Κάθε φορά που γυρνούσε από τη δουλειά με το τρένο καθόταν στη γνωστή της θέση και άφηνε το βλέμμα της να ξεκουραστεί στο πλήθος του κόσμου που μπαινόβγαινε στα βαγόνια καθώς το μυαλό της γύριζε στις σημαντικές ή ασήμαντες στιγμές της μέρας που πέρασε. Πάντα σκεφτόταν πώς μπορεί να συνυπάρχουν για λίγα λεπτά στο τρένο, όσο κρατάει η διαδρομή της μέχρι τα Πετράλωνα, τόσο διαφορετικοί άνθρωποι. Θυμάται ότι είχε ακούσει κάποτε για την Αθήνα ότι είναι η μοναδική πόλη που στο κέντρο της κυριαρχεί η σύνθεση και όχι τα όρια. Ίσως αυτό να την είχε γοητεύσει όταν αποφάσισε να εγκατασταθεί πριν κάποια χρόνια μόνιμα στην Ελλάδα.
Π1
Φτάνοντας στο σταθμό αποφάσισε ότι αυτή τη φορά δεν θα έπαιρνε τον πιο σύντομο δρόμο της επιστροφής. Μια μικρή βόλτα θα την χαλάρωνε πριν γυρίσει σπίτι. Έστριψε δεξιά και συνέχισε να περπατάει παράλληλα με τις γραμμές του τρένου αναγνωρίζοντας από μακριά τον προορισμό της. Πλησιάζοντας, πρώτα αντίκρισε το πυκνό πράσινο και μετά άρχισε να διακρίνει τις φωνές των παιδιών που παίζανε στη μικρή πλατεία. Έκατσε για λίγο στη σκιά και σηκώθηκε για να συνεχίσει τη διαδρομή της. Φρόντιζε γενικά να παρέχει στον εαυτό της μικρές «πράσινες παύσεις», όπως τις χαρακτήριζε και ευτυχώς στα Πετράλωνα είχε αρκετές ευκαιρίες. Θυμήθηκε ότι έπρεπε να φροντίσει τις γλάστρες στην ταράτσα της. Στην Τρώων προσπέρασε τον κόσμο που είχε αρχίσει ήδη να μαζεύεται. Παρασκευή βράδυ σκέφτηκε. Ξεκλείδωσε και πήρε το ασανσέρ που την έβγαλε κατευθείαν στο διαμέρισμά της.
Π2
Είχε επιλέξει να μένει στο δώμα, παρόλο που ήταν αντίθετα στραμμένο στη θέα, γιατί της έδινε την άνεση η μεγάλη ταράτσα, είτε να καλεί κόσμο όποτε το απαιτούν οι κοινωνικές της υποχρεώσεις, είτε να κάθεται μόνη της και να χαζεύει το στρώμα ταρατσών που ξετυλίγονταν μπροστά της.
Π3
Τέτοια ώρα μάλιστα, που ο ήλιος έπεφτε πάνω στους ηλιακούς και τις κεραίες και αντανακλούσε στις γύρω πολυκατοικίες γινόταν το αγαπημένο της τοπίο.
Π4
Σκεφτόταν ότι σύντομα το τοπίο αυτό έμελλε να αλλάξει ριζικά. Η ίδια είχε αναλάβει να συντονίσει την υλοποίηση του έργου για την ενοποίηση των ταρατσών και ένιωθε τυχερή που μπορούσε να παρακολουθεί όλη την εξέλιξη του από τόσο κοντά, ουσιαστικά από την ταράτσα της. Το όλο πλάνο ήταν απλό και συνάμα εντυπωσιακό. 10 ταράτσες, 3 μέρες, 1 κήπος σε 3 επίπεδα με διάσπαρτους πολιτιστικούς χώρους για μια τοπική συλλογικότητα. Αύριο κιόλας ξεκινούσε η πρώτη φάση, κατά την οποία, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα, έπρεπε να στηθούν όλοι οι “κλειστοί” όγκοι για τις περιπτώσεις που ο καιρός δεν επέτρεπε να γίνουν οι δραστηριότητες υπαίθρια. Π5
Έπειτα, ήταν η σειρά του μεταλλικού εξοπλισμού. Είχε επικοινωνήσει με την εταιρεία που θα τους προμήθευε με ό,τι χρειάζονταν, καθώς και με τους ειδικούς που θα συναρμολογούσαν όλες τις κατασκευές. Τους είχε ακούσει να μιλάνε για υπερυψωμένες διαδρομές, γέφυρες και πύργους και ήταν πραγματικά περίεργη να δει πώς όλα αυτά θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν.
Π6
Την τρίτη μέρα και μέσα σε ένα γιορτινό κλίμα, εργάτες και κάτοικοι θα συνεργάζονταν για να φυτευθούν όλες οι ταράτσες. Ήδη, από την προηγούμενη μέρα θα είχαν συναρμολογηθεί τα τοιχεία που θα συγκρατούσαν τους αναβαθμούς, έτσι ώστε ο κήπος ανάλογα με το ύψος του να μπορεί να φιλοξενήσει διαφορετικά φυτά, μέχρι και δέντρα.
Π7
Κάτι τέτοιο φυσικά δε θα ήταν εφικτό αν δεν άδειαζαν οι ταράτσες από τις διάσπαρτες κεραίες και τα δορυφορικά πιάτα και τους ηλιακούς. Υπήρξαν κάποιες αντιδράσεις από τους κατοίκους, αλλά πολύ γρήγορα πείστηκαν, όταν έμαθαν ότι οι νέες εγκαταστάσεις ήταν τόσο αποδοτικές που και θα εξοικονομούσαν ενέργεια και θα τους προσέφεραν επιπλέον κέρδος.
Π8
Η μεγάλη μέρα τελικά έφτασε. Η Τρώων είχε γεμίσει από δημοσιογράφους, εκπρόσωπους του δήμου και πολύ κόσμο που είχε έρθει να απολαύσει την ηλιόλουστη μέρα με ένα πικ νικ στην ταράτσα, όπως ήταν και το μότο της διαφημιστικής καμπάνιας. Από το σημείο που είχε σταθεί μπορούσε να καλωσορίζει τον κόσμο που ερχόταν, ενώ ταυτόχρονα μέσα από το γυάλινο όγκο όπου θα συνερχόταν η συνέλευση της συλλογικότητας, να χαζεύει την πλατεία όπου είχε μαζευτεί ο περισσότερος κόσμος με φόντο τα μεγάλα δέντρα.
Π9
Ήξερε ότι το πιο δύσκολο κομμάτι είχε πια τελειώσει. Είχε καταφέρει να ξεπεράσει όλα τα προβλήματα που προέκυψαν. Ακόμη, κατάφερε να πείσει δύο στους τρεις ενοίκους των δωμάτων να μετακομίσουν στις νέες κατοικίες που είχαν κατασκευαστεί πάνω από το επίπεδο της ταράτσας. Σίγουρα βοήθησαν τα ιδιαίτερα “προνόμια” των νέων κατοικιών: προσωπικός κήπος και υπέροχη θέα από το λόφο του Φιλοπάππου μέχρι την Ακρόπολη. Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο τρίτος ένοικος δε δέχτηκε τη συμφωνία και εκείνη πρότεινε να πάρει τη θέση του. Η όλη ιδέα της μετακόμισης την ενθουσίαζε. Π10
Όχι μόνο για το πράσινο και τη θέα αλλά γιατί θα μπορούσε να οργανώνει άμεσα και να παρακολουθεί τα γεγονότα που γίνονταν αρκετά συχνά πλέον στο χώρο. Σε λίγες μέρες, είχε προγραμματιστεί μια αρχιτεκτονική έκθεση σχετικά με την κατασκευή του έργου τα εγκαίνια της οποίας ακολουθούσε μουσική βραδιά στο έδαφος της ταράτσας.
Π11
Αναγνώριζε πλέον ότι τα Άνω Πετράλωνα ήταν πόλος έλξης. Ιδιαίτερα η Τρώων στην οποία η κίνηση τα βράδια ολοένα και αυξανόταν. Είχε ακούσει ότι είχε γίνει αίτηση να πεζοδρομηθεί η οδός δεδομένης της χρήσης της. Παρόλα αυτά ήταν σκεπτική στο αν συμφωνούσε με όλη αυτή την ξαφνική ανάπτυξη των Πετραλώνων ως περιοχή ψυχαγωγίας.
Π12
Πάει κάποιος καιρός που η Τρώων είχε πεζοδρομηθεί και ήδη έβλεπε την περιοχή να αλλάζει ριζικά. Πολλά νέα καταστήματα είχαν ανοίξει, εκμεταλλευόμενα την αυξανόμενη κίνηση. Στο ισόγειο υπήρχαν κυρίως καφέ ή μεζεδοπωλεία, ενώ στους υπόλοιπους ορόφους, τα διαμερίσματα άρχιζαν σιγά σιγά να μετατρέπονται σε γραφεία ή στούντιο καλλιτεχνών, αρχιτεκτόνων ή γραφιστών που απολάμβαναν το “εναλλακτικό” κλίμα της περιοχής. Γενικά, η περιοχή ζούσε στους δικούς της ρυθμούς κάπως αποκομμένη από το κέντρο, σε μια ίσως και λίγο κατασκευασμένη ατμόσφαιρα ειδυλλιακής ευδαιμονίας. Π13
Οι καταστηματάρχες όχι απλά συμμετείχαν στην όλη ατμόσφαιρα αλλά μάλιστα ενέτειναν το χαρακτήρα της με κάθε δυνατό τρόπο. Είχαν γίνει μάλιστα διάφορες προτάσεις για την εκμετάλλευση του αμφιθεάτρου που έβλεπε στην Τρώων από τα γειτονικά καταστήματα προκειμένου να επεκτείνουν το χώρο τους. Το σκεφτόταν σοβαρά, παρόλο που ομόφωνα όλοι στη συνέλευση είχαν διαφωνήσει ήδη μια φορά με το αίτημα, ήξεραν όπως και η ίδια ότι το κέρδος από την ενοικίαση του χώρου θα ήταν ιδανικό για να οργανωθούν νέες δραστηριότητες. Απλά δεν ήξερε μέχρι που θα έφτανε όλη αυτή η κατάσταση... Π14
Π15
Π16
Π17
Π18
Τα Άνω Πετράλωνα, η «συνοικία το όνειρο», διατηρεί αναλλοίωτο το χρώμα της παλιάς
Αθήνας. Οι περιποιημένες μονοκατοικίες με τις αυλές και τα πέτρινα σπίτια προς το λόφο του Φιλοπάππου, φανερώνουν την πρόσφατη ιστορία της γειτονιάς και δημιουργούν μια ειδυλλιακή εικονογραφία. Η κρίση δεν έχει επηρεάσει αρνητικά τα Άνω Πετράλωνα˙ αντίθετα, τα έχει μετατρέψει σε μια περιοχή εναλλακτικής διασκέδασης για αυτούς που αναζητούν το χαλαρό, φιλικό κλίμα που προσφέρει η γειτονιά. Στα πλαίσια αυτά, η συλλογικότητα που θα εγκατασταθεί εκεί δύναται να αναπτύξει ανοιχτή δομή και δράση μεγάλης εμβέλειας. Για το λόγο αυτό, αλλά και εξαιτίας της χαμηλής δόμησης που το επιτρέπει, η συλλογικότητα φιλοξενείται στις ταράτσες ενός οικοδομικού τετραγώνου με πρόσωπο στην Τρώων. Η παρουσία της εκεί, δηλώνει την εξωστρέφεια που χαρακτηρίζει τη δομή της και ταυτόχρονα αποτελεί ανοιχτό κάλεσμα για τους κατοίκους αλλά και τους επισκέπτες που συχνάζουν στα εμπορικά καταστήματα της Τρώων.
Η ιδιαιτερότητα του συγκεκριμένου τετραγώνου έγγειται σε ένα σχεδόν κενό οικόπεδο
όμορου στην Τρώων, με ένα μικρό, εγκαταλελειμμένο κτίσμα. Σε αυτό κατασκευάζεται μια σκάλα-αμφιθέατρο που εξυπηρετεί την πρόσβαση στις ταράτσες, ενώ παράλληλα λειτουργεί και ως υπαίθριος χώρος συνέλευσης, σε άμεση συνδιαλλαγή με το δρόμο. Ο κλειστός χώρος συνέλευσης τοποθετείται σε συνέχεια αυτής της σκάλας, ως το διάφανο αντίγραφο του εγκαταλελειμμένου κτίσματος που χάνεται από πίσω της, με τη διαφάνεια του όγκου να δίνει έμφαση στην ανοικτότητα της συλλογικότητας. (βλ.Π9)
Στο επίπεδο των ταρατσών διαμορφώνεται ένα νέο έδαφος για τη φιλοξενία των χώρων
της συλλογικότητας. Στην προϋπάρχουσα κατάσταση, στις ταράτσες εντοπίζονταν μόνο ηλεκτρομηχανολογικός εξοπλισμός και τα δώματα. Ουσιαστικά, πρόκειται για μικρά κτίσματα που στεγάζουν την κατακόρυφη κίνηση από τις πολυκατοικίες μέχρι τη στάθμη των ταρατσών , ενώ μερικές φορές συμπεριλαμβάνουν και κατοικίες ή κάποια άλλη βοηθητική χρήση. Τα δώματα, λοιπόν, που στέγαζαν κάποια επιπλέον χρήση πέρα της κίνησης, στα πλαίσια της παραχώρησης του εδάφους των ταρατσών στη συλλογικότητα, επαναχρησιμοποιούνται για να φιλοξενήσουν ορισμένες από τις λειτουργίες της. Στους κατοίκους που διέμεναν σε αυτά προσφέρονται ως Π19
«αντάλλαγμα» νέες κατοικίες με θέα προς το λόφο του Φιλοπάππου, ένα επίπεδο πάνω από τις ταράτσες και το «κοινό» έδαφος. Οι κατοικίες αυτές τοποθετούνται πάνω σε δώματα, έτσι ώστε η πρόσβαση σε αυτές να πραγματοποιείται απευθείας μέσω των πολυκατοικιών. (βλ.Π5)
Οι ταράτσες, λοιπόν, που κατά κανόνα παραμένουν ανεκμετάλλευτες και καταλήγουν να
φιλοξενούν βοηθητικές χρήσεις, για την κατοίκησή τους από τη συλλογικότητα, μεταμορφώνονται και πρασινίζουν. Ο κήπος, καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος των επιφανειών προς εκμετάλλευση, και ανατρέπει την καθιερωμένη εικόνα τους, προσκαλώντας τους κατοίκους να τις οικειοποιηθούν. Πιο συγκεκριμένα, με τη βοήθεια μεταλλικών τοιχείων, κατασκευάζονται τρεις διαφορετικές βαθμίδες που επιτρέπουν την ανάπτυξη διαφορετικής βλάστησης ανάλογα με το πάχος του υποστρώματος. (γρασίδι, θάμνοι, χαμηλά δέντρα).(βλ.Π7) Το είδος της βλάστησης καθορίζει και την προσβασιμότητα στον κήπο. Για παράδειγμα, όταν ο κήπος παραχωρείται σε μια κατοικία, τοποθετούνται στρατηγικά δέντρα ή θάμνοι για να τον καταστήσουν πιο ιδιωτικό.
Αυτή η τάση για οικειοποίηση του περιβάλλοντος των ταρατσών που εκφράζεται μέσω
του κήπου, καθώς και οι ποιότητες της θέας και των μεγάλων επιφανειών που αυτό προσφέρει, θέτουν σε προτεραιότητα το σχεδιασμό των υπαίθριων χώρων της συλλογικότητας. Οι κλειστοί χώροι σχεδιάζονται για να καλύψουν τις ανάγκες στέγασης και τοποθετούνται στις μεσοτοιχίες, ως συνέχεια των κτιριακών όγκων, για να μην παρεμβαίνουν μορφολογικά στο τοπίο των ταρατσών(βλ.Π5). Oι υπαίθριες λειτουργίες, που είναι οι πιο σημαντικές, διαδραματίζονται στο έδαφος της ταράτσας εντείνοντας την εμπειρία του να βρίσκεται κάποιος εκεί. Παράλληλα, επιδιώκεται η αναφορά σε συγκεκριμένες δομές της αθηναϊκής πολυκατοικίας σε αντιστοιχία με τις λειτουργίες. Για παράδειγμα, ο χώρος έκθεσης σχεδιάζεται ως μπαλκόνι προς τον ακάλυπτο, η προβολή πραγματοποιείται σε μια μεσοτοιχία, ενώ ο χώρος των εργαστηρίων και του αναγνωστηρίου τοποθετείται στις ψηλότερες ταράτσες, εκμεταλλευόμενος την ανεμπόδιστη θέα που αυτές προσφέρουν. (βλ.Π10)
Για την περιήγηση στο ανισοεπίπεδο έδαφος των ταρατσών σχεδιάζεται μια ενιαία διαδρομή
που εκτός από το να ενώνει τα διαφορετικά επίπεδα, παρέχει πρόσβαση, είτε για τους κατοίκους Π20
μέσω των δωμάτων, είτε για τους επισκέπτες από το επίπεδο του δρόμου στις κλειστές και τις υπαίθριες λειτουργίες, οριοθετώντας τες παράλληλα σε σχέση με τον κήπο. Ουσιαστικά, πρόκειται για μια μεταλλική πλατφόρμα σταθερού πλάτους που ελίσσεται γύρω από την κατασκευή και παραλλάσσεται ανάλογα με τα στοιχεία που συναντάει: όταν περνάει πάνω από τον ακάλυπτο μετατρέπεται σε γέφυρα, όταν χρειάζεται να ανέβει σε ψηλότερη ταράτσα μετατρέπεται σε σκάλα κατά μήκος της μεσοτοιχίας, ενώ σε συγκεκριμένες περιπτώσεις διαπερνάει τα δώματα για να αποκαλύψει τη δομή τους στον περιπατητή.(βλ.Π6) Κινείται μεταξύ ταράτσας και κήπου και διοχετεύει τον κόσμο, είτε σε κάποια υπαίθρια λειτουργία, είτε στον κήπο-εφόσον είναι βατός και μη ιδιωτικός-με μικρές μεταλλικές σκάλες.
Τις υπαίθριες λειτουργίες συμπληρώνει ο τρισδιάστατος μεταλλικός κάνναβος που
παραλλάσσεται ανάλογα την πιθανή του χρήση και μπορεί να ενσωματώσει εξοπλισμό όπως στέγαστρο, ή επιφάνεια προβολής. Όμως, η πρωτοτυπία στη σύνθεση του μεταλλικού σκελετού έγγειται στην κατασκευή του πύργου που συγκεντρώνει όλον τον προϋπάρχοντα ηλεκτρομηχανολογικό εξοπλισμό των ταρατσών. Πιο συγκεκριμένα, οι θερμοσίφωνες, οι δορυφορικές κεραίες και οι κεραίες τηλεόρασης που καταλάμβαναν τις ταράτσες, συγκεντρώνονται σε τρεις μεταλλικούς πύργους, που συναρμολογούνται με τέτοιο τρόπο, ώστε να στρέφονται προς την εκπομπή τηλεοπτικού σήματος δημιουργώντας ένα πρωτότυπο “μηχανολογικό” γλυπτό πάνω στις ταράτσες που διαμορφώνει τη νέα κορυφογραμμή. (βλ.Π8)
Π21
Π20