CRLL0567 HSES Report 2024-Māori_FINAL

Page 1


Te Pūrongo Hauora, Haumaru, Taiaome te Toitū 2024

te mata o mua o Te Teihana o Karanga-a-Hape

I te marama o Maehe 2023, i whakamanahia ōkawatia e Ngā Pou Taunaha o Aotearoa ngā ingoa teihana o te City Rail Link (CRL) - Teihana o Maungawhau (ko Mt Eden Station i mua),Te Teihana o Karanga-a-Hape, Te Teihana o Te Waihorotiu me Te Teihana o Waitematā (ko Britomart Station ināianei kia tuwhera rā anō te CRL).

Kia mōhio mai, i whakaputaina tuatahitia tēnei tuhinga whai muri i te whakatau ōkawa, ka kīia ēnei teihana puta noa i te pūrongo ko:

• Te Teihana o Maungawhau

• Te Teihana o Karanga-a-Hape

• Te Teihana o Te Waihorotiu

• Te Teihana o Waitematā (Britomart)

Kei te kā mai

Koinei te Pūrongo

Taiao me te Toitūtanga (HSES) whakamutunga a City Rail Link Limited (CRL Ltd). Kei ngā whārangi e whai ake ko te pūrongo mō te tau 2024 me te roanga o te kaupapa atu ki 31 Tīhema 2024. Tirohia ngā pūrongo i https:// www.cityraillink.co.nz/crl-sustainability kia whai wāhi atu ki ngā rangahau whakapūaho āmiki me ngā akoranga i puta.

Ko tēnei Pūrongo HSES 2024 te mea whakamutunga a CRL Ltd, ka mutu he rite tōna mutunga ki tōna tīmatanga i ngā tau e waru ki mua - e whakatinana ana i te pūmau hihira kia kaua ko te whakarato i tētahi rērawe taumata tiketike anake, engari kia waiho mai a Tāmaki Makaurau hei wāhi pai ake me te whakatakoto i ngā paerewa Hauora, Haumaru, Taiao me te Toitūtanga teitei ake hei whai mā te ahumahi hangatanga whānui.

Mai i te rā tuatahi, ko te toitūtanga te iho o ō mātou whakaaro me ā mātou mahi.

I te tīmatanga o te wāhanga hangatanga i te CRL i te tau 2016, ko tā mātou i whai kia noho hei tauira mō te Hauora, Haumaru, Taiao me te Toitūtanga, e whai whakaaro ana ki ngā rawa e whakamahia ana e mātou i ngā wā katoa me te kore moumou, me te waiho iho i ngā tuku ihotanga pāpori me te ahurea pai. Kāore mātou i kotiti i taua awhero nui i a mātou e koke whakamua ana ki te otinga o te kaupapa me te tuku atu ki a Auckland Transport me KiwiRail.

I tēnei tau kua hipa, pērā anō i ērā o mua atu, he nui ngā mahi – ko te otinga o ngā hangatanga nui me ngā mahinga hou e whakanui ana i tēnā tohu nui, i tēnā tohu nui o ngā mahi.

• Te otinga o te whakamau rēra i rō ana

• I tutuki pai te whakauruuru mai i ngā tohu CRL ki te whatunga rēra o Tāmaki Makaurau

• Te whakamātautau me te whakahau i ngā pūnaha maha e hiahiatia ana hei whakahaere haumaru i te CRL me ōna teihana

• I tutuki pai te whakakā i ngā Utauta Whakahaere Tereina i ngā ana e rua

• Ngā whakangungu ana mā ngā kaitaraiwa me ngā kaimahi teihana

• Ngā mahi whakangungu ana i te taha o ngā ratonga ohotata

• Te whakakā rama me te karakia i ngā wāhanga o waho o ngā teihana

• Te karakia i ngā ana

• Te whakahou i te pātū kōhatu kikorangi tawhito o Tāmaki Makaurau

Kei muri i ia tohu nui angitu ko ngā tāngata. E whakanui ana a CRL Ltd i ngā rōpū Hauora, Haumaru, Taiao me te Toitūtanga me Ngā Putanga Pāpori me te Rūnanga Mana Whenua i whakapau kaha i runga wairua kaingākau, auaha hoki hei whakatinana i te matakitenga o te kaupapa.

Nāwai ka noho ko te Toitūtanga he "tikanga noa iho" me ngā tautoko pūmau i te wāhi mahi mai i ā mātou kaikirimana, i te rūma poari o CRL Ltd me ngā kaitautoko i te kaupapa Te Kaunihera o Tāmaki

Makaurau me te Kāwanatanga o Aotearoa. Nā ēnei whakatairanga whānui i tuku i ngā tautoko i hiahiatia mō ā mātou whāinga.

I roto i te tau e tere ana te anga whakamua, nā ngā whakamahere āmiki me te mahi ngātahi i kakama te takatū a CRL Ltd ki te hurihuri i ana kaupapa mahi me te whakatutuki haere tonu i ana whāinga.

Ko te mea hira o tēnei ko te mōhio e kore e taea e CRL Ltd rātou ko ngā kaikirimana matua, a Link Alliance, te whakatutuki i ngā mahi ko rātou anake. I kōkiritia ngā mahi i ngā taha e rua: i whakaū haere tonu ngā mahi nui a ngā iwi o Tāmaki Makaurau i runga i Te Rūnanga Mana Whenua a te CRL i te hiranga o ō mātou paiherenga; tuarua, te whakatū i te One Client Alliance, te tōpūtanga o ngā pūkenga o CRL Ltd me te Link Alliance, i te taha o Auckland Transport me KiwiRail – i tautokona e Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau me Auckland One Rail, te kaiwhakahaere o ngā ratonga tereina o te tāone nui

- i whakaū i taea tonutia ngā whāinga puta noa i te kaupapa.

Te whakawhānui haere i ngā mahi i whakatutukihia e te Ohu Ngātahi Downer Soletanche Bachy (kirimana 1), Connectus (he Ohu Ngātahi nā McConnell Dowell me Downer (kirimana 2), te Ohu Ngātahi March Bessac (kirimana 6), KiwiRail me CRL Ltd (kirimana 8).

Pānga Waro

Ka puta ngā hua nunui ki te taiao i te whakapaitanga me te whakahounga o te whatunga rēra o Tāmaki Makaurau whānui kia hāngai ki te whakatuwheratanga o te CRL. Mā ngā ratonga tereina auau ake, tōtika, tere ake hoki ka whakatenatena i te tangata kia waiho i ō rātou waka ki te kāinga, e iti iho ai ngā tukunga waro me te whakaiti i ngā waka i ngā rori mō te hunga e tika ana kia whakamahia.

Ngā mahi ōkawa a te mana whenua i te ana

I te mea kua tata te oti o ngā mahi hangatanga, ko te matapae o ngā whakahekenga tapeke o te pānga waro mō C3, arā te kirimana whakaratonga matua a CRL, ko te:

• waro: 27,583 tCO2-e (13%)

• pūngao hangatanga: 6,968 tCO2-e (22.9%)

• te pūngao whakahaere ā-tau mō ngā teihana, ngā ana me ngā tiriti: 296 tCO2-e (22%)

• I taea e te kaupapa ngā penapena neke atu i te 21,285 tana o te Co2e mā te whakakapi i te raima ki te pungarehu waro anake. Whakamahia ai e te raima nenehu te whakakapinga 12.5 ōrau, ā, ko te nuinga atu o ngā raima he 30 ōrau te whakakapinga.

Nā te nui haere o te whakaae me te whakamahi o ngā whakakakapinga raima i te kaupapa i neke i te āhua o ngā tikanga mahi o te rāngai e herea nei rātou ki te whakaiti i te waro i roto i ngā rāngai hangatanga me te hanganga.

Huihui katoa, i āwhina ēnei hua kia puta ai tētahi o ngā tino mea hira i te tukutanga o te kaupapa i tana tono mō te tiwhikete Hanga ki te Infrastructure Sustainability Council (ISC). Ko te tono te whakamutunga o ngā tiwhikete e ono whakamutunga puta noa i ngā wāhanga Hoahoa me te Hanga o ngā mahi matua o te kaupapa. Ko ngā whakatauranga katoa i riro mai i te wā o te hanga i te CRL ka whakamahia hei whakatau i te

whakatauranga whānui whakamutunga a te ISC mō te kaupapa ka tukuna hei te 2025.

Auahatanga A Te Iwi Me Te Pānga Pāpori

He mea whakatū te hononga auaha, tino hou hoki a CRL me te Māori i Tāmaki Makaurau i mua i te tīmatanga o te hangatanga.  Kei te puta i tā mātou mahi ngātahi whai hua me Te Rūnanga Mana

Whenua tētahi rērawe ā-ao i roto tonu o Aotearoa e whakamana ana i te onamata me te anamata o te tāone nui.  Ka kitea te maha o ngā hua i roto i tō mātou hononga i ngā hoahoa, ngā whāinga taiao me te toitūtanga a CRL, ngā kaupapahere rapu hautaonga me te ratonga, te whakarato ara ki te whai mahi mō ngā rangatahi me ngā tautoko kaimahi, oranga hoki.

• I kitea te pai o CRL i te ao katoa i te tau

2019 i whakaihuwaka i mua o ngā whenua 70 i te whakamana a ngā kaiwhakawā i tētahi whakataetae hoahoanga ā-ao i ngā 'whakaaturanga whai mana' o te kaupapa i te tuakiri ahurea iwi taketake i roto i ana hoahoa teihana.

• Kua kite ngā tāngata o Tāmaki Makaurau i aua 'whakaaturanga whai mana' i roto i te tau mā ngā hoahoa ahurei ki Aotearoa i ngā Teihana o Te Waihorotiu, Karanga-a-Hape me Maungawhau. E kitea ana hoki ngā tikanga Māori me ōna pūrākau i roto i te hoahoa ā-roto o ngā teihana e toru.

• 43 ngā taiohi Māori me ō ngā Moutere i whakapōtaetia i tētahi kaupapa i te wāhi mahi, i puta ai tētahi arawātea whakangungu me te whai mahi, he kaupapa tēnei i whānui ake te puna kaimahi matatau mō te ahumahi hangatanga whānui o Aotearoa.

• 66 atu anō ngā kaimahi pia raumati nō ngā whare wānanga i uru ki te CRL.

• Mā ngā tautoko a te Rūnanga i whakawhiwhia e te kaupapa ngā kirimana neke atu i te $146m ki ngā pakihi Māori me ngā uri Moutere – whitu ōrau tērā o ngā whakapaunga katoa a Link Alliance.

• Ko Te Rūnanga Mana Whenua ngā kaiārahi i ngā tikanga Māori i ngā huihuinga tohu i ngā tīmatanga me te mutunga o ngā mahi me ētahi atu tohu nui.

Hauora Me Te Haumaru

Kua kaha ake te aro atu ki te hauora me te haumaru i te whai hikotanga o ngā teihana me ngā rēra me te whakarite kei te haumaru ngā kaimahi katoa i te wāhi mahi e hoki pai atu rātou ki ō rātou whānau me ō rātou hoa i te mutunga o te rā.

Tata ki te 12000 ngā tāngata i whakaurua mai ki te kaupapa CRL, atu ki te 2000 e mahi ana i te wā kotahi.

Ka rea haere noa ngā whakaritenga haumaru mā te whakahaere tōmua i ngā mōrea i te neketanga o ngā wāhanga o te kaupapa mai i te turakitanga,

ngā whakahounga ratonga tūmatanui, ngā mahi kari whenua, te keri ana, te mahi i raro waeture maina, te hanga whare me ngā tiriti, te whakamau i ngā pūnaha hoahoanga me te rēra, me ngā whakahikotanga maha i roto i ngā teihana me ngā ana.

E whakapono ana CRL Ltd me Link Alliance kua whai hua i ngā kaiārahi kaha me te whakauru atu i ngā hanganga me ngā hātepe tika. Neke atu i te 21.5 miriona ngā haora mahi i oti, e ai ki ā mātou kirimana teihana me ngā ana C3 e rua ngā mate whawhati i mate ki te heri ki te hōhipera.

Onamata Me Te Anamata

Ka takahuria e CRL te tāone nui o Tāmaki Makaurau, e whakatītina ana i te tipu o ngā mahi me te whakatairanga i ngā whanaketanga arumoni me ngā whare noho, e hāpai ana i te tipu me te whai hua anamata o Tāmaki Makaurau. Otirā, e kore e warewaretia te onamata.

Kua tīmata ngā mahi whakatū anō, mā ia poraka, te pātū kikorangi tuku iho o Tāmaki Makaurau i te pokapū o te tāone nui. I tangohia te pātū o te rau tau 19 i Albert Street mō tētahi wā nā ngā hangatanga o te CRL. Engari, me whakawātea mai te pātū kua whakahoutia mō te anamata – ko tōna wāhi hou he

1.5 mita whakaterāwhiti mai i tōna wāhi tuatahi kia uru mai ai ngā ana me Te Teihana o Te Waihorotiu.

He whānui ngā mahi o te takiwā tāone o te kaupapa kia ātaahua ai ngā teihana CRL mō te hunga haere. I tere tonu te noho mai o Te Komititanga - he tapawhā mō te hunga hīkoi i whakakapi i tētahi rori i mua o Te Teihana o Waitematā (Britomart), hei wāhi huihuinga matua mō ngāi Tāmaki Makaurau.

E tautoko ana te kaupapa i ngā mahi a Te Kaunihera o Tāmaki Makaurau me Auckland Transport me ngā whakahoutanga me ngā whakapaitanga o ngā tiriti ki ngā tūhononga pahi kia whānui ake ai ngā painga ka puta i te CRL.

Puta noa i ngā mahi katoa o ā mātou mahi, ka nui te whakahī o te kaupapa. Ka waiho iho te rōpū CRL tētahi tuku ihotanga whakahirahira mō Tāmaki Makaurau me Aotearoa. Ko te hunga katoa i ōrite te whakatinana i te mahi ngātahi, auahatanga me te hoahoa tino tiketike ka tika kia hari, kia ngākau whakahī ki ngā whakapaitanga ki te tūnuku tūmatanui, ki te tāone nui me te motu, tae atu ki te hauora, haumaru, taiao me te toitūtanga.    Ko te tūmanako ka hīkina ngā whakatutukitanga me ngā akoranga mai i te CRL ki taumata kē e ngā kaupapa tūāhanga matua whai ake o Aotearoa.

Patrick Brockie, Tumuaki, City Rail Link Ltd

Te hanga i te pātū kikorangi i Albert Street

Kōrero Whakataki, Pou me Ngā Whāinga Whanaketanga Toitū a Te

Kotahitanga o Ngā Whenua o Te Ao (SDG)

I tā mātou Pūrongo HSES whakamutunga, ka whakanui mātou i ngā whakatutukitanga o te whakarato i te CRL mā te whakarāpopoto i ngā otinga puta i ia kirimana mahi matua (C1, C2, me te C3), te whakamana me te whakarato/ whakahaere whatunga (C6 me te C8) me te whakarite anō me te whakarākeitanga o ngā mahi i C9.

Ka mutu ā mātou tuku pūrongo i te oti haere o ngā mahi hangatanga me te whakauru atu i te CRL ki te whatunga tūnuku whānui.

Ka tukuna tētahi whakatauranga Toitūtanga Tūāhanga (IS) Hanga ISC whakamutunga i te tau 2025, e tohu ana i te whakatutukitanga o tētahi hātepe pakari e whakatūturu ana i te mahinga toitūtanga o te kaupapa i roto i ngā kirimana mahi matua e toru. Kei te anga whakamua te kaupapa kia eke ai tōna whakatauranga 'Rawe'. Ehara i te mea he whakatutukitanga iti tēnei mō te kaupapa tūāhanga nui rawa kua oti i tēnei wā i Aotearoa.

E arahina ana ēnei whakatutukitanga e te pou o Te Rūnanga Mana Whenua o te CRL e whakamārama ana i ngā putanga e hiahia ana ngā iwi ki te kite, otirā he ōrite te hira o ia pou, ā, he pou tūāpapa hoki e whakarite ana ka tautoko tonu te hononga o te CRL me te Mana Whenua i te oranga o ngā reanga o muri mai. E arahina ana hoki te kaupapa e Ngā Whāinga Whanaketanga Toitū o Te Kotahitanga o Ngā Iwi o Te Ao (SDG) me ngā ūnga tautoko i roto i ngā whāinga: 1,3,4,5,6,8,9,10,11,12,13,14 me te 15.

Tirohanga Whānui o te Kaupapa

Ka takahuri te CRL i te pokapū o Tāmaki Makaurau mō ngā reanga maha e haere mai nei. Kua takahuria te teihana keremutu o Te Waitematā (Britomart) i te pū o te tāone ki tētahi teihana tomokanga e uru mai ai ngā ana raro whenua e rua e haere ana ki ngā teihana hou e rua i raro whenua i te tāone, arā ko Te Waihorotiu i ngā tiriti o Victoria me Wellesley me Karanga-a-Hape me ōna kuhunga i Mercury Lane me Beresford Square, ā, atu ki Te Teihana Maungawhau kua whakahoutia.

• Ina hangaia te CRL, ka whānui ake te raukaha o te whatunga rēra o Tāmaki Makaurau. Ka nui ake ngā tereina auau i ngā wā matua me te nui atu o ngā tereina e kuhu ana me te puta mai i ngā wāhi maha atu o te pokapū tāone nui

• Ka tāpara te maha o ngā tāngata e noho ana i roto i te 30 meneti mā te tereina ki te pokapū o Tāmaki Makaurau – te pokapū whai mahi nui rawa o Aotearoa

• Mā te whakarato i tētahi whatunga rēra taumata tiketike ka whakaiti i te whirinakitanga ki ngā waka

• I ngā wā matua, atu ki te 24,000, ka tipu ki te 54,000 ngā tāngata, ka hāereere i ngā teihana CRL hou – e ōrite ana tērā ki te 16 ara o te ara matua, ngā piriti nui o Auckland Harbour e toru atu anō rānei

• Ko te CRL te pūtake mō ngā whanaketanga nunui o ngā papanoho arumoni hou, me ngā kāinga mano tini ka hangaia i te takiwā o ōna teihana, e pai ake ai te āhei atu o te tangata ki ngā arawātea whare noho, te tūnuku tūmatanui me te whai mahi

Whakarāpopototanga o te Kirimana

Ka wehea ngā kaupapa o CRL ki ngā kirimana whakaratonga e ono, ā, ko Link Alliance kei te whakarato i ngā mahi matua – ngā teihana me ngā ana.

Waitematā Station (Britomart) Queen Street

Te Waihorotiu Station

Kei te Hanga

Kirimana 3 - Alliance:

Ngā teihana me ngā ana

Hononga Raina ki te Uru/NAL

---

Ngā Pūnaha Rēra

Kua

Oti

Kirimana 9 - Britomart East

Kirimana 8 - kāore i te whakaaturia

• Newmarket

• Strand

• Ōtāhuhu

Karanga-a-Hape Station

Maungawhau Station

DSC - Downtown Shopping Centre

Kirimana 1 -

• Waitematā Station (Britomart)

• Lower Queen St

Kirimana 2 - Albert St (Customs ti Wyndham St)

Kirimana 6 - Wai Marangai Matua o Maungawhau

Kirimana Ngā Mahi

Downtown Shopping Centre (DSC)

DSC

C1

Te hangatanga o ngā ana i raro o te whanaketanga tauhokohoko me te pourewa o Commercial Bay.

Te Teihana o Waitematā (Britomart)/Lower Queen St

Te hangatanga o ngā ana raro whenua mai i Te Teihana o Waitematā ki te wāhi CSC, te whakawhiti taumaha o te Poutāpeta Matua ki runga i ngā tūāpapa hanganga hou, me te waihanga i te whakanōhanga pāhihi taupua o Te Teihana o Waitematā.

Albert St (Customs St ki Wyndham St)

C2

C3, C5, C7

C6

Te kari me te mahi ana mai i te wāhi DSC ki te pūtahitanga o Wyndham Street me Albert Street.

Te Mahi Ana me Ngā Teihana a Alliance

Te hoahoa, te whai, me te whakarato i ngā tūāhanga rēra, ana me te teihana me ngā pūnaha puta noa i te takiwā o te City Rail Link. Te whakauruuru mai i ngā pūnaha rēra me te teihana, te whakamātautau me te whakarite kei te tika mai i Te Teihana o Waitematā ki

Te Teihana o Maungawhau.

Wai Marangai Matua o Maungawhau

Whakakapi i te raina wai marangai i Maungawhau.

The Strand (I) me Ōtāhuhu

C8

C8

Ngā pūhara tāpiri me ngā whakaurunga huri tereina i Ōtāhuhu me ngā whakapaitanga ki te teihana o te Strand.

Kaikirimana

Tūnga Otinga

Precinct Properties me Fletcher Construction I oti i te Āperira 2019

C9

Newmarket

Ngā mahi rēra, te whakawhitinga hou me ngā ara rēra i whakahāngaitia, ngā utauta raina o runga i whakahāngaitia, me ngā utauta tohu hāngai.

Te Teihana o Waitematā (Britomart) Rāwhiti

Te whakarite anō i te komititanga o Britomart East kia nui ake ai ngā tereina ka taea i te haora, tae atu ki ngā whakarerekētanga hanganga ki te ana onāianei, te papa rēra, me ngā pūhara.

Kei roto anō hoki ko ngā mahi whakarākei ki te kuhunga i te teihana o te Strand (Strand II).

Downer New Zealand me Soletanche Bachy I oti i te Oketopa 2021

Ohu Ngātahi Connectus (McConnell Dowell and Hawkins) I oti i te Oketopa 2020

Link Alliance Whāinga Noema 2025

Ohu Ngātahi a March Bessac I oti i te Ākuhata 2019

Libbett Ltd (Ōtāhuhu anake) me KiwiRail

Holdings Ltd (Ōtāhuhu me The Strand (I)) I oti i te – Hanuere 2019

The Strand (I) me Oke 2020 (Ōtāhuhu)

KiwiRail Holdings Ltd I oti i te Ākuhata 2024

KiwiRail Holdings Ltd me Martinus Rail

NZ Ltd I oti i te Pepuere 2025

Ngā Mea Hira 2024

Hānuere I tīmata te wetewete i te whare teihana taupua i muri o Te Teihana o Waitematā (Britomart).

92% o ngā rawa i tukuruatia, i tangohia rānei kia whakamahia anōtia.

Pepuere I oti te whakamaunga o ngā ara rēra 3.45 kiromita whakamutunga e rua.

Māehe

Āperira

I huraina te papa huānga ā-rangi i Te Teihana o Maungawhau e te tohunga toi o te rohe a Tessa Harris (Ngāi Tai ki Tāmaki) e whakaatu ana i ngā roimata o Ranginui.

I oti te whakakī i te tomokanga ki te ana o Maungawhau mā te 85,000 tana oneone e kapi ana i ngā hanganga o raro.

Mei Nā ngā manuhiri o Pourewa Nursery i whakatō i ngā Otā, he tipu pikipiki māori, ki ngā rākau i Fenton Street pātata ki Te Teihana o Maungawhau.

Hune

I whakanuia e CRL a Matariki mā te whakakā i ngā rama o Ngā Teihana hou o Te Waihorotiu me Maungawhau.

Hūrae

I whakaurua mai ngā pūnaha tuku tohu

CRL e rua ki ngā mea onāianei e ngāwari, e haumaru ai hoki te mahi a ngā tereina i waenga i ngā ana hou me te whatunga onāianei.

Ākuhata I tīmata ngā whakamātautau

ohotata CRL me Te Whakaratonga Iwi i raro whenua mō ngā mahere urupare ohotata.

Hepetema I karakatia te huānga

a-rangi o Karanga-

a-Hape i hangaia

e te tohunga toi a Reuben Kirkwood

(Ngāi Tai ki Tāmaki).

Ka tauawhi ngā papa

i ngā taumata o runga hei tiaki i ngā

pūnaha hauhau me

te pūaha hau, e tohu

ana te hoahoa tauira

taimana i Te Ātea me

te wāhi o Aotearoa i Te Ikaroa.

Oketopa I toa i a Link Alliance i te:

Innovation and Excellence in Air Quality Award

CASANZ - Clean Air Society of Australia and New Zealand

VINCI Environment Award for Reuse and Recovery 2024: Rohe o Te Ao o Kiwa

Noema

I whakahaerehia e ngā māngai o Ngā

Mana Whenua i ngā

mahi ōkawa puta noa i ngā ana i mua o te whakamātautau.

Tīhema I whakatūria ngā toko maha e whakatauira ana i te raupō i te roro o te tomokanga o Te Waihorotiu.

Doug Boddy, Kaiwhakahaere Kaupapa Toitūtanga Link Alliance, i riro mai te CASANZ Innovation and Excellence in Air Quality Award
E whakawhiwhia ana a Berenize Peita, Te Kaiwhakahaere o Ngā Putanga Pāpori o Link Alliance, i te Joint Judges Choice Award mō te Progressive Employment Programme

Ngā Tohu

2024 International Tunnelling Association Beyond Engineering – Silver Award for the project’s non-engineering feats

2024 CASANZ – Clean Air Society of Australia and New Zealand – Innovation and Excellence in Air Quality Award

2024 SiteSafe Kalmar Construction Mental Health and Wellbeing Award: Link Alliance

2024 VINCI Regional Awards: Environment Award for Reuse and Recovery

Innovation Award for the Link Alliance Dust Risk Prediction Tool (DRiPT): Oceania Region

Innovation Award for the Link Alliance Vinci Health Safety Performance Index

Joint Winner Judges Choice Award for the Progressive Employment Programme

2023 C3 Infrastructure Sustainability Certification Leading Design Rating

2022 C1 Infrastructure Sustainability Certification Leading As Built Rating

2021 C2 Infrastructure Sustainability Certification Excellent As Built Rating

2017 C1 Infrastructure Sustainability Certification Leading Design Rating

2016 C2 Infrastructure Sustainability Certification Leading Design Rating

2023 New Zealand Workplace Health & Safety Awards – Safeguard Awards 2023 – Health and Safety Representative of the Year

2023 Infrastructure Sustainability Council Awards – ‘Enduring Impact’ Award – Berenize Peita Kaiwhakahaere Hua a Hapori CRL

2023 New Zealand Procurement Excellence Awards – Environmental Impact of the Year

2023 New Zealand Procurement Excellence Awards – Social Impact of the Year

2023 New Zealand Procurement Excellence Awards – Supreme Award

Infrastructure Sustainability Council Awards – Excellence in Social Outcomes – Highly Commended

2022 Building Nations 2050 Impact Awards – Decarbonisation Outcomes Award (Projects over $20m)

2022 NZ Safety Blackwoods Workplace Health & Safety Awards – Engagement – Best initiative to encourage worker engagement in health & safety – Mata Whānui te Tirohanga – The Film

2021 Tāmaki Makaurau Zero Waste Award – Joint winner with TROW Group – 'Innovation – Anga whakamua' award

2021 VINCI Environment Awards – Oceania Circular Economy Evolution of Practice

2021 VINCI New Zealand – Health & Safety Award – Leading Change

2021 Public Relation Institute of New Zealand – Bronze – Community Relations and Engagement

2021 CCNZ Excellence Awards – C2 Hynds Construction Award

2021 Engineering New Zealand – Co-winner Arthur Mead Award – Large Projects

2019 Solentanche Bachy Green Idea Award – Sustainable Waste Management

2018 Sustainable Business Network’s Supreme Award – NZI Transforming New Zealand Award

2018 Sustainable Business Network – Efficiency Champion

2018 Deloitte Energy Excellence Awards – Large Energy User Initiative of the Year

2017 New Zealand Procurement Excellence Awards – Sustainability Project of the Year

Ngā tatau haumaru 2024*

3,651,104 ngā haora i mahia

1109 ngā whakaaro marohi whakapai ake i te haumaru, ngā tirohanga rānei i whiwhi

2605 ngā whakamātautau waipiro me te whakapōauau

1688 ngā kaimahi i whakaurua mai

ngā aromatawai VOC

50 ngā Āhuatanga Hauora me te Oranga

96 33 ngā whakangungu ohotata

ngā toronga a Te Whakaratonga Iwi

725 ngā haerenga kaiārahi haumaru i whakahaerehia

175 ngā aroturuki haumaru mōrea nui

214

Hauora, Haumaru

me te Oranga

Mahinga ā-marama HSPI 2024

Mahia te mahi, hei painga hei oranga mo tātou katoa

E ngākaunui ana a CRL Ltd kia ū ki te hiranga o te hauora, haumaru, me te oranga i roto i a mātou mahi katoa.

I aroturuki haere tonu a CRL Ltd me te tautoko i te whakarato i te hiranga haumaru puta noa i te kaupapa mā ngā haerenga atu ki ngā wāhi, te kōrerorero tahi ki ngā kaimahi, ngā kaiwhakahaere paemua me ngā kaiurupare ohotata i roto i te wāhanga whakamātautau me te whakamahi o te kaupapa. Kei te whārangi o mua atu te whakarāpopototanga whakatutukitanga.

I aroturukina e CRL Ltd ngā tohu mahinga H&S takitahi 20 e kapi ana i ngā mahinga katoa e hira ai mō te kaupapa ki te whakahaere i ngā mōrea H&S pea.

Ngā wharanga mā te whakarōpūtanga me te TRIFR ā-ao

Ngā Tatau o te tau 2024*

>3000 ngā wāhi aroturuki nekehanga papa me te whare

30 ngā rua hopu wai marangai i tiakina

5 e whakamahia ana ngā taupuni whakatika waipara

132 ngā tirotirotanga ā-taiao i te wāhi mahi i oti

16 e whakamahia ana ngā aroturuki turituri me te ngateri

5 e whakamahia ana ngā aroturuki kounga hau

135 e whakamahia ana ngā Piezometers

187 ngā kōrerorero tahi ki te hapori

Taiao

Ko au ko te taiao, ko te taiao ko au.

Ka whakarite ngā mahere whakahaere taiao me ngā here whakaaetanga rawa taiao motuhake neke atu i te 500 i ngā paerewa teitei me te whakahaere i ngā mahi ka whaia e te kaupapa kia

ū ai ki ngā tautuku taiao puta noa i te turituri me te ngateri, te urunga ikiiki me te tūnga waka, ngā pānga pāpori me te whakararu pakihi me ngā tukunga ki te hau, te whenua me te wai. Ka haere tonu te aroturuki whānui puta noa i ngā wāhi mahi katoa.

I whakamanatia te Dust Risk Prediction Tool (DRiPT) a Link Alliance mō te whakahaere me te pēhi i ngā tukunga puehu hangatanga a CRL, mā te tohu 2024 Innovation and Excellence in Air Quality Award nā te Clean Air Society of Australia and New Zealand.

Kei te arotahi tonu te CRL Ltd me ana kaikirimana kia kakama tonu te whakahaere i ngā pānga hangatanga hei whakaiti iho ngā pānga ki ngā kiritata tūtata. I tū ētahi huihuinga kia whai wāhi ai te hunga whai pānga ki ngā wāhi hangatanga CRL, i runga me raro whenua kia kite ai i te hangatanga o ngā teihana.

I whai wāhi mai ngā kiritata o Te Teihana o Maungawhau ki te whakatō Otā i Fenton St

Ngā tatau toitūtanga te tau 2024

43 i puta i te Progressive Employment Programme** 1323 tana paruparu i tukuruatiatia*

1769 ana para hangatanga me te turakitanga kāore i tukuna ki te ruapara *

79 para tari tana ngā para o te tari ka tukuruatia*

* Ngā raraunga mai i te Hānuere ki te Tīmeha 2024

** Ngā raraunga mō C3 ki te 31 o Tīhema 2024

350+ ngā ākonga

i toro i te CRL i te Kaupapa Whakahonohono mātauranga a Link Alliance**

7% ngā whakapaunga a Link Alliance ki ngā kaikirimana me ngā kaiwhakarato Māori me te Pasifika**

Toitūtanga

Toitū te marae a Tane-Mahuta, Toitū to marae a Tangaoroa, Toitū te tangata.

Ko te whakaiti i tō tātou pānga waro, kia kaua e moumou me te waiho i tētahi tuku ihotanga pāpori me te ahurea pai mō Tāmaki Makaurau ngā āhuatanga matua o ngā whāinga o CRL mō te hiranga toitūtanga. Ka whakamōhio ēnei whāinga i ngā āhuatanga katoa o te kaupapa, mai i te hoahoa, ki te hangatanga me te whakahaere.

E rima ngā wāhi arotahi hira o te Rautaki

Toitūtanga a CRL Ltd:

• Te whakaiti i te whakapeto rauemi

• Te kore para ki te rua para

• Ngā putanga pāpori

• Ngā putanga ki te mana whenua

• Te mana whakahaere me te tuku pūrongo

Ngā kaimahi pia raumati

I turakina te teihana taupua i muri o Te Teihana o Waitematā (Britomart), ā, 92% o ngā rawa i tukuruatia, i tangohia rānei kia whakamahia anōtia. I roto hoki ko ngā kūaha katoa o roto, ngā hono konumohe ā-waho, ngā kēti maitai o waho, ngā rino pātū me te tuanui, ngā tuanui pūrangiaho, ngā papa tuanui, maitai, ngā wāhanga pouaka me ngā kurupae, ngā tauhōkai, ngā whakakikī, me ngā ara konumohe.

Te whare teihana taupua i muri o Te Teihana o Waitematā (Britomart)
City Rail Link Limited | Te Pūrongo Hauora, Haumaru, Taiao, Me Te Toitūtanga 2024

Tukurua Para CRL

Mai i te tīmatanga o te kaupapa ko te wawata o CRL kia kore he para ki te ruapara, ā, i tino pātata ki tērā i pōhēhētia e te tokomaha.

>1m tana

para CRL kāore i tukuna ki te ruapara*

950,067 tana

paruparu kāore i tukuna ki te ruapara

>7120 tana

para Hangatanga me te Turakitanga i whakamahia anōtia

79,000 tana

para Hangatanga me te Turakitanga kāore i tukuna ki te ruapara

417 tana

ngā para o te tari i tukuruatia

*Ngā raraunga tāpiripiri puta noa i ngā kirimana CRL katoa atu ki te 31 o Tīhema 2024 (me ngā paruparu kāore i tukuna ki te ruapara, hāunga ngā paruparu hawa)

Ngā

Tatau Toitūtanga

a CRL (mai i te 2017 - ki te 31 Tīhema 2024)

Whakatutukitanga Whānui

Tiwhikete IS Hanganga

Tiwhikete ISC

IS Hoahoa

Tukunga waro tāpiripiri o te pūngao hangatanga me te whakahaere

Pūngao2

tukunga

Te wai i hopukia ka whakamahia anō i te wāhi mahi % (whakamahia anōtia ki te tūturu)

Whakatutukitanga

Whānui Ā-Ngahuru

Tapeke o te para hangatanga me te turakitanga i tukuna ki te ruapara

Para

Hangatanga me te Turakitanga

Para hangatanga me te turakitanga kāore i tukuna ki te ruapara

Para hangatanga me te turakitanga kāore i tukuna ki te ruapara

Para tari i tukuna ki te ruapara

Para tari

Whakamahi anō

i whakamahia anōtia - C3 me te C9 anake

Para i whakamahia anōtia - C3 me te C9 anake

Tapeke o te para i tukuna ki te ruapara: 5703 Tana

Tapeke o te para kāore i tukuna ki te ruapara:

1,036,708 Tana

Tapeke o te para kāore i tukuna ki te ruapara: 99%

1 Ko ngā taumata whakatauranga ISC IS 25-49 Pai, 50-74 Tino Rawe, 75-100 Mātāmua. Ka whakamanatia te CRL ki te putanga 1.1 me 1.2 o te utauta whakatauranga IS.

2 Ko ngā penapena ōrau he tūturu me te matapae e whakatauritea ana ki te paerewa tūāpapa. – Kāore i mau he raraunga.

Ngā Putanga Pāpori

Nāu te rourou, nāku te rourou, ka ora ai te iwi.

I puta i te Rautaki Putanga Pāpori a CRL Ltd te tūāpapa mō te whakarato i ngā putanga pāpori ki tētahi taumata i whakamanatia i te motu me te ao mō tōna hiranga. I aro te rautaki ki te tūhono i te tangata ki ngā arawātea tūturu mā te whai mahi, te

whakangungu, te auaha pāpori me te whanaketanga ohu mahi anamata e arotahi ana ki te Māori, ngā uri Moutere me ngā rangatahi.

I roto i tēnei ko ngā kaupapa e rima i aro ki ngā rangatahi kua whakamutua inaianei.

LEEP

Kaupapa Whakahihiko Mātauranga a Link Alliance

Scaffolding through Sisterhood

• Ngā haerenga i te wāhi mahi me ngā kaikōrero

• 3 haora

• Ākonga kura tuarua tau 11-13

• 19 ngā kura i tutuki i tētahi haerenga CRL

350+ ngā ākonga

• Wheako mahi me te tohutohu

• 2.5 rā

• Ngā kōhine kura tuarua tau 11-13

16 ngā ākonga

PEP

Progressive Employment Programme

37%

te ōrau toharite o te Māori, Pasifika me te Taiohi i whai Mahere Whanaketanga Aramahi*

• Wheako mahi

• 5 rā

• Ngā ākonga reo Māori

• Ngā tau 13 Kura Kaupapa Māori

3 ngā ākonga

>2500

ngā Akoranga

Whakangungu i tutuki i te Māori, Pasifika me te Taiohi*

• Kaimahi pia, wheako mahi, kumanutanga, whakangungu me ngā tautoko akoranga

• 16 wiki

• 16-24 tau kāore i te mahi, i te whakangungu rānei

• Tapeke o te 12,900 haora wheako mahi

○ 43 ngā raukura PEP

○ 91% te pāpātanga otinga

○ 30 i whai mahi i CRL

○ 16 i whai mahi

> 12 marama

47 kaimahi pia

Ngā kaimahi pia raumati

• Wheako mahi

• 10 wiki

• Ngā ākonga mātauranga matua tau 2-4

66 kaimahi pia

* Ngā kaimahi kamupene kāinga a Link Alliance. I roto i te whakangungu ko ngā mahi matua, te wāhi mahi me te whakataki rēra.

Te Ana Tūroa

$146.4m

te whakapaunga LA ki ngā pakihi Māori me te Pasifika

Ngā whakapaunga ki te Pakihi Māori me te Pasifika mā te Whakarōpūtanga

Ngā ratonga ngaio 1%

Whakarato 9%

Whakahaere tūnuku 16%

I whakapaua ki te mana whenua**

Ngā whakapaunga a Link Alliance ki ngā kaikirimana me ngā kaiwhakarato Māori me te Pasifika whakapaunga ki ngā pakihi Māori

58

whakapaunga ki ngā pakihi Pasifika

Ngā mahi tūāhanga raraupori 42%

Ngā kōrerorero tahi ki Ngā Umanga Pāpori*

299 $9.1m $117.4m $22.7m

Ngā kirimana i whakawhiwhia ki ngā pakihi Māori me te Pasifika*

* Kei roto i Ngā Umanga Pāpori mō te Kaupapa CRL ko ngā pakihi iti a te Māori, Pasifika rānei i toroa mā te ōta hokonga. ** Waru City Rail Link Mana Whenua

Rapu Kaimahi 42%

Tētahi atu 1%

Whakahaere Tūnuku Motuhake, rangatira pakihi: Glen Harding-Ruma (Ngāpuhi, Ngāti Whātua, Ngāti Kahungunu, Te Whānau-a -Apanui)

Mana Whenua

I whakatūria tētahi hononga i waenga i a CRL me te mana whenua i te tau 2012 mā te waihanga i Te Rūnanga Mana

Whenua CRL. E waru ngā iwi o Tāmaki Makaurau i roto i Te Rūnanga Mana Whenua CRL, ā, ko tōna kaupapa he whakatinana i te pātuitanga i waenga i ngā iwi mana whenua me te CRL Ltd.

Nā te whakauru mai i te Mātauranga Māori me te tuku i ngā tikanga Māori i taea ai te tuku i ngā putanga toitūtanga, taiao, hoahoa, hauora me te oranga pai ake.

E whakaata ana ngā hoahoa i ngā teihana e toru katoa i ngā kōrero mō te orokohanga o te ao a te Māori e pā ana ki a Ranginui me Papatūānuku, me tā

rāua tama a Tāne Māhuta. E whakamana ana ngā hoahoa tuku iho i ngā teihana i

ētahi atu āhuatanga hira, tae atu ki tērā i Te Teihana o Maungawhau e whakaatu ana i a Mataaoho.

Ngā papa kōata i hoahoatia e Reuben Kirkwood (Ngāi Tai ki Tāmaki)
Te Ipu a Mataaho nā Graham Tipene (Ngāti Whātua Ōrākei) i hoahoa i te piriti o Mt Eden Road

MANA WHENUA POU

TĀ MĀTOU

Hei kaitiaki, e pūmau ana mātou ki te tautoko i te hāpai i te oranga o ngā reanga e haere ake nei.

TĀ MĀTOU MATAKITENGA

Te hangahou i te hāerere i Tāmaki Makaurau mō ngā reanga o anamata.

PUTANGA

RANGATIRATANGA

Kei te whakatinanahia e mātou tō mātou wāhanga hei hoa Tiriti puta noa i Tāmaki Makaurau

WHAKAPAPA

Kei te kitea, rongohia ā-taringa, ā-wairua me te whakanuia puta noa i Tāmaki Makaurau

TE TAIAO

Kei te ora, kei te manaakitia te taiao, te wai me te hau i Tāmaki Makaurau

ORANGA

Kei te hari, hauora, momoho, whakatipu hoki ō tātou whānau o Tāmaki Makaurau

WHAI RAWA

He nui te mana ōhanga o ngā mana whenua i Tāmaki Makaurau i ngā taumata whānau, hapū, iwi hoki

WHAI

TETAIAO ORANGA

RANGATIRATANGA Governance

Māngai ā-iwi Mana Whenua ki te Poari Project Alliance.

RANGATIRATANGA

WHAKAPAPA

WHAKAPAPA Culture & Identity

Te hura i ngā ingoa reo Māori o ngā Teihana me ngā huānga hoahoa.

TE TAIAO Natural Environment

Te whakatipu tipu māori ki ngā teihana mai i ngā whare whakatipu o Ngāti Whātua.

ORANGA Wellbeing

Karakia mō te mata o mua, ngā rama me te karakia i ngā ana.

WHAI RAWA Economic

$146 miriona te whakapaunga ki ngā pakihi Māori.

Ā MĀTOU TIKANGA

Aroha • Manaakitanga • Kotahitanga • Kaitiakitanga

Mana Whakahaere me te Tuku Pūrongo

E tūmanako ana ngā kaitautoko i te kaupapa, te Karauna me Te Kaunihera o Tāmaki

Makaurau, ka hoahoatia, ka hangaia, ka whakahaerehia hoki te CRL kia eke ai ki te tiketiketanga o te toitūtanga, e ai ki te Tauākī Whakamaunga Atu a CRL Ltd, ā, e pūrongohia ana ki ngā Kaitautoko i ia tau ki te Tauākī o Ngā Taumata Mahi Hei Whakatutuki.

Kua whakamahia a ISC ki te whakatūturu me te tuku whakatauranga whakatutukitanga toitū i ngā kirimana matua e toru. I whakamahia e CRL

Ltd te anga IS a te ISC hei utauta whakatauranga matawhānui, me te tuku tiwhikete mō te arotake i te toitūtanga puta noa i te hoahoa, hangatanga me te whakahaere i te kaupapa hei arotake me te kōkiri i te mahinga toitūtanga.

He mea urutau te anga me te mana whenua hei whakarite kei te tika i roto i te horopaki o Tāmaki Makaurau. I taea te tiwhikete Hanga IS mō C1 (Mātāmua), C2 (Tino Rawe), ā, kei te whakamanatia te C3 i tēnei wā tonu.

I roto i tēnei hātepe whakamana i te FY24, i oti i a Toitū Envirocare tētahi arotake ā-waho o te tauira pūngao o te Kaupapa mō C3, ā, i whakaū he pai te tauira. Hāunga tēnei, e mōhio ana a CRL Ltd kei te rangirua tonu te ine i ngā tukunga Haurehu Kati Mahana (GHG) i

te mea kei te tipu haere tonu ngā mōhiotanga pūtaiao me ngā tikanga mahi i tēnei wāhanga, pērā anō te pūrongo GHG me ngā paerewa whakaū.

Hei whai haere i te angitu o te kaupapa ki te whakatutuki i ōna putanga toitūtanga, i whakaūngia e te ISC te 'paerewa tūāpapa' i hangaia e te Link Alliance, ā, he whakatau tata tērā o te pūngao e hiahiatia ana ki te hanga me te whakahaere i te City Rail Link me te kore whakatikatanga toitūtanga. Kātahi ka hangaia e CRL Ltd tētahi 'hoahoa āmiki' me ngā kaupapa hei whakaiti i te whakapetonga rawa, e whakataurite ana ki te paerewa tūāpapa hei ine i ngā whakapaitanga.

Kia ū ai ki ngā whāinga whakahekenga waro, i tātaitaitia e te Link Alliance te pānga waro whānui mō te hangatanga me te 100 tau o te whakahaere i te kaupapa. Kātahi ka tautuhia ngā kaupapa hei whakaiti i te pānga waro i te wā hoahoa me te

hangatanga, ka whakatinanahia, kātahi ka whakatauritea ki te paerewa tūāpapa taketake. Mō te Whakatauranga IS Hanga whakamutunga, kua whakatauritea e Link Alliance mai i te pānga whakamutunga hei ine i te pānga o ngā kaupapa toitūtanga. He tika ake tēnei tikanga whakataurite i te āhua ake o ngā penapena tūturu.

E kōrero ana ngā raraunga kei ngā whārangi

26 me te 27 mō te paerewa tūāpapa taketake me te whakataurite penapena mō ia kirimana, ā, ko ngā penapena whānui kei te whārangi 6 i takea mai i ngā penapena whakataurite i te C3, e whakaūngia ana i tēnei wā.

Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.