, παρά περιορίζονταν κατά μήκος του άξονα της οδού Λένορμαν. Στα σύνορα Κολωνού και Κολοκυνθούς, επί της οδού Λένορμαν, βρίσκεται το Δημόσιο Καπνεργοστάσιο, το οποίο αποτελεί εξαίρετο δείγμα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής του Μεσοπολέμου. Σήμερα στο αποκατεστημένο πλέον κτίριο στεγάζεται, όπως προαναφέρθηκε, η Βιβλιοθήκη της Βουλής των Ελλήνων.
7
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ _ΟΙ ΛΟΦΟΙ Η πρώτη ένταξη της περιοχής στο σχέδιο πόλεως το 1893 αφορούσε την περιοχή του λόφου Σκουζέ, που ταυτίζεται με τον αρχαίο λόφο της Ευχλόου Δήμητρας. Γειτονικά του βρίσκεται η πλατεία Αγίου Μελετίου, που ανέκαθεν αποτελούσε εμπορικό και κοινωνικό κέντρο. Αναλυτικότερα, ο λόφος Σκουζέ ή λόφος του Αγίου Αιμιλιανού, βρίσκεται βόρεια του λόφου Κολωνού, ανατολικά της Κολοκυνθούς, νότια των Σεπολίων και είναι ένας κατάφυτος λόφος με λιθόχτιστα σκαλοπάτια που οδηγούν στην κορυφή του λόφου, όπου δεσπόζει ο λιθόκτιστος Ναός του Αγίου Αιμιλιανού, στη θέση προγενέστερου βυζαντινού ναΐσκου. Οφείλει την ονομασία του στην γνωστή αθηναϊκή οικογένεια Σκουζέ, αφού ο τραπεζίτης Γεώργιος Σκουζές αγόρασε από διάφορους ιδιοκτήτες έκταση περίπου ογδόντα στρεμμάτων που συμπεριελάμβανε το λόφο, διαμορφώνοντας ένα μεγάλο κτήμα, το οποίο περίφραξε και φύτεψε με εκλεκτά ελαιόδεντρα, πεύκα, κυπαρίσσια και οπωροφόρα. Κατά τον μεσοπόλεμο, ο ιδιοκτήτης της περιοχής αρχίζει να την οικοπεδοποιεί και να την πουλάει. Η περιοχή θα κατοικηθεί κυρίως από Κυκλαδίτες, ιδιαιτέρως δε από Μυκονιάτες. Η γειτονιά είναι μια ιδιαίτερη περιοχή κατοικίας με μεσοπολεμικές μονοκατοικίες αξιόλογης αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας και ενδιαφέρουσα θέα, λόγω υψομέτρου. Στην κορυφή του Λόφου Σκουζέ λειτουργεί καφενείο – αναψυκτήριο του Δήμου Αθηναίων. Κοντά στην περιοχή του σταθμού του μετρό, τα ύψη των πολυκατοικιών φθάνουν έως και τους 8 ορόφους , ενώ καθώς κατηφορίζει κανείς προς τα νότια της περιοχής, τα ύψη κοντά στο λόφο Σκουζέ και ιδιαίτερα στο λόφο του Κολωνού χαμηλώνουν εμφανώς.
Είσοδος στο λόφο Σκουζέ
Εκκλησία Αγίου Αιμιλιανού
8
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΙΣΤΟΡΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ _ΟΙ ΛΟΦΟΙ Πέντε λεπτά απ’ τον Λόφο Σκουζέ βρίσκεται ο κατάφυτος Λόφος των Αξιωματικών ή Κολωνού, με το ιστορικό καφενείο του Καπράλου και το πετρόχτιστο θέατρο, όπου πραγματοποιούνται θερινά φεστιβάλ. Το όνομα του Κολωνού, σημαίνει «λόφος» και προέρχεται από την ύπαρξη του χαμηλού λόφου του Ιππίου Κολωνού, που κατά την αρχαιότητα ήταν μια περιοχή κατάφυτη από ελαιόδεντρα στην πεδιάδα του Κηφισού. Σήμερα ο λόφος Κολωνού, εκτός από ένα σημαντικό ελεύθερο χώρο και πνεύμονα πρασίνου για την πόλη, με το δημοτικό θέατρο και το αναψυκτήριο στην κορυφή του, αποτελεί και ένα σημαντικό αρχαιολογικό χώρο της Αθήνας, όπου εικάζεται ότι υπήρχε ο ναός του Ιππίου Ποσειδώνα, προστάτη του ομώνυμου Δήμου. Στην κορυφή του λόφου του Κολωνού, βρίσκονται τα δυο ταφικά μνημεία των φιλελλήνων αρχαιολόγων Καρόλου Λένορμαν και Καρόλου Μίλερ, οι οποίοι διεξήγαν σημαντικές έρευνες στην περιοχή το 19ο αιώνα. Η άμεση σύνδεση στο χώρο της σύγχρονης πόλης, του λόφου του Κολωνού μέσω της οδού Τριπόλεως με το Άλσος της Ακαδημίας και τη Σχολή του Πλάτωνα, βρίσκεται πάνω στο ίχνος της αρχαίας σύνδεσης μεταξύ Ακαδημίας Πλάτωνος και Κολωνού, που αναφέρει στα Αττικά ο περιηγητής Παυσανίας.
9
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Μετά την εγκατάσταση του σταθμού του μετρό, ο οποίος βρίσκεται στη συμβολή των οδών Κρέοντος και Ιωαννίνων , η περιοχή των Σεπολίων γνωρίζει έντονη ανοικοδόμηση. Ο συντελεστής δόμησης κατά κύριο λόγο είναι ψηλός και οι πολυκατοικίες σήμερα που κτίζονται φθάνουν σε ύψος τους 8-9 ορόφους, ωστόσο εξαίρεση αποτελούν τα οικοδομικά τετράγωνα γύρω από τους λόφους Σκουζέ και Κολωνού. Κύρια χρήση στην περιοχή είναι η κατοικία, με τη δόμηση να εμφανίζεται πιο πυκνή κυρίως στη συνοικία του Κολωνού. Εκτός από τις κατοικίες, υπάρχουν και κάποιες εγκαταστάσεις του δευτερογενούς τομέα, που συγκεντρώνονται στη βορειοδυτική περιοχή, προς το τέρμα της οδού Λιοσίων και της οδού Λένορμαν, όπως το καπνεργοστάσιο, τα εργοστάσια “Βότρυς”, Άτλας, η υφαντουργία Λαγαρά κ.ά.
10
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ – ΚΕΝΤΡΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ Σημαντικό ρόλο στην οργάνωση της ζωής της συνοικίας των Σεπολίων διαδραματίζει ο άξονας της οδού Λένορμαν, καθώς συγκεντρώνει τις περισσότερες εμπορικές και κοινωνικές λειτουργίες της συνοικίας, καθιστώντας την κύριο γραμμικό κέντρο της. Ωστόσο, η κεντρικότητα δεν είναι προφανής στα Σεπόλια, γεγονός που την καθιστά μια περιοχή «πέρασμα». Αναλυτικότερα, δεν υπάρχει κάτι που να σε κρατάει να παραμείνεις-σταματήσεις εκεί, αφού απουσιάζουν κέντρα διασκέδασηςαναψυχής , αλλά και μαγαζιά υπερτοπικού χαρακτήρα(π.χ. αγορά ) τα οποία θα μπορούσαν να προσελκύουν τόσο έναν επισκέπτη όσο και τους ίδιους τους κατοίκους της περιοχής. Παράλληλα, εμφανίζονται μικρά και ασύνδετα μεταξύ τους σημεία συνάντησης ανά γειτονιά, αλλά αποτελούν μεμονωμένα παραδείγματα (όπως η πλατεία Αγίου Μελετίου), ενώ απουσιάζει κάποιος δημόσιος χώρος ή σημείο αναφοράς που να ανταποκρίνεται σε όλη την περιοχή. Τέλος, παρατηρείται πως υπάρχουν μικροί χώροι πρασίνου διάσπαρτοι στην περιοχή, χωρίς έντονη κινητικότητα, ενώ οι δύο λόφοι που αποτελούν ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της περιοχής, αλλά και βασικούς πνεύμονες πρασίνου, παραμένουν αναξιοποίητοι. Χαρακτηριστικά, ο λόφος Κολωνού, που αποτελεί και βασικό γνώρισμα της περιοχής, με το λιθόκτιστο θέατρο, τον αρχαιολογικό χώρο και την πλούσια βλάστηση, διαθέτει όλες τις προδιαγραφές για να αποτελέσει ένα κέντρο περιπάτου και αναψυχής. Ωστόσο δεν αξιοποιείται από τους κατοίκους, αλλά ούτε και προσεγγίζεται από επισκέπτες της περιοχής.
11
ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
_ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Σήμερα, το πράσινο της Αθήνας γνωρίζει μια νέου τύπου απαξίωση. Το υπάρχον πράσινο καταστρέφεται, για να αξιοποιηθούν τα εδάφη που καταλαμβάνει για διάφορες άλλες χρήσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η κατάτμηση οικοπέδων της Κολοκυνθούς για τη δημιουργία αμαξοστασίων της γραμμής 2 του Μετρό της Αθήνας, ενώ δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις όπου καταστράφηκαν άλση και χώροι πρασίνου για τη δημιουργία, αθλητικών χώρων δημόσιων ή δημοτικών κτιρίων κ.ά. Οι δε προορισμένοι ως χώροι πράσινου στον αστικό ιστό, και θεσμοθετημένοι για το σκοπό αυτό, όχι μόνο δεν φυτεύονται, αλλά αποδίδονται σε έτερες και συχνά εχθρικές προς το περιβάλλον, χρήσεις. Το φαινόμενο αυτό εντείνεται ακόμη περισσότερο από τα συγκρουόμενα συμφέροντα και πολιτικές που εμφανίζονται. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι λόφοι του λεκανοπεδίου διεκδικούνταν ως βοσκότοποι και για λατόμευση, ενώ η δεσμευμένη ως αναδασωτέα γη στον αστικό ιστό, διεκδικούνταν για οικοπεδοποίηση. Οι εκτάσεις, που προορίζονταν για δενδροφύτευση, εντός ή εκτός του αστικού ιστού, θεωρούνταν ως ιδιόκτητες από πολίτες και φορείς, οι οποίοι απαγόρευαν τη φύτευσή τους. Η ανοικοδόμηση της Αθήνας, με το πέρασμα του χρόνου κατέστησε τον Κολωνό και τα Σεπόλια περιοχές ιδιαίτερα πυκνοκατοικημένες και με υψηλό συντελεστή δόμησης, γεγονός που συνέβαλε σημαντικά στην καταστροφή του περιβάλλοντος, αλλά και την αλλοίωση του χαρακτήρα τους. Παράλληλα, παρατηρείται έλλειψη πρασίνου αλλά και μη κατάλληλη αξιοποίηση των χώρων που θα μπορούσαν να συμβάλλουν στην ενίσχυση του αστικού πρασίνου.
Έτσι, ως αντικείμενο της εργασίας μας επιλέχτηκαν οι χώροι πρασίνου του αστικού ιστού. Αναλυτικότερα, η ερευνά μας επικεντρώνεται στην αξιοποίηση των ανεκμετάλλευτων χώρων της πόλης ως αστικές καλλιέργειες τόσο σε δημόσιο όσο και σε ιδιωτικό επίπεδο. Όσον αφορά το δημόσιο χαρακτήρα των καλλιεργειών, επιλέγονται αναξιοποίητες εκτάσεις γης μέσα στην πόλη, σε σημεία ικανά να εξυπηρετήσουν τους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής. Ταυτόχρονα, το ενδιαφέρον επικεντρώνεται και στο λόφο του Κολωνού σε μία προσπάθεια ενίσχυσης της σχέσης των κατοίκων με αυτόν και την αξιοποίησή του μέσα από τις αστικές καλλιέργειες. Σε ιδιωτικό επίπεδο, επιλέ-χτηκαν ακάλυπτοι χώροι που εμφανίζονται στο εσωτερικό των οικοδομικών τετραγώνων και πληρούν τις προϋποθέσεις για την δημιουργία «μικρών κήπων» (pocket gardens), που θα απευθύνονται αποκλειστικά στους ιδιώτες του τετραγώνου. Για την επιλογή αυτού του θέματος μελέτης προηγήθηκαν ορισμένες διεργασίες διερεύνησης. Αρχικά, πραγματοποιήθηκαν συστηματικές επισκέψεις στην περιοχή με σκοπό την επί τόπου έρευνα, την αναγνώριση του αστικού χώρου και τη συζήτηση με τους κατοίκους της. Στη συνέχεια, ακολούθησε η μελέτη σχετικής βιβλιογραφίας και η αποτύπωση των πληροφοριών που συλλέχθηκαν σε χάρτες. Τέλος, επιλέχθηκε το θέμα ενδιαφέροντος μέσα από τον εντοπισμό και την ανάλυση των προβλημάτων.
12
ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
_ΣΤΟΧΟΣ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ Κύριος στόχος της παρέμβασής μας είναι, αφενός η ενίσχυση του αστικού πράσινου στην περιοχή και αφετέρου ο επαναπροσδιοριμός του χαρακτήρα της. Ειδικότερα, γίνεται μία προσπάθεια εκμετάλλευσης και αξιοποίησης των ήδη υπάρχοντων πράσινων χώρων σε ένα ευρύτερο πλαίσιο ενίσχυσης της εκτόνωσης σε αυτούς από τους κατοίκους. Η διαμόρφωση των χώρων αυτών γίνεται σε δύο κατευθύνσεις με κριτήριο τις κοινωνικές ομάδες στις οποίες απευθύνονται. Έτσι σχεδιάζονται αστικές καλλιέργειες που απευθύνονται στην ευρύτερη κοινότητα των Σεπολίων, και μικροί κήποι που προορίζονται κυρίως για ιδιωτική χρήση. Σκοπός είναι, μέσω της ενασχόλησης των κατοίκων με την καλλιέργεια της γης, να δημιουργηθεί μία οικονομική δραστηριότητα τοπικού χαρακτήρα που θα συμβάλλει στη διατροφική αυτάρκεια της περιοχής και στην αποκατάσταση της αλλοτριωμένης σχέσης ανθρώπου-φύσης. Όσον αφορά την ιδιωτική χρήση, η δημιουργία κήπων μέσα στον πυκνοκατοικημένο αστικό ιστό θα εξυπηρετεί κοινωνικές δραστηριότητες ενώ ταυτόχρονα προσφέρει μία «ανάσα» στην πόλη.
13
ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
_ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ Οι αστικοί και κοινοτικοί κήποι υπήρξαν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα στην πόλη συνυφασμένοι με τις δραστηριότητες και τις δυναμικές της. Ακόμα και αν η καλλιέργεια είναι σημαντική δραστηριότητα, από τη στιγμή που οι κοινωνίες αλλάζουν, οι τόποι θα πρέπει να προσαρμόζονται και να διατηρούν τις σχέσεις και την ελκυστικότητά τους. Έτσι, οι σύγχρονες προκλήσεις αναφορικά με τους αστικούς κήπους συνδέονται με: _Την αβεβαιότητα σχετικά με το μέλλον των παρεμβάσεων καθώς και πιθανότητα έλλειψης ενδιαφέροντος από τους κατοίκους για την διαφύλαξή τους. _Την πιθανότητα μη επιτυχημένης διαμόρφωσης και λειτουργίας των καλλιεργήσιμων εκτάσεων, λόγω έλλειψης γνώσεων, καθώς και ποικιλομορφίας χώρων, χρηστών και χρήσεων. _Την αλλαγή στη σύνθεση των καλλιεργητών της πόλης λόγω ηλικίας, αλλαγής τόπου διαμονής ή προσωπικών περιστάσεων. _Την έλλειψη ελκυστικότητας προς νέους χρήστες, ειδικά νεαρών σε ηλικία ατόμων. _Την μη αξιοποίηση και ερήμωση των εκτάσεων με αποτέλεσμα τον κίνδυνο της απώλειάς τους, προς όφελος της οικοδομικής ανάπτυξης.
14
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΣΕΝΑΡΙΟ ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ _ΧΩΡΟΙ ΠΡΑΣΙΝΟΥ: ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ, ΑΣΤΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ Το σενάριο της παρέμβασης απεικονίζεται στον Χάρτη Πρασίνου, όπου εντοπίζονται οι ήδη υπάρχοντες χώροι πρασίνου, με σκοπό να ενισχυθεί η σημασία τους στον αστικό ιστό, καθώς επίσης τοποθετούνται νέοι πράσινοι χώροι σε ανεκμετάλλευτες εκτάσεις, όπως αδόμητα οικόπεδα και ακάλυπτοι οικοδομικών τετραγώνων. Πιο συγκεκριμένα, στην περιοχή της Κολοκυνθούς και σε τμήμα του λόφου του Κολωνού διαμορφώνονται οι αστικές καλλιέργειες, ενώ στην υπόλοιπη περιοχή δημιουργούνται μικροί κήποι, πάρκα πόλης, πλατείες και δημόσιοι χώροι.
Τέλος σε δρόμους αυξημένης κινητικότητας και ιδιαίτερου ιστορικού ενδιαφέροντος, τοποθετούνται δενδροστοιχείες. Από αυτά που αποτυπώνονται στο χάρτη επιλέγονται δειγματικά, ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα από κάθε κατηγορία, για μελέτη και σχεδιασμό σε μεγαλύτερη κλίμακα και παρουσιάζονται στη συνέχεια.
15
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
16
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
_ΕΠΙΛΟΓΗ ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ Η θέση του οικοπέδου μπορεί να έχει σημαντική επίδραση στις καλλιέργειες και κατά επέκταση στην υγεία του χρήστη. Η εγκατάσταση αστικών καλλιεργειών θα πρέπει να πραγματοποιείται σε περιβαλλοντικά ασφαλή τοποθεσία, η οποία να μπορεί να βελτιώσει την υγεία και την ευημερία των κατοίκων και να προσφέρει θρεπτικά και υγιεινά τρόφιμα. Έτσι, η τοποθεσία των αστικών καλλιεργειών επιλέγεται να γίνει στην περιοχή της Κολοκυνθούς, καθώς εκεί είναι πιθανόν, λόγω και της προϊστορίας της, τα εδάφη να είναι κατάλληλα για καλλιέργειες τόσο λαχανικών όσο και λουλουδιών. Η επιλογή δε του συγκεκριμένου οικοπέδου γίνεται αφενός λόγω του πάρκου που βρίσκεται απέναντί του και μπορεί να αξιοποιηθεί συνδυαστικά και αφετέρου λόγω της έκθεσης του στον ήλιο και τη μη σκίασή του από γειτονικά κτίρια. Η θέση του οικοπέδου που προορίζεται για αστικές καλλιέργειες πρέπει ναι είναι όσο το δυνατόν περισσότερο προστατευμένη από θόρυβο και από πηγές μόλυνσης. Για αυτό το λόγο τοποθετούνται δενδροστοιχίες περιμετρικά του οικοπέδου, σε μία προσπάθεια απομόνωσης του από τη λεωφόρο Κηφισού και το αμαξοστάσιο του Μετρό. 17
ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
Το πάρκο λειτουργεί συνδυαστικά με τις αστικές καλλιέργειες και απευθύνεται σε καλλιεργητές αλλά και σε ανθρώπους που είτε εργάζονται είτε κατοικούν στα γύρω κτίρια, καθώς σχεδιάστηκε με σκοπό να συνδυάζει εργασία και αναψυχή.
Τόσο το πάρκο όσο και το οικόπεδο με τις καλλιέργειες περιλαμβάνουν χώρους αποθήκευσης για τα εργαλεία και τα τρόφιμα, ενώ εμφανίζονται διάσπαρτα στο χώρο υπερυψωμένα παρτέρια και ζαρντινιέρες, διαθέσιμα για φύτευση από τους κατοίκους. Παράλληλα, τοποθετούνται στέγαστρα και υπαίθρια παγκάκια σε πλατώματα, με στόχο την αξιοποίηση των κοινόχρηστων χώρων από το ευρύ κοινό. _Η ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΤΟΥΣ Οι αστικές καλλιέργειες είναι χώροι που παρέχουν σημαντικά οφέλη όπως η παραγωγικότητα και οι πολιτισμικές υπηρεσίες. Παράλληλα, βελτιώνουν την ανθεκτικότητα και προσαρμοστικότητα των πόλεων σε σχέση με τις κοινωνικές, οικονομικές και οικολογικές προκλήσεις που αντιμετωπίζουν, ενώ η υπόστασή τους στον πυκνοδομημένο αστικό ιστό μπορεί να βελτιώσει αισθητά την ποιότητα ζωής των κατοίκων. Χαρακτηριστικά, αποτελούν αισθητική και πολιτισμική υποδομή, χωρίς ωστόσο να τροφοδοτούν με περισσότερες λειτουργίες το αστικό σύστημα. Ως πολυλειτουργικοί καλλιεργήσιμοι χώροι, συμβάλλουν στην παραγωγή εμπορεύσιμων ή μη προϊόντων, τοπικών φρέσκων και υγιεινών τροφίμων, καθώς και φαρμακευτικών και αρωματικών φυτών.
Δημιουργούν μια αίσθηση σύνδεσης με περιβάλλον, βελτιώνουν το τοπίο λειτουργούν ως χώροι αναψυχής.
το και
Οι αστικές καλλιέργειες θα είναι πιο ενσωματωμένες στην πόλη και πιο ελκυστικές αν περισσότερα άτομα εμπλακούν με αυτές.
18
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
Χαρακτηριστικά, μπορούν να αποτελέσουν χώρους για κοινωνικές δράσεις, όπως για παράδειγμα η αξιοποίησή τους από σχολεία και νηπιαγωγεία, καθώς παρέχουν τη δυνατότητα εκπαίδευσης σε θέματα γεωργίας, εκμάθησης φυσικών διεργασιών και προστασίας του περιβάλλοντος. Η προσβασιμότητα στο ευρύ κοινό ενισχύεται στην επίλυση μας, αφού επιτρέπεται σε άτομα από τη γειτονιά να έχουν πρόσβαση και να διέρχονται μέσα από τις αστικές καλλιέργειες. Προκειμένου να υλοποιηθεί η παραπάνω πρόταση, απαιτείται μια οργάνωση καλλιεργητών, αλλά και η δημιουργία ισχυρών κοινοτήτων και συμμαχιών με διαφορετικές ομάδες και οργανισμούς διαμεσολάβησης. Ταυτόχρονα, ιδιαίτερα σημαντική καθίσταται και η ενεργοποίηση της γειτονίας και η συνεργασία με τοπικές επιχειρήσεις, σχολεία, συλλόγους και νηπιαγωγεία . Λαμβάνοντας υπόψη τα μοναδικά χαρακτηριστικά των αστικών καλλιεργειών και τον τρόπο που συνδυάζουν πολλαπλά οφέλη, οι φορείς λήψης αποφάσεων (πχ. Δήμοι, τοπική αυτοδιοίκηση κτλ) οφείλουν να τα ενσωματώσουν στον αστικό σχεδιασμό ως «πράσινη υποδομή» που θα συνιστά οικολογική και κοινωνική παράμετρο του αστικού συστήματος. Πρέπει, δηλαδή, να δημιουργηθούν οι συνθήκες υπό τις οποίες η γη και η χρήση της ως αστική καλλιέργεια θα κατοχυρωθεί θεσμικά, βραχυπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα, μέσα από τον πολεοδομικό σχεδιασμό.
19
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
20
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
_ΛΟΦΟΣ ΚΟΛΩΝΟΥ Οι λόφοι της Αθήνας αποτελούν περίοπτες εξάρσεις του ανάγλυφου της πόλης, σε μεγάλο βαθμό αδόμητες, από τις οποίες γίνεται αντιληπτή η ευρύτερη περιοχή του λεκανοπεδίου. Προβάλουν ως τοπόσημα, σημεία αναφοράς των γειτονικών τους αστικών περιοχών, ως φυσικοί θύλακες περιβαλλοντικά σημαντικοί και ταυτόχρονα ως θραυσματικά υπολείμματα του ιστορικού υπόβαθρου της πρωτεύουσας. Στα πλαίσια αξιοποίησης και ανάδειξης του λόφου Κολωνού, πραγματοποιείται ένα σχέδιο επαναπροσδιορισμού των διαδρομών και της κυκλοφορίας σε αυτόν, με σκοπό την αποκατάσταση της σχέσης του λόφου με τις γειτονικές συνοικίες ή με το ευρύτερο πλέγμα των δημόσιων χώρων της περιοχής. Παράλληλα, όσον αφορά την ορθότερη οργάνωση των λειτουργιών του, ένα τμήμα του επιλέγεται να παραχωρηθεί σε αστικές καλλιέργειες. Έτσι, ο λόφος προσφέρει ποικιλία χώρων και δραστηριοτήτων , όπως η καλλιέργεια των επιμέρους αγροκηπίων, η παιδική χαρά, το λιθόκτιστο θέατρο, ο αρχαιολογικός χώρος και το καφενείο. Μέσα από αυτές τις διεργασίες ο λόφος Κολωνού διαμορφώνεται σε ιδιαίτερο πολιτιστικό κέντρο της περιοχής και αναδεικνύεται ως σημείο αναφοράς της κοινωνικής ζωής των γειτονικών περιοχών, αλλά και ως προνομιακό τμήμα ενός υπερτοπικού δικτύου συγκρότησης της δημόσιας ζωής της πόλης.
21
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΑΣΤΙΚΕΣ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΕΣ
Στο ευρύτερο πλαίσιο της ενίσχυσης του αστικού πρασίνου, τοποθετούνται δενδροστοιχίες κατά μήκος οδικών αξόνων με ιδιαίτερη ιστορική σημασία, όπως η οδός Τριπόλεως, η οποία αποτελεί ίχνος αρχαίας οδού και συνδέει το λόφο του Κολωνού με την Ακαδημία Πλάτωνος. Ταυτόχρονα, δενδροστοιχίες εμφανίζονται στην οδό Ιωαννίνων, την διχοτόμο της περιοχής, αλλά και στις οδούς που οριοθετούν την Κολοκυνθούς. Τέλος, δένδρα στοιχίζονται κατά μήκος κύριων οδικών αξόνων, με έντονη κινητικότητα, με σκοπό την αντιμετώπιση της ηχορύπανσης, αλλά και τη βελτίωση της εικόνας της πόλης. Τα δένδρα που επιλέχτηκαν για τις δενδροστοιχίες είναι δύο. Το πρώτο είναι η Αργυρόφυλλη λέυκα ή ασημόλευκα (Populus alba) ,φυλλοβόλο . Αποτελεί είδος με μεγάλη ανάπτυξη και χαρακτηριστικό ασημένιο φύλλωμα. Το δεύτερο είναι η Σοφόρα (Sophora japonica). Φυλλοβόλο είδος ακακίας με μεγάλη ανάπτυξη. Ευρύτατα διαδεδομένο στο αστικό πράσινο της Αθήνας. Όταν χρησιμοποιείται σε δενδροστοιχίες προσφέρει αρκετή σκιά το καλοκαίρι με το φύλλωμά της και επιτρέπει τον ηλιασμό το χειμώνα, όταν τα κλαδιά της μένουν γυμνά.
22
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΜΙΚΡΟΙ ΑΣΤΙΚΟΙ ΚΗΠΟΙ - POCKET GARDENS
Στα πλαίσια της αξιοποίησης του αστικού πρασίνου, ο χώρος σχεδιάζεται τόσο για συλλογική όσο και για ατομική καλλιέργεια. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν οι «μικροί αστικοί κήποι» (pocket gardens), οι οποίοι επιλέγεται να σχεδιαστούν στους ακάλυπτους χώρους των οικοδομικών τετραγώνων που δημιουργούν οι πολυκατοικίες. Ο σχεδιασμός τους ακολουθεί την εξής κατεύθυνση. Περιμετρικά του ακαλύπτου δημιουργούνται πυκνώσεις εκτονώσεων σε πλακόστρωση ή ξύλινη επιφάνεια. Οι χώροι αυτοί διαθέτουν «καθιστικά» εξωτερικού χώρου, αλλά και παρτέρια και ζαρντινιέρες για διάφορες φυτεύσεις. Ο πυρήνας του ακαλύπτου εμφανίζεται βυθισμένος, με μια μικρή υψομετρική απόκλιση, και περιλαμβάνει τον κύριο χώρο των καλλιεργειών. Παράλληλα, πλακόστρωτοι χώροι κίνησης εκτείνονται σε όλη την έκταση του χώρου, επιμερίζοντας και οργανώνοντας τον κήπο σε διαφορετικές χρήσεις, δηλαδή είτε σε παρτέρια για φύτευση είτε σε μικρές «πλατείες» με δέντρα για σκίαση.
23
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
POCKET GARDEN
ΚΛΙΜΑΚΑ 1:200
24
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Στόχος της παραπάνω θεματικής πρότασης είναι να θέσει τις βασικές κατευθυντήριες γραμμές για αποδοτικές λύσεις καλλιέργειας στην πόλη, λαμβάνοντας παράλληλα υπόψη τις πιθανές κοινωνικές και οικολογικές τους επιπτώσεις. Συνοψίζοντας, οι αστικές καλλιέργειες εμφανίζουν αρκετά προτερήματα. Εξασφαλίζουν την τοπική παραγωγή, συμβάλλοντας έτσι στη μείωση της ενέργειας που καταναλώνεται για τη διακίνηση της τροφής. Ταυτόχρονα, ενισχύουν την αστική βιοποικιλότητα και βελτιώνουν τη γονιμότητα του εδάφους . Προσφέρουν χώρο για αναψυχή και εκπαιδευτικές δραστηριότητες, ενώ συμβάλλουν στην κοινωνική συνοχή, μέσα από την ενδυνάμωση του στοιχείου της « γειτονιάς » , προωθώντας κοινοτικές και κοινωνικές δραστηριότητες.
25
ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ 7Α
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΒΙΒΛΙΑ ― Καρύδης Δημήτρης, Τα επτά βιβλία της Πολεοδομίας, εκδόσεις Παπασωτηρίου, 2006 ― Κώστα Η. Μπίρη, Αι Αθήναι, εκδόσεις Μελίσσα, 2005 ― Ελένη Ανδρικοπούλου, Αθηνά Γιαννάκου, Γρηγόρης Καύκαλας, Μάγδα ΠιτσιαβάΛατινοπούλου, Πόλη και Πολεοδομίκές Πρακτικές, εκδόσεις Κριτική, 2014
ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΕΣ ― ― ― ― ― ― ― ― ―
https://dasarxeio.com/2013/03/22/1008/ http://6syn1athens.blogspot.gr/p/blog-page_6.html https://sepolia.net/istoria/2481-ta-sepolia-se-ena-xarti-tou-1908 http://www.lidoriki.com/2013/11/blog-post_1304.html Δημοσίευση: 06 Οκτ 2016 18:06 http://www.eleftheria.gr/m/περιβάλλον/item/131993αστικές-καλλιέργειες-σε-ελληνικές-πόλεις.html http://anoihtipoli.gr/geitonies/kolonos http://www.eie.gr/archaeologia/Gr/Index.aspx Διάλεξη « Τα δέντρα στην πόλη της Αθήνας», Μαρία Παπαϊωάννου http://www.urbanallotments.eu/
26