Περί Οικονομίας Είναι -επιτέλους- απαραίτητο να αναθεωρήσουμε στη σκέψη μας την έννοια της λέξης ECONOMY, καθώς έχει χάσει την πραγματική της διάσταση και έχει συρρικνωθεί αποκλειστικά στις πρακτικές που διαφεντεύουν τις χρηματοπιστωτικές διαδικασίες διαχείρισης κεφαλαίων. Κι ας μη ξεχνάμε ότι οι σημερινοί «μάγοι» (καλοί ή κακοί) που μετράνε τις εξελίξεις δεν είναι παρά κοινοί «λογιστές» που χειραγωγούν την Πολιτική αντί να την Υπηρετούν. ______________________________ Ετυμολογικά η λέξη «οικονομία» σημαίνει τη διαχείριση του οίκου (νομή οίκου). Στην αρχαία ελληνική σκέψη, η οικονομία ήταν συνδεδεμένη με την πολιτεία και την κοινωνία και εντασσόταν στο σύνολο των πολιτικών και κοινωνικών λειτουργιών της πόλης-κράτους. Στις Ανατολικές Αυτοκρατορίες (Αίγυπτος, Βαβυλώνα), οι άνθρωποι είχαν αναπτύξει ένα σύστημα μέτρησης των εμπορευμάτων, υπολογισμού της αξίας τους και κατάρτισης πινάκων ισολογισμού (κόστος-κέρδος-έσοδα-έξοδα) δηλ. ένα σύστημα λογιστικής που όμως δεν συνιστούν οικονομική σκέψη διότι δεν αποτελούν προσπάθεια μιας συνολικής θεώρησης που εξετάζει την λειτουργία της οικονομίας, της κοινωνίας και της πολιτείας στο σύνολό της. Στα κυριότερα έργα του (Οικονομικός, οι Πόροι και η Απολογία του Σωκράτους) ο Ξενοφών (430-335 πΧ) ασχολήθηκε με τα οικονομικά της πόλης της Αθήνας και θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ο πρακτικός «τεχνοκράτης» της οικονομικής σκέψης και μάλιστα της διοίκησης και διαχείρισης. Η οικονομική του σκέψη συνοψίζεται στα εξής:
Χρησιμοποίησε για πρώτη φορά τον όρο «οικονομικός» και εννοούσε την αποτελεσματική διαχείριση του οίκου.
Όρισε την οικονομία ως επιστήμη της αποτελεσματικής διαχείρισης του οίκου, ανάλογη με τις επιστήμες της ιατρικής, αρχιτεκτονικής κ.λπ.
Διέκρινε τον κάτοχο της περιουσίας από τον ικανό διαχειριστή της περιουσίας (εάν ο κάτοχος είναι κακός διαχειριστής η περιουσία θα χαθεί).
Δηλαδή κατανοεί ο Ξενοφών ότι η ιδιοκτησία από μόνη της δεν οδηγεί απαραίτητα στην οικονομική ευημερία. Απεναντίας θεωρεί την γνώση ή επιστήμη της οικονομικής διοίκησης και διαχείρισης πολύ σπουδαιότερη από την απλή κτήση περιουσίας.
Υποστήριξε το εμπόριο προτείνοντας στην Εκκλησία του Δήμου το εισαγωγικό και εξαγωγικό εμπόριο ώστε να αυξηθεί ο πλούτος της πόλης.
Διατύπωσε για πρώτη φορά ότι η μεγάλη προσφορά ενός αγαθού οδηγεί στην μείωση της τιμής του.
Οι κυριότερες οικονομικές του σκέψεις του Αριστοτέλη (384-322π.Χ.) ευρίσκονται στα έργα του «Πολιτικά», «Ηθικά Νικομάχεια», «Ρητορική», «Οικονομικά» και «Ρητορική προς Αλέξανδρον». Μπορεί να χαρακτηριστεί ως «θεωρητικός της οικονομίας» καθώς
Διέκρινε τα οικονομικά συστήματα (συστήματα διακανονισμού περιουσιακών στοιχείων) σε: 1. Κοινοκτημοσύνη (όπου οι πολίτες τα έχουν όλα από κοινού) 2. Ιδιωτική οικονομία (όπου οι πολίτες δεν έχουν τίποτα κοινό) 3. Μεικτή οικονομία (οι πολίτες κάποια έχουν κοινά και κάποια όχι)
Διατύπωσε τις έννοιες «χρηστική» («οικείαν χρήσιν»: αίσθημα ικανοποίησης που νοιώθει ένας άνθρωπος όταν χρησιμοποιεί ένα αγαθό) και ανταλλακτική αξία (“αλλαγής ένεκεν” η αξία ενός αγαθού που ανταλλάσσεται με άλλα αγαθά).
Για παράδειγμα το παπούτσι μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε με δυο διαφορετικούς τρόπους. Ο πρώτος είναι να το χρησιμοποιήσουμε για αυτό που έχει φτιαχτεί δηλαδή να το φοράμε και να μας προστατεύει, αυτή είναι η αξία της χρήσης. Μπορούμε όμως να το χρησιμοποιήσουμε ως αντάλλαγμα ώστε να πάρουμε χρήματα η τροφή, αυτή είναι η ανταλλακτική αξία που έχει. Βέβαια όταν το ανταλλάσουμε είναι σαν να μην το χρησιμοποιούμε για τον λόγο που έχει φτιαχτεί.
Διατύπωσε τον ρόλο τους χρήματος ως μέσου ανταλλαγής. Στα Ηθικά Νικομάχεια αναφέρει ότι « για αυτό επινοήθηκε το χρήμα.. και αυτό μετρά τα πάντα…
Συνέδεσε την μορφή των παραγωγικών σχέσεων με το επίπεδο ανάπτυξης των μέσων παραγωγής. Συνέδεσε δηλαδή τις αλλαγές στις παραγωγικές σχέσεις (δουλοκτητική κοινωνία) με την τεχνολογική βελτίωση των μέσων παραγωγής (θυμηθείτε τον Μαρξ που αργότερα ανέλυσε τον τρόπο παραγωγής –οικονομική βάση- και ανέφερε τα συστατικά του στοιχεία: παραγωγικές δυνάμεις και παραγωγικές σχέσεις).
Κι ας συνειδητοποιήσουμε ότι η ουσία των πέριξ μας -κοινώς «περιουσία»- ΔΕΝ είναι μόνο τα ανταλλακτικά εργαλεία (συνήθως το χρήμα και οι χρηματιστηριακές αξίες ) αλλά
το Φυσικό Περιβάλλον
το Ανθρωπογενές Περιβάλλον
ο Πολιτισμός
που για την αειφόρο διαχείρισή τους είναι απαραίτητη η Κοινωνική Συνοχή !
Περικλής Σαχίνης, 31.12.2015