การอนุมัติขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก: การกระทําผิดอยางนาละอายที่คณะกรรมการมรดกโลกตองแกไข
โดย ภาคีเครือขายผูติดตามสถานการณปราสาท เขา พระวิหาร และ ประชาชนชาวไทยผูพิทักษแผนดินไทย
คํานํา เอกสารนี้จัดทําขึ้นเพื่อเผยแพรใหรัฐภาคีตางๆ ของอนุสญ ั ญาวาดวยการคุมครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและ ทางธรรมชาติ (Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage) ไดทราบถึง ขอเท็จจริงเบือ้ งหลังการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหาร (เปรียะวิเฮียร ในภาษากัมพูชา) เปนมรดกโลกของประเทศกัมพูชา โดยมีการดําเนินการของผูซงึ่ เกีย่ วของที่ผิดปกติ ไมโปรงใส เอนเอียงเขาขางประเทศกัมพูชา และไมเปนไปตาม ขอกําหนดของอนุสัญญาวาดวยการคุมครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติ แนวทางปฏิบัติสําหรับการ ดําเนินการตามอนุสัญญามรดกโลก (Operational Guidelines for the Implementation of World Heritage Convention) และระเบียบขั้นตอนการปฏิบัติของคณะกรรมการมรดกโลก (World Heritage Committee Rules of Procedure) รวมทั้งเพื่อใหรัฐภาคีตางๆ ไดเกิดความเขาใจถึงสาเหตุและเหตุผลที่ประชาชนชาวไทยและรัฐบาลไทยตอง ดําเนินการคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา ภายหลังจากคณะกรรมการมรดกโลกไดอนุมตั ิใหขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกในสมัยประชุม ที่ 32 วันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ความขัดแยงเรื่องเขตแดนระหวางประเทศไทยกับประเทศกัมพูชาไดทวีความรุนแรง มากขึ้น ไดมีการสูร บกันระหวางทหารไทยกับทหารกัมพูชาหลายครัง้ ในพื้นที่พพิ าทบริเวณใกลปราสาทพะวิหาร ทําใหทหาร ทั้งสองฝายเสียชีวิตและไดรับบาดเจ็บ นอกจากนั้นยังทําใหเกิดความไมพอใจและโกรธแคนกันระหวางประชาชนของทัง้ สอง ประเทศ การขึน้ ทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของประเทศกัมพูชาที่ทําใหเกิดความขัดแยงระหวางประเทศไทย กับประเทศกัมพูชา ไมเปนไปตามเจตนารมณของอนุสัญญาวาดวยการคุมครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและทางธรรมชาติ ที่มุงเนนใหเกิดความรวมมือและความเขาใจอันดีในระดับชาติและระดับนานาชาติในการรวมกันคุมครองมรดกโลกทาง วัฒนธรรมและทางธรรมชาติ ผูจัดทําเอกสารหวังเปนอยางยิ่งวาเมื่อรัฐภาคีตางๆ ไดรับทราบถึงขอเท็จจริงในเรื่องนีแ้ ลว จะไดชวยกัน ผลักดันใหผูที่เกีย่ วของกับการขึน้ ทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก อาทิเชน ICOMOS ศูนยมรดกโลก คณะกรรมการมรดกโลก และยูเนสโก ไดแกไขการกระทําผิดที่นาละอายนี้ รวมทั้งปองกันไมใหเกิดซ้ําอีกกับทรัพยสิน ที่จะถูกเสนอขึ้นทะเบียนเปนมรดกโลกโดยรัฐภาคีใดๆ ในอนาคตอีก
ภาคีเครือขายผูติดตามสถานการณปราสาท เขา พระวิหาร และ ประชาชนชาวไทยผูพิทักษแผนดินไทย 14 กรกฎาคม พ.ศ. 2553
1
1. ขอพิพาทระหวางไทยกับกัมพูชาเกี่ยวกับอํานาจอธิปไตยเหนือปราสาทพระวิหาร กอนหนาที่ฝรั่งเศสจะเขามาลาอาณานิคมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต ดินแดนทั้งหมดของประเทศกัมพูชาและ ประเทศลาวในปจจุบันอยูภายใตการปกครองของสยาม (ชื่อของประเทศไทยในขณะนั้น) ตอมาเมื่อ พ.ศ. 2410 (ค.ศ. 1867) ฝรั่งเศสไดใชกําลังขูบ ังคับจนสยามตองทําสนธิสัญญายอมใหฝรั่งเศสเปนผูอารักขากัมพูชา ยกเวนเสียมเรียบ พระตะบอง และศรีโสภณ หลังจากนั้นเมื่อ พ.ศ. 2436 (ค.ศ. 1893) เกิดกรณีพิพาทระหวางสยามกับฝรั่งเศส ฝรั่งเศส สงเรือปนเขามาในแมน้ําเจาพระยาของสยาม และบังคับใหสยามยกดินแดนฝงซายของแมน้ําโขงใหฝรัง่ เศส ทําใหสยาม ตองยอมทําสนธิสัญญายกลาวใหฝรั่งเศส ในชวงเวลานั้นฝรั่งเศสสามารถยึดครองดินแดนในกัมพูชา ลาว และเวียดนาม ไดโดยสมบูรณ และรวมดินแดนทั้งสามนี้จัดตั้งเปน “อินโดจีนฝรั่งเศส” ตอมาฝรั่งเศสไดฉวยโอกาสสงกองกําลังทหาร เขาไปยึดจันทบุรีเพื่อเปนหลักประกันวาสยามจะปฏิบัติตามสนธิสัญญาดังกลาว ถึงแมนสยามจะปฏิบัติตามสนธิสัญญา โดยไมบิดพลิ้ว แตฝรั่งเศสยังคงกําลังทหารไวทจี่ ันทบุรีเปนเวลาถึง 10 ป จนในที่สุดสยามตองทําสนธิสัญญาในป พ.ศ. 2447 (ค.ศ. 1904) ยกดินแดนฝงขวาของแมน้ําโขงใหฝรัง่ เศสเพื่อแลกกับการไดจันทบุรีคืนมา แมฝรั่งเศสจะยอม ถอนทหารออกจากจันทบุรี แตกลับนํากําลังทหารดังกลาวเขาไปยึดตราด เกาะกง และดานซาย โดยอางวาเพื่อเปน หลักประกันวาสยามจะปฏิบัตติ ามสนธิสัญญาอีกเชนเคย ในป พ.ศ. 2450 (ค.ศ. 1907) สยามตองยอมทําสนธิสัญญา ยกเสียมเรียบ พระตะบอง และศรีโสภณ ใหฝรั่งเศสเพื่อแลกกับการไดตราด เกาะกง และดานซาย คืนมา แต ฝรั่งเศสก็ยังบิดพลิ้วไมคืนเกาะกงใหจนกลายเปนของกัมพูชาในปจจุบัน ปราสาทพระวิหาร (เปรียะวิเฮียร ในภาษากัมพูชา) ตั้งอยูบนเขาพระวิหารซึ่งเปนเขายอดหนึ่งในเทือกเขาพนม ดงรัก เทือกเขาพนมดงรักเปนแนวพรมแดนระหวางไทยกับกัมพูชา โดยเสนเขตแดนเปนไปตามแนวสันปนน้ําตามที่ กําหนดไวในสนธิสัญญา พ.ศ. 2447 (ค.ศ. 1904) (สันปนน้ําคือแนวสูงสุดของเทือกเขา เวลาฝนตก น้ําฝนจะแยกตัว ไหลลงสูพื้นที่ที่ต่ํากวาทั้งสองดาน เปนการแบงเขตแดนโดยธรรมชาติตามหลักสากล อนึ่งสันปนน้ําเปนสวนหนึ่งของภูเขา ที่เปนหินแกรงและคงทนยืนยงอยูไดตลอดไป) และสนธิสัญญาดังกลาวยังกําหนดใหมีคณะกรรมการปกปนเขตแดน ผสมระหวางอินโดจีนกับสยาม ตอมาฝายฝรั่งเศสในคณะกรรมการผสมดังกลาวไดจัดทําแผนที่มาตราสวน 1: 200,000 ซึ่งตอไปเรียกวา “แผนที่ภาคผนวก 1 (Annex I map)” เพื่อแสดงเสนเขตแดนระหวางอินโดจีนกับสยาม โดยการรอง ขอของฝายไทยในคณะกรรมการปกปนเขตแดนผสม แตมีขอตกลงกันวาจะไดมีการกําหนดเสนเขตแดนขึ้นแนนอน เมื่อไดใหสมาชิกคณะกรรมการปกปนเขตแดนผสมทั้งสองฝายลงนามในแผนที่ที่แสดงเสนเขตแดนนั้นแลว แตปรากฏ วาคณะกรรมการปกปนเขตแดนผสมไมเคยใหความเห็นชอบและลงนามรับรองในแผนที่ภาคผนวก 1 เลย นอกจากนี้ ฝายฝรั่งเศสยังดําเนินการเองแตโดยลําพังในการพิมพแผนที่ดังกลาวเผยแพร และแจกจายแผนทีโ่ ดยมิไดขอความเห็นหรือ ความเห็นชอบดวยจากฝายไทย ยิ่งไปกวานั้นแผนที่ดังกลาวยังสามารถพิสูจนไดวาไมถูกตองตามภูมิประเทศของพื้นที่จริง เสนเขตแดนที่ลากในแผนที่ดังกลาวไดหันเหเปนอยางมากจากเสนสันปนน้ําจริงเนื่องจากขอผิดพลาดที่เกิดจากการกําหนด ที่ตั้งอยางผิดๆ ของแมน้ําโอตาเซม สงผลใหเสนเขตแดนที่แสดงผิดและออกไปนอกแนวเสนสันปนน้ําจริง โดยทําให ปราสาทพระวิหารอยูในดินแดนกัมพูชา ขอผิดพลาดที่เกิดขึ้นในการทําแผนที่ดังกลาว เปนที่นาเชื่อไดวาเปนการจงใจทํา ของฝายฝรั่งเศสเพื่อประโยชนของฝายตน ในป พ.ศ. 2496 (ค.ศ. 1953) ประเทศกัมพูชาไดรับเอกราชจากฝรั่งเศส ตอมาจึงมีการเจรจาปญหาเขตแดน ระหวางไทยกับกัมพูชา และเกิดกรณีพิพาทโดยกัมพูชาอางวาปราสาทพระวิหารเปนของกัมพูชา ประเทศกัมพูชาไดยื่น
2
ฟองประเทศไทยตอศาลยุติธรรมระหวางประเทศ โดยศาลไดรับฟองในวันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2502 ตามคําแถลงสรุป สุดทายของกัมพูชาเมื่อวันที่ 20 มีนาคม พ.ศ. 2505 กัมพูชาไดขอใหศาลพิจารณาวินิจฉัยทั้งหมด 5 ขอดังนี้ จากเดิมที่ เคยขอใหศาลพิจารณาวินิจฉัยเพียง 2 ขอคือ ขอ 3) และ 4) เมื่อวันที่ 6 ตุลาคม พ.ศ. 2502 1) พิพากษาชี้ขาดวา แผนที่ตอนเขาดงรัก (ภาคผนวก 1 ตอทายคําฟองของประเทศกัมพูชา) นั้นไดถูกจัดทํา และพิมพขึ้นเผยแพรในนามของคณะกรรมการปกปนเขตแดนผสมที่ตั้งขึ้นโดยสนธิสัญญาลงวันที่ 13 กุมภาพันธ ค.ศ. 1905 และวาแผนที่นี้แสดงรายละเอียดตรงตามมติของคณะกรรมการดังกลาว โดยเหตุผลจากความจริงขอนี้และดวย ความตกลงและการปฏิบัติตอมาของภาคีในสัญญา แผนที่นี้จึงมีลักษณะเปนสนธิสัญญาอยางหนึ่ง 2) พิพากษาชี้ขาดวา เสนเขตแดนระหวางกัมพูชากับไทยในเขตพิพาทกันในบริเวณปราสาทพระวิหารเปนเสน เขตแดนที่ลากไวบนแผนที่ของคณะกรรมการปกปนเขตแดนผสมระหวางอินโดจีนกับสยาม (ภาคผนวก 1 ตอทายคํา ฟองของประเทศกัมพูชา) 3) พิพากษาชี้ขาดวา ปราสาทพระวิหารตั้งอยูในดินแดนที่อยูภายใตอํานาจอธิปไตยของราชอาณาจักรกัมพูชา 4) พิพากษาชี้ขาดวา ราชอาณาจักรไทยมีพันธะกรณีที่จะตองถอนหนวยทหารที่ไดสงไปตั้งประจํา ณ บริเวณ สิ่งหักพังของปราสาทพระวิหารภายในดินแดนกัมพูชาตั้งแต ค.ศ. 1954 5) พิ พ ากษาชี้ ข าดว า สิ่ ง ปฏิ ม ากรรม แผ น ศิ ล า ส ว นสลั ก หั ก พั ง ของอนุ ส าวรี ย รู ป หิ น ทราย และ เครื่องปนดินเผาโบราณ ซึ่งไดถูกโยกยายไปจากปราสาทพระวิหารโดยเจาหนาที่ไทยนับตั้งแต ค.ศ. 1954 นั้น รัฐบาล ไทยจะตองสงคืนใหแกรัฐบาลแหงราชอาณาจักรกัมพูชา หลังจากการพิจารณาคดีถึง 73 ครั้งในระยะเวลา 2 ป 8 เดือน ในวันที่ 15 มิถุนายน พ.ศ. 2505 ศาล ยุติธรรมระหวางประเทศโดยผูพิพากษาที่รวมการพิจารณาจํานวน 12 ทาน ไดมีคําพิพากษาดังนี้ “ในประการสุดทาย เมื่อพิจารณาถึงคําแถลงสรุปที่คูความไดยื่นตอศาลเมื่อตอนจบกระบวนพิจารณาภาควาจา ศาลมีความเห็นดังเหตุผลที่ไดบงไวในตอนตนของคําพิพากษานี้วาคําแถลงสรุปขอที่หนึ่งและขอที่สองของกัมพูชาที่ขอให ศาลพิพากษาชี้ขาดในเรื่องสภาพทางกฎหมายของแผนที่ภาคผนวก 1 และในเรื่องเสนเขตแดนในอาณาบริเวณที่พิพาท จะรับฟงไดก็แตเพียงในฐานที่เปนการแสดงเหตุผล และมิใชเปนขอเรียกรองที่จะตองกลาวถึงในบทปฏิบัติการขอคํา พิพากษา ในทางตรงกันขาม ศาลเห็นวาประเทศไทยนั้นหลังจากที่ไดแถลงขอเรียกรองของตนเกี่ยวกับอธิปไตยเหนือพระ วิหารแลว ไดจํากัดการตอสูคดีตามคําแถลงสรุปของตนในตอนจบกระบวนพิจารณาภาควาจาอยูแตเพียงการโตแยงและ ปฏิเสธเพื่อลบลางขอตอสูของคูความฝายตรงขามเทานั้น โดยปลอยใหเปนหนาที่ของศาลที่จะเลือกหาเหตุผลที่ศาลเห็น เหมาะสมซึ่งคําพิพากษาอาศัยเปนมูลฐาน ในการพิจารณาขอเรียกรองซึ่งไดเสนอตอศาลโดยกัมพูชาและไทยตามลําดับเกี่ยวกับอํานาจอธิปไตยเหนือพระ วิหารอันเปนขอพิพาทระหวางรัฐทั้งสอง ศาลพิพากษามีความเห็นอันเปนคุณแกกัมพูชาตามคําแถลงสรุปขอที่สาม นอกจากนั้นศาลยังพิพากษาเปนคุณแกกัมพูชาตามคําแถลงสรุปขอที่สี่ เกี่ยวกับการถอนหนวยทหารออกไปดวย ในสวนที่เกี่ยวกับคําแถลงสรุปขอที่หาของกัมพูชาเกี่ยวกับการคืนสิ่งของศาลพิจารณาเห็นวาคําขอในขอนี้มิได เปนการขยายขอเรียกรองเดิมของกัมพูชา (ซึ่งถากรณีเปนเชนนั้นคําขอนี้จะรับฟงมิไดตั้งแตแรกเสนอแลว) หากแต ปรากฏอยูโดยปริยายและเปนผลสืบเนื่องมาจากขอเรียกรองเกี่ยวกับอํานาจอธิปไตยเชนเดียวกับคําแถลงสรุปขอที่สี่ ใน อีกทางหนึ่งไมมีพยานหลักฐานแนชัดที่ไดยื่นตอศาลแสดงใหเห็นอยางแนนอนวาวัตถุชนิดที่กลาวไวในคําแถลงสรุปนี้
3
ประเทศไทยไดเคลื่อนยายไปจากปราสาทพระวิหารหรือบริเวณปราสาทนับแตประเทศไทยไดเขาครอบครองเมื่อ ค.ศ. 1954 เปนความจริงที่ประเทศไทยก็มิไดปฏิเสธมากมายนักในขอกลาวหานี้ นอกจากจะอางวาคําขอนี้รับฟงไมได ถึง อยางไรก็ดีในพฤติการณเชนนี้ การมอบคืนสิ่งของจึงเปนปญหาที่ศาลจะวินิจฉัยไดแตเพียงในหลักการใหเปนไปตามคํา ขอของกัมพูชาโดยไมกลาวถึงวัตถุสิ่งใดโดยเจาะจง ดวยเหตุผลดังกลาวแลวนี้ ศาลโดยคะแนนเสียง 9 ตอ 3 ลงความเห็นวาปราสาทพระวิหารตั้งอยูในอาณาเขตภายใตอธิปไตยของกัมพูชา โดยเหตุนี้ จึงพิพากษา โดยคะแนนเสียง 9 ตอ 3 วาประเทศไทยมีพันธะที่จะตองถอนกําลังทหารหรือตํารวจ ผูเฝารักษาหรือผูดูแลซึ่ง ประเทศไทยสงไปประจําอยูที่ปราสาทพระวิหารหรือบริเวณใกลเคียงบนอาณาเขตของกัมพูชา โดยคะแนนเสียง 7 ตอ 5 วาประเทศไทยมีพันธะที่จะตองคืนใหแกกัมพูชา บรรดาวัตถุชนิดที่ไดระบุไวในคํา แถลงสรุปขอหาของกัมพูชาซึ่งเจาหนาที่ไทยอาจจะไดโยกยายออกจากปราสาทหรือบริเวณพระวิหาร นับแตวันที่ประเทศ ไทยเขาครอบครองพระวิหารเมื่อ ค.ศ. 1954” เนื่องจากคําแถลงสรุปขอที่หนึ่งและสองของกัมพูชา ศาลไมไดพิพากษาใหตามคําขอ โดยศาลใหเหตุผลวาคําขอ ทั้งสองขอนี้เปนเพียงเหตุผลที่จะนําไปสูการพิจารณาสนับสนุนคําแถลงสรุปขอที่เหลือ ดังนั้นในทางกฎหมายจึงตองถือ วาศาลไมไดพิพากษารับรองแผนที่ภาคผนวก 1 ตอทายคําฟองของประเทศกัมพูชาวาถูกตองหรือมีสถานะทางกฎหมาย อยางใด ทั้งไมไดพิพากษาใหใชเสนเขตแดนที่ปรากฏบนแผนที่ดังกลาว ดังนั้นไทยและกัมพูชาจะตองเจรจาเพื่อตกลง เขตแดนระหวางกัน นอกจากนี้สําหรับแผนที่ภาคผนวก 1 และเสนสันปนน้ําจริง มีผูพิพากษา 4 ทานไดใหความเห็นไวดังนี้ ผูพิพากษา เซอร เจรัลด ฟทซมอริส (Sir Gerald Fitzmaurice) ซึ่งเปนผูพิพากษาเสียงขางมาก ไดให ความเห็นตางหากตอนทายไวดังนี้ “ขาพเจาก็ใครจะกลาวดวยวา พยานผูเชี่ยวชาญในปญหาเรื่องนี้ทั้งที่เปนลายลักษณ อักษรและดวยวาจาไดทําใหขาพเจาเชื่อเห็นจริงวา เสนสันปนน้ําเปน (และไดเปนเชนนี้ในระยะระหวาง ค.ศ. 19041908) ดังที่ฝายไทยไดอาง” ผูพิพากษา ลูซิโอ เอ็ม. มอเรโน กินตานา (Lucio M. Moreno Quintana) ซึ่งเปนผูพิพากษาเสียงขางนอย ได ใหความเห็นแยงตอนทายไวดังนี้ “เทาที่กลาวมาขางตนนี้ ทําใหลงขอยุติไดดังตอไปนี้ (1) ปญหาสารัตถะสําคัญที่ศาลจะตองตัดสินเพราะไมมีฝายใดสามารถพิสูจนไดโดยเด็ดขาดถึงการใชอํานาจ อธิปไตยของตนเหนือบริเวณปราสาทไดแกการตีความขอ 1 ของสนธิสัญญาฉบับวันที่ 13 กุมภาพันธ ค.ศ. 1904 ระหวางประเทศฝรั่งเศสกับประเทศไทย (2) การตีความนี้เปนผลมาจากการพิจารณากําหนดสันปนน้ําระหวางสองลุมน้ํา ซึ่งไดระบุไววาใหเปนเขตแดน ระหวางประเทศกัมพูชากับประเทศไทยในอาณาบริเวณดงรัก (3) หลักฐานทางวิชาการที่ประเทศไทยไดเสนอมา และซึ่งการซักคานโดยกัมพูชาไดมีสวนชวยอยางมากนั้น เปนพยานหลักฐานที่แมยําและเปนที่ยุติไดอยางมากมายในการพิสูจนวาสันปนน้ําเดินไปตามขอบของชะโงกผาซึ่งพระ วิหารตั้งอยู (4) ผลอันนี้วินิจฉัยคดีไปในทางวา สวนของอาณาเขตซึ่งปราสาทตั้งอยูนั้นอยูในอาณาเขตไทย”
4
ผูพิพากษา เวลลิงตัน คู (Wellington Koo) ซึ่งเปนผูพิพากษาเสียงขางนอย ไดใหความเห็นแยงบางตอนไว ดังนี้ “จากการตรวจพิจารณาขอขอเท็จจริงที่เกี่ยวของในคดีนี้ดังกลาวขางตนและการพิจารณาถึงกฎหมายที่อาจใชบังคับ แกคดีนี้ ขาพเจาขอสรุปความเห็นเปน 2 ดังนี้ (1) กัมพูชาไมไดพิสูจนลักษณะผูกพันของแผนที่ภาคผนวก 1 ตามที่อางได และ (2) ขอตอสูของกัมพูชาที่วาการนิ่งเฉยของประเทศไทยเปนการยอมรับโดยปริยาย ซึ่งเสนเขตแดนตามที่ หมายไวบนแผนที่ภาคผนวก 1 ฟงไมไดในขอเท็จจริงและไมมีขอสนับสนุนในทางกฎหมาย” ผูพิพากษา เซอร เพอรซี่ สเปนเดอร (Sir Percy Spender) ซึ่งเปนผูพิพากษาเสียงขางนอย ไดใหความเห็น แยงบางตอนไวดังนี้ “ในประการสุดทาย เมื่อไดคํานึงถึงหลักฐานทางเทคนิคที่ไดยื่นตอศาล ทั้งโดยกัมพูชาและไทย ขาพเจาไมมีขอสงสัยเลยวาเสนสันปนน้ําในปจจุบัน และใน ค.ศ. 1904 จะตองผานไปตามขอบใตของเขาพระวิหาร ดังนั้นจึงตองกําหนดใหปราสาทพระวิหารอยูทางดานไทยของเสนเขตแดน” และไดใหความเห็นแยงในตอนทายไวดังนี้ “ขาพเจาเสียใจอยางเหลือลนที่เห็นเปนการจําเปนตองแสดงทัศนะของขาพเจาอยางยืดยาวเชนนี้ คดีนี้ถึงแมจะ มีความสําคัญแกรัฐทั้งสองที่เกี่ยวของโดยตรง แตอยางไรก็ดี ยังมีความสําคัญซึ่งแผขยายเกินขอบเขตของการฟองรอง นี้ออกไปดวย คณะกรรมการผสมจะปกปนเขตแดนเขาดงรักหรือไมปกปนก็ตาม ตามความเห็นของขาพเจาแลว ความจริง จะตองเปนวาเสนเขตแดนปจจุบันบนทิวเขานี้คือเสนสันปนน้ํา อยางไรก็ดี ศาลไดถือเอาเสนเขตแดนซึ่งมิใชเสนสันปนน้ําอันเปนเสนอีกเสนหนึ่งซึ่งอยูในบริเวณที่สําคัญของ ปราสาทพระวิหารที่แตกตางไปจากเสนสันปนน้ําอยางสิ้นเชิง ความเห็นนี้อางเห็นผลสนับสนุนดวยการใชหลักความคิดในเรื่องการยอมรับนับถือและการใหความยินยอมโดย นิ่งเฉย ดวยความเคารพอยางสุดซึ้งตอศาล ขาพเจาจําใจที่จะกลาววา ตามการวินิจฉัยของขาพเจา ในฐานที่เปนผล สืบเนื่องมาจากการใชหลักความคิดเหลานี้อยางผิดๆ และขยายขอบเขตหลักความคิดเหลานี้ออกไปอยางยอมรับไมได ดินแดนซึ่งอํานาจอธิปไตยเหนือดินแดนนั้นเปนของประเทศไทยทั้งโดยสนธิสัญญาและโดยองคกรซึ่งไดรับการแตงตั้งขึ้น ตามสนธิสัญญาเพื่อพิจารณากําหนดเสนเขตแดนนั้น ในบัดนี้ไดกลับกลายไปเปนของกัมพูชา” คณะรัฐมนตรีของไทยซึ่งมีจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต เปนนายรัฐมนตรีในขณะนั้น มีมติในวันที่ 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2505 เห็นชอบตามที่กระทรวงการตางประเทศเสนอใหปฏิบัติตามคําพิพากษาของศาลยุติธรรมระหวางประเทศใน คดีปราสาทพระวิหาร คําปราศรัยของจอมพล สฤษดิ์ ธนะรัชต แกประชาชนชาวไทยทางวิทยุกระจายเสียงและวิทยุ โทรทัศนเมื่อวันที่ 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2505 มีขอความในคําปราศรัยดังกลาวตอนหนึ่งวา “แมวากัมพูชาจะไดปราสาท พระวิหารนี้ไป ก็คงไดไปแตซากสลักหักพังและแผนดินเฉพาะที่รองรับพระวิหารนี้เทานั้น” และในวันที่ 10 กรกฎาคม พ.ศ. 2505 คณะรัฐมนตรีของไทยมีมติกําหนดบริเวณปราสาทพระวิหารเพื่อกัมพูชาจักไดมีอํานาจอธิปไตยตอปราสาท พระวิหารตามคําพิพากษา โดยกําหนดเปนรูปสี่เหลี่ยมผืนผาครอบปราสาทพระวิหาร มีแนวเขตจากปกขวาของตัว ปราสาทพระวิหารตั้งแตชองบันใดหัก (ชองบันไดหักอยูในบริเวณปราสาทพระวิหาร) ลากเสนตรงผานชิดบันไดนาคตรงไป จนถึงตัวปราสาทพระวิหาร แลวลากเสนตรงขนานกับตัวปราสาทพระวิหารไปสุดที่หนาผาชันดานหลังปราสาทพระวิหาร ซึ่ง
5
เปนเนื้อที่บริเวณปราสาทพระวิหารประมาณ 0.25 ตารางกิโลเมตร พรอมทั้งจัดทําปายแสดงเขตบริเวณปราสาทพระวิหาร และทํารั้วลวดหนามกั้น ตอมานายถนัด คอมันตร รัฐมนตรีวาการกระทรวงการตางประเทศของไทยในขณะนั้น ไดสงหนังสือลงวันที่ 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2505 ถึงนายอู ถั่น รักษาการเลขาธิการสหประชาชาติ มีใจความที่สําคัญแจงวา รัฐบาลไทยเห็นวาคํา พิพากษาขัดตอขอกําหนดอันชัดแจงของบทที่เกี่ยวเนื่องของสนธิสัญญา ค.ศ. 1904 และ ค.ศ. 1907 และขัดตอหลัก กฎหมาย และความยุติธรรม แตอยางไรก็ดีประเทศไทยในฐานะที่เปนสมาชิกสหประชาชาติ จะปฏิบัติตามพันธกรณีที่ มีอยูตามคําพิพากษาดังกลาว แตรัฐบาลไทยขอตั้งขอสงวนเกี่ยวกับสิทธิใดๆ ที่ประเทศไทยมีหรืออาจมีในอนาคตเพื่อเอา ปราสาทพระวิหารกลับคืนมา โดยอาศัยกระบวนการกฎหมายที่มีอยูหรือที่จะพึงนํามาใชในภายหลัง และตั้งขอประทวง ตอคําพิพากษาของศาลยุติธรรมระหวางประเทศที่ตัดสินใหปราสาทพระวิหารเปนของกัมพูชา
รูปที่ 1: เสนเขตแดนบริเวณเขาพระวิหาร
2. การกระทําผิดของผูที่เกี่ยวของในการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา ประเทศกัมพูชาไดยื่นเอกสารตอศูนยมรดกโลกเพื่อขอจดทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกตั้งแตเดือน มกราคม พ.ศ. 2548 ประเทศไทยและประเทศกัมพูชาไดมีการหารือกันในเรื่องดังกลาวหลายครั้ง โดยประเทศไทยได
6
แสดงขอหวงกังวลเกี่ยวกับเขตแดนในบริเวณเขาพระวิหาร และเสนอใหจดทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก รวมกันในลักษณะขามพรมแดน (Transboundary nomination) แตประเทศกัมพูชายังคงดําเนินการที่จะขอจด ทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกแตฝายเดียว ตอมาในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550 ที่ประชุมคณะกรรมการ มรดกโลก สมัยที่ 31 ณ เมืองไครสเชิรช ประเทศนิวซีแลนด ไดมีมติรับรองวาปราสาทพระวิหารมีคุณคาสากลที่โดดเดน (Outstanding Universal Value) ตามเกณฑมรดกโลก และเห็นชอบในหลักการวาปราสาทพระวิหารควรไดรับการขึ้น ทะเบียนเปนมรดกโลก หลังจากนั้นประเทศไทยและประเทศกัมพูชาไดมีการหารือกันในเรื่องการขึ้นทะเบียนปราสาทพระ วิหารเปนมรดกโลกหลายครั้ง แตยังคงมีประเด็นเขตแดนในบริเวณเขาพระวิหารที่ไมสามารถตกลงกันได ตอมาใน เดือนเมษายน พ.ศ. 2551 กระทรวงการตางประเทศของไทยไดยื่นหนังสือชวยจําเพื่อประทวงตอประเทศกัมพูชาที่ ละเมิดอธิปไตยและบูรณภาพแหงดินแดนของไทย อันเนื่องจากมีชุมชนกัมพูชาตั้งถิ่นฐานในพื้นที่บริเวณบนเขาพระวิหาร ซึ่งเปนดินแดนของประเทศไทยและใกลกับปราสาทพระวิหาร รวมทั้งขอใหกัมพูชาถอนกําลังทหารและตํารวจที่ตั้งอยูใน พื้นที่ดังกลาว แตประเทศกัมพูชาปฏิเสธคําประทวงของไทย โดยยืนยันวาพื้นที่ดังกลาวเปนของกัมพูชา จากนั้นในเดือน พฤษภาคม พ.ศ. 2551 นายนพดล ปทมะ รัฐมนตรีวาการกระทรวงการตางประเทศของไทยในขณะนั้นไดหารือกับ นายสก อาน รองนายกรัฐมนตรีกัมพูชาที่สํานักงานใหญยูเนสโก กรุงปารีส โดยไดขอสรุปวากัมพูชาตกลงจะขอขึ้น ทะเบียนมรดกโลกเฉพาะตัวปราสาทพระวิหาร และจะเสนอแผนผังแสดงพื้นที่ใหมใหไทยพิจารณาใหความเห็นชอบ กอนที่จะยื่นตอคณะกรรมการมรดกโลก ตอมาในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2551 กัมพูชาไดเสนอรางแผนผังแสดงพื้นที่ ใหมใหไทยพิจารณา และในวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2551 คณะรัฐมนตรีไทยมีมติเห็นชอบรางคําแถลงการณรวมไทยกัมพูชา (Joint Communiqué) เกี่ยวกับการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก รวมทั้งแผนผังแสดงพื้นที่ ใหมดังกลาว จากนั้นในวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ไดมีการลงนามรับรองคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชาดังกลาว ต อ มาได มี ป ระชาชนไทยจํ า นวนหนึ่ ง ได ยื่ น ฟ อ งรั ฐ มนตรี ว า การกระทรวงการต า งประเทศของไทยและ คณะรัฐมนตรีไทยตอศาลปกครองกลางของไทยวาการลงนามรับรองคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชาดังกลาวมีเจตนาไม สุจริตและไมคํานึงถึงความเสียหายดานอาณาเขตดินแดนและอํานาจอธิปไตยของประเทศไทย ในวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ศาลปกครองกลางของไทยไดมีคําสั่งคุมครองชั่วคราว หามมิใหรัฐมนตรีวาการกระทรวงการตางประเทศของ ไทยและคณะรัฐมนตรีไทย ดําเนินการใดๆ ที่เปนการอางหรือใชประโยชนจากมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ที่เห็นชอบคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา และการดําเนินการตามมติดังกลาว จนกวาคดีจะถึงที่สุดหรือ ศาลจะมีคําสั่งเปนอยางอื่น แตในวันที่ 7 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ที่ประชุมคณะกรรมการมรดกโลก สมัยที่ 32 ณ เมือง ควิเบก ประเทศแคนนาดา ไดมีมติใหขึ้นทะเบียนเฉพาะตัวปราสาทพระวิหารเปนมรดก ทั้งๆ ที่กัมพูชายังไมมีการ กําหนดเขตกันชนที่แนชัด โดยละเลยและไมคํานึงถึงความขัดแยงเกี่ยวกับเขตแดนบริเวณรอบๆ ประสาทพระวิหารที่ เกิดขึ้นระหวางประเทศไทยกับประเทศกัมพูชา หลังจากนั้นไมกี่วัน ทหารทั้งสองประเทศไดเคลื่อนกําลังมาใกลพื้นที่ ปราสาทพระวิหาร และปราสาทพระวิหารไดถูกปดสําหรับนักทองเที่ยว ระหวางเดือนกรกฎาคมถึงกันยายน 2551 ทั้ง สองฝายไดมีความพยายามเพื่อเจรจา แตไมมีความกาวหนาที่สําคัญ ในชวงเดือนตุลาคม 2551 และเดือนเมษายน 2552 มีการสูรบกันระหวางทหารไทยกับทหารกัมพูชาในบริเวณใกลปราสาทพระวิหาร มีทหารทั้งสองฝายไดรับบาดเจ็บ และเสียชีวิต เหตุการณดังกลาวเปนการยืนยันใหเห็นถึงความขัดแยงในพื้นที่พิพาทบริเวณรอบๆ ปราสาทพระวิหารที่มี อยูระหวางประเทศไทยกับประเทศกัมพูชา และยิ่งทวีความรุนแรงมากขึ้นเมื่อมีการอนุมัติการขึ้นทะเบียนปราสาทพระ วิหารเปนมรดกโลกโดยคณะกรรมการมรดกโลก
7
ในวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ศาลรัฐธรรมนูญไทยไดมีคําวินิจฉัยชี้ขาดวา คําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา ฉบับลงวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2551 เปนหนังสือสัญญาที่อาจมีบทเปลี่ยนแปลงอาณาเขตของประเทศ ทั้งยังมี ผลกระทบตอความมั่นคงทางสังคมของประเทศอยางกวางขวางอีกดวย ซึ่งตองไดรับความเห็นชอบของรัฐสภาตาม รัฐธรรมนูญไทย มาตรา 190 วรรคสอง และในวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2552 ศาลปกครองกลางไดมีคําตัดสินใหเพิก ถอนมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ที่เห็นชอบคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา และใหคงคําสั่ง คุมครองชั่วคราวที่มีเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ใหมีผลตอไปจนกวาคดีจะถึงที่สุด ยิ่งไปกวานั้นในวันที่ 29 กันยายน พ.ศ. 2552 คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการทุจริตแหงชาติของ ไทยไดมีมติวา นายสมัคร สุนทรเวช อดีตนายกรัฐมนตรีของไทย และนายนายนพดล ปทมะ อดีตรัฐมนตรีวาการ กระทรวงการตางประเทศของไทย กระทําผิดปฏิบัติหนาที่โดยมิชอบกรณีรวมกันดําเนินการใหมีมติคณะรัฐมนตรีเมื่อ วันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2551 เพื่อการลงนามในคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา ในการสนับสนุนการขึ้นทะเบียน ปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา โดยมีการดําเนินการเพื่อชวยเหลือนายฮุนเซน นายกรัฐมนตรีของกัมพูชา ในการเลือกตั้งของประเทศกัมพูชาที่จัดใหมีขึ้นในวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ซึ่งใชการขึ้นทะเบียนปราสาทพระ วิหารเปนมรดกโลกเปนประเด็นหนึ่งในการหาเสียง อันเปนการนําผลประโยชนของประเทศไทยมาใชเปนเครื่องมือหา เสียงของพรรคการเมืองประเทศกัมพูชา สําหรับการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชานั้น มีการดําเนินการในเรื่องนี้ที่ผิดปกติ ไม โปรงใส เอนเอียงเขาขางกัมพูชา และไมเปนไปตามขอกําหนดของอนุสัญญาวาดวยการคุมครองมรดกโลกทางวัฒนธรรม และทางธรรมชาติ (Convention concerning the Protection of the World Cultural and Natural Heritage) แนวทางปฏิบัติสําหรับการดําเนินการตามอนุสัญญามรดกโลก (Operational Guidelines for the Implementation of World Heritage Convention) และระเบียบขั้นตอนการปฏิบัติของคณะกรรมการมรดกโลก (World Heritage Committee Rules of Procedure) โดยมีรายละเอียดตั้งแตการประเมินปราสาทพระวิหารเพื่อการขอขึ้นทะเบียนมรดก โลกของกัมพูชาโดย ICOMOS (the International Council on Monuments and Sites) จนถึงหลังมีการมติอนุมัติ การขึ้นทะเบียนมรดกโลกปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชาโดยคณะกรรมการมรดกโลก พอสรุปไดดังนี้ 2.1 การประเมินปราสาทพระวิหารเพื่อการขอขึ้นทะเบียนมรดกโลกของกัมพูชาโดย ICOMOS หลังไดยื่นเอกสารตอศูนยมรดกโลกเพื่อขอจดทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกเมื่อเดือนมกราคม พ.ศ. 2548 กัมพูชาไดสงเอกสารเพื่อขอขึ้นทะเบียนมรดกโลกสําหรับปราสาทพระวิหารใหศูนยมรดกโลกใหมอีกครั้งตามคําขอ ของศูนยมรดกโลกที่มีขอสังเกตเกี่ยวกับแผนที่เขตกันชนซึ่งกําหนดพื้นที่ครอบคลุมทั้งของประเทศไทยและประเทศกัมพูชา ในเดือน มกราคม พ.ศ. 2549 เมื่อเรื่องไดสงตอมาถึง ICOMOS จึงไดมีการพิจารณาหาผูที่เหมาะสมที่จะมาประเมินโดย ไดมีการเชิญ ICOMOS ประเทศไทย ตั้งแต มิถุนายน พ.ศ. 2549 ใหเสนอชื่อผูเชี่ยวชาญเพื่อประเมินปราสาทพระวิหารใน นาม ICOMOS แตยังไมมีการสงเอกสารรายละเอียดมาให ICOMOS ประเทศไทย และในที่สุดก็ไดขาดการติดตอจาก ICOMOS ไปอยางไมทราบสาเหตุ ตอมา Nomination File No. 1224 ในชื่อวา “The Sacred Site of the Temple of Preah Vihear” ไดผานการประเมินโดย ICOMOS ตามเอกสาร WHC-07/31.COM/INF.8B.1 ทําใหไดรับการบรรจุเขา วาระการประชุมของคณะกรรมการมรดกโลก สมัยที่ 31 ณ เมืองไครสทเชิรช ประเทศนิวซีแลนด ในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2550 โดยขอมูลที่ทางกัมพูชานําเสนอไดแสดงใหเห็นวาองคประกอบทั้งหมดของปราสาทพระวิหารนั้นพื้นที่ที่เปนสวนของ
8
การบริหารจัดการเพื่อรักษาคุณคาของแหลงตั้งอยูในเขตของกัมพูชาเทานั้น ไมยอมรับขอเท็จจริงในเรื่องพื้นที่พิพาทกับ ประเทศไทยในบริเวณรอบๆ ปราสาทพระวิหาร และสรางขอมูลทางวิชาการเกี่ยวกับโบราณสถานขึ้นมาเพื่อเอื้อประโยชนใน การนี้ โดยไดผานการประเมินของ ICOMOS ไปอยางนาสงสัย อยางไรก็ตามในการประชุมคณะกรรมการมรดกโลก สมัย ที่ 31 ไดมีมติ 31 COM 8B.24 ใหเลื่อนการพิจารณาการขึ้นทะเบียนมรดกโลกของปราสาทพระวิหารไปในการประชุมสมัยที่ 32 ในป 2551 เนื่องจากแผนผังกําหนดพื้นที่ขอขึ้นทะเบียนเปนมรดกโลกของปราสาทพระวิหารมีพื้นที่บางสวนอยูในบริเวณ พื้นที่พิพาทระหวางประเทศไทยกับประเทศกัมพูชา ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2551 ทางกัมพูชาไดเชิญใหผูแทนฝายไทยเขารวมประชุมกับผูเชี่ยวชาญนานาชาติในการ จัดทําแผนบริหารจัดการโดยมอบใหทําแผนในเขตกันชนในประเทศไทย ผูแทนฝายไทยไดกลาวย้ําในที่ประชุมถึงความ จําเปนที่จะตองมีการตกลงกันในเรื่องเขตแดนกอน และเสนอทางออกวาควรเสนอเปนมรดกโลกรวมกันระหวางกัมพูชากับ ไทย แตก็ไมเปนที่รับฟงของที่ประชุมรวมทั้งไมไดบันทึกความเห็นนี้ในรายงานความกาวหนา นอกจากนั้นยังประกาศวาการ แกไขขอมูลใดๆ หลังจากที่ ICOMOS ประเมินแลวไมสามารถทําไดนอกจากจะถอนเรื่องออกมากอน เหตุการณนที้ าํ ใหฝา ย ไทยตองประกาศถอนตัวไมรวมทํางานรวมดวย หลังจากนั้น ICOMOS ประเทศไทย ไดมีหนังสือไปถึง Mr. Michael Petzet ประธาน ICOMOS เพื่อโตแยงการประเมินปราสาทพระวิหารโดย ICOMOS ใน 5 ประเด็นดังนี้ 1) เกณฑที่ใชในการพิจารณาคุณคาสากลที่โดดเดน ในความเปนมรดกโลกของประสาทพระวิหาร ในรายงาน ของ ICOMOS มีความแตกตางไปจากเอกสารเสนอขอขึ้นทะเบียนมรดกโลก (Nomination File) ของกัมพูชา โดยไมมี เหตุผลชี้แจงการเปลี่ยนแปลง 2) ICOMOS มีความเห็นสอดคลองตามเอกสารขอมูลนําเสนอของกัมพูชาวา ปราสาทพระวิหารเปนผลงาน ชิ้นเอกที่มีความโดดเดนของสถาปตยกรรมเขมร ทั้งในการวางผังและรายละเอียดการตกแตง ทั้ง ๆ ที่ยังมีองคประกอบ อื่น ๆ ที่มีความสําคัญ แสดงถึงภูมิปญญาในการออกแบบวางผัง การใชประโยชนจากสภาพแวดลอม ที่ตอเนื่องสัมพันธ กับปราสาทพระวิหาร แตไมไดมีการนํามาพิจารณาในฐานะโบราณสถานและพื้นที่ที่อยูเชื่อมตอกัน ซึ่งถือวาเปนการ นําเสนอพื้นที่โบราณสถานที่ไมสมบูรณ 3) การพิจารณาของ ICOMOS ไมไดคํานึงถึงปราสาทพระวิหารในมิติของความสัมพันธระหวางศาสนสถาน และชุมชนที่อยูใ นบริเวณใกลเคียง ทั้งในแงของการเปนผูดูแลเทวาลัย และความผูกพันทางจิตใจ ซึ่งถือเปนคุณคาแบบที่ สัมผัสจับตองไมได (Intangible) และเปนหัวใจสําคัญที่บงชี้ถงึ จิตวิญญาณของสถานที่ (Spirit of the place) 4) การบรรยายลักษณะทางสถาปตยกรรมของปราสาทพระวิหารที่ปรากฏอยูในรายงานของ ICOMOS แสดง ใหเห็นถึงการตีความและการนําเสนอขอมูลที่คลาดเคลื่อนไปจากความเปนจริงหลายประการ ที่ชวนใหสงสัยถึงความไม ตรงไปตรงมาทางวิชาการเพื่อเหตุผลบางประการ 5) รายงานของ ICOMOS ใหความเห็นชอบกับการกําหนดเขตในการปกปอง คุมครอง อนุรักษ และจัดการ พื้นที่ของปราสาทพระวิหาร โดยใหขอแมเกี่ยวกับการตกลงรวมกันระหวางประเทศไทยและกัมพูชาในเรื่องเสนเขตแดน แตความจริงแลวปญหามิไดมีเพียงแตเฉพาะเรื่องพื้นที่อางสิทธิท์ ับซอนเทานั้น เนื่องจากยังมีความไมเหมาะสมทาง วิชาการที่ควรใหมีการปรับปรุงการกําหนดเขตดวย
9
แตทาง ICOMOS ไมไดทบทวนการประเมินดังกลาวแตอยางใด ICOMOS ประเทศไทย จึงไดแถลงถึงความไม โปรงใสของการดําเนินการประเมินของ ICOMOS ในเรื่องดังกลาว โดยเห็นวาไดมีปจจัยอื่นเขามามีอทิ ธิพลเหนือเหตุผลทาง วิชาการ ซึ่งอาจนําไปสูการขาดความนาเชื่อถือของ ICOMOS ในที่สุด ในที่สุดเพื่อไมใหมีปญหาเรื่องเขตแดนกับไทย กัมพูชาจึงยอมรับการตอรองของฝายไทยและเปลี่ยนเปนการ ขอขึ้นทะเบียนมรดกโลกเฉพาะตัวปราสาทพระวิหารเทานั้นตามคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา ฉบับลงวันที่ 18 มิถุนายน 2551 ซึ่งถือเปนการเปลี่ยนขอมูลหลังจากที่ผานการประเมินโดย ICOMOS แลว แตกรณีนี้กลับทําได สําหรับการประชุมคณะกรรมการมรดกโลก สมัยที่ 32 ICOMOS ไดทํารายงานการประเมินใหมตามเอกสาร WHC08/32.COM/INF.8B1.Add.2 โดยมีการอางความตกลงระหวางกัมพูชากับไทยในการเปลี่ยนขอบเขตของการขึ้น ทะเบียนมรดกโลกซึ่งทําใหตองเปลี่ยนผลการประเมินใหผานเกณฑมรดกโลกทางวัฒนธรรมเฉพาะขอ 1 เทานั้น จากเดิม ที่เคยใหผานเกณฑมรดกโลกทางวัฒนธรรมขอ 1 ขอ 2 และขอ 4 ในรายงานการประเมินใหมโดย ICOMOS ตามเอกสาร WHC-08/32.COM/INF.8B1.Add.2 ระบุวาศูนย มรดกโลกไดรับเอกสารเสนอขอขึ้นทะเบียนประสาทพระวิหารมรดกโลกของกัมพูชาที่ปรับปรุงใหมเมื่อวันที่ 28 มกราคม 2551 และมีการอางอิงคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา เกี่ยวกับการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกซึ่งที่จริงแลว มีการลงนามในวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ซึ่งเปนเวลาเพียง 13 วันกอนที่จะเริ่มมีการประชุมคณะกรรมการมรดก โลก สมัยที่ 32 ในวันที่ 2 กรกฎาคม 2551 แต ICOMOS กลับอางเปนวันที่ 22 พฤษภาคม 2551 อันแสดงใหเห็นถึง ความผิดปกติการดําเนินการประเมินโดย ICOMOS นอกจากนี้ในรายงานการประเมินดังกลาว ICOMOS ยังรายงานใน ประเด็นที่สําคัญและมีผลตอการพิจารณาการขึ้นทะเบียนมรดกโลกดังนี้ 1) ในสวนที่ 1 ขอมูลพื้นฐาน (Basic Data) ระบุวา “แผนที่ที่อา งถึงในคําแถลงการณรวมขางตนไดรับเมื่อ วันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ในแผนที่นั้น เพียงพื้นที่ทั่วไปโดยไมมขี อบเขตเทานั้นที่ถูกระบุสําหรับเขตกันชนและ พื้นที่บริหารจัดการรวม ไมเปนการชัดเจนวาเขตกันชนทางทิศใตและตะวันออกจะกวางขวางตามทีเ่ คยเสนอมาใน เอกสารการขอขึน้ ทะเบียนฉบับเริ่มแรกหรือไม โดยที่แผนที่ใหมนี้ไมไดคอบคลุมขอบเขตของพื้นที่ดังกลาว ไมมีการ ปรับปรุงเอกสารที่รวบรวมขอมูลการขอขึ้นทะเบียนเพื่อสะทอนใหเห็นถึงการเปลี่ยนแปลงขอบเขตดังกลาว” 2) ในสวนที่ 4 ปจจัยที่สงผลกระทบตอทรัพยสิน (Factors Affecting the Property) หัวขอพรมแดนที่ พิพาท (Disputed frontier) ระบุวา “ICOMOS สังเกตในการประเมินป 2007 วา ตามขอมูลที่ไดจัดให ICOMOS โดย ศูนยมรดกโลก ตําแหนงทีถ่ ูกตองแนนอนของพรมแดนระหวางประเทศกัมพูชากับประเทศไทยทางเหนือของที่ทถี่ ูกเสนอขึ้น ทะเบียน ปจจุบนั เปนประเด็นของการพิพาทระหวางรัฐภาคีทั้งสอง ทรัพยสินทีถ่ ูกเสนอขึ้นทะเบียนป 2007 และสวนของ เขตกันชนบางสวนอยูภายในพื้นที่พิพาท ทรัพยสนิ ที่ถูกเสนอขึ้นทะเบียนในปจจุบันทั้งหมดอยูใ นดินแดนของประเทศ กัมพูชาซึ่งไมมีกรณีพิพาทกับประเทศไทย ประเด็นของเขตกันชนที่เกีย่ วกับเรื่องนี้ซับซอนมากและจะกลาวถึงในสวนที่ 5 ของรายงานนี”้ 3) ในสวนที่ 5 การคุมครอง อนุรักษ และการบริหารจัดการ (Protection, Conservation and Management) หัวขอขอบเขตของทรัพยสินที่ถูกเสนอและเขตกันชน (Boundaries of the nominated property and buffer zone) ระบุวา “เขตกันชนทางทิศใตและตะวันออกไดถูกเสนอ แตขอบเขตไมไดถูกเขียนไว มันจึงไมชัดเจนวา เขตนี้จะไปไกลเทาไร ทางทิศเหนือและตะวันตก เขตบริหารจัดการรวมระหวางประเทศกัมพูชากับประเทศไทยไดถูกเสนอ แตไมไดถูกเขียนไวเหมือนกัน” และในตอนทายไดสรุปวา “ICOMOS พิจารณาเห็นวาขอบเขตไดลอมรอบสิง่ กอสรางหลัก
10
ที่เหลือของปราสาทอยางเพียงพอ แตไมรวมการจัดพื้นที่ภูมิประเทศ ICOMOS ไมสามารถกลาวถึงขอบเขตของเขตกันชน หรือเขตบริหารจัดการรวมโดยไมมีเอกสารเพิ่มเติม” 4) ในสวนที่ 7 ขอสรุป (Conclusions) หัวขอแนะนําเกี่ยวกับการขึ้นทะเบียน (Recommendations with respect to inscription) ระบุในตอนหนึ่งไววา “ICOMOS ปรารถนาที่จะแจงใหทราบและนําไปสูความสนใจของคณะกรรมการมรดกโลกวาแผนที่ที่ถูกสงมา โดยที่เขตกันชนและเขตบริหารจัดการรวมไมมีการเขียนลงไว เปนสิ่งที่นาเปนหวงในเทอมของการอนุรกั ษและคุมครอง ของทรัพยสินในระยะยาว ตามที่คณะกรรมการมรดกโลกไดตกลงแลววาปราสาทพระวิหารควรไดรับการขึ้นทะเบียน ในทัศนะที่ได พิจารณาแลวของ ICOMOS เห็นวาการนี้จะมีเหตุผลสมควรในปจจุบันก็เพียงแตเฉพาะเกณฑมรดกโลกทางวัฒนธรรม ขอ 1 คณะกรรมการมรดกโลกอาจตัดสินใจที่จะขึ้นทะเบียนทรัพยสินตามพื้นฐานของเกณฑขอ 1 ICOMOS พิจารณาเห็นวาการนี้จะเกิดขึ้นโดยไมมีแผนที่ที่เพียงพอและขอบเขตที่ไมไดเขียนลงไว และจะจํากัดการยอมรับที่ เหมาะสมของคุณคาทั้งหมดของทรัพยสิน บนพื้นฐานนั้น ICOMOS ไมปรารถนาอยางเปนทางการที่จะแนะนําสิ่งนี้กับ คณะกรรมการมรดกโลก” จากรายละเอียดขางตนแสดงใหเห็นอยางชัดเจนวา ICOMOS ทราบเปนอยางดีถงึ ความไมสมบูรณของการ กําหนดเขตกันชนและเขตบริหารจัดการรวม โดยเฉพาะอยางยิ่งประเทศกัมพูชายังไมไดกําหนดเขตกันชนที่แนชัดทางทิศ เหนือและทิศตะวันตกของปราสาท รวมทั้งเขตกันชนและเขตบริหารจัดการรวมดังกลาวบางสวนอยูในพื้นที่พิพาททางเขต แดนระหวางประเทศกัมพูชากับประเทศไทย ซึ่งอาจเกิดปญหาเรื่องเขตแดนในบริเวณรอบๆ ปราสาทพระวิหารขึ้น ภายหลังการอนุมัติการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกได แต ICOMOS กลับไมแนะนําอยางชัดเจนให คณะกรรมการมรดกโลกขอใหประเทศกัมพูชามีการกําหนดเขตกันชนและเขตบริหารจัดการรวมใหเรียบรอยชัดเจนกอนการ อนุมัติขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก นอกจากนี้ในรายงานการประเมินโดย ICOMOS ไดระบุวันที่การ อนุมัติรายงานนี้ของ ICOMOS เปน วันที่ 25 มิถุนายน 2551 ซึ่งเปนเวลาเพียง 6 วันกอนที่จะเริ่มมีการประชุม คณะกรรมการมรดกโลก สมัยที่ 32 ในวันที่ 2 กรกฎาคม 2551 ขัดตอขอกําหนดที่ 168 ของแนวทางปฏิบัติสําหรับ การดําเนินการตามอนุสัญญามรดกโลก ที่กําหนดวา ICOMOS ตองสงรายงานการประเมินดังกลาวใหศูนยมรดกโลกเพื่อ การจัดสงไปยังคณะกรรมการมรดกโลกและรัฐภาคีอยางนอย 6 สัปดาหกอนการประชุมคณะกรรมการมรดกโลก และขัด ตอระเบียบขอที่ 45 ของระเบียบขั้นตอนการปฏิบัติของคณะกรรมการมรดกโลก ที่กําหนดวาเอกสารที่เกี่ยวของกับ วาระการประชุมของแตละสมัยการประชุมของคณะกรรมการมรดกโลกจะตองถูกแจกจายไปยังกรรมการมรดกโลกและ หนวยงานที่เกีย่ วของอยางนอย 6 สัปดาหกอนการประชุมคณะกรรมการมรดกโลก และเอกสารดังกลาวตองจัดใหใน รูปแบบอีเล็กทรอนิกสแกรัฐภาคีซึ่งไมเปนกรรมการมรดกโลกในรูปแบบอีเล็กทรอนิกส 2.2 การพิจารณาของคณะกรรมการมรดกโลกที่ไมปฏิบัติตามกฎเกณฑที่กําหนดและเขาขางกัมพูชา สําหรับการพิจารณาของคณะกรรมการมรดกโลกเกี่ยวกับการขอขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกนั้น ตามแนวทางปฏิบัติสําหรับการดําเนินการตามอนุสัญญามรดกโลก ไดกําหนดตามขอ 148 h) วาเอกสารที่สงหลังจากวันที่
11
28 กุมภาพันธ ของปนั้นๆ จะไมนํามาพิจารณาในการขึ้นทะเบียนมรดกโลกของปดังกลาว และกําหนดเวลาดังกลาวควรถือ ปฏิบัติอยางเครงคัด แตที่ประชุมคณะกรรมการมรดกโลกในสมัยประชุมที่ 32 ป พ.ศ. 2551 กลับมีการยกเวนพิจารณา เอกสารเพิ่มเติมที่กัมพูชาสงในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2551 นอกจากนี้รายงานการประเมินโดย ICOMOS ที่ ICOMOS อนุมัติเมื่อวันที่ 25 มิถุนายน 2551 ซึ่งเปนเวลาเพียง 6 วันกอนที่จะเริ่มมีการประชุมคณะกรรมการมรดกโลก สมัยที่ 32 ในวันที่ 2 กรกฎาคม 2551 อันขัดตอขอกําหนดที่ 168 ของแนวทางปฏิบัติสําหรับการดําเนินการตามอนุสัญญา มรดกโลก และขัดตอระเบียบขอที่ 45 ของระเบียบขั้นตอนการปฏิบัติของคณะกรรมการมรดกโลกตามที่กลาวมาแลว แสดงใหเห็นอยางชัดเจนวามีเหตุผลเบื้องหลังการอนุมัติการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชาโดย คณะกรรมการมรดกโลกเพื่อใหประโยชนและเอนเอียงเขาขางประเทศกัมพูชา จากรายละเอียดของขอมติ 32 COM 8B.102 ในสมัยประชุมที่ 32 ของคณะกรรมการมรดกโลกนี้ จะเห็นได วาคณะกรรมการมรดกโลกไดมีมติใหขึ้นทะเบียนมรดกโลกเฉพาะตัวปราสาทพระวิหารได ทั้งๆ ที่ทราบดีจากรายงานการ ประเมิน WHC-08/32.COM/INF.8B1.Add.2 โดย ICOMOS วา กัมพูชายังไมมีการกําหนดเขตกันชนและแผนบริหาร จัดการพื้นที่อยางชัดเจน ยิ่งไปกวานั้นยังไมคํานึงวาเขตกันชนที่จะตองถูกกําหนดขึ้นจะอยูในพื้นที่พิพาทที่ไทยและกัมพูชา ยังไมสามารถตกลงเรื่องเขตแดนระหวางกันได ซึ่งเปนการขัดอนุสัญญาวาดวยการคุมครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและ ทางธรรมชาติ ในมาตรา 11 ขอ 3. ที่กําหนดวาการบรรจุสิ่งใดในทะเบียนมรดกโลกตองไดรับการยินยอมจากรัฐภาคีที่ เกี่ยวของ รวมทั้งขั ดตอแนวทางปฏิ บัติ สํ าหรับการดําเนินการตามอนุสั ญญามรดกโลก ในขอบัญญัติตางๆ ดั งนี้ ขอบัญญัติ 103 และ 104 ที่กําหนดวาตองมีการกําหนดเขตกันชนที่พอเพียงและมีความละเอียดถูกตองชัดเจนสําหรับ ทรัพยสินที่ถูกเสนอเพื่อขึ้นทะเบียนมรดกโลก ขอบัญญัติ 108 ที่กําหนดใหมีแผนบริหารจัดการที่เหมาะสม ขอบัญญัติ 132 ที่กําหนดวาการเสนอขึ้นทะเบียนมรดกโลกจะถือวาครบถวนสมบรูณก็ตอเมื่อเปนไปตามขอกําหนดตางๆ ใน ขอบัญญัตินี้ และขอบัญญัติ 140 และ 141 ที่กําหนดใหสํานักเลขาตองตรวจสอบความครบถวนสมบรูณของการเสนอ ขึ้นทะเบียนมรดกโลกตามขอกําหนดตางๆ ในขอบัญญัติ 132 ภายหลังจากคณะกรรมการมรดกโลกอนุมัติใหขึ้น ทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก ไดมีการสูรบกันระหวางทหารไทยกับทหารกัมพูชาหลายครั้งในพื้นที่พิพาท บริเวณใกลปราสาทพะวิหาร ทําใหทหารทั้งสองฝายเสียชีวิตและไดรับบาดเจ็บ ซึ่งเปนการยืนยันถึงความขัดแยงในพื้นที่ พิพาทบริเวณใกลปราสาทพะวิหารที่กัมพูชาจะตองกําหนดเปนเขตกันชน ในเอกสาร WHC-09/33.COM/7B.Add ลงวันที่ 29 พฤษภาคม 2552 สําหรับการประชุมคณะกรรมการ มรดกโลก สมัยประชุมที่ 33 มีการรายงานการสูรบระหวางทหารไทยกับทหารกัมพูชาในบริเวณใกลปราสาทพระวิหาร ในชวงเดือนตุลาคม พ.ศ. 2251 และเมษายน พ.ศ. 2552 ซึ่งทําใหทหารทั้งสองฝายไดรับบาดเจ็บและเสียชีวิต แตเปนที่ นาแปลกใจวาคณะกรรมการมรดกโลกกลับนิ่งเฉยไมมีการพิจารณาทบทวนการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดก โลกเพื่อแกปญหาความรุนแรงที่อาจเกิดขึ้นอีกสําหรับกรณีพิพาททางเขตแดนระหวางไทยกับกัมพูชา ยังคงใหกัมพูชา ดําเนินการไดตามปกติ รวมทั้งไมมีการพิจารณาจัดปราสาทพระวิหารอยูในรายการมรดกโลกในอันตราย (List of World Heritage in Danger) เนื่องการมีการเกิดความขัดแยงที่มีการใชอาวุธระหวางทหารไทยกับทหารกัมพูชาใน บริเวณใกลปราสาทพระวิหาร ตามมาตรา 11 ขอ 4. ของอนุสัญญาวาดวยการคุมครองมรดกโลกทางวัฒนธรรมและทาง ธรรมชาติ และตามขอบัญญัติ 177-179 ของแนวทางปฏิบัติสําหรับการดําเนินการตามอนุสัญญามรดกโลก
12
รูปที่ 2: ภาพเหตุการณการสูรบระหวางทหารไทยกับกัมพูชาบริเวณใกลปราสาทพระวิหาร
2.3 การไมปฏิบัติตามมติของคณะกรรมการมรดกโลกของกัมพูชา คณะกรรมการมรดกโลกในสมัยประชุมที่ 32 ณ เมืองควิเบก ประเทศแคนาดา ไดอนุมัติใหขึ้นทะเบียน ปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกตามขอมติ 32 COM 8B.102 ซึ่งคณะกรรมการมรดกโลกไดใหประเทศกัมพูชา ดําเนินการดังนี้ 1) ใหรัฐภาคีกัมพูชา โดยการประสานงานกับยูเนสโก ใหจัดการประชุมคณะกรรมการประสานงานระหวาง ประเทศ (International Coordinating Committee) เพื่อรักษาและพัฒนาทรัพยสินภายในเดือนกุมภาพันธ ค.ศ. 2009 โดยเชิญใหรัฐบาลไทยและผูมีสว นระหวางประเทศที่เหมาะสมอื่นอีกไมเกิน 7 ประเทศ เขารวม เพื่อตรวจสอบนโยบาย ทั่วไปเกี่ยวกับการรักษาคุณคาโดดเดนอันเปนสากลของทรัพยสนิ โดยสอดคลองกับมาตรฐานการอนุรักษสากล 2) ใหรัฐภาคีกัมพูชาสงเอกสารตอไปนี้ใหศูนยมรดกโลกภายในวันที่ 1 กุมภาพันธ ค.ศ. 2009: ก) แผนที่ชั่วคราวซึง่ ใหรายละเอียดเพิ่มเติมของทรัพยสินที่ไดขึ้นทะเบียน และแผนที่กําหนดขอบเขตกัน ชนที่ระบุใน RGPP (Revised Graphic Plan of the Property) ข) เอกสารคําขอขึน้ ทะเบียนที่ปรับปรุงแลวเพื่อสะทอนการเปลี่ยนแปลงขอบเขตของทรัพยสิน
13
ค) คํายืนยันวาพื้นที่บริหารจัดการของทรัพยสินจะรวมทรัพยสินทีข่ ึ้นทะเบียนและเขตกันชนที่ระบุใน RGPP ง) รายงานความคืบหนาเกี่ยวกับการเตรียมแผนบริหารจัดการ 3) รองขอเพิ่มเติมให รัฐภาคีกัมพูชาใหสงแผนบริหารจัดการที่สมบูรณสําหรับทรัพยสินที่ไดรับการขึ้น ทะเบียนพรอมทั้งแผนที่ที่แลวเสร็จใหศูนยมรดกโลกภายในเดือนกุมภาพันธ ค.ศ. 2010 เพื่อสงใหแก คณะกรรมการมรดกโลกในสมัยประชุมที่ 34 ใน ค.ศ. 2010 แตปรากฏวากัมพูชาปฏิบัติโดยไมเปนไปตามขอมติ 32 COM 8B.102 ดังนี้ 1) กัมพูชาไมใหจัดใหมีการประชุมคณะกรรมการประสานงานระหวางประเทศภายในเดือนกุมภาพันธ ค.ศ. 2009 ตามที่คณะกรรมการมรดกโลกกําหนด จนกระทั้งถึงปจจุบันก็ยังไมมีการจัดการประชุมคณะกรรมการดังกลาว 2) กัมพูชาไมไดส งเอกสารตางๆ ใหศูนยมรดกโลกภายในวันที่ 1 กุมภาพั นธ ค.ศ. 2009 ตามที่ คณะกรรมการมรดกโลกกําหนด โดยสงเอกสารดังกลาวใหศูนยมรดกโลกเมื่อวันที่ 24 เมษายน ค.ศ. 2009 ยิ่งไปกวา นั้นเอกสารดังกลาวก็ไมมีความครบถวนสมบูรณ เขตกันชนในแผนที่ที่เสนอมาไมรวมพื้นที่ทางทิศเหนือและทิศ ตะวันตกของปราสาทพระวิหาร ซึ่งอยูภายใตการพิพาททางเขตแดนกับไทย โดยกัมพูชาไดระบุวาการกําหนดเขตนี้เปน เพียงชั่วคราว การกําหนดเขตขั้นสุดทายจะถูกปรับตามผลของปกปนเขตแดนของคณะกรรมาธิการเขตแดนรวมระหวาง กัมพูชากับไทย (Joint Boundary Commission between Cambodia and Thailand: JBC) 3) กัมพูชาไมไดสงแผนบริหารจัดการที่สมบูรณสําหรับทรัพยสินที่ไดรับการขึ้นทะเบียนพรอมทั้งแผนที่ที่แลว เสร็จใหศูนยมรดกโลกภายในกุมภาพันธ ค.ศ. 2010 ตามที่คณะกรรมการมรดกโลกกําหนด การที่กัมพูชาปฏิบัติโดยไมเปนไปตามขอมติ 32 COM 8B.102 ดังกลาวขางตนนั้น คณะกรรมการมรดกโลก ควรทบทวนการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชาอยางจริงจังและตรงไปตรงมา เพื่อไมใหเปน ตัวอยางที่ไมดีตอรัฐภาคีอื่นสําหรับการขึ้นทะเบียนมรดกโลกในอนาคต
3. การเคลื่อนไหวของภาคประชาชนในประเทศไทยเพื่อคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหาร เปนมรดกโลกของกัมพูชา การขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา ไดทําใหเกิดความหวงกังวลในประชาชนชาวไทย จํานวนมากในเรื่องที่ประเทศไทยอาจเสียดินแดนบริเวณเขาพระวิหารใหกับประเทศกัมพูชา รวมทั้งความเคลือบแคลง สงสัยในการดําเนินการขอรัฐบาลไทยในสมัยทีน่ ายสมัคร สุนทรเวช เปนนายยกรัฐมนตรี ที่เอื้อประโยชนใหนายฮุนเซน นายกรัฐมนตรีของกัมพูชา ในการเลือกตั้งของประเทศกัมพูชาที่จัดใหมีขึ้นในวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ซึ่งใชการ ขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกเปนประเด็นหนึ่งในการหาเสียง ตลอดจนความเคลือบแคลงสงสัยในการเขา มาชวยประเทศกัมพูชาในการขึน้ ทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของนางฟรังซัวส ริวีเอียร (Mrs. Francoise Riviere) ชาวฝรั่งเศส ซึ่งเปนผูชวยผูอ ํานวยการใหญของยูเนสโกฝายวัฒนธรรม รวมทั้งการดําเนินการของ ICOMOS ศูนยมรดกโลก และคณะกรรมการมรดกโลกที่สอไปในทางเอนเอียงเขาขางประเทศกัมพูชา สิ่งเหลานี้ทําใหเกิดการ เคลื่อนไหวของภาคประชาชนในประเทศไทยเพื่อคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา
14
การเคลื่อนไหวของภาคประชาชนในประเทศไทยเพื่อคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก ของกัมพูชา มีลําดับเหตุการณที่สําคัญพอสรุปไดดังนี้ วันที่ 15 มิถุนายน พ.ศ. 2551 กลุมนักวิชาการและประชาชนไทยสงหนังสือถึงคณะกรรมาธิการ ตางประเทศ วุฒิสภาไทย เพื่อขอใหดําเนินการคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชาหรือ แมแตการเสนอขึ้นทะเบียนเปนมรดกโลกในลักษณะขามพรมแดน วันที่ 24 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ดังมีการเคลื่อนไหวของภาคประชาชนดังนี้ กลุมประชาชนไทยไดยื่นฟองรัฐมนตรีตางประเทศและคณะรัฐมนตรีของไทยตอศาลปกครองกลางของไทย เพื่อใหศาลมีคําสั่งใหเพิกถอนมติคณะรัฐมนตรีไทยเมื่อวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ที่เห็นชอบใหลงนามใน แถลงการณรวมไทย-กัมพูชา เพื่อสนับสนุนการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา ซึง่ ตอมาในวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ศาลปกครองกลางของไทยไดมีคําสั่งคุมครองชัว่ คราว หามมิใหรัฐมนตรีวาการกระทรวงการ ตางประเทศและคณะรัฐมนตรีของไทย ดําเนินการใดๆ ที่เปนการอางหรือใชประโยชนจากมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ที่เห็นชอบคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา และการดําเนินการตามมติดังกลาว จนกวาคดีจะถึง ที่สุดหรือศาลจะมีคําสั่งเปนอยางอื่น กลุมประชาชนไทยอีกกลุมหนึ่งยื่นหนังสือถึงคณะกรรมการมรดกโลกผานสํานักงานยูเนสโกในประเทศไทย เพื่อคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา วันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2551 กลุมประชาชนซึง่ ไดไปยื่นหนังสือถึงคณะกรรมการมรดกโลกผาน สํานักงานยูเนสโกในประเทศไทย เพื่อคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา ไดยื่นหนังสือ ถึงนายกรัฐมนตรีไทยเพื่อทราบและตระหนักในเจตนารมณของประชาชนไทยในการคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระ วิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา วันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ประธานวุฒิสภาไทยยื่นคํารองทีส่ มาชิกวุฒสิ ภาไทยจํานวน 77 คนเขาชื่อ กันใหศาลรัฐธรรมนูญไทยวินิจฉัยวาคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา ฉบับลงวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2551 เพื่อ สนับสนุนการขึน้ ทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา ซึ่งยังไมไดผานความเห็นชอบของรัฐสภาไทย ขัด รัฐธรรมนูญไทยหรือไม วันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ประธานสภาผูแทนราษฎรไทยยื่นคํารองที่สมาชิกสภาผูแทนราษฎรไทย จํานวน 151 คนเขาชื่อกันใหศาลรัฐธรรมนูญไทยวินิจฉัยวาคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา ฉบับลงวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2551 เพื่อสนับสนุนการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา ซึ่งยังไมไดผานความเห็นชอบของ รัฐสภาไทย ขัดรัฐธรรมนูญไทยหรือไม ตอมาในวันที่ 8 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ศาลรัฐธรรมนูญไทยไดมีคําวินิจฉัยชี้ ขาดวา คําแถลงการณรว มไทย-กัมพูชา ฉบับลงวันที่ 18 มิถุนายน พ.ศ. 2551 เปนหนังสือสัญญาที่อาจมีบท เปลี่ยนแปลงอาณาเขตของประเทศ ทั้งยังมีผลกระทบตอความมั่นคงทางสังคมของประเทศอยางกวางขวางอีกดวย ซึ่ง ตองไดรับความเห็นชอบของรัฐสภาตามรัฐธรรมนูญไทย มาตรา 190 วรรคสอง วันที่ 15 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ประชาชนไทยผูม ีสิทธิเลือกตั้งจํานวนกวา 45,000 คน เขาชื่อกันรองขอ ตอประธานวุฒิสภาไทยเพื่อถอดถอนคณะรัฐมนตรีทั้งคณะกรณีรวมกันดําเนินการใหมีมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2551 เพื่อการลงนามในคําแถลงการณรวมไทย-กัมพูชา ในการสนับสนุนการขึ้นทะเบียนปราสาทพระ
15
วิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา ตอมาในวันที่ 29 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 คณะกรรมการปองกันและปราบปรามการ ทุจริตแหงชาติของไทยไดมีมติวาเฉพาะ นายสมัคร สุนทรเวช อดีตนายกรัฐมนตรีของไทย และนายนายนพดล ปทมะ อดีตรัฐมนตรีวาการกระทรวงการตางประเทศของไทย กระทําผิดปฏิบัติหนาที่ในกรณีดังกลาว โดยมีการดําเนินการเพื่อ ชวยเหลือนายฮุนเซน นายกรัฐมนตรีของกัมพูชา ในการเลือกตั้งของประเทศกัมพูชาที่จัดใหมีขึ้นในวันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2551 ซึ่งใชการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกเปนประเด็นหนึ่งในการหาเสียง อันเปนการนํา ผลประโยชนของประเทศไทยมาใชเปนเครื่องมือหาเสียงของพรรคการเมืองประเทศกัมพูชา วันที่ 27 กรกฎาคม พ.ศ. 2552 ภาคีเครือขายผูติดตามสถานการณปราสาท เขา พระวิหาร ออก แถลงการณเพื่อเรียกรองใหรัฐบาลไทยไมยอมรับและไมใหความรวมมือใดๆ ในการปฏิบัติตามมติคณะกรรมการมรดก โลกสมัยประชุมที่ 32 อันเปนมติที่ไมโปรงใส มุงสนับสนุนการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา อยางเรงรีบและรวบรัด จนเปนที่นากังขาวามีมูลเหตุจูงใจซอนเรน รวมทั้งเรียกรองใหรัฐบาลไทยไมเขารวม คณะกรรมการประสานงานระหวางประเทศ วันที่ 3 สิงหาคม พ.ศ. 2552 ภาคีเครือขายผูติดตามสถานการณปราสาท เขา พระวิหารยื่นหนังสือถึง ผูอํานวยการใหญของยูเนสโกผานสํานักงานยูเอ็นในประเทศไทย เพื่อใหทราบถึงความไมเปนกลาง ความไมมีเหตุผลที่ อธิบายได และความไมรับผิดชอบของ ICOMOS คณะกรรมการมรดกโลก และนางฟรังซัวส ริวีเอียร ซึ่งเปนผูชวย ผูอํานวยการใหญของยูเนสโกฝายวัฒนธรรม ในการดําเนินการที่เกี่ยวกับการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดก โลกของกัมพูชา และขอใหผูอํานวยการใหญของยูเนสโกดําเนินการแกไขในเรื่องนีแ้ ละใหมีการทบทวนมติของ คณะกรรมการมรดกโลกในการอนุมัติการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก วันที่ 28 สิงหาคม พ.ศ. 2552 ประชาชนชาวไทยกวา 500 คนรวมเดินขบวนไปยังบริเวณเขาพระวิหารเพื่อ ตรวจสอบยืนยันวาพื้นที่บริเวณรอบๆ ปราสาทพระวิหารเปนของประเทศไทย วันที่ 22 ตุลาคม พ.ศ. 2552 กลุมวุฒิสมาชิกไทยยื่นหนังสือถึงเลขาธิการยูเอ็นผานสํานักงานยูเอ็นใน ประเทศไทย เพื่อใหตั้งคณะกรรมการสอบสวนยูเนสโก คณะกรรมการมรดกโลก และนางฟรังซัวส ริวีเอียร ซึ่งเปน ผูชวยผูอํานวยการใหญของยูเนสโกฝายวัฒนธรรม เกี่ยวกับการดําเนินการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลก วันที่ 14 มกราคม พ.ศ. 2553 ภาคีเครือขายผูติดตามสถานการณปราสาท เขา พระวิหารไดยื่นหนังสือถึง นายกรัฐมนตรีไทยขอใหรัฐบาลไทยแจงไปยังยูเนสโกและศูนยมรดกโลกใหทราบถึงคําพิพากษาของศาลปกครองกลาง เมื่อวันที่ 30 ธันวาคม พ.ศ. 2552 ที่ใหเพิกถอนมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 17 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ที่เห็นชอบคํา แถลงการณรวมไทย-กัมพูชา ซึง่ สนับสนุนการขึน้ ทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของกัมพูชา และใหคงคําสั่ง คุมครองชั่วคราวที่มีเมื่อวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2551 ใหมผี ลตอไปจนกวาคดีจะถึงที่สุด อันจะเปนการยืนยันอยาง แข็งขันในทาทีของรัฐบาลไทยในคัดคานการดําเนินการที่ไมยึดหลักธรรมาภิบาลในการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปน มรดกโลก วันที่ 26 มกราคม พ.ศ. 2553 ภาคีเครือขายผูติดตามสถานการณปราสาท เขา พระวิหารยื่นหนังสือถึง ผูอํานวยการใหญของยูเนสโกผานผูแทนยูเนสโกในกรุงเทพ เพื่อประทวงและคัดคานการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหาร เปนมรดกโลกของกัมพูชา และขอใหยูเนสโกดําเนินการยกเลิกการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปนมรดกโลกของ กัมพูชา
16
วันที่ 22 มีนาคม พ.ศ. 2553 ภาคีเครือขายผูติดตามสถานการณปราสาท เขา พระวิหารยื่นหนังสือถึง คณะกรรมการสิทธิมนุษยชนแหงชาติของไทยเพือ่ ขอใหตรวจสอบการปฏิบัติหรือการละเวนการปฏิบัติหนาที่ของรัฐอัน เปนการละเมิดสิทธิมนุษยชนซึ่งมีผลกระทบตอวัฒนธรรม ความมั่นคงทางดานเศรษฐกิจและสังคม รวมทั้งอธิปไตย และดินแดน กรณีปราสาทพระวิหารและกลุมปราสาทตาเมือน วันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2553 สถาบันไทยคดีศึกษา มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ภาคีเครือขายผูติดตาม สถานการณปราสาท เขา พระวิหาร และสํานักหอสมุด มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร รวมจัดเสวนาวิชาการเรื่อง “ขบวนการ ภาคประชาชนกับการตอสูเพื่อปองกันการเสียดินแดน: เหตุเกิดจากการสนับสนุนการขึ้นทะเบียนปราสาทพระวิหารเปน มรดกโลกของกัมพูชาและยูเนสโก ของรัฐบาลไทย” และนิทรรศการจากหนังสือชื่อ “บันทึกภาคประชาชนเรื่องการพิทักษ ดินแดน: จากกรณีปราสาทพระวิหารโมเดล” โดย ม.ล. วัลยวิภา จรูญโรจน ซึ่งเปนผูประสานงานภาคีเครือขาย ผูติดตามสถานการณปราสาท เขา พระวิหาร
รูปที่ 3: ภาพกิจกรรมการเคลื่อนไหวของภาคประชาชน
17