FRATERS CMM 3/17
| Herdenking honderdste sterfjaar frater Andreas | CMM: Geschiedenis, Erfgoed & Archieven | Ambassadeurs bij Aziatische Jongerendagen | Symposium Vincentiaanse Familie in Rome | Samen met Sikhs op de bres voor gevangenen
Inhoud
gesprek met de algemene overste
4
Rond frater Andreas
5
Mission statement
Colofon
Barmhartigheid is van alle tijden en plaatsen.
Fraters CMM (voorheen Ontmoetingen) is het drie keer per jaar verschijnende contactblad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid (‘Fraters van Tilburg’ of ‘Fraters CMM’). Een abonnement is gratis (aanvragen via adres hieronder). ISSN 1574-9193
Barmhartigheid staat centraal in alle wereldgodsdiensten: hindoeïsme, boeddhisme, jodendom, christendom en islam. De beweging van barmhartigheid heeft een spoor getrokken in de geschiedenis. De verschillende vormen waarin zij verschijnt, zijn uitdrukking van de samenleving waarin zij ontstond en van de spiritualiteit die haar draagt. De Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid is geworteld in de christelijke barmhartigheid.
Redactie: Nathalie Bastiaansen (hoofdredacteur), frater Edward Gresnigt, frater Ad de Kok, Peter van Zoest (eindredacteur) Vertaling: frater Edward Gresnigt, frater Pieter-Jan van Lierop, Nathalie Bastiaansen Ontwerp: Heldergroen (www.heldergroen.nl). Opmaak en druk: DekoVerdivas, Tilburg Contact: Fraters CMM Gasthuisring 54 5041 DT Tilburg tel.: 013 5432777 (Nathalie Bastiaansen) e-mail: magazine@cmmbrothers.nl website: www.cmmbrothers.org Een vrijwillige bijdrage als tegemoetkoming in de kosten is welkom op IBAN: NL30INGB0001068517 - BIC: INGBNL2A
Foto omslag voor: Leerlingen van de Frater Don Bosco School in Tarakan, Indonesië, in de traditionele kledij van verschillende Indonesische gebieden en eilanden (foto: frater Agustinus Nai Aki).
Verloren zoon, Rembrandt.
2
Foto omslag achter: Kathedraal van Orvieto, Italië (foto: frater Ad de Kok).
Herdenking honderdste sterfjaar frater Andreas
6
CMM: Geschiedenis, Erfgoed & Archieven
9
Van de redactie Deze editie van Fraters CMM staat in het teken van ‘eenheid in verscheidenheid’. Dat thema leeft volop binnen de congregatie. En dat is niet zo vreemd: ook in de leefregel van de fraters staat te lezen “Wij willen een dynamische gemeenschap vormen van vrije mensen, die eerbied hebben voor elkaars eigenheid en verscheidenheid” (Constituties I,87). In juli en augustus waren er wereldwijd activiteiten ter herdenking van het honderdste sterfjaar van frater Andreas. In elk land werd dit op eigen wijze vormgegeven, passend bij de betreffende fratergemeenschap en bij de interesse van de plaatselijke doelgroep. Op pagina 11 staat een verslag van OostTimorese deelnemers aan het CMMjongerennetwerk ‘Ambassadeurs van een wereldwijde broederschap’ over de Aziatische Jongerendagen in Indonesië. Het thema was: ‘Vreugdevolle Aziatische jongeren!’. Verderop vertelt frater Linus Schoutsen over zijn goede contacten in Kenia met de Sikhs en de samenwerking vanuit verschillende religieuze overtuigingen om anderen van dienst te kunnen zijn. In ‘Apostolaat in beeld’ wordt aandacht besteed aan de Frater Don Bosco School in Tarakan, Indonesië. De leerlingen zijn afkomstig uit verschillende Indonesische gebieden en eilanden, elk met een eigen culturele achtergrond. In de rubriek ‘Zie mijn mensen’ schrijft frater Paul Onyisi over zijn kijk op broederschap. De geschiedenis van fraters in Nederland is ook zijn geschiedenis. Verder in dit nummer een kort verslag van een internationaal symposium van de Vincentiaanse Familie in Rome en van de cursus ‘CMM: Geschiedenis, Erfgoed & Archieven’, die dit jaar plaatsvond in het CMM-generalaat.
Aziatische Jongerendagen
11
Vincentiaanse Familie in Rome
Samen met Sikhs op de bres voor gevangenen
Apostolaat
12
13
in beeld
14
Korte berichten
17
In Memoriam
18
‘Zie mijn mensen’
19 3
gesprek
met de algemene overste
Van 12 tot en met 15 oktober was ik samen met een groep andere fraters CMM in Rome voor een internationaal symposium van de Vincentiaanse Familie. Het thema luidde: ‘De vreemdeling verwelkomen’. Het was een grote vreugde om de rijkdom van deze familie te ervaren. Elke tak van de Vincentiaanse Familie heeft zijn eigen identiteit, maar ook is elke tak geworteld in het charisma van St. Vincent de Paul. Onze stichter Joannes Zwijsen koos vanwege dit charisma heel bewust voor hem als patroonheilige voor zijn congregaties van Zusters SCMM en Fraters CMM. Vincent de Paul was immers een man van actie, en Joannes Zwijsen was dat ook. Zoals onze naam al aangeeft kregen we ook Maria, Moeder van Barmhartigheid, als patroonheilige mee. En het is niet toevallig dat meer takken van de Vincentiaanse Familie deze combinatie van Vincent de Paul en Maria als spirituele basis hebben. Vincent en Maria delen hetzelfde hart, en hand in hand gaan ze naar de armen. Samen zijn zij het voertuig dat ons beweegt naar de armen en behoeftigen. Maria wijst ons de richting, en Vincent is degene die voordoet hoe wij kunnen handelen. Samen helpen ze ons om onze zending te bepalen, om een nederig hart te hebben en om te doen wat we moeten doen. Ik was diep geraakt door de mensenmassa op het SintPietersplein. Ze kwamen uit zoveel landen en culturen, en toch waren ze allemaal herkenbaar als leden van de Vincentiaanse Familie, met dezelfde gele sjaal. Ook in de metro en in de straten van Rome, overal waar we kwamen, ontmoetten we mensen die deze sjaal van de Vincentiaanse Familie droegen, en het creëerde een sterk familiegevoel: “Hé, jij bent mijn broeder, mijn zuster.” 4
De algemene overste van de lazaristen, pater Tomaž Mavri CM, benadrukte het belang van eenheid en samenwerking. Het is duidelijk dat we verschillende takken zijn, en we hoeven onze eigen identiteit niet achter te laten om allemaal identiek te worden, maar we moeten dezelfde focus hebben, dezelfde droom. De droom van de Vincentiaanse Familie is een toekomst waarin armoede en dakloosheid niet meer bestaan. Daar kunnen en moeten we samen en op onze eigen manier aan bijdragen. Ik wil de fraters in alle provincies en regio’s, onze geassocieerde leden en ook onze stafmedewerkers aanmoedigen om na te denken over hoe we actief kunnen worden in het versterken van deze Vincentiaanse beweging. Zoals Tomaž Mavri zei: “Laten we samen naar nieuwe en creatieve manieren zoeken om de armen nabij te zijn.”
frater Lawrence Obiko geïnterviewd door Nathalie Bastiaansen
rond frater andreas
Directeur
In september 1871 werd frater Andreas benoemd tot directeur van de vooropleiding voor priesters op Ruwenberg. Hij was nog geen dertig jaar oud. In 1854 had aartsbisschop Zwijsen de congregatie gevraagd om een eigen vooropleiding voor priesters te beginnen. Het was een van zijn initiatieven om in het bisdom beter opgeleide priesters te krijgen. Uiteraard dacht hij hiermee ook te zorgen voor de aanvoer van jonge paters voor de congregatie zelf.
Frater Andreas (rechts achter tafel) met pater Zweers en het priesterklasje van Ruwenberg. Zwijsen slaagde in zijn opzet, het priesterklasje van de fraters zou vijftig jaar lang goed draaien met groepjes van zeven tot twaalf kandidaten. Gemiddeld één op de drie jongens trad in de congregatie in. In 1871 verhuisde het klasje van ‘Latinisten’ - want zo werden ze genoemd - van het Tilburgse moederhuis naar het internaat Ruwenberg. Het is veelzeggend dat de verantwoordelijkheid voor het welzijn van de priesterkandidaten aan de nog jonge frater Andreas werd toevertrouwd. Hij stond toen al bekend als een zeer integer en toegewijd religieus. Het was maar een klein klasje, maar toch kreeg de frater die er de dagelijkse leiding van had, de titel van ‘directeur’. In onze tijd zouden we waarschijnlijk spreken van ‘coördinator’ of ‘verantwoordelijke’, maar op het deftige internaat Ruwenberg gebruikte men graag gewichtige titels. ‘Frater Directeur Andreas’ dus. De functie lag frater Andreas goed. Hij was persoonlijk met de jongens begaan en probeerde ze in alle opzichten een goed kader te bieden. Hij ondersteunde ze in hun geestelijke ontwikkeling en had oog voor de kleine en kwetsbare jongens. Wat hem echter minder lag, was de gewichtige titel. ‘Directeur’ suggereerde dat hij een man van gezag was die de opleiding stevig onder
controle had. Maar zo werkte frater Andreas niet, dat paste niet bij zijn eenvoudige en dienstbare karakter. Het leiderschap van frater Andreas was wat we vandaag ‘servant leadership’ noemen. Hij was als leidinggevende niet dominant, maar dienend en doelgericht. Het ging hem erom de persoonlijke groei van de jongens te stimuleren. In alles straalde hij een grote betrokkenheid uit, in alles respecteerde hij hun menselijke waardigheid. Hij deed zijn best om zijn inspiratie op de jongens over te dragen, door het delen van zijn idealen, door te laten zien wat hemzelf bewoog, door altijd zelf het goede voorbeeld te geven. Deze dingen deed hij als vanzelf, zo was hij gewoon. Hoe werd hij als directeur gezien? Mensen die een stevige commandant wensten te zien, kwamen bedrogen uit. Frater Andreas was in hun ogen te bescheiden en onhandig. Maar wie gevoel had voor spiritueel leiderschap, zag een man die menselijk te werk ging en in alles geloofwaardig probeerde te zijn. Ze zagen een ondersteunende, verbindende en opbouwende leidinggevende. Charles van Leeuwen
5
Internationaal
Bisschop De Korte steekt een kaarsje op bij het graf van frater Andreas. Frater Lawrence Obiko en pastoor Frank Lemmens kijken toe (foto: Nelleke Verstijnen-Massuger).
Herdenking honderdste sterfjaar frater Andreas 2017 stond in het teken van het honderdste sterfjaar van kandidaat-zalige frater Andreas van den Boer. Wereldwijd werd hij in de congregatie herdacht. Elke provincie en regio gaf er een eigen invulling aan.
Nederland Op 6 augustus vond in het generalaat in Tilburg een extra plechtige bedevaartbijeenkomst plaats. De feestelijke eucharistie werd voorgegaan door de bisschop van ’s-Hertogenbosch, Gerard de Korte, die voor de 160 aanwezigen een warm en herkenbaar beeld van frater Andreas wist te schetsen. De ‘Frater-Andreasmis’ van organist Paul Overman werd gezongen, begeleid door Paul zelf op het orgel en Thomas van Geelen op cello. Frater Broer Huitema dirigeerde het fraterskoor, 6
dat versterkt werd door vijf fraters uit Indonesië, Kenia en Namibië. De verkondiging was in handen van frater Wim Verschuren. Uit de vele getuigenissen, zo sprak hij, komt de waarachtige eenvoud en vreugde van frater Andreas naar voren, en het is juist die eenvoud die tot de kern van de CMM-spiritualiteit behoort. In de leefregel van de fraters staat het zo verwoord: “In eenvoud van hart richten wij ons op het ene doel, navolgers te zijn van Jezus Christus.” Frater Verschuren liet weten dat het mooi zou zijn als frater Andreas
zalig verklaard zou worden, want dan was er een patroon voor alle schijnbaar gewone mensen, die vaak niet gezien worden, maar groot zijn in hun toewijding aan hun naasten. Bij deze gelegenheid werd ook een nieuw boek ten doop gehouden, geschreven door CMM-studiesecretaris Charles van Leeuwen, getiteld: De wereld van frater Andreas. De eerste exemplaren werden tegen het einde van de viering aangeboden aan bisschop De Korte, de Tilburgse pastoor Frank Lemmens, pater Willem Spann OSFS, coördinator van het Frater-Andreasbureau, en frater Lawrence Obiko, de algemene CMM-overste. Zoals gebruikelijk werd de viering besloten met een kaarsjeshulde bij het graf van frater Andreas in de kapel van het generalaat. Willem Spann OSFS / frater Edward Gresnigt CMM
Gedenkcollage bij de viering in Brazilië.
Kenia
Omslag van het boek ‘De wereld van frater Andreas’ van Charles van Leeuwen (Fraters CMM, Tilburg 2017).
Op 16 juli werd in Kenia op twee plaatsen een bezinningsdag georganiseerd rond frater Andreas met als thema ‘Gewone dingen doen, op een buitengewone manier’. In Nairobi begon de dag met drie inleidingen. Frater Leo van de Weijer schetste het leven van frater Andreas en ging vervolgens in op zijn eenvoud als levensstijl. Frater Joseph Oremo vertelde over de manier waarop frater Andreas voortdurend op zoek was naar God, en frater Patrick Munyua belichtte de liefdevolle dienstbaarheid van frater Andreas. In de middag werd in kleinere groepen gesproken over de reflectievragen in een van de uitgaven van het generaal bestuur ter gelegenheid van het honderdste sterfjaar van frater Andreas, Spiritualiteit in een drieluik. In Oyugis werd het programma voorbereid door frater Andrea Sifuna. Hij hield een inleiding over frater Andreas, waarna de aanwezigen individueel aan de slag gingen met bijbehorende reflectievragen. De fraters in Kenia hebben veel respect en bewondering voor frater Andreas. Een van hen zei: “Ook al heeft de kerk hem nog niet officieel zalig of heilig verklaard, hij heeft na zijn dood al verschillende generaties fraters en ook anderen geïnspireerd, en hij wordt door velen wel als ‘heilig’ ervaren.” In de Keniaanse communiteiten wordt het gebed voor zijn zaligverklaring ook na de bezinningsdag voortgezet.
Brazilië
Namibië
In de CMM-regio Brazilië werd op 6 augustus het honderdste sterfjaar van frater Andreas herdacht. De herdenking vond plaats in het bezinningscentrum ‘Retiro Vicente de Paulo’ van de fraters in Igarapé. De dag begon met een film over frater Andreas. Daarna was er een eucharistieviering, voorgegaan door Amarildo José de Melo, parochiepriester van São Joaquim de Bicas. De overweging werd verzorgd door frater Lukas Betekeneng. Frater Nicácio Huiskamp verzorgde een lezing met als titel ‘Frater Andreas, onderwijzer’.
Frater Paul Onyango Onyisi heeft in Namibië een kleine groep mensen verzameld die vanaf augustus 2016 het hele jaar door regelmatig samenkwam om te bidden voor frater Andreas. Hoewel niet iedereen bij elke gebedsdienst aanwezig kon zijn, hielden zij het gebed gaande van 2016 tot 2017. Frater Athanasius Onyoni liet weten dat hij behoorlijk geïnspireerd was door hun toewijding en vreugdevolle aanwezigheid. “De meesten van hen hebben een druk bestaan, en het feit dat ze in staat waren om gezinsleven en werk te combineren met andere geloofsgroepen 7
Internationaal
Frater Andreasviering in Oost-Timor.
en het bidden voor frater Andreas was op zich al een bron van inspiratie en aanmoediging om moed te houden op onze geloofsreis.” Op 3 augustus was er een kleinschalige eucharistieviering in de communiteit aan de Abtstreet in Windhoek, voorgegaan door pater Benny Karuvelil CMI, rector van het St. Charles Lwanga Major Seminarie in die stad, en een goede vriend van de fraters. Postulant Alfred Kaluba verzorgde samen met de leden van de gebedsgroep de decoraties. In zijn overweging moedigde pater Karuvelil de aanwezigen aan om net als frater Andreas eenvoudige dingen te doen. Na de mis was er een maaltijd met heerlijke gerechten en taart, bereid en meegebracht door enkele vrouwen van de gebedsgroep.
Oost-Timor In de CMM-regio Oost-Timor werd van 25 juli tot en met 2 augustus in elke communiteit een noveen gebeden. Op 3 augustus was er in alle communiteiten van Oost-Timor een slotceremonie ter gelegenheid van de honderdste herdenkingsdag van frater Andreas. In de communiteit van Becora-Dili sloten Zusters SCMM, Zusters KYM en de fraters van de communiteit in Gleno aan bij deze viering, evenals de bestuursleden van de Indonesische Zusters KYM, die een bezoek brachten aan hun zusters in Oost-Timor. De eucharistieviering werd voorgegaan door pater Jose Tacain SVD. In zijn overweging zei hij onder andere: “Frater Andreas wordt wel heilig genoemd. Dat is niet vanwege martelaarschap of bijzondere daden; zijn heiligheid komt voort uit zijn eenvoud en gehoorzaamheid aan God. Dat is wat we moeten navolgen.”
jaar, vanaf 3 augustus 2016. Daarnaast bood de commissie spiritualiteit elke twee maanden een reflectietekst over de eenvoud van frater Andreas. Alle communiteiten hadden op of rond 3 augustus een speciale eucharistieviering ter herdenking van het honderdste sterfjaar van frater Andreas, gecombineerd met inleidingen over zijn charisma en de spiritualiteit. In de vormingshuizen in Tomohon en Manado verzorgden pater Stefanus Berty MSC en frater Alfons Seran een lezing over ‘eenvoudig leven’. De commissie spiritualiteit publiceerde een boekje in de serie ‘Spiritualiteit van barmhartigheid’ met als titel: Frater Andreas van den Boer, Pelayan yang Sederhana dan Rendah Hati (Frater Andreas van den Boer, eenvoudige en nederige dienaar).
Nathalie Bastiaansen
Indonesië In Indonesië werd een speciaal gebed geschreven ten behoeve van de zaligverklaring van frater Andreas. Dit is in alle communiteiten gebeden gedurende het hele 8
Frater Alfons Seran presenteert het boek Frater Andreas van den Boer, eenvoudige en nederige dienaar.
Internationaal
‘CMM: Geschiedenis, Erfgoed & Archieven’ Van 17 juli tot 25 augustus werd in het CMM-generalaat te Tilburg een cursus georganiseerd onder de titel ‘CMM: History, Heritage & Archives’, ‘CMM: Geschiedenis, Erfgoed & Archieven’. De cursus was gericht op de geschiedenis van de congregatie, met aandacht voor het gebruik en de organisatie van de archieven en de omgang met religieus en cultureel erfgoed.
De cursus duurde zo’n zes weken, en dat is langer dan gebruikelijk voor een congregationele ‘zomerschool’. De voorbereidingscommissie koos hiervoor om tijd te creëren voor studie (lezen van bronteksten), maar ook voor de opbouw van kennis en vaardigheden die de deelnemers in staat stellen er later in hun eigen situatie gebruik van te maken. Om dezelfde redenen was de groep deelnemers kleiner dan gewoonlijk. Vijf fraters werden geselecteerd voor deze cursus. Deelnemers waren de fraters Wilfridus Bria, Lambertus Kato’o en Agustinus Nai Aki uit Indonesië, en de fraters Paul Onyango Onyisi (werkzaam in Namibië) en Eric Magoka uit Kenia. Deze fraters zullen de opgedane kennis en vaardigheden doorgeven in de CMM-vormingsprogramma’s in de verschillende landen.
Bezoek aan het fratermuseum in het generalaat.
Publicaties
Oud-algemeen overste frater Harrie van Geene verleende zijn medewerking aan de cursus.
In het programma kwamen verschillende aspecten aan bod op het gebied van geschiedschrijving, beheer van erfgoed, en archiefbeheer. De deelnemers leerden werken met schriftelijke en visuele bronnen en hoe deze te interpreteren in de context. Ze maakten kennis met de belangrijkste tekstboeken over de CMM-geschiedenis en congregationele publicaties, en met de organisatie van de algemene CMM-archieven en het bijhouden en ordenen van (decentrale) archieven. Ook leerden ze hoe ze een persoonlijk verslag kunnen geven van de CMMgeschiedenis en hoe ze onderzoek kunnen doen naar de CMM-geschiedenis van de eigen provincie of regio. Ze maakten onder andere een visuele tijdlijn van de congregatie. Voor de inleidingen, rondleidingen, lezingen, en workshops werd dankbaar gebruik gemaakt van de kennis en ervaring van fraters en medewerkers binnen de congregatie, aangevuld met enkele experts van buiten.
9
Internationaal
Presentaties Tijdens de zomerschool werd de opgedane kennis al toegepast in presentaties door de deelnemers zelf. Een van de opdrachten die de deelnemers kregen was om aan de hand van foto’s uit het archief een korte presentatie te verzorgen. Ze konden hiertoe gebruik maken van andere bronnen in het archief, van congregationele publicaties, krantenartikelen, en natuurlijk van het geheugen van de fraters in het generalaat, woonzorgcentrum Joannes Zwijsen in Tilburg, en de Belgische communiteit in Zonhoven. Het leverde boeiende presentaties op waaruit bleek dat de deelnemers hun weg in de archieven weten te vinden, en op een verantwoorde, persoonlijke en originele manier de CMM-geschiedenis kunnen vertellen. Kennismaking met het CMM-archief in het generalaat.
Nathalie Bastiaansen
Frater Agustinus Nai Aki presenteert zijn visuele tijdlijn.
Presentatie door frater Wilfridus Bria.
Frater Eric Magoka verzorgt een presentatie.
De deelnemers ontvingen na afloop van de zomerschool een certificaat.
10
Indonesië / Oost-Timor
‘Ambassadeurs’ bij Aziatische Jongerendagen Leden van het CMM-jongerennetwerk ‘Ambassadeurs van een wereldwijde broederschap’ uit Indonesië en Oost-Timor waren van 2 tot 6 augustus aanwezig bij de zevende Aziatische Jongerendagen in Yogyakarta, Indonesië. Aan dit rooms-katholieke evenement namen meer dan 2.000 jongeren uit 22 Aziatische landen deel. Het thema van jongerendagen was ‘Vreugdevolle Aziatische jongeren! De vreugde van het evangelie in een pluralistisch Azië’. De katholieke kerk in Azië is aanwezig in een samenleving die bestaat uit een bonte mengeling van culturen en religies. Ook Indonesië is als het ware geboren uit een multiculturele mix van sociaal-culturele en geografische omstandigheden.
Samenwerking Het Tweede Vaticaans Concilie moedigde al aan om het evangelie van Jezus Christus te verkondigen op een manier die past bij de lokale cultuur. En we horen steeds vaker dat we het Koninkrijk Gods ook kunnen realiseren door samenwerking met andere religies. In wederzijdse solidariteit kunnen we elkaar aanvullen om de situatie in de wereld te verbeteren. Dat is uiteindelijk het Koninkrijk van God. “We spreken in onze eigen taal van de grote daden die God heeft gedaan” (Handelingen 2,11).
Getuigenissen van deelnemers
Ambassadeurs tijdens de Aziatische Jongerendagen.
beïnvloeden en te verbeteren. We zien hoe we in de samenleving kunnen leven wanneer we verschillende talen spreken en verschillende geloven hebben, vooral als we onze verhalen delen met honderden jonge moslims. Deze multiculturele ontmoetingen stellen ons in staat om de wereld in een nieuw licht te zien. Wij hopen dat we dankzij de heilige Geest de wereld kunnen verlichten.”
“Wij, de deelnemers aan de Aziatische Jongerendagen, zijn millennials. We staan voor allerlei problemen en uitdagingen in ons katholieke geloof. We leven in een tijd van globalisering, te midden van snelle technologische vooruitgang in een consumptiemaatschappij, en met verlies van onze identiteit wegens de afnemende Aziatische culturele waarden. We hebben moeite om te vertrouwen op ons geloof. We hebben echter ook mogelijkheden om deze uitdagingen te overwinnen. We zijn gewapend met allerlei talenten, zoals moed, betrokkenheid en vertrouwen. Deze talenten heeft de samenleving nodig om de verschillende uitdagingen van de wereld van vandaag en morgen te beantwoorden.”
“In deze Aziatische diversiteit leven we met religieuze, taalkundige, etnische en culturele verschillen, dus het is belangrijk dat we uit onze comfortzone stappen en hen ontmoeten die anders zijn. Jezus heeft ons geleerd om onvoorwaardelijk lief te hebben. Wij willen getuigen van deze Geest van Liefde, die Hij ons heeft laten zien. We zijn van plan om als voortrekkers van eenheid te werken, waardoor bruggen van liefde en respect voor verschillende culturen ontstaan.”
“Tijdens de Aziatische Jongerendagen hebben we een brandende passie ervaren, een wens om de wereld te
frater Henrique de Fatima Marques (Oost-Timor) 11
Internationaal
Symposium Vincentiaanse Familie in Rome Van 12 tot en met 15 oktober vond in Rome een internationaal symposium plaats van de Vincentiaanse Familie. Het thema was: ‘De vreemdeling verwelkomen’. Duizenden afgevaardigden van de vele takken van de Vincentiaanse familie kwamen vanuit de hele wereld bijeen ter gelegenheid van het jubileumjaar ‘400 jaar Vincentiaans charisma’.
Reliek
De CMM-deelnemers bij een van de symposium-locaties in Rome. De congregatie van de Fraters CMM was vertegenwoordigd door het voltallige algemeen bestuur: de fraters Lawrence Obiko, Benyamin Tunggu, Rofinus Banunaek en Niek Hanckmann. Verder gingen vanuit CMM-Nederland mee: frater Ad de Kok (voorzitter Vincentiaanse Familie Nederland), frater Broer Huitema (samen met de algemene overste Lawrence Obiko lid van het bestuur van de wereldwijde Vincentiaanse Familie) en frater Edward Gresnigt. Vanuit Brazilië sloten de fraters Adriano van den Berg en Damasus Dobat zich in Rome aan bij de groep. Op donderdagavond 12 oktober werd het evenement officieel geopend met een gebedsdienst ter ere van Onze Lieve Vrouw van de Wonderdadige Medaille in de basiliek van Sint Jan van Lateranen. Het programma was rijk gevuld met lezingen, dialoog en discussies, met onder andere op vrijdag een inleiding van Tjeu van Knippenberg CM en Peter Reijers, getiteld: ‘Vincentiaanse spiritualiteit en haar profetische uitdaging’.
12
In de ochtend van 14 oktober was er een bijeenkomst op het Sint-Pietersplein. Aan het eind daarvan sprak paus Franciscus de deelnemers toe. “Ik begroet u en met u dank ik de Heer voor de vierhonderd jaar van uw charisma”, zo verwelkomde hij hen. “Sint-Vincentius bracht een geestdrift in naastenliefde voort die de eeuwen doorstond.” De fraters Lawrence Obiko en Broer Huitema hadden, samen met vijftig andere genodigden, later die dag een persoonlijke ontmoeting met paus Franciscus. Het programma werd zondag 15 oktober afgesloten met een eucharistieviering in de basiliek van Sint Paulus Buiten de Muren. Frater Lawrence Obiko ontving daarna, evenals andere hogere oversten binnen de Vincentiaanse Familie, tijdens een speciale lunch een reliek van Vincent de Paul.
Groei In de slotviering in de basiliek van Sint Paulus Buiten de Muren sprak Tomaž Mavri CM, algemene overste van de lazaristen: “Jezus plaatste de armen centraal. Vincent wilde Jezus volgen langs deze weg. Het keerpunt van Vincent was toen hij zich begon te identificeren met de armen. Toen Vincent niet langer sprak over ‘de armen’, maar kon uitroepen ‘wij de armen’, toen kon hij echt de ander ontmoeten. … Het mosterdzaadje dat Jezus plantte in Vincent werd een boom met vele takken. Als we de boom geen water meer geven, niet snoeien en bemesten, dan zal deze langzaam sterven. Door actief betrokken te zijn kan de boom groeien en zijn takken verspreiden naar gebieden waar hij nog niet aanwezig is. We moeten dit doen met een heldere visie op de toekomst, met oog voor de tekenen van deze tijd waarin we leven.” Nathalie Bastiaansen
Kenia
Frater Linus Schoutsen (met hoofdbedekking, zoals te doen gebruikelijk in de Sikh-tempel) in gesprek met Bhai Sahib Mohinder Singh.
Samen met Sikhs op de bres voor gevangenen Frater Linus Schoutsen zet zich met de ‘Father Grol’s Welfare Trust’ in voor de rechten van gevangen in Kenia. Hij durft daartoe ook buiten de grenzen van zijn eigen religie te kijken en heeft goede contacten met de Sikhs. Zijn eerste kennismaking met de Sikhs was jaren geleden. Een auto van de fraters werd gerepareerd en frater Linus raakte aan de praat met de garagehouder, een Sikh. Linus sprak over zijn werk in de Father Grol’s Welfare Trust. De garagehouder vertelde over de Guru Nanak Nishkam Sewak Jatha (GNNSJ), een organisatie van de Sikhs gericht op onbaatzuchtige dienstverlening. De organisatie zetelt in Birmingham, GrootBrittannië, maar opereert internationaal en is vooral actief in Afrika en India. Een goede vriendschap was geboren. Op een dag vroeg de garagehouder wat de GNNSJ zou kunnen betekenen voor gevangenen. Frater Linus wees hem op het lot van kinderen die met hun moeder in de vrouwengevangenis in Kericho verbleven. De Sikhs bouwden daar toen een kinderdagverblijf waar de kinderen een betere opvang krijgen en dus minder achterstand oplopen.
Samenwerking Frater Linus werd onlangs uitgenodigd om een gebedsbijeenkomst van de Sikhs bij te wonen in Kericho op 5 juni, waar hij ook Bhai Sahib Mohinder Singh uit Engeland zou ontmoeten, de internationaal voorzitter en geestelijk leider van de GNNSJ. Er werd in hun tempel door de Sikhs 48 uur achter elkaar gebeden ter herdenking van Baba Puran Singh ji, stichter van GNNSJ. In een gesprek van frater Linus met Bhai Sahib Mohinder Singh werd opnieuw de vraag gesteld wat er nodig is en waar. Frater Linus maakte melding van
Het sikhisme is een monotheïstische godsdienst die in het begin van de zestiende eeuw ontstond in India. Het geloof is geïnspireerd door het hindoeïsme en de islam maar heeft een eigen religieuze identiteit. De basisgedachten van het sikhisme zijn: één God en gelijkheid, rechtvaardigheid en vrijheid voor iedereen. Naast spirituele aspecten omvat het een praktische levensleer die oproept tot dienstbaarheid aan anderen. De meeste Sikhs wonen in de Indiase deelstaat Punjab, maar er zijn ook Sikh-gemeenschappen in tal van andere landen. In Kenia wonen ongeveer 20.000 Sikhs.
de sportactiviteiten die door de Father Grol’s Welfare Trust worden georganiseerd. Dit soort activiteiten vermindert spanningen in de gevangenis, en ook de gezondheid van de gevangen verbetert aanzienlijk. Er is echter niet genoeg materiaal om dit op grote schaal aan te bieden. Frater Linus hoopt dat dit gesprek opnieuw zal uitmonden in interreligieuze samenwerking ten behoeve van de gevangen in Kenia. De voorzitter van de lokale GNNSJ heeft inmiddels al gevraagd om een lijst met alle 117 gevangenissen in Kenia. Nathalie Bastiaansen 13
Apostolaat in beeld
Rector frater Paulinus Zebua met leerlingen in traditionele kledij tijdens afscheid van afgestudeerden.
Don Bosco School in Indonesië De congregatie wordt wereldwijd geconfronteerd met allerlei vormen van materiële en geestelijke noden. In hun apostolaat proberen fraters deze samen met anderen te verlichten. De achtste aflevering van deze rubriek brengt de Frater Don Bosco School in Tarakan, Indonesië, in beeld. De Fraters CMM in Indonesië kozen Don Bosco als de patroonheilige van hun scholen, omdat hun congregationele spiritualiteit goed aansluit bij die van hem. De Frater Don Bosco School in Tarakan wordt sinds 2007 geleid door de fraters en bestaat uit een kleuterschool, een basisschool, een lagere middelbare school en een hogere middelbare school. In totaal telt de school zo’n 660 leerlingen en ongeveer 70 leraren. De fraters van de communiteit in Tarakan zijn betrokken bij de school als leraar, als hoofd van een afdeling, of hebben zitting
in het bestuur van de Stichting Don Bosco. De leerlingen van de Frater Don Bosco School in Tarakan zijn afkomstig van verschillende Indonesische gebieden en eilanden, elk met een eigen culturele achtergrond. Hun motto is: ‘Eenheid in verscheidenheid’. De school heeft een duidelijk katholiek profiel, maar staat ook open voor leerlingen met een andere religieuze achtergrond. Het schoolgeldstelsel is net als in andere fraterscholen gerelateerd aan het inkomen van de ouders.
Rector frater Paulinus Zebua voert het woord.
Basisschoolleerlingen tijdens computerles.
14
Basisschoolleerlingen tijdens de pauze.
Kijkje in de klas van de basisschool.
Groepswerk lagere middelbare school.
Leerlingen middelbare school, bezig met eindexamens.
Leerlingen bedanken de leraren aan het einde van het schooljaar.
Traditionele dans bij diploma-uitreikingen aan het einde van het schooljaar.
De leerlingen hebben verschillende schooluniformen. Eenmaal per week dragen ze een uniform in batik, ter ere van de traditie en Indonesische cultuur.
Elke vrijdag begint de schooldag met ochtendgymnastiek.
15
Apostolaat in beeld
Engelse conversatieles in de praktijk.
Kapel van de fratercommuniteit in Tarakan. Elke maand is hier een schoolmis.
Schoolplein met op de achtergrond de kapel van de fraters.
Kapel van de fraters.
Muziekcorps van de hogere middelbare school.
Kantine.
Leerlingen aan het werk in de bibliotheek.
Kleuterklas.
16
Korte berichten
Jubilea in 2017
Jubilea in 2018
80 jaar frater 19 maart: frater Gerebernus van der Zande
80 jaar frater 8 september: frater Godfried Kanen
65 jaar frater 29 augustus: frater Guillaume Caubergh, frater Louis de Visser
70 jaar frater 19 maart: frater Nicácio Huiskamp, frater Louis Mommers, 29 augustus: frater Joop van Dooremaal,
60 jaar frater 29 augustus: frater Harrie van Geene, frater Jan Heerkens, frater Ferdinand Lemmers, frater Frans van de Meulengraaf, frater Yvo Nijsten
65 jaar frater 29 augustus: frater Ger Oomens, frater Frans van Pinxteren, frater Rob Swinkels
50 jaar frater 23 augustus: frater Broer Huitema
40 jaar frater 29 juli: frater Cyrillus Kaparang, frater Dion Lamere
25 jaar frater 3 mei: frater Anselmus Weka Udjan, frater Martinus Mangundap, frater Philipus Weredity, frater Antonius Ditubun, frater Lambertus Kato’o
25 jaar frater 1 mei: frater Paul Onyango Onyisi 2 mei: frater Rikardus Rumangun
Beweging van Barmhartigheid in Tarutung, Indonesië Op 30 juli 2017 vond een bijeenkomst van de Beweging van Barmhartigheid in Indonesië plaats in de parochiezaal van Santa Maria Tarutung, Noord-Tapanuli. Onder de ongeveer tachtig belangstellenden waren vier fraters CMM en zes zusters SCMM. In de bijeenkomst werd aandacht besteed aan frater Andreas van den Boer en Vincent de Paul. Beiden werden bewogen door het lijden van anderen: zij zagen, lieten zich raken, en kwamen in beweging. Ook werden er video’s rond het thema barmhartigheid getoond. Enkele nieuwe leden van de Beweging van Barmhartigheid spraken hun intenties uit om barmhartigheid centraal te stellen in hun leven. Frater Ad Hems, initiatiefnemer van de Beweging van Barmhartigheid in Indonesië, spoorde de aanwezigen aan om niet te aarzelen barmhartigheid te laten zien in de kleine dingen van het leven van alledag. “Zien - bewogen worden - in beweging komen, dat is de leidraad om barmhartig te kunnen zijn, in grote en in kleine zaken”, benadrukte hij.
Frater Ad Hems aan het woord.
17
In Memoriam
Frater
Frater
Martinus (M.T) Leni
Hein (H.A.M.) van der Zande
Hij werd geboren te Lodoblolong, Flores-Indonesië op 28 mei 1961 en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Manado op 1 juni 1984. Hij legde zijn professie voor het leven af op 2 oktober 1993. Hij overleed in het ziekenhuis te Lewoleba op 21 juni 2017 en werd begraven op het terrein van de CMM-communiteit te Lembata.
Hij werd geboren te Goirle op 27 april 1919 en trad in de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid te Tilburg op 19 maart 1937. Hij legde zijn professie voor het leven af op 15 augustus 1941. Hij overleed op 12 augustus 2017 in de communiteit van Joannes Zwijsen te Tilburg en werd begraven op het kerkhof van de fraters op landgoed Steenwijk in Vught.
De kleine Martinus werd door zijn ouders opgevoed in de katholieke traditie. Na de middelbare school kwam hij in contact met de fraters. In 1984 werd hij novice. Als tijdelijk geprofeste frater werd hij in 1988 uitgezonden naar Gleno, het tweede huis van de fraters in het tegenwoordige Oost-Timor. Vier jaar later vertrok hij naar de Molukken en werd verpleger in Langgur. Bij het opstarten van een nieuwe communiteit in Makassar (1997) had hij een belangrijke rol te vervullen. Hij werkte in het ziekenhuis aldaar. Het provinciaal kapittel van Indonesië koos hem in 2002 tot plaatsvervangend provinciale overste. Zo verhuisde hij naar Yogyakarta. Zes jaar later werd hij gevraagd provinciale overste te worden. Frater Martinus vervulde die taak van 2008 tot 2014. Hierna werd hij supervisor van de hogere middelbare school van de fraters te LembataFlores. Frater Martinus zocht geen status. Hij was zelfs huiverig de taak van overste op zich te nemen. En toch zei hij, soms met grote aarzeling, ‘Ja’ als hij er voor gevraagd werd. Hij heeft zich met zijn talenten ingezet voor jonge mensen, voor zieken en medebroeders. Zijn plotseling heengaan laat een grote leegte achter in zijn communiteit en de Indonesische provincie. Wij geloven dat de Barmhartige hem nu voor altijd heeft opgenomen in zijn Liefde.
In het gezin met zes kinderen waarin Hein opgroeide, vond zijn roeping een vruchtbare bodem. Voordat hij echter stappen in die richting zou zetten, vormde hij zich als kleermaker. In 1937 trad Hein in bij de fraters. Hij kreeg daar de naam ‘Gerebernus’, maar werd later door zijn medebroeders gewoon Hein genoemd. Door de jaren heen is hij op vele plaatsen ingezet ten behoeve van communiteiten of internaten, dienend als kleermaker, lingerist of als kok. Alles bij elkaar heeft frater Hein een halve eeuw in de keuken doorgebracht. Hij wilde nooit het middelpunt zijn, maar zijn keuken werd vaak een ontmoetingsplek voor velen. Diverse keren werd hij gevraagd bestuurslid te worden binnen de communiteit waarin hij verbleef. Zes jaar lang was hij ook communiteitsoverste. Hij vervulde die taak op een heel natuurlijke manier, had aandacht voor het wel en wee van zijn huisgenoten, was een medebroeder voor hen die aan zijn zorgen waren toevertrouwd. Frater Hein was een familie-man. Regelmatig bezocht hij familieleden. Daarnaast kon hij genieten van vele vormen van sport. Dit jaar mocht hij zijn 80-jarig feest als religieus vieren. Zorgende handen hebben er helaas niet voor kunnen zorgen dat we frater Hein nog langer bij ons mochten houden. Wij weten hem nu veilig bij zijn Schepper aan wie hij zich overgegeven had.
18
‘Zie mijn mensen’
Een familiegeschiedenis Barmhartigheid en broederschap zijn de twee kernbegrippen in het charisma van de Fraters CMM. Mooie woorden. Maar wat komt daarvan tot uitdrukking in het gewone dagelijks leven van fraters? Dat wordt belicht in deze rubriek ‘Zie mijn mensen’ (naar Matteüs 9,35-38). Frater Paul Onyango Onyisi is afkomstig uit Kenia maar woont en werkt al sinds 2004 in Namibië. Hij is vormingsleider voor de postulanten. Samen met deze jongens verkent hij hun roeping, en leert hen de eerste beginselen van het religieuze leven. Dat gebeurt bijvoorbeeld door middel van catechese, maar vooral ook door gesprekken rondom vragen als: Wat is mijn motivatie om frater te worden? Wat betekent het om frater CMM te zijn? Het gemeenschapsleven binnen de congregatie is anders dan het gezinsleven dat ze van huis uit kennen. Frater Paul helpt de postulanten op weg. “We doen het samen”, is zijn uitgangspunt. “Samen koken, samen eten, samen bidden, samen leven.” Dat is een basis voor broederschap, net als in een gezinssituatie, maar toch anders. “Ik ben nu bijna 25 jaar frater”, vertelt frater Paul, “en mijn medebroeders zijn inmiddels mijn meest naaste familieleden geworden.” Hij ervaart dat niet alleen in de communiteit of in de fratergemeenschap in
Frater Paul Onyango Onyisi.
Namibië, maar ook wereldwijd en door de geschiedenis heen. “Ik bezocht laatst de oudere fraters in Nederland en België. Ze vertelden me verhalen over vroeger, over hun eigen geschiedenis als frater, en ik luisterde er graag naar want ik realiseerde me: dit zijn mijn broeders, en dit is dus mijn familiegeschiedenis!”
Frater Paul Onyango Onyisi (geheel rechts) zingt met medebroeders een lied tijdens kloosterfeesten in het Tilburgse woonzorgcentrum Joannes Zwijsen op 29 augustus 2017.
Paul heeft een originele kijk op barmhartigheid. “We zeggen vaak: barmhartigheid is wat we doen, maar feitelijk is het iets wat we ontvangen. Je kunt allerlei goed werk doen, maar degene die het ontvangt, is degene die het herkent als barmhartigheid. Barmhartigheid in de vorm van goede gezondheid, of genezing van ziekte, of bescherming, een luisterend oor, goede raad, of een voedzame maaltijd. En als we in deze dingen God kunnen herkennen, ervaren we Zijn barmhartigheid.” Nathalie Bastiaansen
19
Alleen als wij bidden, zullen wij steeds opnieuw durven beginnen met elkaar; kunnen wij bouwen aan een wereld die naar God is toegekeerd. (uit de leefregel van de Fraters CMM)
Blad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid