FRATERS CMM 1/18
| Twee aan twee op weg in Brazilië | OIP: een jaar in vogelvlucht | Nieuwe rubriek: In de kijker | Geschiedenis van het kruis
Inhoud
gesprek met de algemene overste
4
Rond frater Andreas
5
Mission statement
Colofon
Barmhartigheid is van alle tijden en plaatsen.
Fraters CMM (voorheen Ontmoetingen) is het drie keer per jaar verschijnende contactblad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid (‘Fraters van Tilburg’ of ‘Fraters CMM’). Een abonnement is gratis (aanvragen via adres hieronder). ISSN 1574-9193
Barmhartigheid staat centraal in alle wereldgodsdiensten: hindoeïsme, boeddhisme, jodendom, christendom en islam. De beweging van barmhartigheid heeft een spoor getrokken in de geschiedenis. De verschillende vormen waarin zij verschijnt, zijn uitdrukking van de samenleving waarin zij ontstond en van de spiritualiteit die haar draagt. De Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid is geworteld in de christelijke barmhartigheid.
Redactie: Nathalie Bastiaansen (hoofd- en eindredacteur), frater Edward Gresnigt, frater Ad de Kok Vertaling: frater Edward Gresnigt, Nathalie Bastiaansen Ontwerp: Heldergroen (www.heldergroen.nl). Opmaak en druk: DekoVerdivas, Tilburg (www.DekoVerdivas.nl). Contact: Fraters CMM Gasthuisring 54 5041 DT Tilburg tel.: 013 5432777 (Nathalie Bastiaansen) e-mail: magazine@cmmbrothers.nl website: www.cmmbrothers.org Een vrijwillige bijdrage als tegemoetkoming in de kosten is welkom op IBAN: NL30INGB0001068517 - BIC: INGBNL2A
Foto omslag voor: Zomerkamp op Landgoed Sparrenhof, Tilburg (foto: ZOKA Breda).
Verloren zoon, Rembrandt.
2
Foto omslag achter: ‘Het laatste avondmaal’ door frater Humberto Wouters (foto: frater Ad de Kok).
De straat op in Brazilië
6
8
In de kijker
Van de redactie Eind 2017 nam eindredacteur Peter van Zoest afscheid van de redactie: hij is toe aan een welverdiend pensioen. De redactieleden zijn dankbaar voor de prettige samenwerking in de afgelopen jaren en wensen Peter alle goeds. Tijden veranderen, en ook het geloofsleven deelt mee in deze veranderingen. De fraters en geassocieerden proberen steeds de tekenen van de tijd te verstaan en zij zien het als hun taak mee te bouwen aan een menselijker wereld. Op pagina 6-7 schrijft frater Rosario de Jesus Martins over hoe gelovigen steeds opnieuw hun Kerk opbouwen, onder andere door dienstbaar aanwezig te zijn in de gemeenschap. Ook het OIP timmert aan de weg in opbouw van de samenleving. Lees er meer over op pagina 1012. Nieuw is de reeks ‘In de kijker’. Frater Ad de Swart verzorgde in woonzorgcentrum Joannes Zwijsen al meer dan 70 keer een expositie over hobby’s van de fraters. Ook fraters in de andere landen hebben onvermoede creatieve talenten. ‘In de kijker’ presenteert steeds een selectie uit dit werk. Frater Paul Onyisi merkte tijdens de zomercursus 'CMM: Geschiedenis, Erfgoed en Archieven' op dat er een opmerkelijk verschil is in het kruis dat wordt overhandigd aan de fraters die vandaag de dag het noviciaat betreden en het kruis dat fraters in het verleden ontvingen en droegen. Hij besloot uit te zoeken waarom, u leest het op pagina 13. ‘Apostolaat in beeld’ toont deze keer foto’s van Sparrenhof. Aanvankelijk was dit een kloosterboerderij die diende als voedselvoorziening, momenteel is het een vakantieboerderij voor jongeren.
10
OIP in 2017
13
Het religieuze kruis
Apostolaat in beeld
14
Korte berichten
17
In Memoriam
18
‘Zie mijn mensen’
19 3
gesprek
met de algemene overste
“Tijden veranderen en ook het religieuze leven deelt mee in deze veranderingen.” (pp. 6-7). Frater Rosario de Jesus Martins schrijft over veranderingen in de manier waarop we met elkaar communiceren. De dialoog van mens tot mens blijft de uitgelezen manier om dit te doen. Maar we leven in een tijd waarin ook andere middelen tot onze beschikking staan. Overal om ons heen, op straat, in trein en bus, thuis, is er de realiteit van internet, sociale media, en mobiele telefoons. De vraag is niet of we deze middelen wel moeten gebruiken; daarvoor zijn ze al te veel ingebed in de realiteit van ons dagelijks leven. Onze Constituties zien het ook niet negatief: “Wetenschap en techniek kunnen een steun zijn bij ons streven naar grotere doeltreffendheid en een beter gefundeerde werkwijze” (I, 225). Hoe leren we deze communicatiemiddelen op een goede manier te gebruiken? Drie woorden zijn in deze vraag belangrijk: leren, gebruiken, communicatie.
Bovenstaande vragen zijn niet alleen relevant voor fraters, maar voor iedereen die leeft in deze tijd. Als fraters kunnen we de vragen nog specifieker invullen. Wat kan ik, als lid van de congregatie, met nieuwe technologische ontwikkelingen? Als religieus hebben we een voorbeeldfunctie, of we nu in het onderwijs werkzaam zijn of ergens anders. Hoe kan ik in deze wereld een voorbeeld zijn voor anderen? Hoe begeef ik mij, als religieus, op een respectvolle en verantwoorde manier in de wereld van de sociale media? Wanneer is mijn mobiele telefoon een efficiënt communicatiemiddel, en wanneer leidt het mij af van zaken die op dat moment meer aandacht verdienen, zoals het gebed in de kapel of de maaltijd met mijn medebroeders, het gemeenschapsleven? Wat wil ik, als individueel frater of als lid van de congregatie communiceren? Wat is mijn boodschap?
Ten eerste is het een kwestie van leren: hoe werkt het? Wat kun je ermee? Wat kun je er niet mee? De tweede vraag: hoe gebruik ik het, en waartoe? Hoe begeef ik mij op een verantwoorde manier in de wereld van de sociale media? Wanneer is mijn mobiele telefoon een efficiënt communicatiemiddel, en wanneer leidt het mij af van zaken die op dat moment meer aandacht verdienen? De derde vraag gaat over communicatie. Wat wil ik communiceren, en met welk doel? Moet alles wat ik meemaak of elke gedachte die ik heb meteen worden gedeeld met de hele wereld? Voor wie is mijn boodschap bedoeld en hoe bereik ik die specifieke persoon of die groep?
Ik nodig jullie uit om over deze vragen na te denken en met elkaar te discussiëren, zodat we samen leren hoe we deze communicatiemiddelen op een goede manier kunnen gebruiken.
4
frater Lawrence Obiko geïnterviewd door Nathalie Bastiaansen
rond frater andreas
Zachtmoedig van harte Gezien het feit dat veel fraters in het onderwijs werkzaam waren, was het wel merkwaardig dat hun regel hen verbood om boos te worden. In de praktijk was het onmogelijk om in de klas orde te houden zonder de kinderen af en toe boos terecht te wijzen.
Pentekening van Federico Zuccaro, ‘Allegoriën van kracht (fortitudo) en geduld (patientia)’, 1595, Getty Museum. Of zoals Joannes Zwijsen het formuleerde in zijn wapenspreuk: mansuete et fortiter (zachtmoedig en sterk). Zelfs frater Andreas werd soms boos, op zijn eigen manier. Hij wist goed wat de fraterregel erover zei: ‘de fraters moeten zich ernstig beijveren, om naar het voorbeeld en gebod des Heeren, zachtmoedig van harte, dat is: van een zachtaardig gemoed te worden. Daarom moeten zij zich niet alleen zorgvuldig wachten voor het uitdrukken van gramschap, en voor uitdrukkingen van drift, maar zij moeten zich ook naarstig toeleggen om elke innerlijke gramschap, elke innerlijke drift en neiging tot hevigheid te bestrijden en met de wortel uit te roeien.’ De schoolkinderen kenden deze bepalingen ook en maakten er soms misbruik van. Ze probeerden graag uit hoever ze bij frater Andreas konden gaan. Een van zijn leerlingen vertelde: ‘Wanneer hij moest optreden, was hij gewoonlijk toornig en werd hij rood. Maar hij bleef altijd beheerst.’ En: ‘Als een der jongens het erg bont maakte, zich onbeschaamd gedroeg, dan zag men het zo vriendelijk gelaat van frater Andreas plotseling ernstig worden – soms verkleuren – het leek dan wel of hij opwellingen van toorn met geweld onderdrukte. Ik kan me niet herinneren, dat hij in zulke gevallen ooit een onvertogen woord gesproken heeft.’
De keren dat frater Andreas zijn boosheid wél uitsprak, waren dan ook veelbetekenend. Een andere leerling herinnert zich: ‘We waren met een groep leerlingen met frater Andreas aan het wandelen, toen we een man tegenkwamen die op vreemde wijze liep. We dachten dat die man dronken was en begonnen hem na te doen en uit te lachen. Maar frater Andreas werd nijdig: “Misschien heeft die man wel pijn aan zijn voeten en kan hij daarom niet goed lopen.” Hij verbood ons om erom te lachen.’ Toch slaagde frater Andreas er ‘bijna altijd’ in om zijn boosheid te onderdrukken. ‘Hij wist ook bijna altijd zijn rust en gelijkmoedigheid te bewaren, en zijn op- of aanmerkingen liefst glimlachend te maken. Op wandeling wanneer Frans spreken verplicht was, hoorden we hem nog al eens op lachende toon zeggen: “mes amis, mes oreilles me font mal” – “vrienden, mijn oren doen me pijn.” Charles van Leeuwen
5
Brazilië
Twee aan twee op weg in Brazilië De fraters in Brazilië gaan regelmatig de wijk in om te zien of ze iets kunnen betekenen voor de plaatselijke bevolking. Zo namen de fraters Rosario de Jesus Martins, Pascoal Soares Madeira, en Domingos da Costa van 13 tot 16 juli 2017 deel aan een missionaire roepingenweek in de Sint Terezia parochie in Patos de Minas, Brazilië. Frater Rosario schreef een verslag. roepingenweek. Ook de fraters in Brazilië werden uitgenodigd om deel te nemen aan deze missieweek, en zodoende gingen de fraters Rosario de Jesus Martins, Pascoal Soares Madeira, en Domingos da Costa naar Patos de Minas. Andere deelnemers waren de zusters van de Congregatie Dienaressen van de Heilige Geest, een kandidaat van de Paters SVD, en enkele zusters van de Dochters van Jezus in de Eucharistie die in de stad wonen en in de parochie werkzaam zijn.
Twee aan twee Twee aan twee op weg in de Sint Terezia parochie in Patos de Minas, Brazilië.
De groep werd uitgezonden zoals ook Jezus in het evangelie vraagt van zijn apostelen: ‘Jezus riep zijn leerlingen en zond hen uit, twee aan twee’. En zo gingen de deelnemers in tweetallen door de straten van de wijk op bezoek bij de families. Tijdens deze
Tijden veranderen en de wereld blijft niet hetzelfde, niets is voor eeuwig. Ook het religieuze leven deelt mee in deze veranderingen. Of de veranderingen ten goede of ten kwade zijn, hangt soms af van het gezichtspunt. Mensen die kiezen voor een christelijk bestaan proberen de Kerk steeds opnieuw op te bouwen voor de mensen die na hen komen, en ze geloven dat God hen daarbij zal helpen.
Dienstbaar aanwezig zijn Kerkopbouw gebeurt onder andere door dienstbaar aanwezig te zijn in een gemeenschap. Dat is precies wat Zuster Maria Gislaine Pereira, van de Missiecongregatie Dienaressen van de Heilige Geest voor ogen had toen ze haar 25-jarig jubileum van religieus leven vierde in de gemeenschap van Christus Verlosser, van de Sint Terezia parochie in Patos de Minas, Brazilië.
Missionaire roepingenweek Ter gelegenheid van haar jubileum organiseerde zij van 13 tot 16 juli 2017 samen met pater Romero da Silva, de pastoor van de parochie, een missionaire 6
Schilderij: Janet Brooks-Gerloff, ‘Op weg naar Emmaus’ (1992).
bezoeken werd er gesproken over godsdienstbeleving, en er was steeds een gebed voor de familie en een zegen voor het huis. Het waren momenten van nabijheid met deze mensen, en speciaal met de zieken onder hen. De bezoeken werden zeer gewaardeerd en men voelde zich erdoor gesterkt.
Bezoek aan de school Ook de school ‘Adelaide Maciel’ werd bezocht, waar Zuster Gislaine vroeger haar studie was begonnen. Het doel van dit bezoek was voornamelijk een positieve boodschap voor het leven aan de leerlingen mee te geven, en hen met een kritische blik te laten kijken naar de wereld om hen heen. Samen met de leerlingen van de lagere school deelden de missionarissen het middagmaal, waar leuke gesprekken ontstonden.
Een luisterend oor Er was ook een gelegenheid om het rusthuis voor ouderen te bezoeken. De bewoners, vaak met veel levenservaring, voelen zich soms geïsoleerd en het was duidelijk dat zij behoefte hebben aan ontmoeting met anderen en een luisterend oor voor hun vele verhalen. Zij hebben nog zoveel te bieden aan jongere generaties!
Bijeenkomsten Naast de huisbezoeken waren verschillende bijeenkomsten georganiseerd in de parochie: voor jongeren, voor catechisten en hun leerlingen, en ook voor de leiders van de pastorale diensten. Het waren momenten van reflectie en dynamische uitwisseling over leven en werk in Kerk en gemeenschap.
Deelnemers missionaire roepingenweek.
Boodschap van de paus De drie fraters die deelnamen aan de missionaire roepingenweek dachten terug aan de woorden van de paus over het naar buiten treden van de Kerk. “Gedurende onze missie hebben we ervaren hoezeer dit nodig is. In deze tijd van overal beschikbare computer apps, wereldwijde communicatie en social media, lopen mensen het gevaar verloren te raken in lawaai en trivialiteit. Paus Franciscus is bezorgd over die informatieoverbelasting en verwaarlozing van menselijke relaties. Het maakt een einde aan de dialoog zowel binnen de familie als binnen de gemeenschap, die toch het centrale punt vormen van ontwikkeling en menselijke groei. De mens is immers een sociaal wezen.
Van mens tot mens De boodschap van de paus is een uitnodiging tot dialoog van mens tot mens, tot spreken en luisteren, want enkel op deze manier kunnen we een gelukkig leven leiden. In de ander zien wij God en kunnen wij Hem ontmoeten, want vanaf het begin heeft Hij ons geschapen naar zijn beeld en gelijkenis (Gen. 1,26). En ook door het gebod van Christus te volgen: ‘Gij zult de Heer Uw God beminnen met geheel uw hart, geheel uw ziel, geheel uw verstand en geheel uw kracht. Het tweede is dit: Gij zult uw naaste beminnen als uzelf. Er is geen ander gebod voornamer dan deze twee’ (Marc 12,30-31). Hij die liefheeft zoekt de ander op, deelt met hem, gaat in gesprek en luistert." Frater Rosario de Jesus Martins
Samen zingen met ouderen in een verzorgingshuis. 7
In de kijker
Schetsen van frater Hein
“Dr. Schelvis.”
“Lachen is gezond.” Sinds de opening van het woonzorgcentrum Joannes Zwijsen in Tilburg in 2008 is er op de vierde verdieping in een vitrine steeds een kleine expositie te zien over hobby’s van de fraters, zoals verzamelingen, schilderwerk, tekeningen, of kalligrafie. Het geeft een andere, soms onbekende kijk op de makers. Ook fraters in de andere landen hebben soms onvermoede creatieve talenten. Deze rubriek presenteert steeds een selectie uit dit werk.
Dennenappels, een tekening naar de natuur?
Deel 1 van deze nieuwe rubriek brengt enkele tekeningen van frater Hein van der Zande (1919-2017) in beeld. Frater Hein was een stille en noeste werker, eerst als kleermaker en later als kok. Na zijn dood ontdekte men vele tekeningen en schetsjes van zijn hand, die hij wellicht tijdens het roeren in de pap bedacht. Blijkbaar heeft hij in de stilte van de avonduren veel getekend, maar niemand die er iets van wist. Het is geen ‘grote kunst’ maar de tekeningen zijn mooi in hun eenvoud, vaak met een humoristische toets. frater Ad de Swart
“Ingevroren vis.“
8
Ladyamherstfazant.
“Op kikkerpad.”
Een zelfportret? Wat zou hij lezen, of schrijven, of … tekenen?
“’t is ne scheut!”
9
Kenia
Oyugis Integrated Project: een jaar in vogelvlucht
In Oyugis (Kenia) is aids volksvijand nummer 1. De ziekte maakt elke dag nieuwe slachtoffers. Sinds 1996 draaien de Fraters CMM het Oyugis Integrated Project (OIP). In het OIP wordt onder andere gewerkt met de zogenaamde ‘clustergroepen’. Het belangrijkste doel van de clustergroepen is het bevorderen van de zelfredzaamheid. Zo zijn er clustergroepen binnen de afdeling maatschappelijk werk, en clustergroepen in de afdeling landbouw. In de OIP nieuwsbrief van december 2017 werd bericht over activiteiten die plaatsvonden in het afgelopen jaar.
Clustergroepen Maatschappelijk Werk De afdeling Maatschappelijk Werk OIP is in 2017 druk bezig geweest met bezoeken en begeleiden van de clustergroepen binnen deze afdeling. Enkele groepen gingen al actief aan de slag en dienden een begroting en plan van uitvoering in. Hun plannen werden door de overheid gewaardeerd en ze kregen financiële middelen om deze uit te werken. Het OIP wil in de toekomst meer groepen helpen op weg naar onafhankelijkheid en zelfstandigheid. Dit gebeurt onder andere door het aanbieden van trainingen en een intensief begeleidingstraject.
Materiële steun Hoewel sommige clustergroepen inmiddels redelijk zelfredzaam zijn, kunnen andere groepen nog volop steun gebruiken. Deze steun kwam onder andere van
10
Vastenactie Heusden en Cordaid. Zo zijn er in 2017 huizen gerenoveerd met nieuwe wanden van leem en daken van golfplaat. Enkele landbouwgroepen werden voorzien van kunstmest. Het resultaat is dat vanuit deze groepen minder mensen komen vragen om voedselhulp. Ook werden dekens en matrassen verstrekt aan leden van de clustergroepen. Die zijn onmisbaar in de tochtige hutten, tijdens het regenseizoen en koude nachten. Een goed uitgeslapen en gezond mens kan zich immers beter inzetten voor zijn toekomst. Voedselhulp werd aangeboden aan cliënten en leden van de clustergroepen die bedlegerig zijn en dus niet in staat zijn om zelf voor voeding te zorgen. Aan ouderen en wezen wordt regelmatig kleding aangeboden. Tweedehands kleding is op de markt volop te koop, maar de prijzen zijn voor veel mensen nog steeds te hoog.
Clustergroepen Landbouw & Veeteelt
Woning in Oyugis, het dak van deze hut moest nodig gerenoveerd worden.
Weeskinderen In 2017 zijn acht leden van de clustergroepen overleden. De weeskinderen die achterblijven komen voor steun van het OIP in aanmerking. De leden van de clustergroepen leveren hun bijdrage waar ze kunnen, maar meestal kunnen ze de zorg voor de weeskinderen niet volledig op zich nemen.
Onderwijs In 2017 hebben 20 studenten met steun van het OIP hun vierde jaar in verschillende openbare middelbare scholen afgerond. In de fraterscholen behaalden 18 studenten hun diploma, en 11 studenten maakten hun tweede jaar af in het beroepsonderwijs. De maatschappelijk werkers bezochten deze studenten op hun scholen om met hen hun studieresultaten te bespreken en problemen te inventariseren. Het zou mooi zijn als zij nu verder kunnen met studie of werk.
Uitdagingen in het onderwijs In het onderwijs is het aantal weeskinderen dat om ondersteuning vraagt groot, en aan hogescholen en universiteiten werden door OIP gesteunde geslaagden niet altijd toegelaten om hun opleiding voort te zetten. Momenteel ondersteunt het OIP 512 weeskinderen in het primair onderwijs, 361 wezen in het secundair onderwijs en 192 in het hoger onderwijs: 1065 in totaal. Daarnaast zijn er nog bijna 600 ‘halve’ weeskinderen (die een van de ouders moeten missen) die ook steun nodig hebben van het OIP.
De oogst was goed in 2017. Er viel voldoende regen, op het juiste moment. Voor het vee was er daardoor ook veevoer en water in overvloed beschikbaar. Ten opzichte van 2016 was er een lichte verbetering van de melkproductie en dat gold ook voor de oogst op de velden. Vanuit de clustergroepen van de landbouwafdeling werd een zak maïs aan het OIP geschonken. Deze gift werd gebruikt om ouderen te ondersteunen die zelf niet in staat zijn om op het land te werken. Het goede resultaat is mede een gevolg van de workshops die OIP in 2017 organiseerde, en van de begeleiding die de boeren kregen op locatie.
Een geit cadeau In 2017 bezochten medewerkers van het OIP de boeren die vee hadden gekregen, zoals een melkkoe, een melkgeit, een os of een ezel. Het is een goede gewoonte dat boeren die een melkkoe of melkgeit kregen, het eerstgeboren jonge dier cadeau doen aan iemand die daar behoefte aan heeft. Dit gebeurt altijd in een feestelijk en officieel groepsgebeuren. Er stonden in 2017 twee van deze bijeenkomsten gepland, maar door de onstabiele politieke situatie heeft maar één bijeenkomst doorgang gevonden. Dat was in Kodera, waar vier jonge dieren een nieuwe eigenaar kregen.
Broeikas De boeren worden niet alleen getraind om de opbrengsten van het land te verbeteren, maar ook om hun bedrijfje zakelijk op een hoger plan te brengen. Een mogelijkheid hiervoor is het spreiden van risico’s door af te stappen van monocultuur, en zich te richten op het verbouwen van meerdere gewassen. Een Nederlandse sponsor heeft een broeikas gerealiseerd. De boeren leren hier hoe ze een broeikas kunnen beheren en gebruiken, en doen zo technologische kennis op over tuinbouwbeheer en moderne landbouwtechnieken.
Kleermakerij De kleermakers maakten in 2017 schooluniformen voor de weeskinderen van achttien clustergroepen binnen Maatschappelijk Werk, vier clustergroepen van de landbouwafdeling en tweeëntwintig overige wezen. In totaal ging het om 640 leerlingen. De opvangouders betalen een bijdrage van 100 Keniaanse shilling (minder dan € 1). Omdat alle prijzen bijna maandelijks stijgen is het voor veel opvangouders met weeskinderen vaak moeilijk om deze eigen bijdrage te betalen.
Na een voettocht vanuit Oyugis wordt het OIP bereikt.
11
Kenia
Uitdagingen in de agrarische groepen
Met het oog op de toekomst
De boeren zijn voorlopig nog afhankelijk van begeleiding en bijdragen van de landbouwafdeling van het OIP. De moeilijk te voorspellen klimatologische omstandigheden zorgen soms voor grote problemen in de opbrengst. De landbouwafdeling heeft nog onvoldoende deskundig personeel in verhouding tot de uitgestrektheid van het werkveld.
Via de Fraters CMM en Stichting OIP Nederland steunen sponsors uit Nederland en België het Oyugis Integrated Project. Een aanzienlijk bedrag werd in 2016 beschikbaar gesteld door Vastenactie Heusden in samenwerking met Cordaid. Ook wordt steeds meer gezocht naar steun (financieel of anderszins) in het land zelf, wat o.a. gebeurt door de samenwerking met KARP. Het is de wens van het OIP om kwalitatief hoogwaardige diensten te blijven verlenen. Het uiteindelijke doel is zelfredzaamheid van de bevolking.
Medische afdeling Het medisch departement is een afdeling binnen OIP die klinische diensten aanbiedt aan de cliënten van OIP en patiënten van buiten. De afdeling beschikt over spreekkamers, behandelkamers, een laboratorium, een apotheek en een magazijn. Het personeel bestaat uit 3 overheidsartsen, 5 verpleegkundigen, 2 administratieve krachten, 2 thuiszorgmedewerkers, 2 laboranten, 3 medewerkers voor hiv-testen, 1 apotheker, 1 apothekersassistente en 2 vrijwilligers. Belangrijke aspecten van het werk zijn spoedeisende hulp, behandeling van tuberculose, wondverzorging, bloedonderzoek (o.a. op hiv/aids), preventie van hiv-besmetting van het ongeboren kind, en chronische ziektes. In de kliniek zijn ruim 6.000 mensen getest op hiv/ aids, waarvan er nu een kleine 3.000 langdurig onder behandeling staan. De medische afdeling van het OIP staat onder toezicht van de Keniaanse overheid en wordt begeleid door KARP (Kenya AIDS Response Program). Regelmatig worden er controles uitgevoerd, waardoor de kwaliteit van de zorg op peil blijft en nieuwe ontwikkelingen gevolgd kunnen worden.
Uit: OIP nieuwsbrief nr. 216, december 2017, door Henk van de Wal. Meer informatie over het OIP vindt u op www.oip-nederland.nl.
In het naaiatelier worden onder andere schooluniformen gemaakt.
Thuiszorgprogramma In het thuiszorgprogramma zijn er nu ruim 100 vrijwilligers die in hun eigen omgeving de bedlegerige patiënten bezoeken en contact onderhouden met de verpleegkundigen van het OIP met betrekking tot het wel en wee van deze patiënten, maar ook over andere gezondheidsaspecten binnen de gemeenschap. Deze vrijwilligers vormen de oren en ogen van het OIP in hun eigen leefomgeving.
Ouderen krijgen een maaltijd aangeboden tijdens een workshop, een niet alledaagse maaltijd met ugali, groente én vlees.
Een broeikas van de landbouwcluster.
Markt in Oyugis met tweedehands kleding.
12
Internationaal
Geschiedenis van het kruis Een van de zes fraters die in 2017 deelnamen aan de zomercursus 'CMM: Geschiedenis, Erfgoed en Archieven' merkte op dat er een opvallend verschil is in het religieuze kruis dat wordt gepresenteerd aan de fraters die vandaag de dag het noviciaat betreden en het kruis dat fraters in het verleden ontvingen en droegen. Hij besloot uit te zoeken waar die verandering vandaan kwam.
Van Kevelaer naar Indonesië In een gesprek met frater Pieter-Jan van Lierop in het Generalaat in Tilburg vernam frater Paul Onyisi Onyango (missionaris in Namibië) dat de fraters Emericus Goossens en Angelo Megens in het begin van de jaren ’70, op pelgrimage naar het heiligdom van de Maagd Maria in Kevelaer (Duitsland), een aantal kruisjes had gekocht voor de groeiende congregatie in Indonesië.
Het nieuwe kruis Het kruis uit Kevelaer was veel kleiner dan het traditionele kruis dat sinds het begin van de congregatie in gebruik was. Het kruis van Kevelaer werd echter in Indonesië zo geliefd dat enige tijd later wel honderd kruisen werden besteld. Deze werden aangeboden aan de fraters die het noviciaat van de Fraters CMM in Indonesië binnengingen.
Verspreiding Enige tijd later, toen de fraters uit Indonesië tijdens een internationale bijeenkomst hun nieuwe kruis droegen, waren andere fraters meteen gefascineerd door het mooie eenvoudige design. Wat misschien ook meespeelde was dat het nieuwe kruis een stuk kleiner en lichter was, en daarom prettiger om te dragen tijdens werkzaamheden. Het resultaat was dat dit kruis al snel zijn weg vond naar bijna alle fraters in de verschillende delen van de wereld.
Symbool Wanneer vandaag de dag een postulant intreedt in het noviciaat, en hiermee verklaart dat hij lid wil worden van de congregatie en een leven wil leiden in overeenstemming met de Constituties, ontvangt hij drie belangrijke items die het begin van zijn religieuze leven symboliseren: de Constituties van de congregatie, de toog, en het Kevelaerse kruis. Juist het kruis is voor de fraters het symbool van hun verbondenheid met
Links het oude kruis, rechts het nieuwe. Christus en hun verlangen om Hem beter te volgen. Tegelijkertijd verenigt het dragen van dit kruis de frater met alle fraters in de congregatie. Het kan zowel met de toog als met gewone kleding gedragen worden. Het is dit kruis dat de persoon identificeert als een frater van de congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid.
frater Paul Onyisi Onyango
13
Apostolaat in beeld
Sparrenhof.
Sparrenhof
De congregatie wordt wereldwijd geconfronteerd met allerlei vormen van materiĂŤle en geestelijke noden. In hun apostolaat proberen fraters deze samen met anderen te verlichten. De negende aflevering van deze rubriek brengt het landgoed Sparrenhof in beeld. Sparrenhof ligt in het buitengebied van Tilburg.
Het landgoed Sparrenhof kwam begin 20e eeuw in het bezit van de fraters, en werd aanvankelijk gebruikt als kloosterboerderij. Er waren vele monden die gevoed moesten worden: fraters, kwekelingen en wezen. Op de boerderij werden groenten en fruit verbouwd, en er waren koeien voor melk en vlees. Sparrenhof werd al snel ook een geliefd doel voor een uitstapje van de fraters en hun kwekelingen. Later, toen er veel minder fraters in Tilburg woonden, was de eigen voedselvoorziening niet langer relevant. In 1983 werd het terrein omgedoopt tot vakantieboerderij voor jongeren. In de regio Tilburg waren veel arbeidersgezinnen en een vakantie was voor hen geen vanzelfsprekendheid. De doelstelling van dit nieuwe project was (en is) om ook deze kinderen een leuke vakantie te bieden. Inmiddels bestaat de Stichting Sparrenhof al bijna 35 jaar en jaarlijks verblijven er zo’n 2.500 jongeren. Vaak gebeurt dat in samenwerking met andere partijen, zoals de Stichting Zomerkampen Breda (ZOKA), die gebruik maken van de faciliteiten van Sparrenhof.
14
Stichting ZOKA (ZomerKampen Breda) maakt al sinds 1998 gebruik van het terrein.
Het bos bij Sparrenhof.
Sparrenhof vroeger: moederhuis juvenaat St. Paulus voetbalelftal (1922).
Stichtingsbestuur Sparrenhof, v.l.n.r.: Frank van Loon, frater Ad de Kok (voorzitter), Christel O'Prinsen, George Hamel.
Hans Wirken, beheerder van het terrein.
Tentenkamp van Stichting ZOKA.
Speeltoestellen.
Dansen op de binnenplaats.
Spelletjes. 15
Apostolaat in beeld
Kleding en rekwisieten voor theaterspel.
De oude stal wordt nu gebruikt als slaapzaal.
De Ambassadors WWB, de internationale jongerenbeweging van de fraters, verbleven tijdens internationale bijeenkomsten in Nederland meerdere keren op Sparrenhof.
Sport en spel: volleybal.
De eetzaal, met Ambassadors WWB.
Presentatie van Ambassadors WWB uit NamibiĂŤ tijdens de internationale bijeenkomst van de WWB in 2016.
De afwas hoort er ook bij.
In de keuken wordt vaak hard gewerkt.
16
Korte berichten
‘Ambassadors of a Worldwide Brotherhood’ naar Wereldjongerendagen 2019 in Panama Van 13 t/m 30 januari 2019 vindt er opnieuw een internationale bijeenkomst plaats van de jongerenbeweging Ambassadors of a Worldwide Brotherhood (WWB), wederom met jongeren uit Indonesië, Oost-Timor, Kenia, Tanzania, Namibië, Brazilië en Nederland. Deze keer is de bijeenkomst gerelateerd aan de Wereldjongerendagen in Panama.
Zegening en installatie relikwie Vincent de Paul In 2017, tijdens de viering van '400 Jaar Vincentiaans Charisma' in Rome, ontving algemene overste Lawrence Obiko CMM, uit handen van de algemene CM overste van de Lazaristen pater een eerstegraads relikwie van de heilige Vincent de Paul. Op donderdag 25 januari 2018 werd deze bijzondere reliek ingezegend en geplaatst in de kapel van het Generalaat van de Fraters CMM. De relikwie is symbolisch voor de concrete en hedendaagse aanwezigheid van de heilige Vincent de Paul wereldwijd, en voor de verbondenheid van de fraters met de wereldwijde Vincentiaanse Familie.
Pastoor Frank Lemmens zegent de reliek.
Bijeenkomst VFEC in Philadelphia Van 16 t/m 18 januari 2018 was er een bijeenkomst van het bestuur van de wereldwijde Vincentiaanse Familie (VFEC). De bijeenkomst vond plaats in Philadelphia (Verenigde Staten), in het hoofdkantoor van de Vincentiaanse Familie. Algemene overste frater Lawrence Obiko nam deel aan de vergadering. Frater Broer Huitema kon helaas niet aanwezig zijn. De bestuursleden keken terug op een geslaagd jubileumjaar čCM, '400 Jaar Vincentiaans Charisma'. algemene overste van de Lazaristen, sprak de hoop uit dat het vuur van de Vincentiaanse Familie dat hij had ervaren tijdens het symposium in Rome (oktober 2017) zal blijven branden in de leden van deze wereldwijde familie. Het VFEC heeft veel ideeën voor projecten. Om alle plannen vanuit het internationale hoofdkantoor van de Vincentiaanse Familie te coördineren en te realiseren is er ook een goed financieel plan nodig. Frater Broer Huitema had samen met twee andere commissieleden een voorstel gemaakt om de benodigde middelen te
verkrijgen. Het voorstel werd goed ontvangen en zal worden uitgevoerd. Een ander agendapunt betrof de ‘Homeless Alliance’, een megaproject gericht op dak- en thuislozen in de hele wereld. Het bestuur van de wereldwijde Vincentiaanse Familie is bezig om de verschillende lokale projecten ten behoeve van dak- en thuislozen in kaart te brengen. Doel is om door samenwerking op grote schaal (wereldwijd), op een gestructureerde manier het leed van dak- en thuislozen te verzachten. Ook de voortgang van het op handen zijnde filmfestival ‘Finding Vince 400’ (FV400) werd besproken. Dit festival zal plaatsvinden in Rome in november 2018. De competitie voor het filmfestival FV400 is open voor iedereen. Verhalenvertellers en filmmakers wereldwijd worden uitgedaagd om een korte film te maken die ons perspectief op armoede in de samenleving verandert.
17
In Memoriam
Vernieuwde website in vier talen online De vernieuwde website www.cmmbrothers.org werd gelanceerd in oktober 2017 (de Engelse en Nederlandse pagina's), en in december 2017 gingen ook de Indonesische en Portugese pagina's online. Niet alleen het uiterlijk van de website is veranderd, ook de inhoud is gedeeltelijk gewijzigd. De informatieve teksten van de pagina’s ‘geschiedenis’, ‘fraters wereldwijd’ (voorheen ‘communiteiten’) en ‘spiritualiteit’ zijn herschreven. Daarnaast zijn er twee nieuwe pagina's aan het menu toegevoegd: ‘wat we doen’ en ‘roeping’. De website vertegenwoordigt de congregatie van Fraters CMM wereldwijd. Regelmatig verschijnen er dan ook nieuwsberichten over wat er wereldwijd zoal in de congregatie gebeurt en over waar de fraters zich mee bezighouden.
Frater
Piet (P.A.M.) van Leeuwarden Piet werd geboren in ’s-Hertogenbosch op 8 september 1934 en trad in de Congregatie van de Fraters van O.L.V. Moeder van Barmhartigheid op 29 augustus 1953. Hij legde zijn professie voor het leven af op 15 augustus 1959. Hij overleed op 26 oktober 2017 in de communiteit van Joannes Zwijsen te Tilburg. Na een liturgische viering werd hij op 31 oktober 2017 naar zijn laatste rustplaats gebracht bij zijn overleden medebroeders op het landgoed Steenwijk te Vught. Op jonge leeftijd voelde Piet zich geroepen om frater te worden. Na het behalen van zijn ULO-diploma verhuisde hij naar de kweekschool van de fraters in Tilburg. In 1953 werd hij novice in de Congregatie van de Fraters CMM. Hij behaalde zijn onderwijzersakte en het diploma Hoofdakte. Piet gaf onderwijs op diverse basisscholen in Nederland. In Deurne werd hij in 1970 directeur van de H. Geest Basisschool. Frater Piet heeft op een persoonlijke manier inhoud en vorm gegeven aan zijn levensweg. Hij hield alles graag in eigen handen. Het was heel moeilijk voor hem dat hij de laatste jaren de regie over zijn leven steeds meer uit handen moest geven. De ondersteuning van buren en zorginstellingen maakte dat hij tot begin 2017 vrij zelfstandig kon leven. Toen het niet langer meer kon, verhuisde hij naar WZC Joannes Zwijsen in Tilburg. Hij werd lid van de communiteit van fraters en werd liefdevol verzorgd door het personeel. Het lijden is frater Piet niet bespaard gebleven. Het tekende zijn leven, psychisch en fysiek, en dat vele jaren lang. Wij geloven dat frater Piet nu veilig is in de handen van de Barmhartige. We vertrouwen hem toe aan God die alle tranen droogt, alle pijn wegneemt en de eenzaamheid doet veranderen in warme liefde.
18
‘Zie mijn mensen’
Sporen van God Barmhartigheid en broederschap zijn de twee kernbegrippen in het charisma van de Fraters CMM. Mooie woorden. Maar wat komt daarvan tot uitdrukking in het gewone dagelijks leven van fraters? Dat wordt belicht in deze rubriek ‘Zie mijn mensen’ (naar Matteüs 9,35-38).
Frater Pieter-Jan van Lierop is een markante figuur in het generalaat in Tilburg, waar hij sinds 2007 woont. Op 20-jarige leeftijd is Pieter-Jan als frater ingetreden. Na zijn opleiding werkte hij als onderwijzer, onder andere in Amsterdam in de Jordaan. In 1979 werd hij uitgezonden naar Indonesië, waar hij vervolgens bijna 30 jaar werkzaam is geweest. Ik spreek hem in zijn kamer waar hij in zijn comfortabele stoel met uitzicht naar buiten vertelt over wat broederschap voor hem betekent. Op een tafeltje naast zijn stoel ligt een stapel boeken die hij momenteel aan het lezen is. In alle jaren dat hij frater is, besteedt hij elke dag een paar uur aan lezen en studeren. Pieter-Jan omschrijft broederschap als het zoeken en vinden van het goddelijke in de ander. In elke ontmoeting en relatie kunnen we sporen van God ontdekken, zo vertelt hij. “Die sporen van God, dat kan van alles zijn: een glimlach, een uiting van dankbaarheid, een gebaar of een woord. Daarvoor hoeft die ander helemaal niet je vriend te zijn; het kan een volstrekt vreemde zijn, of zelfs iemand die je misschien niet zo graag mag. Je kunt in die ander een stukje van het mysterie van God ontdekken. En vanuit dat goddelijke worden we geïnspireerd om barmhartig met elkaar om te gaan.” Om die sporen van God in de ander te ontdekken vindt frater Pieter-Jan het belangrijk om ook tijd te besteden aan meditatie en reflectie. “In reflectie kun je terugblikken op ervaringen en ontmoetingen. Iedereen kan daarvoor een eigen plek, een ‘heiligdom’ creëren, waar je je kunt terugtrekken en jezelf open kunt stellen voor God.” Voor Pieter-Jan is die plaats de stoel in zijn kamer, waar hij kan nadenken en bidden. Hij legt mij uit dat je ervaringen zou kunnen indelen
in drie categorieën: de zintuigelijke, de emotionelerelationele en de spirituele ervaringen. In deze laatste categorie kunnen we een glimp van het goddelijke opvangen, sporen van het mysterie die overal rond ons en in ons aanwezig zijn. “We moeten ze leren zien en herkennen. Maar uiteindelijk is alles wat we meemaken in het leven, de mensen die we ontmoeten, en de sporen van God die we in de ander mogen ontdekken, pure genade.” Marian Veenker (voormalig secretaresse Generaal Bestuur)
19
De zelfgave van Christus en onze overgave aan Hem houden in ons de verwachting levend dat zijn rijk van vrede en liefde zal komen. (uit de leefregel van de Fraters CMM) Blad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid