SAMEN WERKT HET e van 2010 Een solidariteitsproject voor de basisschool bij de Welzijnszorgcampagn
Werk armoede weg!
!"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!/
12.32/.!!!/-4/.
2 !"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!-
SAMEN WERKT HET | INLEIDING 12.32/.!!!/-4/.
SAMEN WERKT HET!
een solidariteitsproject voor de basisschool bij de campagne van Welzijnszorg 2010 WERK ARMOEDE WEG!
3
SAMEN WERKT HET | INLEIDING !"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!5
12.32/.!!!/-4/.
4
!"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!6
12.32/.!!!/-4/.
VOORWOORD Beste lezer/es Met ‘Samen werkt het’ hebben we een speels, belevend en beklijvend project gemaakt over de drempels op de arbeidsmarkt, waar Welzijnszorg in het tweede luik van haar campagne ‘Werk armoede weg’ aandacht aan wil besteden. Je leerlingen worden ondergedompeld in de leefwereld van kinderen in (kans)armoede. Aan de hand van een verhaal en verschillende lesmomenten om uit te kiezen, maak je een project op maat van jouw klas. Het groepsgebeuren in de klas staat centraal en het hele project is vakoverschrijdend opgevat. Je zult al snel merken dat ‘Samen werkt het’ – expliciet of impliciet – vaak over diversiteit en omgaan met verscheidenheid gaat. Het is onze overtuiging dat dit een basisvoorwaarde is voor elk kind, elke jongere en elke volwassene om te groeien naar een open kijk op onze samenleving. Het is dan ook een duidelijke en bewuste keuze om tijdens de advent je leerlingen hiertoe te stimuleren. Sta als leerkracht samen met hen stil bij mensen die in onze samenleving minder kansen krijgen, ook op het vlak van arbeid en tewerkstelling. Een oproep tot solidariteit met leeftijdsgenoten in de eigen schoolomgeving: daar draait het om. Want ook jouw leerlingen dragen hun steentje bij voor een klas waar iedereen zich goed voelt in hun vel.
]foto: welzijnszorg vzw - lisa van damme[
Samen aan het werk dus! We wensen je veel verrassende, leerrijke en mooie momenten toe met je klas.
!"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!1
de werkgroep lagereschoolproject
5
SAMEN WERKT HET | VOORWOORD 12.32/.!!!/-4/.
INHOUDSOPGAVE Voorwoord .................................................................................................................................................................. p5 Inhoudsopgave ......................................................................................................................................................... p6 Overzichtstabel van het project ........................................................................................................................ p8 Met dit project in je klas ‘aan het werk’ .......................................................................................................... p10 De opzet ................................................................................................................................................................... p10 De materialen......................................................................................................................................................... p10 Achtergrond campagne Welzijnszorg 2010: Werk armoede weg! ...................................................... p11 Het verhaal.................................................................................................................................................................. p14 Week 1....................................................................................................................................................................... p16 Week 2....................................................................................................................................................................... p18 Week 3....................................................................................................................................................................... p20 Week 4....................................................................................................................................................................... p22 Week 1: Niet is wat het lijkt .................................................................................................................................. p24 Basisidee .................................................................................................................................................................. p24 Bouwstenen ............................................................................................................................................................ p24 Eerste graad ............................................................................................................................................................ p26 Tweede graad ......................................................................................................................................................... p26 Derde graad ............................................................................................................................................................ p28 Week 2: Je eigen plek ............................................................................................................................................. p30 Basisidee .................................................................................................................................................................. p30 Bouwstenen week 2............................................................................................................................................. p30 Eerste graad ............................................................................................................................................................ p30 Tweede graad ......................................................................................................................................................... p32 Derde graad ............................................................................................................................................................ p35 Week 3: Alle talenten aan het werk .................................................................................................................. p38 Basisidee .................................................................................................................................................................. p38 Bouwstenen week 3............................................................................................................................................. p38 Eerste graad ............................................................................................................................................................ p39 Tweede graad ......................................................................................................................................................... p41 Derde graad ............................................................................................................................................................ p42 Week 4: Feest ............................................................................................................................................................. p48 Basisidee .................................................................................................................................................................. p48 Een bezinnend slotmoment ............................................................................................................................. p48
6 !"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!7
SAMEN WERKT HET | INHOUD 12.32/.!!!/-4/.
Vier weken met Robby in de kleuterklas ....................................................................................................... p52 Activiteiten week 1 ............................................................................................................................................... p52 Activiteiten week 2 ............................................................................................................................................... p56 Activiteiten week 3 ............................................................................................................................................... p58 Activiteiten week 4 ............................................................................................................................................... p59 Het project gekaderd binnen het leerplan godsdienst............................................................................... p63 Voor het schoolteam ................................................................................................................................................ p64 Bijlagen ......................................................................................................................................................................... p70
7
SAMEN WERKT HET | INHOUD !"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!3
12.32/.!!!/-4/.
week 2 JE EIGEN PLEK !"#"#$%%
%%+")%,-+!!$
In deze week hebben we het over onze eigen plek, de plek waar we ons thuis en goed voelen. Daar kunnen en mogen we onszelf zijn. Een plek kan veel betekenissen hebben: letterlijk een plaatsje waar je naartoe kunt, of figuurlijk de plek in een groep, in een klas of zelfs in de samenleving. Je eigen plek, daar heb je ook je eigen gewoontes en tradities en die zijn voor iedereen verschillend. De omgeving waar je in opgroeit, bepaalt voor een groot stuk de gewoontes die je hebt: leef je in de stad of op het platteland, spreek je thuis Pools of Nederlands, zijn je ouders gescheiden, ben je alleen of heb je broers, woont je familie nog in Turkije: het speelt allemaal mee in wie we zijn en welke kansen we krijgen in een samenleving. In deze week laten we de leerlingen voelen wat hun (ongeschreven) regels en gewoontes zijn, en hoe het voelt als je je eigen plek maar moeilijk vindt. Of zoals Fatmira het gevoel van haar mama mooi verwoordt in het verhaal: “Haar voeten staan in België, maar haar hoofd zit in Turkije.”
LESMOMENT 1: WOORDPUZZEL ‘MIJN PLEK’ DOELEN De leerlingen: kunnen gericht luisteren naar het verhaal; kunnen vragen over het verhaal correct beantwoorden. MATERIAAL Woordpuzzel in het leerlingenboekje of bijlage 14, gekopieerd voor elke leerling VERLOOP STAP 1 Vul de woordpuzzel in in het leerlingenboekje of zie bijlage 14. Je kunt de puzzel ook overbrengen op het bord om hem klassikaal in te vullen. 1.
2. 3. 4.
5. 6. 7. 8.
&'(")%*%* EERSTE GRAAD Lesmoment 1: Woordpuzzel ‘Mijn plek’ Lesmoment 2: Mijn rituelen ≠ jouw rituelen? TWEEDE GRAAD Lesmoment 1: Mijn huis, mijn regels? Lesmoment 2: Je eigen plek DERDE GRAAD Lesmoment 1: Regels en rituelen Lesmoment 2: Klasgesprek – Je eigen plek
30 !"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!5.
1. Wat drinkt Robby bij Fatmira thuis? Muntthee 2. Hoe heet het feest dat Robby en Fatmira voorbereiden voor de klas? Suikerfeest 3. Fatmira zegt: Mijn mama’s voeten zijn in België, maar haar hoofd is in... Turkije 4. Wat doet de mama van Fatmira in de appeltaart? Kaneel 5. Hoe heet het bejaardentehuis waar Fatmira en Robby binnenstappen? Klimop 6. Waarom moet Fatmira de honing en de citroen terugleggen? Er is niet genoeg ... geld 7. Hoeveel kaarsen van de adventskrans mag Robby aansteken? Twee 8. Welke taal spreekt Fatmira behalve Nederlands? Turks Wat vind je als je de letters in de vetgedrukte hokjes samenzet? MIJN PLEK
SAMEN WERKT HET | WEEK 2 12.32/.!!!/-4//
STAP 2 Voer een klasgesprek met de volgende vraagjes: Wat is jouw eigen plek? Waarom? Hoe ziet die plek eruit? Waarom is een eigen plek belangrijk? Soms zeggen mensen: “Ik voel me hier niet op mijn plek.” Wat bedoelen ze daarmee? Wanneer voelde Fatmira zich niet op haar plek in de klas? Voel jij je soms ook niet op je plek? Wanneer? Hoe komt dat? Je kunt de trefwoorden eventueel in een andere kleur aanbrengen op het bord. LESMOMENT 2: MIJN RITUELEN ≠ JOUW RITUELEN? DOELEN De leerlingen: zien in dat mensen elkaar op verschillende manieren begroeten; zien in dat je je manier van begroeten moet aanpassen aan degene die je begroet of aan de situatie; begrijpen dat begroetingen ook gebonden zijn aan gewoontes en dat ze verschillen van situatie tot situatie; kennen enkele begroetingen van over de hele wereld. MATERIAAL Bijlage 15 – Begroetingen, gekopieerd voor elke leerling of het leerlingenboekje Bijlage 16 – Begroetingen over de hele wereld, gekopieerd voor elke leerling of het leerlingenboekje VERLOOP Stap 1: Klasgesprek over begroetingen Laat enkele kinderen uitbeelden hoe ze elkaar kunnen begroeten. Noteer alle vormen op het bord. De leerlingen schrijven begroetingen op het werkblad (bijlage 15) of in hun leerlingenboekje. Hoe zeg je goeiedag als je een vriend of vriendin ontmoet? Hoe groet je je mama en papa, je broers en zussen?
Hoe begroeten jullie elkaar op de speelplaats? Wat zeggen jullie tegen elkaar wanneer je elkaar begroet? Hoe begroet je de juffrouw? Hoe begroet je de directeur? Hoe zeg je goeiedag tegen je opa en oma? Wanneer begroet je je opa op een onbeleefde manier? Bekijk de verschillende begroetingen op het bord. Neem het werkblad begroetingen (bijlage 15) of het leerlingenboekje erbij. Begroet je iedereen hetzelfde? Wie geef je een knuffel? Wie niet? Wanneer wel? Wanneer niet? Wie geef je een kus? Wie niet? Wie moet je een hand geven? Wie niet? Stap 2: Begroeten over de hele wereld Vraag de klas of ze begroetingen kennen in andere talen, van op reis bijvoorbeeld. Overloop met de kinderen de volgende begroetingen. Neem daarna het werkblad ‘Begroetingen over de hele wereld’ (bijlage 16) of het leerlingenboekje. 1. In Japan buigen de mensen voor elkaar als ze elkaar begroeten. 2. In het Frans zeggen ze ‘bonjour’. 3. In India vouwen ze hun handen, buigen ze voorover en zeggen ze ‘namasté’. 4. In het Engels zeggen vele mensen ‘hello’. 5. Fatmira geeft haar opa een kus op de handrug en houdt daarna zijn hand tegen haar voorhoofd. Dat is zo in bijna de hele Arabische wereld. 6. Moslims zeggen ‘salaam aleikuum’ als ze elkaar ontmoeten. 7. Ladakhi’s, de inwoners van Ladakh in de Indiaanse Himalaya, groeten elkaar met ‘julé’. Stap 3: Wie komt er binnen? De leerlingen krijgen een opdracht per twee: je fluistert hen een relatie in het oor en vervolgens begroeten ze elkaar volgens die relatie. De anderen moeten raden welke relatie wordt uitgebeeld:
31
SAMEN WERKT HET | WEEK 2 !"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!5/
12.32/.!!!/-4//
bijlagen
b
Bijlage 1: Partituur en tekst ‘Samen werkt het’ Bijlage 2: Partituur en tekst van het kleine liedje Bijlage 3: Tekening week 1 Bijlage 4: Tekening week 2 Bijlage 5: Tekening week 3 Bijlage 6: Tekening week 4 Bijlage 7: Tekening week 4 (slot) Bijlage 8: Op wie lijk ik het meest? Bijlage 9: Eerste reeks foto’s Bijlage 10: Tweede reeks foto’s Bijlage 11: Olifant Bijlage 12: Etiketten Bijlage 13: Levensverhalen Bijlage 14: Woordpuzzel Bijlage 15: Begroetingen Bijlage 16: Begroetingen over de hele wereld Bijlage 17: Thuissituaties Bijlage 18: Thuisreglement Bijlage 19: Ontcijferoefening Bijlage 20: Iedereen een eigen plek in deze klas – affiche Bijlage 21: Geheime code Bijlage 22: Beleefd of onbeleefd? Bijlage 23: Informatiekaart ‘Beleefd of onbeleefd?’ Bijlage 24: Briefje over talenten Bijlage 25: Tekening 1 Bijlage 26: Tekening 2 Bijlage 27: Tekening 3 Bijlage 28: Ganzenbord Bijlage 29: Levensverhalen Bijlage 30: Getuigschriften Bijlage 31: Vacatures Bijlage 32: Opdrachtenkaartjes Bijlage 33: Kanskaartjes Bijlage 34: Vraagkaartjes Bijlage 35: Spiegelschrift Bijlage 36: Beroepen Bijlage 37: Spreekwoorden Bijlage 38: Rebussen Bijlage 39: Papierwinkel Bijlage 40: Memorykaartjes Bijlage 41: Woordkaartjes Bijlage 42: Waar kan Fatmira’s mama werken? Bijlage 43: Voor het schoolteam
70 !"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!3.
b
SAMEN WERKT HET | BIJLAGEN 12.32/.!!!/-4//
bijlage 1 "!.%*,(%+/),0%)
Handen, die slaan we in elkaar (klap, klap) Samen werkt het beter, reken maar! Handen, die slaan we in elkaar (klap, klap) Samen werkt het beter, reken maar! Strofe 1: Wie weet het antwoord Op de volgende vraag: Vindt je mama werk of niet? Gebeurt het morgen of vandaag? Strofe 2: Op ’t einde van de maand wordt het krap bij kas Dan lees je iets aan het raam Als dit eens iets voor mama was ...
Strofe 3: Een stiekeme brief Trek je stoute schoenen aan Zo lossen wij het samen op En vindt mama toch een baan Strofe 4: Wat zit er in de doos? Het is niet wat je dacht ’t Is een heel erg mooi cadeau Waardoor mama opnieuw lacht
bijlage 2 /1%#*,1#%$2%
Jij en ik Wij smeden een goed plan Wij zijn beresterk Samen aan het werk
71
SAMEN WERKT HET | BIJLAGEN !"#$%&'(%($)*#%+'$,-./.0($%%!!!3/
12.32/.!!!/-4//