Rock and wall climbing compressed by ciotas

First published in 2000 by New Holland Publishers Ltd London • Cape Town • Sydney • Auckland Copyright © 2000 Stackpole Books Copyright ® 2000 in text: Garth Hattingh Copyright © 2000 in illustrations: New Holland Publishers (UK) Ltd Copyright © 2000 in photographs: Struik Image Library (SIL) with the exception of the individual photographers and/or their agents as listed on page 96. Alt rights reserved. No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system or transmitted, in any form or by any means, electronic, mechanical, photocopying, recording or otherwise, without the prior written permission of the publishers and copyright holders. All enquiries should be addressed to: Stackpole Books 5067 Ritter Road, Mechanicsburg, PA 17055. 2 4 68 10 9 753 1 First edition ISBN 0-8117-2916-8 Library of Congress Cataloging-in-Publication information is on file Publisher: Marielle Renssen Commissioning editor: Claudia dos Santos Editors: Laura Milton, Gill Gordon Designer: Mark Jubber Illustrator: Danie Jansen van Vuuren Consultants: Greg Pritchard (Australia) Neil Champion (UK) Reproduction by Hirt & Carter (Cape) Pty Ltd Printed and bound in Singapore by Craft Print (Pte) Ltd Although the author and publishers have made every effort to ensure that the information contained in this book was correct at the time of going to press, they accept no responsibility for any loss, injury or inconvenience sustained by any person using this book. Ïðåâîä îò àíãëèéñêè åçèê: Ìàðèí Çàãîð÷åâ.

Publisher's acknowledgements The publisher would like to thank Geoff Ward of Outward Ventures, Simon Larsen of Ram Mountaineering, and the Mountain Club of South Africa, for providing information and advice; as well as Clinton and the other climbers who participated in the photo shoots.

Author's acknowledgements I would like to thank all my friends and colleagues for many good times in the hills. To the team at New Holland Struik - Laura, Mark, Gill and the rest - many thanks for your tactful help. Special thanks also to Willem and Keith, for bearing with me in times of stress.

Cautionary note Although wearing a climbing helmet is a matter of personal choice, the author and publishers recommend that a suitable helmet is worn on any occasion when the climber may be exposed to the risk of a head injury occuring. Ïðåäóïðåæäåíèå: Âúïðåêè ÷å òîâà å âúïðîñ íà ëè÷åí èçáîð, àâòîðúò è èçäàòåëèòå ïðåïîðú÷âàò êàòåðà÷úò äà èçïîëçâà êàñêà âèíàãè êîãàòî ñúùåñòâóâà îïàñíîñò çà òðàâìè íà ãëàâàòà.

Ñúäúðæàíèå 1. Èãðàòà, íàðå÷åíà êàòåðåíå Èãðà íà ïðåìåðåíèÿ ðèñê; âúâåäåíèå â ðàçëè÷íèòå ôîðìè íà êàòåðåíå - îò “áåçîïàñíîòî” áîëäúð êàòåðåíå äî íåoñèãóðåíîòî ñîëî êàòåðåíå.

2. Êàê äà ïîäáåðåì åêèïèðîâêàòà? Îñíîâíè ñâåäåíèÿ çà êàòåðà÷íèòå îáóâêè, ñåäàëêèòå, ìàãíåçèÿ, êàñêèòå, êàðàáèíåðèòå è äðóãèÿ íåîáõîäèì èíâåíòàð - è êàê äà ñå ãðèæèì çà íåãî.

3. Êàê äà áîðàâèì ñ âúæåòàòà? Âñè÷êî, êîåòî òðÿáâà äà ñå çíàå çà âúæåòî - îò îñíîâíèòå ìåðêè çà áåçîïàñíîñò äî íàé-çäðàâèòå è íàé-ïîäõîäÿùè âúçëè.

4. Òåõíèêè íà êàòåðåíå Êàê äà ñå äâèæèì ðèòìè÷íî; êàê äà ñúãëàñóâàìå äâèæåíèÿòà íà êðàêàòà, ðúöåòå è òÿëîòî, çà äà ïîñòèãíåì íàé-äîáðî ðàâíîâåñèå; êàê äà äèøàìå è äà ñè ïî÷èâàìå.

5. Êàê äà âîäèì? Ïúðâîòî âîäåíå; íåîáõîäèìèòå çíàíèÿ, óìåíèÿ è îïèò; çàäúëæåíèÿòà íà âîäà÷à.

6. Ðàïåëè, ñïóñêàíå, àâàðèéíè ñèòóàöèè Êàê äà ñëèçàìå íà ðàïåë çà çàáàâëåíèå è ïðè íåîáõîäèìîñò; îáðàòíî êàòåðåíå è òðàâåðñèðàíå; îñíîâíè ìåðêè çà ïúðâà ïîìîù.

7. Êàê äà òðåíèðàìå? Öåëåíàñî÷åíî òðåíèðàíå è ñïåöèàëíè òðåíèðîâú÷íè ïðîãðàìè çà êàòåðåíå; êàê äà èçáÿãâàìå êîíòóçèè ïðè òðåíèðîâêèòå.

8. Ïîñòîÿíåí íàïðåäúê Êàê äà çàïî÷íåì; êàê äà ñå ñâúðæåì ñ äðóãè êàòåðà÷è; íÿêîè îò íàéäîáðèòå ìåñòà çà êàòåðåíå.

Ðå÷íèê íà êàòåðà÷à

Èãðàòà, íàðå÷åíà êàòåðåíå Èçÿâëåíèåòî, ÷å ñå çàíèìàâàòå ñ êàòåðåíå, ÷åñòî ùå ïðåäèçâèêâà ñìÿõ èëè óäèâëåíèå ñðåä ïîçíàòèòå âè. Îáùî ìíåíèå å, ÷å ñêàëíîòî êàòåðåíå å çàíèìàíèå çà ñàìîóáèéöè; ñòðàíåí ñïîðò çà áåçóìöè, ïðè êîéòî ÷îâåê ïðåìèíàâà äúëãè ðàçñòîÿíèÿ ñ îïàñíè ïðåïÿòñòâèÿ ñàìî çà äà ñå âúçêà÷è íà ñòîòèöè ìåòðè íàä çåìÿòà ïî íÿêîÿ áåçèíòåðåñíà è íàäâåñåíà ñêàëà... â ñíåæíà âèõðóøêà. Â êàòåðåíåòî, ðàçáèðà ñå, ìîæå äà ñå ñòèãíå è äî òàçè êðàéíîñò, íî çà ïîâå÷åòî êàòåðà÷è òî å ïðîñòî åäèí âúëíóâàù è ïðèÿòåí íà÷èí äà èçáÿãàò îò åäíîîáðàçíîòî âñåêèäíåâèå âúçáóæäàùî ôèçè÷åñêî èçæèâÿâàíå, ìàëêî óäîâîëñòâèå íà ïðåìåðåíèÿ ðèñê, àíãàæèðàùî íàïúëíî óìà.

Ïðåìåðåíèÿ ðèñê Åäèí îò íàé-âåëèêèòå ñâåòîâíè êàòåðà÷è, Ðàéíõîëä Ìåñíåð, îïðåäåëÿ êàòåðåíåòî êàòî äåéíîñò íà “ïðåìåðåíèÿ ðèñê” - àêî ðèñêîâèÿò ôàêòîð å ïðåêàëåíî ãîëÿì, òîãàâà òîé èçëèçà “èçâúí êîíòðîë” è óäîâîëñòâèåòî ñå çàìåíÿ îò ñòðàõà. Öåëòà íà òîâà çàíèìàíèå å ÷îâåê äà ñå íàó÷è äà ïðåöåíÿâà îïàñíîñòòà è äà ñå âúðíå (èëè èçîáùî äà íå òðúãâà), àêî ðèñêúò îò ñåðèîçíè íåïðèÿòíîñòè å òâúðäå ãîëÿì. Îò óñòàòà íà Ìåñíåð, êîéòî å èçêà÷èë âñè÷êè îñåìõèëÿäíèöè, ïîâå÷åòî áåç êèñëîðîäåí àïàðàò, è å ðåàëèçèðàë çà ïúðâè ïúò íÿêîè îò íàé-òðóäíèòå èçêà÷âàíèÿ â ñâåòà (è å îöåëÿë), òåçè äóìè çâó÷àò êàòî ìíîãî äîáúð ñúâåò. Öåëòà íà òàçè êíèãà å ÷èòàòåëÿò äà ñå íàó÷è êàê äà ñâåäå äî ìèíèìóì ðèñêîâèÿ ôàêòîð, áåç äà çàãóáè óäîâîëñòâèåòî îò âúëíóâàùîòî ïðåæèâÿâàíå, íàðå÷åíî êàòåðåíå. Ùå ñå ñïðåì ãëàâíî âúðõó “ëàçåíåòî” ïî ñêàëè è ñàìî ùå ñïîìåíåì äðóãèòå ôîðìè íà êàòåðåíå êàòî èçêóñòâåíè ñòåíè, çèìíî, ëåäåíî è èçêóñòâåíî êàòåðåíå. Îñíîâíèòå ïðèíöèïè ïðè âñè÷êè òåçè ðàçíîâèäíîñòè ñà åäíè è ñúùè. Ñàìîòî ïðî÷èòàíå íà òàçè êíèãà è äîðè ñïàçâàíåòî áóêâà ïî áóêâà íà âñè÷êè ñúâåòè â íåÿ, ðàçáèðà ñå, íå å ãàðàíöèÿ çà ñèãóðíîñòòà âè - ïîñòåïåííîòî íàòðóïâàíå íà ëè÷åí îïèò, ëîãèêàòà è ñúâåòèòå íà îïèòíè êàòåðà÷è ùå äîïðèíåñàò êàêòî äà èçïèòàòå ïî-ãîëÿìî óäîâîëñòâèå îò êàòåðåíåòî, òàêà è äà íàìàëèòå ðèñêîâåòå.

Âúïðåêè îáùîïðèåòîòî ìíåíèå, êàòåðåíåòî íå å ñâúðçàíî ñàìî ñ ðèñê è îïàñíîñòè, ìàêàð ÷å òå íàèñòèíà ñëóæàò êàòî ñòèìóë çà íÿêîè. Çà ïîâå÷åòî êàòåðà÷è òî å ñâúðçàíî ñ óñåùàíåòî çà ñâîáîäà è ñ ïðåäèçâèêàòåëñòâàòà êúì ëè÷íèòå èì âúçìîæíîñòè. Íÿêîè ãîâîðÿò çà “áàâíî ãîðåíå íà àäðåíàëèíà” ïî âðåìå íà êàòåðåíå.

Ïðàâèëàòà íà èãðàòà Âñúùíîñò êàòåðåíåòî å åäíà èãðà. Íèêîé íå å ïðèíóäåí äà èçêà÷âà ïëàíèíè è ñêàëè; õîðàòà ãî ïðàâÿò çà óäîâîëñòâèå èëè ïðîñòî, êàêòî ñå êàçâà, “çàùîòî ñêàëèòå ñà òàì”. Ðàçáèðà ñå, íÿêîè õîðà ñà ïðåâúðíàëè êàòåðåíåòî â ïðîôåñèÿ êàêòî ïðîôåñèîíàëíèòå èãðà÷è íà ãîëô èëè ïðîôåñèîíàëíèòå ôóòáîëèñòè, êîèòî èçêàðâàò ïðåõðàíàòà ñè îò ñïîðòà. Ïîâå÷åòî êàòåðà÷è îáà÷å ãî ïðàâÿò ñàìî çà ðàçâëå÷åíèå. Èçâåñòíèÿò êàòåðà÷ Ëèòî Òåõàäî-Ëîïåñ ÿñíî îïðåäåëÿ ðàçëè÷íèòå âèäîâå êàòåðåíå è ïðàâèëàòà, ïî êîèòî ñå ïðîâåæäàò, â êíèãàòà ñè, “Èãðàòà, êîÿòî èãðàÿò êàòåðà÷èòå”. Ïðàâèëàòà ñà çà “êîíòðîëèðàíå” íà èãðàòà, íî ñúùî è “çà äà íå áúäå òÿ ïðåêàëåíî ëåñíà”. Íàïðèìåð äà õâàíåø òîïêàòà ñ ðúêà å íàðóøåíèå âúâ ôóòáîëà, íî å íàïúëíî ïîçâîëåíî â ðúãáèòî. Ïî ñúùèÿ íà÷èí êàòåðà÷èòå ñïàçâàò íåïèñàíè, íî èçâåñòíè íà âñè÷êè ïðàâèëà çà “ïîâåäåíèå íà èãðèùåòî” - èëè ïî-ñêîðî “çà ïðèäâèæâàíå ïî ñêàëàòà”. Àêî èçêà÷âàòå âèñîêà àëïèéñêà ñòåíà, àêî íàáëèæàâà áóðÿ, äà èçïîëçâàø ÷àñò îò èíâåíòàðà çà õâàùàíå èëè ñòúïâàíå å íàïúëíî äîïóñòèìî. Àêî ãî íàïðàâèø îáà÷å íà ìåñòíèÿ òðåíèðîâú÷åí îáåêò, ùå ñè ñïå÷åëèø ñàìî íåîäîáðåíèåòî íà äðóãèòå êàòåðà÷è. Òîâà íå îçíà÷àâà, ÷å ÷îâåê íå ìîæå äà ñè èçáèðà ñàì ïî êàêúâ íà÷èí ùå ñå êàòåðè, ïðîñòî íÿêîè äåéñòâèÿ íå ñå ñìÿòàò çà “äîáúð ñòèë”. Íåêà ñå ñïðåì íà íÿêîè îò èãðèòå íà êàòåðà÷èòå:

Áîëäúð êàòåðåíå (Áîëäúðèíã) Òîâà å ìîæå áè íàé-ïðîñòàòà îò âñè÷êè èãðè; èçèñêâà íàé-ìàëêî åêèïèðîâêà è ïî òàçè ïðè÷èíà èìà íàé-ÿñíè ïðàâèëà. Â îáùè ëèíèè åäèíñòâåíîòî, êîåòî å íåîáõîäèìî çà íåÿ, ñà íÿêàêâà íèñêà ñêàëà (áîëäúð) è êàòåðà÷. Âèñî÷èíàòà íà îáåêòèòå çà áîëäúðèíã âàðèðà îò ïîëîâèí ìåòúð äî óæàñÿâàùèòå (è íåïðåïîðú÷èòåëíè) 10 ìåòðà. Àêî èñêàòå äà èçïîëçâàòå íÿêàêâà åêèïèðîâêà, ìîæåòå äà âçåìåòå êàòåðà÷íè åñïàäðèëè (òåñíè îáóâêè ñ ìåêà ãóìà, êîèòî ïîçâîëÿâàò äà ñå èçïîëçâà âñÿêà èçäàòèíà íà ñêàëàòà) è ìàãíåçèé (“ìàãè÷åñêèÿ” ïðàõ, ñëóæåù çà ïîäñóøàâàíå êîæàòà íà ðúöåòå) è òàêà äà óâåëè÷èòå ñöåïëåíèåòî íà êðàéíèöèòå ñè ñúñ ñêàëàòà. Äà ðàçãëåäàìå ñåãà ïðàâèëàòà. Ïðè èñòèíñêèÿ áîëäúðèíã íå ñå óïîòðåáÿâà âúæå, íå ìîæå äà ñå èçïîëçâà íèêàêúâ èíâåíòàð, çàêðåïåí çà ñêàëàòà, ïàðòíüîðúò âè íå ìîæå äà âè ïîäêðåïÿ ôèçè÷åñêè è ïðèäúðæàíåòî êúì ìàðøðóòà å çàäúëæèòåëíî (âúðõó áîëäúðèòå ÷åñòî ñúùåñòâóâàò ìíîãîáðîéíè ïðèïîêðèâàùè ñå ìàðøðóòè íà èçâúíðåäíî ìàëêà ïëîù).

Áîëäúð êàòåðåíåòî å çàíèìàòåëíî, òî å íàé-åâòèíèÿò íà÷èí äà çàïî÷íåø, îñâåí òîâà ñúçäàâà ìíîãî êîíòàêòè. Ïðè íåãî ñå ïîëó÷àâà ãîëÿìî íàòîâàðâàíå íà ñóõîæèëèÿòà íà ïðúñòèòå, èçèñêâà ãîëÿìà ñèëà è ðàçâèâà ãúâêàâîñòòà. Àêî íå ñå îïèòâàòå äà ïîäðàæàâàòå íà “ñïåöèàëèñòèòå” îùå îò ñàìîòî íà÷àëî è ñå çàäîâîëèòå ïúðâî ñ ïî-ëåñíèòå äâèæåíèÿ, òî å èäåàëåí íà÷èí çà çàïî÷âàíå íà êàòåðà÷íàòà âè êàðèåðà.

Çà ìíîãî êàòåðà÷è áîëäúð êàòåðåíåòî ñå ïðåâðúùà â åäèíñòâåíà ñòðàñò è íÿêîè ñ óäîâîëñòâèå ïðåêàðâàò ÷àñîâå íà ìàëêàòà èçêóñòâåíà ñòåíà â ìàçåòî ñè, êîÿòî çàìåñòâà åñòåñòâåíèÿ êàìúê. Ðàçáèðà ñå, â òîâà íÿìà íèùî ëîøî, íÿìà ÿ ñàìî êðàñîòàòà íà ïðèðîäàòà. Íÿêîè âàðèàíòè íà áîëäúð êàòåðåíåòî ñà ñëåäíèòå:

Ñîëî êàòåðåíå (Êàòåðåíå áåç îñèãóðîâêà) Ïî ñâîÿòà ñúùíîñò ñîëî êàòåðåíåòî å ÷èñò áîëäúðèíã, ñàìî ÷å íà ïî-ãîëÿìà âèñî÷èíà. Òî ïðåäñòàâëÿâà êàòåðåíå ïî ñêàëè ñ ðàçëè÷íà âèñî÷èíà áåç èçïîëçâàíå íà êàêâèòî è äà áèëî èçêóñòâåíè ñðåäñòâà. Òàçè “îñâîáîäåíà” ôîðìà íà êàòåðåíå å ìíîãî ïðèâëåêàòåëíà, çàùîòî ïîçâîëÿâà íà òîçè, êîéòî ÿ ïðàêòèêóâà, äà ñå ïðèäâèæâà ïî-áúðçî è äà íå çàâèñè îò íèêîãî. Â íèêàêúâ ñëó÷àé íå ãî ïðåïîðú÷âàìå íà íà÷èíàåùè, òúé êàòî ìíîãî êàòåðà÷è, âêëþ÷èòåëíî èçâåñòíè ñâåòèëà, ñà íàìåðèëè ñìúðòòà ñè ïðè ñîëî èçêà÷âàíèÿ. Àêî âñè÷êî âúðâè äîáðå è ìàðøðóòúò å âúâ âúçìîæíîñòèòå (êàêòî ôèçè÷åñêè, òàêà è ïñèõè÷åñêè) âè, ñîëî èçêà÷âàíåòî å âúçáóæäàùî, èñòèíñêî èçÿùåñòâî. Ïðè íàé-ìàëêàòà ãðåøêà îáà÷å îïèòúò âè ìîæå äà çàâúðøè òðàãè÷íî. Ñîëî êàòåðåíå íàä âîäíàòà ïîâúðõíîñò Ìîæå áè òîâà å ìàëêî “ïîðàçóìåí” âàðèàíò íà êàòåðåíåòî áåç îñèãóðîâêà. Â ñâåòà èìà ìíîãî ìåñòà, íàïðèìåð Êàëàíê âúâ Ôðàíöèÿ è íÿêîè ðàéîíè íà Áðèòàíñêîòî êðàéáðåæèå, íà êîèòî ãîëåìè ñêàëíè ìàñèâè çàâúðøâàò íàä äúëáîêè âîäíè áàñåéíè. Òóê ìîãàò äà ñå èçâúðøâàò òðàâåðñè íà ðàçóìíà âèñî÷èíà íàä âîäàòà, êîèòî äà ïðîäúëæàò ñ êèëîìåòðè. Â òîçè ñëó÷àé ÷îâåê ñå íàñëàæäàâà íå ñàìî íà êàòåðåÅêñòðåìíîòî ñîëî êàòåðåíå å çàïàçåíî çà íàé-äîáðèòå íåòî, à è íà ïàäàíåòî âúâ âîäàòà è ìîæå áè íà åäíî ïðîäúëæèòåëíî âèñîêî íàä çåìÿòà, áåç íèêàêâà îñèãóðîâêà, òóê íÿìà ìÿñòî çà ïëóâàíå áåç îïàñíîñò îò ñåðèîçíè êîëåáàíèå èëè ñòðàõ! òðàâìè èëè ñìúðò.

Íå å ÷óäíî, ÷å òîçè âèä êàòåðåíå å îñîáåíî ïîïóëÿðíî â ãîðåùèòå ëåòíè äíè. Òðÿáâà äà ñå ïîìíè îáà÷å, ÷å ïðè ïàäàíå îò 10 ìåòðà âîäàòà ìîæå äà âè ñå ñòîðè íå ïî-ìàëêî òâúðäà îò çåìÿòà è ÷å íèñêàòà òåìïåðàòóðà è âèñîêèòå âúëíè (äà íå ãîâîðèì çà íåäðóæåëþáíè àêóëè â íÿêîè ÷àñòè íà ñâåòà) ìîãàò äà áúäàò ñúùî òîëêîâà îïàñíè, êàêòî îñòðèòå ñêàëè! Ïðåäè äà ïðåäïðèåìåòå òàêîâà íà÷èíàíèå, ñúáåðåòå âñÿêà âúçìîæíà èíôîðìàöèÿ çà îáåêòà îò ïúòåâîäèòåëè çà êàòåðåíå èëè îò õîðà, ïîçíàâàùè äîáðå ðàéîíà.

Ñîëî êàòåðåíåòî íàä äúëáîêè âîäíè áàñåéíè ìîæå äà áúäå èçêëþ÷èòåëíî ïðèÿòíî, ñòèãà ïîñëåäñòâèÿòà îò ïàäàíåòî äà íå ñà ïîñåðèîçíè îò íàìîêðÿíå â ñòóäåíà âîäà è ïðîäúëæèòåëíî ïëóâàíå êúì ñóøàòà.

Êàòåðåíå ïî ñãðàäè (Áèëäúðèíã) Êàêòî ëè÷è îò èìåòî, òîçè òèï êàòåðåíå ñå èçâúðøâà âúðõó èçêóñòâåíè êîíñòðóêöèè, ñúçäàäåíè ñ äðóãè öåëè, íî ïîäõîäÿùè çà ïðàêòèêóâàíåòî íà òîçè âèä ñïîðò. Âñå ïàê òðÿáâà äà ñå èìà ïðåäâèä, ÷å òàçè äåéíîñò ìîæå äà äîâåäå äî ãëîáè è äîðè äî àðåñòè. Àðõèòåêòèòå è îõðàíàòà íà ñãðàäèòå ïðèåìàò çàäúëæåíèÿòà ñè èçêëþ÷èòåëíî ñåðèîçíî è íà ÷îâåê ìîæå äà ìó ñå îêàæå ìíîãî òðóäíî äà óáåäè ñúäà, ÷å “ïðîñòî èñêàë äà ñå ïîêàòåðè ïî ôàñàäàòà íà áàíêàòà”. Íÿìà íèùî ëîøî äà ñå êàòåðèòå ïî Ãðóïà êàòåðà÷è ñå çàáàâëÿâàò (è ïðîâåæäàò äîáðà ñãðàäè, ñàìî ïðåäè òîâà âçåìåòå òðåíèðîâêà íà ïðúñòèòå ñè) âúðõó êàìåííàòà ñòåíà íà åäíà íåîáõîäèìîòî ðàçðåøåíèå. ïëàíèíñêà õèæà.

(Ïîíÿêîãà å ìíîãî ïîëåçíî äà ñúãëàñóâàòå äåéñòâèÿòà ñè ñ ðàçïèñàíèÿòà - èçâåñòåí å ñëó÷àé, ïðè êîéòî åäèí êàòåðà÷ áèë ïðèíóäåí äà âèñè “íà íîêòè” âúðõó åäíà ïîäïîðà, äîêàòî ïî ìîñòà íàä íåãî áàâíî ïðåìèíàâàë äúëúã òîâàðåí âëàê; òîâà íåïðèÿòíî ïðåæèâÿâàíå ìó ñå ñòîðèëî öÿëà âå÷íîñò.) Èçêóñòâåíè ñòåíè è êàòåðà÷íè çàëè Çàëèòå è èçêóñòâåíèòå ñòåíè ñà ïðåâúçõîäíè ìåñòà çà çàïî÷âàíå íà êàòåðà÷íàòà âè êàðèåðà. Îáèêíîâåíî ïðåäëàãàò åêèïèðîâêà ïîä íàåì è îñèãóðÿâàò äåæóðíè èíñòðóêòîðè, êîèòî äà äàâàò ñúâåòè è äà ñëåäÿò çà áåçîïàñíîñòòà íà êàòåðåíåòî ïî âðåìå íà íà÷àëíèòå ôàçè íà îáó÷åíèå. Â ïîâå÷åòî çàëè ìîãàò äà ñå íàìåðÿò ìàðøðóòè ñ ðàçëè÷íà òðóäíîñò è äàâàò âúçìîæíîñò çà îáìÿíà íà îïèò ñ äðóãè êàòåðà÷è. Â ñòðàíèòå ñ ðàçâèòî Â åäíà äîáðå åêèïèðàíà êàòåðà÷íà çàëà èìà âñè÷êî ñïîðòíî êàòåðåíå, èçêóñòâåíèòå ïðåâúçõîäíè áîëäúð ïàñàæè, äîáðè âúçìîæíîñòè çà âîäåíå è ñòåíè ñà ìíîãî ðàçïðîñòðàíåíè, ìàðøðóòè, êîèòî ñà ïî âêóñà è âúçìîæíîñòèòå íà âñåêè, îò îñîáåíî â Áåëãèÿ, Ôðàíöèÿ, ïðîõîæäàùè äî íàé-åëèòíè êàòåðà÷è. Åäíî îò ïðåäèìñòâàòà Âåëèêîáðèòàíèÿ è ÑÀÙ. íà èçêóñòâåíèòå ñòåíè å, ÷å ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò ïðè âñÿêàêâè ìåòåîðîëîãè÷íè óñëîâèÿ.

Îñíîâíàòà îïàñíîñò â êàòåðà÷íèòå çàëè èäâà îò òîâà, ÷å ïîâå÷åòî íà÷èíàåùè íàäöåíÿâàò âúçìîæíîñòèòå ñè è çàïî÷âàò ñ ïðåêàëåíî òðóäíè ìàðøðóòè èëè òðåíèðàò ïðåêàëåíî äúëãî. Òîâà âîäè äî êîíòóçèè íà ìóñêóëèòå è ñóõîæèëèÿòà. Íåäîñòàòú÷íîòî âëàäååíå íà òåõíèêèòå çà îñèãóðÿâàíå ñúùî âîäè äî íàðàíÿâàíèÿ. Ïîâå÷åòî îò öåíòðîâåòå çà êàòåðåíå â çàëà ñà çàïî÷íàëè ñ ìàëêè èçêóñòâåíè ñòåíè, ïîçâîëÿâàùè íà ïðàêòèêóâàùèòå òîçè ñïîðò äà òðåíèðàò áåç ïðåêúñâàíå öÿëà ãîäèíà. Â ïîñëåäñòâèå ìíîãî îò òÿõ ñà ñå ðàçâèëè â ãîëåìè êîìïëåêñè, íà êîèòî âå÷å íå ñå ãëåäà ïðîñòî êàòî íà çàìåñòèòåëè íà “èñòèíñêàòà ñêàëà”. Íÿêîè êàòåðà÷è òîëêîâà õàðåñâàò èçêóñòâåíèòå ñòåíè, ÷å íèêîãà íå ïèïàò ñêàëà. Â íÿêîè ñëó÷àè “èçêóñòâåíàòà èãðà” ñúùî ñå ïðèäúðæà êúì ñòðîãè ïðàâèëà, ïðè êîèòî ÷îâåê íå ìîæå äà èçïîëçâà åäíà èëè äðóãà õâàòêà èëè òðÿáâà äà ñå ïðèäúðæà êúì îïðåäåëåí ìàðøðóò. Âñå ïàê â çàëàòà êàòåðà÷úò èìà ïîãîëÿìà ñâîáîäà, îòêîëêîòî íà èñòèíñêàòà ñêàëà - â êðàÿ íà êðàèùàòà òàì ñå õîäè çà òðåíèðîâêà è çà óäîâîëñòâèå, íàëè?

Ñúñòåçàíèÿ ïî êàòåðåíå Ñúñòåçàíèÿòà ïî êàòåðåíå ñïîìîãíàõà çà ïîïóëÿðèçèðàíåòî íà èçêóñòâåíèòå ñòåíè è çàëèòå, à ÷åñòîòî îòðàçÿâàíå â ìåäèèòå äîïðèíåñå çà ðàçâèòèåòî íà êàòåðåíåòî èçîáùî. Ïðè òåçè ñúñòåçàíèÿ èçêà÷âàíåòî íà ïîäáðàí ìàðøðóò ñ òî÷íî îïðåäåëåíà òðóäíîñò òðÿáâà äà ñå çàâúðøè çà îïðåäåëåí ñðîê. Îöåíÿâàíåòî ñå èçâúðøâà ïî òî÷êîâà ñèñòåìà â çàâèñèìîñò îò òîâà, íà êàêâà âèñî÷èíà ñå å èçêà÷èë ñúñòåçàòåëÿò äî èçòè÷àíå íà äàäåíîòî âðåìå. Âðåìåòî çà èçêà÷âàíå íå å ôàêòîð çà îöåíÿâàíå, îñâåí àêî íå áúäå ïðåñðî÷åí îïðåäåëåíèÿò ñðîê. Ñúùåñòâóâàò è ñúñòåçàíèÿ çà ñêîðîñò, ïðè êîèòî ìàðøðóòúò òðÿáâà äà áúäå èçêà÷åí çà âúçìîæíî íàé-êðàòêî âðåìå. Â íàñòîÿùèÿ ìîìåíò ìíîãî ñòðàíè ïðîâåæäàò ðåäîâíè ñúñòåçàíèÿ ïî êàòåðåíå, êîèòî ñå ïðèåìàò îñîáåíî äîáðå ñðåä ñòóäåíòèòå è ó÷åíèöèòå. Îñâåí ìåñòíèòå è íàöèîíàëíèòå èìà ìåæäóíàðîäíè ñúñòåçàíèÿ, âêëþ÷èòåëíî çà Ñâåòîâíàòà êóïà, è ñúáèòèÿ çà “åëèòà”. Òàêèâà ñå ïðîâåæäàò â Ñåð Øüîâàëèå, Ôðàíöèÿ; Ñíîóáúðä Ëîäæ, ÑÀÙ è Àðêî, Èòàëèÿ. Ñúùåñòâóâàò è ñúñòåçàíèÿ çà Ñâåòîâíàòà êóïà çà äåöà (äî 13 ã.) è þíîøè (äî 19). Ãîëåìèòå ñúñòåçàíèÿ ïðåäëàãàò äîáðè ñòèìóëè: èçâåñòíîñò è ïàðè÷íè íàãðàäè. Îñâåí òîâà òå ñå ïðîâåæäàò ïðè ñòðîã êîíòðîë çà áåçîïàñíîñò è ïðè òÿõ ñå çàâúðçâàò ìíîãî êîíòàêòè. Çà òÿõ îáà÷å ñà íåîáõîÑúñòåçàíèÿòà ïî êàòåðåíå óâåëè÷èõà ïîïóëÿðíîñòòà íà äèìè óñèëåíè òðåíèðîâêè, ñïîðòà êàòî öÿëî, òúé êàòî ïðèâëè÷àò çðèòåëè, êîèòî èíà÷å îãðîìíà ñàìîäèñöèïëèíà è íèêîãà íÿìà äà âèäÿò êàòåðà÷è â äåéñòâèå. Ìàðøðóòèòå, ìîòèâàöèÿ è ñàìîîáëàäàíèå. êàòåãîðèèòå íà òðóäíîñò è âðåìåòî çà ïðåîäîëÿâàíå ñå îïðåäåëÿò ïðåäâàðèòåëíî.

Ñïîðòíî êàòåðåíå Ñïîðòíîòî êàòåðåíå å ñðàâíèòåëíî íîâà ðàçíîâèäíîñò, âúçíèêíàëà âúâ Ôðàíöèÿ â êðàÿ íà ñåäåìäåñåòòå. Ãèäîâåòå â Àëïèòå çàáèâàëè ìíîãî ìåòàëíè êëèíîâå çà îñèãóðîâêà è ãè îñòàâÿëè íà ñòåíàòà çà óëåñíåíèå ïðè ñëåäâàùè èçêà÷âàíèÿ. Ïî-ìëàäèòå êàòåðà÷è õàðåñàëè òàçè ïðàêòèêà è çàïî÷íàëè äà åêèïèðàò âñå ïî-òðóäíè ìàðøðóòè, îòíà÷àëî ñ êëèíîâå, ïîñëå ñ áîëòîâå, çàáèòè â èçäúëáàíè ñ áîðìàøèíà äóïêè â ñêàëàòà. Ïîÿâàòà íà áîðìàøèíè ñ àêóìóëàòîðíè áàòåðèè è íà áúðçî âòâúðäÿâàùè ñå åïîêñèäíè ñìîëè äîâåäå äî “íàêîâàâàíåòî” íà âñå ïîâå÷å è ïîâå÷å ñêàëíè îáåêòè. Ïîâå÷åòî ñïîðòíè ìàðøðóòè ñå èçêà÷âàò “íà åäíî âúæå”. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ÷îâåê äîñòèãà îïðåäåëåíà òî÷êà, îò êîÿòî îñèãóðÿâàùèÿò (ïàðòíüîðúò, êîéòî âè îòïóñêà âúæå ñ ïîìîùòà íà ñïåöèàëíî ïðîòðèâàùî ñúîðúæåíèå) ìîæå äà âè ñïóñíå îòíîâî íà çåìÿòà. Ñúùåñòâóâàò âñå ïàê è ìíîãî ñïîðòíè ìàðøðóòè îò ïîâå÷å îò åäíî âúæå, êîèòî ïîçâîëÿâàò ÷îâåê äà ñå êàòåðè â ïðîäúëæåíèå íà ÷àñîâå, áåç äà ñëèçà íà çåìÿòà. Ñòèëúò íà êàòåðåíå, ïðè êîéòî êàòåðà÷úò ñå âêëþ÷âà â ïðåäâàðèòåëíî ïîñòàâåíè íà ñòåíàòà îñèãóðîâêè, å èçâåñòåí êàòî ñïîðòíî êàòåðåíå. Òî îñèãóðÿâà ñðàâíèòåëíî áåçîïàñíî èçêà÷âàíå è ñå ïðàêòèêóâà îò õèëÿäè ëþáèòåëè íà òîçè ñïîðò. Òî å è ìíîãî ïîäõîäÿùî çà íà÷èíàåùè.

Íÿêîè ñêàëíè îáåêòè ñà ïî-ïîäõîäÿùè çà åêèïèðàíå ñ áîëòîâå îò äðóãè, äîðè ïðè íÿêîè òîâà ñå îêàçâà åäèíñòâåíèÿò íà÷èí çà îñèãóðÿâàíå, è ìåñòíèòå âëàñòè íà ìíîãî ìåñòà ñà ñå ñúãëàñèëè äà îïðåäåëÿò òàêèâà ðàéîíè çà ñïîðòíè êàòåðà÷íè îáåêòè, îñòàâÿéêè äðóãèòå ñêàëè çà ëþáèòåëèòå íà ñîáñòâåíàòà îñèãóðîâêà. Áåçñïîðíî èçïîëçâàíåòî íà áîëòîâå äîïðèíåñå çà çíà÷èòåëíîòî óâåëè÷àâàíåòî íà êàòåðà÷èòå ïî åñòåñòâåíèòå ñêàëè; èçäèãàò ñå ãëàñîâå çà åêèïèðàíåòî íà âñå ïîâå÷å è ïîâå÷å îáåêòè. Èñòèíñêàòà âðåäà îò áîëòîâåòå å ñïîðíà, îñîáåíî àêî ñå âçåìàò ïðåäâèä ïúòåêèòå, ïúòèùàòà, îãðàäèòå è äîðè òàáåëêèòå “Èçïîëçâàíåòî íà áîëòîâå çàáðàíåíî!” Âñå ïàê â íÿêîè ðàéîíè òàçè çàáðàíà å îïðàâäàíà è òðÿáâà äà ñå ñïàçâà. Ñïîðòíîòî êàòåðåíå äîâåäå äî çíà÷èòåëíî óâåëè÷àâàíå íà ñòàíäàðòèòå â åêñòðåìíîòî êàòåðåíå, òúé êàòî òóê ÷îâåê ìîæå äà áúäå âèíàãè íà ãðàíèöàòà íà âúçìîæíîñòèòå ñè áåç ãîëÿìà îïàñíîñò îò ôàòàëíè ïàäàíèÿ (âúïðåêè ÷å ñå ñëó÷âàò è òàêèâà). Ñïîðòíîòî êàòåðåíå ñå ïðàêòèêóâà îáèêíîâåíî íà îòâåñíè è íàäâåñåíè ñêàëè è èçèñêâà ãîëÿìà ñèëà, èçäðúæëèâîñò è ãúâêàâîñò. Òåçè êà÷åñòâà, ïðèäîáèòè ïðè óñèëåíà òðåíèðîâêà âúðõó êúñè, íî òðóäíè ìàðøðóòè, ñà íåîáõîäèìè è ïðè èçêà÷âàíåòî íà äúëãè àëïèéñêè òóðîâå. Íÿìà ñúìíåíèå, ÷å ñúâðåìåííèòå òåõíèêè íà åêñòðåìíîòî êàòåðåíå äúëæàò ñúùåñòâóâàíåòî ñè íà òåõíèêàòà è ñèëàòà, ðàçâèòè ïðè ñïîðòíîòî êàòåðåíå.

Òðàäèöèîííî êàòåðåíå; Êàòåðåíå íà ñîáñòâåíà îñèãóðîâêà; Êëàñè÷åñêî êàòåðåíå; Êàòåðåíå â ñâðúçêà Ìíîãî õîðà îïðåäåëÿò òîçè ñòèë êàòî “èñòèíñêî” êàòåðåíå. Åäèí ÷îâåê, âîäà÷úò íà ñâðúçêà, òðúãâà ïî ñêàëàòà, âëà÷åéêè ñëåä ñåáå ñè åäíî èëè äâå âúæåòà. Òîé çàêðåïâà ñðåäñòâà çà îñèãóðÿâàíå (äæàäæèòå) â öåïíàòèíèòå íà ñêàëàòà ïðåç îïðåäåëåíè èíòåðâàëè è çàêà÷âà âúæåòî (âúæåòàòà) ñ ïîìîùòà íà êàðàáèíåðè. Âòîðèÿò êàòåðà÷ äúðæè (îñèãóðÿâà) ïúðâèÿ ñ ïîìîùòà íà íÿêàêâî ïðîòðèâàùî ñúîðúæåíèå. Ñëåä êàòî äîñòèãíå ïîäõîäÿùî ìÿñòî, âîäà÷úò ïîñòàâÿ îùå îñèãóðîâêè, ôèêñèðà ñå çà òÿõ (ñàìîîñèãóðÿâà ñå) è çàïî÷âà äà îñèãóðÿâà ïàðòíüîðà ñè, äîêàòî ñòèãíå ïðè íåãî. Äîêàòî ñå êàòåðè, âòîðèÿò ñúáèðà öÿëàòà åêèïèðîâêà, îñòàâåíà îò ïúðâèÿ. Òóê ñúùî èìà ïðàâèëà, êàòî íàé-îáùîòî å, ÷å èíâåíòàðúò íå ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà õâàùàíå èëè ñòúïâàíå (îñâåí â ìíîãî íàïðåãíàòè ñèòóàöèè). Îáèêíîâåíî âñåêè ñëåäâàù, êîéòî ñå èçêà÷âà ïî ìàðøðóòà, îïèòâà äà ïðåìèíå ïðåîäîëåíèòå ñ ïîìîùòà íà èíâåíòàðà ïðåïÿòñòâèÿ (íà èçêóñòâåíî êàòåðåíå), áåç èçïîëçâàíåòî íà èçêóñòâåíè îïîðè.

1. âîäà÷ / îñèãóðÿâàù

Êëàñè÷åñêèÿò íà÷èí íà êàòåðåíå (íàðå÷åí îùå êàòåðåíå â ñâðúçêà), ïîçâîëÿâà èçêà÷âàíåòî íà íåïîçíàòè ñêàëè áåç èçïîëçâàíåòî íà ïðåäâàðèòåëíî îñòàâåíè îñèãóðîâêè, êàòî áîëòîâåòå íàïðèìåð. Ïî òîçè íà÷èí ñå ïðîêàðâàò ïîâå÷åòî íîâè ìàðøðóòè ïî ãîëåìèòå ñòåíè (äîðè ïî íèñêèòå êàòåðà÷íè îáåêòè).

2. âòîðà îñèãóðîâêà / ïúðâà îñèãóðîâêà

3. ïëîùàäêà / âòîðè 1. Âîäà÷úò, îñèãóðÿâàí îò âòîðèÿ, ñå êàòåðè îñòàâÿéêè, îñèãóðîâêè íà ñòåíàòà. 2. Âîäà÷úò ñå å êà÷èë äî êðàÿ íà ìàðøðóòà èëè äî êðàÿ íà ïúðâîòî âúæå è ñå ñàìîîñèãóðÿâà íà ïëîùàäêàòà. 3. Âòîðèÿò êàòåðà÷ çàïî÷âà äà ñå êàòåðè îñèãóðÿâàí îò âîäà÷à è ñúáèðà öåëèÿ îñòàâåí èíâåíòàð ïî òðàñåòî.

Çà åäíî íàèñòèíà “÷èñòî” èçêà÷âàíå êàòåðà÷úò íå áè òðÿáâàëî äà îãëåæäà ïðåäâàðèòåëíî ïî-òðóäíèòå ïàñàæè èëè äà èìà êàêâàòî è äà áèëî ïðåäâàðèòåëíà èíôîðìàöèÿ çà íà÷èíà, ïî êîéòî ñå ïðåîäîëÿâàò. Ïðîñòî îòèâàø è ñå êàòåðèø. Ãîëÿìîòî ïðåäèìñòâî íà òðàäèöèîííîòî êàòåðåíå å, ÷å ÷îâåê ìîæå äà îòèäå íà êîÿòî ñè ïîèñêà ñêàëà è äà ÿ èçêà÷è ñ èçïîëçâàíåòî íà ñðàâíèòåëíî ìàëêî èíâåíòàð, ñòèãà äà íàìåðè öåïêè èëè äóïêè, â êîèòî äà ñå îñèãóðÿâà. Íåäîñòàòúêúò å, ÷å àêî ñêàëàòà å ïðåêàëåíî êîìïàêòíà èëè ïúê ðîíëèâà, îïàñíîñòòà, îñèãóðîâêèòå äà ñå èçâàäÿò ïðè åâåíòóàëíî ïàäàíå, å ïî-ãîëÿìà, îòêîëêîòî ïðè áîëòîâåòå. Ïîñòàâÿíåòî íà ñîáñòâåíà îñèãóðîâêà å öÿëà íàóêà è èçèñêâà ðàçâèâàíåòî íà îïðåäåëåíè óìåíèÿ. Ïðåïîðú÷âàìå íà íîâàöèòå äà ñå ïîóïðàæíÿâàò äîáðå â áîðàâåíå ñ èíâåíòàðà, ïðåäè äà ñå õâúðëÿò íà èñòèíñêè òóð! Åêèïèðîâêàòà å ñêúïà è ÷îâåê òðÿáâà äà ðàçïîëàãà ñ áîãàò íàáîð îò íåÿ, çà äà ñå îñèãóðÿâà êà÷åñòâåíî. Îñâåí òîâà ïîñòàâÿíåòî íà ñîáñòâåí èíâåíòàð îòíåìà äîñòà ïîâå÷å âðåìå è íåðâè îò ïðîñòîòî ùðàêâàíå â îñòàâåíèÿ íà ñòåíàòà áîëò, òàêà ÷å çàïî÷íåòå ñ òóð îò ïî-íèñêà êàòåãîðèÿ îò òàçè, êîÿòî ïðåìèíàâàòå íîðìàëíî, êîãàòî èçïîëçâàòå áîëòîâå. Êàòåðåíåòî â ñâðúçêà ñå ïðàêòèêóâà êàêòî íà íèñêè ñêàëè, òàêà è íà ãîëåìè ñòåíè, ïî ìàðøðóòè ñ èçêóñòâåíî êàòåðåíå è ïðè àëïèéñêè èçêà÷âàíèÿ.

Ïðåìèíàâàíå íà òðóäåí ïàñàæ ÷ðåç èçêóñòâåíî êàòåðåíå. Çà êëàñè÷åñêèòå è èçêóñòâåíèòå ìàðøðóòè ÷åñòî ñå íàëàãà èçïîëçâàíåòî íà ãîëÿì íàáîð “äæàäæè”.

Õóáàâè êëàñè÷åñêè ìàðøðóòè ìîãàò äà ñå íàìåðÿò âúâ Âåëèêîáðèòàíèÿ, Äîëîìèòèòå â Èòàëèÿ, Òèðîë â Àâñòðèÿ, â Éîñåìèòè è äðóãè ÷àñòè íà ÑÀÙ è â ðàéîíè êàòî Ñåäåðáåðã â Þæíà Àôðèêà, Ãðàìïèàí Ìàóíòèíñ â Àâñòðàëèÿ è Äàðúí Ìàóíòèíñ â Íîâà Çåëàíäèÿ.

Êàòåðåíå ïî íèñêè ñêàëíè îáåêòè (Òðåíèðîâú÷íè îáåêòè) Ïðàêòèêóâà ñå íà ñêàëè ñ âèñî÷èíà îò 20 äî 100 ì, ïî ìàðøðóòè ñ äúëæèíà ñàìî îò íÿêîëêî âúæåòà. “Âúæå” ñå íàðè÷à òîçè ó÷àñòúê îò òóðà, êîéòî ñå ïðåîäîëÿâà íà åäèí åòàï îò êàòåðåíåòî, ïîñëåäîâàòåëíî îò ïúðâèÿ è âòîðèÿ â ñâðúçêàòà. Äúëæèíàòà ìó ñå îïðåäåëÿ èëè îò äúëæèíàòà íà êàòåðà÷íîòî âúæå, èëè îò îñîáåíîñòèòå íà ñêàëàòà - íàëè÷èå èëè îòñúñòâèå íà äîáðè ïëîùàäêè çà îñèãóðÿâàíå, ïðåîäîëÿâàíå íà ðàçëè÷íè ïðåïÿòñòâèÿ (òàâàíè) è äð. Êëàñè÷åñêîòî êàòåðåíå ïî íèñêè îáåêòè ñå ðàçëè÷àâà îò ñïîðòíîòî ïî òîâà, ÷å îñâåí ÷å íå ïîëçâàò ïðåäâàðèòåëíî çàáèòè áîëòîâå, âìåñòî äà ñå ñïóñíàò íà ðàïåë èëè íà óñòàíîâêà, êàòåðà÷èòå ïðåäïî÷èòàò äà ñëÿçàò îò ìàðøðóòà ïî ïî-ëåñíè ïúòèùà çà âðúùàíå. Òðàäèöèîííîòî êàòåðåíå âñå îùå å íàé-ïîïóëÿðíî â ìíîãî ñòðàíè, âêëþ÷èòåëíî Âåëèêîáðèòàíèÿ, ÑÀÙ, Þæíà Àôðèêà, Àâñòðèÿ, Ãåðìàíèÿ è Àâñòðàëèÿ. Êëàñè÷åñêèòå êàòåðà÷è îáèêíîâåíî ñïàçâàò äîñòà ñòðèêòíî ïðàâèëîòî çà ÷èñòî ïðåìèíàâàíå, îñâåí àêî íå ñà èçïðàâåíè ïðåä íåïîñðåäñòâåíà îïàñíîñò îò ïàäàíå. Êàòåðåíå ïî ãîëåìè ñòåíè Ïðè òîçè âàðèàíò íà êàòåðåíå, öåëòà å îïðåäåëåí áðîé êàòåðà÷è (äâàìà èëè ïîâå÷å) äà ñå äîáåðàò äî âúðõà íà íÿêîÿ îãðîìíà ñêàëíà ñòåíà ïî âñåêè ðàçóìåí íà÷èí. ×åñòî, çà ïðåîäîëÿâàíåòî íà ãëàäêè èëè íàäâåñåíè ïàñàæè ñå èçïîëçâàò èçêóñòâåíè îïîðè ò. å. êàòåðà÷úò ñå õâàùà èëè ñòúïâà â ïðèìêè, çàêðåïåíè çà ñêàëàòà ñ ïîìîùòà íà ñðåäñòâàòà çà îñèãóðÿâàíå. ×åñòî ñå íàëàãà çàáèâàíå íà êëèíîâå èëè áîëòîâå. Äðóãà õàðàêòåðíà îñîáåíîñò íà òîçè âèä êàòåðåíå å, ÷å îñòàíàëèòå ÷ëåíîâå íà ñâðúçêàòà èçîáùî íå ñà äëúæíè äà ñå êàòåðÿò ïî ñêàëàòà - ìîãàò äà ñå èçêà÷àò ïî âúæåòà, ôèêñèðàíè îò âîäà÷à, ñ ïîìîùòà íà ñðåäñòâà çà èçêà÷âàíå, êàòî æóìàðè. Ïî òîçè íà÷èí ïåñòÿò âðåìå è ñèëè. Íà ìíîãî âèñîêèòå ñòåíè ñå íàëàãà íîñåíåòî íà ãîëåìè êîëè÷åñòâà âîäà, õðàíà è äðóãè ñðåäñòâà çà îöåëÿâàíå, êîèòî îáèêíîâåíî ñå èçâëè÷àò ïî ìàðøðóòà â õîäà íà êàòåðåíåòî. Ãðàíèöèòå ìåæäó îòäåëíèòå âàðèàíòè âñå ïîâå÷å ñå ðàçìèâàò. Ìíîãî îò ïîñòàðèòå ìàðøðóòè, êîèòî ñà áèëè èçêà÷âàíè èçêóñòâåíî ñåãà ñå ïðåìèíàâàò ÷èñòî èëè äîðè ñîëî.

Áèâàêóâàíåòî íà ñòåíàòà å ñúâñåì â ðåäà íà íåùàòà. Èçêà÷âàíåòî íà ãîëåìè ñòåíè êðèå è çàòðóäíåíèÿ, äúëæàùè ñå íà ìåòåîðîëîãè÷íèòå óñëîâèÿ, ïî-òðóäíèòå ïúòèùà çà âðúùàíå è íàðàíÿâàíèÿ èëè íåùàñòíè ñëó÷àè ñ íÿêîé ó÷àñòíèê â ñâðúçêàòà.

Êàê äà èçáèðàìå åêèïèðîâêà? Çà äà ñå êàòåðèì, íå å çàäúëæèòåëíî äà ðàçïîëàãàìå ñ ãîëÿì êàòåðà÷åí èíâåíòàð. Âúïðåêè òîâà, êàòî èìàìå ïðåäâèä êîëêî íåùà ìîæå äà ñå íàïðàâÿò ñ ïîäõîäÿùà åêèïèðîâêà, íå å ÷óäíî, ÷å ìíîãî õîðà ðåøàâàò äà ñè êóïÿò ïîíå íÿêîè îò ìíîãîáðîéíèòå ñðåäñòâà, èçïîëçâàíè â òîçè ñïîðò. Íà íà÷èíàåùèÿ ìîæå äà ìó ñå ñòîðè, ÷å îïèòíèòå êàòåðà÷è ñå ïðèäâèæâàò áúðçî è áåç óñèëèÿ; âñè÷êî èçãëåæäà òîëêîâà ëåñíî! Êîãàòî îáà÷å ñòúïÿò íà ñêàëàòà, òÿ èçâåäíúæ èì ñå ñòðóâà õëúçãàâà, õâàòêèòå - ìàëêè. Êàê ãî ïðàâÿò äðóãèòå êàòåðà÷è? Ìîæå áè íå å ñàìî îò îïèòà, ùå çàáåëåæèòå, ÷å òå èçïîëçâàò ïëúòíî ïðèëåïâàùè êúì êðàêàòà îáóâêè ñ äîáðî ñöåïëåíèå êúì ñêàëàòà, è íÿêàêúâ îñîáåí ïðàõ, ñ êîéòî èçñóøàâàò êîæàòà íà ïðúñòèòå ñè.

Êàòåðà÷íèòå îáóâêè (Åñïàäðèëè) Äîáðèòå îáóâêè ùå âè óëåñíÿò ìíîãîêðàòíî â êàòåðåíåòî. Êîëêîòî å ïî-äîáðà îáóâêàòà, êîëêîòî ïî-äîáðå ïëúòíî íà êðàêà âè è êîëêîòî ïî-ïîäõîäÿùà å çà ñòèëà âè íà êàòåðåíå, òîëêîâà ïî ëåñíî ùå âè áúäå.

Óíèâåðñàëíàòà åñïàäðèëà *Ïðèëÿãà ïëúòíî íà êðàêà. Ïðè ïðîäúëæèòåëíî èçïîëçâàíå ïîâå÷åòî åñïàäðèëè ñå îòïóñêàò ëåêî, òàêà ÷å â íà÷àëîòî ìîæå äà ñå íàëîæè äà ïîòúðïèòå, àêî ìàëêî âè ñòÿãàò. Êàòåðà÷èòå îáèêíîâåíî èçáèðàò åñïàäðèëè ñ åäèí èëè äâà íîìåðà ïî-ìàëêè îò íîðìàëíèÿ, êîéòî íîñÿò. Îáèêíîâåíî ñå îáóâàò áåç èëè ñúñ ñúâñåì òúíêè ÷îðàïè. ×îðàïèòå íàìàëÿâàò ÷óâñòâèòåëíîñòòà íà ïðúñòèòå è îáèêíîâåíî êàðàò êðàêà äà ñå ïúðçàëÿ â îáóâêàòà, êîåòî íå å æåëàòåëíî, àêî ñå áàëàíñèðà íà ìàëêè ñòúïêè. *Èìà ïîëóòâúðäà ïîäìåòêà, êîÿòî äàâà ñòàáèëíà îïîðà íà ñòúïàëîòî è ãî ïðåäïàçâà îò íàòúðòâàíå â òåñíè öåïíàòèíè.

Ñòåãíàòèòå áîðäîâå è îñòðèòå ïðåäíèöè ñà áîëåçíåíè, íî ïîïóëÿðíè, òúé êàòî ïîçâîëÿâàò îáóâêàòà äà ïðèëåãíå ïëúòíî è äà çàïàçè ÷óâñòâèòåëíîñòòà íà êðàêà.

Ïðîâåðåòå òâúðäîñòòà íà ïîäìåòêàòà, êàòî ÿ ïîäãúíåòå - òðÿáâà äà å ñ ãúâêàâîñòòà íà îáèêíîâåíà ãóìåíêà èëè ìàðàòîíêà. Íàòèñíåòå ïàëåöà - íå òðÿáâà äà èìà ïðàçíî ìÿñòî ìåæäó ïðúñòèòå âè è áîðäà. *Èìà ñðåäíî âèñîê áîðä - 2-3 ñì å èäåàëíî. Ìíîãî ïîìàãà, ïðè çàêëåùâàíå â öåïêè è ïðåäïàçâà îáóâêàòà. Ïîìíåòå, ÷å êàòî íà÷èíàåùè âèå ùå èçíîñâàòå åñïàäðèëèòå ïî-áúðçî îò îïèòíèòå êàòåðà÷è, êîèòî çíàÿò êàê íàé-äîáðå äà ñòúïâàò. *Ìîæå äà ïðåäëàãà çàùèòà íà ãëåçåíà äà ñòèãà äî êîêàë÷åòàòà. (Òîâà íå å òîëêîâà âàæíî óñëîâèå êàòî îñòàíàëèòå è åñïàäðèëè, ñòèãàùè äî ãëåçåíà ñå ñðåùàò ðÿäêî. Àêî íàìåðèòå êàòåðà÷íè îáóâêè, êîèòî îòãîâàðÿò íà îñòàíàëèòå óñëîâèÿ, íî íå îñèãóðÿâàò çàùèòà çà ãëåçåíà, íå ñå êîëåáàéòå - âçåìåòå ãè.)

Ìàãíåçèÿò å ñðåä ìíîãîáðîéíèòå íåùà îò èíâåíòàðà (êàòî âúæåòà, ñåäàëêè, åñïàäðèëè, êàðàáèíåðè, ïðèìêè è ò. í.), êîèòî êàòåðà÷èòå èçïîëçâàò çà áåçîïàñíî ïðèäâèæâàíå íàãîðå (èëè íàäîëó) ïî ñêàëàòà. Â ïîâå÷åòî ñëó÷àè åêèïèðîâêàòà ïîìàãà ïî íåïðÿê íà÷èí - ïî ïðèíöèï êàòåðà÷èòå íå âèñÿò íà íåÿ è íå ÿ èçïîëçâàò çà ïðåìèíàâàíå, âúïðåêè ÷å â íÿêîè ñëó÷àè ãî ïðàâÿò (èçêóñòâåíî êàòåðåíå, ðàïåëè, ñïóñêàíå íà óñòàíîâêà).

Ñïåöèàëèçèðàíè îáóâêè Îáåêòèòå, íà êîèòî ïðåäïî÷èòàòå (èëè èìàòå âúçìîæíîñò) äà ñå êàòåðèòå, ìîæå äà ïðåäëàãàò îïðåäåëåí òèï ñêàëà ñ îïðåäåëåí ðåëåô. Çàòîâà, îò ñàìîòî íà÷àëî èëè íà äàäåí åòàï îò êàòåðà÷íàòà ñè ïðàêòèêà, ìîæå äà ïðåäïî÷åòåòå äà ñè êóïèòå ïî-ñïåöèàëèçèðàíè åñïàäðèëè. Ñúùåñòâóâàò ðàçëè÷íè îñîáåíè òèïîâå îáóâêè - âêëþ÷èòåëíî ìîäåëè ñúñ ñòðàííà áàíàíîâèäíà ôîðìà, êîèòî ñà óäèâèòåëíî óäîáíè è ïîçâîëÿâàò äà èçïîëçâàòå ïàëåöà ñè çà ñòúïâàíå â äóïêè è âúðõó ìàëêè ðúá÷åòà. Òåçè åñïàäðèëè íå ñå ïðåïîðú÷âàò çà íà÷èíàåùè, òúé êàòî èçèñêâàò ãîëÿìà ñèëà íà ìàëêà ãðóïà ìóñêóëè, äâèæåùè ïàëåöà íà êðàêà, êîèòî ñå ðàçâèâàò ñ öåëåíàñî÷åíè òðåíèðîâêè. Ïî âðåìå íà äúëãè èçêà÷âàíèÿ òâúðäå òåñíèòå åñïàäðèëè íå ñà íàé-äîáðîòî ðåøåíèå. Íà êúñè, òðóäíè è òåõíè÷íè òóðîâå ïî-äîáðîòî ñöåïëåíèå êîìïåíñèðà áîëêàòà, ïúê è ÷îâåê âèíàãè ìîæå äà ñå ñúáóå. Êàê äà ñå ãðèæèì çà åñïàäðèëèòå ñè? Ïîäìåòêàòà òðÿáâà äà ñå ïîääúðæà êîëêîòî ñå ìîæå ïî-÷èñòà è äà ñå ìèå ñëåä âñÿêî êàòåðåíå (ïðåïàðàòè çà ìèåíå, âîäà, èçòúðêâàíå ñ ÷åòêà). Äîðè äà ñå ÷èñòÿò ðåäîâíî, ïîäìåòêèòå ïîñòåïåííî ãóáÿò åëàñòè÷íîñòòà ñè ïîðàäè çàïúëâàíåòî íà ìèêðîñêîïè÷íèòå ïîðè íà ãóìàòà ñ ïðàõ. Çà äà îñèãóðèòå ïî-äúëúã æèâîò íà îáóâêèòå ñè, èçáÿãâàéòå äà ñòúïâàòå ïî ïðàøíè è êàëíè ìåñòà è ãè èçáúðñâàéòå ñ ìåê ïàðöàë ïðåäè âñÿêî ñåðèîçíî êàòåðåíå. Ìíîãî êàòåðà÷è, îñîáåíî çàíèìàâàùèòå ñå ñ áîëäúðèíã, ñè íîñÿò ïîñòåëêà îò ìåê ïëàò, âúðõó êîÿòî äà ñòúïâàò. Ïðàçíàòà òîðáà çà âúæåòî ñúùî å ïîäõîäÿùà. À. Çà öåïêè: òúðñåòå òâúðäà ïîäìåòêà, äîáðî ïðèõâàùàíå íà ãëåçåíà è âèñîê áîðä çà çàùèòà íà ïðúñòèòå îò íàòúðòâàíå. B. Çà êàòåðåíå íà òðèåíå (ãëàäêè ïëî÷è): ïî-ìåêè, ãúâêàâè è ïëúòíî ïðèëÿãàùè êúì êðàêà åñïàäðèëè, êîèòî äà îñèãóðÿâàò ïî-äîáðî ñöåïëåíèå ñúñ ñêàëàòà. Åñïàäðèëèòå áåç âðúçêè ñà ïîäõîäÿùè çà öåëòà.

C. Çà ïëî÷è: èçáåðåòå ñúùî ïî-ìåêè åñïàäðèëè, íî íå ÷àê òîëêîâà êàòî çà êàòåðåíå íà òðèåíå, çà äà ìîæåòå äà ñå çàäúðæàòå ïî ìàëêè ðúá÷åòà. D. Çà ñêàëà ñ äóïêè è äæîáîâå: àêî ñå êàòåðèòå ïî âàðîâèê èëè ïîäîáíà ñêàëà, èìàòå íóæäà îò åñïàäðèëè ñ ïî-îñòúð âðúõ è ñ âèñîê áîðä íà ïåòàòà, çà êóêîâèäíî çàõâàùàíå. Å. Çà èçêóñòâåíè ñòåíè: ïîðàäè êúñèòå èçêà÷âàíèÿ åñïàäðèëèòå áåç âðúçêè ñà ìíîãî ïîäõîäÿùè, çàùîòî ñå îáóâàò è ñúáóâàò ëåñíî. Òðÿáâà îáà÷å äà ãè ïàçèòå, çàùîòî ñà ñ ïî-òúíêà ïîäìåòêà, êîÿòî ñå èçíîñâà áúðçî è òðóäíî ñå ïîäìåíÿ.

Ìàãíåçèé è òîðáè÷êè çà ìàãíåçèé Âèäîâå ìàãíåçèé Â êàòåðåíåòî ïîä “ìàãíåçèé” îáèêíîâåíî ñå èìà ïðåäâèä ìàãíåçèåâèÿò êàðáîíàò (MgCO3.5H2O) ñ íÿêîè äîáàâêè êàòî ñèëèöèåâ äâóîêèñ, êîèòî óâåëè÷àâàò ñöåïëåíèåòî. Òðÿáâà äà ñå ïîìíè, ÷å ìàãíåçèÿò íå ñå èçïîëçâà çà ìàðêèðàíå íà õâàòêèòå, à çà ïîäñóøàâàíå íà äëàíèòå è ïðúñòèòå íà îíåçè, êîèòî ñå ïîòÿò ëåñíî. Ïðîäàâà ñå íà áó÷êè (êîèòî òðÿáâà äà ñå ðàçäðîáÿò íà ìàëêè ïàð÷åíöà èëè íà ïðàõ), íà ïðàõ èëè â äóíàïðåíîâè òîïêè (êúäåòî ïðàõúò å âêëþ÷åí â ïîðèòå íà ìàòåðèÿòà). Äóíàïðåíîâèòå òîïêè ñòàâàò âñå ïî-ïîïóëÿðíè â çàëèòå, êúäåòî ïðåêàëåíîòî îòäåëÿíå íà ìàãíåçèåâ ïðàõ âúâ âúçäóõà, ìîæå äà ïðè÷èíè çäðàâîñëîâíè ïðîáëåìè. Îïèòàéòå âñè÷êè âèäîâå ìàãíåçèé, äîêàòî óñòàíîâèòå êîé å íàé-ïîäõîäÿù çà âàñ. Âèäîâå òîðáè÷êè çà ìàãíåçèé Òîðáè÷êèòå çà ìàãíåçèé ñå èçðàáîòâàò ñ ðàçëè÷íè ôîðìè è ðàçìåðè - çà áîëäúð êàòåðåíå å ïî-ïîäõîäÿùà ãîëÿìà òîðáè÷êà, äîêàòî çà òðóäíè ñïîðòíè òóðîâå å õóáàâî äà ñå ïîëçâà ïî-ìàëêà, ëåêà è êîìïàêòíà. Äîáðàòà òîðáè÷êà çà ìàãíåçèé: *Äîñòàòú÷íî å ãîëÿìà, çà äà áðúêíåòå â íåÿ. *Ñòÿãà ñå äîáðå íà ãúðëîòî, çà äà íå ñå ðàçñèïå ìàãíåçèÿò. *Èçðàáîòåíà å îò çäðàâ ïëàò. *Èìà ïåðèôåðèÿ îò ïî-òâúðä ïëàò, çà äà íå ñå çàòâàðÿ ïî âðåìå íà êàòåðåíå. *Èìà ïîäïëàòà îò ïîðåñò èëè âëàêíåñò ïëàò, çà äà óëåñíÿâà ïîëåïâàíåòî íà ìàãíåçèÿ ïî ïðúñòèòå.

Ìàëêî ìàãíåçèé ïîçâîëÿâà äà ñå çàäúðæèòå íà õâàòêè, êîèòî èíà÷å ìîæå äà âè ñå ñòîðÿò õëúçãàâè.

Ïðåäóïðåæäåíèå Èçðàçõîäâàéòå ìàãíåçèÿ ïåñòåëèâî - ìíîãî êàòåðà÷è ïðåêàëÿâàò ñ íåãî è ãî èçïîëçâàò çà ñìåëîñò, íå ñàìî çà èñòèíñêàòà ìó öåë, äà èçñóøè ïðúñòèòå îò ïîòòà. Áåëèÿò ïðàõ çàãðîçÿâà ñêàëàòà è â íÿêîè ðàéîíè èçïîëçâàíåòî ìó å çàáðàíåíî (êàòî ïÿñú÷íèöèòå â Ñàêñîíèÿ è Ôîíòåíáëî âúâ Ôðàíöèÿ). Ñïàçâàéòå çàáðàíèòå - ÷åñòî, äàëè ùå âè äîïóñíàò äî äàäåí îáåêò, çàâèñè îò äèñöèïëèíèðàíîñòòà íà êàòåðà÷èòå, äîðè çàáðàíèòå äà âè ñå ñòðóâàò ãëóïàâè è íåíóæíè. Êàêòî â Ñàêñîíèÿ, òàêà è âúâ Ôîíòåíáëî çà òîâà ñè Ìàãíåçèÿò å èçâúíðåäíî èìà ðàçóìíà ïðè÷èíà ïîëåçåí, íî òðÿáâà äà ñå ïîðåñòèÿò ïÿñú÷íèê ëåñíî ñå èçðàçõîäâà ïåñòåëèâî. èçãëàæäà è ñòàâà õëúçãàâ îò ìàãíåçèÿ (çà íàé-ãîëÿìî ðàçî÷àðîâàíèå íà êàòåðà÷èòå).

Ñåäàëêàòà Òîâà å ñëåäâàùàòà âàæíà ÷àñò îò êàòåðà÷íèÿ èíâåíòàð è òóê ñúùî èìà íÿêîëêî âàðèàíòà. Â îáùè ëèíèè òå ñà äâà: îáèêíîâåíàòà ñåäàëêà - ñ êîëàí çà êðúñòà, ëåíòè îêîëî áåäðàòà è íÿêàêúâ âèä ñèñòåìà çà ïðèêà÷âàíå êúì âúæåòî (âèæ îòäîëó, ôèã. À), îáèêíîâåíî ñå ïðåäïî÷èòà ïðåä ïúëíàòà ñáðóÿ - ñåäàëêà + ãðúäíà îáâðúçêà (ôèã. Â). Ñòðóâà ñè äà èçõàð÷èòå ìàëêî ïîâå÷å ïàðè, çà äà ñè îñèãóðèòå óäîáíà ñåäàëêà. Íå äîïóñêàéòå êîìïðîìèñè - â êðàéíà ñìåòêà, ìîæå äà âè ñå íàëîæè çà “ïîâèñèòå” â íåÿ çà èçâåñòíî âðåìå! Àêî ïðîäúëæàâàòå äà ðàñòåòå èëè èìàòå íàìåðåíèå äà ñå êàòåðèòå ïðè ðàçëè÷íè ìåòåîðîëîãè÷íè óñëîâèÿ, èçèñêâàùè îáëåêëî ñ ðàçëè÷íà äåáåëèíà (íàïðèìåð êúñè ïàíòàëîíè ïðåç ëÿòîòî è âúëíåíè äðåõè ïðåç çèìàòà), èçáåðåòå ñåäàëêà ñ ïðîìåíëèâà øèðî÷èíà íà ëåíòèòå îêîëî áåäðàòà (ñåäàëêà ñ êàòàðàìè çà êðàêàòà). Îòäåëåòå èçâåñòíî âðåìå, çà äà ñè íàìåðèòå õóáàâà ñåäàëêà. Óâåðåòå ñå, ÷å ïðèëÿãà ïëúòíî îêîëî áåäðàòà è òàëèÿòà âè, íî áåç äà âè ñòÿãà, çà äà íå ñå èçõëóçèòå îò íåÿ, àêî ñå îáúðíåòå íàäîëó ñ ãëàâàòà. Ïðîáâàéòå íÿêîëêî ðàçëè÷íè ìîäåëà è ðàçìåðà è ïîâèñåòå çà ìèíóòà-äâå îùå â ìàãàçèíà, çà äà ðàçáåðåòå äàëè âè å óäîáíà. Çàäà÷àòà íà ñåäàëêàòà å äà âè äúðæè çäðàâî è äà ðàçïðåäåëÿ íàòîâàðâàíèÿòà ïðè ïàäàíå è ñïóñêàíå âúðõó êîëêîòî ñå ìîæå ïî-ãîëÿìà ÷àñò îò òÿëîòî, áåç äà çàñÿãà âàæíè îðãàíè.

Êàêâà òðÿáâà äà å äîáðàòà ñåäàëêà? *Äà èìà øèðîêè è ìåêè êîëàíè íà êðúñòà è áåäðàòà, çà äà å óäîáíà è äà âè äúðæè ïîçäðàâî. *Ëåíòèòå îêîëî êðàêàòà äà ñà îòäåëåíè îò êîëàíà çà êðúñòà, íî äà ñå ñâúðçâàò ñ îñíîâíîòî çàêðåïâàíå çà âúæåòî. *Äà èìà çäðàâà êàòàðàìà, êîÿòî äà ïîçâîëÿâà äâîéíîòî ïðåêàðâàíå íà êîëàíà çà êðúñòà. *Ðàçñòîÿíèåòî ìåæäó ëåíòèòå çà êðàêàòà è êîëàíà çà êðúñòà äà ìîæå äà ñå ðåãóëèðà. *Äà èìà çäðàâè èíâåíòàðíèöè (ëåíòè èëè âúæåíöà, íà êîèòî ñà çàêà÷âà èíâåíòàðúò).

À. Ñåäàëêè ñ âàðèðàùà øèðî÷èíà íà ëåíòèòå çà êðàêàòà è êîëàíà çà êðúñòà ñå èçïîëçâàò îò àëïèíèñòèòå è äðóãèòå åêñòðåìíè êàòåðà÷è, çà äà ìîãàò äà ãè íàãëàñÿò âúðõó ðàçëè÷íè ñëîåâå äðåõè, èëè â êàòåðà÷íèòå öåíòðîâå, êúäåòî ìîãàò äà áúäàò èçïîëçâàíè îò ðàçëè÷íè õîðà. Ñåäàëêèòå ñ ôèêñèðàíè ëåíòè çà êðàêàòà ñå èçïîëçâàò îò ïîâå÷åòî ñêàëíè êàòåðà÷è, òå ñà ïî-ëåêè è ïðèëÿãàò ïî-óäîáíî. Â. Ïúëíàòà ñáðóÿ ñå èçïîëçâà ðÿäêî, íàé-âå÷å ïðè àëïèéñêè èçêà÷âàíèÿ, ïðè êîèòî ìîæå äà ñå íàëîæè ïðåêîñÿâàíå íà ëåäíèöè è ñïàñÿâàíå îò ëåäåíè ïóêíàòèíè, ïðè âèñÿùè ðåìîíòíîñòðîèòåëíè ðàáîòè è îò ìàëêè äåöà, êîèòî íÿìàò ÿñíî èçðàçåíà òàëèÿ è ìîãàò ëåñíî äà ñå èçõëóçÿò îò îáèêíîâåíà ñåäàëêà.

! Ïîñòàâÿíå íà ñåäàëêàòà Àêî èìàòå ñåäàëêà ñ êàòàðàìè íà êðàêàòà, ïúðâî ÿ ñòåãíåòå äîáðå íà êðúñòà, à ïîñëå íàãëàñåòå ëåíòèòå íà áåäðàòà. Â ïðîòèâåí ñëó÷àé ñåäàëêàòà ùå îñòàíå îïàñíî íèñêî ïîä êðúñòà âè, êàêòî å ïîêàçàíî íà ñíèìêàòà ïîäîëó. Èçáÿãâàéòå ãî íà âñÿêà öåíà.

!Îáðàòíî ïðåêàðâàíå íà êîëàíà çà êðúñòà ïðåç êàòàðàìàòà. Ìíîãî êàòåðà÷è ñà ñè èçïàòèëè, çàùîòî íå ñà ïðåêàðàëè âòîðè ïúò êîëàíà ïðåç êàòàðàìàòà íà êðúñòà. Òîâà ÷åñòî ñå ïîëó÷àâà, êîãàòî êàòåðà÷úò ñå ðàçñåå, äîêàòî ñè îáóâà ñåäàëêàòà. Ïðîâåðÿâàéòå äàëè ñòå ïðåêàðàëè âòîðè ïúò êîëàíà ïðåç êàòàðàìàòà âñåêè ïúò, êîãàòî ñè ñëàãàòå ñåäàëêàòà. (âèæ ñíèìêè 1 è 2 îòäîëó.)

Ñòàíäàðòèòå íà UIAA è ÑÅ Àáñîëþòíî âñåêè îòäåëåí àðòèêóë îò èíâåíòàðà - ñåäàëêà, êàðàáèíåðè, âúæå, ïðèìêè, ïðîòðèâàùè ñúîðúæåíèÿ, êàñêè è äðóãè ïðèñïîñîáëåíèÿ çà îñèãóðÿâàíå - òðÿáâà äà ñà îäîáðåíè îò UIAA èëè ÑÅ. Ïðåäè äà êóïóâàòå, ïðîâåðÿâàéòå äàëè íîñÿò òåçè çíàöè! UIAA (Ìåæäóíàðîäíàòà àëïèéñêà àñîöèàöèÿ) îïðåäåëÿ ñòàíäàðòè çà êàòåðà÷íàòà åêèïèðîâêà, êîèòî ãàðàíòèðàò îïðåäåëåíà ìèíèìàëíà ñèãóðíîñò. Ïå÷àòúò íà UIAA ïîêàçâà, ÷å îïðåäåëåíîòî ïðèñïîñîáëåíèå å èçïèòàíî íå ñàìî ïðè ëàáîðàòîðíè óñëîâèÿ, à è â ðåàëíè ñèòóàöèè. ÑÅ å åâðîïåéñêè ñòàíäàðò çà áåçîïàñíîñò, êîéòî ñå èçïîëçâà çà ïðèñïîñîáëåíèÿ çà áåçîïàñíîñò èëè “ëè÷íà åêèïèðîâêà çà áåçîïàñíîñò”, ñ êîåòî ñå îçíà÷àâà êàòåðà÷íàòà åêèïèðîâêà. Ïå÷àòúò ÑÅ ISO 9002 ïðåäñòàâëÿâà, ìàêàð è ìíîãî ñòðîã, èçêëþ÷èòåëíî ëàáîðàòîðåí ñòàíäàðò. Çà äà ïîëó÷è îäîáðåíèå ïî UIAA è ÑÅ, âñåêè àðòèêóë ïðåìèíàâà ñåðèîçíè òåñòîâå. Âñè÷êè îäîáðåíè ñàìî ïî ÑÅ ÷àñòè îò åêèïèðîâêàòà ñå ïðîäàâàò ñ ðàçáèðàåìè èíñòðóêöèè çà óïîòðåáà. Íå ïðåíåáðåãâàéòå òàçè èíôîðìàöèÿ, òÿ ìîæå äà âè å ìíîãî ïîëåçíà.

Êîãàòî èçáèðàòå êàêâàòî è äà áèëî êàòåðà÷íà åêèïèðîâêà, ïðîâåðÿâàéòå çà çíàöèòå íà ìåæäóíàðîäíèòå ñòàíäàðòè çà ñèãóðíîñò, êîèòî ïîêàçâàò, ÷å ñúîòâåòíèÿò àðòèêóë å ïðåìèíàë íåîáõîäèìèòå òåñòîâå.

Êàðàáèíåðèòå Ñëóæàò çà ïðèêà÷âàíå íà êàòåðà÷à êúì âúæåòî, ïðîòðèâàùèòå ñúîðúæåíèÿ, ïðèìêèòå è îñèãóðîâêèòå íà ñêàëàòà. Èìà ðàçëè÷íè âèäîâå, íî íàé-îáùî ñå ðàçäåëÿò íà äâà òèïà: êàðàáèíåðè ñ ìóôà è êàðàáèíåðè áåç ìóôà.

À. Êàðàáèíåð ñúñ çàâèâàùà ñå ìóôà. Â. Ñàìîçàêëþ÷âàù ñå êàðàáèíåð. Ñ. Êëþ÷àëêèòå íà îáèêíîâåíèòå êàðàáèíåðè ìîãàò äà áúäàò ïðàâè è êðèâè.

Êàðàáèíåðè ñ ìóôà Èçïîëçâàò ñå çà çàêà÷âàíå íà âúæåòî êúì ñåäàëêàòà è âúâ âñè÷êè ñèòóàöèè, êîãàòî êàòî ñâúðçâàùî çâåíî ñå èçïîëçâà ñàìî åäèí êàðàáèíåð, êîéòî íå áèâà äà ñå îòâàðÿ ïðè íèêàêâè îáñòîÿòåëñòâà.Íÿêîè ìóôè òðÿáâà äà ñå çàâèâàò è îòâèâàò, äðóãè ñà ñàìîçàêëþ÷âàùè ñå. Ñàìîçàêëþ÷âàùè ñå êàðàáèíåðè Òå ñà ïîëåçíè, çàùîòî ïðè òÿõ íÿìà îïàñíîñò äà ñå çàáðàâè ìóôàòà îòâèòà. Íå äîïóñêàéòå çàìúðñÿâàíå íà ìåõàíèçìà, çàùîòî ìîæå ëåñíî äà çàÿäå. Îáèêíîâåíè êàðàáèíåðè Òå ñå èçïîëçâàò çà çàêà÷âàíå íà âúæåòî êúì ïðèìêèòå è îñèãóðîâêèòå. Íå ñà òîëêîâà ñèãóðíè êàòî êàðàáèíåðèòå ñ ìóôà, íî ñà ëåñíè çà îòâàðÿíå ñ åäíà ðúêà. Èçäðúæëèâîñò íà êàðàáèíåðèòå Èçäðúæëèâîñòòà íà êàðàáèíåðèòå ñå èçìåðâà â êèëîíþòîíè - êÍ, è ëåæè â ãðàíèöèòå ìåæäó 10 è 40 êÍ. Åäèí íþòîí ñå ðàâíÿâà íà îêîëî 1/10 êã ñèëà, ñëåäîâàòåëíî êàðàáèíåðèòå ìîãàò äà èçäúðæàò óäàð, ðàâíÿâàù ñå íà 1000 äî 4000 êã. Òåçè äàííè âàæàò çà íàòîâàðâàíå ïî äúëæèíà íà êàðàáèíåðà, àêî ñå íàòîâàðÿò íàñòðàíè è ïðè îòâîðåíà êëþ÷àëêà, èçäðúæëèâîñòòà èì ñïàäà äî 1-7 êÍ (100-700 êã).

Íÿêîè êàðàáèíåðè èìàò òåëåíè êëþ÷àëêè - òå èçäúðæàò ñúùîòî íàòîâàðâàíå êàòî íîðìàëíèòå. Òåëåíàòà êëþ÷àëêà èìà çà öåë äà ïðåäîòâðàòè ñëó÷àéíîòî îòâàðÿíå ïðè óäàð. Ïðè ïàäàíå êëþ÷àëêàòà ìîæå äà ñå îòâîðè çà ìîìåíò îò âèáðàöèÿòà, ñúçäàâàéêè âúçìîæíîñò âúæåòî äà èçëåçå. Ïðè ëåêàòà òåëåíà êëþ÷àëêà òîâà å ïî-ìàëêî âåðîÿòíî, êîåòî ïðàâè èçïîëçâàíåòî é ìàëêî ïîñèãóðíî.

Ãðèæè çà êàðàáèíåðèòå Çà äà ñà ìàêñèìàëíî ëåêè, êàðàáèíåðèòå ñå èçðàáîòâàò îò àëóìèíèåâè ñïëàâè. Çà ñúæàëåíèå òîçè ìàòåðèàë ëåñíî ñå íàäðàñêâà, íàïóêâà (ïðè èçïóñêàíå) è ñå ïîâðåæäà îò ñîëåíà âîäà. Êàðàáèíåðèòå ìîãàò äà ñå èçìèÿò ñúñ ñàïóíåíà âîäà, ñëåä êîåòî äà ñå èçïëàêíàò äîáðå. Õóáàâî å äà ñå ñóøàò íà òå÷åíèå, äîðè ñúñ ñåøîàð. Ñëîæåòå ìàëêî ñèëèêîíîâà ñìàçêà íà êëþ÷àëêàòà, çà äà íå çàÿæäàò. (Íèêîãà íå èçïîëçâàéòå ìàøèííî ìàñëî, êîåòî ìîæå äà ïîâðåäè âúæåòàòà è ëåíòèòå.) ! Èçïóñíàòèÿ èíâåíòàð Âñåêè êàðàáèíåð èëè äðóã ìåòàëåí åëåìåíò îò åêèïèðîâêàòà, êîéòî å áèë èçïóñêàí îò âèñîêî âúðõó òâúðäà ïîâúðõíîñò, òðÿáâà äà ñå òðåòèðà êàòî ñúìíèòåëåí è çà ïðåäïî÷èòàíå, èçîáùî äà íå ñå èçïîëçâà. Ìîæå äà ñå ïîëó÷àò íåâèäèìè ìèêðîïóêíàòèíè, êîèòî äà ïðåäèçâèêàò ñ÷óïâàíå ïðè ñëåäâàùî íàòîâàðâàíå.

Êàðàáèíåðèòå ñà êëþ÷îâîòî çâåíî ìåæäó êàòåðà÷à è îñèãóðîâêàòà.

! Ñòðàíè÷íî íàòîâàðâàíå íà êàðàáèíåðèòå Èçäðúæëèâîñòòà íà êàðàáèíåðà ïðè ñòðàíè÷íî íàòîâàðâàíå ïðåç êëþ÷àëêàòà ìîæå äà ñïàäíå äî 1 êÍ (100 êã). Èçáÿãâàéòå òàêèâà ñèòóàöèè (âèæ ñíèìêàòà âäÿñíî) íà âñÿêà öåíà. Âèíàãè ïðîâåðÿâàéòå âñåêè êàðàáèíåð, êîéòî èçïîëçâàòå, çà çíàêà íà ÑÅ èëè UIAA (Ìåæäóíàðîäíàòà àëïèéñêà àñîöèàöèÿ). Íÿêîè ìàðêè ñâðúõëåêè êàðàáèíåðè íå ñà îäîáðåíè ïî òåçè ñòàíäàðòè è ìîãàò äà ñå ñ÷óïÿò ïðè íàòîâàðâàíå.

Ïðîòðèâàùè ñúîðúæåíèÿ (ñúîðúæåíèÿ çà îñèãóðÿâàíå è ñïóñêàíå) Ñúùåñòâóâà ãîëÿì èçáîð îò òàêèâà ñúîðúæåíèÿ, íî âñè÷êè òå èçïúëíÿâàò åäíà è ñúùà ôóíêöèÿ - äà ñúçäàâàò òðèåíå íà âúæåòî, êîåòî ïðåìèíàâà ïðåç òÿõ, êàòî ïî òîçè íà÷èí ãî çàáàâÿò èëè ñïèðàò ïðè ïàäàíå è ñïóñêàíå. Ñèëàòà íà çàäúðæàíå (íàé-ãîëÿìàòà ñèëà, óïðàæíåíà âúðõó âúæåòî, ñëåä êîÿòî òî çàïî÷âà äà ñå èçõëóçâà íåêîíòðîëèðóåìî) ñå äàâà â êèëîíþòîíè èëè êèëîãðàìè. Ìèíèìàëíèòå ñòîéíîñòè ñà çà òúíêè è ìåêè âúæåòà, ìàêñèìàëíèòå - çà äåáåëè è òâúðäè. Ñúùåñòâóâàò ÷åòèðè îñíîâíè òèïà ïðîòðèâàùè ñúîðúæåíèÿ: îñìèöà (80 - 200 êã); òðúáîâèäíà ïëàñòèíà (200 - 400 êã); ïëàñòèíà (150 - 400 êã) è ãðèãðè (200 - 350 êã); âñåêè îò êîèòî èìà êàêòî ïðåäèìñòâà, òàêà è íåäîñòàòúöè.

Âíèìàíèå! Ñúîðúæåíèÿ êàòî ãðèãðèòî ïðè÷èíÿâàò íåïðèÿòíîñòè ïðè êàòåðà÷è ñ íåäîñòàòú÷åí îïèò â èçïîëçâàíåòî èì (êàòî ñå íàòèñíå ëîñò÷åòî íàçàä, âúæåòî ñå îñâîáîæäàâà è îñèãóðîâêàòà ñå îòïóñêà). Èçâåñòíè ñà ñåðèîçíè íåùàñòíè ñëó÷àè ïðè èíñòèíêòèâíî çàêëþ÷âàíå íà ñúîðúæåíèåòî â îòâîðåíî ïîëîæåíèå îò îñèãóðÿâàùèÿ. Ïðåäè äà ñå êàòåðèòå, ñå óâåðåòå, ÷å ïàðòíüîðúò âè èìà îïèò ñ èçïîëçâàíåòî íà ãðèãðè. Îïèñàíèå *Òîâà å íàé-÷åñòî èçïîëçâàíîòî ïðîòðèâàùî ñúîðúæåíèå ñðåä íà÷èíàåùè è ñïîðòíè êàòåðà÷è. Îòíà÷àëî ñà áèëè ñúçäàäåíè ñàìî çà ðàïåëè, íî ìíîãî îò òÿõ (ïðè ïîñòîÿííî íàòîâàðâàíå íà ñâîáîäíîòî âúæå) ìîãàò äà ñå ïîëçâàò è çà îñèãóðÿâàíå. (Íå âñè÷êè ìîäåëè îáà÷å ñà ïîäõîäÿùè - ïðî÷åòåòå èíñòðóêöèèòå çà óïîòðåáà.) Ïðåäèìñòâà *Åâòèíè *Ëåñíè çà áîðàâåíå *Èäåàëíè çà ðàïåëè íà åäèíè÷íî èëè äâîéíî âúæå *Ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò äîñòà óñïåøíî çà îñèãóðÿâàíå Íåäîñòàòúöè (Çàáåëåæêà: Îñèãóðÿâàíåòî ñ îñìèöà íå å ïðåïîðú÷èòåëíî) *Íå ñà ìíîãî ïîäõîäÿùè çà îñèãóðÿâàíå íà äâîéíî âúæå*Ãîëåìè ñà è ñðàâíèòåëíî òåæêè*Óñóêâàò âúæåòî ïðè îñèãóðÿâàíå èëè ïðè äúëãè ðàïåëè*Ñúçäàâàò ìíîãî ìàëêî òðèåíå, çàòîâà íå ñå ïðåïîðú÷âàò çà íà÷èíàåùè.

òðúáîâèäíà ïëàñòèíà

Îïèñàíèå *Åâòèíè è ìíîãîôóíêöèîíàëíè - ìíîãî ïðåïîðú÷èòåëíè.(Íà ñíèìêàòà å ïîêàçàí íàé-ðàçïðîñòðàíåíèÿò ìîäåë íà ôèðìà “Äè Åì Åì”.) Ïðåäèìñòâà *Ñðàâíèòåëíî åâòèíè*Ëåêè*Ïîäõîäÿùè çà ïëàâíî îñèãóðÿâàíå êàêòî íà åäèíè÷íè, òàêà è íà äâîéíè âúæåòà*Ñúçäàâàò äîáðà ñèëà íà çàäúðæàíå*Ìîãàò äà ñå çàêà÷àò çà ñåäàëêàòà ñ êúñî âúæåíöå, çà äà íå ñå èçãóáÿò Íåäîñòàòúöè *Íåïîäõîäÿùè çà äúëãè è áúðçè ðàïåëè, òúé êàòî ñå çàãðÿâàò òâúðäå ìíîãî*Íå âèíàãè îòïóñêàò ðàâíîìåðíî âúæåòî ïðè ðàïåëè.

Îïèñàíèå *Ïîäîáíà íà òðúáîâèäíàòà ïëàñòèíà, íî ñ ðàçëè÷åí íà÷èí íà ïîëçâàíå. Òîâà ñúîðúæåíèå ìîæå äà ñå íàòîâàðè â äâå ïîñîêè: â åäíàòà ñúçäàâà ïî-ìàëêî òðèåíå, çà ïî ðàâíîìåðíî îñèãóðÿâàíå è ðàïåëè; â äðóãàòà - ïî-ãîëÿìî, çà ñåðèîçíè ïàäàíèÿ. Ïðåäèìñòâà *Åâòèíà*Ëåñíà çà ïîëçâàíå*Ïîäõîäÿùà çà ðàïåëè íà åäèíè÷íî è äâîéíî âúæå*Ïîäõîäÿùà çà îñèãóðÿâàíå íà åäèíè÷íî è äâîéíî âúæå Íåäîñòàòúöè *Íå ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà äúëãè è áúðçè ðàïåëè çàðàäè çàãðÿâàíåòî*Ïðè ñïóñêàíå íà ìîêðî èëè ïðåêàëåíî òâúðäî âúæå, îòïóñêà âúæåòî íà òëàñúöè Îïèñàíèå *Ïëàñòèíàòà áåç ïðóæèíà ñå èçïîëçâà çà ðàïåëè è óñòàíîâêè, êîãàòî íå ñå î÷àêâàò ãîëåìè ïàäàíèÿ. Çàêà÷åòå äîïúëíèòåëåí êàðàáèíåð ìåæäó ïëàñòèíàòà è ñåäàëêàòà, çà äà äåéñòâà ïî-ïëàâíî. Ïðåäèìñòâà *Êàòî ïî-ãîðå*Ïëàñòèíà ñ ïðóæèíà (Ùèõò-ïëàñòèíà) ïîçâîëÿâà ïî-ïëàâíî áîðàâåíå ñúñ ñúîðúæåíèåòî, îñîáåíî ïðè îñèãóðÿâàíå è ðàïåëè íà äâîéíî âúæå. Íåäîñòàòúöè *Êàòî ïî-ãîðå.*Çàáåëåæêà! Íå èçïîëçâàéòå äîïúëíèòåëíèÿ êàðàáèíåð ìåæäó ïëàñòèíàòà è ñåäàëêàòà, êîãàòî âîäà÷úò ìîæå äà ðåàëèçèðà ãîëÿìî ïàäàíå, çàùîòî òàêà ñèëàòà íà çàäúðæàíå ñå íàìàëÿâà ñ îêîëî åäíà òðåòà. Îïèñàíèå Çàäúðæàò ïàäàùèÿ, áåç äà ñå íàëàãà îñèãóðÿâàùèÿò äà óïðàæíÿâà ñèëà âúðõó ñâîáîäíèÿ êðàé íà âúæåòî, ñúùî ñúçäàâàò äîïúëíèòåëíà ñèãóðíîñò, àêî îñèãóðÿâàùèÿò íå âíèìàâà è çàáðàâè äà ñëåäè âîäà÷à. Ìíîãî ñà ïîïóëÿðíè â ñïîðòíîòî êàòåðåíå, êúäåòî ìíîãîáðîéíèòå êúñè ïàäàíèÿ ñà îáè÷àéíî ÿâëåíèå. Ñàìîçàêëþ÷âàò ñå ïðè ðÿçêî íàòîâàðâàíå è îñâîáîæäàâàò îñèãóðÿâàùèÿ îò ÷àñò (íî íå îò öÿëàòà) îò îòãîâîðíîñòòà. Ïðåäèìñòâà *Çàêëþ÷âàò ñå àâòîìàòè÷íî ïðè ðÿçêî íàòîâàðâàíå*Ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò çà ñïóñêàíå íà åäèíè÷íî âúæå*Ïðåäîòâðàòÿâàò íåùàñòíèòå ñëó÷àè âñëåäñòâèå íà íåâíèìàíèå îò ñòðàíà íà îñèãóðÿâàùèÿ*Íå èçèñêâàò óïðàæíÿâàíåòî íà ãîëÿìà ñèëà âúðõó âúæåòî, çàòîâà ñà äîáðè çà ìëàäè è íåîïèòíè êàòåðà÷è*Çàäúðæàò ïàäàíå, áåç äà ñå íàòîâàðâà ñâîáîäíîòî âúæå Íåäîñòàòúöè *Ñêúïè ñà, îñîáåíî ãðèãðèòî*Òåæêè è îáåìèñòè*Äåéñòâàò ñàìî ñ åäèíè÷íè âúæåòà ñ äèàìåòúð ïî-ãîëÿì îò 10 ìì*Ôàòàëíàòà ãðåøêà, äà ñå íàòîâàðè ñâîáîäíèÿò êðàé íà âúæåòî, ñå äîïóñíà ñðàâíèòåëíî ëåñíî

Âúæåòî Àêî ñå çàíèìàâàòå ñ èñòèíñêî êàòåðåíå, âúæåòî å íàé-âàæíàòà ÷àñò îò åêèïèðîâêàòà. Èçïîëçâà ñå âúâ âñè÷êè òèïîâå êàòåðåíå îñâåí ñâîáîäíèòå ñîëî èçêà÷âàíèÿ. Âúæåòî âè äàâà ñèãóðíîñò â ñëó÷àé íà ïàäàíå, ïîìàãà âè ïðè ïðåìèíàâàíåòî íà òðóäíè ïàñàæè, ÷ðåç íåãî ìîæåòå äà ñå âúðíåòå íà çåìÿòà èëè äà èçòåãëèòå äðóãèãî ïðè ñåáå ñè. Íÿêîè êàòåðà÷è èçïîëçâàò âúæå ñ ãîäèíè, áåç íèòî âåäíúæ äà ãî íàòîâàðÿò - òî îáà÷å èì å íåîáõîäèìî, êðàéíî íåîáõîäèìî! Êàòåðà÷íèòå âúæåòà ñà ïðîäóêòè, ñúçäàäåíè ñ ïîìîùòà íà íàé-íàïðåäíàëè òåõíîëîãèè; òðÿáâà äà áúäàò èçáèðàíè ñ èçêëþ÷èòåëíî âíèìàíèå, ãðèæåòå ñå çà òÿõ ñ ëþáîâ. Â òàçè ãëàâà ùå îòêðèåòå äîñòà èíôîðìàöèÿ, íî íå ïðåêàëåíî ìíîãî! Â ãëàâàòà “Êàê äà áîðàâèì ñ âúæåòàòà?” ùå íàó÷èòå îùå ìíîãî ïîëåçíè íåùà, êîèòî ùå äîïðèíåñàò çà ïî-áåçîïàñíîòî âè êàòåðåíå, çàòîâà ÿ ïðî÷åòåòå âíèìàòåëíî. Âúæåòàòà áèâàò äâà îñíîâíè òèïà: ñòàòè÷íè è äèíàìè÷íè; íî è äâàòà òèïà ñå ñúñòîÿò îò áðîíÿ è ñúðöåâèíà.

Ñòàòè÷íè è äèíàìè÷íè âúæåòà Ñòàòè÷íèòå âúæåòà èìàò ìàëêà çäðàâèíà, ÿêà âúíøíà áðîíÿ è ñà îïëåòåíè îò íåðàçòåãëèâè íèøêè. Îáèêíîâåíî ñå èçïîëçâàò çà âåðòèêàëíè ïåùåðè (ïðè èçêà÷âàíå ñúñ ñàìîõâàòè), êàíüîíèíã, çà ïàðàïåòè ïðè àëïèéñêè èçêà÷âàíèÿ è çà èçòåãëÿíå íà òîâàðè ïðè ïîêîðÿâàíå íà âèñîêè ñòåíè. Ïîâå÷åòî ñòàòè÷íè âúæåòà ñà áåëè ñ åäíà èëè äâå öâåòíè îáîçíà÷èòåëíè íèøêè, íî ñúùåñòâóâàò è ÷åðíè è çåëåíè (ãëàâíî çà âîåííè öåëè). Êàêòî ïîäñêàçâà íàèìåíîâàíèåòî èì, äèíàìè÷íèòå âúæåòà ñà “âúæåòà íà äâèæåíèåòî”. Èìàò ñïîñîáíîñòòà äà îáèðàò åíåðãèÿòà íà ïàäàíå ÷ðåç ðàçòåãëÿíå - äî 30 %. Òîâà ùå ðå÷å, ÷å ïðè ïàäàíå ñ 50-ìåòðîâî âúæå, ìîæåòå äà ïðåëåòèòå äîïúëíèòåëíî îùå 15 ìåòðà äî ïúëíî ðàçòÿãàíå! Êîëêîòî ïî-ñòàðî å åäíî âúæå, òîëêîâà ïî-ìàëêà ñòàâà ñïîñîáíîñòòà ìó äà ñå ðàçòÿãà, à îòòàì è äà èçäúðæà íà ïàäàíèÿ. Âúæåòàòà ñà ñ äâóñëîåí ñòðîåæ Êàòåðà÷íèòå âúæåòà ñå ñúñòîÿò îò ñúðöåâèíà, çàîáèêîëåíà ñúñ çàùèòíà áðîíÿ îò ìàëêî ïîðàçëè÷åí ìàòåðèàë. Âñÿêà îòäåëíà íèøêà ïðîäúëæàâà íåïðåêúñíàòà ïî äúëæèíà íà öÿëîòî âúæå. Âúæåòàòà ñå ïðîèçâåæäàò ñ ðàçëè÷åí äèàìåòúð - îò íÿêîëêî äî 20 ìèëèìåòðà è ïîâå÷å - è ñ ðàçëè÷íà äúëæèíà - îò íÿêîëêî ìåòðà äî êèëîìåòðè!

À. Â. Ñ. Ïîìîùíè âúæåíöà (ïðóñåöè) ñ ðàçëè÷íà äåáåëèíà. D. Ñòàòè÷íî âúæå. Å. 9 ìì äèíàìè÷íî âúæå. F. 9,5 ìì äèíàìè÷íî âúæå. G. 10 ìì äèíàìè÷íî âúæå. Í. 11 ìì äèíàìè÷íî âúæå.

Ñúâðåìåííî êàòåðà÷íî âúæå ñúñ ñëîæíà âúòðåøíà ñòðóêòóðà.

Ðàçëèêèòå â ìàòåðèàëà, äåáåëèíàòà è âèäà íà îïëåòêàòà îáóñëàâÿò ðàçëè÷íàòà çäðàâèíà, ðàçòåãëèâîñò è èçíîñîóñòîé÷èâîñò íà âúæåòàòà. Ïîâå÷åòî âúæåòà ñå èçðàáîòâàò îò íàéëîí, ïåðëîí èëè ïîëèàìèäíè âëàêíà. Ñúðöåâèíàòà îáèêíîâåíî å áÿëà íà öâÿò, òúé êàòî äîáàâÿíåòî íà îöâåòèòåëè, ìàêàð è ìàëêî, ìîæå äà íàìàëè çäðàâèíàòà íà íèøêèòå. Îêîëî 90 % îò îáùàòà çäðàâèíà íà âúæåòî ñå äúëæè íà ñúðöåâèíàòà. Âúíøíèÿò ñëîé - áðîíÿòà - ñå èçðàáîòâà â ðàçëè÷íè öâåòîâå êàêòî çà îáîçíà÷àâàíå äàëè âúæåòî å ñòàòè÷íî, èëè äèíàìè÷íî, òàêà è çà íàìàëÿâàíå âðåäàòà îò óëòðàâèîëåòîâèòå ñëúí÷åâè ëú÷è. Ðàçëèêàòà â öâåòà íà áðîíÿòà è ñúðöåâèíàòà ïîìàãà è çà ïî-ëåñíîòî óñòàíîâÿâàíå íà ñåðèîçíè ïîâðåäè ïî âúæåòî. Çäðàâèíà íà âúæåòî Íàé-âàæíàòà ðîëÿ íà âúæåòî å äà ïîãëúùà åíåðãèÿòà íà ïàäàíå. Òîâà ñå ïîëó÷àâà ÷ðåç ðàçòåãëÿíå (åëîíãàöèÿ) è óñóêâàíå íà íèøêèòå äî íèâî ìîëåêóëè. Êàòåðà÷íèòå âúæåòà ìîãàò äà èçäúðæàò ãîëåìè íàòîâàðâàíèÿ - îò 10 êÍ (1000 êã) çà 8,5 ìì äî 30 êÍ (3000 êã) çà 11ìèëèìåòðîâèòå. Òîâà ñà ñòàòè÷íè íàòîâàðâàíèÿ, ò. å. âúæåòî ñå íàòîâàðâà ïîñòåïåííî ñ âñå ïîãîëÿìà ñèëà, äîêàòî ñå ñêúñà. Ïðè äèíàìè÷íè ïàäàíèÿ, ïî âðåìå íà âîäåíå íàïðèìåð, òå ïðåòúðïÿâàò ðÿçêî ðàçòåãëÿíå è âèáðàöèè è ñå ïðåòðèâàò ïî îñòðè ðúáîâå, äîêàòî îìåêîòÿò óäàðà. Òîâà íàìàëÿâà çäðàâèíàòà èì, ïîíÿêîãà äðàñòè÷íî. Èçâåñòíî óñïîêîåíèå å âñå ïàê äà ñå çíàå, ÷å âúæåòàòà ðÿäêî ñå êúñàò ïðè íîðìàëíî èçïîëçâàíå. Ñëåä ìàëêè ïàäàíèÿ, àêî ãî îñòàâèòå çà îêîëî ïîëîâèí ÷àñ íà ñïîêîéñòâèå, âúæåòî áàâíî âúçñòàíîâÿâà ïî÷òè íàïúëíî ïúðâîíà÷àëíàòà ñè äúëæèíà è îïëåòêà, ìàêàð ÷å íÿêîè íèøêè ìîæå äà ñà ñå ñêúñàëè. Êàòî ïîçâîëÿâàòå íà âúæåòî âè äà ñå âúçñòàíîâÿâà ìåæäó ïàäàíèÿòà, ùå óäúëæèòå è æèâîòà ìó. Êàê äà ñè èçáåðåì âúæå Â ìàãàçèíèòå ìîãàò äà ñå íàìåðÿò âúæåòà ñ ðàçëè÷åí äèàìåòúð, êàòî íàé-÷åñòî ñå èçïîëçâàò 9, 10,5 è 11-ìèëèìåòðîâè. 9-ìèëèìåòðîâèòå âúæåòà (ñïîðåä ñòàíäàðòèòå íà UIAA) ñå îçíà÷àâàò êàòî “ïîëîâèí âúæåòà” - ò. å. ñìÿòà ñå çà áåçîïàñíî ñàìî àêî ñå èçïîëçâàò ïî äâå åäíîâðåìåííî (íà äâîéíî âúæå). Êðàèùàòà íà âúæåòî ñà ìàðêèðàíè ñúñ çíàêà “1/2”. Êàòåðåíåòî íà äâîéíî âúæå ïîçâîëÿâà íà âîäà÷à äà ïîñòàâÿ îñèãóðîâêè âñòðàíè îò îñíîâíàòà îñ íà êàòåðåíå, áåç äà ñå ïîëó÷àâà íåæåëàíî òðèåíå, êàêòî àêî âêëþ÷âà âúæåòî òó îò åäíàòà ñòðàíà, òó îò äðóãàòà (íà çèãçàã). Äâîéíîòî âúæå ïîçâîëÿâà ñúùî òàêà îðãàíèçèðàíåòî íà ïî-äúëãè ðàïåëè. 10,5 è 11ìèëèìåòðîâèòå âúæåòà ñå îïðåäåëÿò êàòî “öåëè âúæåòà” è ñå ìàðêèðàò ñúñ çíàêà “1”. Èçïîëçâàò ñå íàé-÷åñòî ïðè ñïîðòíîòî êàòåðåíå èëè íà ìàðøðóòè, êîèòî íå ñå îòêëîíÿâàò ìíîãî îò îñíîâíàòà ïîñîêà.

Ïîäõîäÿùîòî âúæå: *Òðÿáâà äà å ïîäõîäÿùî çà ñòèëà âè íà êàòåðåíå - äâîéíîòî âúæå ñå èçïîëçâà ïîâå÷å çà òðàäèöèîííè ìàðøðóòè, åäèíè÷íîòî - çà ñïîðòíè. *Òðÿáâà äà å ñ ïîäõîäÿùà äúëæèíà - íàé÷åñòî ñå èçïîëçâàò 50-ìåòðîâè, âúïðåêè ÷å è 60ìåòðîâèòå ñà ïîïóëÿðíè. (Â Áúëãàðèÿ ñå èçïîëçâàò íàé-÷åñòî 40 è 45-ìåòðîâè âúæåòà. - Á. ïð.) *Òðÿáâà äà å ñ ïîäõîäÿùàòà ãúâêàâîñò. Ïîìåêèòå âúæåòà ïîçâîëÿâàò ïðàâåíåòî íà ïîñòåãíàòè âúçëè è ñå óñóêâàò ïî-ìàëêî; ïîòâúðäèòå ñà ïî-óñòîé÷èâè íà èçíîñâàíå. *Äà íå ñå ìîêðè (äà å õèäðîôîáíî), îñîáåíî àêî ñå êàòåðèòå ìíîãî ïî ñíÿã è ëåä. Âñè÷êè âúæåòà ñà òðåòèðàíè ñ òåôëîí èëè ñèëèêîí, çà äà íå ïîïèâàò òâúðäå ìíîãî âîäà, êîÿòî óâåëè÷àâà òåãëîòî èì.

! Ñòàòè÷íèòå âúæåòà Ñòàòè÷íèòå âúæåòà íå ìîãàò ñà îáèðàò åíåðãèÿòà íà ãîëåìè óäàðè è çàòîâà íå ñà ïîäõîäÿùè, àêî ñúùåñòâóâà îïàñíîñò îò ïàäàíå, ò. å. ïðè âîäåíå èëè äîðè ïðè óñòàíîâêè, êîãàòî ñå î÷àêâàò ïàäàíèÿ íàä 0,5 ìåòðà. Âúæåòî ïðåäàâà èçêëþ÷èòåëíî ãîëÿìà åíåðãèÿ íà îñèãóðîâêèòå è òÿëîòî íà êàòåðà÷à. Íèêîãà íå âîäåòå íà ñòàòè÷íî âúæå - ïðè ïàäàíå èìà îïàñíîñò îò

Êàê äà ñå ãðèæèì çà âúæåòî Îò âúæåòî çàâèñè æèâîòúò âè - çàòîâà îòíàñÿéòå ñå ñ íåãî äîáðå. Èçáÿãâàéòå òðèåíåòî ïðåç îñòðè ðúáîâå; âúæåòàòà ñå ïðåðÿçâàò îáåçïîêîèòåëíî ëåñíî. Èçáÿãâàéòå äà ãî îñòàâÿòå äúëãî âðåìå íà äåéñòâèåòî íà óëòðàâèîëåòîâà ñâåòëèíà, íå ãî äðúæòå íà ñëúíöå è íå ãî ïðåíàñÿéòå íà çàäíîòî ñòúêëî íà êîëàòà. Õèìèêàëèòå ñúùî ñà ìíîãî âðåäíè, îñîáåíî ñèëíèòå êèñåëèíè (êèñåëèíàòà îò àêóìóëàòîðèòå íàïðèìåð) èëè îñíîâè (ïðîòåêëè áàòåðèè). Ïÿñúêúò è ïðàõòà, ïîïàäíàëè ïî âúæåòî, áàâíî ïðåðÿçâàò ìèêðîñêîïè÷íèòå íèøêè, çàòîâà íå ãî òúï÷åòå (è íå ïîçâîëÿâàéòå íà íèêîãî äà ñòúïâà âúðõó íåãî). Âúæåòàòà ìîæå è òðÿáâà äà ñå ìèÿò ðåäîâíî â õëàäêà âîäà ñ ìåê ïåðèëåí ïðåïàðàò. Ìîãàò äà ñå ìèÿò è â ïåðàëíàòà ìàøèíà. Ñóøåòå ãè íà õëàäíî ìÿñòî èëè, àêî áúðçàòå, íà íàé-ñëàáîòî íà ñóøèëíÿòà çà äðåõè. Òîðáàòà çà âúæå ìîæå äà ñå îêàæå ìíîãî öåííà ïîêóïêà; òÿ å ìíîãî ïîëåçíà, çàùîòî ãî çàùèòàâà îò óëòðàâèîëåòîâèòå ëú÷è, îò õèìèêàëè è íàïðàøâàíå.

Çàùèòíàòà òîðáà çà âúæåòî å äîáðî âëîæåíèå.

Äîáðàòà òîðáà: *Îòâàðÿ ñå ïî öÿëàòà ñè äúëæèíà, çà äà ìîæåòå äà âàäèòå ëåñíî âúæåòî. *Èìà çäðàâè ëåíòè çà ñòÿãàíå è ïðåçðàìêè, çà äà ãî ïðåíàñÿòå ëåñíî. *Èìà ìàëêè ïðèìêè îòâúòðå, çà êîèòî äà çàâúðæåòå äâàòà êðàÿ íà âúæåòî, çà äà ïðåäîòâðàòèòå îáðàçóâàíåòî íà âúçëè. *Èìà äîïúëíèòåëíî îòäåëåíèå çàåñïàäðèëèòå, ìàãíåçèÿ, ïðèìêèòå è äðóãè äðåáîëèè. *Èìà ãîëÿìî ïàð÷å ïëàò, ïðèêðåïåíî çà íåÿ, âúðõó êîåòî äà ìîæåòå äà ðàçïúíåòå âúæåòî ïðåäè êàòåðåíå.

Êàñêè Çà ãîëÿìî ñúæàëåíèå ìíîãî êàòåðà÷è ñìÿòàò êàñêàòà å îòæèâåëèöà, âúïðåêè äîáðàòà çàùèòà, êîÿòî ïðåäëàãà. Àêî ñå çàíèìàâàòå ñúñ ñïîðòíî êàòåðåíå, ìîæåòå äà ìèíåòå è áåç íåÿ, ñòèãà äà ñå êàòåðèòå ïî çäðàâà ñêàëà è ïàðòíüîðúò âè äà âíèìàâà! Ïðè òðàäèöèîííîòî êàòåðåíå îáà÷å êàñêàòà å ìíîãî ïîëåçíî íåùî, çàùîòî òóê ïàäàíèÿòà ñà ïî-äúëãè è ïîñåðèîçíè îòêîëêîòî ïðè ñïîðòíèòå òóðîâå. Îñâåí òîâà âòîðèÿò ìîæå äà ïîñòðàäà îò ïàäàùè êàìúíè èëè èíâåíòàð.

Äîáðàòà êàòåðà÷íà êàñêà, êàòî òîçè îëåêîòåí, ñíàáäåí ñ äóïêè çà ïðîâåòðåíèå ìîäåë îò êàðáîíèçèðàíè âëàêíà, å

Äîáðàòà êàòåðà÷íà êàñêà: *Ñíàáäåíà å ñ óäîáíà ëåíòà ñ ïðîìåíëèâà äúëæèíà, êîÿòî íå é ïîçâîëÿâà äà ïàäíå *Ðàçïîëàãà ñ äîïúëíèòåëíà ëåíòà, êîÿòî é ïðå÷è äà ñå êëàòè íàïðåä-íàçàä *Èìà ñúâñåì ìàëêà êîçèðêà, êîÿòî íå ïðå÷è íà âèäèìîñòòà *Ëåêà å, áåç òîâà äà ñå îòðàçÿâà íà çäðàâèíàòà é *Íåóòðàëèçèðà ÷àñò îò ñèëàòà ïðè ñòðàíè÷åí óäàð *Ñíàáäåíà å ñ íÿêàêâè äóïêè çà ïðîâåòðåíèå

Îáùè ãðèæè çà åêèïèðîâêàòà Ìåêèÿò èíâåíòàð Óâðåæäàíèÿòà ïî ìåêèÿ èíâåíòàð îáèêíîâåíî ëåñíî ñå çàáåëÿçâàò. Âñè÷êè âúæåòà, ñåäàëêè, ëåíòè, ïðèìêè è ïîìîùíè âúæåíöà (ïðîèçâåäåíè íàé-÷åñòî îò íàéëîíîâè èëè ïîëèàìèäíè âëàêíà) áúðçî ñå àìîðòèçèðàò ñ âðåìåòî. Ìåõàíè÷íèòå ïîâðåäè ñå çàáåëÿçâàò ëåñíî ïî ñëåäèòå îò ïðåòúðêâàíå, ïðåðÿçâàíå èëè ñòàïÿíå. Ìåêèòå íåùà îò èíâåíòàðà, êîèòî ñà ñèëíî èçáåëåëè îò óëòðàâèîëåòîâèòå ëú÷è èëè õèìè÷åñêè àãåíòè èëè ñà çàãóáèëè ÷óâñòâèòåëíî ãúâêàâîñòòà ñè, òðÿáâà äà áúäàò ñâîåâðåìåííî îòñòðàíåíè. Ìåêèÿò èíâåíòàð òðÿáâà äà ñå ïîäìåíÿ ñëåä âñÿêî ñåðèîçíî ïàäàíå. Òâúðäèÿò èíâåíòàð Ìåòàëíèÿò èíâåíòàð ñúùî ñòàðåå è òî íå ñàìî âñëåäñòâèå íà èçòúðêâàíå, íàïóêâàíå èëè èçïóñêàíå. Ïîâå÷åòî ñúâðåìåííè ïðèñïîñîáëåíèÿ çà êàòåðåíå ñå èçðàáîòâàò îò àëóìèíèé, êîéòî ïîðàäè õèìè÷íàòà ñè ñòðóêòóðà ñòàâà ÷óïëèâ ñ âðåìåòî. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ïîâðåäèòå ïî òâúðäèÿ èíâåíòàð íå âèíàãè ñà âèäèìè - çàòîâà âíèìàâàéòå. Âñè÷êè ìåòàëíè ïðåäìåòè ìîãàò äà ñå ìèÿò ñúñ ñòóäåíà èëè õëàäêà ñàïóíåíà âîäà, çà ñå èçáúðøàò èëè äà ñå èçñóøàò íà õëàäíî, ïðîâåòðèâî ìÿñòî. Ïîäâèæíèòå ÷àñòè, òðÿáâà äà ñå ÷èñòÿò è ñìàçâàò ñúñ ñìàçêà íà ñèëèêîíîâà îñíîâà. Íèêîãà íå èçïîëçâàéòå ñìàçî÷íè âåùåñòâà íà áàçàòà íà íåôò è íåôòîïðîäóêòè, çàùîòî òå óâðåæäàò èçêóñòâåíèòå âëàêíà íà ñåäàëêèòå, âúæåòàòà, ëåíòèòå è ïðèìêèòå. Êîãà äà ïîäìåíÿìå èíâåíòàðà? Íà ìåêèÿ èíâåíòàð îáèêíîâåíî ñå äàâà æèâîò îò ïåò ãîäèíè îò äàòàòà íà ïúðâàòà ìó óïîòðåáà, ñòèãà äà íå å áèë èçëàãàí íà ëîøè óñëîâèÿ ïî âðåìå íà ñúõðàíåíèå. Íà òâúðäèÿ èíâåíòàð ñå äàâàò äåñåò ãîäèíè ïðè èäåàëíè óñëîâèÿ. Òîâà îáà÷å å ñàìî òåîðåòè÷íî - åäíî ëîøî ïàäàíå èëè ðàçëèâàíå íà áåíçèí â áàãàæíèêà íà êîëàòà âè, è âñè÷êî òðÿáâà äà ñå èçõâúðëè. Çëàòíîòî ïðàâèëî ãëàñè: “Ãðèæè ñå çà èíâåíòàðà ñè, çà äà ñå ãðèæè è òîé çà òåá.” Âîäåòå ñè äíåâíèê íà ïàäàíèÿòà è íà óñëîâèÿòà, íà êîèòî å áèë ïîäëîæåí èíâåíòàðúò. Âçèìàéòå ïðåäâèä è êàêâî å ïðàâåíî ñ íåãî, àêî ñòå ãî äàâàëè íà çàåì. Èíâåíòàð íà ñòàðî Ïîðàäè âèñîêèòå öåíè íà íîâàòà êàòåðà÷íà åêèïèðîâêà, ÷îâåê ìîæå äà ñå èçêóøè äà ñè êóïè èçïîëçâàí èíâåíòàð. Ïðåäè äà ãî íàïðàâèòå, ïîèíòåðåñóâàéòå ñå êàêâî å ïðàâåíî ñ íåãî è äàëè ìîæåòå äà èìàòå äîâåðèå íà îíçè, êîéòî âè ãî ïðîäàâà. Ðàçáåðåòå êàê å ñúõðàíÿâàíà åêèïèðîâêàòà, çàùî ñîáñòâåíèêúò èñêà äà ÿ ïðîäàâà è íà êîëêî ãîäèíè å. Æèâîòúò âè - è òîçè íà íÿêîé äðóã - ìîæå äà çàâèñè îò òîâà! Ìàðêèðàíå íà èíâåíòàðà Ïîâå÷åòî ïðîèçâîäèòåëè ïðåïîðú÷âàò ïî ïðîäóêòèòå èì äà íå ñå îñòàâÿò íèêàêâè îòëè÷èòåëíè çíàöè. Êàêâî âñå ïàê äà íàïðàâèì, çà äà ïðåäîòâðàòèì ñìåñâàíåòî íà èíâåíòàðà íè ñ òîçè íà äðóãè êàòåðà÷è èëè åâåíòóàëíà êðàæáà? Îáèêíîâåíî ñå íàëàãà äà ñè ãî ìàðêèðàìå ïî íÿêàêúâ íà÷èí. *Èçáÿãâàéòå ìàðêåðè è áîè, çàùîòî ñúäúðæàò ðàçòâîðèòåëè, êîèòî ïîâðåæäàò ìåêèÿ èíâåíòàð, à îñâåí òîâà íàäïèñèòå ëåñíî ñå èçòðèâàò îò òâúðäèÿ. *Ìåòàëíèÿò èíâåíòàð ìîæå äà ñå ìàðêèðà ñ áîÿ èëè öâåòíî òèêñî. Òèêñîòî íå îñòàâà ìíîãî äúëãî ïðè íîðìàëíè óñëîâèÿ íà ïîëçâàíå, íî àêî ñå ïîäìåíÿ ðåäîâíî, òîâà å äîáúð íà÷èí äà îáÿâèòå ñîáñòâåíîñòòà ñè âúðõó òâúðäèÿ èíâåíòàð. *Âúïðåêè ÷å íèêîé ïðîèçâîäèòåë íå ãî ïðèçíàâà îôèöèàëíî, ëåêîòî ãðàâèðàíå íà çíàöè âúðõó êàðàáèíåðèòå è äðóãèòå ìåòàëíè ñúîðúæåíèÿ íåãëàñíî ñå ïðèåìà çà áåçâðåäíî. Äúëáîêèòå íàðåçè îáà÷å ìîãàò äà íàðóøàò ñòðóêòóðàòà íà ìåòàëà. Âíèìàâàéòå äà íå ïðàâèòå íàðåçè âúðõó îíåçè ó÷àñòúöè îò òâúðäèÿ èíâåíòàð, â êîèòî ñå òðèÿò ëåíòèòå èëè âúæåòî, òúé êàòî íèøêèòå ëåñíî ñå ïîâðåæäàò. *Ìåêèÿò èíâåíòàð ñå ìàðêèðà íàé-äîáðå ñ òúíúê ôëóìàñòåð âúðõó ÷àñòè áåç æèçíåíî çíà÷åíèå, ò. å. òàêèâà, êîèòî íå ñå íàòîâàðâàò. Ìàðêèðàéòå ñàìî êðàé÷åòàòà íà âúæåòî, êðàèùàòà íà ëåíòèòå íà ñåäàëêàòà è åòèêåòèòå íà ïðîèçâîäèòåëÿ âúðõó ïðèìêèòå, ëåíòèòå è êàñêèòå.

Êàê äà áîðàâèì ñ âúæåòàòà Ïîâå÷åòî êàòåðà÷è èçïîëçâàò âúæå, âúïðåêè ÷å ïðåç ãîëÿìà ÷àñò îò âðåìåòî èçîáùî íå èçïèòâàò íóæäà îò íåãî. Òî ïðîñòî âè ïðèäðóæàâà íàâñÿêúäå è ìîæå äîðè äà âè ñå ñòîðè äîñàäíî. Âèñè ïîä âàñ, äîêàòî âîäèòå, ìîòàå âè ñå ïðåä íîñà, êîãàòî ñòå âòîðè, òðÿáâà äà ãî çàêà÷âàòå èëè îòêà÷âàòå îò âñÿêà îñèãóðîâêà. Âñå ïàê, àêî ñå ñëó÷è íåùî è èçïèòàòå âíåçàïíà íóæäà îò íåãî, ùå îòêðèåòå ñ îãðîìíî îáëåê÷åíèå, ÷å ìîæåòå äà ìó ñå äîâåðèòå. Íàé-âàæíîòî, êîåòî òðÿáâà äà ïîìíèòå çà âúæåòî, å, ÷å àêî íå ãî èçïîëçâàòå ïðàâèëíî, íÿêîé ìîæå äà çàãóáè æèâîòà ñè. Êîéòî è âúçåë äà èçïîëçâàòå, òðÿáâà äà ìîæåòå äà ãî ïðàâèòå ñúñ çàòâîðåíè î÷è, â ñíåæíà áóðÿ èëè âèñåéêè îò êëàòåùî ñå äúðâî. Îòðàáîòåòå ìíîãîêðàòíî âñåêè âúçåë, ïðåäè äà òðúãíåòå ïî ñêàëàòà.

Âúçëè çà ïðèâúðçâàíå êúì îñíîâíàòà âúæå Âñåêè âúçåë íàìàëÿâà çäðàâèíàòà íà âúæåòî, ïîíåæå ãî óñóêâà ñàìî îêîëî ñåáå ñè ïðè ìàëúê ðàäèóñ è çàðàäè âúòðåøíîòî òðèåíå ïðè íàòîâàðâàíå (àêî ïàäíåòå èëè âèñèòå íà íåãî). Íÿêîè âúçëè îòñëàáâàò âúæåòî ïî-ìàëêî îò äðóãè. Òåîðåòè÷åñêè òîâà å âàæíî, âúïðåêè ÷å íà ïðàêòèêà å óñòàíîâåíî, ÷å âúæåòî ìíîãî ðÿäêî ñå îêàçâà íàé-ñëàáîòî çâåíî â ñèñòåìàòà - ìíîãî ïî-÷åñòî ñå èçâàæäàò èëè ÷óïÿò îñèãóðîâêèòå è êàðàáèíåðèòå. Âñåêè îò äîëóïîñî÷åíèòå âúçëè ñå ñìÿòà çà ñèãóðåí, ñòèãà äà å âúðçàí ïðàâèëíî.

Îñìèöà ñúñ ñðåäàòà íà âúæåòî - èçïîëçâà ñå çà ïðèâúðçâàíå íà êàòåðà÷à çà êîÿ äà å òî÷êà íà âúæåòî.

Ïðåäèìñòâà *Ïðàâè ñå áúðçî è ëåñíî ñå âèæäà äàëè å âúðçàí ïðàâèëíî - òðÿáâà äà èìà äâå âèòêè*Äîðè äà å íàïðàâåí ñ åäíà âèòêà ïî-ìàëêî èëè ñ åäíà ïîâå÷å, ïàê äàâà ñèãóðíè âúçëè - ñúîòâåòíî âîäà÷åñêè è äåâåòêà*Ìîæå äà ñå íàòîâàðè âñåêè îò äâàòà êðàÿ íà âúæåòî*Ìíîãî çäðàâ âúçåë, êîéòî îòíåìà ìàëêî îò çäðàâèíàòà íà âúæåòî Íåäîñòàòúöè *Ñëåä íàòîâàðâàíå èëè ïàäàíå, ðàçâúðçâàíåòî ìó ìîæå äà áúäå òðóäíî*Íå ìîæå äà ñå íàïðàâè ïðåç óõîòî íà ñåäàëêàòà*Ñòåïåíòà íà ñòÿãàíå è äúëæèíàòà íà ïðèìêàòà ñå íàãëàñÿò òðóäíî Àêî å íàïðàâåí â êðàÿ íà òâúðäî, äåáåëî âúæå, ìîæå äà ñå ðàçõëàáèÊîíòðîëåí (äîïúëíèòåëåí, ðåçåðâåí) âúçåë: Ïðåäóïðåæäåíèÿ Âúðæåòå íà ñâîáîäíèÿ êðàé íà âúæåòî ñëåä îñìèöàòà èëè áóëèíèÿ âúçåë åäíî îáèêíîâåíî “áàáèíî” âúçåë÷å îêîëî îñíîâíîòî âúæå (êàêòî å ïîêàçàíî íà ñëåäâàùàòà ñõåìà).

Âúæåòî ìîæå äà ñå îêàæå ãðàíèöàòà ìåæäó æèâîòà è ñìúðòòà.

Îñìèöà íà êðàÿ íà âúæåòî - èçïîëçâà ñå çà ïðèâúðçâàíå íà êðàÿ íà âúæåòî êúì ñåäàëêàòà èëè êúì íÿêîÿ íåïîäâèæíà òî÷êà.

Ïðåäèìñòâà *Ñúùèòå êàòî çà ïðåäèøíèÿ âúçåë*Îñâåí òîâà ñ íåãî ìîæåòå äà ïðèâúðæåòå âúæåòî çà ñåäàëêàòà èëè çà íÿêîå äúðâî íàïðèìåð Íåäîñòàòúöè *Ñëåä íàòîâàðâàíå èëè ïàäàíå, ðàçâúðçâàíåòî ìó ìîæå äà áúäå òðóäíî*Ñòåïåíòà íà ñòÿãàíå è äúëæèíàòà íà ïðèìêàòà ñå íàãëàñÿò òðóäíî Ïðåäóïðåæäåíèÿ *Äîñòà å îáåìèñò Íå âèíàãè å ëåñíî äà ñå óñòàíîâè äàëè å âúðçàí ïðàâèëíî.

Áóëèí âúçåë - èçïîëçâà ñå çà ïðèâúðçâàíå êúì íÿêîÿ îñèãóðîâêà èëè çà ïðèâúðçâàíå íà ñåäàëêàòà êúì îñíîâíîòî âúæå ïðè óñòàíîâêè.

Ïðåäèìñòâà *Ïî-êîìïàêòåí å îò îñìèöàòà*Ïî-ëåñíî ñå ðàçâúðçâà ñëåä íàòîâàðâàíå*Ñòåïåíòà íà ñòÿãàíå è ãîëåìèíàòà íà ïðèìêàòà ñå íàãëàñÿò ëåñíî Íåäîñòàòúöè *Òðóäíî ñå óñòàíîâÿâà äàëè å íàïðàâåí ïðàâèëíî*Íå ìîæå äà ñå íàòîâàðâà â äâåòå ïîñîêè*Íàìàëÿâà çäðàâèíàòà íà âúæåòî ïîâå÷å îò îñìèöàòà Ïðåäóïðåæäåíèÿ *Ëåñíî ñå ðàçõëàáâà, çà òîâà âèíàãè ìó âðúçâàéòå êîíòðîëåí âúçåë, äîðè äâà Åäèíè÷íèÿò áóëèí âúçåë ñå ðàçõëàáâà ëåñíî. Ìíîãî ëåñíî ìîæå äà ñå ñáúðêà è äà ñå âúðæå ãðåøíî; íåïðàâèëíèÿò âàðèàíò ìîæå äà ñúçäàäå ãîëåìè ãëàâîáîëèÿ! Ïðîâåðÿâàéòå ìíîãî, ìíîãî âíèìàòåëíî âñåêè ïúò, êîãàòî èçïîëçâàòå òîçè âúçåë, âèíàãè âðúçâàéòå êîíòðîëåí.

Ëåíòîâ âúçåë (íàñðåùåí âîäà÷åñêè) - åäèíñòâåíèÿò ñèãóðåí âúçåë çà âðúçâàíå íà ïðèìêà îò ëåíòà.

Ïðåäèìñòâà *Ïðàâè ñå ëåñíî è ëåñíî ñå âèæäà äàëè å âúðçàí ïðàâèëíî*Òîâà å åäèíñòâåíèÿò ñèãóðåí âúçåë çà ñúåäèíÿâàíå íà äâàòà êðàÿ íà êàòåðà÷íà ëåíòà ïîä ôîðìàòà íà ïðèìêà Íåäîñòàòúöè *Èçïîëçâà äîñòà ëåíòà*Îáåìèñò å*Òðóäíî ñå ðàçâúðçâà Ïðåäóïðåæäåíèÿ Êðàèùàòà íà ëåíòîâèÿ âúçåë ïîñòåïåííî ïðèïëúçâàò. Çàòîâà ãè îñòàâåòå äúëãè è óâèñíåòå íà ïðèìêàòà ñ öÿëàòà ñè òåæåñò, çà äà ñå óâåðèòå, ÷å íÿìà äà ñå ðàçâúðæå, ïðåäè äà ñòå ÿ èçïîëçâàëè. Âúðæåòå ãî âòîðè ïúò, àêî ñå íàëîæè.

Ñòðåìå - èçïîëçâà ñå çà ïðèâúðçâàíå êúì îñèãóðîâêèòå íà ïëîùàäêàòà (ñàìîîñèãóðÿâàíå).

Ïðåäèìñòâà *Ïðàâè ñå áúðçî è ëåñíî *Ìîæå äà ñå âúðæå íà âñåêè ó÷àñòúê íà âúæåòî*Ìîæå äà ñå íàòîâàðè â äâåòå ïîñîêè*Íàòîâàðâàíåòî è ïîëîæåíèåòî íà âúçåëà ñå íàãëàñÿò ëåñíî *Ëåñíî ñå ðàçâúðçâà ñëåä íàòîâàðâàíå *Ìîæå äà ñå ðàçâúðæå ñàì Íåäîñòàòúöè *Íàìàëÿâà äîñòà çäðàâèíàòà íà âúæåòî Ïðåäóïðåæäåíèÿ Âèíàãè ñòÿãàéòå ñòðåìåòî, ïðåäè äà ãî èçïîëçâàòå, çàùîòî èíà÷å ìîæå äà ïðèïëúçíå.Íèêîãà íå ãî èçïîëçâàéòå êàòî îñíîâåí èëè åäèíñòâåí âúçåë íà ïëîùàäêàòà.

Äâîåí òúêà÷åñêè âúçåë - èçïîëçâà ñå çà ñâúðçâàíå íà äâå âúæåòà, íàïðèìåð ïðè äúëãè ðàïåëè.

Ïðåäèìñòâà *Òðóäíî ñå ñàìîðàçõëàáâà*Ëåñíî ñå âèæäà äàëè å âúðçàí ïðàâèëíî *Ìîæå äà ñå èçïîëçâà çà îáåäèíÿâàíå íà äâå âúæåòà, íàïðèìåð êîãàòî ñå íàëàãà ïóñêàíå íà äúëãè ðàïåëè Íåäîñòàòúöè *Èçïîëçâà ãîëÿìà ÷àñò îò âúæåòî - ñ äúëæèíà ïîíå îñåì ïúòè äèàìåòúðà ìó*Îáåìèñò å*Ìíîãî òðóäíî ñå ðàçâúðçâà ñëåä íàòîâàðâàíå Ïðåäóïðåæäåíèÿ Òîçè âúçåë ëåñíî ñå îáúðêâà. Àêî íå å âúðçàí ïðàâèëíî, å ïî-íåñèãóðåí è íàìàëÿâà çäðàâèíàòà íà âúæåòî ñ ïî-ãîëÿì ïðîöåíò. Ñðåäíà çäðàâèíà íà âúçëèòå Ïðîöåíò îò ïúëíàòà çäðàâèíà íà âúæåòî èëè ëåíòàòà, êîãàòî íÿìà âúçåë: Îñìèöà 80% Áóëèí âúçåë 75% Ñòðåìå 69% Ëåíòîâ âúçåë 75% “Áàáèí” âúçåë 65% Äâîåí òúêà÷åñêè âúçåë 70% ! Òðèòå çâåíà íà áåçîïàñíîñòòà Èìà òðè íåùà, êîèòî òðÿáâà äà èìàìå ïðåäâèä, êîãàòî èçïîëçâàìå âúæåòî çà îñèãóðîâêà íà ñåáå ñè èëè íà íÿêîãî äðóãèãî: äà ñìå ãî âúðçàëè ïðàâèëíî; äà ñìå ñèãóðíè, ÷å îñèãóðîâêèòå ñà äîáðè; äà èçïîëçâàìå ïðàâèëíàòà òåõíèêà íà îñèãóðÿâàíå. Âèíàãè ïîìíåòå òåçè òðè íåùà. Òî÷êèòå, íà êîèòî îñèãóðÿâàìå ïàðòíüîðà, òðÿáâà äà èçäúðæàòíàòîâàðâàíå âúâ âñè÷êè ïîñîêè - íàäîëó, íàãîðå è íàñòðàíè.

Ïðèâúðçâàíå êúì ñåäàëêàòà Âñÿêà ñåäàëêà èìà ñïåöèôè÷åí íà÷èí çà áåçîïàñíî ïðèâúðçâàíå êúì îñíîâíîòî âúæå (íÿêîè ïðèìåðè ñà ïîêàçàíè îòäîëó). Àêî íå ãî çíàåòå äîáðå, ïðî÷åòåòå â èíñòðóêöèèòå çà ïîëçâàíå. Â îáùè ëèíèè, íàé-äîáðå äà ñïàçâàòå ñëåäíîòî: *Íàïðàâåòå êîìïàêòåí è ñðåäíî ñòåãíàò âúçåë. *Âúðæåøå êîíòðîëåí âúçåë íà ñâîáîäíèÿ êðàé.

*Íå îñòàâÿéòå äúëúã ñâîáîäåí êðàé (ñëåä êîíòðîëíèÿ âúçåë).

Ïðèâúðçâàíå íà âúæåòî êúì îñèãóðîâêèòå Àêî ñå êàòåðèòå ñ íÿêîé äðóã è èçïîëçâàòå âúæå, îáèêíîâåíî äâàìàòà ñ ïàðòíüîðà âè (âîäà÷úò è âòîðèÿò) ñå âðúçâàòå çà äâàòà êðàÿ íà âúæåòî, êàêòî è çà åäíà èëè ïîâå÷å îñèãóðîâêè (òî÷êè íà çàêðåïâàíå). Ãîâîðè ñå çà ñèñòåìà íà îñèãóðÿâàíå, â êîÿòî îòäåëíèòå çâåíà ñà êàòåðà÷èòå, âúæåòî è âñè÷êè îñèãóðîâêè ïî ñêàëàòà. Õóáàâî å äà ñå ïîìíè, ÷å çäðàâèíàòà íà ñèñòåìàòà çàâèñè îò íàé-íåñòàáèëíîòî é çâåíî. Îñèãóðîâêèòå òðÿáâà äà ñà çàêðåïåíè çäðàâî è âúæåòî òðÿáâà äà å âúðçàíî äîáðå çà òÿõ.

Óåäíàêâÿâàíå íàòîâàðâàíåòî âúðõó îñèãóðîâêèòå Òîâà ìîæå äà ñå ïîñòèãíå ñ èçïîëçâàíåòî íà ïðèìêè (ðèíãîâå îò ïîìîùíî âúæå èëè ëåíòà) èëè ÷ðåç ïðèêðåïâàíå íà îñíîâíîòî âúæå ÷ðåç îñìèöà êúì åäíà îò òÿõ è ÷ðåç ñòðåìå êúì âñè÷êè îñòàíàëè.

Óåäíàêâÿâàíå íà íàòîâàðâàíåòî âúðõó äâå èëè òðè òî÷êè íà çàêðåïâàíå ñ ïîìîùòà íà ðèíã îò ëåíòà.

Èçïîëçâàíå íà ëåíòà çà óåäíàêâÿâàíå íà íàòîâàðâàíåòî.

Ñèñòåìà îò ïîìîùíî âúæå Äðóãà ÷åñòî èçïîëçâàíà òåõíèêà çà ïðèâúðçâàíå êúì îñèãóðîâêèòå å ñ ïîìîùòà íà ðèíã îò ïîìîùíî âúæå (îò 5-6 ìåòðà 7-ìèëèìåòðîâ ïðóñåê). Çàêà÷âàòå ðèíãà çà âñè÷êè îñèãóðîâêè, êîèòî èñêàòå äà ïîëçâàòå, ïîñëå ñúáèðàòå âñè÷êè ïðèìêè â åäíà îáùà òî÷êà (êàêòî å ïîêàçàíî íà äîëíàòà ñíèìêà), âðúçâàòå ãè íà îáùà îñìèöà è ñå çàêà÷âàòå çà íåÿ. Òîâà å áåçîïàñåí è ëåñåí ìåòîä, ïðè êîéòî ñå îñèãóðÿâà ðàâíîìåðíîòî íàòîâàðâàíå íà âñè÷êè òî÷êè íà çàêðåïâàíå. Îñâåí òîâà íå ãóáèòå îò ïîëåçíàòà äúëæèíà íà âúæåòî, à ïîìîùíîòî âúæåíöå å êîìïàêòíî è ëåêî. ! Îïàñíèÿò òðèúãúëíèê Êîëêîòî ïîâå÷å ñå óâåëè÷àâà úãúëúò ìåæäó äâå òî÷êè íà çàêðåïâàíå, òîëêîâà ïîâå÷å ñå óâåëè÷àâà íàòîâàðâàíåòî âúðõó òÿõ. Ïðè úãëè, áëèçêè äî 1800, òîâà íàòîâàðâàíå å îïàñíî ãîëÿìî. Ïîãðèæåòå ñå úãúëúò äà å êîëêîòî ñå ìîæå ïî-ìàëúê, êàòî èçïîëçâàòå ïî-äúëãè èëè ïîâå÷å ïðèìêè.

Êîãàòî èçïîëçâàòå ðèíã îò ïîìîùíî âúæå, ñúáåðåòå ïðèìêèòå â åäíà îáùà îñìèöà, çà äà ñòå ñèãóðíè, ÷å âñè÷êè òî÷êè íà çàêðåïâàíå ñà åäíàêâî íàòîâàðåíè.

Êîãàòî èçïîëçâàòå ëåíòè, âèíàãè ïðåöåíÿâàéòå íàêúäå ùå å íàé-ãîëÿìîòî íàòîâàðâàíå

Ñèñòåìàòà ïðè êàòåðåíå â ñâðúçêà (ïðè òóð îò ïîâå÷å îò åäíî âúæå) 1. ïúðâî âúæå

2. ïúðâà ïëîùàäêà

3. âòîðà ïëîùàäêà / âòîðî âúæå

1. Àêî ñêàëàòà å ïðåêàëåíî âèñîêà, çà äà ñå êà÷è íà åäíà äúëæèíà íà âúæåòî, òóðúò ñå ðàçäåëÿ íà “âúæåòà”. Âîäà÷úò èçêàòåðâà ïúðâîòî âúæå. 2. Êîãàòî äîñòèãíå ïîäõîäÿùà ïëîùàäêà, âîäà÷úò ñå ïðèâúðçâà çà íÿêîëêî òî÷êè íà çàêðåïâàíå (ñàìîîñèãóðÿâà ñå) è çàïî÷âà äà îñèãóðÿâà âòîðèÿ. 3. Âîäà÷úò ïðîäúëæàâà äî ïëîùàäêàòà íà âòîðîòî âúæå; ïî ïúòÿ ñè îñòàâÿ îñèãóðîâêè, êîèòî âòîðèÿò ñëåä òîâà ñúáèðà.

Ñèãíàëè çà êîìóíèêàöèÿ: *Êîãàòî âîäà÷úò òðúãâà îò çåìÿòà è ñå âêëþ÷è êúì ïúðâàòà îñèãóðîâêà. Âîäà÷: - Îñèãóðèõ ñå. *Êîãàòî äâàìàòà êàòåðà÷è ñà íà ïëîùàäêà. Âîäà÷: - Õâàíè ìå. Âòîðèÿò âêëþ÷âà âúæåòî ìó â ïðîòðèâàùîòî ñè ñúîðúæåíèå. Âòîðè: - Õâàíàò ñè. Âîäà÷úò ñå îòêà÷âà îò îñèãóðîâêèòå íà ïëîùàäêàòà è çàïî÷âà äà ñå êàòåðè. *Êîãàòî âîäà÷úò ñòèãíå ïëîùàäêàòà è ñå îñèãóðè íà íåÿ. Âîäà÷: - Ïóñêàé!*** (Ïóñêàé îñèãóðîâêà.) Âòîðèÿò èçâàæäà âúæåòî îò ïðîòðèâàùîòî ñúîðúæåíèå. Âòîðè: - Ïóñíàò ñè. *Êîãàòî âîäà÷úò ïðîâåðè âñè÷êè òî÷êè íà çàêðåïâàíå è çàïî÷íå äà îñèãóðÿâà âòîðèÿ. Âîäà÷: - Òðúãâàé!*** Âòîðèÿò ñå îòêà÷âà îò îñèãóðîâêèòå íà ñâîÿòà ïëîùàäêà. Âòîðè: - Êàòåðÿ ñå. *Àêî, äîêàòî ñå êàòåðè, âòîðèÿò èìà íóæäà îò ïîâå÷å âúæå (çà äà ñëåçå ìàëêî íàäîëó èëè äà èçâàäè íÿêîÿ îñèãóðîâêà). Âòîðè: - Îòïóñíè! Âîäà÷úò îòïóñêà âúæå.

*Áåëåæêà íà ïðåâîäà÷à: Îòáåëÿçàíèòå ñ *** ñèãíàëè ñà çàäúëæèòåëíè. Â Áúëãàðèÿ çà ñèãíàëèçàöèÿ ìåæäó ïàðòíüîðèòå â ñâðúçêàòà ñå èçïîëçâà òúé íàðå÷åíîòî “ïàóêàíå” (õàðàêòåðåí êðàòúê è ñèëåí çâóê, êîéòî ïðàâè ãîëÿìî âïå÷àòëåíèå íà íà÷èíàåùèòå êàòåðà÷è). Îáèêíîâåíî åäèíè÷íîòî (èëè ïúðâîòî, ñëåä êàòî å çàïî÷íàë äà ñå êàòåðè) ïàóêàíå îò ñòðàíà íà âîäà÷à îçíà÷àâà “Ïóñêàé îñèãóðîâêà!”, à äâîéíîòî (èëè âòîðîòî) - “Òðúãâàé!” Íÿêîè ñâðúçêè, ïðè êîèòî ïàðòíüîðèòå ñà ñå ñðàáîòèëè ìíîãî äîáðå, íå èçïîëçâàò íèêàêâè ñèãíàëè.

*Àêî, äîêàòî ñå êàòåðè, âòîðèÿò èìà íóæäà îò ïî-ñèëíî îáðàíî âúæå (íà òðóäíè ó÷àñòúöè èëè çà äà èçâàäè íÿêîÿ îñèãóðîâêà). Âòîðè: - Îáåðè! (Ôèêñèðàé! Äðúæ!) Âîäà÷úò ôèêñèðà âúæåòî. *Êîãàòî âîäà÷úò ñòèãíå ïî-òðóäåí ïàñàæ ñ îïàñíîñò îò ïàäàíå. Âîäà÷: - Âíèìàâàé. Âòîðèÿò çàïî÷âà äà îòïóñêà ïî-ìàëêî âúæå

Ñèãíàëèòå ìåæäó êàòåðà÷èòå òðÿáâà äà áúäàò êúñè, ïðîñòè è ëåñíè çà ðàçáèðàíå, îñîáåíî â ñëó÷àè, êîãàòî äâàìàòà ïàðòíüîðè íå ñå âèæäàò åäèí äðóã.

*Ïðè ñâàëÿíå íà óñòàíîâêà èëè ïðåäè äà ñå õâúðëè âúæåòî íà ðàïåëà, àêî îòäîëó èìà äðóãè êàòåðà÷è: - Âúæå!

Îñèãóðÿâàíå Ñ ÒÅÐÌÈÍÀ “ÎÑÈÃÓÐßÂÀÍÅ” ñå îçíà÷àâà òàêîâà áîðàâåíå ñ âúæåòî, ïðè êîåòî ñå îñèãóðÿâà áåçîïàñíîñòòà íà ïàðòíüîðà. Àêî ïàðòíüîðúò âè ñå èçïóñíå ïî âðåìå íà êàòåðåíå, âàøå çàäúëæåíèå å äà ñïðåòå ïàäàíåòî ìó, îáèêíîâåíî ñ ïîìîùòà íà íÿêîå ïðîòðèâàùî ñúîðúæåíèå. Êàêòî ïðè âúçëèòå, òóê æèâîòúò íà ïðèÿòåëÿ âè áóêâàëíî å “âúâ âàøè ðúöå”, òúé êàòî áëàãîäàðåíèå íà âàñ òîé íÿìà äà ïàäíå íà çåìÿòà.

Ïðîòðèâàùè ñúîðúæåíèÿ Ïîâå÷åòî êàòåðà÷è èçïîëçâàò íÿêàêâî ïðîòðèâàùî ñúîðúæåíèå, ñ êîåòî äà êîíòðîëèðàò äâèæåíèåòî íà âúæåòî. Ïîâå÷åòî òàêèâà óñòðîéñòâà ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò ñúùî òàêà çà ñïóñêàíå ñúñ è ïî âúæåòî. Ñúùåñòâóâàò ÷åòèðè îñíîâíè òèïà (îïèñàíè â ïðåäèøíàòà ãëàâà): îñìèöà, òðúáîâèäíà ïëàñòèíà, ïëàñòèíà è ñàìîçàêëþ÷âàùè ñå ñúîðúæåíèÿ. Âñÿêî îò òÿõ ñè èìà ïðåäèìñòâà è íåäîñòàòúöè. Âñè÷êè ñå èçïîëçâàò çà åäèíè÷íî âúæå, íî ñàìî ðàçëè÷íèòå ðàçíîâèäíîñòè íà ïëàñòèíàòà ñà ïîäõîäÿùè çà äâîéíî. Âñè÷êè ïðîòðèâàùè ñúîðúæåíèÿ ðàáîòÿò íà ïðèíöèïà íà ïðèïëúçâàíåòî íà âúæåòî ïðåç òÿõ è íà îïðåäåëåíà ñèëà íà çàäúðæàíå. Òîâà ñïîìàãà çà îáèðàíåòî ÷àñò îò åíåðãèÿòà íà ïàäàíå. Òàçè ñèëà ìîæå äà äîñòèãíå 4 êÍ (400 êã), êîåòî îçíà÷àâà, ÷å ñúîðúæåíèåòî íÿìà äà “èçïóñíå” âúæåòî, àêî òÿ å ïî-ìàëêà (àêî ïðèåìåì, ÷å îñèãóðÿâàùèÿò å íîðìàëíî ðàçâèò âúçðàñòåí ÷îâåê). Ñëåä ïðåìèíàâàíåòî íà òàçè ãðàíèöà âúæåòî çàïî÷âà äà ïðåìèíàâà íåêîíòðîëèðóåìî ïðåç ñèñòåìàòà è ïðåç ðúöåòå íà îñèãóðÿâàùèÿ.

Äîáðå îðãàíèçèðàíàòà ïëîùàäêà (â ñëó÷àÿ - âèñÿùà; çàáåëåæåòå ìíîãîòî òî÷êè íà çàêðåïâàíå), ðàííîòî îñèãóðÿâàíå íà âîäà÷à è âíèìàòåëíîòî áîðàâåíå ñ âúæåòî ñà ïðåäïîñòàâêè çà áåçîïàñíî êàòåðåíå.

Ïðîòðèâàù âúçåë - èçïîëçâà ñå çà îñèãóðÿâàíå, ïðåç êàðàáèíåð ñ ìóôà.

Ïðåäèìñòâà *Èìà ñèëà íà çàäúðæàíå 300 êã *Ëåñíî ñå ïðàâè *Ìîæå äà ñå ïðîâåðè ëåñíî, ïðåäè äà ñå èçïîëçâà *Ñòàâà êàêòî çà åäèíè÷íî, òàêà è çà äâîéíî âúæå Íåäîñòàòúöè *Óñóêâà âúæåòî*Òðèåíåòî íà âúæåòî ñàìî ñúñ ñåáå ñè ìîæå äà ãî èçíîñè ëåñíî Ïðåäóïðåæäåíèÿ Ïðîòðèâàùèÿò âúçåë ëåñíî îòêëþ÷âà êàðàáèíåðèòå (äîðè îòâèâà ìóôèòå), àêî íå å íàïðàâåí â ïðàâèëíàòà ïîñîêà. Âèíàãè íàòîâàðâàéòå êàðàáèíåðà, êàêòî òðÿáâà.

À. ÒÎÂÀ Å ÍÅÏÐÀÂÈËÍÎ ÏÎËÎÆÅÍÈÅ ÇÀ ÎÑÈÃÓÐßÂÀÍÅ Ñ ÎÑÌÈÖÀ. ÒÐÈÅÍÅÒÎ Å ÏÐÅÊÀËÅÍÎ ÌÀËÊÎ. Â. ÏËÀÑÒÈÍÈÒÅ ÌÎÃÀÒ ÄÀ ÑÅ ÈÇÏÎËÇÂÀÒ ÊÀÊÒÎ ÇÀ ÅÄÈÍÈ×ÍÎ, ÒÀÊÀ È ÇÀ ÄÂÎÉÍÎ ÂÚÆÅ. Ñ. ÏÐÀÂÈËÍÎ ÎÑÈÃÓÐßÂÀÍÅ Ñ ÎÑÌÈÖÀ.

Äîáðèòå íà÷èíè çà îñèãóðÿâàíå ÎÑÈÃÓÐßÂÀÍÅÒÎ Å ÍÀÓÊÀ È ÈÇÊÓÑÒÂÎ - îïèòíèÿò îñèãóðÿâàù íå ñàìî îñèãóðÿâà áåçîïàñíîñòòà íà ïàðòíüîðà ñè, íî ìîæå è äà ãî óëåñíè ïðè êàòåðåíåòî. Âíèìàâàéòå êàê îðãàíèçèðàòå ñèñòåìàòà, òàêà ÷å âúæåòî äà ñå äâèæè ëåñíî. Îñèãóðÿâàùèÿò ìîæå äà îòïóñíå ïîâå÷å âúæå, êîãàòî êàòåðåùèÿò ñå íóæäàå îò òîâà, èëè äà îáåðå è ôèêñèðà, çà äà ïîìîãíå íà ïàðòíüîðà ñè ïðè òðóäåí ïàñàæ.

Ïðÿêî è íåïðÿêî îñèãóðÿâàíå Ïðîòðèâàùîòî ñúîðúæåíèå ìîæå äà áúäå ïðèêà÷åíî íàïðàâî çà òî÷êèòå íà çàêðåïâàíå èëè ïðåç îñèãóðÿâàùèÿ. Àêî îñèãóðÿâàíåòî å ïðÿêî, òî÷êèòå íà çàêðåïâàíå òðÿáâà äà ñà “æåëåçíè”, çàùîòî íàòîâàðâàíåòî å äèðåêòíî âúðõó òÿõ. Îáèêíîâåíî ñå îñèãóðÿâà íåïðÿêî. Òÿëîòî íà îñèãóðÿâàùèÿ ïîåìà ÷àñò îò åíåðãèÿòà íà ïàäàíå è òàêà îñèãóðîâêèòå ñå íàòîâàðâàò ïî-ìàëêî. Íåäîñòàòúêúò å, ÷å îñèãóðÿâàùèÿò ìîæå äà áúäå äðúïíàò íàãîðå ïðè ïàäàíå íà âîäà÷à. Òî÷êè íà çàêðåïâàíå (îñèãóðîâêè) Îñèãóðîâêèòå òðÿáâà äà áúäàò ñëîæåíè ïî òàêúâ íà÷èí, ÷å äà èçäúðæàò íàòîâàðâàíå âúâ âñÿêàêâà ïîñîêà. Âíèìàâàéòå, àêî îñèãóðÿâàòå ïîä òàâàí - ìíîãî êàòåðà÷è ñà ñè öåïíàëè ãëàâèòå îò óäàð â ñòîÿùà íàä òÿõ ñêàëà ïðè äðúïâàíå íàãîðå. Êàðàáèíåðúò (êàðàáèíåðèòå), êîéòî âè ñâúðçâà ñ íàé-ãîðíàòà òî÷êà íà çàêðåïâàíå, òðÿáâà äà å ñ ìóôà. Àêî íÿìàòå, èçïîëçâàéòå ïî äâà îáèêíîâåíè â ïðîòèâîïîëîæíà îðèåíòàöèÿ, çà äà íàìàëèòå ðèñêà îò îòâàðÿíå. Îñèãóðÿâàíå îòäîëó Àêî îñèãóðÿâàòå îò çåìÿòà, ïîìíåòå, ÷å ïðè ïàäàíå íà âîäà÷à, âúæåòî ùå âè äðúïíå íàãîðå. Àêî ñòå íà ìåæäèííà ïëîùàäêà, äðúïâàíåòî ìîæå äà å è íàäîëó, àêî âîäà÷úò îùå íå ñå å îñèãóðèë ïî ñòåíàòà. Âèíàãè ñëàãàéòå òàêèâà îñèãóðîâêè, ÷å äà èçäúðæàò íàòîâàðâàíå è â äâåòå ïîñîêè. Îñèãóðÿâàíå îòãîðå Àêî îñèãóðÿâàòå îòãîðå, äúðïàíåòî ïðè ïàäàíå ùå å íàäîëó. Îñèãóðÿâàùèÿò (âîäà÷úò) òðÿáâà äà íàïðàâè òàêà, ÷å âúæåòî äà íå ìèíàâà íàä òÿëîòî ìó, òàêà ÷å äà íÿìà îïàñíîñò äà ïðèòèñíå ðúêà èëè êðàê. Àêî ñå “ïîñòàâè” â ñèñòåìàòà, êàòåðà÷úò íàìàëÿâà íàòîâàðâàíåòî âúðõó òî÷êèòå íà çàêðåïâàíå, êàòî ãî ïîåìà ñ òÿëîòî ñè.

Íÿêîè îñíîâíè ïîëîæåíèÿ *Îñèãóðåòå ëåñíîòî äâèæåíèå íà âúæåòî. Íàé-ëåñíî ñòàâà, êîãàòî âòîðèÿò ñå âúðæå çà åäèíèÿ êðàé è ïîñëå ïðåíàìîòàå îñòàíàëàòà ÷àñò, äîêàòî ñòèãíå äî êðàÿ çà âîäà÷à. Òîâà òðÿáâà äà ñå èçâúðøè íå ñàìî â íà÷àëîòî íà ìàðøðóòà, à è íà âñÿêà ïëîùàäêà íà ïî-äúëãèòå òóðîâå. *Îñèãóðåòå ñâîáîäíîòî äâèæåíèå íà ðúêàòà, ñ êîÿòî äúðæèòå ñâîáîäíîòî âúæå (ñ êîÿòî ùå ñïðåòå ïàäàíåòî). Çà òàçè öåë ñòîéòå íàïðèìåð ïî-äàëå÷ îò ñêàëàòà. *Îðãàíèçèðàéòå ïëîùàäêàòà òàêà, ÷å îñèãóðÿâàùèÿò äà å îáúðíàò ñ ëèöå êúì âîäà÷à. *Âèíàãè çàâúðçâàéòå ñâîáîäíèÿ êðàé íà âúæåòî çà îñèãóðÿâàùèÿ èëè çà ñòàáèëíà îïîðà. Àêî íå, ïîíå âúðæåòå âúçåë íà êðàÿ ìó. Òîâà å îò èçêëþ÷èòåëíî çíà÷åíèå íà äúëãèòå òóðîâå è ìîæå äà ñå îêàæå æèçíåíî âàæíî ïðè ñïóñêàíå íà óñòàíîâêà: Òóðúò ìîæå äà å 30 ì, à âúæåòî âè äà å ñàìî 45. Ïðè ñïóñêàíå âè å íåîáõîäèìî 60 ì âúæå, àêî íÿìà âúçåë íà êðàÿ, òî ìîæå ïðîñòî äà ñå èçõëóçè îò ïðîòðèâàùîòî ñúîðúæåíèå. Ìíîãî êàòåðà÷è ñà “ñå ñáëúñêàëè” ñúñ çåìÿòà (íÿêîè ñ òðàãè÷íè ïîñëåäñòâèÿ) â ðåçóëòàò íà íåïðàâèëíî îñèãóðÿâàíå. *Ïîääúðæàéòå ïîñòîÿííà âðúçêà. Äâàìàòà ó÷àñòíèöè â ñâðúçêàòà òðÿáâà ïðåç öÿëîòî âðåìå äà çíàÿò êàêâî ïðàâè ïàðòíüîðúò èì. Ìíîãî å âàæíî, êîãàòî âîäà÷úò äîñòèãíå ïëîùàäêàòà, âòîðèÿò äà ðàçáåðå ÿñíî êàêâè ñà íàìåðåíèÿòà ìó, äàëè èñêà äà ãî ñïóñíàò íà óñòàíîâêà, äàëè ùå ñëèçà íà ðàïåë, èëè ùå îñèãóðè ïàðòíüîðà ñè, çà äà ïðîäúëæàò íàãîðå.

Òåõíèêè íà êàòåðåíå Êàòåðåíåòî å äâèæåíèå - êîëêîòî ñòå ïî-ãúâêàâè è òðåíèðàíè, òîëêîâà ïî-ëåñíî ùå âè áúäå. Êàêòî â äðóãèòå ñïîðòîâå, òóê ñå èçïîëçâàò îïðåäåëåíèå äâèæåíèÿ, íàðå÷åíè åíãðàìè, êîèòî òðÿáâà äà ñå çàïàìåòÿò è óïðàæíÿâàò. Åíãðàìèòå ñòîÿò â îñíîâàòà è íà òàíöèòå, ëåêàòà àòëåòèêà è áîéíèòå èçêóñòâà íàïðèìåð. Òðÿáâà ñàìî äà çàó÷èø îòäåëíèòå äâèæåíèÿ è òÿëîòî çàïî÷âà äà ãè èçâúðøâà àâòîìàòè÷íî. Åòî îñíîâíèòå åëåìåíòè íà êàòåðåíåòî: Òåõíè÷íîñò - ïåñòåíå íà åíåðãèÿ ÷ðåç ïîñòèãàíå áàëàíñ íà òÿëîòî è êðàéíèöèòå è èçïîëçâàíåòî ñàìî íà íóæíèòå ìóñêóëíè ãðóïè çà îïðåäåëåíè äâèæåíèÿ. Ïñèõèêà - äà ñìå ñïîêîéíè ïðè êàòåðåíå è äà ïðåöåíÿâàìå äîáðå âúçìîæíîñòèòå ñè. Ñèëà è èçäðúæëèâîñò - êà÷åñòâà, êîèòî ñå ïîñòèãàò ñ òðåíèðîâêè. Ðàçëè÷íè ñïîðòîâå èçèñêâàò ðàçâèâàíåòî íà åíãðàìè, èëè ñïåöèôè÷íè ïîñëåäîâàòåëíîñòè îò äâèæåíèÿ (ëÿâî). Âåäíúæ óñâîèòå ëè îñíîâíèòå åíãðàìè íà êàòåðåíåòî (äÿñíî), ùå çàïî÷íåòå äà ãî ïðàêòèêóâàòå ñ ïî-ãîëÿìà ëåêîòà, ãðàöèÿ è óâåðåíîñò.

Òåõíèêè çà êðàêàòà Â êàòåðåíåòî îñíîâíà ðîëÿ èìàò êðàêàòà, íå ðúöåòå (îïèòàéòå äà ñå êà÷èòå ïî ñòúëáèòå ñàìî íà ðúöå!). Êàòî îñòàâÿ îñíîâíàòà òåæåñò íà òÿëîòî ñè âúðõó êðàêàòà, êàòåðà÷úò óëåñíÿâà ïðèäâèæâàíåòî ñè. Àêî ïðèáëèæàâàìå èëè îòäàëå÷àâàìå òÿëîòî ñè ïðåêàëåíî ìíîãî ñïðÿìî ñêàëàòà, ãóáèì âúçìîæíîñòòà äà ñòúïâàìå äîáðå. Äîðè ïðè òàâàíè êðàêàòà ìîãàò äà íàìàëÿò ñúùåñòâåíî íàòîâàðâàíåòî âúðõó ðúöåòå.

Ñòúïâàíå íà òðèåíå ãëàäêè ïëî÷è ñå ïðåîäîëÿâàò íàé-ëåñíî íà òðèåíå, îñèãóðåòå âúçìîæíî íàé-ïúëåí êîíòàêò íà åñïàäðèëèòå ñúñ ñêàëàòà.

Ñòðàíè÷íî ñòúïâàíå âúðõó ìàëêè ðúáîâå ìîæåì äà ñòúïèì èëè íà âúòðåøíàòà, èëè íà âúíøíàòà ÷àñò íà åñïàäðèëàòà.

Ñòúïâàíå íà âúðõà íà åñïàäðèëèòå - âúðõó ìàëêè ðúá÷åòà èëè â äóïêè ìîæåì äà ñòúïèì íà ïðúñòè.

Êóêà ñ ïåòà - òîâà å ïîëåçåí íà÷èí äà îáëåê÷èì ðúöåòå.

Êóêà ñ ïðúñòèòå - òàçè òåõíèêà ñå èçïîëçâà ãëàâíî çà áàëàíñ è ðÿäêî çà ïðèäâèæâàíå íàãîðå, âúïðåêè ÷å ïðè íåÿ ðúöåòå ñúùî ñå îáëåê÷àâàò.

Çàêëåùâàíå íà êîëÿíî - èçïîëçâà ñå çà ïî÷èâêà è ïðè çàêà÷âàíå.

Ïðîòèâîíàòèñê ñ åäèí êðàê ïðè ñãúâàíå íà êîëÿíîòî - ïîçâîëÿâà äà ñå èçïîëçâàò ìàëêè èçäàòèíè, íàñî÷åíè íàñòðàíè.

Îïèðàíå ñ ïðúñòè- èçïîëçâà ñå çà áàëàíñ.

“Ñìåíÿíå” íà êðàêàòà - åäíà è ñúùà Ïðîòèâîíàòèñê ñ äâàòà êðàêà (âèíêåëíà ñòúïêà, èçïîëçâàíà ïúðâî ñ åäèíèÿ, ïîñëå ñ òåõíèêà) - äðóãà òåõíèêà, ïîçâîëÿâàùà êàòåðà÷úò äðóãèÿ êðàê, ïîçâîëÿâà äà ïðîìåíÿìå äà èçïîëçâà ìèíèàòþðíè ãðàïàâèíè çà ïîñîêàòà íà êàòåðåíå èëè äà ñå ïðèäâèæâàìå ïðèäâèæâàíå íàãîðå, íàé-÷åñòî âúâ âèíêåëè. íàïðåä ïðè òðàâåðñèðàíå.

Òåõíèêè çà õâàùàíå Ðúöåòå ñà ìíîãî ïî-ãúâêàâè è ïîäâèæíè îò êðàêàòà. Ñïîñîáíîñòòà íà ïðúòèòå äà ñå ðàçäàëå÷àâàò, äà ñå ñãúâàò è äà ñòèñêàò, äàâà âúçìîæíîñò çà ìíîãî êîìáèíàöèè - ðàçëè÷íà çà ðàçëè÷íèòå òèïîâå õâàòêè. Íÿêîè îò ïîêàçàíèòå ïî-äîëó òåõíèêè ìîãàò äà ñå êîìáèíèðàò, êàòî ïî òîçè íà÷èí íè ïîçâîëÿâàò äà “ïúëçèì” ñ ïî-ãîëÿìà ëåêîòà ïî ñêàëàòà.

“Ùèïêà”: íÿêîè ñêàëíè ôîðìè ïîçâîëÿâàò äà ãè õâàíåì îòñòðàíè.

Ñòðàíè÷íî õâàùàíå: ïî-äîáúð åôåêò ñå ïîëó÷àâà, àêî îòäàëå÷èì ìàêñèìàëíî òÿëîòî îò õâàòêàòà è ÿ íàòîâàðèì íàñòðàíè.

Õâàùàíå ñ ïðàâè ïðúñòè: òàêà íàòîâàðâàíåòî âúðõó ñóõîæèëèÿòà å ïîìàëêî, íî ñèëàòà íà çàêðåïâàíå ñúùî. Òàçè òåõíèêà å ïî-ïîëåçíà çà ãîëåìè õâàòêè.

Îáðàòåí çàõâàò: ÷åñòî òåçè õâàòêè ñå ïðåíåáðåãâàò, à ñà ñïîëó÷ëèâ íà÷èí äà ñå ïðèäâèæâàø íàãîðå. Íàé-äîáúð åôåêò ñå ïîëó÷àâà ïðè âäèãàíå íà êðàêàòà ìàêñèìàëíî âèñîêî.

Õâàùàíå ñúñ ñâèòè ïðúñòè: èçïîëçâà ñå çà ìàëêè ðúá÷åòà. Àêî ïîñòàâèòå ïàëåöà âúðõó íÿêîé îò ïðúñòèòå, ñèëàòà íà çàäúðæàíå ñå óâåëè÷àâà. Òàçè òåõíèêà îáà÷å íàòîâàðâà ìíîãî ñóõîæèëèÿòà. Ïðúñòèòå ìîæå äà ñà ïðàâè (À.) èëè ñâèòè (Á) ñïðÿìî äëàíòà. Ïðè òîâà íàòîâàðâàíåòî âúðõó ñóõîæèëèÿòà å ðàçëè÷íî. Ïðîáâàéòå è äâàòà íà÷èíà, çà äà óñòàíîâèòå êîé ïðè êàêâà ñèòóàöèÿ å ïî-ïîäõîäÿù.

Çàêëåùâàíå Çàêëåùâàíåòî íà ðúêàòà è ïðúñòèòå ìîæå äà å áîëåçíåíî, íî òîâà ÷åñòî å íàé-äîáðèÿò íà÷èí çà êàòåðåíå ïî âåðòèêàëíè è õîðèçîíòàëíè öåïíàòèíè è öåïêè. Ïðè çàêëåùâàíåòî òðÿáâà äà ñå íàìåðè âåðíèÿò áàëàíñ ìåæäó ïðåêàëåíîòî ãîëÿìîòî èçïîëçâàíå íà ñèëà - èçëèøíà çàãóáà íà åíåðãèÿ, âîäåùà äî íàòúðòâàíå íà êîêàë÷åòàòà - è ïðåêàëåíî ìàëêîòî íàòîâàðâàíå - êîåòî âîäè äî îæóëâàíå íà êîæàòà è èçõëóçâàíå îò öåïíàòèíàòà.

Çàêëåùâàíå íà äëàíòà: Ïðè ñâèâàíå íà äëàíòà â öåïêàòà, ñèëàòà íà íàòîâàðâàíåòî ñå óâåëè÷àâà. Àêî ñå íàëîæè, âêàðàéòå ïàëåöà íàä èëè ïîä îñòàíàëèòå ïðúñòè. Ìîæåøå äà âêàðàòå äëàíòà â ïðàâî (À.) è â èçâèòî (Â.) ïîëîæåíèå. Â èçâèòî ïîëîæåíèå ùå ñå ïî÷óâñòâàòå äîñòà íåóäîáíî, íî òàêà çàêëåùâàíåòî å ïî-êà÷åñòâåíî.

Ïîñòàâÿíåòî íà íÿêîëêî ïðúñòà åäèí íàä äðóã â ìàëêè âåðòèêàëíè öåïíàòèíè ìîæå ñúùî äà áúäå ìíîãî ïîëåçíî.

Çàêëåùâàíå íà ïðúñòèòå: Çà öåëòà âêàðàéòå äâà èëè íÿêîëêî ïðúñòà â öåïêàòà, àêî å íåîáõîäèìî ìîæåòå äà ãè êðúñòîñàòå çà ïî-ãîëÿìà çäðàâèíà.

Çàêëåùâàíå íà þìðóê: Ñ ïîìîùòà íà þìðóêà, ñ ïàëåö ïîä èëè íàä îñòàíàëèòå ïðúñòè, ìîæåòå äà ñå çàäúðæèòå äîñòà óñïåøíî â öåïêè ñ ïîäõîäÿùàòà øèðî÷èíà. Àêî ñå äâîóìèòå, áîëêàòà ñàìî ùå å ïî-ñèëíà, çàòîâà çàâèðàéòå þìðóêà è ñòèñêàéòå ñìåëî!

×åñòî çàêðåïâàíåòî íà ïàëåöà íà ïðîòèâîíàòèñê â ðúáà íà öåïêàòà ìîæå äà óâåëè÷è çäðàâèíàòà íà çàêëåùâàíåòî. Ðúöåòå ìîãàò äà áúäàò ïîñòàâåíè åäíà íàä äðóãà, èëè äà ñå êðúñòîñàò.

Çàùèòà íà ïðúñòèòå è äëàíèòå Çà äà èçáåãíàò íàðàíÿâàíèÿ ïðè ðàçëè÷íè âèäîâå çàêëåùâàíå, ìíîãî êàòåðà÷è îáëåïÿò êîêàë÷åòàòà íà ïðúñòèòå èëè îáðàòíàòà ÷àñò íà ðúêàòà ñ ëåéêîïëàñò.

Øèðîêèòå öåïíàòèíè (òåñíè êàìèíè) èçèñêâàò íÿêîè íåîáè÷àéíè òåõíèêè. Ìîæå äà ñå íàëîæè êàòåðà÷úò äà âêàðà öÿëîòî ñè òÿëî â öåïíàòèíàòà, êàòî èçïúíå öÿëàòà ðúêà êàòî ëîñò íàãîðå (À.);

Ïðè îáëåïÿíåòî ñ ëåéêîïëàñò íàé-âàæíî å äà ñâúðøèì ðàáîòàòà, êàêòî òðÿáâà. Ïúðâî èçñóøåòå ðúöåòå, çà äà ìîæå ëåéêîïëàñòúò äà ñå çàëåïè äîáðå. Çàëåïâàéòå ïàð÷åòàòà ëåéêîïëàñò ñàìî îò ãîðíàòà ñòðàíà íà ðúêàòà. Çà äà ñòå ñèãóðíè, ÷å òàêà ïîëó÷åíèÿò çàùèòåí ñëîé íÿìà äà ñå ñìúêíå, óâèéòå äîïúëíèòåëíî ïàð÷å îêîëî êèòêàòà.

äà çàêëåùè ïðåäìèøíèöàòà ñ äëàíòà êúì åäíàòà ñòðàíà è ëàêúòÿ êúì äðóãàòà; èëè äà ñå çàäúðæè ñ äâàòà êðàêà ïîä ôîðìàòà íà áóêâàòà Ò (Â.).

Íÿêîè êîìáèíèðàíè òåõíèêè Âúïðåêè ÷å çà óäîáñòâî ðàçãëåäàõìå òåõíèêèòå íà õâàùàíå è ñòúïâàíå ïî îòäåëíî, òå íàé÷åñòî ñå èçïîëçâàò çàåäíî çà ïîñòèãàíåòî íà êðàéíèÿ ðåçóëòàò. Îïèòàéòå äà ñè ïðåäñòàâèòå êîìáèíàöèÿòà îò äâèæåíèÿ íà ðúöåòå è êðàêàòà, ïîêàçàíè íà ñëåäâàùèòå ôèãóðè.

Êàòåðåíå íà “äþëôåð” (Äþëôåðîâà òåõíèêà): Õâàùàìå ñå ñòðàíè÷íî è íàòîâàðâàìå êðàêàòà â îáðàòíàòà ïîñîêà. Òóê îáèêíîâåíî íÿìà õóáàâè ñòúïêè, à ñìå ïðèíóäåíè äà ñå çàäúðæàìå íà òðèåíå ïî îáðàòíàòà ñòðàíà íà íÿêîÿ öåïíàòèíà èëè âúðõó äðóãà ãëàäêà ïîâúðõíîñò. Äþëôåðîâàòà òåõíèêà ÷åñòî ñå èçïîëçâà âúâ âèíêåëè èëè öåïíàòèíè. Èçáÿãâàéòå ïðåêàëåíî âèñîêîòî âäèãàíå íà êðàêàòà, çàùîòî òîâà íàòîâàðâà äîïúëíèòåëíî ðúöåòå. Ïî-åôåêòèâíî å äà èçïîëçâàìå ïîâå÷å, íî ïî-êúñè äâèæåíèÿ. Óñòàíîâÿâàíåòî íà äîáúð ðèòúì å îò îñîáåíî çíà÷åíèå, òàêà ñå ïåñòè åíåðãèÿ. Êàòåðåíåòî íà äþëôåð ìîæå äà áúäå ìíîãî óìîðèòåëíî. Îòíîâî ïîâòàðÿìå, âàæåí å ðèòúìúò, ñòèãà öåïêàòà äà ãî ïîçâîëÿâà. Ïðåìèíàâàíåòî îò äþëôåð êúì äðóãè ñïîñîáè íà êàòåðåíå å äîñòà òðóäíî, çàòîâà, ïðåäè äà çàïî÷íåòå, óâåðåòå ñå, ÷å èìàòå äîñòàòú÷íî ñèëè äà äîñòèãíåòå óäîáíî ìÿñòî çà ïî÷èâêà!

Ïðåîäîëÿâàíå íà ïåðâàçè: Êàêòî ñå ïîäðàçáèðà îò èìåòî, òîâà å ñïîñîá çà èçëèçàíå âúðõó ðàâíè ïëîùàäêè. Íàòèñêàòå ñ ðúêà è ðàìî âúðõó ïåðâàçà è ìàëêî ïî ìàëêî ïðèäâèæâàòå êðàêàòà íàãîðå, äîêàòî óñïååòå äà ñòúïèòå íà íèâîòî íà ðúöåòå. ×åñòî íàä ïåðâàçà íÿìà õóáàâè õâàòêè, çàòîâà - âíèìàòåëíî, äîáðîòî ðàâíîâåñèå å îñîáåíî âàæíî.

Êàòåðåíå íà âèíêåë èëè êàìèíà íà Îïèðàìå ëÿâàòà ðúêà è ëåâèÿ êðàê íà åäíàòà ñòåíà, äåñíèòå - íà äðóãàòà. Îñâåí çà ïðèäâèæâàíå íàãîðå òàçè òåõíèêà å ìíîãî ïîäõîäÿùà è çà ïî÷èâêè.

Èçâèâàíå íà òÿëîòî (“Çàêëþ÷âàíå”): Èçâèâàìå ãúðäèòå è ðàìåíåòå ñïðÿìî òàçà òàêà, ÷å ðúêàòà, êîÿòî å ïî-áëèçêî äî ñêàëàòà äà “ñå çàêëþ÷è”, ò. å. äà íè ïîçâîëè äà ñå çàäúðæèì ñòàáèëíî, òàêà ÷å âúíøíàòà ðúêà äà èìà ìàêñèìàëíà ñâîáîäà íà

Êàòåðåíå íà êàìèíà: Ñúùåñòâóâàò ìíîãî òåõíèêè çà ïðåîäîëÿâàíå íà êàìèíè. Êëàñè÷åñêàòà êàìèíà å íàé-ìàëêî èçìîðèòåëíà; òóê âîäåùà ðîëÿ èìàò êðàêàòà. Êàòî ñìåíÿìå èçáóòâàùèÿ êðàê, íàòîâàðâàìå ðàâíîìåðíî è äâåòå êîëåíà.

Êàòåðåíå íà êàìèíà: Ïðè íÿêîè ïî-øèðîêè êàìèíè ïîíÿêîãà ñå íàëàãà èçïîëçâàíåòî íà “ìîñòîâèÿ” ìåòîä (îïèðàíå íà ãúðáà â åäíàòà è íà êðàêàòà â äðóãàòà ñòåíà). Òîâà ìîæå äà áúäå äîñòà èçìîðèòåëíî, òúé êàòî ñå íàëàãà äà íàòèñêàìå ñèëíî âúâ âñÿêà ñòåíà.

Äâèæåíèå, ðèòúì, ïî÷èâêà Êàòåðà÷èòå ãîâîðÿò çà ïëàâíîñò íà äâèæåíèÿòà - èçâåäíúæ âñè÷êî ñè èäâà íà ìÿñòîòî è íèå çàïî÷âàìå äà ñå ïðèäâèæâàìå áåç óñèëèå ïî ñêàëàòà, äâèæåíèÿòà ñëåäâàò ëîãè÷íî åäíî ñëåä äðóãî. Íÿìà òî÷íî îáÿñíåíèå çàùî åäèí äåí òîâà ñòàâà, à íà äðóãèÿ ìîæå äà ñå ÷óâñòâàìå êàòî íåïîõâàòíè ÷óäîâèùà. Â ïîâå÷åòî ñëó÷àè êàòåðà÷úò íå çàïîìíÿ òî÷íî êàêâî å äîâåëî äî òîâà ïëàâíî è èçÿùíî êàòåðåíå - òî “ïðîñòî ñå ïîëó÷àâà”. Åäíà îò íàé-èçòúêíàòèòå êàòåðà÷êè â ñâåòà, Êàòðèí Äåñòèâåë, òâúðäè, ÷å ÷îâåê ìîæå äà òðåíèðà òîâà ïëàâíî êàòåðåíå. Îïðåäåëÿ ãî êàòî “òúðñåíå íà ðèòúìà” - ïðåäñòàâÿ ñè, ÷å òàíöóâà ïî ñêàëàòà, ñúñðåäîòî÷àâà ñå åäèíñòâåíî âúðõó äâèæåíèÿòà ñè. Òîâà âãëúáÿâàíå íåñúìíåíî å ìíîãî âàæíî çà êàòåðåíåòî, ñïîñîáíîñòòà äà ïðî÷èñòèø ñúçíàíèåòî ñè îò ãðèæèòå íà åæåäíåâèåòî, îò çàîáèêàëÿùàòà òå ñðåäà, è äà ñå ñúñðåäîòî÷èø ñàìî âúðõó íàñòîÿùèÿ ìîìåíò.×îâåê ëåñíî çàáðàâÿ, ÷å èìà íóæäà îò ïî÷èâêà, è îùå ïî-âàæíî, ïðåñòàâà äà äèøà ïðàâèëíî. Êàòåðåíåòî å ïðåäè âñè÷êî “àåðîáåí” ñïîðò. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ñå èçâúðøâà äîñòàòú÷íî áàâíî, òàêà ÷å íåîáõîäèìàòà íè åíåðãèÿ äà ñå äîñòàâÿ îò ðàçãðàæäàíåòî íà õðàíèòåëíèòå âåùåñòâà â òÿëîòî íè â ïðèñúñòâèåòî íà êèñëîðîä (àåðîáåí ìåòàáîëèçúì). Ïîíÿêîãà ïðåìèíàâàìå è ïðåç àíàåðîáíà ôàçà, êîãàòî ñå íóæäàåì îò òâúðäå ìíîãî åíåðãèÿ çà êðàòêî âðåìå, ïðè êîåòî ìóñêóëèòå íè èçïèòâàò íåäîñòèã íà êèñëîðîä. Â òîçè ñëó÷àé õðàíèòåëíèòå âåùåñòâà ñå ðàçãðàæäàò â íåãîâî îòñúñòâèå. Òîçè ïðîöåñ å ïî-ìàëêî åôåêòèâåí è ïðè íåãî ñå îòäåëÿ ìëå÷íà êèñåëèíà. Òÿ ñå íàòðóïâà â ìóñêóëèòå, çàáàâÿ äâèæåíèåòî èì è â êðàéíà ñìåòêà âîäè äî âäúðâÿâàíå è áîëêè (êàòåðà÷èòå ÷åñòî èçïîëçâàò òåðìèíà “èçïîìïâàì ñå”). Â òàêèâà ñèòóàöèè êàòåðà÷úò áóêâàëíî çàáðàâÿ äà äèøà, êàòî ïî òîçè íà÷èí ñàìî óñêîðÿâà íàñòúïâàíåòî íà àíàåðîáíàòà ôàçà. Ñòàðàéòå ñå äà äèøàòå ðàâíîìåðíî è äúëáîêî.

Ïî÷èâêà Ïî÷èâêàòà ñúùî å íåùî ìíîãî âàæíî - òÿ íè ïîçâîëÿâà äà íîðìàëèçèðàíå äèøàíåòî ñè, äà “ðàçïóñíåì” ìóñêóëèòå ñè (äà âúçñòàíîâèì êðúâîîáðàùåíèåòî èì, äà èì ïîçâîëèì äà ñå îòúðâàò îò âðåäíèòå ðàçãðàäíè ïðîäóêòè è äà ñå çàïàñÿò ñ êèñëîðîä è õðàíèòåëíè âåùåñòâà) è äà îãëåäàìå ïðåäñòîÿùèòå ó÷àñòúöè íà ìàðøðóòà. Òÿ ñúùî íè äàâà âúçìîæíîñò äà ñè íàìàæåì ïðúñòèòå ñ ìàãíåçèé - êîåòî ÷åñòî å ìíîãî âàæíî ïðè ãëàäêà ñêàëà èëè ïðîñòî çà èçñóøàâàíå íà ðúöåòå. Èçïîëçâàíåòî íà ìàãíåçèé â ïîäõîäÿù ìîìåíò ìîæå ìíîãî äà íè óëåñíè.

Äîáðèòå êàòåðà÷è èçïîëçâàò áàâíè, ïðåìåðåíè, ñïîêîéíè è òî÷íè äâèæåíèÿ, òàêà êàòåðåíåòî èçãëåæäà ìíîãî ëåñíî. Òîçè êàòåðà÷ å ñïðÿë çà êðàòêà ïî÷èâêà íà åäíà ðúêà.

Ïî÷èâàéòå, âèñåéêè íà èçïúíàòà ðúêà, àêî å âúçìîæíî (âèæ ôèãóðàòà), çà äà íàìàëèòå íàòîâàðâàíåòî âúðõó ìóñêóëèòå. Íàïðåæåíèåòî âúðõó ðúöåòå ìîæå äà ñå íàìàëè ÷ðåç çàêëåùâàíå íà êîëåíå, ïðîòèâîíàòèñê (êàìèííè è âèíêåëíè òåõíèêè), ñòðàíè÷íî ïîäïèðàíå ñ êðàêà, âèñåíå íà ïåòà, ÷åñòè ñìåíè íà ðúöåòå èëè êîìáèíàöèè îò òåçè ñïîñîáè. Èçïîëçâàéòå âñè÷êè âúçìîæíîñòè çà ïî÷èâêè, êîëêîòî è ìàëêè äà ñà òå.

Êàê äà âîäèì? Ïðèäîáèâàíåòî íà äîñòàòú÷íî îïèò çà âîäà÷ íà ñâðúçêà, òîâà å ìîæå áè êðàéíàòà öåë íà ïîâå÷åòî êàòåðà÷è. Âìåñòî äà ñëåäâàìå íÿêîãî äðóãèãî, äà ìîæåì äà îïðåäåëÿìå ñàìè êúäå è êîãà äà ñå êàòåðèì. Âîäåíåòî ìîæå äà ñòàâà ïî äâà íà÷èíà: ïî ïðåäâàðèòåëíî îñòàâåíè îñèãóðîâêè, ñòàáèëíè êëèíîâå è áîëòîâå; èëè íà ñîáñòâåíà îñèãóðîâêà, ñ ïîìîùòà íà êàòåðà÷åí èíâåíòàð, êîéòî âîäà÷úò îñòàâÿ íà ñêàëàòà, äîêàòî ñå êàòåðè, à âòîðèÿò ñúáèðà. Âòîðèÿò ñòèë íà êàòåðåíå ïðåäñòàâëÿâà íàé-âúëíóâàùîòî â ñïîðòà, êðèå ïîâå÷å ïðåäèçâèêàòåëñòâà è îïàñíîñòè. Ïðè ñïîðòíîòî êàòåðåíå å ïðèåòî äà ñå èçïîëçâàò ïðåäâàðèòåëíî ôèêñèðàíè îñèãóðîâêè. Âúïðåêè ÷å å ïî-áåçîïàñíî, òî íå å ïî-ìàëêî èçìîðèòåëíî, íèòî ïî-ëåñíî îò òðàäèöèîííèÿ ñòèë íà êàòåðåíå.

Ïúðâîòî âîäåíå Èìà íÿêîëêî íà÷èíà äà çàïî÷íåì ïî-ëåñíî äà âîäèì: *Êîãàòî çàïî÷âàòå, íå áúäåòå ïðåêàëåíî àìáèöèîçíè. Çàïî÷íåòå ñ ïî-ëåñíè ìàðøðóòè îò òåçè, êîèòî êàòåðèòå îáèêíîâåíî íà óñòàíîâêà. *Àêî èìàòå íàìåðåíèå äà ïðîáâàòå íåïîçíàò ìàðøðóò, ïîïèòàéòå íÿêîãî, êîéòî ãî å êàòåðèë ïðåäè âàñ, ïîèíòåðåñóâàéòå ñå çà êëþ÷îâèòå ïàñàæè è çà íà÷èíà íà ïðåîäîëÿâàíåòî èì. *Ïëàíèðàéòå äâèæåíèÿòà ñè, ïðåäè äà òðúãíåòå: îãëåäàéòå ìàðøðóòà îò çåìÿòà è ðåøåòå êàê ùå ãî èçêàòåðèòå, íàáåëåæåòå ñè îñíîâíèòå ìåñòà, íà êîèòî ìîæåòå äà ñå îñèãóðèòå. Äîðè êàòåðåíåòî äà âúðâè ïî ïëàíà âè ñàìî â ïúðâèòå íÿêîëêî ìåòðà, òîâà ùå ïîâèøè ñàìî÷óâñòâèåòî âè. *Çà ïî-äúëãèòå òóðîâå è äîðè çà òåçè, êîèòî ñå ñúñòîÿò îò ïîâå÷å îò åäíî âúæå, ðàçäåëåòå ìèñëåíî ìàðøðóòà íà ñåêòîðè - ÷îâåê ñå íàñòðîéâà ïî-ëåñíî çà ïðåîäîëÿâàíåòî íà îòäåëåí ó÷àñòúê, îòêîëêîòî çà öÿëàòà íåïðèâåòëèâà è áåçäóøíà ñêàëà. *Ïîñòàðàéòå ñå äà ïîäðåäèòå èíâåíòàðà ñè òàêà, ÷å äà âè å óäîáåí çà ïîëçâàíå - ïîäðåäåòå òàêà ïðèìêèòå è ñðåäñòâàòà çà îñèãóðÿâàíå, ÷å äà çíàåòå êîå êúäå ñå íàìèðà. Ïî òîçè íà÷èí ùå ñè ñïåñòèòå áåçñìèñëåíîòî òúðñåíå ïî èíâåíòàðíèöèòå è ïðîèçëèçàùèòå îò òîâà çàãóáà íà ñèëà è óâåðåíîñò. *Îáÿñíåòå íà ïàðòíüîðà ñè òî÷íî êàêâî ìèñëèòå äà ïðàâèòå, êúäå å íàé-âåðîÿòíî äà ñå íàëîæè äà âè îáåðå èëè äà âè îòïóñíå ïîâå÷å âúæå è ñå óâåðåòå, ÷å å ðàçáðàë äîáðå ñèãíàëèòå çà êîìóíèêàöèÿ.

ãîðå: Âîäà÷úò å îòãîâîðåí çà îñèãóðÿâàíåòî íà áåçîïàñíî èçêà÷âàíå íà öÿëàòà ñâðúçêà.

äÿñíî: Èçæèâÿâàíåòî ïðè âîäåíå å ñúâñåì ðàçëè÷íî îò êàòåðåíåòî êàòî âòîðè èëè íà ãîðíà îñèãóðîâêà. Ïðè âîäåíå âúæåòî, êîåòî ñòå èçêà÷âàëè äåñåòêè ïúòè íà óñòàíîâêà, ìîæå äà âè ñå ñòîðè ïî-ãëàäêî è ïîñòðúìíî, îòêîëêîòî ïðè ïðåäèøíèòå âè êàòåðåíèÿ. Ñêàëíèòå äåìîíè íà ñòðàõà ñÿêàø âè äúðïàò çà êðàêàòà, ïðèáàâÿéêè êèëîãðàìè âúðõó íîðìàëíîòî âè òåãëî, îòñëàáâàò ìóñêóëèòå âè è çàìúãëÿâàò óìà âè. Íà òàçè ñíèìêà ôðåíñêàòà êàòåðà÷êà Êàòðèí Äåñòèâåë ïîêàçâà ïðåäèìñòâàòà íà äúëãîãîäèøíèÿ ñè îïèò ñ èçÿùíèÿò ñè ñòèë íà êàòåðåíå.

Âîäåíå íà ñïîðòíè òóðîâå Ñïîðòíèòå (íàêîâàíèòå ñ áîëòîâå) ìàðøðóòè íå å çàäúëæèòåëíî äà ñà ñàìî îò åäíî âúæå - âúâ Ôðàíöèÿ, Èòàëèÿ, Èñïàíèÿ, Àìåðèêà è íàâñÿêúäå äðóãàäå ïî ñâåòà ñúùåñòâóâàò èçöÿëî åêèïèðàíè ñ áîëòîâå òóðîâå, ñúñòîÿùè ñå îò ïîâå÷å âúæåòà. Àêî òðúãâàòå ïî òàêèâà ìàðøðóòè, ùå ñà âè íåîáõîäèìè âñè÷êè óìåíèÿ, èçïîëçâàíè ïðè òðàäèöèîííèòå òóðîâå - îðãàíèçèðàíå íà ìåæäèííè ïëîùàäêè, ñïóñêàíå íà ðàïåë è ïîçíàíèÿ ïî ñïàñÿâàíå íà ïîñòðàäàë.

Îñíîâíèÿò èíâåíòàð ïðè ñïîðòíèòå òóðîâå ñà ïðèìêèòå. Âñÿêà îò òÿõ ñå ñúñòîè îò ëåíòà ñ äâà îáèêíîâåíè êàðàáèíåðà. Êàðàáèíåðèòå îáèêíîâåíî ñå ñëàãàò òàêà, ÷å êëþ÷àëêèòå èì äà ñî÷àò â ðàçëè÷íà ïîñîêà; òîâà óëåñíÿâà ïðàâèëíîòî âêëþ÷âàíå íà âúæåòî.

Âîäåíåòî íà ïðåäâàðèòåëíî åêèïèðàí ñïîðòåí òóð å åäíî îò íàé-ïðèÿòíèòå èçæèâÿâàíèÿ - êàòåðèø ñå, çàêà÷âàø ñå, ïðîäúëæàâàø äà ñå êàòåðèø. Àêî ïàäíåø, ìîæåø äà ðàç÷èòàø íà ñòàáèëíèòå áîëòîâå, çàáèòè îò ñïåöèàëèñòè. Àêî âñå ïàê êàòåðèòå íåïîçíàò òóð, íå ñå äîâåðÿâàéòå íà âñÿêà îñèãóðîâêà, îñòàâåíà ïî òðàñåòî; èçïðîáâàéòå ãè, ïðåäè äà ñå çàêà÷èòå.

Ïîñòàâåòå ïî åäíàêúâ áðîé ïðèìêè íà èíâåíòàðíèöèòå îò äâåòå ñòðàíè íà ñåäàëêàòà - çà äà èìàòå âúçìîæíîñò äà ñå çàêà÷âàòå ñ êîÿòî ñè ïîèñêàòå ðúêà (íå å çëå äà ïîòðåíèðàòå òåçè äâèæåíèÿ).

Óìåíèåòî äà ñå çàêà÷âàìå Ïðèìêèòå îáèêíîâåíî ñå ñúñòîÿò îò åäèí êàðàáèíåð ñ ïðàâà êëþ÷àëêà, êîéòî ñå çàêà÷âà çà êëèíà èëè ïëàíêàòà íà áîëòà, è åäèí ñ èçâèòà, â êîéòî ñå âêëþ÷âà âúæåòî. Òàêà å ïî-ëåñíî äà ñå îïðåäåëè êîè êàðàáèíåðè ñòîÿò îòêúì ñêàëàòà - òå ïî-áúðçî ñå î÷óêâàò è îäèðàò è ìîãàò äà ïîâðåäÿò âúæåòî, çàòîâà ñëåäåòå ðåäîâíî ñúñòîÿíèåòî èì. Èçâèòàòà êëþ÷àëêà ïîçâîëÿâà ïî ëåñíîòî çàêà÷âàíå íà âúæåòî - âàæåí ôàêòîð, êîãàòî ÷àñòèöà îò ñåêóíäàòà ìîæå äà âè äåëè îò ïàäàíåòî. Êîãàòî ñå çàêà÷âàòå, âíèìàâàéòå âúæåòî äà èçëèçà îò êàðàáèíåðà â ïîñîêàòà âè íà äâèæåíèå è ñâîáîäíèÿò êðàé (òîçè, êîéòî èäâà îòêúì îñèãóðÿâàùèÿ) äà âëèçà îò äîëíàòà ñòðàíà (îòêúì ñêàëàòà). Âúæåòî íå òðÿáâà äà ïðåìèíàâà íàä êëþ÷àëêàòà, çà äà íå ÿ îòâîðè. Êîãàòî ñå çàêà÷âàòå, ïðåäóïðåæäàâàéòå ïàðòíüîðà ñè (íàïðèìåð “Çàêà÷âàì ñå” èëè “Îòïóñíè”), çà äà ìîæå äà âè îòïóñíå íåîáõîäèìîòî âúæå (êîðåì). Èçäúðïàéòå ñàìî òîëêîâà âúæå, êîëêîòî âè å íåîáõîäèìî (òîâà ñå íàó÷àâà ñ íàòðóïâàíåòî íà îïèò), è ãî âêëþ÷åòå ñúñ ñâîáîäíàòà ñè ðúêà. Àêî å âúçìîæíî, çàêà÷âàéòå ñå, äîêàòî ïî÷èâàòå, àêî íå, äðúæòå ñå ñ èçïúíàòà ðúêà, çà äà ïåñòèòå åíåðãèÿ.

Çàäíàòà ÷àñò (ãúðáúò) íà êàðàáèíåðà ñå çàäúðæà ìåæäó äâà ïðúñòà.

Çàäúðæàíå íà êàðàáèíåðà ñ äëàí è âêëþ÷âàíå ñ âñè÷êè ïðúñòè.

Öÿëàòà äëàí çàäúðæà êàðàáèíåðà, ïàëåöúò âêëþ÷âà âúæåòî.

Ñðåäíèÿò ïðúñò äúðïà íàäîëó è çàäúðæà íåïîäâèæíî êàðàáèíåðà, ïàëåöúò è ïîêàçàëåöúò âêëþ÷âàò âúæåòî.

Äðóã íà÷èí çà çàäúðæàíå íà êàðàáèíåðà ñ ïðúñòèòå. åöúò âêëþ÷âà âúæåòî.

Èìà ìíîãî íà÷èíè çà áúðçî âêëþ÷âàíå íà âúæåòî â ïðèìêèòå. Òðåíèðàéòå ãè ñ âñÿêà ðúêà è èçáåðåòå íàé-ïîäõîäÿùèòå âàðèàíòè çà âñÿêà ñèòóàöèÿ. Âúâ âñè÷êè ñëó÷àè, âúæåòî, âîäåùî êúì ñåäàëêàòà íà âîäà÷à, òðÿáâà äà èçëèçà îò ãîðíàòà ñòðàíà íà êàðàáèíåðà, à ñâîáîäíîòî âúæå (êðàÿò, êîéòî âîäè êúì îñèãóðÿâàùèÿ) - îòêúì ñêàëàòà.

Ñïóñêàíå íà ãîðíà îñèãóðîâêà (óñòàíîâêà) Êàêòî ñïîìåíàõìå ïî-ðàíî, ïîâå÷åòî ñïîðòíè òóðîâå (ìàêàð è íå âñè÷êè) ñà äúëãè ñàìî ïî åäíî âúæå è âîäà÷úò ÷åñòî áèâà ñïóñêàí îò îñèãóðÿâàùèÿ. Íÿêîè ìàðøðóòè (íå â Áúëãàðèÿ - áåë. ïð.) ñà åêèïèðàíè ñ êàðàáèíåðè íà ïîñëåäíàòà îñèãóðîâêà, òàêà ÷å ÷îâåê ìîæå ïðîñòî äà ñå çàêà÷è è äà èçâèêà íà ïàðòíüîðà ñè äà ãî ñïóñíå. Âñå ïàê ïîâå÷åòî òóðîâå íå ñà îáîðóäâàíè ïî òîçè íà÷èí. Çà äà èçáåãíåòå îñòàâÿíåòî íà ñîáñòâåí èíâåíòàð, òðÿáâà äà ðàçâúðæåòå âúæåòî îò ñåäàëêàòà, äà ãî ïðåêàðàòå ïðåç âåðèãàòà èëè õàëêàòà íà ïîñëåäíàòà îñèãóðîâêà, ïàê äà ñå çàâúðæåòå è ÷àê òîãàâà äà âè ñïóñíàò. Òîâà êðèå ìíîãî îïàñíîñòè, àêî ÷îâåê íå å ñâèêíàë, çàòîâà âíèìàòåëíî ðàçãëåäàéòå èëþñòðàöèèòå íà òàçè è ñëåäâàùàòà ñòðàíèöà.

Òîâà å ïðåäîõðàíèòåëíà ìÿðêà, â ñëó÷àé ÷å ïðèìêèòå ïî íÿêàêúâ íà÷èí âñå ïàê ñå îòêà÷àò. Ïàðòíüîðúò ìîæå âå÷å äà âè ñïóñêà íà çåìÿòà.

×àê ñåãà ñå ðàçâúðæåòå, ïðåêàðàéòå âúæåòî ïðåç õàëêàòà çà ñïóñêàíå è ïàê ñå âúðæåòå. Ïðîâåðÿâàéòå âñè÷êî ïî äâà ïúòè.

Ðàçâúðæåòå îñìèöàòà îò ñðåäàòà íà âúæåòî è íàêàðàéòå ïàðòíüîðà äà âè îáåðå. Ïðîâåðåòå îòíîâî âñè÷êî è ñå îòêà÷åòå îò ïðèìêèòå.

1. Êîãàòî äîñòèãíåòå ïîñëåäíàòà îñèãóðîâêà íà òóðà, çàêà÷åòå ñå ñ äâå îòäåëíè ïðèìêè çà äâà îòäåëíè áîëòà (õóáàâî å êëþ÷àëêèòå íà êàðàáèíåðèòå îò äâåòå ïðèìêè äà ñà îðèåíòèðàíè â ðàçëè÷íè ïîñîêè - Á. ïð.). 2. Õóáàâî å ïúðâî äà çàêà÷èòå ïðèìêà íà åäèíèÿ áîëò, ïîñëå äà ïðåêàðàòå âúæåòî ïðåç íåÿ è ÷àê ñëåä òîâà äà ñëîæèòå âòîðàòà ïðèìêà è äà ÿ çàêà÷èòå ïðÿêî çà ñåäàëêàòà. (Çàïîìíåòå: ìîæå äà ñòå óìîðåí è äà ïàäíåòå, äîêàòî ñå îïèòâàòå äà çàêà÷èòå ïðèìêàòà çà ñåäàëêàòà.) Çàêà÷åòå ñå äèðåêòíî çà ñåäàëêàòà è ñ ïúðâàòà ïðèìêà. 3. Óâèñíåòå íà ïðèìêèòå, íàêàðàéòå ïàðòíüîðà äà âè îòïóñíå âúæå, íàïðàâåòå îñìèöà íà âúæåòî íà èçâåñòíî ðàçñòîÿíèå ïîä âàñ è ÿ çàêà÷åòå ñ êàðàáèíåð çà óõîòî íà ñåäàëêàòà ñè.

! Ñïóñêàíå íà óñòàíîâêà Ñïóñêàíåòî íà ãîðíà îñèãóðîâêà, èëè óñòàíîâêà, îïèñàí òîêó-ùî, å äîáúð, êîãàòî èìàòå íà ðàçïîëîæåíèå âåðèãè èëè õàëêè ñúñ çàêðúãëåíè ïîâúðõíîñòè. Óøèòå íà ïîâå÷åòî áîëòîâå îáà÷å èìàò ðúáîâå. Ñïóñêàíåòî ïðåç òàêèâà ìîæå äà ïðè÷èíè ñêúñâàíå íà âúæåòî è äà äîâåäå äî íåùàñòíè ñëó÷àè. Â òàêèâà ñèòóàöèè èìàòå ñëåäíèòå âúçìîæíîñòè: *Äà îñòàâèòå êàðàáèíåð èëè êàðàáèíåðè. *Äà íîñèòå íÿêàêâè åâòèíè õàëêè, êîèòî äà îñòàâèòå ãîðå. *Äà îñòàâèòå ïàð÷å ïîìîùíî âúæå (íå ïî-òúíêî îò 6 ìì), ñ êîåòî äà îáåäèíèòå äâåòå ïëàíêè, äà èçäúðïàòå ïîëîâèíàòà âúæå, äà ãî ïðåêàðàòå ïðåç âúæåíöåòî è äà ïóñíåòå ðàïåë íà äâîéíî âúæå. Íå ïðàâåòå íèêàêâè îïèòè çà ñïóñêàíå íà óñòàíîâêà ïðåç âúæåíöåòî ïðè òðèåíåòî îñíîâíîòî âúæå ìîæå äà ìèíå ïðåç íåãî êàòî ïðåç ìàñëî!

Ñúáèðàíå íà èíâåíòàðà Àêî, äîêàòî âè ñïóñêàò, èñêàòå äà ñè ñúáåðåòå ïðèìêèòå îò òóðà, çàêà÷åòå ñåäàëêàòà ñ åäíà ïðèìêà çà âúæåòî, íà êîåòî âè ñïóñêàò. Òîâà ùå âè ïîçâîëè äà ñëåäèòå õîäà ìó, äîðè äà ñå îòêëîíÿâà âñòðàíè îò ïðàâàòà ëèíèÿ èëè ïîä íàäâåñ. Âíèìàâàéòå, êîãàòî îòêà÷âàòå ïîñëåäíàòà ïðèìêà (íàé-áëèçêàòà äî çåìÿòà) àêî òóðúò å â íàäâåñ, ìîæå ïî íåâíèìàíèå äà ñå ïðèçåìèòå âúðõó íÿêîå áëèçêî äúðâî, íà çåìÿòà èëè äîðè âúðõó ïàðòíüîðà ñè.

Ñúáèðàíåòî íà ïðèìêèòå ìîæå äà ñå îêàæå äîñòà óìîðèòåëíî. Ìîæåòå äà ñå óëåñíèòå, êàòî ñå õâàíåòå çà ïðèìêàòà è ñå ïðèäúðïàòå êúì íåÿ.

Ñïåöèàëíè ñúâåòè çà îñèãóðÿâàùèÿ ïðè ñïîðòíè ìàðøðóòè

îòëÿâî: Ïóñêàíåòî íà ðàïåë íà ïîìîùíî âúæåíöå ïðåç åäíà îïîðíà òî÷êà å äîïóñòèìî ñàìî â íàé-êðàåí ñëó÷àé! îòëÿâî: Ðúáîâåòå íà ïëàíêèòå ìîãàò äà ñêúñàò âúæåòî.

Ïðè ñïîðòíîòî êàòåðåíå, êîãàòî òóðúò çàïî÷âà îò çåìÿòà è îñèãóðÿâàùèÿò íÿìà îïàñíîñò äà ïàäíå, òîé íå å çàäúëæèòåëíî äà áúäå îñèãóðåí. Â òàêèâà ñëó÷àè òîé ìîæå äà óëåñíè âîäà÷à, êàòî ñå ìåñòè íàëÿâî èëè íàäÿñíî, çà äà íå ìó ïðå÷è ñ âúæåòî. Îñèãóðÿâàùèÿò ìîæå ñúùî òàêà äà ñå ïðèáëèæàâà èëè îòäàëå÷àâà îò ñêàëàòà, çà äà îòïóñêà èëè, ñúîòâåòíî, îáèðà âúæå. Òðÿáâà âñå ïàê äà ñå âíèìàâà äà íå ñå îòäàëå÷àâà òâúðäå ìíîãî, çàùîòî ïðè åâåíòóàëíî ñïúâàíå è çàëèòàíå, ìîæå äà äðúïíå âîäà÷à è äà ïðè÷èíè ïàäàíåòî ìó - òîâà å ÷åñòî ñðåùàí èíöèäåíò, è òî íå áåç íåïðèÿòíè ïîñëåäèöè çà âîäà÷à, òúé êàòî ïðè ïàäàíåòî ñè, îñèãóðÿâàùèÿ ìîæå äà ïóñíå îñèãóðîâêàòà, çà äà ñå ïðåäïàçè ñàì îò ñáëúñúêà ñúñ çåìÿòà.

Áîëòîâåòå - äîáðèÿò, ãðîçíèÿò, çëèÿò Âèíàãè î÷àêâàéòå íàé-ëîøîòî îò áîëòîâåòå, êîãàòî ñå êàòåðèòå ïî íåïîçíàò òóð. Îãëåæäàéòå ãè âíèìàòåëíî, ïðåöåíåòå êîëêî ñà ñòàðè, îáúðíåòå âíèìàíèå íà äèàìåòúðà íà òÿëîòî (îáùîïðèåòèÿò ñòàíäàðò å 10 ìì) è ñå óâåðåòå, ÷å ïëàíêèòå ñà äîáðå çàòåãíàòè è íå ñå âúðòÿò. Ñòàðèòå áîëòîâå ñà ìíîãî ñúìíèòåëíè, çàòîâà âíèìàâàéòå. Íàé-äîáðèÿò ñúâåò â òîçè ñëó÷àé å: “Êîéòî ñå ñúìíÿâà, îöåëÿâà!” Â êàòåðåíåòî ñå èçïîëçâàò òðè òèïà áîëòîâå.

Áîëòîâåòå ñà îñíîâíà îòëè÷èòåëíà ÷åðòà íà ñïîðòíîòî êàòåðåíå. Ïî îïðåäåëåíèå, áîëòúò å ïàð÷å ìåòàë, çàáèòî â èçäúëáàíà â ñêàëàòà äóïêà ñ öåë, îñèãóðÿâàíå áåçîïàñíîñòòà íà êàòåðà÷èòå. Àêî áîëòúò å äîáðå çàáèò, äîñòàòú÷íî äúëúã è çäðàâ, ïðîèçâåäåí îò íåðúæäàåìà ñòîìàíà, òîé ìîæå äà èçäúðæè ìíîãî äúëãî âðåìå è äà îñèãóðè ñðàâíèòåëíà áåçîïàñíîñò ïðè ãîëÿì áðîé ïàäàíèÿ. ×îâåê íå âèíàãè ìîæå äà ðàçëè÷è äîáðèÿ îò ëîøèÿ áîëò, çàòîâà îáúðíåòå âíèìàíèå íà ïðåäóïðåæäåíèåòî îòäîëó.

! Áîëòîâåòå íå ñà ñúâúðøåíè Áîëòîâåòå íå ñà âå÷íè - ïîä âëèÿíèåòî íà òåìïåðàòóðàòà òå ñå ðàçøèðÿâàò è ñâèâàò è ìîãàò äà ñå èçìúêíàò îò ñêàëàòà èëè ëåïèëîòî, êîåòî ãè çàäúðæà. Íèêîãà íå ñå äîâåðÿâàéòå ñàìî íà åäèí áîëò çà îðãàíèçèðàíå íà ðàïåë èëè óñòàíîâêà, êîëêîòî è ñèãóðåí äà âè èçãëåæäà. Âèíàãè äóáëèðàéòå. Ñúñòàâíè è ñàìîäåëíè áîëòîâå â ðú÷íî èçäúëáàíè äóïêè - ñïèòîâå è ðîëïëúãîâè êëèíîâå (ðîëïëúçè) Â íàøè äíè òîçè òèï áîëòîâå ñå èçïîëçâàò ðÿäêî, íî âñå îùå ìîãàò äà ñå ñðåùíàò ïî ñòàðè òóðîâå è ìîãàò äà áúäàò áåçöåííè, àêî ñå êàòåðèòå ïî ãîëÿìà ñòåíà è íå ìîæåòå äà ïîñòàâèòå äðóãà îñèãóðîâêà. Òðÿáâà ñàìî äà ñå ïîìíè, ÷å äóïêèòå ñà äúëáàíè îò óìîðåíè è âåðîÿòíî óïëàøåíè êàòåðà÷è, êîèòî ñà ñå ñòàðàëè äà çàâúðøàò ðàáîòàòà, êîëêîòî ñå ìîæå ïî áúðçî - ðú÷íîòî ïðîáèâàíå íà ñêàëàòà å ìíîãî òðóäîåìêà ðàáîòà. Ìíîãî îò òåçè áîëòîâå ïðîñòî íå ñà âëåçëè äîñòàòú÷íî äúëáîêî.

Òåëàòà èì îáèêíîâåíî ñà ñàìî 5-6 ìì â äèàìåòúð è 2-3 ñì íà äúëæèíà. Ðÿäêî ñà ïðîèçâåäåíè (àêî èçîáùî èìà òàêèâà) îò íåðúæäàåìà ñòîìàíà. Íà ìíîãî ìåñòà æåëÿçîòî ðúæäÿñâà èçíåíàäâàùî áúðçî - çàòîâà âíèìàâàéòå!

Àíêåðíè áîëòîâå - “ëîíãëàéôîâå” Äóïêàòà çà ñëåäâàùèòå äâà òèïà áîëòîâå ìîæå äà å ïðîáèòà è íà ðúêà, íî òîâà å ðÿäêî. Õîðàòà, åêèïèðàùè ñïîðòíè òóðîâå, îáèêíîâåíî èçïîëçâàò àêóìóëàòîðíè èëè áåíçèíîâè áîðìàøèíè. Àíêåðíèòå áîëòîâå ñà îáèêíîâåíî 10 ìì â äèàìåòúð è 8 è ïîâå÷å ñì äúëãè, ïðîèçâåæäàò ñå îò íåðúæäàåìà ñòîìàíà (â íÿêîè ïî-ñóõè ðàéîíè ñå èçïîëçâàò è áîëòîâå îò ãàëâàíèçèðàíà ìåêà ñòîìàíà). Äóïêàòà ñå èçäúëáàâà, ïî÷èñòâà ñå îò ïðàõà è áîëòúò ñå çàáèâà ñ ÷óê. Òÿëîòî ìó å ñíàáäåíî ñ ïðúñòåí ñ ìàëêî ïî-ãîëÿì äèàìåòúð, êîéòî ïðè çàâèâàíå íà ãàéêàòà (ïðè êîåòî ñå ïîëó÷àâà íàòèñê íàâúí) ñå çàöåïâà â äóïêàòà è çàòÿãà áîëòà. Àêî å äîáðå ïîñòàâåíà, òàçè òèï îñèãóðîâêà å äîñòà ñòàáèëíà è òðàéíà è â ïîâå÷åòî ñëó÷àè èçäúðæà äî 30 êÍ, èëè 3000 êã. Ëåïåíè õàëêè (ëåïåíè êëèíîâå) Âñÿêî ïîäõîäÿùî çà öåëòà ïàð÷å ìåòàë ìîæå äà áúäå çàëåïåíî â ïðåäâàðèòåëíî èçäúëáàíà äóïêà â ñêàëàòà ñ ïîìîùòà íà ñâðúõçäðàâè åïîêñèäíè ñìîëè êàòî “Õèëòè Ñ60” èëè Ñ100. Âìåñòî àíêåðåí áîëò ìîæå äà ñå èçïîëçâà ìåòàëíà ïðú÷êà ñ ðåçáà èëè ñïåöèàëíà ñêîáà ñ óõî íà âúíøíèÿ êðàé. Ëåïåíèòå õàëêè ñòàâàò âñå ïî-ïîïóëÿðíè, òúé êàòî ñà åâòèíè è èìàò êðúãúë ïðîôèë íà óõîòî, ïðåç êîåòî ìîãàò äèðåêòíî äà ñå ïóñêàò ðàïåëè. Îñâåí òîâà îò êðúãëèÿ ïðîôèë êàðàáèíåðèòå ñå àìîðòèçèðàò ïî-ìàëêî, îòêîëêîòî îò ðúáåñòèòå ïëàíêè. Êàêòî àíêåðèòå, òàêà è ëåïåíèòå êëèíîâå ìîãàò äà èçäúðæàò îãðîìíè íàòîâàðâàíèÿ.

Ïîñòàâÿíå íà áîëòîâå Ïðîáèâàíå íà äóïêèòå: *Ïúðâî ñå óâåðåòå, ÷å íå íàðóøàâàòå íèêàêâè ïðàâèëà çà èçïîëçâàíåòî íà áîëòîâå - ïèñàíè èëè íåïèñàíè! *Ïðîâåðåòå äàëè ñêàëàòà å äîñòàòú÷íî çäðàâà - ïî çâóêà, êîéòî èçäàâà ïðè óäàð ñ ÷óê. *Ïîñòàâÿéòå áîëòîâåòå ïîíå íà 10 ñì îò ðúáîâå, öåïíàòèíè èëè äðóãè áîëòîâå. *Óâåðåòå ñå, ÷å áóðãèÿòà âè äà å ñ ïîäõîäÿùèòå äèàìåòúð è äúëæèíà. *Èçìåðåòå äúëæèíàòà íà àíêåðà èëè òÿëîòî íà ëåïåíàòà õàëêà è ÿ îçíà÷åòå íà áóðãèÿòà ñ ïîìîùòà íà ëåéêîïëàñò. *Ïðîáèéòå äóïêàòà ïîä ïðàâ úãúë ñïðÿìî ñêàëàòà (ïðè ëåïåíèòå êëèíîâå ìîæåòå äà ÿ ïðîáèåòå ñ ëåê íàêëîí íàäîëó). *Èç÷èñòåòå äóïêàòà îò ïî-åäðèòå ñêàëíè ÷àñòèöè ñ ïîìîùòà íà ÷åòêà çà çúáè èëè ñ ÷åòêà çà ïî÷èñòâàíå öåâòà íà îðúæèå. *Âêàðàéòå êúñà ïëàñòìàñîâà ñëàìêà â äóïêàòà è èçäóõàéòå ïðàõà (ïàçåòå î÷èòå!). *Çà àíêåðíèòå áîëòîâå: Çàáèéòå áîëòà ñèëíî ñ ÷óêà, äîêàòî èçâúí äóïêàòà îñòàíå äîñòàòú÷íà ÷àñò îò ðåçáàòà, çà äà çàâèåòå ãàéêàòà è ïëàíêàòà. Ïîñòàâåòå ïëàíêàòà è ãàéêàòà è çàòåãíåòå. (Ïîñòàâÿíåòî íà ïëàíêàòà è ãàéêàòà ïðåäè çàáèâàíåòî ïðåäîòâðàòÿâà âúçìîæíèòå ïîâðåäè íà ðåçáàòà è ïðåêàëåíî äúëáîêîòî çàáèâàíå íà òÿëîòî.) Âíèìàâàéòå äà íå íàòåãíåòå ïðåêàëåíî ìíîãî áîëòà, îñîáåíî àêî å îò íåðúæäàåìà ñòîìàíà, çàùîòî ìîæå äà ñå ïóêíå.

Îòäåëíèòå áîëòîâå òðÿáâà äà ñà ïîíå íà 10-15 ñì åäèí îò äðóã. Áîëòîâåòå òðÿáâà äà ñå çàáèâàò ïîíå íà 10 ñì îò ðúáîâå, â çäðàâà ñêàëà.

Ïðîáèâàíåòî íà äóïêè ñòàâà íàé-ëåñíî ñ áîðìàøèíà.

*Çà ëåïåíèòå êëèíîâå: Çàïúëíåòå äóïêàòà äî åäíà òðåòà îò äúëáî÷èíàòà é ñ íîâîïðèãîòâåíà åïîêñèäíà ñìåñ (íàé-÷åñòî ñå ïîëçâàò àâòîìàòè÷íè ñìåñèòåëè) è âêàðàéòå òÿëîòî íà ëåïåíèÿ êëèí. Çàâúðòåòå õàëêàòà âíèìàòåëíî, çà äà îñèãóðèòå ïðàâèëíîòî ðàçïðåäåëåíèå íà ëåïèëîòî è äà èçãîíèòå ìåõóðèòå. *Ëåïåíèòå êëèíîâå íå áèâà äà ñå íàòîâàðâàò ïðåç ïúðâèòå 24 ÷àñà ñëåä ïîñòàâÿíåòî èì. [Ôèã. íà 61 ñòð. ãîðå äÿñíî] Èçáåðåòå íàé-ïîäõîäÿùèÿ áîëò çà òóðà, êîéòî ùå åêèïèðàòå. À. Àíêåðíèòå áîëòîâå ñà ñòàáèëíè è òðàéíè. Â. Ëåïåíèòå ñêîáè ñ íàçúáåíè êðàèùà ìîãàò äà èçäúðæàò ãîëåìè íàòîâàðâàíèÿ. [Ôèã. íà 61 ñòð. ïî ñðåäàòà] Äóïêèòå çà ëåïåíèòå êëèíîâå ìîãàò äà ñå èçäúëáàÿò ñ ëåê íàêëîí íàäîëó.

Âîäåíå íà òðàäèöèîííè (êëàñè÷åñêè) òóðîâå, âîäåíå íà ñîáñòâåíà îñèãóðîâêà Âîäåíåòî â òðàäèöèîíåí ñòèë êðèå äîñòà ïî-ãîëÿì ðèñê îò ñïîðòíîòî êàòåðåíå. Òîâà íå îçíà÷àâà, ÷å çàäúëæèòåëíî å ïî-îïàñíî çàâèñè îò êàòåðà÷à.

Èíâåíòàðúò “×îâåê íå ñå ðàæäà íàó÷åí” - òîçè äåâèç òðÿáâà äà ñå èçïèøå íà âñåêè îòäåëåí àðòèêóë îò êàòåðà÷íèÿ èíâåíòàð. Ïðàêòèêàòà è ëè÷íèÿò îïèò ñà åäèíñòâåíèòå ôàêòîðè, îñèãóðÿâàùè áåçîïàñíîòî âîäåíå. Ïðè êëàñè÷åñêîòî êàòåðåíå ñå èçïîëçâà ïî÷òè ñúùèÿò èíâåíòàð è ïîäîáíè òåõíèêè, êàêòî ïðè ñïîðòíîòî. Èìà îñèãóðÿâàù, âúæå, ñåäàëêè, ïðèìêè è ïðîòðèâàùè ñúîðúæåíèÿ. Ðàçëèêàòà èäâà îò “äæàäæèòå”, êîèòî ñå èçïîëçâàò çà îñèãóðÿâàíå ïî ñêàëàòà. Â êëàñè÷åñêîòî êàòåðåíå îñèãóðîâêèòå ìîãàò äà ñå ðàçäåëÿò íàé-ãðóáî íà åñòåñòâåíè (ñêàëíè èçäàòúöè è õàëêè, äúðâåòà) è “ïàñèâíè” (êëèíîâå, êëåìè, åêñöåíòðèöè) è “àêòèâíè” (ôðåíäîâå) ñðåäñòâà çà îñèãóðÿâàíå. Íÿêîè êàòåðà÷è ïðåäïî÷èòàò äà íîñÿò èíâåíòàðà çàêà÷åí íà ëåíòà, ïðåìåòíàòà ïðåç âðàòà è åäíîòî ðàìî, äðóãè - íàïðàâî íà èíâåíòàðíèöèòå íà ñåäàëêàòà. Âúâ âòîðèÿ ñëó÷àé îáà÷å ìîæå äà ñå ïîëó÷è èçâåñòíî íåóäîáñòâî, àêî íîñèòå ïðåêàëåíî ìíîãî åêèïèðîâêà.

“Êëàñèöèòå” íîñÿò ðàçíîîáðàçåí èíâåíòàð, çàêà÷åí íà ëåíòà ïðåç ðàìîòî èëè íà èíâåíòàðíèöèòå íà ñåäàëêàòà.

Åñòåñòâåíè îñèãóðîâêè Íîðìàëíèÿò íà÷èí äà èçïîëçâàìå åñòåñòâåíèòå îñèãóðîâêè å, êàòî ïðåìåòíåì ïðåç òÿõ ëåíòà èëè ïîìîùíî âúæå, çàòîâà ïîñòîÿííî ãëåäàéòå çà óäîáíè ñêàëíè èçäàòúöè, õàëêè è äúðâåòà. Äúðâåòàòà ÷åñòî ðàñòàò íà ïëîùàäêèòå è ïðåäñòàâëÿâàò äîáðè òî÷êè çà çàêðåïâàíå. Ñúâåòè: *Ïðîñòîòî ïðåìÿòàíå íà ëåíòà ïðåç íÿêîé ñêàëåí èçäàòúê íå âèíàãè å íàé-äîáðîòî ðåøåíèå. Ñìúêíåòå ïðèìêàòà êîëêîòî ñå ìîæå ïî-íèñêî ñïðÿìî âúðõà íà èçðàñòúêà êîëêîòî ñå ìîæå ïî-íèñêî // âúçåë “ñåäëî”

*Íàïðàâåòå ñåäëî íà ëåíòàòà, àêî èìà îïàñíîñò âúæåòî äà ÿ èçõëóçè îò îñèãóðîâêàòà. *Äðóãà âúçìîæíîñò å äà íàòîâàðèì ëåíòàòà ñ äîïúëíèòåëíà òåæåñò. ïðèìêà ñ äîïúëíèòåëíà òåæåñò // çàêëåùåí êàìúê

*Çàêëåùåíèòå êàìúíè è äîïèðàùèòå ñå â åäíà òî÷êà ñêàëíè èçäàòúöè ìîãàò ñúùî äà áúäàò ïîëåçíè - ñëåäåòå çà òàêèâà, êîãàòî ñå êàòåðèòå ïî öåïíàòèíè.

Ñðåäñòâà çà îñèãóðÿâàíå (äæàäæè) Ñúùåñòâóâàò ðàçëè÷íè ñðåäñòâà çà îñèãóðÿâàíå (àêòèâíè è ïàñèâíè). Õóáàâî å ÷îâåê äà çíàå êàê äà èçïîëçâà êëèíîâå, êëåìè, ôðåíäîâå. Êëèíîâåòå Âúïðåêè ÷å â íàøè äíè ñå èçïîëçâàò ðÿäêî, ÷îâåê ìîæå äà íàìåðè ðàçíîîáðàçíè ôîðìè è ðàçìåðè êëèíîâå (ìåòàëíè ïëàñòèíè, ñíàáäåíè ñ óõî, êîèòî ìîãàò äà ñå çàáèÿò â öåïêè). Âñåêè òèï ñå èçïîëçâà â çà òî÷íî îïðåäåëåíè ñëó÷àè: èìà êëèíîâå çà õîðèçîíòàëíè öåïêè; V-îáðàçíèòå ñå èçïîëçâàò â ïî-øèðîêè; ïëàñòèíèòå âúðøàò äîáðà ðàáîòà â ãëóõè è çàäúíâàùè öåïêè; èìà äåáåëè ïàð÷åòà ìåòàë ñ ìíîãî äóïêè, êîèòî ìîãàò äà ñå èçïîëçâàò â ìíîãî øèðîêè öåïêè. Çàáèâàíåòî íà êëèí å ñðàâíèòåëíî ëåñíî èçáåðåòå òàêúâ, êîéòî äà âëåçå áåç ãîëÿìî óñèëèå íà îêîëî òðè ÷åòâúðòè îò äúëæèíàòà ñè â öåïêàòà, ñëåä òîâà ãî äîçàáèéòå ñ íÿêîëêî ñèëíè óäàðà ñ ÷óêà. “Èçòúíÿâàíåòî” íà çâóêà îáèêíîâåíî ïîêàçâà, ÷å ñòå ãî çàáèëè äîáðå, âúïðåêè ÷å ñèãóðíîñòòà íà êëèíà ñå îïðåäåëÿ îò õàðàêòåðà íà ñêàëàòà è îò äúëáî÷èíàòà, íà êîÿòî å âëÿçúë. äîáðî

ëîøî

ëoáðî

íåñèãóðíî

äîáðî

ëîøî

íåñèãóðíî

ïîñèãóðíî çàêà÷âàíå ñ ëåíòà

Àêî êëèíúò íå å âëÿçúë äî êðàé, íàéðàçóìíî å äà ñå âêëþ÷èòå ñ ëåíòà, âúðçàíà íà “ñåäëî”, êîëêîòî ñå ìîæå ïî-áëèçêî äî ñêàëàòà.

Èçâàæäàíå íà êëèíîâåòå Êëèíîâåòå ñå èçâàæäàò, êàòî ñå óäðÿò ñ ÷óêà ïîñëåäîâàòåëíî îò äâåòå ñòðàíè, äîêàòî èçëÿçàò. Òîâà îáèêíîâåíî íàðàíÿâà ñêàëàòà è ïîâðåæäà öåïêàòà. Ñòàðèòå êëèíîâå ìîæå äà ñà ñòàáèëíè, íî ìîæå è äà íå ñà - ÷åñòî òîâà íå å ëåñíî äà ñå îïðåäåëè, òúé êàòî íàé-âàæíàòà èì ÷àñò å ñêðèòà â ñêàëàòà. Êúäåòî å âúçìîæíî, äóáëèðàéòå ñòàðèòå êëèíîâå. Êëèíîâåòå, îñòàâåíè ïî ñòåíàòà, ñà îáè÷àéíè çà Àëïèòå è âñå îùå ñå ñðåùàò äîñòà ÷åñòî â Éîñåìèòè.

íåñòàáèëíî

ïî-äîáðî

Ðàçëè÷íè òèïîâå êëèíîâå. Îòãîðå íàäîëó: êëèíîâå ñ âèíêåëåí ïðîôèë; V-îáðàçíè; ïëàñòèíè çà òúíêè öåïêè; ñòðåëîâèäíè êëèíîâå.

íåñòàáèëíî

ïîñèãóðíî çàêà÷âàíå çà äóïêà, ïî áëèçêà äî ñêàëàòà

×óê çà êëèíîâå ñ ëåíòà íà äðúæêàòà è äóïêà çà çàêà÷âàíå íà êàðàáèíåð. ×óêúò ñå èçïîëçâà çà çàáèâàíå è âàäåíå íà êëèíîâå.

Êëåìè è åêñöåíòðèöè (“ïàñèâíè” ñðåäñòâà çà çàêëåùâàíå) Êëåìèòå è åêñöåíòðèöèòå ñà ïðîñòî ôàáðè÷íèÿò àíàëîã íà çàêëåùåíèòå êàìúíè. Ìíîãî ñà èçäðúæëèâè è îáèêíîâåíî ñêàëàòà å òàçè, êîÿòî ïîääàâà, íå òÿëîòî èëè òåëòà èëè âúæåíöåòî íà êëåìàòà.

Êëåìèòå ñà ñ ðàçëè÷íè ãîëåìèíè (îò 3 ìì äî 5 ñì), èìàò ñòðàííà ôîðìà, êîÿòî ñïîñîáñòâà çà ïî-äîáðîòî çàêëåùâàíå, è ñà ñíàáäåíè ñ âúæåíöå èëè òåë çà çàêà÷âàíå.

Ñúâåòè çà ïîñòàâÿíåòî íà êëåìè è åêñöåíòðèöè: *Êîãàòî ïîñòàâèòå êëåìàòà, çàêà÷åòå ïðèìêà íà íåÿ è ÿ äðúïíåòå ðÿçêî. Òàêà ùå ÿ çàêëåùèòå ïî-äîáðå. Åêñöåíòðèöèòå ñà äîáðè çà ïî-ãîëåìè *Êëåìèòå ìîãàò äà ñå ïîñòàâÿò â öåïêè. Àñèìåòðè÷íàòà èì ôîðìà ïîçâîëÿâà äà ïðîòèâîïîëîæíà îðèåíòàöèÿ (âèæ ôèãóðàòà ïîñå ïîñòàâÿò â ðàçëè÷íè ïîëîæåíèÿ. äîëó), çàêðåïåíè ÷ðåç ïðèìêè èëè çàêëåùåíè åäíà â äðóãà. Ïîñòàâÿíå íà êëåìè è åêñöåíòðèöè Ñòàáèëíîòî ïîñòàâÿíå íà êëåìè è åêñöåíòðèöè ñå íàó÷àâà ñ ïðàêòèêàòà - äà îïðåäåëèø ïðàâèëíèÿ ðàçìåð çà îïðåäåëåíà öåïêà, å èñòèíñêî èçêóñòâî. Íàé-äîáðèÿò íà÷èí äà ñå íàó÷èì, å, êàòî ñå êàòåðèì ñ îïèòåí âîäà÷ è îãëåæäàìå âñÿêà ïîñòàâåíà îò íåãî îñèãóðîâêà, ïðåäè äà ÿ ìàõíåì. Òîâà èçâàæäàíå îáèêíîâåíî ñå óëåñíÿâà îò êëåìîâàäà÷à.

Ñòðàííî, íî ïîëåçíî ïðèñïîñîáëåíèå å êëåìîâàäà÷úò. Â ïîâå÷åòî ñëó÷àè èìà ìàëêè êóêè÷êè íà åäèíèÿ êðàé, êîèòî óëåñíÿâàò èçâàæäàíåòî íà çàêëåùåíè ôðåíäîâå.

*Óâåðåòå ñå, ÷å êëåìàòà íå ìîæå äà èçñêî÷è îò öåïêàòà. *Ïîäðåäåòå ïî íÿêîëêî êëåìè èëè åêñöåíòðèöè ñ ðàçëè÷íè ðàçìåðè íà åäèí êàðàáèíåð - òîâà ùå âè ïîçâîëè ïî-ëåñíî äà èçáåðåòå ïðàâèëíàòà ãîëåìèíà çà ñúîòâåòíàòà öåïêà; çàêëåùåòå äîáðå êëåìàòà, ïîñëå ÿ èçâàäåòå îò êàðàáèíåðà è ÷àê òîãàâà ñå çàêà÷åòå ñ ïðèìêà.

Ôðåíäîâå (“àêòèâíè” ñðåäñòâà çà çàêëåùâàíå) Òåçè ñëîæíè ïðèñïîñîáëåíèÿ ñà ïîäõîäÿùè çà âåðòèêàëíè öåïêè, âúïðåêè ÷å íàìèðàò ïðèëîæåíèå è ïðè ìàëêè âäëúáíàòèíè è â äðóãè, åäâà ëè íå íåâåðîÿòíè ñèòóàöèè. Â ñðàâíåíèå ñ ïîñòàâÿíåòî íà êëåìè, çàêðåïâàíåòî íà ôðåíäîâåòå èçèñêâà åäâà ëè íå “âèñøå îáðàçîâàíèå”. Àêî èçïîëçâàòå ïî-ìàëúê ðàçìåð, òîé ëåñíî ùå èçëåçå; àêî èçïîëçâàòå ïðåêàëåíî ãîëÿì, ôðåíäúò âè ìîæå äà îñòàíå â öåïêàòà çà âå÷íè âðåìåíà. Èäåàëíèÿò ðàçìåð çà âñÿêà öåïêà å ñðåäíèÿò è îïðåäåëÿíåòî ìó å ñëîæíà ðàáîòà.

Ñúâåòè çà ïîñòàâÿíå íà ôðåíäîâå: *Óâåðåòå ñå, ÷å âñè÷êè ÷åëþñòè íà ôðåíäà ñà â äîáúð êîíòàêò ñúñ ñêàëàòà. *Âúâ âåðòèêàëíè öåïêè îðèåíòèðàéòå òÿëîòî íà ôðåíäà â ïîñîêàòà íà î÷àêâàíîòî íàòîâàðâàíå. *Â õîðèçîíòàëíè öåïêè îïèòàéòå äà âêàðàòå ñúîðúæåíèåòî, êîëêîòî ñå ìîæå ïî-äúëáîêî ïðè ôðåíäîâåòå ñ òâúðäî ðàìî ìîæå äà ñå íàëîæè äà ñå âêëþ÷èòå êúì íàé-áëèçêàòà êúì ñêàëàòà äóïêà. *Ïîìíåòå, ÷å ÷åëþñòèòå ìîæå äà çàöåïÿò ïî-äîáðå, àêî âêàðàòå ñúîðúæåíèåòî â îáðàòíà îðèåíòàöèÿ ñïðÿìî âåðòèêàëíàòà ìó îñ (ò. å. äà ãî èçâúðòèòå íà 180 ãðàäóñà ñïðÿìî îñòà ìó). Íÿêîè ïî-íîâè ìîäåëè èìàò ÷åëþñòè ñ ðàçëè÷íè ðàçìåðè, êîåòî óëåñíÿâà çàäúðæàíåòî èì â îòâàðÿùè ñå öåïêè.

Äîáðî ïîñòàâÿíå. Ðàìîòî íà ôðåíäà å âëÿçëî äúëáîêî â öåïêàòà è íàòîâàðâàíåòî ïàäà âúðõó ëåíòàòà.

Äîáðî ïîñòàâÿíå

Îïàñíî ïîñòàâÿíå çà ôðåíä ñ òâúðäî ðàìî. Òÿëîòî íà ôðåíäà ìîæå äà ñå ñ÷óïè ïðè ïàäàíå.

Ëîøî ïîñòàâÿíå - íå âñè÷êè ÷åëþñòè ñà â äîáúð êîíòàêò ñúñ ñêàëàòà

Ïîääúðæàíå íà ôðåíäîâåòå Ôðåíäîâåòå ñúùî ñå íóæäàÿò îò ïåðèîäè÷íî ïî÷èñòâàíå - ïðàâåòå ãî ñ âîäà è ìåêà ÷åòêà. Èçñóøåòå ôðåíäà è ãî ñìàæåòå ñúñ ñèëèêîíîâà ñìàçêà - íèêîãà íå èçïîëçâàéòå ìàøèííî ìàñëî!

Ëîøî ïîñòàâÿíå ÷åëþñòèòå ñà ïðåêàëåíî ðàçòâîðåíè

Ôðåíäîâåòå ñ îãúâàùî ñå ðàìî ñà ïî-ñèãóðíè îò òåçè ñ òâúðäî ðàìî, êîåòî ìîæå äà ñå ñ÷óïè ïðè ïàäàíå.

Äîáðî ïîñòàâÿíå

Îñíîâíè ñúâåòè çà âîäåíå *Ïîäðåäåòå äîáðå èíâåíòàðà ñè - ïîñòàâåòå íÿêîëêî êëåìè ñ áëèçêè ðàçìåðè íà åäèí êàðàáèíåð, çà äà ìîæåòå äà ãè ïðîáâàòå åäíà ñëåä äðóãà, äîêàòî èçáåðåòå íàé-ïîäõîäÿùàòà. Çàêà÷âàéòå ïî-ìàëêèòå ïî-íàïðåä íà èíâåíòàðíèêà. Íÿêîè êàòåðà÷è çàêà÷âàò êëåìèòå, åêñöåíòðèöèòå è ïðèìêèòå íà åäíà ëåíòà, à ôðåíäîâåòå, âñåêè ñ îòäåëíà ïðèìêà è êàðàáèíåð - íà äðóãà. *Àêî âîäèòå íà äâîéíî âúæå, èçáÿãâàéòå âêëþ÷âàíåòî è íà äâåòå âúæåòà â åäèí êàðàáèíåð åäíîòî ìîæå äà ïðåðåæå äðóãîòî ïðè ïàäàíå.

*Ïðåöåíåòå ñèëèòå (ïðè ïàäàíå èëè ïðè äúðïàíå íà âúæåòî â ïðîöåñà íà êàòåðåíå), êîèòî ìîãàò äà èçìúêíàò îñèãóðîâêèòå è çàêëåùåòå òàêà ñúîðúæåíèÿòà, ÷å äà ãî èçáåãíåòå. *Ñòàðàéòå ñå äà îãðàíè÷àâàòå òðèåíåòî íà âñÿêà öåíà, êàòî èçïîëçâàòå ïî-äúëãè ïðèìêè èëè òåõíèêàòà íà äâîéíîòî âúæå. *Àêî âè ñâúðøè èíâåíòàðúò, ìîæåòå äà íàêàðàòå ïàðòíüîðà äà âè ñïóñíå, çà äà îáåðåòå äîëíèòå îñèãóðîâêè è äà ãè èçïîëçâàòå íàíîâî. Âñå ïàê îñòàâåòå ïîíå ãîðíèòå äâå òî÷êè íà çàêðåïâàíå â ñëó÷àé íà ïàäàíå. *Îñèãóðåòå ñå, êîëêîòî ñå ìîæå ïî-ñêîðî, ñëåä êàòî çàïî÷íåòå äà ñå êàòåðèòå. Òîâà íå å èçëèøíî ïðåîñèãóðÿâàíå - òàçè îñèãóðîâêà å åäèíñòâåíîòî, êîåòî âè äåëè îò ñáëúñúêà ñúñ çåìÿòà èëè îò ïàäàíå ñ ãîëÿì ôàêòîð, àêî òðúãâàòå îò ìåæäèííà ïëîùàäêà! Äîðè äà íå ïàäíåòå, ïúðâàòà îñèãóðîâêà íàñî÷âà âúæåòî ïî ïîñîêàòà íà êàòåðåíå. *Ïåñòåòå åíåðãèÿòà ñè - ïðåäñòàâåòå ñè, ÷å ñòå ãåðîé îò êîìïþòúðíà èãðà, íî íå ìîæåòå áúðçî äà ñè âúçñòàíîâèòå “ñèëàòà”, ÷å âñÿêà ãðåøêà ìîæå äà âè ëèøè îò åäèíèÿ îò äâàíàéñåòòå æèâîòà â èãðàòà! Èçïîëçâàéòå âñÿêà âúçìîæíîñò çà ïî÷èâêà, ðàçòðúñêàéòå ðúöå, çà äà âúçñòàíîâèòå êðúâîîáðàùåíèåòî èì, è íå ñòèñêàéòå ïðåêàëåíî îò÷àÿíî õâàòêèòå - èçïîëçâàéòå óìåðåíî ñèëàòà ñè. *Ñòàðàéòå ñå äà ñå êàòåðèòå òåõíè÷íî, “áàëàíñüîðñêè”, ñòèëíî, íå äà ñå “íàáèðàòå” ïî ñêàëàòà. *È íàé-âàæíîòî - äèøàéòå ðàâíîìåðíî! Êîãàòî ñòå íà òðóäåí ïàñàæ èëè âè îáõâàíå ñòðàõ, ïîåìåòå ñè íÿêîëêî ïúòè äúëáîêî âúçäóõ. *Àêî èçïàäíåòå â òðóäåí ìîìåíò, âúðíåòå ñå ìàëêî íàäîëó - âñåêè ìåòúð ñëèçàíå îçíà÷àâà äâà ìåòðà ïî-ìàëêî ïàäàíå.

Çàäúëæåíèÿ íà âîäà÷à Âîäà÷úò íå å ïðîñòî íàäúõàí ñàìîòåí åêøúí ãåðîé - òîé å îòãîâîðåí çà áåçîïàñíîñòòà è ïðèÿòíîòî èçæèâÿâàíå íà âñè÷êè â ñâðúçêàòà. Òîâà âêëþ÷âà ñëåäíèòå çàäúëæåíèÿ:

*Äà ñå óâåðè, ÷å âñè÷êè ñà ñå âúðçàëè ïðàâèëíî çà îñíîâíîòî âúæå. *Äà ïðåãîâîðè ñ îñòàíàëèòå âñè÷êè ñèãíàëè çà êîìóíèêàöèÿ è äà ãè èíñòðóêòèðà ïðåäè çàïî÷âàíå íà êàòåðåíåòî. *Äà îñòàâÿ òàêèâà îñèãóðîâêè, êîèòî äà ñïîìàãàò íå ñàìî çà ñîáñòâåíàòà ìó áåçîïàñíîñò, à è çà òàçè íà âòîðèÿ - îñîáåíî íà äúëãè òðàâåðñè, êúäåòî ìîæå äà ñå ïîëó÷è ïàíäþë (ãîëÿìî çàëþëÿâàíå âñòðàíè).

ëîøî îñèãóðÿâàíå / äîáðî îñèãóðÿâàíå

*Äà îðãàíèçèðà ñòàáèëíà ïëîùàäêà: íèêîãà äà íå ðàç÷èòà ñàìî íà åäíà òî÷êà íà çàêðåïâàíå; äà óåäíàêâè íàòîâàðâàíåòî âúðõó âñè÷êè òî÷êè íà çàêðåïâàíå ñ ïîìîùòà íà ïðèìêè, ëåíòè èëè îñíîâíîòî âúæå; äà ñå óâåðè, ÷å îñèãóðîâêèòå ìîãàò äà èçäúðæàò íàòîâàðâàíå âúâ âñè÷êè ïîñîêè; äà îñèãóðÿâà òàêà âòîðèÿ, ÷å äà íå ãî äúðïà, êîåòî ìîæå äà ïðè÷èíè ïàäàíåòî ìó ïîä òàâàí, íà òðàâåðñ èëè âúðõó ïåðâàç. * Äà ñå óâåðè, ÷å âòîðèÿò çíàå êàê äà çàäúðæè ïàäàíå - áèëî òî íàé-îáèêíîâåíî, èëè ãîëÿìî. *Àêî ñå êàòåðèòå â îòäàëå÷åí ðàéîí è íàîêîëî íÿìà äðóãè êàòåðà÷è, äà ñúîáùè íà íÿêîãî êúäå îòèâà è êîãà ñå î÷àêâà äà ñå âúðíåòå. Íå å çëå äà ñå ðàçáåðåòå ñ íÿêîãî êàê äà äåéñòâà, àêî íå ñå âúðíåòå â óðå÷åíîòî âðåìå. *Äà ñëåäè âñè÷êè â ñâðúçêàòà äà ñúáëþäàâàò èçèñêâàíèÿòà çà îïàçâàíå íà îêîëíàòà ñðåäà - ïîâåäåíèåòî ïðè äîñòúï äî ñêàëàòà; èçíàñÿíåòî íà ñîáñòâåíèÿ áîêëóê; çàáðàíèòå çà ïàëåíå íà îãúí, êúñàíå íà ðàñòåíèÿ, áåçïîêîåíå íà æèâîòíèòå è òàêà íàòàòúê.

Ïàäàíå è ôàêòîð íà ïàäàíå Íèêîé íå èñêà äà ïàäà, íî ðàíî èëè êúñíî òîâà ñå ñëó÷âà íà âñåêè êàòåðà÷. Ïðè ñúâðåìåííàòà êàòåðà÷íà åêèïèðîâêà - äîáðè äèíàìè÷íè âúæåòà, óäîáíè ñåäàëêè, ïîäõîäÿùè ñðåäñòâà çà îñèãóðÿâàíå - òîâà âå÷å íå å òîëêîâà áîëåçíåíî, êàêòî å áèëî åäíî âðåìå. Â ìíîãî ñëó÷àè (îñîáåíî ïðè ñïîðòíîòî êàòåðåíå) íà ïàäàíåòî ñå ãëåäà êàòî íà íåðàçäåëíà ÷àñò îò èãðàòà. Äà ïàäàø áåçîïàñíî, ñúùî ñè èìà ÷àëúì - è ñúñ ñèãóðíîñò íàó÷àâàíåòî, êàê äà ïàäàø, íå å íàâðåäèëî íà íèêîãî. Ðåôëåêñèòå, êîèòî ÷îâåê ìîæå äà ñè èçãðàäè ïðè òðåíèðîâú÷íè óñëîâèÿ, ìîãàò äà ïîìîãíàò â ïî-ñåðèîçíè ñèòóàöèè. Èçïîëçâàíåòî íà ðúöåòå è êðàêàòà çà îìåêîòÿâàíå íà óäàðà; ïàäàíåòî ïîä òàâàí, áåç äà ñè óäàðèø ëèöåòî; êîíòðîëèðàíåòî ïîëîæåíèåòî íà òÿëîòî, çà äà íå ñå îáúðíåø íàäîëó ñ ãëàâàòà - âñè÷êî òîâà ìîæå è òðÿáâà äà ñå ïðàêòèêóâà. Ñ ïîíÿòèåòî “ôàêòîð íà ïàäàíå” ñå îçíà÷àâà ñúîòíîøåíèåòî ìåæäó âèñî÷èíàòà íà ïàäàíå è äúëæèíàòà íà ðàçïúíàòîòî âúæå, êîåòî îáèðà óäàðà (âèñî÷èíàòà íà ïàäàíå ñå ðàçäåëÿ íà öÿëàòà äúëæèíà íà ðàçïúíàòîòî âúæå ìåæäó îñèãóðÿâàùèÿ è âîäà÷à). Òî÷íî òîâà ðàçïúíàòî âúæå îáèðà åíåðãèÿòà íà ïàäàíå ÷ðåç åëîíãàöèÿòà ñè.

[ëÿâî] âîäà÷úò èçêàòåðâà 5 ì / ïàäà 5 + 5 ì / îáùà âèñî÷èíà íà ïàäàíåòî = 10 ì / äúëæèíà íà ðàçïúíàòîòî âúæå = 5 ì / ôàêòîð íà ïàäàíå = 10/5 = 2 / Òîâà å íàéñåðèîçíèÿò ôàêòîð íà ïàäàíå - ïðè íåãî ñå ïîëó÷àâà íàé-ãîëÿìîòî âúçìîæíî íàòîâàðâàíå âúðõó êàòåðà÷èòå è îñèãóðîâêèòå. [äÿñíî] âîäà÷úò èçêàòåðâà 5 ì / îñèãóðÿâà ñå íà 3 ì îò ïëîùàäêàòà / ïàäà 2 + 2 ì / îáùà âèñî÷èíà íà ïàäàíåòî = 4 ì / äúëæèíà íà ðàçïúíàòîòî âúæå = 5 ì / ôàêòîð íà ïàäàíå = 4/5 = 0,8 / Òîâà å íå òîëêîâà ñåðèîçåí ôàêòîð íà ïàäàíå.

Ðàïåëè, ñïóñêàíå, àâàðèéíè ñèòóàöèè Ìíîãî îïèòíè êàòåðà÷è ãëåäàò íà ðàïåëà (ñëèçàíå ïî âúæåòî äî îñíîâàòà íà ñêàëàòà) êàòî íà íåùî ìíîãî îïàñíî. Âåðîÿòíîñòòà çà íåùàñòíè ñëó÷àè, çàâúðøâàùè ñúñ ñåðèîçíè òðàâìè è äîðè ñìúðò, ïðè ðàïåëà å ïî-ãîëÿìà îòêîëêîòî ïðè êîÿ äà å äðóãà äåéíîñò, ñâúðçàíà ñ êàòåðåíåòî. Ïðè÷èíèòå çà òîâà ñà ìíîãîáðîéíè. Ìíîãî õîðà íå ïðèåìàò ðàïåëà ñ íåîáõîäèìàòà ñåðèîçíîñò, íå ñè ïðàâÿò òðóäà äà íàó÷àò è îòðàáîòÿò îñíîâíèòå óìåíèÿ, íóæíè çà áåçîïàñíîòî ñïóñêàíå ïî âúæåòî. Ïî âðåìå íà ðàïåëà ÷îâåê çàâèñè åäèíñòâåíî îò åêèïèðîâêàòà, âêëþ÷èòåëíî îò òî÷êèòå íà çàêðåïâàíå è îò íà÷èíà íà ïðèêà÷âàíå êúì âúæåòî. Àêî íÿêîÿ îò ïðîöåäóðèòå áúäå ñãðåøåíà, ïîñëåäñòâèÿòà ìîæå äà ñà êàòàñòðîôàëíè.

Íåùàñòíè ñëó÷àè ïðè ñïóñêàíåòî íà ðàïåë Íåùàñòíè ñëó÷àè ïî âðåìå íà ðàïåë ñå ñëó÷âàò ãëàâíî â ñëåäíèòå ñèòóàöèè: *Êîãàòî ñå èçïîëçâàò íåñòàáèëíè îñèãóðîâêè è òå ñå èçâàäÿò. *Êîãàòî ïðîòðèâàùîòî ñúîðúæåíèå ñå èçïîëçâà íåïðàâèëíî. *Ïðè èçïîëçâàíå íà äâå âúæåòà, êîãàòî òå íå ñà çàâúðçàíè åäíî êúì äðóãî ïðàâèëíî. *Êîãàòî âúæåòî íå äîñòèãíå - ò. å. êîãàòî ñå îêàæå ïðåêàëåíî êúñî çà ðàïåëà. Ðàïåëèðàíå çà óäîâîëñòâèå Âúïðåêè îïàñíîñòèòå, íÿêîè õîðà ñïóñêàò ðàïåëè çà óäîâîëñòâèå. Ñòèãà äà ñå âçåìàò âñè÷êè ìåðêè çà áåçîïàñíîñò, íÿìà ïðè÷èíè òîâà äà ñå ñìÿòà çà ãðåøíî. Ñïóñêàíåòî íà ðàïåëè å îñíîâåí ñïîñîá ïðè êàíüîíèãà (ñïóñêàíå ïî ñòðúìíè ðå÷íè äîëèíè).

Ñïóñêàíå îò Ñíîóïà÷ Ñòàéúð â ïëàíèíèòå Áúãàáóñ, Áðèòàíñêà Êîëóìáèÿ. Ðàïåëúò ìîæå äà å åäèíñòâåíèÿò íà÷èí çà âðúùàíå îò òóðà èëè äà ñå ïðåäïðèåìå çàðàäè ñàìîòî óäîâîëñòâèå - â íèêîé ñëó÷àé îáà÷å íå òðÿáâà äà ñå ïðèåìà íåñåðèîçíî.

Ñïóñêàíå íà ðàïåë ñ òåæêà ðàíèöà Àêî ñå ñïóñêàòå ñ òåæúê áàãàæ, ðàíèöàòà ìîæå ëåñíî äà âè îáúðíå ñ ãëàâàòà íàäîëó, òàêà ÷å âíèìàâàéòå. Òîâà ìîæå äà ñå èçáåãíå ïî íÿêîëêî íà÷èíà: *Êàòî ñè íàïðàâèòå ãðúäíà îáâðúçêà, êîÿòî äà äúðæè òÿëîòî âè èçïðàâåíî. *Êàòî ñïóñíåòå áàãàæà ïîä ñåáå ñè, íà âúæåíöå, ïðèêà÷åíî äèðåêòíî çà êàðàáèíåðà íà ïðîòðèâàùîòî ñúîðúæåíèå.

Êàê äà ñè îñèãóðèì ïî-ãîëÿìà áåçîïàñíîñò ïðè ðàïåë? Íàé-âåðîÿòíî çà ðàïåëà ùå èçïîëçâàòå ïðîòðèâàùîòî ñè ñúîðúæåíèå. Ïîâå÷åòî òàêèâà óñòðîéñòâà îñèãóðÿâàò äîñòàòú÷íî òðèåíå çà ïëàâíîòî è êîíòðîëèðàíî ñïóñêàíå. Àêî íå, ñúâåòâàìå âè: *Èëè äà ïîñòàâèòå äîïúëíèòåëåí êàðàáèíåð â ñèñòåìàòà, êàòî ñïèðà÷êà. *Èëè äà óâèåòå âúæåòî îêîëî òÿëîòî ñè.

Äðóãàòà ðúêà ñå äúðæè èçïðàâåíà íàïðåä, çà ðåãóëèðàíå ïîëîæåíèåòî íà òÿëîòî è ïðåäïàçâàíå îò óäàð â ñêàëàòà. Çà ïî-ãîëÿìà áåçîïàñíîñò äðúæòå êîíòðîëèðàùàòà ðúêà åäíà äâå ïåäè ïîä ïðîòðèâàùîòî ñúîðúæåíèå - íå äî ñàìîòî óñòðîéñòâî, çà äà íå ñå çàùèïå â íåãî. È íèêîãà íå èçïóñêàéòå âúæåòî îò òàçè ðúêà!

Âîäà÷åñêèÿò âúçåë ñå èçïîëçâà çà ñâúðçâàíå íà äâå âúæåòà ïðè ðàïåë. Âêëþ÷âàíå íà äîïúëíèòåëåí êàðàáèíåð êàòî ñïèðà÷êà.

*Ïðîâåðåòå äîáðå âúçåëà, ñ êîéòî ñòå îáåäèíèëè äâåòå âúæåòà. Àêî ñå ñúìíÿâàòå â ïîçíàíèÿòà ñè, íàïðàâåòå ïðîñò âîäà÷åñêè âúçåë, êàòî îñòàâèòå êðàèùà, äúëãè ïîíå 30 ñì. Ìíîãî ãèäîâå è èíñòðóêòîðè ãî ïðåäïî÷èòàò, çàùîòî ïðåìèíàâà ëåñíî ïðåç ðúáîâå, êîãàòî èçäúðïâàòå âúæåòî. *Îñèãóðåòå ñå äîïúëíèòåëíî êúì âúæåòî ñ ïîìîùòà íà øóíò èëè ñúñ ñàìîçàòÿãàù ñå âúçåë îò ïîìîùíî âúæåíöå. *Âèíàãè âðúçâàéòå íÿêàêúâ âúçåë íà ñâîáîäíèÿ êðàé íà âúæåòî, çà äà íå ñå èçõëóçèòå ïî íåâíèìàíèå. *Ñïóñêàéòå ñå ïëàâíî ñïóñêàíåòî íà òëàñúöè ïðè÷èíÿâà åëîíãàöèÿ íà âúæåòî, ïðè êîåòî òî ìîæå äà ñå ïðåòðèå â íÿêîé ðúá, è íàòîâàðâà èçëèøíî òî÷êèòå íà çàêðåïâàíå.

[òåêñò â ñõåìàòà (îòãîðå íàäîëó)] [òåêñò â ñõåìàòà] âúçåëúò å ïîêàçàí â íåïðàâèëíî / êúì ïðîòðèâàùîòî ðàçõëàáåíî ïîëîæåíèå çà ïî-ãîëÿìà ÿñíîòà, ñúîðúæåíèå / óõî íà ñåäàëêàòà // âèíàãè ãî çàòÿãàéòå äîáðå ïðåäè ñïóñêàíå / ïðàâèëíî / êúì ïðîòðèâàùîòî îñòàâÿéòå äúëãè êðàèùà > 30 ñì ñúîðúæåíèå / óõî íà ñåäàëêàòà

*Äðúæòå êðàêàòà ðàçêðà*Ïðîòðèâàùèÿò âúçåë å ÷åíè, ïî âúçìîæíîñò íà íèâîòî ïîäõîäÿù êàêòî çà åäèíè÷íî, íà êðúñòà. òàêà è çà äâîéíî âúæå, íî ãî *Êîãàòî ïðåìèíàâàòå óñóêâà. Èçïîëçâàéòå âèíàãè ïîêðàé òàâàí, ñïóñíåòå ïúðâî ãîëÿì êàðàáèíåð ñ ìóôà. òÿëîòî ïîä íåãî, ñâèéòå êðàêà â *Íÿêîè ñúîðúæåíèÿ, êîëåíåòå è ñëåä òîâà ïîñòåïåíêàòî ãðèãðèòî, ïîçâîëÿâàò íî ñå îòïóñíåòå ïîä íåãî, çà äà èçïîëçâàíåòî ñàìî íà íå ñè óäàðèòå ãëàâàòà â ðúáà. åäèíè÷íî âúæå. Ñ äðóãè, *Âèíàãè îñèãóðÿâàéòå êàòî ïëàñòèíèòå è îñìèöèòå, íà÷èíàåùèòå ñ âúæå îòãîðå, ìîæå äà ñå ñëèçà è íà äîêàòî íå ñå óâåðèòå, ÷å ñà äâîéíî. îâëàäåëè íàïúëíî òåõíèêàòà íà *Ïîâå÷åòî êàòåðà÷è ñïóñêàíå. èçïîëçâàò âîäåùàòà ñè (ïî*Èçïîëçâàéòå ïîâå÷å îò ñèëíàòà) ðúêà çà åäíà îïîðíà òî÷êà çà âúæåòî êîíòðîëèðàíå ñêîðîñòòà íà ïî åâòèíî å äà çàðåæåòå èíâåíñïóñêàíå. òàð, îòêîëêîòî äà ïëàùàòå ñìåòêè çà ëå÷åíèå!

Óëåñíÿâàíå èçäúðïâàíåòî íà âúæåòî: êàòî âêëþ÷èì åäèíèÿ êðàé ñ ïðèìêà êúì ñåäàëêàòà, ïðåäîòâðàòÿâàìå óñóêâàíåòî. Òîâà íè ïîìàãà è äà íå çàáðàâèì êîå âúæå òðÿáâà äà äúðïàìå.

Âðúçâàéòå âúçåëà îò âúíøíàòà ñòðàíà ñïðÿìî ñêàëàòà.

Äúëãè ïîñëåäîâàòåëíè ðàïåëè Êîãàòî ñå ñïóñêàìå ïî òóð, ñúñòîÿù ñå îò ïîâå÷å îò åäíî âúæå, ïúðâî åäèí ÷ëåí íà ñâðúçêàòà ñëèçà äî òî÷êàòà çà ñëåäâàùèÿ ðàïåë ñ íåîáõîäèìèÿ èíâåíòàð çà îðãàíèçèðàíåòî ìó. Îðãàíèçèðà îïîðíèòå òî÷êè çà ðàïåëà, îñèãóðÿâà ñëåäâàùèÿ, êàòî ôèêñèðà êðàÿ íà âúæåòî, è ãî ïîäïîìàãà äà ñå ïðèäúðïà êúì ïëîùàäêàòà, àêî ìèíàâà ïðåç òàâàí èëè íàäâåñ. Ôèêñèðàéòå êðàèùàòà íà âúæåòî êúì îïîðíèòå òî÷êè çà ñëåäâàùèÿ ðàïåë, â ñëó÷àé, ÷å ãîðíèòå îñèãóðîâêè ñå èçâàäÿò. Ìåæäèííè ïëîùàäêè çà ðàïåëèòå Àêî òî÷êèòå, íà êîèòî ùå ñå ñïóñêàìå ñà ñúñ ñúìíèòåëíà çäðàâèíà, à ðàïåëúò âñå ïàê å íåèçáåæåí, õóáàâî å äà íàïðàâèì ñëåäíîòî: *Ïîñëåäíèÿò, êîéòî ùå ñå ñïóñêà, èçïîëçâà òÿëîòî ñè êàòî äîïúëíèòåëíà îïîðíà òî÷êà - ñÿäà èëè ëÿãà íà ïëîùàäêàòà èëè ñå çàïúâà ñ êðàêà çà íÿêîé êàìúê. *Ïðåäïîñëåäíèÿò, êîéòî ñå ñïóñêà, ïîñòàâÿ îñèãóðîâêè ïî ïúòÿ íà âúæåòî, êîèòî ùå çàäúðæàò ïàäàíåòî íà ïîñëåäíèÿ, àêî ãîðíèòå îïîðíè òî÷êè ïîääàäàò. *Ïîñòàâåòå íà äîëíàòà ïëîùàäêà ìíîãî çäðàâè îñèãóðîâêè è ôèêñèðàéòå âúæåòî íà òÿõ. *Ïîñëåäíèÿò, êîéòî ùå ñå ñïóñêà, òðÿáâà äà Ñïóñêàíåòî íà ðàïåë îò âèñîêè ñêàëè ñå îñèãóðè çà âúæåòî ñ ìíîãî çäðàâ ïðóñåê è äà êàòî òîçè âèñÿù áèâàê â Éîñåìèòè èçèñêâà çàêà÷è êàðàáèíåð ïðåç åäèíèÿ êðàé íà äâîéíîòî êàêòî ãîëÿì îïèò, òàêà è æåëåçíè íåðâè. âúæå àêî è îïîðíèòå òî÷êè, è ïîìîùíîòî âúæåíöå ïîääàäàò. *Ïîñëåäíèÿò òðÿáâà äà ñå ñïóñêà ìíîãî âíèìàòåëíî è äà ñúáèðà îñèãóðîâêèòå, êîãàòî ñòèãíå äî òÿõ.

Ñïóñêàíå íà ðàïåë ïðåç íÿêîëêî îïîðíè òî÷êè (âêëþ÷èòåëíî è íÿêîëêî ðåçåðâíè) ñ ïðàâèëíî íàòîâàðâàíå.

Äîáðà ïîçèöèÿ íà òÿëîòî ïðè ðàïåë. Òîçè ìëàä êàòåðà÷ å îñèãóðåí äîïúëíèòåëíî îòãîðå ñ äðóãî âúæå, äîêàòî óñâîè íàïúëíî òåõíèêàòà íà ñïóñêàíå.

Èçêà÷âàíå ïî âúæåòî Ìîæå äà ïîïèòàòå çàùî èì å íà êàòåðà÷èòå äà ñå èçêà÷âàò ïî âúæåòî. Òîâà ñå íàëàãà ïðè ñïàñèòåëíè îïåðàöèè, çà ïî-áúðçî ïðåìèíàâàíå íà äúëãè ìàðøðóòè, ïðè åêèïèðàíå íà òóð èëè ïðîñòî çà óäîâîëñòâèå. Çà öåëòà ñå íóæäàåì ñàìî îò âúæå, çàêðåïåíî íà ñòàáèëíè îïîðíè òî÷êè è íåùî, ÷ðåç êîåòî äà ñå ïðèäâèæâàìå íàãîðå - èëè ìåõàíè÷íè ïðèñïîñîáëåíèÿ çà èçêà÷âàíå (íàðå÷åíè ñàìîõâàòè), èëè âúæåíöå ñúñ ñàìîçàòÿãàù ñå âúçåë.

Óñòðîéñòâà çà èçêà÷âàíå - ñàìîõâàòè Ñúùåñòâóâàò ðàçëè÷íè òèïîâå òàêèâà ñúîðúæåíèÿ, êàòî íàïðèìåð æóìàðèòå, êîèòî èëè ñå çàõâàùàò çà âúæåòî ñ ïîìîùòà íà çúáè, èëè ïî ïðèíöèïà íà òðèåíåòî. Øóíòúò å óíèêàëåí ñ òîâà, ÷å ìîæå äà ñå èçïîëçâà íà äâîéíî âúæå. Ñàìîçàòÿãàùè ñå âúçëè Ñúùåñòâóâà ãîëÿì áðîé òàêèâà âúçëè. Äâàòà íàé-÷åñòî èçïîëçâàíè ñà ôðåíñêèÿò ñàìîçàòÿãàù è îáèêíîâåíèÿò ñàìîçàòÿãàù, êîèòî ñå ïðàâÿò ñ ïîìîùíî âúæåíöå, èëè ïðóñåê (êðúñòåíî íà àâñòðèåöà Êàðë Ïðóñèê, êîéòî å ðàçðàáîòèë òàçè òåõíèêà). Âúçëèòå ñà íàé-ñèãóðíè, êîãàòî èçïîëçâàìå âúæåíöå ñ äåáåëèíà îò 5 äî 8 ìì. Àêî íÿìàòå íèùî äðóãî ïîä ðúêà, ìîæåòå äà èçïîëçâàòå ïðîñòî íÿêîè ïî-çäðàâè âðúçêè çà îáóâêè! Ôðåíñêèÿò ñàìîçàòÿãàù ìîæå äà ñå íàïðàâè è ñ äúëãà ëåíòà.

1 è 2: Ôðåíñêèÿò ñàìîçàòÿãàù âúçåë ñå ïðàâè ëåñíî è ëåñíî ñå ðàçõëàáâà, êîãàòî íå å íàòîâàðåí. Èçïîëçâà ñå îáèêíîâåíî ïðè ñïàñèòåëíè îïåðàöèè, à ñúùî òàêà ïðè ñïóñêàíå íà ðàïåë.

Ïî äúëãè òóðîâå âòîðèÿò îò ñâðúçêàòà îáèêíîâåíî ñå èçêà÷âà ñ ïîìîùòà íà æóìàð. Ïî âðåìå íà èçêà÷âàíåòî âúæåòî ñå ñúáèðà è íàâèâà. Êàòåðà÷úò òðÿáâà äà å îñèãóðåí è çà äâàòà æóìàðà.

1 - 3: Êîãàòî èçïîëçâàòå îáèêíîâåí ñàìîçàòÿãàù âúçåë, íàïðàâåòå ãî òàêà, ÷å âúçåëúò, ñ êîéòî å âúðçàíî ïîìîùíîòî âúæåíöà, äà å äàëå÷ îò îñíîâíîòî âúæå, çà äà íå ïðèïëúçíå. Êîëêîòî ïî-òúíúê å ïðóñåêúò, òîëêîâà ïîâå÷å íàìîòêè ùå ñà âè íóæíè.

Ñúâåòè çà èçêà÷âàíå ïî âúæåòî: *Âèíàãè ïîìíåòå, ÷å îñíîâíîòî íàòîâàðâàíå òðÿáâà äà å íà êðàêàòà. Íå ñå îïèòâàéòå äà ñå èçäúðïâàòå ñàìî íà ðúöå. *Çàâúðçâàíåòî íà ìàëêà òåæåñò (ìàëêà ðàíè÷êà íàïðèìåð) çà äîëíèÿ êðàé íà âúæåòî, óëåñíÿâà ïðèäâèæâàíåòî íà ñàìîçàòÿãàùèòå âúçëè èëè ñàìîõâàòèòå íàãîðå. *Çàêà÷âàéòå ñå âèíàãè êîãàòî å âúçìîæíî, è çà äâàòà ñàìîõâàòà (çà âîäåùèÿ - òîçè, íà êîéòî å ïåäàëúò çà ñòúïâàíå - ñ ïðèìêà), çà äà ñòå îñèãóðåíè, àêî åäèíèÿò ïðèïëúçíå. *Àêî ñòå ñ òåæêà ðàíèöà, èëè ÿ èçäúðïàéòå, ñëåä êàòî ñòå ñå êà÷èëè, èëè ÿ ïðèêà÷åòå çà ñåäàëêàòà ñè ñ êàðàáèíåð. Îáðàòíî êàòåðåíå (îòêàòåðâàíå), âðúùàíå îò òóð Àêî íÿêîé òóð ñå îêàæå ïðåêàëåíî òðóäåí çà âúçìîæíîñòèòå âè èëè âðåìåòî íå ïîçâîëÿâà äà ãî èçêà÷èòå äîêðàé, ìîæå äà ñå íàëîæè äà ñå âúðíåòå ñ îáðàòíî êàòåðåíå èëè äà òðàâåðñèðàòå, îñîáåíî àêî íÿìà äîáðè âúçìîæíîñòè çà ðàïåë. Îòêàòåðâàíåòî ìîæå è òðÿáâà äà ñå èçâúðøâà â ñâðúçêà. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å ïúðâèÿò, êîéòî ñëèçà, îñòàâÿ îñèãóðîâêè ïî ïúòÿ ñè, êîèòî ñå ïðèáèðàò îò âòîðèÿ (èëè ïîñëåäíèÿ, àêî ñâðúçêàòà å îò ïîâå÷å îò äâàìà äóøè) òî÷íî êàêòî ïðè íîðìàëíîòî âîäåíå. Çà äà ñå óñêîðÿò íåùàòà, îáèêíîâåíî å ïî-ëåñíî äà ñå ñïóñíå ïúðâèÿò ñ âúæåòî, ïðåç êîåòî âðåìå òîé äà îñòàâÿ îñèãóðîâêèòå çà âòîðèÿ. Îáðàòíîòî êàòåðåíå ñå ïðàêòèêóâà ðÿäêî, íî ïðåäñòàâëÿâà îùå åäíî öåííî óìåíèå â êàòåðà÷íàòà ïðàêòèêà. Óïðàæíÿâàéòå ñå îò âðåìå íà âðåìå! Òðàâåðñèðàíå Çà äà ñå óñêîðÿò íåùàòà ïðè òðàâåðñ, êîãàòî ñâðúçêàòà ñå ñúñòîè îò ïîâå÷å îò äâàìà äóøè è òðàâåðñúò å ëåñåí, âòîðèÿò è òðåòèÿò (íî íå ïúðâèÿò è ïîñëåäíèÿò) ìîãàò äà ìèíàò ïàñàæà íà ïàðàïåò - ò. å. äà ñå ïðèäâèæâàò õîðèçîíòàëíî, îñèãóðÿâàéêè ñå ñ äâå ïðèìêè çà ôèêñèðàíîòî îò âîäà÷à âúæå. Òîâà ñúùî èì ïîçâîëÿâà äà ïðåìèíàâàò ïðåç îñèãóðîâêèòå, áåç äà ñå îòêà÷âàò, êàòî ïðåç öÿëîòî âðåìå îñòàâàò îñèãóðåíè çà âúæåòî. Ïîñëåäíèÿò êàòåðà÷ ñúáèðà îñèãóðîâêèòå êàêòî ïðè íîðìàëíîòî êàòåðåíå â ñâðúçêà.

Ïðèäâèæâàíå íà ñâðúçêà îò íÿêîëêî ÷îâåêà ïî ëåñåí òðàâåðñ â ïîìîùòà íà ôèêñèðàíî âúæå. Êàòåðà÷èòå ñà îñèãóðåíè çà ïàðàïåòà ñ ïîìîùòà íà äâå ïðèìêè, êîåòî èì ïîçâîëÿâà äà ïðåìèíàâàò ïðåç ìåæäèííèòå îñèãóðîâêè, áåç äà ñå îòêà÷âàò íàïúëíî. Íà òàçè ñíèìêà, îòäÿñíî âå÷å ìîãàò äà ñòúïÿò íà “òâúðäà” çåìÿ.

Äåéñòâèÿ ïðè àâàðèéíè ñèòóàöèè Äîðè ïðè íàé-äîáðàòà ïîäãîòîâêà êàòåðåíåòî êðèå ðèñêîâå. Âñÿêà àâàðèéíà ñèòóàöèÿ å óíèêàëíà è îáèêíîâåíî çà áëàãîïîëó÷íîòî íè ñïðàâÿíå ñ íåÿ ñà íè íåîáõîäèìè êàêòî òðåíèðîâêà è îïèò, òàêà è íåìàëêî èìïðîâèçàöèÿ. “Áëîêèðàíå” íà âòîðèÿ Â åäèí èëè äðóã ñëó÷àé ÷îâåê ìîæå äà ñå ñáëúñêà ñúñ ñèòóàöèÿ, êîãàòî âòîðèÿò ïðîñòî íå ìîæå äà ïðîäúëæè íàãîðå. Òîâà ìîæå äà ñå äúëæè êàêòî íà ïñèõîëîãè÷åñêà, òàêà è íà ôèçè÷åñêà íåâúçìîæíîñò äà ñå ïðåìèíå îïðåäåëåí ïàñàæ. Ïðåä íàñ ñúùåñòâóâàò íÿêîëêî âúçìîæíîñòè: *Äà èçäúðïàìå ïàðòíüîðà ñ âúæåòî - èçîáùî íå å òîëêîâà ëåñíî, êîëêîòî çâó÷è! *Äà ìó îáÿñíèì ñòúïêà ïî ñòúïêà êàê äà ïðåìèíå òðóäíèÿ ïàñàæ. *Äà ãî ôèêñèðàìå çäðàâî è äà ñå ñïóñíåì íà ðàïåë, çà äà ìó ïîìîãíåì. *Äà ñå îòêàæåì îò òóðà è äà ñëåçåì.

Ïàäíàë è ðàíåí âîäà÷ Àêî âîäà÷úò å ïàäíàë è âèñè ïîä íàñ, ìîæåì äà ãî ôèêñèðàìå è äà ñå ñïóñíåì ïðè íåãî, çà äà ìó ïîìîãíåì. Àêî å ïàäíàë è âèñè íàä íàñ, ìîæåì äà ñå èçêà÷èì ïî âúæåòî, íà êîåòî ñìå ãî îñèãóðÿâàëè, ñ ïîìîùòà íà ñàìîçàòÿãàù âúçåë. Ìîæåì èëè äà ñå êà÷èì äèðåêòíî ïðè íåãî, èëè äî òî÷êàòà, íà êîÿòî âèñè, è îòòàì äà ñå ñïóñíåì äî íåãî. Ñëåä òîâà ìîæå äà ñå íàëîæè äà ñå ñïóñíåì íà ðàïåë èëè äà ñïóñíåì ïîñòðàäàëèÿ íà ãîðíà îñèãóðîâêà äî çåìÿòà èëè äî íÿêîÿ ñòàáèëíà ïëîùàäêà. Ìíîãî å ïî-ëåñíî äà ñïóñêàìå íÿêîãî, îòêîëêîòî äà ãî èçòåãëÿìå íàãîðå - äîðè íàä íàñ äà èìà ñàìî åäíî âúæå, à äà ñìå èçêà÷èëè äåñåò! Êàêâîòî è äà ñå ñëó÷è, íå èçïàäàéòå â ïàíèêà è íå äåéñòâàéòå ïðèáúðçàíî. Àêî ÷óâñòâàòå, ÷å íå ìîæåòå äà ñå ñïðàâèòå ñúñ ñèòóàöèÿòà, îïèòàéòå äà ïðèâëå÷åòå âíèìàíèåòî íà îêîëíèòå êàòåðà÷è èëè ïðîñòî èç÷àêàéòå ñïàñèòåëèòå, êàòî îêàæåòå íà ïîñòðàäàëèÿ ïúðâà ïîìîù.

Íàïóñêàíå íà ñèñòåìàòà Íà îñèãóðÿâàùèÿ èëè íà âîäà÷à ìîæå äà ìó ñå íàëîæè äà íàïóñíå ñèñòåìàòà íà îñèãóðÿâàíå, çà äà ïîìîãíå íà èçïàäíàëèÿ â áåäà ïàðòíüîð. *Çàêëþ÷åòå ïðîòðèâàùîòî ñúîðúæåíèå, êàêòî å îïèñàíî â óêàçàíèÿòà ìó çà ïîëçâàíå (1). *Íàïðàâåòå ñàìîçàòÿãàù âúçåë èëè ïðèêðåïåòå ñàìîõâàò çà âúæåòî íà ïîñòðàäàëèÿ (íàé-ïîäõîäÿù å ôðåíñêèÿò ñàìîçàòÿãàù, çàùîòî ñëåä òîâà ìîæå áúðçî äà ñå ðàçâúðæå) (2). *Ïðèêà÷åòå ïðóñåêà èëè ñàìîõâàòà êúì îñèãóðîâêèòå íà ïëîùàäêàòà ñ ïîìîùòà íà ïðèìêà èëè íà îñíîâíîòî âúæå (3). Àêî èçïîëçâàòå âúæåòî, íàïðàâåòå ñìåòêà, äàëè òîçè êðàé íÿìà äà âè ïîòðÿáâà. Íå ñå êîëåáàéòå äà îòðåæåòå ÷àñò îò íåãî, àêî ñå íàëàãà. *Çàâúðæåòå ñâîáîäíîòî âúæå ñúñ ñòðåìå (4) çà îñèãóðîâêèòå íà ïëîùàäêàòà. Òðÿáâà äà èìà äîñòàòú÷íî êîðåì, çà äà íå ñå çàòåãíå ïðè îòïóñêàíå òåæåñòòà âúðõó ñàìîçàòÿãàùèÿ âúçåë. *Áàâíî îòïóñíåòå îñèãóðÿâàùàòà ðúêà è ïðåõâúðëåòå íàòîâàðâàíåòî âúðõó ñàìîçàòÿãàùèÿ âúçåë, ïðîâåðåòå äàëè äúðæè äîáðå. *Ñåãà ìîæåòå äà ïóñíåòå îñèãóðîâêàòà è äà èçëåçåòå îò ñèñòåìàòà. Òàêà ñòå îñâîáîäèëè ÷àñò îò âúæåòî è ìîæåòå äà ñå ñïóñíåòå ïî íåãî äî ïîñòðàäàëèÿ èëè äà îðãàíèçèðàòå ñèñòåìà çà èçâëè÷àíå èëè ñïóñêàíå.

Îñíîâíè ïîçíàíèÿ çà ïúðâà ïîìîù Ðîëÿòà íà ïúðâàòà ïîìîù å äà çàïàçè æèâîòà íà ïîñòðàäàëèÿ, äà ïðåäîòâðàòè ïîñëåäâàùè íàðàíÿâàíèÿ è êîíòóçèè è äà ñïîìîãíå çà âúçñòàíîâÿâàíåòî ìó. Çàïîìíåòå ñëåäíèòå ïðàâèëà: *Ñâîáîäíè äèõàòåëíèòå ïúòèùà. Èìà ëè òðàâìà íà âðàòà èëè íåùî, êîåòî äà çàïóøâà óñòàòà èëè íîñà? Øóìíîòî äèøàíå îáèêíîâåíî ïîêàçâà, ÷å äèõàòåëíèòå ïúòèùà íå ñà ñâîáîäíè. Îòñòðàíåòå ïðè÷èíèòå çà òîâà çàïóøâàíå âíèìàòåëíî, àêî å âúçìîæíî, ñ ïðúñò (íå ñ òâúðä ïðåäìåò). *Äèøàíå. Äâèæàò ëè ñå íîðìàëíî ãúðäèòå, óñåùàòå ëè äâèæåíèå íà âúçäóõà ïðåä óñòàòà? Àêî ïîñòðàäàëèÿò íå äèøà, îïèòàéòå èçêóñòâåíî äèøàíå, ñòèãà äà ìîæåòå äà ãî íàïðàâèòå, áåç äà çàñòðàøèòå ñîáñòâåíèÿ ñè èëè íåãîâèÿ æèâîò. *Êðúâîîáðàùåíèå. Íàïèïâàòå ëè ïóëñ íà âðàòà? Àêî ñúðöåòî å ñïðÿëî, íàëàãà ñå äà íàïðàâèòå ñúðäå÷åí ìàñàæ. *Ñòåïåíè íà áåçñúçíàíèå. Â ñúçíàíèå ëè å ïîñòðàäàëèÿò, ðåàãèðà ëè, ñïîñîáåí ëè å äà ãîâîðè? Ìîæå äà ñå íàëîæè äà ïðåäïðèåìåòå è äðóãè ìåðêè: *Ïðîâåðåòå çà êðúâîòå÷åíèå. Îïèòàéòå äà ñïðåòå êðúâòà èëè ñ ïðÿêî íàòèñêàíå íà àðòåðèè, èëè ñ ïîìîùòà íà òóðíèêåò (èçïîëçâàéòå ãî ñàìî â êðàåí ñëó÷àé). *Ïðîâåðåòå çà òðàâìè íà ãëàâàòà, âðàòà è ãðúáíàêà - íå ìåñòåòå ïîñòðàäàëèÿ, äîêàòî íå ñå óâåðèòå, ÷å òàêèâà íÿìà. Ìîæå äà ñå íàëîæè äà ãî îáåçäâèæèòå. *Àêî íÿìà òðàâìè íà ãðúáíàêà è âðàòà, ïîñòàâåòå ïîñòðàäàëèÿ â ïîêàçàíàòà ïî-äîëó ïîçà çà âúçñòàíîâÿâàíå. Äðóãè íåùà, êàòî ïî-óäîáíî ïîëîæåíèå íà òÿëîòî íà ïîñòðàäàëèÿ, øîê, èçìðúçâàíå, ñ÷óïåíè êðàéíèöè, ìàëêè êðúâîèçëèâè è ò. í., òðÿáâà äà îñòàíàò íà çàäåí ïëàí ñëåä ïîñåðèîçíèòå òðàâìè. Íå ïîçâîëÿâàéòå ñëàáîòî êðúâîòå÷åíèå îò íÿêîÿ íåçíà÷èòåëíà ðàíà äà îòâëå÷å âíèìàíèåòî âè îò îñíîâíèòå ïîðàæåíèÿ. Øèíèðàíåòî íà ñ÷óïåíèòå êðàéíèöè (àêî ñå èçâúðøè ìíîãî âíèìàòåëíî) ìîæå äà ïðåäîòâðàòè ïîñëåäâàùî óâðåæäàíå íà êðúâîíîñíèòå ñúäîâå è íåðâèòå. Àêî ñå ñúìíÿâàòå, èç÷àêàéòå! Ëîøî âðåìå, çàãóáâàíå, ïîñòðàäàë, çàìðúêâàíå - äàëè äà ðèñêóâàìå, èëè äà èç÷àêàìå ñïàñèòåëèòå? Íÿìà åäíîçíà÷åí îòãîâîð; ïðè ðàçëè÷íè óñëîâèÿ, ïðàâèëíèÿò èçáîð å ðàçëè÷åí. Îáùî âçåòî èç÷àêâàíåòî å çà ïðåäïî÷èòàíå. Ìîæåì äà ñå ñòîïëèì, êàòî ñå ïúõíåì â ðàíèöèòå, êàòî ñå óâèåì âúâ âúæåòî èëè ïðîñòî ñå äîëåïèì åäèí äî äðóã. Ìàëêà ðàíè÷êà ñ íÿêîå øîêîëàä÷å, áóòèëêà âîäà, ôåíåð÷å, äúæäîáðàí è àïòå÷êà ìîæå äà âè ïîìîãíå äà èçáåãíåòå íÿêîÿ òðàãåäèÿ èëè íåóäîáíî ïðåíîùóâàíå! Â ïîçèöèÿòà çà âúçñòàíîâÿâàíå ïîñòðàäàëèÿò âèíàãè èìà ñâîáîäåí äèõàòåëåí ïúò, íå ìîæå äà ñå èçòúðêàëÿ îò ïëîùàäêàòà è âñè÷êè ñòîìàøíè ñåêðåòè è ñëþíêàòà ìîãàò äà ñå îòòåêàò, áåç äà çàïóøàò óñòàòà ìó.

Êàê äà òðåíèðàìå? Çà íàé-äîáðèòå êàòåðåíåòî, êàêòî ìíîãî äðóãè ñïîðòîâå, ïðåòúðïÿ îãðîìíè ïðîìåíè â òå÷åíèå íà âðåìåòî. Ñúñòåçàíèÿòà ïî ñïîðòíî êàòåðåíå è ñâúðçàíîòî ñ òÿõ ñïîíñîðñòâî, êàêòî è ñïîíñîðñòâîòî çà ïðåìèåðíè èçêà÷âàíèÿ, íàêàðàõà êàòåðà÷èòå äà ïðèåìàò ñïîðòà ñè íà ñåðèîçíî. Òîâà ãè êàðà è äà òðåíèðàò óñèëåíî. Äîðè äà íå ñå ñòðåìèòå äà ñòàíåòå íàé-âåëèêèÿ êàòåðà÷ èëè àëïèíèñò íà ñâåòà, òðåíèðîâêèòå è ïîääúðæàíåòî íà äîáðà ôîðìà ùå äîïðèíåñàò çà ïî-ãîëÿìîòî âè óäîâîëñòâèå îò òîçè ñïîðò. Êîëêîòî ïîâå÷å ñå êàòåðèòå, òîëêîâà ïîâå÷å îïèò òðóïàòå. Ñ óñèëåíîòî òðåíèðàíå îáà÷å ñå ïîÿâÿâàò è ñâúðçàíèòå ñ íåãî êîíòóçèè. Òå ìîãàò äà áúäàò èçáåãíàòè, àêî ñè ñúñòàâèì ïðàâèëåí ðåæèì, ñúîáðàçåí ñ èíäèâèäóàëíèòå íè íóæäè è âúçìîæíîñòè. Çà îíåçè, êîèòî èñêàò äà ñå òðåíèðàò ñåðèîçíî è äà ñè ðàçðàáîòÿò åôåêòèâíà ïðîãðàìà, èìà äîñòà êíèãè, ïðåäëàãàùè ïðîôåñèîíàëåí, íàó÷åí ïîäõîä êúì êàòåðåíåòî.

Öåëåíàñî÷åíî òðåíèðàíå Íà÷èíàåùèòå ÷åñòî ñå èíòåðåñóâàò êàêúâ òèï òðåíèðîâêà å íàé-äîáðà çà êàòåðà÷à. Âîëôãàíã Ãþëèõ, åäèí îò íàé-äîáðèòå êàòåðà÷è â ñâåòà, êàçâà ñëåäíîòî: “Íàé-äîáðàòà òðåíèðîâêà çà êàòåðåíåòî å ñàìîòî êàòåðåíå.” Òîâà âåðîÿòíî å òàêà, íî ïîâå÷åòî îò íàñ íå ìîãàò äà õîäÿò íà ñêàëèòå ïî òðè èëè ÷åòèðè äíè ñåäìè÷íî; íàëàãà ñå äà ñè òúðñèì çàìåñòèòåëè â ëèöåòî íà èçêóñòâåíè ñòåíè è áëèçêè áîëäúðè.

Ïðèíöèïúò íà íàé-ñëàáîòî çâåíî Ìíîãî ôàêòîðè ñïîñîáñòâàò èçãðàæäàíåòî íà äîáðèÿ êàòåðà÷ - ñèëà íà ïðúñòèòå, äîáðî óìåíèå äà ñòúïâàø, ãúâêàâîñò, èçäðúæëèâîñò, ñèëà, ïñèõè÷åñêà ïîäãîòâåíîñò, äîáðà åêèïèðîâêà. È ïàê Ãþëèõ å èçðàçèë âñè÷êî òîâà ñ äóìè. Ïî÷òè îáëÿí â ñúëçè ñëåä íÿêîëêî íåóñïåøíè îïèòà íà åäèí òóð âúâ Âåðäîí, Ôðàíöèÿ, òîé èçñòåíàë: “Êàòåðåíåòî å ñëîæíà ðàáîòà!” Òúêìî áèë ñòèãíàë äî èçâîäà, ÷å å õâúðëèë ïðåêàëåíî ìíîãî âðåìå â òðåíèðàíå çà ñèëà, à âñúùíîñò å èìàë íóæäà îò ïîâå÷å ãúâêàâîñò è áàëàíñ. Ìíîãî ÷åñòî êàòåðà÷èòå íå îáðúùàò âíèìàíèå íà íàé-ñëàáàòà ñè ñòðàíà, ïðåäïî÷èòàò äà òðåíèðàò çà ñèëà. Òîâà íå ñïîìàãà ñúùåñòâåíî çà ïîäîáðÿâàíåòî íà êàòåðåíåòî èì. Áîëäúð êàòåðåíåòî å èäåàëåí íà÷èí êàêòî çà ïîääúðæàíå íà êàòåðà÷íàòà ôîðìà, òàêà è çà óñúâúðøåíñòâàíå íà òåõíèêàòà. Òî ïîçâîëÿâà äà ïîïðàâÿìå ãðåøêèòå ñè âåäíàãà, îñâåí òîâà òóê íÿìà íóæäà äà ìèñëèì è çà èíâåíòàðà. Áîëäúðèòå ìîãàò äà áúäàò ñ íàé-ðàçëè÷íà âèñî÷èíà.

Ôðàíñîà Ëüîãðàí äåìîíñòðèðà ëåãåíäàðíàòà ñè òåõíèêà íà åäíî ñâåòîâíî ñúñòåçàíèå ïî ñïîðòíî êàòåðåíå, íàé-âèñîêàòà öåë çà ìíîãî êàòåðà÷è. Ëüîãðàí äúëæè óñïåõà ñè íà óñèëåíî òðåíèðàíå.

Îïèòàéòå äà îïðåäåëèòå â êîÿ íàñîêà òðÿáâà äà òðåíèðàòå íàé-ìíîãî è ñå ñúñðåäîòî÷åòå âúðõó íåÿ. Àêî ïîäîáðèòå ïîñòèæåíèÿòà ñè â åäíà îáëàñò, çíà÷è ùå ñå íàëîæè äà õâúðëèòå ïîâå÷å óñèëèÿ â äðóãà è êàðòèíàòà ùå ñå ïðîìåíè. Ïðàâèëíîòî òðåíèðàíå èçèñêâà âíèìàòåëíî ñàìîíàáëþäåíèå è ïðàâèëíà ïðåöåíêà. Äà îïðåäåëèòå, äà ïðèçíàåòå è äà ñëåäèòå íàé-ñèëíèòå è íàé-ñëàáèòå ñè ñòðàíè, òîâà ñèãóðíî å íàé-òðóäíîòî â ïîñòîÿííèÿ ñòðåìåæ çà óñúâúðøåíñòâàíå. Ñ ïîñòîÿííè òðåíèðîâêè ñèëíèòå âè ñòðàíè ùå ïðîäúëæàâàò äà âè ïîìàãàò, à ñëàáèòå, ïîñòåïåííî ùå ñå ïðåâúðíàò â ñèëíè. Íåïðåêúñíàòî òðåíèðàíå Íÿìà ñúìíåíèå, ÷å òðåíèðîâêèòå âè ùå äîâåäàò äî çàÿêâàíåòî íà òåçè ÷àñòè íà òÿëîòî, êîèòî ñå ïîäëàãàò íà íàé-ãîëÿìî íàòîâàðâàíå - íî êîè ñà òåçè ÷àñòè? Ïðåäè äà êàæåòå: “Ðúöåòå”, ïîìèñëåòå âíèìàòåëíî - áóêâàëíî âñÿêî ìóñêóëíî âëàêíî è ñóõîæèëèå, îò ïðúñòèòå íà êðàêàòà äî òåçè íà ðúöåòå, îò ñåäàëèùåòî äî âðàòà, ó÷àñòâàò â êàòåðåíåòî. Äà òðåíèðàø ñàìî îòäåëíà ãðóïà ìóñêóëè, áåç äà îáðúùàø âíèìàíèå íà îñòàíàëèòå, âîäè äî êîíòóçèè è íåóñïåõ - öÿëîòî òÿëî òðÿáâà äà ñå óïðàæíÿâà õàðìîíè÷íî. Ñèëíèÿò íàòèñê, òðÿáâà äà ñå êîìïåíñèðà ñúñ ñúùî òîëêîâà ñèëåí ïðîòèâîíàòèñê. Ñìåñåíîòî òðåíèðàíå ñå îêàçâà ïîëåçíî ïðè ïîâå÷åòî ñïîðòîâå - è êàòåðåíåòî íå ïðàâè èçêëþ÷åíèå. Òè÷àíå, êîëîåçäåíå, ïëóâàíå, àåðîáèêà, òóðèçúì è äðóãè ïîäîáíè, âñè÷êè ïîäïîìàãàò ïîääúðæàíåòî íà îáùàòà ôèçè÷åñêà ôîðìà íà òÿëîòî. Ñïîðòîâå êàòî äæóäî, ñïîðòíà ãèìíàñòèêà è òàíöè ñïîìàãàò çà ðàçâèòèåòî íà ãúâêàâîñòòà íà òÿëîòî. Óìåðåíîòî òðåíèðàíå â çàëàòà çà áîäèáèëäèíã ìîæå äà ïîìîãíå çà çàÿêâàíåòî íà îïðåäåëåíè ìóñêóëíè ãðóïè è ïðîòèâíî íà îáùîòî ìíåíèå, íå âèíàãè âîäè äî ïðåâðúùàíåòî âè â ãîëÿìà, íåïîõâàòíà ãîðèëà! Ñ êîìáèíèðàíåòî íà âñè÷êè òåçè äåéíîñòè ÷îâåê ìîæå äà ñå èçãðàäè êàòî õàðìîíè÷íî ðàçâèòà “ìàøèíà çà êàòåðåíå”. Ïî÷èâêà è ðåëàêñàöèÿ Íàòîâàðåíèòå äî êðàåí ïðåäåë ìóñêóëè ñå íóæäàÿò îò ïîíå 48 ÷àñà ïî÷èâêà, çà äà ñå âúçñòàíîâÿò íàïúëíî. Çàòîâà, àêî òðåíèðàòå åäèí äåí äî ïúëíî èçòîùåíèå, íà äðóãèÿ íÿìà äà ïîñòèãíåòå íèêàêúâ ïîëîæèòåëåí åôåêò. Âïèñâàíåòî íà òðåíèðîâêèòå â åæåäíåâíèÿ æèâîò, êàêòî è ðàçáèðàíåòî íà íóæäàòà îò ïî÷èâêà ìåæäó îòäåëíèòå òðåíèðîâêè è ìåæäó ñåðèèòå îò òðåíèðîâêè, å ìíîãî âàæíî.

Òè÷àíåòî ìîæå äà èçãëåæäà ñòðàíåí íà÷èí íà òðåíèðàíå çà êàòåðåíå, íî òî ïîäîáðÿâà îáùîòî ôèçè÷åñêî ñúñòîÿíèå íà ìóñêóëèòå è ñóõîæèëèÿòà.

Äà ðàçáåðåì êàêâî ïîñòèãàìå ñ òðåíèðîâêèòå ×îâåøêîòî òÿëî ïðåäñòàâëÿâà âèñîêî åôåêòèâíà áèîëîãè÷åñêà ìàøèíà. Êàòî âñÿêà ìàøèíà òî ñå íóæäàå îò åíåðãèÿ, ïðîèçâåæäà îòïàäíè ïðîäóêòè è èìà çàùèòíè ìåõàíèçìè, êîèòî ãî ïðåäïàçâàò îò èçíîñâàíå. Åôåêòèâíîñòòà ìó ìîæå äà áúäå ïîäîáðåíà äî îïðåäåëåíà òî÷êà è ñúùî êàêòî ïðè ìàøèíèòå, òî ìîæå äà áúäå ïîâðåäåíî ïðè íåïðàâèëíà èëè ïðåêàëåíî óñèëåíà óïîòðåáà. Âñåêè ÷îâåê èìà îïðåäåëåíè, ãåíåòè÷åñêè çàëîæåíè, ôîðìà è òèï íà òÿëîòî è òîâà íÿìà êàê äà ñå ïðîìåíè. Ãåíåòè÷íèÿò ôàêòîð ïðåäîïðåäåëÿ ÷åðòè êàòî îòíîñèòåëíîòî òåãëî íà êîñòèòå, âèñî÷èíàòà, ñêëîííîñòòà êúì íàòðóïâàíå íà òåëåñíà òëúñòèíà, ñòðóêòóðàòà íà ìóñêóëèòå, çäðàâèíàòà íà ñóõîæèëèÿòà è äîðè ïñèõîëîãè÷åñêàòà íàãëàñà çà êàòåðåíå. Íàéëåñíèòå ïðîìåíè, êîèòî ìîæåì äà èçâúðøèì ñ òÿëîòî ñè ñà ñâúðçàíè ñ òåãëîòî (áàëàíñèðàíà äèåòà) è ñúñ çàÿêâàíåòî íà ìóñêóëèòå è ñóõîæèëèÿòà â ãåíåòè÷íî ïðåäîïðåäåëåíèòå ãðàíèöè - êîèòî âñúùíîñò ñà äîñòà ïî-øèðîêè, îòêîëêîòî ñè ïðåäñòàâÿìå.

Òðåíèðàíå çà ñèëà è èçäðúæëèâîñò Ìóñêóëèòå ñå ñúñòîÿò îò ñíîï÷åòà âëàêíà, ñâúðçàíè ñ ëèãàìåíòèòå è ñóõîæèëèÿòà. Âñÿêî ìóñêóëíî âëàêíî ñå àêòèâèðà îò îòäåëåí íåðâ. Ìóñêóëíèòå âëàêíà ìîãàò äà áúäàò àêòèâíè è íåàêòèâíè - íå ìîæå äà èìà ïîëóàêòèâíî èëè ïîëóíàòîâàðåíî ìóñêóëíî âëàêíî - òî èëè ñå ñúêðàùàâà, èëè íå. Ìíîãî âàæíî å ñúùî îòïóñêàíåòî è âúçñòàíîâÿâàíåòî íà ìóñêóëíîòî âëàêíî, êîåòî âêëþ÷âà ñëîæíè õèìè÷åñêè è ôèçè÷åñêè ïðîìåíè. Òîâà ïúê çàâèñè îò ôèçèîëîãè÷íîòî ñúñòîÿíèå íà ìóñêóëà, êîåòî ìîæå äà áúäå ïîäîáðåíî ÷ðåç òðåíèðîâêè. Óâåëè÷àâàíåòî íà ñèëàòà íà ìóñêóëèòå ñå ïîñòèãà ïî äâà íà÷èíà: *×ðåç íàðàñòâàíå íà ìóñêóëíèòå âëàêíà íà äåáåëèíà. *×ðåç âêëþ÷âàíå íà ïîâå÷å îòäåëíè ìóñêóëíè âëàêíà â ïðîöåñà íà ñúêðàùåíèå. Óâåëè÷àâàíåòî åôåêòèâíîñòòà íà ìóñêóëà (ñúêðàùàâàíå âðåìåòî çà âúçñòàíîâÿâàíå) ñå ïîñòèãà ÷ðåç: *Ïîäîáðÿâàíå êàïèëÿðíàòà ìðåæà íà ìóñêóëà, êîåòî ñïîìàãà çà îòäåëÿíå îòïàäíèòå ïðîäóêòè, ïðå÷åùè íà âëàêíîòî äà ñå âúçñòàíîâè. *Óâåëè÷àâàíå áðîÿ íà ìèòîõîíäðèèòå (“åíåðãèéíèòå öåíòðàëè” íà êëåòêàòà), êîíöåíòðàöèÿòà íà íåîáõîäèìèòå åíçèìè è çàïàñèòå îò åíåðãèÿ (ãëèêîãåíà) â ìóñêóëíîòî âëàêíî, êîåòî ñïîìàãà çà ïî-áúðçîòî ðåàêòèâèðàíå. *Óâåëè÷àâàíå àåðîáíèòå ïðîöåñè, ïðè êîèòî, â ïðèñúñòâèåòî íà êèñëîðîä, ìóñêóëèòå ðàçãðàæäàò ïî-åôåêòèâíî õðàíèòåëíèòå âåùåñòâà è ñå èçáÿãâà íàòðóïâàíåòî íà ñòðàíè÷íè ïðîäóêòè (êàòî ìëå÷íà êèñåëèíà). Àëòåðíàòèâàòà å àíàåðîáíîòî ðàçãðàæäàíå, ïðè êîåòî ìóñêóëúò íÿìà äîñòàòú÷íî êèñëîðîä, çà äà èçïîëçâà ïúëíîöåííî åíåðãèÿòà íà õðàíèòåëíèòå âåùåñòâà. Òîçè ïðîöåñ å ïî-ìàëêî åôåêòèâåí è ïðè íåãî ñå îòäåëÿò òîêñè÷íè ñòðàíè÷íè ïðîäóêòè, êàòî ìëå÷íàòà êèñåëèíà, êîèòî ìîãàò äà áúäàò îòñòðàíåíè ñàìî â ïðèñúñòâèåòî íà êèñëîðîä. Ìëå÷íàòà êèñåëèíà ïðè÷èíÿâà èçòðúïâàíå íà ìóñêóëèòå, êîåòî êàòåðà÷èòå íàðè÷àò “èçïîìïâàíå” - êîãàòî ìóñêóëèòå ïðîñòî îòêàçâàò äà ðàáîòÿò! Ïîäîáðÿâàíå ôóíêöèÿòà íà ìóñêóëíèòå âëàêíà, êàêòî ïî îòíîøåíèå íà ñèëàòà, òàêà è íà åôåêòèâíîñòòà, ñå ïîñòèãà â îòãîâîð íà íàòîâàðâàíåòî ïðè òðåíèðîâêèòå. Ðåäîâíîòî èçïîëçâàíå íà îïðåäåëåíà ìóñêóëíà ãðóïà âîäè äî àäàïòàöèÿ - ìóñêóëíèòå âëàêíà íàðàñòâàò íà äåáåëèíà (íå íà áðîé) è/èëè (â çàâèñèìîñò îò âèäà íà íàòîâàðâàíåòî) óâåëè÷àâàò êîëè÷åñòâîòî íà ãëèêîãåíà è êëþ÷îâèòå åíçèìè çà ðàçãðàæäàíåòî ìó. Êðúâîîáðàùåíèåòî íà ìóñêóëà ñå ïîäîáðÿâà. Ïðîöåñúò íà òðåíèðîâêà îòíåìà âðåìå - ñåäìèöè; íåîáõîäèìî å ïîñòîÿíñòâî, çà äà ñå ïîëó÷àò ðåçóëòàòè. Ìíîãî å âàæíî òÿëîòî äà ñå íàòîâàðâà ïî ïðàâèëíèÿ íà÷èí: çà ñèëà òðÿáâà äà ñå ïîñòèãíå ìàêñèìàëíî âêëþ÷âàíå íà âñè÷êè ìóñêóëíè âëàêíà â ïðîöåñà íà ñúêðàùåíèå; çà èçäðúæëèâîñò - ìàêñèìàëíà åôåêòèâíîñò. Ðàçìåðúò íà ìóñêóëèòå íå å ìÿðêà çà òÿõíàòà åôåêòèâíîñò. Èíòåðåñíî å äà ñå çíàå, ÷å êîãàòî ìóñêóëúò óâåëè÷è äâà ïúòè äåáåëèíàòà ñè, åôåêòèâíîñòòà ìó ñå ïîâèøàâà ñàìî ñ 50 60 %, òàêà ÷å ãîëåìèòå ìóñêóëè íå âèíàãè ñà íàé-ÿêè. Âêëþ÷âàíåòî íà ïî-ãîëÿìà ÷àñò âëàêíà â ñúêðàùåíèåòî å ïî-âàæíî â ñëó÷àÿ - è òî å ãåíåòè÷åñêè ïðåäîïðåäåëåíî. Òóê îò çíà÷åíèå å è ñàìàòà ìàñà íà òÿëîòî: ñèëàòà çàâèñè îò òåæåñòòà, êîÿòî òðÿáâà äà ïðåìåñòâàìå íàãîðå ïî ñêàëàòà - òàêà ÷å ïî-ëåêèòå êàòåðà÷è ÷åñòî ñå ïðèäâèæâàò ïî-ëåñíî îò ÿêèòå, ìóñêóëåñòè “ìîì÷åíöà”. Òîâà ìîæå, ðàçáèðà ñå, äà ñå ïðîìåíè ïðè äúëãè àëïèéñêè èçêà÷âàíèÿ èëè ïðè òóðîâå, êîèòî èçèñêâàò ïðîñòî “ãðóáà” ñèëà.

Ðåäîâíîòî èçïîëçâàíå íà îïðåäåëåíà ìóñêóëíà ãðóïà âîäè äî àäàïòàöèÿ, ïîãîëÿìà åôåêòèâíîñò íà êàòåðåíåòî.

Íå ïî-ìàëêî âàæíî å åôåêòèâíîòî èçïîëçâàíå íà ìóñêóëèòå - ò. å. ïðàâèëíàòà êîîðäèíàöèÿ íà îòäåëíèòå ãðóïè. Íèêîå äâèæåíèå íà òÿëîòî íå å ðåçóëòàò îò ñúêðàùåíèåòî ñàìî íà åäèí ìóñêóë, òî îáèêíîâåíî âêëþ÷âà äåñåòêè ìóñêóëíè ãðóïè. Êîîðäèíèðàíîòî èì èçïîëçâàíå å åäíà îò îñíîâíèòå öåëè íà òðåíèðîâêèòå - äà îòðàáîòèì ïîñëåäîâàòåëíèòå äâèæåíèÿ, êîèòî íè ïîçâîëÿâàò ïëàâíî êàòåðåíå è åôåêòèâíî èçïîëçâàíå íà åíåðãèÿòà; äà ñå íàó÷èì äà âêëþ÷âàìå ñàìî íåîáõîäèìèÿ áðîé ìóñêóëè, äà ïåñòèì ñèëè è äà ïîñòèãíåì äîáúð áàëàíñ. Òîçè ïðîöåñ ñå íàðè÷à èçãðàæäàíå íà åíãðàìè.

Åíãðàìè Äà âçåìåì íàïðèìåð êàðàíåòî íà êîëåëî - ÷îâåê íÿìà íóæäà äà ñå çàìèñëÿ êàêâî äâèæåíèå òðÿáâà äà íàïðàâè â ñëåäâàùèÿ ìîìåíò, íàëè? Òîâà å, çàùîòî ñòå ñè èçãðàäèëè åíãðàìè çà êàðàíå íà êîëåëî, ò. å. îðãàíèçìúò âè å çàïîìíèë ïîñëåäîâàòåëíîñòòà îò äâèæåíèÿ è çà äà ãè èçâúðøâàòå, íå ñå íàëàãà äà ñå çàìèñëÿòå. Ïî ïîäîáåí íà÷èí òðåíèðîâêèòå çà êàòåðåíå ùå âè ïîìîãíàò äà ñè èçãðàäèòå åíãðàìè çà êàòåðåíå, êîèòî ùå âè ïîçâîëÿò äà èçâúðøâàòå ãîëÿì íàáîð äâèæåíèÿ ïî÷òè àâòîìàòè÷íî. Ùå âè áúäå äîñòàòú÷íî ñúâñåì ìàëêî íàãàæäàíå êúì îïðåäåëåíàòà ñèòóàöèÿ.

Ðîëÿòà íà ïñèõèêàòà Íÿìà äà å ãðåøíî, àêî êàæåì, ÷å 75% îò ïàäàíèÿòà â êàòåðåíåòî ñå äúëæàò íà ïñèõîëîãè÷åñêèÿ ôàêòîð, íå íà ëèïñàòà íà ôèçè÷åñêà ïîäãîòîâêà. Ñòèëúò íà êàòåðåíå å êîìáèíàöèÿ îò íåèçìåííîòî (êàòî ñêàëíèòå ôîðìè è òåãëîòî íà èíâåíòàðà) è ïðîìåíëèâîòî (ôèçè÷åñêîòî è ïñèõè÷åñêîòî ñúñòîÿíèå íà êàòåðà÷à). Âñåêè îò íàñ ìîæå äà ñè ñïîìíè çà äíè, êîãàòî âñè÷êî ïðîñòî å “òåêëî îò ñàìî ñåáå ñè” - êîãàòî å áèëî íåâúçìîæíî äà ñáúðêàø. Òîâà å èäåàëíîòî ïñèõîëîãè÷åñêî ñúñòîÿíèå íà êàòåðåíå - ÷îâåê å óâåðåí âúâ âúçìîæíîñòèòå ñè, îñâîáîäèë ñå å îò ñòðàõîâåòå è ñúìíåíèÿòà.Êàòåðåíåòî å ïëîä íà ñúâìåñòíèòå óñèëèÿ íà åäíà îñîáåíà “òðîèöà” - óìà (ïñèõèêàòà), àâòîíîìíàòà (âåãåòàòèâíàòà) íåðâíà ñèñòåìà (êîíòðîëèðàùà äèøàíå, õðàíîñìèëàíå, ñúðäå÷íèÿ ðèòúì, òåðìîðåãóëàöèÿòà) è ìîòîðíàòà íåðâíà ñèñòåìà (êîíòðîëèðàùà äâèãàòåëíèòå ìóñêóëè). Òåçè òðè ñèñòåìè âçàèìîäåéñòâàò, íåçàâèñèìî äàëè ãî æåëàåì, èëè íå.

Ïî-ëåêèòå êàòåðà÷è ìîæå áè ùå ñå ñïðàâÿò ïî-äîáðå ñ êúñè è òðóäíè ìàðøðóòè, èçèñêâàùè ãúâêàâîñò è ïîñòîÿíñòâî.

Äúëãèòå òðàäèöèîííè òóðîâå îò ìíîãî âúæåòà íà ñîáñòâåíà îñèãóðîâêà ñà ïîïîäõîäÿùè çà ïî-ÿêè÷êè êàòåðà÷è ñ ïî-ãîëÿì åíåðãèåí çàïàñ è... ïîâå÷å èíâåíòàð.

Âúçáóæäàíå Â êàòåðåíåòî ïîä âúçáóæäàíå ñå èìà ïðåäâèä ãîòîâíîñòòà íà òÿëîòî äà èçâúðøè íåùî. Ñòåïåíòà íà âúçáóæäàíå çàâèñè îò áàëàíñà ìåæäó àäðåíàëèí è íîðàäðåíàëèí, äâà õîðìîíà, êîèòî ñå îòäåëÿò â îòãîâîð íà ñòðåñîâè ôàêòîðè. Àäðåíàëèíúò å õîðìîíúò íà “áîðáàòà èëè áÿãñòâîòî”, êîéòî ïîçâîëÿâà íà òÿëîòî äà íàäìèíå íîðìàëíèòå ñè ôèçè÷åñêè âúçìîæíîñòè. Â êàòåðåíåòî òî ìîæå äà å ïîëåçíî, íî â çàìÿíà íà òîâà âîäè äî ëîøà êîîðäèíàöèÿ. Êîãàòî ÷îâåê å â íàïå÷åíà ñèòóàöèÿ, àäðåíàëèíúò â òÿëîòî ñå óâåëè÷àâà è òîâà âîäè äî ó÷åñòÿâàíå íà ïóëñà è äèøàíåòî. Ñòðàõúò âîäè äî óâåëè÷àâàíå íà àäðåíàëèíà è îòòàì, íà ñèëàòà, íî çà ñìåòêà íà òîâà íàìàëÿâà êîîðäèíàöèÿòà íà äâèæåíèÿòà. È òàêà, âúïðåêè ÷å ïðåâúçáóæäàíåòî ìîæå äà âè ïîìîãíå äà ïðåäïðèåìåòå îò÷àÿíè äâèæåíèÿ, ñ ÷èÿòî ïîìîù äà ïðåîäîëååòå íà ïðúâ ïîãëåä íåâúçìîæíè òàâàíè, òî ùå âè çàòðóäíè íà äðóãè òóðîâå, êîèòî èçèñêâàò ïî-äîáðà òåõíèêà íà ñòúïâàíå è õâàùàíå. Ñúùåñòâóâà îïòèìàëíî íèâî íà âúçáóæäàíåòî, êîåòî ÷îâåê òðÿáâà äà ïîñòèãíå ïðåäè âñÿêî êàòåðåíå.

Êàê äà êîíòðîëèðàìå âúçáóæäàíåòî *Äèøàé äúëáîêî. Äúëáîêèòå è ÷åñòè âäèøâàíèÿ ÷åñòî ïîìàãàò íà ÷îâåê äà ñå óñïîêîè è îâëàäåå. Óäèâèòåëíî å êîëêî ìíîãî õîðà ïî÷òè áóêâàëíî çàáðàâÿò äà äèøàò, êîãàòî ñå êàòåðÿò ïî òðóäíè òóðîâå èëè íà ñúñòåçàíèÿ. *Âêëþ÷è âúîáðàæåíèåòî ñè. Çàòâîðåòå î÷è è ñè ïðåäñòàâåòå êàê ïðåìèíàâàòå óñïåøíî ïðåäñòîÿùèÿ òðóäåí ïàñàæ. Ïî÷óâñòâàéòå äâèæåíèÿòà - êîëêîòî ïî-ÿñíî ñè ãî ïðåäñòàâèòå, òîëêîâà ïî-ëåñåí ùå âè ñå âèäè òóðúò. *Íå ïðèåìàé êàòåðåíåòî ïðåêàëåíî íà ñåðèîçíî. È êàêâî êàòî íå óñïååø äà ñå èçêà÷èø? Êàêâî çíà÷åíèå ùå èìà òîâà çà æèâîòà òè? Ïðèåìè ãî ñ ÷óâñòâî çà õóìîð. Îòëîæè ãî çà íÿêîé ñëåäâàù ïúò. *Íå ñè ïîñòàâÿé îãðàíè÷åíèÿ. Íèêîãà íåäåé äà ìèñëèø: “Òîâà å íàé-òðóäíîòî, êîåòî ñúì ïðàâèë íÿêîãà.” Ïî-ñêîðî ñè êàæè: “Ïðàâèë ñúì íåùà ñ ïî÷òè òàêàâà òðóäíîñò, ñåãà âå÷å ñúì ïîäãîòâåí è çà òîâà.” *Âèíàãè ìèñëè çà óñïåõà. Íå òðúãâàé äà ñå êàòåðèø ñ ìèñúëòà, êàê ìîæåø äà ñå ïðîâàëèø, ìèñëè ñàìî çà óñïåøíîòî èçêà÷âàíå. Ïîâòàðÿé ñè: “Ìîãà äà ãî íàïðàâÿ! Ìîãà äà ãî íàïðàâÿ!” *Îòïóñíè ñå ïðåäè äà òðúãíåø. Èç÷àêàé íÿêîëêî ìèíóòè è îïèòàé äà îòïóñíåø âñè÷êè íàïðåãíàòè ìóñêóëè. Ñåäíè ñïîêîéíî è ïî÷óâñòâàé êàê âñÿêî ìóñêóë÷å ñå îòïóñêà, îò ïðúñòèòå íà êðàêàòà òè äî ãëàâàòà.

Êàòåðà÷èòå ñå íàó÷àâàò êàê äà ïîñòèãíàò îïòèìàëíîòî çà ñúîòâåòíèÿ òóð âúçáóæäàíå íà òÿëîòî. Òîâà èì ïîìàãà äà ïðåîäîëåÿò ïðåäèçâèêàòåëñòâàòà íà ìàðøðóòà.

Êàê äà èçáÿãâàìå êîíòóçèèòå? *Ðàçãðÿâàéòå ïðåäè âñÿêî êàòåðåíå! Äîðè íÿêîëêî äâèæåíèÿ íà íåçàãðåòèòå ìóñêóëè ìîãàò äà äîâåäàò äî ìèêðîòðàâìè - ñúâñåì ìàëêè íàðàíÿâàíèÿ, êîèòî ìèíàâàò áúðçî, íî àêî ñå íàòðóïàò, ìîãàò äà äîâåäàò òî ñåðèîçíî óâðåæäàíå íà ñóõîæèëèÿòà íà ïî-êúñåí åòàï. *Âèíàãè çàïî÷âàéòå ñ ïî-ìàëêè íàòîâàðâàíèÿ, äîêàòî ìóñêóëèòå è ñóõîæèëèÿ âè ñå ïîäãîòâÿò çà ïî-ãîëåìè. *Ïðåöåíÿâàéòå ïðàâèëíî âúçìîæíîñòèòå ñè - çà èçãðàæäàíåòî íà åäèí äîáúð êàòåðà÷ ñà íåîáõîäèìè îò ÷åòèðè äî äåñåò ãîäèíè! *Àêî ïî÷óâñòâàòå áîëêà èëè íÿêàêâà íåðàçïîëîæåíîñò, ñïðåòå. Âñëóøâàéòå ñå â ïðåäóïðåäèòåëíèòå ñèãíàëè íà òÿëîòî ñè. *Ïàçåòå ñå îò íèñêèòå òåìïåðàòóðè - ìóñêóëèòå è ñóõîæèëèÿòà ñå íàðàíÿâàò ïî-ëåñíî, êîãàòî íå ñà äîñòàòú÷íî çàòîïëåíè. Ïîìíåòå, ÷å áîëêàòà ñå ïîäòèñêà îò ñòóäà è ÷îâåê ìîæå äà íå óñåòè êîãà ñå å íàðàíèë. *Àêî èìàòå íÿêàêâî âúçïàëåíèå, ñïðåòå êàòåðåíåòî, äîêàòî íå ñå èçëåêóâàòå íàïúëíî. *Íàó÷åòå ñå êîãà òðÿáâà äà ñå îòêàæåòå - ïîâå÷åòî êîíòóçèè ñå ïîëó÷àâàò, êîãàòî êàòåðà÷úò íå ìîæå äà ïðåìèíå íÿêîé ïàñàæ, íî ïðîäúëæàâà äà ïðîáâà. *Óâèéòå ñúñ çàùèòíà ìàòåðèÿ (ëåéêîïëàñò, ëàñòèê) êëþ÷îâèòå ñòàâè, íàïðèìåð ïðúñòèòå, êîëåíåòå, ãëåçåíèòå, ïðåäè äà çàïî÷íàò äà ñå ïîäóâàò. Ëåêóâàíå è âúçñòàíîâÿâàíå îò êîíòóçèè Ïðåöåíåòå ñåðèîçíîñòòà íà êîíòóçèÿòà. Àêî ñòå ÷óëè èçïóêâàíå, àêî ÷óâñòâàòå ñèëíà áîëêà, àêî èìà ïîäóâàíå èëè èçòðúïâàíå, ñïðåòå òðåíèðîâêèòå çà ïåò äåíà äî åäíà ñåäìèöà. Ïîñúâåòâàéòå ñå ñ êâàëèôèöèðàí ñïîðòåí ëåêàð èëè ôèçèîòåðàïåâò. Ïúðâè ìåðêè Ïî÷èâêà: Îáåçäâèæåòå êðàéíèêà èëè ñòàâàòà ïðè ïúðâà âúçìîæíîñò, äîðè ñëåä êîíòóçèÿòà äà ñòå ñå “ïî÷óâñòâàëè ïî-äîáðå” - òîâà âåðîÿòíî å íîðìàëíàòà ðåàêöèÿ íà îðãàíèçìà çà ïîäòèñêàíå íà áîëêàòà. Ëåä: Âåäíàãà èçñòóäåòå ìÿñòîòî ñ ëåä èëè ñòóäåíà âîäà, çà äà ïðåäîòâðàòèòå ïîäóâàíåòî. Ñòÿãàíå: Ïðåâúðæåòå ñòåãíàòî êîíòóçåíîòî ìÿñòî, òîâà ñúùî íàìàëÿâà îòîêà.

Íÿêîëêî êëþ÷îâè óïðàæíåíèÿ çà ðàçãðÿâàíå. Îïèòàéòå äà ðàçãðååòå âñåêè âúçìîæåí ìóñêóë è ñóõîæèëèå ïðåäè âñÿêà òðåíèðîâêà.

Âäèãàíå: Èçäèãàíåòî íà êðàéíèêà íàä íèâîòî íà ñúðöåòî ñïîìàãà çà îòòè÷àíåòî íà èçëèøíèòå òåëåñíè òå÷íîñòè è íàìàëÿâàíåòî íà îòîêà. Äúëãîñðî÷íî ëå÷åíèå Êðúâîñíàáäÿâàíåòî å æèçíåíî âàæíî çà ïðîöåñà íà èçëåêóâàíå. Ìóñêóëèòå ñå âúçñòàíîâÿâàò ïî-áúðçî îò ëèãàìåíòèòå è ñóõîæèëèÿòà, òúé êàòî ñà áîãàòî êðúâîñíàáäåíè. Âúçñòàíîâÿâàíåòî íà åäèí ìóñêóë çàâúðøâà çà 2-3 äíè; çà ñóõîæèëèÿòà è ëèãàìåíòèòå - 1 äî 6 ñåäìèöè. Ôàçè íà âúçñòàíîâÿâàíå: *Ïî÷èâêà - â òàçè ôàçà êîíòóçåíîòî ìÿñòî èçîáùî íå òðÿáâà äà ñå íàòîâàðâà. *Ñëåä ïî÷èâêàòà èäâà ðàçäâèæâàíåòî - òàêà ñå ïîäïîìàãà êðúâîîáðàùåíèåòî, íî òðÿáâà äà ñå ïðàâè âíèìàòåëíî è ïîñòåïåííî. Âíèìàíèå! - íèêàêâè ðåçêè äâèæåíèÿ. Ñïðåòå ïðè ïúðâàòà ïîÿâà íà ïî-ñèëíà áîëêà. *Êîãàòî êîíòóçåíèÿò êðàéíèê ìîæå äà ñå äâèæè íîðìàëíî âúâ âñè÷êè ïîñîêè, çàïî÷íåòå ñ íàòîâàðâàíåòî. Ìîæåòå äà âäèãàòå ëåêè òåæåñòè. Ïðåç òîçè ïåðèîä òðÿáâà äà ñå ïðàâè ïúëíî çàãðÿâàíå. *Âðúùàíå êúì òðåíèðîâêèòå - ïîñòåïåííî âðúùàíå íà êîíòóçåíèÿ êðàéíèê êúì êàòåðà÷íèÿ ðèòúì ÷ðåç ïîñòåïåííî ïðåìèíàâàíå îò ëåêè, íî ìíîãîêðàòíè óïðàæíåíèÿ êúì ïî-òðóäíè äâèæåíèÿ, íî ñ ïî-ìàëêî ïîâòîðåíèÿ. Íå áúðçàéòå! Áîëêàòà å ñèãíàë äà ñïðåòå è äà ñå âúðíåòå íà ïî-ïðåäèøåí åòàï. Çàïî÷âàíå íà òðåíèðîâú÷íà ïðîãðàìà *Óñòàíîâåòå ñëàáèòå è ñèëíèòå ñè ìåñòà è ãè çàïèøåòå. Ïîìîëåòå íÿêîé ïðèÿòåë äà âè ïîìîãíå äà ðàçáåðåòå ãðåøêèòå ñè (è îáåùàéòå äà íå ñå ñúðäèòå íà êðèòè÷íèòå ìó áåëåæêè). *Ðåøåòå êîëêî ÷åñòî è êîëêî äúëãî èñêàòå äà òðåíèðàòå â õîäà íà ñåäìèöàòà. Ñúñòàâåòå ñè ãðàôèê. *Ïîñòàâåòå ñè äúëãîñðî÷íè öåëè: òå ìîæå äà çàâèñÿò îò ñåçîíà, â êîéòî çàïî÷âàòå äà òðåíèðàòå (äàëè å â àêòèâíèÿ êàòåðà÷åí ñåçîí), è òèïà íà êàòåðåíå, çà êîéòî òðåíèðàòå. *Èçïîëçâàéòå òàçè è äðóãè êíèãè, çà äà ñè èçáåðåòå ïðîãðàìà, ïîäõîäÿùà çà îñíîâíèòå âè ñëàáè ìåñòà. *Îïèòàéòå äà ïîñòèãíåòå áàëàíñ ìåæäó òðåíèðàíåòî çà ñèëà (êúñè ïîñëåäîâàòåëíîñòè îò òðóäíè äâèæåíèÿ), èçäðúæëèâîñò íà ìóñêóëèòå è èçäðúæëèâîñò íà öÿëîòî òÿëî (ìíîãîáðîéíè ïîëåñíè äâèæåíèÿ). Ïðîäúëæàâàéòå äà ðàáîòèòå âúðõó ñëàáîñòèòå ñè, íî èçïîëçâàéòå ïîìîùòà íà ñèëíèòå ñè ÷åðòè è íå çàáðàâÿéòå äúëãîñðî÷íèòå ñè öåëè. *Ïîñòàâåòå ñè êðàòêîñðî÷íè öåëè â õîäà íà ïðîãðàìàòà. Êàæåòå ñè íàïðèìåð: “Ñëåä äâå ñåäìèöè òðÿáâà äà ìîãà äà ñå èçïðàâÿì 40 ïúòè íà òàçè ñòúïêà è äà óñïåÿ íà ìèíà òàâàíà íà òîçè áîëäúð ïî íàé-ëåñíàòà ìó ÷àñò.” èëè “Òðÿáâà äà ìîãà äà ìèíàâàì VIII êàòåãîðèÿ íà óñòàíîâêà.” *Âêëþ÷åòå è äîïúëíèòåëíè ôèçè÷åñêè äåéíîñòè â ïðîãðàìàòà. Íå çàáðàâÿéòå äà îòäåëèòå âðåìå çà ðàçãðÿâàíå, êàêòî è çà ïî÷èâêà. Ïðåäè âñÿêà òðåíèðîâêà èëè êàòåðåíå: *Çàãðåéòå õóáàâî öÿëîòî òÿëî - çàïî÷íåòå ñ ëåêè ãèìíàñòè÷åñêè óïðàæíåíèÿ â ïðîäúëæåíèå íà 5-10 ìèíóòè. Îïèòàéòå ìàëêî áÿãàíå, êàðàíå íà ñêè, íà êîëåëî èëè ïðîñòî õîäåíå äîêàòî ïóëñúò âè ëåêî ñå ó÷åñòè. Íå ñå ïðåóìîðÿâàéòå - öåëòà íà òåçè óïðàæíåíèÿ å ñàìî äà “ðàçäâèæèòå” êðúâòà ñè è äà ðàçðàáîòèòå ñòàâèòå ñè. *Çàãðÿâàéòå ìóñêóëèòå ïîíå ïåò ìèíóòè - íîðìàëíèòå ôèçè÷åñêè óïðàæíåíèÿ ñà ïîäõîäÿùè, íà ïðåäíàòà ñòðàíèöà ñà ïîêàçàíè è íÿêîè, ïðåäíàçíà÷åíè ñïåöèàëíî çà êàòåðà÷è. Çàïîìíåòå, ÷å äîáðèòå óïðàæíåíèÿ çà çàãðÿâêà ñà ñòàòè÷íè, íå èçâúðøâàéòå ðåçêè äâèæåíèÿ, íà ðàçòÿãàéòå ìóñêóëèòå ñè, äîêàòî ïî÷óâñòâàòå áîëêà. Àêî íå ìîæåòå äà ñå ðàçòÿãàòå ïîâå÷å, çàäðúæòå â òîâà ïîëîæåíèå, ïîñëå îïèòàéòå äà ñå èçïúíåòå îùå ìàëêî. *Ïî÷èíåòå íÿêîëêî ìèíóòè ñëåä ðàçãðÿâêàòà è ñè íàáåëåæåòå öåëèòå íà ïðåäñòîÿùàòà òðåíèðîâêà. Ìíîãî å âàæíî äà ñå ïîäãîòâèòå ïñèõè÷åñêè. *Óâèéòå ñ ëåéêîïëàñò èëè ñòåãíåòå ñ ëàñòè÷íà ïðåâðúçêà ïî-óÿçâèìèòå ñè ñóõîæèëèÿ è ñòàâè. *Íàêðàÿ, àêî òðåíèðîâêàòà âè âêëþ÷âà êàòåðåíå (ñúñ ñèãóðíîñò ùå å òàêà), çàãðåéòå îùå 510 ìèíóòè ïî ëåñíè õâàòêè è ñòúïêè.

Ïðèìåðíà òðåíèðîâú÷íà ïðîãðàìà Îñíîâàíà íà 12-ìåñå÷åí êàòåðà÷åí öèêúë ñ òðèìåñå÷åí àêòèâåí ñåçîí Ìåñåö 1: Èçâúí àêòèâíèÿ ñåçîí; 6 ìåñåöà ïðåäè íà÷àëîòî ìó. Èçäðúæëèâîñò: Êàòåðåòå ñå ÷åñòî ïî ëåñíè äî ñðåäíî òðóäíè ïàñàæè äúëãè òðåíèðîâêè, ïðè êîèòî ñóõîæèëèÿòà íå ñå íàòîâàðâàò. Ïðàâåòå ïî 50 è ïîâå÷å äâèæåíèÿ, ïîñëå ïî÷èâàéòå 15 ìèíóòè. Êàòåðåòå è îòêàòåðâàéòå ëåñíè ìàðøðóòè ïî íÿêîëêî ïúòè. Àêî ñå ÷óâñòâàòå ñèãóðåí, îïèòàéòå äà âîäèòå ïîëåñíè òóðîâå. Òè÷àéòå èëè êàðàéòå êîëåëî çà ïîäîáðÿâàíå ðèòúìà íà äèøàíåòî è êðúâîîáðàùåíèåòî. Ìåñåö 2: Èçâúí àêòèâíèÿ ñåçîí; âñå îùå ñòå â íå ìíîãî äîáðà ôîðìà, íî áåëåæèòå íàïðåäúê. Ñèëà: Ïðîäúëæàâàéòå òðåíèðîâêèòå çà èçäðúæëèâîñò, íî ïðèáàâåòå è ïî-òðóäíè ñòúïêè - ïðîáâàéòå ïî íÿêîëêî ïúòè ïî 6-12 äâèæåíèÿ, êîèòî íå ìîæåòå äà ìèíåòå îò ïðúâ ïúò. Çàïî÷íåòå ñ áîëäúð êàòåðåíå è ïðîäúëæåòå ïðåç ñëåäâàùèòå íÿêîëêî ìåñåöà. Èçáÿãâàéòå ìàëêèòå õâàòêè, çà äà íå íàòîâàðâàòå âñå îùå íåïîäãîòâåíèòå ñè ñóõîæèëèÿ. Íÿêîè óïðàæíåíèÿ çà ìóñêóëíà ìàñà ñúùî ùå âè ïîìîãíàò, íî èçáÿãâàéòå ïðåêàëåíèòå íàòîâàðâàíèÿ. Îïèòàéòå äà ïîäîáðèòå ãúâêàâîñòòà ñè. Ìåñåö 3: Ôîðìàòà âè ñå ïîäîáðÿâà, ñèëàòà âè ñå óâåëè÷àâà, èçäðúæëèâîñòòà âè å âå÷å ãîëÿìà - òîâà å êëþ÷îâ ìåñåö. Àíàåðîáíè óïðàæíåíèÿ: Îòäåëåòå 25% îò òðåíèðîâêàòà íà èçäðúæëèâîñòòà, 25% íà ñèëàòà è 25% íà àíàåðîáíè äâèæåíèå (ïî 15-40 ìíîãî ñèëîâè äâèæåíèÿ, ìåæäó êîèòî ìóñêóëèòå íå ìîãàò äà ñå âúçñòàíîâÿò). Òðåíèðàéòå íà èíòåðâàëè (10-20 äâèæåíèÿ, åäíà ìèíóòà ïî÷èâêà; ïîâòîðåòå òðè ïúòè; ïî÷èíåòå 15 ìèíóòè, ñëåä òîâà çàïî÷íåòå íîâà ñåðèÿ), êàòî ïîñòåïåííî óâåëè÷àâàòå íàòîâàðâàíåòî. Îòäåëåòå îñòàíàëèòå 25% íà òðåíèðàíå çà ñèëà ïðè àíàåðîáíè óñëîâèÿ (3-6 äâèæåíèÿ, êîèòî ñà íà ãðàíèöàòà íà ôèçè÷åñêèòå âè âúçìîæíîñòè; ïî÷èâêà çà 15 ìèíóòè, ïîñëå ïîâòîðåòå). Ìåñåö 4: Îòðàáîòâàíå íà åíãðàìè è ïîäãîòîâêà çà àêòèâíèÿ ñåçîí. Ñãëîáÿâàíå: Èçêà÷âàéòå ãîëÿì áðîé òóðîâå íà èçêóñòâåíàòà ñòåíà èëè íà òðåíèðîâú÷íèÿ ìàñèâ, îò ëåñíè äî áëèçêè äî ôèçè÷åñêàòà âè ãðàíèöà, çà ïðåäïî÷èòàíå íà ãîðíà îñèãóðîâêà, çà äà ñòå ñïîêîéíè. Çà äà òðåíèðàòå ïñèõèêàòà ñè íà âîäà÷, êàòåðåòå âå÷å ìàëêî ïî-òðóäíè òóðîâå íà ñâðúçêà. Ïîñâåùàâàéòå åäíà òðåíèðîâêà ñåäìè÷íî (çà äà íå ðàçâèâàòå ëîøè åíãðàìè â ðåçóëòàò íà ïðåóìîðà) íà òðåíèðàíåòî çà ñèëà è àíàåðîáíè äâèæåíèÿ - òîâà ìîæå äà áúäå íà íÿêîé áîëäúð, çàïî÷âàéòå ïúðâî ñ ïî-òðóäíè ìàðøðóòè, ñëåä òîâà ïðåìèíàâàéòå íà ïî-ëåñíè.

Ìåñåöè 5 è 6: Àêòèâåí ñåçîí. Ïîñòàâÿéòå ñè ðåàëèñòè÷íè öåëè, íî íå çàáðàâÿéòå äà îòäåëÿòå âðåìå è çà ïî÷èâêà. Òåõíèêà, ïñèõèêà, ôèçè÷åñêà ôîðìà: Ïðîáâàéòå òðóäíè òóðîâå. Ïðåäè êàòåðåíå ðàçãðÿâàéòå, ïîäãîòâÿéòå ñå ïñèõè÷åñêè. Ïëàíèðàéòå äîáðå èçêà÷âàíåòî, óâåðåòå ñå, ÷å èìàòå íóæíàòà ïîäãîòîâêà. Íåêà óñèëåíèòå òðåíèðîâêè çàòâúðäÿò ñàìîóâåðåíîñòòà âè. Îò âðåìå íà âðåìå ïî÷èâàéòå ïî íÿêîëêî äåíà; êàòåðåòå íåùî ïî-ëåñíî èëè ïîðàçëè÷íî - àêî ñòå “êëàñèê”, ïîêàòåðåòå ñïîðòíî; àêî ñòå áîëäúð ìàíèàê, âúðæåòå ñå íà óñòàíîâêà. Èäåòå íà íåùî ïî-ëåñíî ïðîñòî çà óäîâîëñòâèå.

Ìåñåö 7: Ñëåä àêòèâíèÿ ñåçîí. Ìíîãî êàòåðà÷è ñè âçèìàò ïî÷èâêà. Òîâà èì ïîìàãà äà ñå ïîäãîòâÿò çà âòîðè àêòèâåí ñåçîí, êîéòî ìîæå äà âêëþ÷âà íåùî ñúâñåì ðàçëè÷íî, êàòî çèìíî êàòåðåíå, ñîëî êàòåðåíå íàä ìîðåòî èëè êàòåðåíå â äðóã ðàéîí. “Îñìèñëÿíå”: Ïðåç òîçè ïåðèîä çàáðàâåòå ñåðèîçíîòî êàòåðåíå. Õîäåòå ïî ëåñíè òóðîâå, çà äà íå ãóáèòå ôîðìà. Íå å ëîøî äà ïðåêúñíåòå çà ìàëêî óñèëåíèòå òðåíèðîâêè. Ìåñåö 8: Ïðåäè âòîðèÿ àêòèâåí ñåçîí. Àêî ïðåäèøíèÿ ìåñåö ñòå “äàâàëè ïî-ïîëåêà”, ñåãà áè òðÿáâàëî äà ñòå îòïî÷èíàëè è äà ñòå ãîòîâè çà ñëåäâàùèÿ ñåçîí. Ñèëà: Ñåãà ùå ñè âúçâúðíåòå ôîðìàòà ïî-áúðçî, çàòîâà îáúðíåòå âíèìàíèå íà ñèëàòà - áîëäúð êàòåðåíåòî å äîáðà èäåÿ. Âíèìàâàéòå çà ñóõîæèëèÿòà, çàãðÿâàéòå äîáðå. Òðåíèðîâêèòå çà èçäðúæëèâîñò âñå îùå ùå çàåìàò 50% îò âðåìåòî âè. Ìíîãîêðàòíîòî ïîâòàðÿíå íà êúñè ïîñëåäîâàòåëíîñòè îò äâèæåíèÿ ùå çàòâúðäÿò èçãðàäåíèòå âå÷å åíãðàìè. Íå ñå ïðåóìîðÿâàéòå. Ìåñåöè 9 è 10: Âòîðè àêòèâåí ñåçîí, îòíîâî íà ñêàëèòå. Âúðíåòå ñå íà íåùî íåäîâúðøåíî îò ïðåäèøíèÿ ñåçîí èëè ïîñåòåòå íîâ ðàéîí. Âñëóøâàéòå ñå â ñèãíàëèòå íà òÿëîòî ñè, àêî å ãîòîâî çà “ãîëåìèÿ óäàð”, íå ñå êîëåáàéòå, àêî íå, òðåíèðàéòå, äîêàòî ñå ïî÷óâñòâàòå ïîäãîòâåí. Òåõíèêà: Êàòåðåíåòî ìîæå äà áúäå ìíîãî òðóäíî, àêî âè ëèïñâà òåõíèêà, çàòîâà îáúðíåòå é âíèìàíèå. Çàìèñëåòå ñå âúðõó ïðîáëåìà ñè è íà÷èíèòå äà ãî ïðåîäîëååòå è ùå ñå ñïðàâèòå. Íå ñå êîëåáàéòå äà “ñëåçåòå” íà ïî-ëåñíè ìàðøðóòè, çà äà ðàôèíèðàòå ñòèëà ñè. Ìåñåö 11. Âðåìå çà ðàâíîñìåòêà; ïðåöåíåòå ñèëíèòå è ñëàáèòå ñè ñòðàíè. Òðåíèðîâêà çà ïîïðàâÿíå: Àêî íÿìàòå äîñòàòú÷íî ñèëà, çàïî÷íåòå òðåíèðîâêèòå çà ñëåäâàùèÿ ñåçîí îùå îò ñåãà; àêî òåõíèêàòà âè “êóöà”, îïðàâåòå ÿ, äîêàòî îùå ñòå âúâ ôîðìà. Åíãðàìèòå ñå óòâúðæäàâàò ñàìî àêî ãè ïðàêòèêóâàòå ñ ëåêîòà (êîãàòî ÷îâåê å óìîðåí èëè èçïîëçâà ëîøà òåõíèêà, ñúçäàâà íåïðàâèëíè åíãðàìè). Àêî “èçäèøàòå” ïñèõè÷åñêè, îòäåëåòå âðåìå, çà äà ñòàíåòå ïî-óâåðåíè â ñåáå ñè. Ïîìîëåòå ïðèÿòåëè äà âè èçòúêíàò ñèëíèòå âè ÷åðòè - òîâà ùå âè ïîìîãíå! Ìåñåö 12: Âðåìå çà ïðåêúñâàíå - íàìàëåòå êàòåðåíåòî ñè äî âåäíúæ ñåäìè÷íî. Îñòàâåòå òÿëîòî ñè äà ñå âúçñòàíîâè íàïúëíî, òàêà ùå çàïî÷íåòå ñëåäâàùèÿ ñåçîí ñ íîâà ñòðàñò êúì ñêàëàòà.

Áåëåæêà: Òàçè ïðîãðàìà å ñúñòàâåíà ñïîðåä ðàáîòíà ñåäìèöà ñ äâà ïî÷èâíè äíè, ïðåç êîèòî ùå ñå êàòåðèòå íàé-ìíîãî, è 12ìåñå÷åí öèêúë ñ òðèìåñå÷åí àêòèâåí ñåçîí. Ñòàâà äóìà ñàìî çà ñêàëíè êàòåðà÷è, òàêà ÷å çà ñúñòåçàòåëè è âèñî÷èííè àëïèíèñòè ìîæå äà ñå íàëîæàò íÿêîè ìîäèôèêàöèè.

Ïîñòîÿíåí íàïðåäúê Íà òîçè åòàï âèå ñèãóðíî âå÷å ñòå ðåøèëè äà ïðîáâàòå è ñè çàäàâàòå âúïðîñà: Êàê äà çàïî÷íà? *Çàïèøåòå ñå íà êóðñ êúì íÿêîé êëóá, ïðè îïèòíè èíñòðóêòîðè. *Îïèòàéòå íà íÿêîÿ èçêóñòâåíà ñòåíà. *Íàìåðåòå íÿêîé ïðèÿòåë, êîéòî ñúùî èñêà äà ñå êàòåðè, è íàïðàâåòå ñâðúçêà. Ïúðâàòà âúçìîæíîñò áåç ñúìíåíèå íà íàé-áåçîïàñíàòà è å íàé-ïðåïîðú÷èòåëíà. Òÿ å ñúùî òàêà è íàé-ñêúïî ñòðóâàùàòà, âúïðåêè ÷å ïðåäèìñòâàòà ñè çàñëóæàâàò öåíàòà. Âòîðàòà ñúùî å äîáðà, àêî äðóãèòå êàòåðà÷è âè ïðèåìàò è àêî ñà äîñòàòú÷íî îïèòíè, çà äà âè îáó÷àò! Íå âñè÷êè “ñòàðè” è “ïå÷åíè” êàòåðà÷è ñà äîáðè ó÷èòåëè. Íàòðóïâàíåòî íà îïèò ïîä ãðèæèòå íà äðóãè êàòåðà÷è âñå ïàê å äîáúð íà÷èí äà ñå çàïî÷íå. Ïîñëåäíàòà âúçìîæíîñò å íàé-àâàíòþðèñòè÷íà, à ñúùî è íàé-îïàñíà. Íå êàçâàìå “íå, íåäåéòå” - êàòåðåíåòî ñàìî ïî ñåáå ñè å ñïîðò çà ëþáèòåëèòå íà ïðèêëþ÷åíèÿ è âèíàãè êðèå ðèñêîâå. Öåëòà å äà ñâåäåì îïàñíîñòèòå äî ìèíèìóì, áåç äà ãóáèì èçæèâÿâàíåòî îò ñðåùàòà ñ íåèçâåñòíîòî. Êàêâîòî è äà èçáåðåòå, íå ðèñêóâàéòå èçëèøíî. Ìîæå áè íàé-ëåñíèÿò íà÷èí äà ãî íàïðàâèòå å êàòî ïðîâåðÿâàòå ïî íÿêîëêî ïúòè âñè÷êî - ñåäàëêàòà, âúçëèòå, îñèãóðîâêèòå. È òàêà, çàáàâëÿâàéòå ñå!

Áîëäúð êàòåðåíå ñ âñè÷êè ïðåäîõðàíèòåëíè ìåðêè - Áîáè Áåíñúí â Óåêî Òàíêñ, Òåêñàñ. Â ÑÀÙ èìà îãðîìåí èçáîð îò âúçìîæíîñòè çà êàòåðåíå, îò áîëäúðè äî ãîëåìè ñòåíè è ëåäåíè âîäîïàäè.

Êàòåðåíå íàä âîäíàòà ïîâúðõíîñò â Ãîãàðò, Óåëñ. Òîâà å êðàéíà ñòåïåí íà àâàíòþðèçúì - ñòðàõîòíà îêîëíà ñðåäà, òðóäíà ñêàëà è ñúìíèòåëíà îñèãóðîâêà, íàïúëíî â áðèòàíñêàòà òðàäèöèÿ!

Åäèí êàòåðà÷ âúðõó Òîòåì Ïîë (Òîòåìíèÿ ñòúëá), âåëè÷åñòâåíà, íî ñòðàøíà êîëîíà íàñðåä ìîðåòî êðàé áðåãîâåòå íà Òàñìàíèÿ. Îêîëî îñòðîâà ñòúð÷àò ãîëÿì áðîé òàêèâà “êîëîâå”.

Åòèêà è îïàçâàíå íà îêîëíàòà ñðåäà Íÿêîè êàòåðà÷è äàâàò ëúæëèâè ñâåäåíèÿ ïî îòíîøåíèå íà âúçìîæíîñòèòå ñè è òîâà ìîæå äà äîâåäå äî ñèëíî íåäîâîëñòâî ñðåä îñòàíàëèòå. Íî çàùî ñå õâàëÿò òîëêîâà? Êàòåðåíåòî å ïðåäè âñè÷êî ñàìî åäíà èãðà. Òàêà å, íî êàêòî âñè÷êè ñïîðòîâå, òî èìà ñâîÿ åòèêà è ïðàâèëà è ìàêàð è íåïèñàíè, âñè÷êè ãè çíàÿò. Íÿêîè ìíîãî èçâåñòíè êàòåðà÷è ñà “íàðóøèëè ïðàâèëàòà” èëè ñå ñìÿòà, ÷å ñà ãè íàðóøèëè - âñå îùå ñå âîäÿò ñïîðîâå çà “æåëåçíèÿ ïúò”, îñòàâåí îò èòàëèàíåöà ×åçàðå Ìàåñòðè, êîéòî ãî èçïîëçâàë êàòî äîêàçàòåëñòâî çà ïúðâîòî ñè èçêà÷âàíå íà Ñåðî Òîðå â Ïàòàãîíèÿ. Ïîä ñúìíåíèå ñå ïîñòàâÿ è ïúðâîòî èçêà÷âàíå íà ñëîâåíåöà Òîìî Öåñåí ïî þæíàòà ñòåíà íà Ëõîòñå â Õèìàëàèòå. Íåâúçìîæíî å îáà÷å äà ñå îïðåäåëè “àáñîëþòíàòà èñòèíà” âñè÷êî ìîæå äà ñå ïîñòàâè ïîä ñúìíåíèå ïî èçèñêâàíèÿòà íà äåéñòâàùèòå â îïðåäåëåí ìîìåíò åòè÷íè ïðàâèëà. ×èñòî èçêà÷âàíå Åòî ïðèåòèòå â ìîìåíòà òåðìèíè â îáëàñòòà íà ÷èñòèòå èçêà÷âàíèÿ: *Îíñàéò-ôëàø: Ìàðøðóòúò å áèë èçêàòåðåí áåç èçïîëçâàíå íà èçêóñòâåíè îïîðè (÷èñòî), íà ñâðúçêà, áåç ïðåäâàðèòåëíà èíôîðìàöèÿ (“áåòà”), âêëþ÷èòåëíî ñíèìêè íà òóðà è ðàçêàçè îò ïðåäèøíè ïîêîðèòåëè. Îñèãóðîâêèòå ñå îñòàâÿò îò ñâðúçêàòà è ñå ñúáèðàò. Ïî ñòåíàòà íå ñå äîïóñêà äà ñå îñòàâÿ íèùî. *Ôëàø: Ìàðøðóòúò ñå èçêàòåðâà ÷èñòî, íî êàòåðà÷èòå ñà ãëåäàëè íÿêîé äà ìèíàâà ïðåäè òÿõ èëè ñà èìàëè íÿêàêâà äðóãà èíôîðìàöèÿ. *Îíñàéò: Ìàðøðóòúò ñå èçêà÷âà ïî ïîäîáåí íà÷èí, íî êàòåðà÷èòå èìàò ïðàâî äà ïîâòîðÿò íÿêîé ïàñàæ, êîéòî íå ñà ìèíàëè ÷èñòî, èëè äà ïî÷èâàò íà îñèãóðîâêèòå. *Ðåäïîéíò (×åðâåíà òî÷êà): Ìàðøðóòúò å áèë êàòåðåí ïðåäè íà óñòàíîâêà, èëè öåëèÿò, èëè íà ÷àñòè. Êîãàòî ñå ïî÷óâñòâàòå ñèãóðíè, ìîæåòå âå÷å äà ãî èçêà÷èòå ÷èñòî (òîâà å ïðèåìëèâà íîðìà çà òðóäíè òóðîâå, êàêòî ñïîðòíè, òàêà è òðàäèöèîííè). *Ïèíêïîéíò (Ðîçîâà òî÷êà): Òîâà å ïîëóïðèçíàòî çà ÷èñòî ïðåìèíàâàíå, êîãàòî ïðåäâàðèòåëíî èìàòå îñòàâåíè ïðèìêè ïî îñèãóðîâêèòå è âîäèòå íà òÿõ. Ïðè ìíîãî òðóäíè òóðîâå, íàé÷åñòî ñïîðòíè, â ïîñòîÿíåí òàâàí, íå ñå ïðàâè ðàçëèêà ìåæäó ðåäïîéíò è ïèíêïîéíò èçêà÷âàíå. Òîâà, êîåòî êàçàõìå äîòóê, âàæè ãëàâíî çà ñïîðòíè è êúñè òðàäèöèîííè ìàðøðóòè. Â åêñòðåìíèÿ àëïèíèçúì, àëïèéñêèòå åêñïåäèöèè è êàòåðåíåòî ïî ãîëåìè ñòåíè òåçè ñòàíäàðòè íå ñå ñïàçâàò òîëêîâà - â òåçè ñëó÷àè íàé-âàæíî å îöåëÿâàíåòî, íåçàâèñèìî îò ñðåäñòâàòà. Îáùàòà òðóäíîñò íà ìàðøðóòà îïðåäåëÿ îöåíêàòà, êîÿòî ùå ïîëó÷èòå îò îñòàíàëèòå êàòåðà÷è. Êðàéíàòà öåë íà êàòåðà÷à å äà èçêà÷è ìàðøðóòà ñ ìèíèìàëíî èçïîëçâàíå íà èçêóñòâåíè îïîðè è ñ ìèíèìóì ïðåäâàðèòåëíà èíôîðìàöèÿ. Êîëêîòî ïî-ìàëêî èçêà÷âàíèÿ èìà åäèí ìàðøðóò, òîëêîâà ïîâå÷å êàòåðà÷è èñêàò äà ãî ïîâòîðÿò â êîëêîòî ñå ìîæå ïî-÷èñò ñòèë - òîâà äàâà âúçìîæíîñò çà íàïðåäúê.

Äðóãè åòè÷íè íîðìè Â êàòåðåíåòî ñå ñìÿòà çà íååòè÷íî äà “îòêðàäíåø” òóðà, âúðõó êîéòî íÿêîé å ðàáîòèë äúëãî âðåìå. Àêî ÷îâåê èñêà äà ñè çàïàçè ïðàâîòî íà ïúðâîïîêîðèòåë íà ñîáñòâåíèÿ ñè òóð, îáèêíîâåíî ãî ìàðêèðà êàòî “Â ïðîöåñ íà åêèïèðàíå” ñ ÷åðâåíà ïàíäåëêà íà ïúðâèÿ êëèí. Íà çàïî÷âàíåòî íà òóð, êîéòî íå ìîæåø äà èçêà÷èø è âåðîÿòíî íèêîãà íÿìà äà çàâúðøèø, ñúùî íå ñå ãëåäà ñ äîáðî îêî. (Ïî îòíîøåíèå íà÷èíà íà ïðîêàðâàíå òóðîâåòå ìîãàò äà ñå ðàçäåëÿò íà ïðîêàðàíè îòäîëó - êëàñè÷åñêè - è îòãîðå - ñïîðòíè. Ìíîãî êàòåðà÷è ïðèåìàò ñàìî ïúðâèòå çà “èñòèíñêè”. - Á. ïð.) Íå ñè ìèñëåòå, ÷å àêî âèå íå ìîæåòå äà ìèíåòå åäèí ïàñàæ áåç èçïîëçâàíåòî íà èçêóñòâåíà îïîðà, íèêîé ñëåä âàñ íÿìà äà óñïåå äà ãî ïðåìèíå ÷èñòî. Äðóãè êàòåðà÷è, ñ ïî-äîáðà åêèïèðîâêà èëè ïîäîáúð ñòèë íà êàòåðåíå, ìîæå äà âè íàäìèíàò. Çàòîâà îñòàâåòå íåùî è çà èäíèòå ïîêîëåíèÿ!

Ëèí Õèë “íàáèâà” ñ áîëòîâå íîâ òóð â Òàéëàíä. Â òîçè ðàéîí èçïîëçâàíåòî íà òàêúâ âèä îñèãóðîâêè å ðàçðåøåíî.

Îêîëíàòà ñðåäà Ìíîãî êàòåðà÷è òâúðäÿò, ÷å åäíà îò ïðè÷èíèòå äà ñå êàòåðÿò å ëþáîâòà èì êúì ïðèðîäàòà è òîâà, ÷å ïî òîçè íà÷èí èìàò âúçìîæíîñò äà “èçáÿãàò îò ãðàäà”. Òðÿáâà îáà÷å äà ñå çíàå, ÷å ñàìîòî íè ïðèñúñòâèå ñðåä ïðèðîäàòà, âëèÿå âúðõó îêîëíàòà ñðåäà. Êîëêîòî ïîâå÷å ñòàâàò êàòåðà÷èòå, òîëêîâà ïî-ãîëåìè ñà òåçè ïðîìåíè. Â ìíîãî ðàéîíè íà ñâåòà ñâîáîäíèÿò äîñòúï äî êàòåðà÷íèòå îáåêòè ñòîè ïîä âúïðîñ. Ñîáñòâåíèöèòå íà çåìÿòà è óïðàâèòåëèòå íà ðàçëè÷íè ïðèðîäíè ïàðêîâå çàïî÷âàò äà ñå òðåâîæàò îò óâåëè÷àâàíåòî áðîÿ íà êàòåðà÷èòå; äîñòàòú÷íî å ñàìî åäèí äà õâúðëè áîêëóê èëè äà íàâðåäè ñ íåùî íà îêîëíàòà ñðåäà è âñè÷êè êàòåðà÷è áèâàò íàðî÷åíè çà áåçîòãîâîðíè åãîèñòè. Åòî íÿêîè ïðàâèëà: *Îñòàâÿéòå êàòåðà÷íèÿ ðàéîí â ñúùèÿ âèä (äîðè â ïî-äîáúð), â êàêúâòî ñòå ãî çàâàðèëè. *Ïàçåòå àâòåíòè÷íèÿ âèä íà ñêàëàòà, êîëêîòî å âúçìîæíî - íå ÿ ÷óïåòå, íå ëåïåòå îòäåëíè êàìúíè, çà äà ñè ïðàâèòå èçêóñòâåíè õâàòêè, íå ÿ äóï÷åòå è íå ñëàãàéòå èçëèøíè áîëòîâå. *Ïðè ïîäõîäà è âðúùàíåòî îò òóðîâåòå ñå äâèæåòå ñàìî ïî îïðåäåëåíèòå çà òîâà ïúòåêè. *Îñâåäîìÿâàéòå ñå çà ïðàâèëàòà, êîèòî äåéñòâàò â äàäåí ðàéîí, è ãè ñïàçâàéòå - íàïðèìåð çàáðàíèòå, ñâúðçàíè ñ áåçïîêîåíåòî íà ãíåçäÿùè ïòèöè, îïàçâàíåòî íà ðåäêè âèäîâå ðàñòåíèÿ, íåèçïîëçâàíåòî íà áîëòîâå è äð. *Ñâåäåòå óïîòðåáàòà íà ìàãíåçèé äî ìèíèìóì, çà äà íå öàïàòå ñêàëàòà; îïèòàéòå äà íàìåðèòå ìàãíåçèé ñ öâåòà íà ñêàëàòà. *Ïðè êàìïèðàíå ñå ñòàðàéòå äà îñòàâÿòå êîëêîòî ñå ìîæå ïî-ìàëêî ñëåäè îò äåéíîñòòà ñè èçïîëçâàéòå ãàçîâè ïðèìóñè âìåñòî îãúí; çàðàâÿéòå åêñêðåìåíòèòå ñè; íå ñå ìèéòå â ìàëêè

ïîòîöè è åçåðà; â ïî-ãîëåìèòå èçïîëçâàéòå íàïúëíî ðàçãðàäèìè ñàïóíè. *Èçíàñÿéòå ñè âñè÷êèÿ áîêëóê, âêëþ÷èòåëíî ôàñîâåòå è êèáðèòåíèòå êëå÷êè. *Íå ïóñêàéòå ñèëíî ìóçèêà è íå èçïîëçâàéòå íåïðèëè÷íè äóìè â ïðèñúñòâèåòî íà äðóãè êàòåðà÷è ìíîãî õîðà ñà äîøëè ñðåä ïðèðîäàòà, çà äà ñå íàñëàäÿò íà òèøèíàòà è ñïîêîéñòâèåòî. Âèå ñòå îòãîâîðíè çà îïàçâàíåòî íà îêîëíàòà ñðåäà è çà òîâà, êàòåðà÷íèòå ðàéîíè äà îñòàíàò îòâîðåíè.

Ìàëòèéñêèÿ êðúñò â ïëàíèíàòà Ñåäåðáåðã, Þæíà Àôðèêà, ñå èçäèãà ñðåä ñóðîâà, äåâñòâåíà ìåñòíîñò. Íàøå çàäúëæåíèå å äà ïàçèì òàêèâà ðàéîíè íåïîêúòíàòè.

Êàê äà èçïîëçâàìå ïúòåâîäèòåëè (“ãèäîâíèöè”)? Êîãàòî çàïî÷íåòå äà òúðñèòå ðàéîíè, â êîèòî äà ñå êàòåðèòå, ùå ïîïàäíåòå íà ìíîãî ïúòåâîäèòåëè çà ìàðøðóòèòå - ãèäîâíèöè. Äîáðèòå ãèäîâíèöè ìîãàò äà áúäàò ñòðàøíî ïîëåçíè, ëîøèòå - ñàìî äà âè çàòðóäíÿò. Äîáðèòå ïúòåâîäèòåëè îáèêíîâåíî ñà äîñòúïíî íàïèñàíè è ñúäúðæàò ñàìî íàé-âàæíèòå ñâåäåíèÿ - êàòî èìå íà òóðà, êàòåãîðèÿòà ìó íà òðóäíîñò, äàòàòà íà ïúðâîòî èçêà÷âàíå, èìåíàòà íà ïúðâîïîêîðèòåëèòå è îñíîâíà èíôîðìàöèÿ çà ñòåïåíòà íà îñèãóðÿâàíå, êëþ÷îâèòå ïàñàæè, îáùà äúëæèíà, áðîé íà âúæåòàòà è íÿêîè îñîáåíè çàáåëåæêè êàòî íàïðèìåð “ïàçåòå ñå îò îòðîâíàòà ëèàíà íà òðåòî âúæå”! Íàó÷åòå äîáðå ñèìâîëèòå, êîèòî ñå èçïîëçâàò â ñõåìèòå íà ìàðøðóòèòå.

Ñèñòåìè çà êàòåðà÷íà òðóäíîñò

UIAA / ôðåíñêà / àìåðèêàíñêà (Éîñåìèòè) / áðèòàíñêà (òåõíè÷åñêà òðóäíîñò) / áðèòàíñêà (îáùà òðóäíîñò) / àâñòðàëèéñêà / ãåðìàíñêà (çà ïÿñú÷íèöèòå â Ñàêñîíèÿ) Çàáåëåæêà: Âñè÷êè ñêàëè çà òðóäíîñò ñà îòâîðåíè - ïîêàçàíèòå ïî-ãîðå ñèñòåìè îòðàçÿâàò íàé-âèñîêèòå ïîñòèæåíèÿ äî òîçè åòàï. Ñðàâíÿâàíåòî íà òðóäíîñòòà íà äâà ñúñåäíè òóðà íå å ëåêà çàäà÷à, äà íå ãîâîðèì çà ñðàâíÿâàíåòî íà ñèñòåìèòå, èçïîëçâàíè â ðàçëè÷íè ñòðàíè èëè ïðè ðàçëè÷íè ñòèëîâå íà êàòåðåíå. Â òàçè òàáëèöà ñà ïîêàçàíè ñòåïåíèòå íà òðóäíîñò ñàìî ïðè ñêàëíî êàòåðåíå. Îáùî âçåòî, ïðè ñïîðòíèòå ìàðøðóòè ñå èçïîëçâà ôðåíñêàòà ñèñòåìà, äðóãèòå ñà çà òðàäèöèîííèòå ìàðøðóòè, âúïðåêè ÷å òîâà íå å çàäúëæèòåëíî ïðàâèëî. Ïðåäè äà òðúãíåòå ïî íÿêîé òóð, îñâåäîìåòå ñå äàëè å íàïúëíî åêèïèðàí èëè òðÿáâà äà íîñèòå è ñîáñòâåíà îñèãóðîâêà.

Áîëäúð êàòåðåíå Ôîíòåíáëî, áëèçî äî Ïàðèæ, ñå ñìÿòà çà Ìåêàòà íà ñúâðåìåííîòî áîëäúð êàòåðåíå. Ñòåïåíèòå íà òðóäíîñò îáèêíîâåíî ñå îïðåäåëÿò ïî ôðåíñêàòà ñêàëà “Ôîíòåíáëî” è ñà â èíòåðâàë îò 6à äî 9à; àìåðèêàíñêàòà ñêàëà “Âåðìèí” èìà ñòåïåíè îò V1 äî V14 Èçêóñòâåíî êàòåðåíå Òðóäíîñòòà ïðè èçêóñòâåíî êàòåðåíå ñå îïðåäåëÿ îò À0 (“íàáèðàíå” íà ïðèìêà) äî À5 (ìíîãî îïàñíî èçêóñòâåíî êàòåðåíå ñ âúçìîæíîñò çà ñåðèîçíî ïàäàíå). Àëïèéñêè ñèñòåìè Àëïèéñêèòå òóðîâå ìîãàò ñå êàòåãîðèçèðàò ñïîðåä öÿëîñòíàòà èì òðóäíîñò. Íåìñêàòà ñèñòåìà äàâà ñòåïåíè îò I äî VI (ïîäîáíà êàòåãîðèçàöèÿ ìîæå äà ñå ñðåùíå íà íÿêîè ñòàðè îáåêòè â Áúëãàðèÿ - Ìúãëèæ, Ðàé è äð. - Á. ïð.); ôðåíñêàòà èìà ñëåäíèòå ñòåïåíè: F - facile (ëåñíî); PD - peu difficile (íå ìíîãî òðóäíî, ÍÒ); AD - assez difficile (óìåðåíî òðóäíî, ÓÒ); D difficile (òðóäíî, Ò); TD - tres difficile (ìíîãî òðóäíî, ÌÒ); ED - extremement difficile (èçêëþ÷èòåëíî òðóäíî, ÈÒ) è ABO - abominable (óæàñíî), êîåòî å äîáàâåíî çà ñâðúõòðóäíè ìàðøðóòè. Òåçè ñòåïåíè äàâàò îáùàòà òðóäíîñò íà ìàðøðóòà è íå äúðæàò ñìåòêà çà íàé-ñëîæíèÿ ïàñàæ. Ñìåñåíè ìàðøðóòè Òóðîâå, êîèòî âêëþ÷âàò ÷èñòî ñêàëíî êàòåðåíå, èçêóñòâåíî êàòåðåíå, ëåäåíî êàòåðåíå è äðóãè òðóäíîñòè îò ðàçëè÷åí õàðàêòåð, ñåãà ñå îöåíÿâàò ïî êîìáèíèðàíà ñèñòåìà. È òàêà, “Áàäëàíäñ”, òðóäåí 1500-ìåòðîâ ìàðøðóò íà Òîðå Åãåð â Ïàòàãîíèÿ ñå îïðåäåëÿ êàòî VI, 5.10, À3, WI 4+. Òóê VI å àëïèéñêàòà (îáùàòà) òðóäíîñò; 5.10 å íàé-òðóäíèÿò ñêàëåí ïàñàæ ïî àìåðèêàíñêàòà (Éîñåìèòè) ñèñòåìà (ëåñåí, àêî ãî ñðàâíèì ñ 5.14 íà “óþòíèòå” Ñìèòñ Ðîêñ íàïðèìåð, íî òóê òðÿáâà äà èìàìå ïðåäâèä âèñî÷èíàòà è áëèçêàòà äî òî÷êàòà íà çàìðúçâàíå òåìïåðàòóðà!); À3 å çà íàé-òðóäíèÿò ïàñàæ íà èçêóñòâåíî êàòåðåíå; à WI 4+ îçíà÷àâà Water Ice 4+ - òðóäíîñò îò ñêàëàòà çà ëåäåíî êàòåðåíå. Êîìáèíàöèÿòà îò âñè÷êè òåçè ñòåïåíè èäâà äà ïîêàæå, ÷å òîçè ìàðøðóò òðÿáâà äà ñå âçåìà “ìíîãî, àìà ìíîãî íà ñåðèîçíî”! Ñõåìà íà Äåí Ôèíãåð êëèí ïåðâàç 1. Òóð “Äèãèòàëèñ” 6+ (5+ obl) 120 ì, Ò. àíêåðåí áîëò èëè ñïèò òàâàí Õóíêåð, Õ. Ôèíãåð, 1994 2. Òóð “Òîì òúìá” 7à ëåïåí êëèí íàäâåñ (6ñ obl) 130 ì, Æ. Òðåáî, Ô. Ïèòå, 1998 Ñòåïåíè íà òðóäíîñò: ïëî÷è ïîäõîä êúì òóðà À0 - ïàñàæ íà èçêóñòâåíî êàòåðåíå ïðåìèíàâàíå îò êàìèíà 4-, 6+ - ñòåïåíè ïî äðóãàòà ñòðàíà íà ðúá UIAA òî÷êè çà ðàïåë 6b - ñòåïåíè ïî ôðåíñêàòà ñèñòåìà öåïêà, öåïíàòèíà (6a obl) - íàé-òðóäåí ïëîùàäêà ïàñàæ, êîéòî íå ìîæå äà âèíêåë ñå ìèíå èçêóñòâåíî (6à ïàñàæ, çàäúëæèòåëíà) èçèñêâàù ñîáñòâåíà âèíêåë îñèãóðîâêà Äîáðèòå ãèäîâíèöè ÷åñòî èìàò ñõåìè íà òóðîâåòå. Ñíèìêèòå ñ î÷åðòàíè âúðõó òÿõ ìàðøðóòè îáèêíîâåíî ñà íàé-ïîëåçíè. Õóáàâèòå ñõåìè ñúùî âúðøàò äîáðà ðàáîòà, àêî ÷îâåê çíàå îñíîâíèòå îçíà÷åíèÿ è ñèìâîëè.

Êàê äà ñå ñâúðæåì ñ äðóãè êàòåðà÷è? Íàé-äîáðèÿò íà÷èí, äà íàìåðèì õóáàâ êàòåðà÷åí îáåêò, å êàòî ñå ñâúðæåì ñ äðóãè êàòåðà÷è è ãè ïîìîëèì äà íè ïðåïîðú÷àò íåùî. Íàé-ëåñíî ùå îòêðèåì òåçè “çàãàäú÷íè” ëè÷íîñòè â íÿêîé àëïèéñêè êëóá èëè íà ìåñòíàòà èçêóñòâåíà ñòåíà. Àêî íå çíàåòå êàê äà ãè òúðñèòå, ïðî÷åòåòå ñúâåòèòå ïî-äîëó: *Ïðîâåðåòå â òåëåôîííèÿ óêàçàòåë çà àäðåñèòå íà ìåñòíèòå êëóáîâå è èçêóñòâåíè ñòåíè. Âîäà÷èòå íà êëóáîâå ìíîãî ÷åñòî ïîçíàâàò ïîâå÷åòî äîáðè êàòåðà÷è â ðàéîíà. *Îòèäåòå â íÿêîé ìàãàçèí çà êàòåðà÷íà åêèïèðîâêà è ïîïèòàéòå ïðîäàâà÷èòå. *Êóïåòå ñè ñïèñàíèÿ çà êàòåðåíå è àëïèíèçúì. *Èíòåðíåò ñúùî å äîáúð èçòî÷íèê íà èíôîðìàöèÿ.

Ðå÷íèê íà êàòåðà÷íèòå òåðìèíè * (Áåëåæêà íà ïðåâîäà÷à - ïîðàäè îñîáåíîñòèòå íà êàòåðà÷íèÿ æàðãîí ñè ïîçâîëèõ äà ãî äîïúëíÿ ñ äóìè è òåðìèíè, èçïîëçâàíè â áúëãàðñêèÿ åçèê) “Àêòèâíè” ñðåäñòâà çà çàêëåùâàíå - âæ. Ôðåíä Àëïèíèçúì (Àëïèéñêî êàòåðåíå) - ñòèë íà êàòåðåíå, êîåòî îáèêíîâåíî âêëþ÷âà ïðåìèíàâàíå ïðåç ëåäíèöè, èçêà÷âàíå íà âèñîêà íàäìîðñêà âèñî÷èíà è ïîêîðÿâàíå íà âúðõîâå; àëïèéñêèòå èçêà÷âàíèÿ îáèêíîâåíî èçèñêâàò ïî-ãîëÿìà ñàìîñòîÿòåëíîñò íà îòäåëíèÿ êàòåðà÷ è ïî-ñêîðîñòíî êàòåðåíå. Áàëàíñîâî äâèæåíèå - äâèæåíèå, ïðè êîåòî íÿìà äîáðè õâàòêè è îñíîâíà îïîðà íà êàòåðà÷à ñà êðàêàòà. Áîëäúð êàòåðåíå - êàòåðåíå áåç âúæå ïî íèñêè ñêàëè (áîëäúðè) èëè èçêóñòâåíè ñòåíè. Áîëò - ñðåäñòâî çà îñèãóðîâêà, êîåòî ñå çàêðåïâà â ïðåäâàðèòåëíî ïðîáèòà äóïêà â ñêàëàòà. Áèâàò ñïèòîâå (ðîëïëúçè), àíêåðíè áîëòîâå (ëîíãëàéôîâå) è ëåïåíè õàëêè (ëåïåíè êëèíîâå). Âèíêåë - ñêàëíà ôîðìà, ïðåäñòàâëÿâàùà âúòðåøåí úãúë. Âòîðè - êàòåðà÷úò, êîéòî èçêàòåðâà âúæåòî ñëåä âîäà÷à. Âúæå - 1. Êàòåðà÷íîòî âúæå. 2. Ó÷àñòúê îò òóðà ìåæäó äâå ïëîùàäêè, êîéòî ñå êàòåðè ïîñëåäîâàòåëíî îò âîäà÷à è âòîðèÿ â ñâðúçêàòà (íà åäíî âúæå). Âðúçâàíå çà âúæåòî - ïðèêðåïâàíåòî íà ñåäàëêàòà íà êàòåðà÷à êúì îñíîâíîòî âúæå. Ãèäîâíèê - ïúòåâîäèòåë çà îïðåäåëåí êàòåðà÷åí îáåêò. Ãîëåìè ñòåíè - äúëãè, òðóäíè òóðîâå, èçèñêâàùè îáèêíîâåíî íÿêîëêî äåíà çà èçêà÷âàíå. Íå å çàäúëæèòåëíî âñè÷êè êàòåðà÷è äà èçêàòåðÿò äàäåíî âúæå, îáèêíîâåíî âòîðèÿò ñå èçâëè÷à ïî âúæåòî ñ ïîìîùòà íà ñàìîõâàòè. Äæàäæè - âñè÷êè ñðåäñòâà çà çàêëåùâàíå (îñèãóðÿâàíå) - êëåìè, åêñöåíòðèöè è ôðåíäîâå. Äþëôåð - íà÷èí íà êàòåðåíå, ïðè êîéòî ðúöåòå äúðïàò òÿëîòî íà åäíà ñòðàíà, à êðàêàòà çàïúâàò íà ïðîòèâîíàòèñê â ïðîòèâîïîëîæíàòà ïîñîêà. Åêñöåíòðèê - “ïàñèâíî” ñðåäñòâî çà îñèãóðÿâàíå ñ øåñò ïîâúðõíîñòè, êîåòî ìîæå äà ñå çàêëåùè â ñòåñíÿâàùè ñå íàäîëó öåïêè. Åñïàäðèëè - êàòåðà÷íè îáóâêè. Æóìàð - âæ. Ñàìîõâàò Çàêëåùâàíå - âêàðâàíå íà ðúêà, êðàê èëè äðóãà ÷àñò íà òÿëîòî â öåïíàòèíà, çà äà ñå ïîñòèãíå çàêðåïâàíå êúì ñêàëàòà. Çèìíî êàòåðåíå - êàòåðåíå ïî ñêàëà ñ ïîìîùòà íà êîòêè (ìåòàëíè ñúîðúæåíèÿ ñúñ çúáè, êîèòî ñå çàêðåïâàò çà ïîäìåòêèòå íà îáóâêèòå) è ñå÷èâà (ïèêåëè). Èçêóñòâåíà ñòåíà - ñïåöèàëíî îáîðóäâàíà ñòåíà ñ èçêóñòâåíè õâàòêè; çàìåñòèòåë íà èñòèíñêàòà ñêàëà. Èçêóñòâåíî êàòåðåíå - íà÷èí íà êàòåðåíå ñ èçïîëçâàíå íà èçêóñòâåíè îïîðíè òî÷êè (êëèíîâå, êëåìè, ôðåíäîâå è ò. í.).

Èíâåíòàð - öÿëàòà åêèïèðîâêà, êîÿòî íîñèì íà ñêàëàòà. Áèâà “ìåê” -âúæå, ñåäàëêè, ïðèìêè, ëåíòè, ïðóñåöè; è “òâúðä” - êàñêè, êàðàáèíåðè, êëåìè, åêñöåíòðèöè, ïðîòðèâàùè ñúîðúæåíèÿ, ôðåíäîâå, ÷óê, êëèíîâå, ñàìîõâàòè è ò. í. Êàìàëîò - íàçâàíèå íà îïðåäåëåí òèï ôðåíäîâå ñ ìåêî ðàìî è äâå îñè íà äâèæåíèå íà ÷åëþñòèòå. Êàìèíà - ñêàëíà ôîðìà, ñúñòîÿùà ñå îò äâå óñïîðåäíè ñòåíè, ìåæäó êîèòî ìîæå äà ñå çàêëåùè òÿëîòî. Êàðàáèíåð - ìåòàëíî ñðåäñòâî ñ êðúãëà ôîðìà, êîåòî ñå îòâàðÿ îò åäíàòà ñòðàíà (êëþ÷àëêà); èçïîëçâà ñå çà ñúåäèíÿâàíå íà îñèãóðîâêèòå, ïðèìêèòå è âúæåòî èëè çà ïîìîùíè äåéíîñòè, ïðè êîèòî ñå íàëàãà áúðçî âêëþ÷âàíå è èçêëþ÷âàíå. Áèâàò ñ ìóôà è áåç; ñ ïðàâà èëè êðèâà êëþ÷àëêà. Êàòåðà÷íî âúæå - âúæå ñ äâîéíà îïëåòêà - ñúðöåâèíà è áðîíÿ, èçïîëçâàíî ïðè êàòåðåíå. Áèâàò äèíàìè÷íè è ñòàòè÷íè. Êàòåðåíå “íà ïñèõèêà” - ïðåìèíàâàíå íà òðóäíè ïàñàæè áåç äîáðà âúçìîæíîñò çà îñèãóðîâêà. Êëàñè÷åñêî (òðàäèöèîííî) êàòåðåíå - êàòåðåíå ñ èçïîëçâàíå íà öåëèÿ íàáîð îò ñðåäñòâà çà îñèãóðÿâàíå. Êëåìà - “ïàñèâíî” ñðåäñòâî çà îñèãóðÿâàíå, îáèêíîâåíî ñ äâå çàêëåùâàùè ñå ïîâúðõíîñòè, êîåòî ñå èçïîëçâà â ñòåñíÿâàùè ñå íàäîëó öåïêè. Êëþ÷îâ ïàñàæ - íàé-òðóäíèÿò ó÷àñòúê îò äàäåí òóð èëè âúæå. Êîðåì - ñâîáîäíîòî âúæå, êîåòî îñèãóðÿâàùèÿò îòïóñêà íà ïàðòíüîðà ñè, çà äà óëåñíè êàòåðåíåòî ìó. Ìàãíåçèé - ïðàõ, èçïîëçâàí çà èçñóøàâàíå íà ðúöåòå îò ïîòòà è çà óâåëè÷àâàíå ñöåïëåíèåòî íà ïðúñòèòå ñúñ ñêàëàòà. Íàêîâàâàì - åêèïèðàì òóð ñ êëèíîâå èëè áîëòîâå. Îíñàéò - ïðåìèíàâàíå íà òóð, êîéòî ïðåäè òîâà íå ñòå êàòåðèëè. Îñèãóðîâêà - 1. Ñàìèÿò ïðîöåñ íà îñèãóðÿâàíå. 2. Òî÷êèòå íà çàêðåïâàíå íà âúæåòî ïî âðåìå íà êàòåðåíåòî (ìåæäèííè îñèãóðîâêè) èëè íà ïëîùàäêàòà. Áèâàò åñòåñòâåíè - ñêàëíè èçäàòúöè è õàëêè, äúðâåòà - è èçêóñòâåíè - êëèíîâå, êëåìè è ò. í. Îñèãóðÿâàíå - 1. Ñèñòåìàòà, èçïîëçâàíà çà ñïèðàíå ïàäàíåòî íà êàòåðà÷à - âêëþ÷âà âúæå, ìåæäèííè îñèãóðîâêè, îñèãóðÿâàù è ïðîòðèâàùî ñúîðúæåíèå. Ïðîöåñúò íà ïîñòåïåííî îòïóñêàíå èëè îáèðàíå íà âúæåòî îò îñèãóðÿâàùèÿ, äîêàòî ïàðòíüîðúò ìó ñå êàòåðè. 2. Ïðîöåñúò íà çàêà÷âàíå íà âúæåòî â ìåæäèííèòå îñèãóðîâêè îò âîäà÷à. 3. Ïðîöåñúò íà ïðèâúðçâàíå êúì îñèãóðîâêèòå íà ïëîùàäêàòà - ñàìîîñèãóðÿâàíå. Ïàíäþë - âîëíî èëè íåâîëíî çàëþëÿâàíå âñòðàíè. Ïàðàïåò - ôèêñèðàíî âåðòèêàëíî (ïðè êîåòî èçêà÷âàíåòî ñòàâà ñ ïîìîùòà íà ñàìîçàòÿãàùè âúçëè èëè ñàìîõâàòè) èëè õîðèçîíòàëíî âúæå (ïðè êîåòî êàòåðåùèÿò ñå ìîæå äà ñå îñèãóðÿâà ñàìî ñ äâå ïðèìêè, âêëþ÷åíè çà âúæåòî). “Ïàñèâíè” ñðåäñòâà çà çàêëåùâàíå - âæ. Êëåìà, Åêñöåíòðèê. Ïëî÷à - ãëàäêà ñêàëíà ôîðìà, êîÿòî îáèêíîâåíî ñå êàòåðè íà áàëàíñ. Ïëîùàäêà - ìÿñòîòî ìåæäó äâå âúæåòà, êúäåòî âîäà÷úò ñå ôèêñèðà íà íÿêîëêî îïîðíè òî÷êè è îñèãóðÿâà âòîðèÿ, äîêàòî äîéäå ïðè íåãî. Ìîæå äà áúäå ñòàáèëíà, ïîëóâèñÿùà è âèñÿùà. Ïîìîùíî âúæåíöå - òúíêî âúæåíöå (îáèêíîâåíî 4 - 8 ìì â äèàìåòúð), êîåòî ñå èçïîëçâà çà ïðèìêà çà ïóñêàíå íà ðàïåëè, çà ñàìîçàòÿãàùè âúçëè è äð. Ïðîòðèâàùè ñúîðúæåíèÿ. - Áèâàò ñúîðúæåíèÿ çà îñèãóðÿâàíå è ñïóñêàíå - îñìèöà, ïëàñòèíà, ãðèãðè; è ñúîðúæåíèÿ ñàìî çà ñïóñêàíå (èçïîëçâàíè â ñïåëåîëîãèÿòà - äåñàíäüîð, ðàïúëðàê è äð. Ïðóñåê - âæ. Ïîìîùíî âúæåíöå

Ðàçäóâàì - ïîâå÷åòî êàòåðà÷è ñà ìíîãî ñëîâîîõîòëèâè ëè÷íîñòè. Êîãàòî ñåäíàò íà ìàñà, èìàò íàâèêà äà ðàçêàçâàò âñÿêàêâè “èñòèíñêè” èñòîðèè. Íå âñè÷êî, êîåòî êàçâàò, å çà âÿðâàíå, íî îò íÿêîè îò òÿõ ìîæåòå äà íàó÷èòå ïîëåçíè íåùà. Ðàïåë - íà÷èí íà ñëèçàíå ïî ôèêñèðàíî âúæå, ïðè êîéòî ñëèçàùèÿò ñàì êîíòðîëèðà ñêîðîñòòà ñè íà ñïóñêàíå ñ ïîìîùòà íà ïðîòðèâàùî ñúîðúæåíèå. Ðåäïîéíò (×åðâåíà òî÷êà) - ñòèë íà êàòåðåíå (íàé-âå÷å â ñïîðòíîòî), êîãàòî òóðúò ñå èçêàòåðâà ÷èñòî ñëåä èçâåñòíî ðàçó÷àâàíå. Ñàìîõâàò - ñðåäñòâî çà èçêà÷âàíå ïî åäèíè÷íî âúæå. Îáèêíîâåíî ñå èçïîëçâàò ïî äâà. Ñâîáîäíî âúæå - 1. Ïðè âúçåë â êðàÿ íà âúæåòî - ïî-êúñèÿò êðàé ñëåä âúçåëà. 2. Ïðè êàòåðåíå â ñâðúçêà è íà óñòàíîâêà - êðàÿò íà âúæåòî, êîéòî å îòêúì îñèãóðÿâàùèÿ. 3. Ïðè ðàïåë âèñÿùèòå êðàèùà íà âúæåòî. 4. Âæ. Êîðåì. Ñâðúçêà - 1. Äâàìà èëè ïîâå÷å äóøè, êîèòî ñå îñèãóðÿâàò âçàèìíî ïðè êàòåðåíå. 2. Ïàðòíüîðúò, ñ êîãîòî ñå êàòåðèì (è íà êîãîòî ïîâåðÿâàìå æèâîòà ñè). Ñìåñåíî êàòåðåíå - êàòåðåíå, âêëþ÷âàùî ïðåîäîëÿâàíå êàêòî íà ñêàëíè, òàêà è íà ëåäåíè è ôèðíîâè ïàñàæè. Ñîáñòâåíà îñèãóðîâêà - “äæàäæèòå”, êîèòî âîäà÷úò îñòàâÿ, à âòîðèÿò ïðèáèðà. Ñîëî êàòåðåíå - êàòåðåíå áåç âúæå. Ñîëî îñèãóðÿâàíå - ñàìîòíî êàòåðåíå, ïðè êîåòî êàòåðà÷úò ñå îñèãóðÿâà ñ âúæå (çà ðàçëèêà îò ñîëî êàòåðåíåòî) ïî äîñòà îñîáåíà è ãóáåùà ìíîãî âðåìå ñèñòåìà. Ñïîðòíî êàòåðåíå - êàòåðåíå ïî äîáðå åêèïèðàíè ñ áîëòîâå òóðîâå, êîèòî íå íàëàãàò èçïîëçâàíåòî íà ñîáñòâåíà îñèãóðîâêà. Ñòåïåí íà òðóäíîñò - îïðåäåëÿ ñå ñëåä íåçàâèñèìà îöåíêà îò íÿêîëêî êàòåðà÷è. Â Áúëãàðèÿ ñå ïîëçâà ñèñòåìàòà íà UIAA. Òåõíèêà (äîáðà) - óìåíèå äà ñå èçïîëçâà íàé-åôåêòèâíî ñèëàòà íà ìóñêóëèòå, áåç èçëèøíî ïðåíàòîâàðâàíå. Òåõíè÷åí òóð - òðóäåí ìàðøðóò, êîéòî èçèñêâà äîáúð áàëàíñ è ïðàâèëíî “ðàç÷èòàíå” íà ñêàëàòà, íå ñèëà. Òî÷êà íà çàêðåïâàíå - âæ. Îñèãóðîâêà Òðàâåðñ - 1. Ïðèäâèæâàíå õîðèçîíòàëíî ïî ñêàëàòà. 2. Àëïèéñêè òðàâåðñ - ïðåìèíàâàíå ïî íàé-âèñîêàòà ÷àñò íà íÿêîå áèëî (íàé-÷åñòî â çèìíè óñëîâèÿ). Òóð - êàòåðà÷åí ìàðøðóò. Èìåíàòà èì ñå äàâàò îò ïúðâèÿ, êîéòî ãè å ïðîêàðàë. Óñòàíîâêà - ñèñòåìà çà êàòåðåíå íà ãîðíà îñèãóðîâêà. Ôðåíä - ñðåäñòâî çà îñèãóðÿâàíå, êîåòî ñå çàêëåùâà â öåïêè â ñêàëàòà ñ ïîìîùòà íà ÷åòèðè ÷åëþñòè, çàäâèæâàíè îò ïðóæèíà. Ôðåíñêà ñâðúçêà - åäíîâðåìåííî êàòåðåíå íà äâàìàòà â ñâðúçêàòà, ïðè êîåòî âúæåòî å èçïúíàòî (íàé-÷åñòî ïî ëåñíè ïàñàæè èëè êîãàòî âúæåòî íå ñòèãà çà ìàëêî äî ïëîùàäêàòà). Ïðè òîâà âîäà÷úò ïðîäúëæàâà äà ïîñòàâÿ îñèãóðîâêè, äîðè ïî-íà÷åñòî îòêîëêîòî ïðè íîðìàëíîòî âîäåíå. Öåïíàòèíà - íåùî ñðåäíî ìåæäó öåïêà è êàìèíà - ïðåêàëåíî øèðîêà, çà äà çàêëåùèø ðúêà èëè êðàê, è ïðåêàëåíî òÿñíà, çà äà âêàðàø öÿëîòî ñè òÿëî. ×èñòî êàòåðåíå (Ñâîáîäíî ïðåìèíàâàíå) - ïðåìèíàâàíå áåç èçïîëçâàíå íà èçêóñòâåíè îïîðè. ÑÅ - åâðîïåéñêè ñòàíäàðò çà êàòåðà÷íà åêèïèðîâêà.