Onno Blom over de erfenis van Aad Donker

Roadmovie van een rebel

Gijs Donker, het schilderij dat Aad Donker van Lot maakte, Onno Blom

Streken felgele verf verschroeien zijn gezicht als vlammen van de zon. Hij steekt zijn tong uit en spert zijn ogen open. Op 1 november 1998 legde Aad Donker, een bloedmooie blonde jongen van 31, de laatste hand aan een zelfportret in zijn atelier aan het Rapenburg 48. Toen hij klaar was, pakte hij een touw en hing zich op.

Het was het hartverscheurende einde van een veel te kort, intens en tragisch kunstenaarsleven. De roadmovie van een rebel. Aadje was een natuurtalent. Geen studiebol. Hij bokste en hij tekende. Nadat hij met zijn oudste broer Gijs in een rode VW Kever door Afrika had gereisd, ging zijn moeder met zijn Afrikaanse tekeningen van naar de Kunstacademie, waar hij prompt werd aangenomen.

Aad deelde het talent met zijn oudere broers, Gijs en Justus. Samen hielden zij – tegen de stroom van de tijd in – vast aan de figuratieve kunst. Ze schilderden naar de natuur, het liefst en plein air. Landschappen, stillevens en portretten. Aad had een voorkeur voor de felle kleuren van Gauguin en Van Gogh. De broertjes Donker sloten zich aan bij de jongens van After Nature: Peter Klashorst, Bart Domburg en Jurriaan van Hall. Samen zouden ze de wereld veroveren. Ze schilderden live in ateliers en galeries over de hele wereld. Een portret voor 200 Dollar. 50 was ook goed. Als de doeken op waren gebruikten ze een pizzadoos. Of ze schilderden elkaar. Naakt. In New York ontmoette Aad een meisje, Amy, op wie hij hopeloos verliefd werd. Amy kwam uit een schatrijke familie. Op haar kosten stortten ze zich in het jetset leven. Sex, drugs & rock ’n roll. De weelde was te groot om te dragen. Amy blies onder druk van haar familie hun huwelijk af, raakte verslaafd aan de dope. Ze zou in de greep zijn geraakt van een sekte. Aad keerde alleen terug naar Nederland. Hij was niet alleen gebroken door het verdriet, maar ook verward. Paranoia. Hij zag overal geheime tekens, die hij liet terugkeren op zijn zelfportretten. Uiteindelijk dreven zijn wanen hem in de armen van de dood. Zijn verhaal is mij in de stad vaak verteld. De Leidse vrienden van Aad, zijn broers, de mensen die van hem hielden zijn hem niet vergeten. Het staat nu allemaal opgetekend in een schitterend geïllustreerd boek, Aad Donker & After Nature van Menno Voskuil. Een monument voor zijn kunstenaarschap. De eerste keer dat ik over Aad hoorde was van mijn lief. Lot was zestien en het mooiste meisje van Leiden. Ze had op zaterdag een bijbaantje bij de groentekraam op de markt. Daar zag Aad haar, in 1995, net terug uit Amerika. Hij vroeg of hij haar mocht schilderen. Ze zei: ‘ja.’ Op zijn atelier zette hij haar portret in snelle streken op het doek. Grote bruine ogen, hoge jukbeenderen. Eén vette streek van zijn penseel voor haar nette witte kraagje. Ondertussen vertelde hij haar over Amy, dat hij haar had verloren, maar hoopte dat hij haar ooit terug zou krijgen. Het leek wel of hij in vijf minuten klaar was, vertelde Lot. Hij kwam naast haar zitten op de bank waar zij zat te poseren – en kuste haar. Een paar maanden zagen ze elkaar geregeld. Lot was zo groen als gras, Aad was twaalf jaar ouder en streetwise. Ze keken vooral naar elkaar, tintelend van opwinding. Hij maakte ook nog een houtskooltekening, alsof zij een exotische schoonheid van Gauguin was. Met curves waar Sophia Loren jaloers op zou zijn. Het schilderij en de tekening zijn hier in huis. Ze stemmen vrolijk. Schoonheid, begeerte en nieuwsgierigheid spatten ervan af. Alles moest nog beginnen. Maar ze stemmen ook melancholiek. Vanwege de jeugd die voorbij is, en het verdriet over een lieve, getalenteerde jongen die voorgoed in zijn dromen verdween.

(redactie)

In Aad Donker & After Nature beschrijft Menno Voskuil aan de hand van interviews met de betrokken kunstenaars en niet eerder gepubliceerde brieven en documenten het turbulente leven van Aad Donker. Het zwaartepunt ligt op de After Nature-periode, waardoor dit boek ook gelezen kan worden als een ‘officieuze’ biografie van After Nature. Daarnaast is een zeer ruime selectie van Aad Donkers werk opgenomen, van zijn eerste tekeningen gemaakt in Zuid-Afrika tot aan de indrukwekkende zelfportretten uit zijn laatste levensjaren. Dit unieke overzicht van zijn oeuvre benadrukt nogmaals het onmiskenbare talent van deze veel te jong overleden kunstenaar.