MAĞARABİLİM (SPELEOLOJİ): BİLİMSEL ARAŞTIRMA YAPMAK İÇİN KUVVETLİ BİR ARAÇ1 Paolo Forti, İtalya Mağarabilim Enstitüsü Çeviren: Selin Aydın (ASPEG2), Ender Usuloğlu (ASPEG)
GİRİŞ Genelde mağarabilim, insanın mağarada yapabileceği birçok farklı faaliyeti yapabildiğini açıklayan bir kelimedir. Mağarabilimciler, herşeyden önce, kâşiflerdir, zamanlarının büyük bölümü yeraltında mağaraları keşfetmek ve haritalamak ile geçirirler. Başka meraklar ve dürtüler de insanların yeraltında zaman zaman vakit geçirmesine neden olur; riskin ve maceranın çekimi, doğası bozulmamış yapının verdiği şevk ve son olarak, diğerlerine kıyasla daha az olmakla birlikte, bilimsel araştırma. Bu bağlamda, mağarabilim kendi başına jeoloji, biyoloji, fizik gibi bir bilim dalı değildir, ama insan bilgisine birçok yönden kuvvetle destek olmaktadır. Hatta yeraltı ortamını, doğal laboratuvar sayabileceğimiz ortamların arasında en önemlisi olarak kabul etmek gerekir. Mağaralarda bilimsel çalışma ve araştırma yapmak ve sonuçlandırmak, diğer ortamlara göre daha kolaydır, ki bazı ortamlarda bu çalışmaları yapmak neredeyse imkânsızdır. Mağara ortamından en kolay faydanabilecek bilimsel disiplin olarak aklıma jeoloji dalı gelmektedir; jeoloji dalı genel ya da daha detaylı olarak (hidrojeoloji, stratigrafi, mineraloji v.b.). Hatta, jeolojinin her alanı mağaralarla yakından ilgilidir. Mağaralar gerçek bir çalışma ve araştırma ortamı sunmaktadır. Bu ortam bazen çok derinlere kadar (1500 metreden fazla) gitmektedir. Genel olarak, mağaraların, jeoloji ile yakın ilişkisi diğer bilimsel alanların mağaralara olan merakını kısıtlamaktadır. Oysa herkesin aynı bilimsel merakı ya da fazlasını mağaralarda duyması gerekir. İşte bu makalenin amacı, İtalya’da veya dünyanın herhangi bir yerindeki mağaralarda yapılabilecek başlıca bilimsel araştırmalardan bahsetmek, nicel ve nitel araştırmaların nasıl iyileştirebileceğini göstermektir. MAĞARABİLİMİN (SPELEOLOJİ) BİLİMSEL ARAŞTIRMADA KULLANILMASI Mağaraların kendilerine has özellikleri onları diğer doğal ortamlardan ayırır ve bu nedenle oldukça ilgi çekici ve bilimsel açıdan önemli kılar. Mağaralar, daimi bir toplam karanlık ve azami derecede değişen diğer parametreler (görece nemlilik, ısı v.b) ile karakterize edilen doğal yeraltı ortamlarıdır. Oluştukları kaya yapısı içinde dışarıdan gelebilecek değişkenlerden -mevsimsel veya diğer- azami oranda, hatta hiç etkilenmezler.
1
“Speleology: a powerful tool for scientific research” Paolo Forti, Proceedings of Middle East Speleology Symposium, 2001, sayfa: 110-117 2 ASPEG: Anadolu Speleoloji Grubu, www.aspeg-tr.org