βοτανολογία
BOTANA της Κύπρου Έλενα Έλληνα Πέτρου ΒΟΤΑΝΟΛΟΓΟΣ
Π
ολλά Βοτανα τα χρησιμοποιούμε εκτενώς στην μαγειρική και ζαροπλαστική αλλά είναι σημαντικό να ξέρουμε κάποιες από τις ιδιοτητες τους για να γνωρίζουμε ποσο και εάν επηρεάζουν και την υγεία μας. Απλό παράδειγμα η Σπατζιά/Φασκομηλιά η οποία ανεβάζει την πίεση ακόμα και με λήψη λίγης ποσότητας.
ΜΑΙΝΤΑΝΟΣ Ισως από τα πιο διαδεδομένα βοτανα στη μαγειρική. Η χρησιμότητα του είναι ως λαχανικό αλλά και ως άρτυμα. Είναι κοσμοπολίτικο φυτό, και το βρίσκουμε σε πολλές ποικιλίες με πιο γνωστή τον Σγουρό Μαιντανό. Είναι ευστόμαχο βότανο και βοηθά πάντα στη χωνεψη. Σημαντικό να γνωρίζουμε ότι οι σπόροι του μαιντανού είναι τοξικοί, ενώ ο βλαστός και τα φύλα βοηθουν σε πολλές ασθένειες αλλά και δερματικά. Ο μαιντανός βοηθά στην εξάλειψη κακοσμίας από σκόρδο ή άλλες εντονες οσμές. Οι Ρωμαίοι τον έτρωγαν ως λιχουδιά και πίστευαν ότι απορροφούσε τις αναθυμιάσεις των ποτών που έπιναν.
ΜΑΡΤΖΟΡΑΝΑ / ΡΙΓΑΝΗ / ΣΑΨΥΣΙΑ Είναι Ενδημικό Φυτο της Κύπρου, αυτό σημαίνει ότι δεν το βρίσκουμε πουθενά αλλου στον κόσμο. Θεωρείται η πιο σπάνια και ανώτερη μορφή Ρίγανης. Είναι ευστόμαχη χωνευτική, βοηθά στην κυκλοφορία ρίχνει την πίεση και βοηθά στην απώλεια μνήμης. Έχει έντονο χαρακτηριστικό άρωμα το οποίο συνδυάζεται με πολλά φαγητά, αλλά είναι ευχάριστο και ως πόσιμο σε ποτά ή τσάι. Υπάρχουν γραφές οι οποίες αναφέρουν ότι η Σαψυσιά χρησιμοποιήθηκε σε πληγές των στρατιωτών του Μεγάλου Αλεξάνδρου και αυτό του δίνει μια διαφορετική αξία.
ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ / ΒΑΣΙΛΙΤΖΙΑ Ο Βασιλικός συνήθως παρουσιάζεται ως ελαφρά χνουδωτό φυτό.
54
Υπάρχουν πάνω από 500 ποικιλίες που διαφέρουν ουσιαστικά ως το μέγεθος το σχήμα και χρώμα. Είναι ηρεμιστικό Βοτανο. Χρησιμοποιείται στην παρασκευή πικάντικων φαγητών και νοστιμίζει ψάρια κοτοπουλα λαχανικά και αυγά. Χρησιμοποιείται στη Ζαχαροπλαστική, στην αρωματοποιια, αρτοποιία, αλλαντοποιία και ποτοποιία. Το αιθέριο λάδι του έχει έντονες θεραπευτικές ιδιότητες αλλά χρησιμοποιείται και στη μαγειρική εφόσον έχει έντονη οσμή και γεύση.
ΔΕΝΤΡΟΛΙΒΑΝΟ / ΛΑΣΜΑΡΙ Είναι αρωματικός αειθαλής θάμνος. Χρησιμοποιείται κυρίως ως καρύκευμα. Εκτεταμένη χρήση ανεβάζει την πίεση. Υπάρχουν γραφές ότι αναφέρεται στην Παλαιά Διαθήκη κ έχουν βρεθεί ευρήματα Δεντρολίβανου σε παλιούς αμφορείς. Έχει τρομερές θεραπευτικές ιδιότητες τόσο από τα άνθη, τα φύλλα ή και το αιθέριο λάδι ακόμα. Χρησιμοποιείται κυρίως στο Σαβόρο, αλλά δεν σταματά η χρήση του εκεί. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε όποια φαγητά μαγειρεύονται με κρασί και σκόρδο, και χρησιμοποιείται τόσο φρέσκο, όσο και ξηρό. Για να αρωματιστεί το λάδι, χρησιμοποιούμε τις ανθισμένες κορυφές του.
ΦΑΣΚΟΜΗΛΙΑ / ΣΠΑΤΖΙΑ Στην Κύπρο ευδοκιμούν είδη φασκομηλιάς, τα οποία τα συναντούμε σε όλο το νησι, στα πεδινά και ορεινά κυρίως σε πετρότοπους, και είναι ένα βότανο με μακρά ιστορία. Χρησιμοποιείτο από τους αρχαίους Έλληνες, τους Ρωμαίους αλλά και κατά το Μεσαίωνα όπου το χρησιμοποιούσαν κυρίως σε επιδημίες. Είναι έντονα τονωτική αλλά εκτεταμένη χρήση ανεβάζει την πίεση. Είναι ορεκτικό και χωνευτικό βότανο και χρησιμοποιείται λίγη ποσότητα στη μαγειρική λόγω του έντονου αρώματος που έχει. Χρησιμοποιείται κυρίως σε κουζίνες που έχουν σχέση με τη Λατινική Αμερική.
ΡΟΥΔΙ / ΣΟΥΜΑΤΖΙ Είναι θάμνος με γαλακτώδη χυμό που μπορεί να φτάσει και τα 20 μέτρα ύψος. Το εντοπίζουμε ανά την Κύπρο σε ημιορεινές περιοχές. Ο αποξηραμένος καρπός του χρησιμοποιείται σαν άρτυμα σε σουβλάκια σε άλλα κρέατα αλλά και σε άλλα παραδοσιακά φαγητά. Οι καρποί και τα φύλλα μαζεύονται Άυγουστο και Σεπτέμβριο. Παλαιότερα υπήρχαν τόσα φυτά στην Κύπρο που γίνονταν εξαγωγές σε Αραβικές χώρες, οι οποίες το χρησιμοποιούσαν εκτενώς στις κουζίνες τους.
ΘΥΜΑΡΙ / ΘΡΟΥΜΠΙ Το συναντούμε σε βουνοπλαγιές και πετρότοπους τόσο στα ορεινά, όσο και στα πεδινά. Είναι θάμνος που βλαστά συνήθως σε άγονο χώμα και δεν χρειάζεται περιποίηση. Είναι έντονα αρωματικό φυτό και η μυθολογία λέει ότι φύτρωσε από τα δάκρυα της ωραίας Ελένης κατά την απαγωγή της. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική και όταν χρησιμοποιείται σε σάλτσες τις ονομάζουν «σάλτσα των Φτωχών». Το μέλι από θυμάρι είναι ευρέως γνωστό και θεωρείται ως θεραπευτικό Μέλι. Εκτός από τη γευστική του ιδιότητα στην κουζινα χρησιμοποιείται και ως μαλακτικό για σκληρά κρέατα και κυνήγια. Σαν καρύκευμα χρησιμοποιείται σε σαλάτες και σε αμυλλούχες τροφές. Για μαρινάρισμα συστήνεται να συνδυαστεί με κρασί, και για ξηρά φρούτα συστήνεται να χρησιμοποιείται, αφού τα προφυλάσσει από τα έντομα και παράσιτα. Παρόλο που τα περισσότερα βότανα δεν είναι τοξικά, συστήνεται να μην χρησιμοποιούμε μεγάλες ποσότητες για μεγάλο χρονικό διάστημα, ακόμα και στη μαγειρική. Μπορούμε να εναλλάσουμε τα βότανα που χρησιμοποιούμε ανά μήνα και ετυχώς έχουμε πάνω από 140 ενδημικά βότανα στον τόπο μας που μπορουμε να χρησιμοποιήσουμε.
