Respons: Yves Leterme
Wij en de sociaal-economische crisis Met interesse heb ik de bijdrage van de Leuvense onderzoeker Koen Abts gelezen. De notie van wantrouwen is in ons politiek bestel brandend actueel. Vaak wordt deze notie in één adem gekoppeld aan die van crisis overal en een gebrek aan leiderschap in de politiek. Buiten de kringen van ons persoonlijk leven en geluk wordt onze beleving in dit tijdsgewricht inderdaad beheerst door de langdurige sociaal-economische crisis in de Eurozone en een groot deel van de wereld, maar ook door de terugval van de electorale posities van de christen-democratie. De misschien toevallige gelijktijdigheid van de twee fenomenen stelt de vraag naar hun wederzijdse beïnvloeding. Nagaan in welke mate de economische teruggang mee oorzaak is van de electorale moeilijkheden van de christendemocratie levert ongetwijfeld leerzame inzichten. Ik wil echter even ingaan op de omgekeerde vraagstelling die voor de samenleving wereldwijd trouwens veel meer relevantie heeft. Namelijk welke rol de christendemocratische doctrine, maatschappelijke visie en praktijk kunnen vervullen in het formuleren van doeltreffende antwoorden op de sociaal-economische crisis.
Doorheen de vele uiteenlopende dimensies van de sociaal-economische crisis die qua intensiteit en gevolgen voor de mensen onder meer geografisch nogal verschillen zien we een viervoudige taakstelling voor de samenleving in het algemeen en de publieke overheid in het bijzonder. Vier ‘uitdagingen’ die vrijwel overal aan orde zijn. 1. Een beter en efficiënter georganiseerd evenwicht tussen vrij initiatief, vrije markt enerzijds en regelgeving anderzijds. Het blinde geloof in de vrije markt is voldoende ontkracht en de overheden hebben met name inzake het toezicht op de financiële markten en de banken nieuwe, strakkere regels en een effectiever prudentieel toezicht uitgewerkt. In de Eurozone worden ook de spelregels van de economische en monetaire unie verstrakt, verduidelijkt en beter toegepast. Anderzijds wordt er ook nagedacht over een meer verstandige omkadering van economische activiteit, want er is soms inderdaad een teveel aan regels waar dat niet gewenst is en een tekort waar spelregels en consequente handhaving ervan nochtans absoluut nodig zijn. Tegelijk stelt zich heel scherp het vraagstuk van het “level playing field” en hoe en op welk niveau afdwingbaarheid
16
Wij en de sociaal-economische crisis
van noodzakelijke regelgeving kan worden gewaarborgd. Uiteraard is ook het vraagstuk van een verstandige allocatie van bevoegdheden en verantwoordelijkheden over de verschillende niveaus van het multilevel government heel actueel, in eigen land, maar ook internationaal en op wereldvlak. 2. Afdwingbare afspraken inzake vermindering van de uitstoot van broeikasgassen en duurzaam gebruik van natuurlijke rijkdommen. Wie een tijdslijn uitzet die enkele eeuwen teruggaat in de tijd en op die lijn de kwantitatieve evolutie uitzet van het gebruik en verbruik van natuurlijke grondstoffen en hulpbronnen, van de economische ontwikkeling en van de vervuiling, zal merken dat wij sinds enkele tientallen jaren een ontwikkeling doormaken die gewoon onhoudbaar is. Onnoemelijk veel is er al over geschreven, vergaderd en gediscussieerd. Tot nu zonder betekenisvol resultaat; de schuld daarvoor ligt niet op de eerste plaats in het Europese kamp. De schade, inzake bijvoorbeeld gezondheid en voedselproductie, is ook vanuit economisch opzicht onoverzienbaar aan het worden. 3. De strijd tegen armoede en discriminatie. Ondanks de trendmatige groei van gemiddeld rond de twee procent op jaarbasis sinds 1980, is over dezelfde tijd de ongelijkheid toegenomen. In veel, ook Europese landen, neemt de armoede snel toe. Het feit dat in ons land deze ontwikkeling zich bij uitzondering niet of veel minder voordeed, maskeert de vaststelling die wereldwijd geldt. Ook in groeilanden is de situatie er vaak enkel of op de eerste plaats voor de meer begoeden (meer) op vooruitgegaan. Hoewel een zekere mate van ongelijkheid mits voldoende sociale mobiliteit onvermijdelijk en zelfs tot op zekere hoogte wenselijk is in een vrije markteconomie, is armoede daarentegen naast in de regel onrechtvaardig ook een rem op welvaartsgroei en ontwikkeling. Armoede leidt tot minder integratie en deelname aan de samenleving en dus minder groeikracht. Overigens is ook achteruitstelling op basis van geslacht, ras, enzovoort, wereldwijd nog altijd actueel en een bron van gemiste groeikansen. 4. Mensen sterker maken. De almaar versnellende, voortdurende verandering is vandaag de enige constante en zekerheid. De samenleving is zeer complex geworden en de vaardigheden vereist om economisch en maatschappelijk mee te kunnen zijn evenredig toegenomen. In een normale levensloop gaat elke mens nu door verschillende, noodzakelijke, opeenvolgende fasen van leren en aanpassen. Dit vergt inzake onderwijs en vorming meer middelen die ook anders moeten worden aangewend. Ook op andere vlakken moeten de sociale cohesie en de mondigheid van alle mensen worden bevor-
Wij en de sociaal-economische crisis 17
derd. De ontrafeling van de natuurlijke samenlevingsverbanden, de verzwakte positie van verbindende instituten en de druk op het middenveld moeten aanzetten tot meer aandacht voor en investeringen in eigentijdse vormen van samenleving. Subsidiariteit, rentmeesterschap, solidariteit en personalisme zijn basisbegrippen van de christendemocratie, niet toevallig een jongere politieke ideologie dan liberalisme en socialisme. Die basisbegrippen veruitwendigen ook onze visie op mens en samenleving. Ze bieden de meest passende en doeltreffende antwoorden op de vier cruciale aspecten van de huidige sociaal-economische crisis. Doorheen de wisselende electorale conjunctuur en in deze moeilijke tijden moet dit ons een houvast bieden in ons politiek engagement. [Yves Leterme is adjunct-secretaris-generaal van de OESO en voormalig eerste minister van BelgiĂŤ]
18
Wij en de sociaal-economische crisis