CD&V-senioren 2012
SAMEN
TOEKOMST
MAKEN
Jaarverslag senioren.indd 1
4/09/12 15:39
Inhoud Samen toekomst maken p. 3 An Hermans, algemeen voorzitster CD&V-senioren
Verbinden en vieren p. 4 Waarom een seniorenbeweging in CD&V 20 jaar CD&V-senioren: herinneren, danken en ‌ vooruitzien
Senioren en actief burgerschap p. 8 Actief burgerschap Politieke participatie
Senioren inbegrepen Informatie en communicatie Publieke ruimte Basismobiliteit van de senioren garanderen Solidariteit en verantwoordelijkheid tussen de generaties.
p. 13
Verzorgen p. 16 Professionele zorg Thuiszorg Vermaatschappelijking van de zorg
Een sterk lokaal ouderenbeleid: solidair en verantwoordelijk
p. 18
CD&V-senioren en de Europese horizon
p. 20
Gemeentelijk beleid Provinciaal beleid
Regionaal ESU-congres Straatsburgreis 2012: Europees jaar van actief ouder worden
Wilt u meewerken? p. 22
2
Jaarverslag senioren.indd 2
4/09/12 15:40
SAMEN TOEKOMST MAKEN De CD&V-senioren bestaan 20 jaar. Solidariteit en verantwoordelijkheid: dat is het vertrekpunt van de seniorenbeweging. Het is ook het dubbele spoor langs waar thema’s besproken en beleidspunten verdedigd worden. Van het lokale niveau tot in Europa. De CD&V-senioren plaatsen kritisch, vernieuwend en toekomstgericht het ouderenbeleid en de ouderenzorg in het hart van de Christendemocratie. In een doelgroepgericht vertolken en bespreken van concrete beleidsaspecten. In een zoeken naar hedendaagse manieren om onze democratie te verbeteren en te vernieuwen. In een versterken van eigen kracht en weerbaarheid. In een verruiming van inzichten en kansen op verbondenheid. Meest te waarderen -zowel door onszelf als door onze organisatie- is het netwerk van gesprek, wederzijds leren, uitwisseling, participatie en betrokkenheid. Een netwerk van vaak hooggekwalificeerde mensen met ervaring en engagement. Dat netwerk is permanent. Het heeft maar één doel: met volle overtuiging en inzet werken aan een samenleving gebaseerd op rechtvaardigheid, in een grote verbondenheid, ook met kwetsbare mensen. Dat netwerk is de permanente uitdrukking van actief en geëngageerd burgerschap. Verbinden, versterken… zijn het in-en uitademen van onze beweging. We hebben redenen om te danken en te vieren. En om onze solidariteit kracht bij te zetten. In gezinnen en buurten. In een fair
systeem voor het behoud en de versteviging van onze sociale zekerheid. In een samen vorm geven aan een warme leeftijdsvriendelijke samenleving in permanente dialoog met beleidsvoerders. In het bijzonder danken wij onze parlementsleden en leden van de regeringen, op wie we steeds beroep kunnen doen. De voorliggende brochure bieden wij u aan als een echo van onze werking in het voorbije werkjaar. Een kleurige regenboog van activiteiten. Gespannen naar de toekomst. Actief burgerschap over generaties heen. Wij wensen u veel leesplezier. Wij danken u voor uw bijdrage in onze werking.
An Hermans Voorzitster CD&V-senioren
AN HERMANS “ Verbinden, versterken… zijn het in-en uitademen van onze beweging.”
3
Jaarverslag senioren.indd 3
4/09/12 15:40
verbinden
en vieren
Waarom een seniorenbeweging in CD&V Hoe het begon
Eind jaren 80 van de vorige eeuw kwam er in heel de samenleving protest van ouderen omdat zij door aanstuivende jongeren werden verdrongen. Binnen die brede participatiedrang kwam ook binnen de CVP -nu CD&V- een seniorenwerking op gang. Het grote doel: in partij en beleid de thema’s die ouderen aanbelangen, zoals pensioenen, gezondheidszorg en intergenerationele rechtvaardigheid aan bod brengen en ijveren voor hun actieve deelname aan het maatschappelijk leven en ook aan de politiek.
vroeger; wij zijn het vandaag nog steeds. De meesten onder ons hebben nog niets van hun idealen verloren. Op ons, senioren, zal de partij steeds kunnen rekenen” zegt Hubert Van Wambeke, ere-senator en reeds vele jaren voorzitter van de CD&V-senioren voor de provincie Oost-Vlaanderen. Hij hield nauwgezet de ontwikkeling van de seniorenwerking bij.
Drie voorzitters
De eerste voorzitter was ere-senator Roger Windels (1924-1996). Hij werd na een paar jaar opgevolgd door ere-volksvertegenwoordigster Godelieve Devos. In 2007 werd An Hermans tot voorzitter verkozen.
Enthousiaste vrijwilligers
“Wij zijn fier op wat wij gepresteerd hebben… Sommigen onder ons hebben in de jaren 50 mee aan de wieg gestaan van de CVP-jongeren en dan in de jaren 90 mee geholpen aan de start en de uitbouw van de CVP-senioren. Daarmee is de politieke cirkel rond. Wij waren de militanten van 4
Jaarverslag senioren.indd 4
Een dankbaar gesprek over het verleden en...een dynamische kijk naar de toekomst. Dat tekent ons bezoek ten huize van mw. Windels op 12 januari 2012. Naar aanleiding van het 20-jarig bestaan van de CD&V-senioren namen voorzitter Michel Bossuyt en secretaris Arnoud Roets contact op met de familie Windels. Roger Windels (1924-1996) gedreven politicus, senator en vele jaren burgemeester van Torhout was immers mede-stichter en eerste voorzitter van de seniorenbeweging in CD&V.
4/09/12 15:40
Een seniorengeleding: geen toversleutel voor participatie in beleid en partij. Momenteel is de seniorenbeweging in CD&V uitgebouwd als een ‘geleding’ parallel aan JongCD&V en Vrouw en Maatschappij. Dat betekent dat een doelgroepgerichte, relatief autonome werking aan bod kan komen binnen de algemene ledenwerking van CD&V. Op alle niveaus. In de beleidsstructuren is een vertegenwoordiging gegarandeerd. Hebben senioren ook impact op dat beleid? In de publieke opinie komt het wel eens over alsof ouderen te fel wegen op het beleid. Voorzitster An Hermans onderstreept echter herhaaldelijk dat daar bij bestuursbeslissingen, in de samenstelling van partijstructuren, in gemeente- en provincieraden, in regeringen en de vele werkgroepen voor beleidsvoorbereiding weinig van te merken is. ‘Een mooi netwerk van bestuursleden in heel Vlaanderen, informatiesessies, discussies, vorming, overleg met mandatarissen zijn allemaal geen garantie om de bekommernissen en participatievragen van senioren ook effectief in partij en beleid te realiseren. De ruimte voor impact van vrijwilligers - zeker van ouderen, die niet meer professioneel actief zijn - is bijzonder beperkt’ zegt An Hermans. Het gaat vooral om een cultuur van openheid en betrokkenheid waarin beleidsvoerders ruimte scheppen voor respectvolle dialoog die ook naar resultaten leidt. Dat vraagt van senioren een bestendige inzet.
Meerwaarde van CD&V-senioren in partij en samenleving De betekenis en waarde van een doelgroepgerichte werking naar senioren ligt in: • een gemeenschappelijke identificatie van de ouderenproblematiek en van het ouderenbeleid in de samenleving, op de verschillende beleidsniveaus en in de beleidsprocessen; • het stimuleren van verbondenheid in en tussen generaties ( sociale cohesie) als een basis voor een toekomstgericht beleid; • het bevorderen van actief burgerschap; het versterken van ouderen om actief te participeren aan het beleid en het sensibiliseren van beleidsmakers voor de beleving en ervaring van ouderen; • het deelnemen aan en het betrekken van ouderen in bewegingen en netwerken (CD&V, ouderenverenigingen, vrijwilligerswerk. Vlaamse Ouderenraad, provinciale en gemeentelijke raden, AGE platform, Europese Senioren Unie (ESU) • het zichtbaar maken en interpreteren van een zelfverstaan van ouderen en van ouder worden als een dimensie in de levensloop waarbij elke persoon respect verdient en ook kwetsbaarheid, zwakte, tekort en verlies deel uitmaken van het leven en samenleven
(Naar: Actueel. Informatieblad van de Vlaamse Ouderenraad, Jaargang 13,3)
5
Jaarverslag senioren.indd 5
4/09/12 15:40
20 jaar CD&V-senioren: herinneren, danken en … vooruitzien Het werkjaar 2011-2012 was een feestjaar. Een verjaardag vieren betekent: herinneren, danken en …vooruitzien. Dat hebben we herhaaldelijk gedaan. In Brussel, in Leuven, in Kortrijk, in Oostende, in Hasselt, in Roeselare, in Sint-Katelijne-Waver, in Brugge… Anders. Nieuw. Hoopvol. Eén van de topmomenten was ‘Samen toekomst maken’ op 19 april in het Vlaams Parlement. ’Wij willen vooruitzien in verantwoordelijkheid en solidariteit’ zei huidig voorzitster An Hermans bij de viering van de 20-ste verjaardag van de CD&V-senioren. Tweehonderdvijftig aanwezigen genoten van een gevarieerd programma met Europees president Herman Van Rompuy, CD&Vvoorzitter Wouter Beke, meerdere deskundigen en vele getuigenissen. Feest was er ook om engagement en verbondenheid. Met ’de zotte morgen’ van Zjef Vanuytsel en …een heerlijke Boomse verjaardagstaart die Ludwig Caluwé, gastheer in het Vlaams Parlement aansneed. De aanwezigheid van ESU-voorzitter Dr. Bernhard Worms gaf aan de samenkomst een internationale toets. Ook een toekomstgericht lokaal ouderenbeleid stond centraal.CD&V-senioren ijveren in iedere gemeente voor een aantal concrete beleidspunten op het vlak van zorg, participatie en inclusief ouderenbeleid (mobiliteit, levenslang leren, veiligheid, wonen ….).
‘Wij pleiten niet zozeer voor meer zestigplussers in de politiek’zei algemeen voorzitster An Hermans. ‘Veel belangrijker is een dynamische mix van mensen van alle leeftijden met een gemeenschappelijke ambitie: een leefomgeving uitbouwen waar jong en oud zijn/haar leven maximaal kunnen ontplooien, die mensen versterkt en verbindt om de toekomst aan te durven’. Vlaams parlementslid Griet Coppé, OCMWraadslid Liliane Trienpont (Edegem) en Walter Brusselaars, raadgever bij de minister van Welzijn brachten voorbeelden aan van beleidspunten waar wij voor en met ouderen het verschil kunnen maken: door het werk van de vele mantelzorgers te erkennen en te ondersteunen, door dagopvang, voorzieningen als sociale restaurants, hulp bij kleine karweitjes… te voorzien als ondersteuning van de wens om zolang mogelijk thuis te zijn. Niettemin: er zijn grenzen aan de thuis- en mantelzorg. Thuiszorg zal nooit de vele noden aan betaalbare en kwaliteitsvolle woonzorgcentra vervangen. Al die aspecten van zorgbeleid zijn weliswaar maar één luik van het beleidsspectrum dat senioren belangrijk vinden. De brede bedding van voorwaardenscheppende voorzieningen inzake toegankelijkheid, informatie, cultuur, inrichting van het openbare domein…. maken van een leefomgeving een onthalende, vriendelijke en warme samenleving voor elke leeftijd. Daarbij willen senioren een inbreng doen en een grote rol spelen.
6
Jaarverslag senioren.indd 6
4/09/12 15:40
Jaar op jaar toenemende interesse en stijgend lidmaatschap Ook dit jaar nam het ledenaantal CD&Vsenioren verder toe. Een goed uitgebouwde structuur en overleg in provincies en regio’s tot op het lokale niveau maken dergelijke groei mogelijk. En ook vanuit de andere richting: goede werkende afdelingen maken een sterk regiobestuur en die besturen zorgen op hun beurt voor verdere uitwisseling van goede ideeÍn en succesvolle activiteiten.
Evolutie ledenaantal 2002-2012 16000
2002
14000
2003
12000
2004 2005
10000
2006
8000
2007
6000
2008 2009
4000
2010
2000
2011
0 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012
4500
2012
Evolutie per provincie
4000 3500 3000 2500 2000 1500
1000 500
2010 2011 2012
0
7
Jaarverslag senioren.indd 7
4/09/12 15:40
Senioren en
actief burgerschap
Actief burgerschap Wie in diverse publicaties de resultaten van onderzoek over ‘ouderen NU’ bekijkt heeft het niet moeilijk om stereotyperingen van de ‘rustende oudere’ die afhankelijk is van jongeren en verzorgd moet worden, te ontkrachten of te relativeren.
Niettemin wordt dat geten als het in debatten gaat over de druk van zing op gezondheidszorg en
Vrijwilligerswerk en sociaal engagement
Daarom is het belangrijk dat ouderen ook op een gestructureerde manier hun maatschappelijk engagement kunnen vertolken. Beeldvorming over ouderen, ouderenbeleid, empowerment van ouderen kan niet alleen gericht zijn op zorg en zelfzorg, gezondheidspreventie, informatie en dienstverlening voor zorgbehoevenden. Ouderen verwachten op de eerste plaats dat ouderenbeleid (en bijgevolg ook opleidingen van deskundigen ter zake) gericht is op het bevorderen van autonomie, zelfbeschikking, sociale cohesie…van en met ouderen.
Zestigplussers van vandaag maken gebruik van de mogelijkheden die de verworven nieuwe levensfase hen biedt. Trendwatchers zien ons bij voorkeur als nieuwe kapitaalkrachtige levensgenieters. Als consumenten nemen ouderen deel aan het economisch leven. Velen zijn ook bijzonder actief in het vrijwilligerswerk en in de informele zorg. In kinderopvang, buurtwerk, verenigingen, tal van maatschappelijke initiatieven van erfgoed over voetbalploegen naar scholen en kerkfabrieken. Hun inzet maakt een essentieel deel uit van de welvaart en levenskwaliteit van de huidige en toekomstige generaties. Bovendien heeft vrijwilligerswerk en sociale inzet vele aantoonbare positieve effecten op ouderen, zoals een betere subjectieve welzijnsbeleving en een grotere zelfwaardering. Vrijwilligers zijn o.a. minder bedreigd door eenzaamheid en hebben een groot gevoel van ‘welbevinden’. Vanuit maatschappelijk perspectief brengt betrokkenheid in vrijwilligerswerk extra economische en sociale waarde, dat erkent vrijwel iedereen.
vaak verweer eens de vergrijpensioenen.
Actief burgerschap en levensloop
Vanuit het oogpunt van de persoonlijkheidsontwikkeling wordt burgerschap dan één facet van de veelvoudige ‘taken en kansen’ doorheen de levensloop. Naast en mede deel uitmakend van een spectrum van taken en kansen dat we het hele leven meedragen (familie en relaties, zelfontplooiing, gezondheid, wonen, beroep en vrije tijd, zelfverstaan en zingeving….). Dat betekent ook dat ‘actief burgerschap en sociale inzet ’ geconditioneerd zijn door vele factoren.
8
Jaarverslag senioren.indd 8
4/09/12 15:40
Collega’s uit nieuwe Europese lidstaten (Roemenië, Litouwen…) vertellen ons dat een actief engagement in verenigingen, in politieke partijen, in zorg… tal van hindernissen kent. Wie jarenlang geleefd heeft in een regime van verplichting en controle aarzelt om in een dynamische relatie met medeburgers en overheden te gaan en…als het inkomen te beperkt is , wordt elk half uur vrije tijd besteed om dat inkomen aan te vullen om te kunnen ‘overleven’. Belangrijk draagvlak en motor voor dat burgerschap is uiteraard de kracht –of zwakte – van een ‘civil society’ (middenveld). Ook in onze sterk geïndividualiseerde samenleving en flitsende internetcommunicatie blijven ‘levende en be-levende verbondenheid’ te bevorderen voorwaarden voor de ontwikkeling van actief burgerschap.
Actief burgerschap en vermaatschappelijking van de zorg
Drie voorwaarden zijn noodzakelijk opdat mensen zich als ‘actieve burgers’ zouden kunnen engageren: de confrontatie met een ‘nood’, een vraag; beschikken over mogelijkheden (vaardigheden, capaciteiten) tot het beantwoorden van die vraag en ervaring van verbondenheid.
Die drie voorwaarden staan in wisselwerking. Een maatschappelijke nood of concrete vraag en de capaciteit om daaraan te beantwoorden leiden niet automatisch tot een antwoord. Het gevoel verbonden te zijn met anderen en ingebed te zijn in een bredere gemeenschap is eveneens belangrijk. Die voorwaarden komen overigens niet ‘plots’ tot stand. Ze moeten ‘groeien’… Verenigingsleven is bevorderlijk voor het samenwerken met anderen, het mobiliseert mensen rond maatschappelijke thema’s, het bevordert solidariteitsgevoelens en verhoogt de politieke interesse en politieke kennis. Democratisch burgerschap wordt vooral al doende geleerd, positieve ervaringen met participatie zijn er de grootste kracht van. Sociaal en politiek engagement liggen in wezen heel dicht bij elkaar. Seniorenbewegingen kunnen daarom een heel belangrijke en noodzakelijke rol spelen in het vorm geven van de nieuwe uitdagingen die de demografische veranderingen op het vlak van sociale cohesie, zorg, inrichten van de openbare ruimten aan ons stellen.
9
Jaarverslag senioren.indd 9
4/09/12 15:40
Politieke participatie Wacht niet op een G 1000.
Onze representatieve democratie kraakt en kreunt. Maar de creativiteit –ook die van ‘ingenieurs’ van sociale en politieke processen- lijkt onuitputtelijk. Nieuwe vormen om ‘afwezige burgers’ te betrekken bij de politiek liggen voor. In België werd de G1000 een topper in de media-aandacht. Dergelijke initiatieven worden wel eens weggewuifd als dure spelletjes van intellectuelen die hun neus ophalen voor verkiezingscampagnes, maar niettemin rechtstreeks invloed willen hebben op het beleid. Dan wordt verwezen naar het mandaat van de kiezer en de mogelijkheid om verkozenen na een legislatuur ‘af te rekenen’ op resultaten. We bekijken die nieuwe initiatieven liever positief. Als inspiratie. Als uitdrukking ook van telkens nieuwe hoop om samen de samenleving beter te maken.
Daarom past het kanttekeningen te maken bij initiatieven zoals de G 1000. Ze zullen onze representatieve democratie niet vervangen. De eerste taak van verkozen besturen is overigens dit model te optimaliseren. Dat vraagt structuren, methoden en technieken voor inspraak en betrokkenheid maar vooral een cultuur van respect, gedeeld perspectief, kwetsbaarheid. Zowel van de kant van overheden als van burgers. Dat realiseren is een dagelijkse uitdaging. Vele senioren-vrijwilligers zetten zich binnen onze partij met interesse en engagement in om die betrokkenheid te realiseren en te kanaliseren naar concrete beleidspunten. Zonder te wachten op de G 1000…
KOESTER JE BUREN
Ze zorgen hier goed voor mij’ zegt Mia… Bij ‘hier’ maakt ze een grote cirkel met het hoofd. Ze bedoelt haar medebewoners in het appartementsgebouw. Het is een prachtig netwerk. Bij mevrouw Jansens gaat Mia een praatje slaan. Rita brengt haar thuis na een bezoek bij de kapper. Geert zet de vuilniszakken op straat en doet af en toe boodschappen als ze weer eens wat vergat bij de wekelijkse bestelling….Mia is 93 en één van mijn overburen.
De kleine diensten van familie en buren maken het mogelijk dat zij haar grote wens om ‘thuis’ te blijven wonen, kan waar maken. Thuis dat is niet de plek waar ze geboren en getogen is. Ze is in haar leven verhuisd, mee met het beroep van haar man. Na zijn overlijden, nu bijna 20 jaar geleden, woont zij alleen. Telkens en telkens vertelt zij over hem en toont zij fier de herinneringen die zij van hem bewaart. Mia is een dappere oude dame…maar zonder de sociale betrokkenheid van haar buren en een beetje hulp zou ze het niet redden. Heel concrete diensten, kleine gebaren…: in de drukte en het dagelijkse werk hebben we de indruk dat we ze ‘tussendoor’ doen, dat ze ‘geen tijd’ vragen. Voor haar en voor zoveel ouderen zijn ze zo noodzakelijk als zuurstof. Kiezen voor het bevorderen van ‘de vermaatschappelijking van de zorg’ betekent dat woning en woonomgeving een plek zijn om graag thuis te komen met een venster op cultuur en samenleving en ….dat kleine diensten een plaats hebben in het spontane netwerk van familie en buren. ‘Vermaatschappelijking van de zorg’ is dan geen besparingsmaatregel maar een positieve keuze om wonen en zorg een medemenselijk gezicht te geven.
10
Jaarverslag senioren.indd 10
4/09/12 15:40
Actieve politieke participatie in partij en beleid
Aan onze partij vragen we dat • ze de rol die zestigplussers – vooral als vrijwilligers- in de partij spelen meer onderkent en ondersteunt; • in de partijstructuren meer ruimte schept voor gegarandeerde vertegenwoordiging van zestigplussers (in besturen meer vertegenwoordigers, representatief voor leeftijd van leden); • er zorg voor draagt dat ‘een redelijke mix van leeftijden’ op lijsten daadwerkelijk wordt gerealiseerd en dat de ondersteuning van kandidaten bij de provincie-en gemeenteraadsverkiezingen kan resulteren in een redelijke vertegenwoordiging in raden en uitvoerende mandaten; • bij Vlaams en federale verkiezingen ten minste één zestigplusser een verkozen mandaat als volksvertegenwoordiger, senator…kan opnemen; • bevordert dat bij ontbreken van verkozen kandidaten een eventuele coöptatie toevertrouwd wordt aan een zestigplusser (huidige situatie: in Kamer en Senaat: geen zestigplusser). We hechten groot belang aan directe betrokkenheid van senioren bij beleid en besluitvorming. “Niet over ons, maar met ons” zeggen senioren. Dat kan op vele manieren: door vertegenwoordigende mandatarissen maar ook door tal van andere vormen van betrokkenheid. We kiezen voor diversiteit, respect en een kwalitatieve benadering. We rekenen erop dat zowel senioren als jongere kandidaten de belangen en bekommernissen van elke generatie in een ‘leeftijdsvriendelijke gemeente’ verdedigen.
Actief burgerschap op onze themadagen
Als burger, als lid van een gemeenschap gaan senioren niet ‘op rust’. Deelnemen aan het maatschappelijk leven vinden we zo noodzakelijk als in- en uitademen.Met gemeenteraads- en provincieraadsverkiezingen in het verschiet moeten we de demografische ontwikkelingen, de kracht en ook de kwetsbaarheid van mensen in het centrum van onze aandacht plaatsen. De CD&V-senioren willen dat lokale besturen inzetten op zorg zowel voor thuis als in voorzieningen; op veiligheid, mobiliteit, toegankelijkheid en alle sectoren die het leeftijdsvriendelijke samenleven bevorderen. En vooral…samen MET ouderen spreken, plannen en handelen. We hebben het lokale beleid de voorbije jaren herhaaldelijk aan de orde gesteld. Wat verwachten ouderen? Hoe willen ze participeren? Wat bieden zij het samenleven? Antwoorden op die vragen worden ons geboden door tientallen onderzoeken en publicaties. Provincies en gemeenten kunnen ze consulteren en vertalen naar de eigen beleidscontext. Kennis, weet hebben van behoeften en van de context waarin het beleid moet gevoerd worden, zijn voorwaarden voor effectief beleid. Maar er is meer. Er is de nood van mensen aan betrokkenheid. Daarom hebben in tal van gemeenten beleidsvoerders zelf aan de bevolking gevraagd: Wat moet er beter? Waaraan moet zeker aandacht gegeven worden? Ook seniorenvoorzitters stuurden vragenlijsten rond. De antwoorden kunnen richtinggevend zijn bij het opstellen van programma’s en latere beleidsplannen. In afdelingen en vooral in regio’s werden besprekingen gevoerd, vaak met bevriende seniorenorganisaties over de verwachtingen naar de komende verkiezingen.
11
Jaarverslag senioren.indd 11
4/09/12 15:40
In meerdere locaties gingen CD&V-senioren aan het werk om concrete knelpunten in kaart te brengen. Diverse aspecten van ouderenbeleid op lokaal vlak kwamen aan bod: woonzorg; armoedebestrijding; inclusief beleid op het vlak van mobiliteit, levenslang leren, inrichting van de openbare ruimte, informatie en participatie… Speerpunten van het seniorenbeleid worden besproken op tweemaandelijkse ‘themadagen’. Hierop nodigen we politici, wetenschappers en/of ervaringsdeskundigen uit om een thema vanuit de nieuwste invalshoeken toe te lichten en met de – telkens ongeveer 140aanwezigen in dialoog te gaan. Herhaaldelijk krijgen de thema’s een voorbereidend of opvolgingsgesprek in regio’s en afdelingen. We vormen aldus een levende draaischijf voor participatie en communicatie voor enkele honderden CD&V-senioren die betrokken zijn in deze informatie – en vormingsprocessen.
12
Jaarverslag senioren.indd 12
4/09/12 15:40
Senioren
inbegrepen De CD&V-senioren kiezen voor een inclusief beleid, een beleid dat de seniorentoets kan doorstaan op alle ‘levensdomeinen’, gaande van toerisme, sport, cultuur en levenslang leren over wonen, mobiliteit en verkeer, veiligheid, ruimtelijke ordening, informatie en communicatie… . Het doel daarbij is te komen tot echte leeftijdsvriendelijke gemeenten.
Publieke ruimte
Informatie en communicatie
Ze gingen hierover in gesprek met CD&Vvoorzitter Wouter Beke, minister van mobiliteit, Hilde Crevits en lieten zich door de burgemeester en schepenen van Deinze rondleiden in de stad die onlangs de prijs van de publieke ruimte in ontvangst mocht nemen. CD&V-seniorenvoorzitter An Hermans dankte voor de gastvrijheid en mocht naast de uitgelezen groep beleidsverantwoordelijken ook tal van senioren uit Oost- en West-Vlaanderen welkom heten.
De jongste tijd zijn heel wat Sociale Huizen tot stand gekomen. Dit biedt perspectieven voor een nog betere – laagdrempelige en toegankelijke - dienstverlening naar de burgers ... .De vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten ontwikkelde een charter toegankelijke lokale dienst- en hulpverlening. Centraal hierbij staan 7 aandachtspunten of 7B’s: Bereikbaarheid, Bekendheid, Begrijpbaarheid,Betrouwbaarheid, Bruikbaarheid, Beschikbaarheid, Betaalbaarheid. We roepen de lokale overheden op deze charter mee te ondertekenen. De dienstverlening vanuit het sociale huis dient overigens ruimer gericht te zijn, dan enkel op het ‘zorgdomein’.
Een publieke ruimte, zo ingericht dat ze een uitnodiging is voor iedereen, jong en oud, om buiten te komen, een praatje te maken met de buren, te winkelen, zich te ontspannen… . Dat zijn centrale aandachtspunten voor het lokale beleid en bijzondere bekommernissen voor senioren.
Minister Crevits herinnerde er onder andere aan dat bij het herinrichten van straten, CD&V het STOP-principe wenst toe te passen, zodat straten ook voor stappers en trappers uitnodigend zijn. Hopelijk leidt dit er ook toe dat we de auto gemakkelijker laten staan bij afstanden van minder dan 3 kilometer.
13
Jaarverslag senioren.indd 13
4/09/12 15:40
In een panelgesprek gaven Vlaamse parlementsleden goede voorbeelden van meer toegankelijkheid, leefbaarheid en samenhang die zij als lokaal mandataris konden realiseren in hun gemeente. Voorzitter Wouter Beke riep de vele lokale CD&V-mandatarissen op zich te engageren om te blijven investeren in de publieke ruimte. “De plaatsen waar mensen samenkomen, dat zijn en blijven de plaatsen waaraan CD&V speciale aandacht wil besteden. Het lokale beleid speelt hierin een zeer grote rol.” Wouter tekende als eerste het charter voor de publieke ruimte dat voorgesteld werd.
Basismobiliteit garanderen Op de vergadering van het algemeen bestuur van de CD&V-senioren (10.01.12) werd de mobiliteitsproblematiek van senioren besproken. In het bijzonder werd aandacht geschonken aan mogelijke besparingen voor De Lijn in het kader van de begrotingscontrole 2012. Volgende punten kwamen in de bespreking aan bod: 1. Een goed aanbod van toegankelijk en betaalbaar openbaar vervoer is voor ouderen een voorwaarde en kans om mobiel te blijven, deel te nemen aan diverse facetten van het maatschappelijk leven en mensen te ontmoeten. CD&Vsenioren vinden dat de overheid daartoe de nodige basisvoorzieningen moet garanderen.
2. In de discussie over ‘kosteloze abonnementen’ voor 65-plussers vinden de CD&V-senioren dat: in het kader van besparingen en rationaliseringen in De Lijn de veralgemeende kosteloosheid van de abonnementen eveneens ter sprake moeten kunnen komen: • onderzoek moet gebeuren naar het gebruik van het openbaar vervoer en de effecten van de kosteloosheid; • bij het uitwerken van alternatieven het voorzien in een veralgemeend basis aanbod voor De Lijn een prioriteit moet zijn; • de bijdrage van de gebruikers best zou gebeuren in de vorm van een ‘laagprijzig basisabonnement’ en dat correcties voor draagkracht – indien nodig - kunnen aangeboden worden door gemeenten, OCMW’s… 3. De CD&V-senioren bespreken deze mobiliteitsproblematiek verder op lokaal vlak. De CD&V-senioren nodigden minister Crevits ook uit op de themadag van 14 februari in Brussel “De basismobiliteit van senioren garanderen. Welke bijdrage kan het Vlaamse beleid hiertoe bieden?” De minister gaf een duidelijk beeld van het beleid dat ze wil voeren en ging verder in op suggesties en vragen over doelstellingen ivm mobiliteit, over de MOBIB-kaart, over het gebruik van het openbaar vervoer, over de kostendekkingsgraad van de Lijn .. .
14
Jaarverslag senioren.indd 14
4/09/12 15:41
Solidariteit en verantwoordelijkheid tussen de generaties Cruciaal is een gedeeld toekomstperspectief. Breder en groter dan het belang van een generatie. Wij weten dat een dialoog over generaties heen mogelijk is… als ook de perspectieven gedeeld worden.
Wie heeft zin in een generatiestrijd?
Overigens roepen de beleidsinitiatieven van minister Vandeurzen meerdere uitdagingen inzake solidariteit tussen de generaties op. Denken we maar aan initiatieven rond bevorderen van thuiszorg, vermaatschappelijking van de zorg, dementievriendelijke stad… Telkens weer gaat het niet alleen om ouderen, maar om een samenspel tussen generaties. Daarbij leggen we de nadruk op ‘een nieuwe cultuur’ omtrent ouder worden. Een beleid dat inclusief aandacht geeft aan ‘actief ouder worden’ vraagt aandacht voor typische levensloopaspecten in vrijwel alle beleidsdomeinen. In elk geval: wonen, mobiliteit, cultuur en communicatie.
Zestigplussers herkennen zich niet in een maatschappij waarin generaties tegenover elkaar staan en als strijdende partijen hun gelijk betwisten. Zij delen de versmallende blik die de maatschappelijke tegenstellingen projecteert in generatieconflicten niet. Zij kennen de ervaring van ‘iedere generatie strijdt voor haar belangen’niet. Zij leven niet met oogkleppen en weten best dat ingrijpende maatregelen nodig zijn om onze welvaart en ons sociaal model te redden. En dat iedereen in onze samenleving een deel te dragen krijgt. En zij weten best wat het is : werken opdat komende generaties het zo goed –of zelfs beter- zullen hebben.
15
Jaarverslag senioren.indd 15
4/09/12 15:41
verzorgen In een warme, solidaire samenleving krijgen hulp- en zorgbehoeften van de bevolking een antwoord in een adequaat zorg- en gezondheidsaanbod. Zelfzorg, familiezorg, informele en professionele zorg zijn complementair.
Professionele zorg Toegankelijke, kwaliteitsvolle en betaalbare zorg is een bestendige bekommernis voor overheden, zorgaanbieders en vragers. Minister Jo Vandeurzen nam het voorbije jaar tal van initiatieven in de sector van de professionele zorg. Een greep hieruit: • De mogelijkheid tot opvang van ouderen in dagverzorgingscentra werd verhoogd. De huidige 149 dagverzorgingscentra zijn verbonden aan woonzorgcentra. Maar dat hoeft niet langer. Gebruikers van de diensten voor gezinszorg zullen voortaan ook opgevangen kunnen worden in alleenstaande dagverzorgingscentra. Op termijn moet er volgens minister Vandeurzen in elke gemeente minstens één dagverzorgingscentrum komen. • Pilootprojecten, zoals CADO (collectieve autonome dagopvang): Hier kunnen ouderen in Vosselaar overdag terecht in een doodgewoon huis waar ze samen met andere gasten dagdagelijkse zaken doen.. CADO is er bij de basisontstaan en wordt gedragen door mensen uit de
praktijk. Iedereen bij het OCMW heeft zijn schouders er mee onder gezet, van de administratie en de sociale dienst tot de poetsvrouwen en de verzorgsters. De reacties die men krijgt van de opgevangen personen en die van de familieleden, zijn allemaal positief: het financieel-economische plaatje van de vergrijzing, de handen die de zorg te kort zal komen, de vereenzaming van veel oudere mensen, de soms zware last op de schouders van de mantelzorgers, het dalend potentieel van mantelzorgers en het drempelverlagende effect van een opvang om de hoek, het project biedt er een antwoord op. Ook de omwonenden vinden het een goed initiatief en kloppen zelfs eens aan om een bloemetje te brengen. CADO werkt dus ook versterkend voor een buurt of een dorp. • Vlaanderen kent een sterk uitgebouwde thuiszorg. De vergrijzing van de bevolking maakt niettemin dat een toenemend aantal ouderen omwille van een complexe zorgvraag nood hebben aan residentiële zorg. Het aanbod residentiële ouderenzorg is reeds sinds geruime tijd te beperkt om aan de vraag ernaar tegemoet te komen. Voor voldoende initiatief in residentiële ouderenzorg was een uitbreiding van de federale programmatie voor RVT’s absoluut noodzakelijk. Vlaanderen krijgt nu 1.324 bijkomende RVT-bedden.
16
Jaarverslag senioren.indd 16
4/09/12 15:41
Kiezen voor het bevorderen van ‘de vermaatschappelijking van de zorg’ betekent ook dat kleine diensten een plaats hebben in het spontane netwerk van familie en buren.‘Vermaatschappelijking van de zorg’ is dan geen besparingsmaatregel maar een positieve keuze om wonen en zorg een medemenselijk gezicht te geven.
Thuiszorg Het blijft onze bekommernis om van thuiszorg een prioriteit te maken, niet te besparen in het zorgbeleid en te blijven werken aan een betaalbaar en kwalitatief aanbod, waar ouderen met respect benaderd worden. Een belangrijke rol in het hele zorgnetwerk blijft weggelegd voor informele zorg. Naar aanleiding van de ‘Discussienota Programmatie. Bouwsteen in de globale aanpak voor een toegankelijk, kwalitatief en betaalbaar ouderenbeleid’ (28 maart 2011) werd ook het concept ‘vermaatschappelijking van de zorg’ in reliëf gezet. Wij hebben de ambitie MET OUDEREN toekomstige bouwstenen aan te brengen in het zorgbeleid. (http:// senioren.cdenv.be/ zorg)
Vermaatschappelijking van de zorg Vermaatschappelijking van de zorg is geen toverwoord. Niet als antwoord op de wens van ouderen om ‘thuis en in een vertrouwde omgeving’ te kunnen blijven en evenmin op de vraag naar meer personeel in de thuiszorg. Het is evenmin een bezem om de groeiende
kostenberg weg te wuiven. Ouderen hebben beslist geen moeite om samen met beleidsverantwoordelijken te kiezen voor thuiszorg, zelfzorg, zelfverantwoordelijkheid. Die concepten en de daarbij horende handelingsstrategieën beantwoorden volledig aan het levensgevoel en het zelfverstaan van de huidige ouderen. Een maatschappelijk draagvlak voor vermaatschappelijking van de zorg vraagt echter veel meer. Het is ongetwijfeld belangrijk dat bevoegde overheden -zeker de lokale samen met dragende krachten in het sociale weefsel (civil society) een dergelijk zorgconcept in hun concrete omgeving vorm geven. Als ‘vermaatschappelijking van zorg’ een algemene doelstelling wordt van het zorgbeleid is dringend nood aan persoonsgericht en beleidsgericht onderzoek, overleg met huidige partners in zorg, verdere operationalisering van de aanpak… Vooral ondersteuning en versterking van informele en formele verzorgers zullen cruciaal zijn. Dynamische sociale netwerken, solidariteit in families, buurten, lokale gemeenschappen, oprechte bezorgdheid om elkaar: die vormen ‘sociaal kapitaal’ voor de toekomst van een duurzame zorg in lokale gemeenschappen… Projecten als CADO kunnen daarbij overigens richtinggevend zijn. Wij zien echter ook de complexiteit en de grenzen van informele zorg en mantelzorg. Wij pleiten voor noodzakelijke ondersteuning en….betrokkenheid bij planning en uitvoering van het beleid.
17
Jaarverslag senioren.indd 17
4/09/12 15:41
Lokaal ouderenbeleid.
Solidair en verantwoordelijk
Gemeentelijk beleid In het kader van provincie-en gemeenteraadsverkiezingen willen we een aantal keuzen stimuleren. Betreffende zorg: • Stimuleren en ondersteunen van thuiszorg • Aangepaste voorzieningen: dagopvang, woonzorgaanbod • Mantelzorgpremie • Gezondheidspreventie
In de voorbije 2 werkjaren hebben we in onze bijeenkomsten, deze accenten concreet vertaald naar de verschillende bestuursniveaus: algemeen, provinciaal, regionaal en Provinciaal beleid
Betreffende inclusief ouderenbeleid: • Leeftijdvriendelijke gemeente (oog voor mobiliteit, veiligheid, • Toegankelijkheid, bevorderen sociale cohesie, strijd tegen armoede, • Aandacht voor eenzaamheid, ondersteuning bij woning-aanpassing en energiebesparing…) Betreffende participatie: • Goede en verstaanbare informatie • Stimuleren van het verenigingsleven • Cultuur van inspraak en participatie in beleidsvoering
18
Jaarverslag senioren.indd 18
4/09/12 15:42
Provinciaal beleid Met de interne staatshervorming werd de opdracht van de provincies op vlak van welzijn geëvalueerd. De Vlaamse regering keurde ondertussen een conceptnota goed waarin wordt bevestigd dat ‘netwerkvorming’, ‘sociale planning’en ‘impuls-beleid’ ook in de toekomst tot de kerntaken van het welzijnsbeleid van de provincies behoren. Als intermediair bestuursniveau kunnen de provincies gebiedsgerichte antwoorden geven op specifieke noden.
bevorderen van samenwerking tussen residentiële ouderenzorg en thuiszorg; het in kaart brengen van seniorenarmoede; het ondersteunen van mantelzorg (individuele premies vanuit de provincie verdwijnen wel ; ondersteunen van ouderenraden; studiewerk over dementie, suïcide, beeldvorming ouderen, …; specifieke doelgroepwerking (vb. mensen die lijden aan Parkinson).
Wat betekent dit voor het seniorenbeleid?
Georgina Denolf, provincieraadslid WestVlaanderen, belichtte het ‘belang’ van provinciaal bestuur, de mogelijkheden die een gebiedsgericht en specifiek nodengericht beleid bieden en gaf enkele voorbeelden van wat specifiek naar de toekomst kan en zou moeten gebeuren. Zo heeft men in alle streekhuizen vanuit de regiowerking ,waar de gebiedsgerichte werking een belangrijke inbreng heeft, een regiovisie rond welzijn opgezet, waar de aanpak van het ouderenbeleid wonen, zorg en welzijn een essentiële rol spelen. Een voorbeeld: De nood aan zorgberoepen zal de provincie ondersteunen door een provinciaal overlegplatform promotie zorgberoepen op te zetten. Dit platform is sectoroverschrijdend en bestaat uit actoren uit het zorgonderwijs, de zorgsector, economische partners zoals RESOC en VDAB. De dienst welzijn zal een educatief pakket ontwikkelen. Met dit pakket kunnen zorgsector en zorgonderwijs werken aan kwaliteitsvolle stages.
Raymond Van Loock, directeur Vereniging Vlaamse Provincies, besprak een aantal kerntaken en gaf ook voorbeelden van taken voor het provinciaal seniorenbeleid: het samenbrengen van actoren actief rond geestelijke gezondheid van ouderen; het
Vic Simons, voorzitter provinciale ouderenadviesraad Vlaams-Brabant gaf enkele ervaringen, verwachtingen en ook kritische bedenkingen inzake ouderenadvies en ouderenadviesraden op provinciaal vlak mee. Zo verwees hij onder meer hij naar de nood aan meer doorstroming vanuit de 56 lokale seniorenraden naar de regio’s en provincies toe.
Bovendien laat de schaal van besluitvoering een grote betrokkenheid van senioren toe. • Via netwerkvorming tracht de provincie de (inter) sectorale samenwerking tussen (welzijns)actoren te bevorderen. • Lokale besturen (en ook andere bestuursniveaus) en particuliere welzijnsactoren kunnen een beroep doen op de provincie voor ondersteuning bij hun sociale beleidsplanning. • Het impulsbeleid moet vernieuwende initiatieven op gang brengen en coachen, eventueel ondersteund door subsidies.
Op deze vraag gingen de CD&V-senioren op een themadag ‘lokaal ouderenbeleid’ op 12 juni verder in met enkele deskundigen.
19
Jaarverslag senioren.indd 19
4/09/12 15:42
CD&V-senioren en de Europese horizon Europa kreeg en krijgt aandacht in verschillende provinciale samenkomsten met sprekers als Marianne Thyssen, Ivo Belet, Luc Van den Brande en Wilfried Martens. Vorig jaar organiseerden we een Europees congres, een reis naar Straatsburg en volgden we van nabij de werkzaamheden van de Europese Volkspartij (EVP), de Europese Senioren Unie (ESU) en het Europees Ouderen Platform (AGE).
maatschappelijke context en… vooral in de ‘nieuwe lidstaten’ van de EU erg verschillend van de cultuurhistorische context van WestEuropese landen.
1. Regionaal ESU-congres (15-16 september 2011)
Op 16 september 2011 waren een groep van 150 senioren uit 7 landen te gast in het Comité van de Regio’s. Op de vooravond (15 september) nodigde Vlaams minister Jo Vandeurzen de buitenlandse gasten en een delegatie van CD&V-senioren en de Aînés du cdH uit voor een seminarie over ouderenzorg in het Errerahuis, de ambtswoning van de Vlaamse Regering. Vooral de plaats en betrokkenheid van ouderen in de EU 2020-Strategie en de uitdagingen van het Europees Jaar ‘Actief ouder worden en solidariteit tussen de generaties’ (2012) kwamen aan bod. De ontmoeting met ouderen uit andere Europese landen is verrijkend en telkens ook erg confronterend. Inkomen, sociale zorg, welzijn maar ook kansen en motieven voor vrijwilligerswerk en cultuurbeleving zijn afhankelijk van de
2. Straatsburgreis oktober 2011
Mede door Europarlementslid Marianne Thyssen hadden de leden van het algemeen bestuur van de senioren in november 2011 de kans om enkele dagen ‘Europa heel dichtbij ‘ te ervaren. We gingen samen op meerdaagse reis naar Straatsburg en bezochten ook het geboortehuis van één van de grondleggers van het eengemaakte Europa Robert Schumann (in Scy-Chazelles).
20
Jaarverslag senioren.indd 20
4/09/12 15:42
3. 2012: Europees jaar van actief ouder worden en solidariteit tussen de Generaties
2012 is het ‘Europees Jaar voor Actief Ouder worden en Solidariteit tussen de Generaties’. Tijdens dit jaar worden Lidstaten, hun regionale en lokale besturen, de sociale partners en het maatschappelijke middenveld opgeroepen en gestimuleerd om actief ouder worden en de solidariteit tussen de generaties te bevorderen. We leven langer en blijven langer gezond dan ooit. Heel de samenleving moet er zich van bewust worden welke mogelijkheden dat creëert. Het Jaar is gericht op sensibiliseren. Iedereen geeft op een eigen wijze aandacht, inhoud en vorm aan acties en campagnes. Voor ouderen wordt een drievoudig perspectief in het licht gesteld: • langer blijven werken en hun ervaringen delen • een actieve rol in de samenleving blijven spelen • zo lang mogelijk gezond en tevreden leven De beleidsmatige uitdagingen van de veroudering van de bevolking zijn enorm. Iedere overheid hoort binnen haar bevoegdheid mee te werken aan antwoorden. Pensioenen. Gezondheidszorg. Economische groei. Sanering van de overheidsfinanciën. Bestrijding van armoede… Elke lidstaat in Europa kampt met problemen. Oplossingen liggen niet voor het grijpen. Het Europees Jaar tovert geen oplossingen. Het is voor de EU een aanknopingspunt om in de hele samenleving discussies te stimuleren.
Adequate, veilige en duurzame pensioenen zijn voor het merendeel van de ouderen een voorwaarde voor een waardig bestaan. De toereikendheid van de pensioenen garanderen blijft voor ons een essentieel objectief. De hervorming van de pensioenen, langer werken kan ook niet los staan van een tewerkstellingsbeleid met aandacht voor ondersteunende maatregelen voor oudere werknemers, oog voor zorg- en gezinstaken, levenslang leren…
Actief ouder worden als visie, als cultuur van ‘ouder worden’ een plaats geven in het samen leven.
Telkens weer komt maar één aspect uit de meervoudige focus van het Europees jaar naar voren, nl. LANGER WERKEN. Daarmee wordt het pleidooi van ouderenorganisaties en ook de beslissing van het Europees parlement (juni 2011) telkens opzij geschoven. De Wereldgezondheidsorganisatie die reeds enkele decennia geleden het concept ‘actief ouder worden’ introduceerde, ziet actief ouder worden als een dimensie in de levensloop die niet begint op een bepaalde leeftijd maar als een constante doorheen alle leeftijdsperioden meegroeit. Actief ouder worden betekent ook dat ouderen meer kansen moeten krijgen om actief te blijven en te participeren aan de samenleving. De uitdagingen van de veroudering appelleren gezinnen, buurten, lokale gemeenschappen, kortom de hele samenleving. Veroudering roept op tot nieuwe vormen van co-existentie tussen generaties.
Niet in een sfeer van doemdenken, maar van positieve en constructieve samenwerking tussen overheden, middenveld en individuele burgers.
Pensioenen en langer werken
De demografische veranderingen, de noodzaak aan controle van de openbare financiën, de economische crisis deden het pensioendebat oplaaien. Bij overheden en sociale partners, in lidstaten en in de EU. Het debat wordt vaak enkel gevoerd vanuit één oogpunt, met name dat van de financiële houdbaarheid. Niet alleen de betaalbaarheid van de pensioenen, ook de toereikendheid ervan dienen aandachtspunt te zijn. 21
Jaarverslag senioren.indd 21
4/09/12 15:42
Wilt u meewerken? Kent u 60+-ers in uw omgeving die interesse zouden kunnen hebben voor de werking van CD&V-senioren? Contacteer hen. Zo kunnen ook zij kennis nemen, van de initiatieven van de CD&V-senioren en deelnemen aan onze activiteiten. Een kleine bijdrage van 1 euro naast het lidgeld drukt hun engagement voor de CD&V-senioren uit. Via Ampersand, schriftelijke en elektronische communicatie (http://senioren. cdenv.be) en de e-nieuwsbrief kunnen zij onze activiteiten volgen en eraan deelnemen. Wenst u actiever betrokken te zijn bij de seniorenwerking van CD&V-senioren, neem dan contact op met het algemeen secretariaat CD&V-senioren, Wetstraat 89; 1040 Brussel, 02/23838 96 of mail naar senioren@cdenv.be. U kunt ook contact opnemen met uw provinciale voorzitter, uw regiovoorzitter of uw bestuursleden CD&V-senioren. Algemeen voorzitter CD&V-senioren: An Hermans Ondervoorzitter CD&V-senioren: Andre Van Houtte
Uw provinciale en regionale voorzitters CD&V-senioren 2010-2013 Provincie Antwerpen Voorzitter : Annie Leysen Regio’s Antwerpen: Simone Van Brussel, Julia Van Gils Mechelen: Raymond Van Campenhout, Rita Van Den Bulck Kempen: Jos Wouters, Annie Leysen Voorkempen: Guy Dens Zuidrand: Joseph Ceulemans Provincie Oost-Vlaanderen Voorzitter: Hubert Van Wambeke Regio’s Aalst: Hubert Van Wambeke, Chris Borms Dendermonde: Jozef Hiel, Aimé De Coninck Gent: Adrien De Winne, Baudoncq Baudouin Meetjesland: Gaston Roeygens, Roger Cattoir Oudenaarde: Andre Van Houtte, Suzanne Deruyver Sint-Niklaas: Juliette Meeus-Van Nespen, Roland De Meerleer
22
Jaarverslag senioren.indd 22
4/09/12 15:42
Provincie Limburg Voorzitter: Chris Moors Regio’s Midden: Achiel Santermans, Mia Severy Noord: Mia Houben West: Marie-José Maris-Van Luyd Zuid: Jacky Wia(e)me, Alfons Lambrechts Provincie Vlaams-Brabant Voorzitter: Edmond Feyfer Regio’s Aarschot-Haacht-Diest: Jean Van Buggenhout Halle-Lennik-Asse: Freddy De Schuiteneer, Julien Vandenberghe Leuven: Pol Marck, Edmond Feyfer Tienen: Odette Poot, Guido Dumon Vilvoorde-Zaventem: Erik Clerckx, G.R. Withofs Provincie West-Vlaanderen voorzitter: Michel Bossuyt Regio’s Brugge: Michel Bossuyt, Arnaud Roets Kortrijk: Pieter Demeyere, André Sonneville Roeselare-Tielt: Jos Van de Walle, Wientje Dupon Oostende: Guy Tordeurs, Jeannette Remaut Westhoek: Raphaël Matthijs, Gabriël Devooght Brussel Hoofdstedelijk gebied Voorzitter: Frans Lichtert, Hedwige Parrein en Guido Ghekiere
Jaarverslag senioren.indd 23
4/09/12 15:43
Jaarverslag senioren.indd 24
4/09/12 15:43
V.U. Cecile Segers, Wetstraat 89, 1040 Brussel.