FRATERS CMM 3/18
| Caesarius Mommers, Leesvader van Nederland en Vlaanderen | CMM Jubileumjaar: OP REIS MET GOD | Eens een boefje, altijd een boef? | Verhalen uit de gevangenis | Ziekenzorg met passie
Inhoud Mission statement Barmhartigheid is van alle tijden en plaatsen. Barmhartigheid staat centraal in alle wereldgodsdiensten: hindoeĂŻsme, boeddhisme, jodendom, christendom en islam. De beweging van barmhartigheid heeft een spoor getrokken in de geschiedenis. De verschillende vormen waarin zij verschijnt, zijn uitdrukking van de samenleving waarin zij ontstond en van de spiritualiteit die haar draagt. De Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid is geworteld in de christelijke barmhartigheid.
gesprek met de algemene overste
4
Caesarius Mommers
Colofon Fraters CMM is het drie keer per jaar verschijnende contactblad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid. Een abonnement is gratis. Een vrijwillige bijdrage is welkom op IBAN: NL30INGB0001068517 (BIC: INGBNL2A). ISSN 1574-9193 Redactie: Nathalie Bastiaansen (hoofd- en eindredacteur), frater Edward Gresnigt, frater Ad de Kok Met bijdragen van: frater Peter Narwadan, Mascha van Kleef, frater Lambertus Kato’o, frater Paul Orobi, frater Lukas Betekeneng, Charles van Leeuwen, frater Yosef Trisno Kono, frater Agustinus Nai Aki Vertaling: Nathalie Bastiaansen, frater Edward Gresnigt Ontwerp:
Heldergroen (www.heldergroen.nl)
Opmaak en druk: DekoVerdivas (www.DekoVerdivas.nl) Contact: Fraters CMM Gasthuisring 54 5041 DT Tilburg tel.: 013 5432777 (Nathalie Bastiaansen) e-mail: magazine@cmmbrothers.nl website: www.cmmbrothers.org Foto omslag voor: frater Petrus Lein tijdens de communicatietraining (foto: frater Peter Narwadan). Foto omslag achter: portret van Joannes Zwijsen, maker onbekend (foto: Nathalie Bastiaansen). Verloren zoon, Rembrandt.
2
5
Apostolaat in beeld
6
Op reis met God
9
Eens een boef…
10
In de kijker
12
Van de redactie Op 25 augustus 1844 begon de allereerste frater zijn noviciaat. Sindsdien wordt deze dag gevierd als de stichtingsdag van de congregatie, en in 2019 bestaat de congregatie dus 175 jaar. Het Jubileumjaar ging al van start op 25 augustus 2018. Het wordt een jaar van vieringen, herdenkingen, en speciale activiteiten. Artikelen in dit magazine en op de website (www.cmmbrothers.org) die gerelateerd zijn aan het jubileumjaar herkent u aan het logo dat speciaal voor het jubileumjaar is gemaakt door algemene overste frater Lawrence Obiko. In de vorige uitgave van Fraters CMM publiceerden we de laatste column in de rubriek ‘rond frater Andreas’. Het afscheid van deze rubriek maakt ruimte voor een nieuwe reeks, getiteld ‘rond Joannes Zwijsen’. Deze nieuwe columns zijn gebaseerd op fragmenten uit History of the Brothers of Our Lady Mother of Mercy, deel 1: ‘Bishop Zwijsen and his First Brothers’, door Charles van Leeuwen (Valkhof Pers, 2014). De redactieraad dankt Charles van Leeuwen voor de vele bijdragen aan de reeks over frater Andreas. De columns over frater Andreas zijn inmiddels gebundeld en verschenen in boekvorm: De wereld van frater Andreas, door Charles van Leeuwen (Fraters CMM, 2017). In oktober van dit jaar kwamen 13 fraters uit verschillende landen bijeen voor een training in communicatie, journalistiek schrijven, en video maken. De namen van deze nieuwe frater-reporters zult u in het vervolg vaker tegenkomen in dit magazine en op de website. De redactieraad is blij met deze aanwinst, en hoopt u veel inspirerende bijdragen van hun hand te kunnen aanbieden.
Verhalen uit de gevangenis
11
14
Rond Joannes Zwijsen
Ziekenzorg met passie
15
Korte berichten
16
In memoriam
17
'Zie mijn mensen'
19 3
gesprek
met de algemene overste
Onze reis door de geschiedenis bracht ons naar dit bijzondere jaar: het jubileumjaar in de aanloop naar het 175-jarig bestaan van de Congregatie. Wat staat ons te doen? Een jubileum is een feestelijke aangelegenheid. Samen vieren we ons bestaan, in dankbaarheid en in vreugde, we eten samen, feesten samen, en we danken God dat hij ons tot hier heeft gebracht. Een jubileum nodigt ook uit tot terugblikken en vooruitkijken. Het houdt ons drie spiegels voor: in de eerste spiegel zien we Joannes Zwijsen, in de tweede spiegel zien we de congregatie, en in de derde spiegel zien we een kompas. In de eerste spiegel zien we onze stichter Joannes Zwijsen. De eerste zin in onze Constituties luidt: “Het was de bedoeling van Monseigneur Joannes Zwijsen dat de geest van de Heer in zijn stichtingen zou heersen en deze door en door zou bezielen.” Zwijsen was bezield door de Geest van God, en hij wilde graag dat zijn zusters en fraters dezelfde bezieling hebben. De tweede spiegel toont ons de congregatie in de wereld van toen en nu. We zien de nood van mensen, van kinderen vooral, die Joannes Zwijsen ertoe bracht om zusters en fraters bijeen te brengen. Hun taak was "dienen en verlichten, een verlossend woord spreken, een helpende hand zijn". De congregatie ontstond in een arme fabrieksstad in Nederland, maar inmiddels zijn we wereldwijd vertegenwoordigd. Niet alles ging goed in die 175 jaren. De missie had zeker in de
beginjaren misschien te weinig aandacht voor lokale culturen. We kennen ook de zwarte bladzijden van het seksueel misbruik, en soms leidde de drang naar succes ons af van wat werkelijk belangrijk was. Deze tweede spiegel beantwoordt de vraag: Waar komen we vandaan? Maar ze roept ook nieuwe vragen op: waar zijn we nu? Waarom zijn we aanwezig in Indonesië, in Oost-Timor, in Kenia, Tanzania, Namibië, Brazilië, in Nederland en België nu? Als we een betere wereld willen voor iedereen, dan vraagt die toekomst iets van ons. We dienen om te zien naar armen, hulpbehoevenden, eenzame mensen, mensen in nood. Dit gaat ons allemaal persoonlijk aan. Voel ik me geroepen om voort te bouwen op het werk van mijn voorgangers? Hoe kan ik dienen en verlichten? Wat is mijn verlossend woord? Hoe geef ik handen en voeten aan broederschap en barmhartigheid? De derde spiegel toont ons een kompas dat ons helpt bij deze vragen. Opnieuw zien we Joannes Zwijsen, en hij wijst ons de weg: focus op God, leef in eenvoud, met Jezus onze barmhartige broeder en Vincent de Paul als voorbeeld, met Maria, Moeder van Barmhartigheid als onze beschermvrouwe.
frater Lawrence Obiko geïnterviewd door Nathalie Bastiaansen
4
Nederland
Caesarius Mommers, leesvader van Nederland en Vlaanderen Op vrijdag 5 oktober 2018 werd in het Cultureel Centrum Jan van Besouw te Goirle (Nederland) een feestelijk symposium gehouden ter ere van frater Caesarius Mommers (1925-2007).
voordracht ‘Een leven in dienst van het leesonderwijs’ vertelde hij dat de kracht van de methode van frater Caesarius lag in het feit dat hij als kloosterling veel tijd kon steken in zijn methode, maar ook dat zijn nieuwe visie door hem wetenschappelijk degelijk was onderbouwd en op de juiste tijd kwam.
Vriendschap
Pagina uit de leesmethode ‘Veilig leren lezen’ (1963). Frater Caesarius Mommers wordt ook wel ‘Leesvader van Nederland en Vlaanderen’ genoemd. In 1958 begon hij met de ontwikkeling van de leesmethode ‘Veilig leren lezen’. Met zijn leesmethoden en zijn publicaties van 280 boeken en artikelen heeft frater Caesarius veel voor het leesonderwijs in Nederland en Vlaanderen betekend. Tot nu toe hebben 10 miljoen kinderen met zijn methode leren lezen.
Symposium In een lezing getiteld: ‘Een bescheiden methodemaker’, schetste voormalig directeur van de Uitgeverij Zwijsen Ger Jansen frater Caesarius als ‘de bescheidenheid zelve’. Als hoofdredacteur van zijn methode zei frater Caesarius dikwijls ‘op de schouders van anderen te staan’. Heel ontwapenend en onbevangen wist hij mensen aan zich te binden en liet hij zich niet voorstaan op het feit dat hij de beste leesmethode van Nederland had gemaakt.
Visie Sjak Rutten zal in 2019 een biografie over frater Caesarius op de markt brengen. Ook hoopt hij in het voorjaar van dat jaar op die biografie aan de Universiteit van Amsterdam te promoveren. In zijn
Een ontroerend moment werd vertolkt door Ivo de Wijs die in Tilburg bij frater Fulgens Brugmans in de 6e klas heeft gezeten en die Ivo stimuleerde om te schrijven en voor te dragen. Als schrijver en entertainer raakte Ivo op latere leeftijd met frater Fulgens in Amsterdam bevriend. Uit een aantal schilderijen die van frater Fulgens bewaard zijn gebleven koos frater Jan Koppens, provinciale overste van de fraters in Nederland, er een uit om cadeau te doen aan Ivo de Wijs. Dit als dank voor het mooie verhaal dat Ivo de Wijs wist neer te zetten over het Tilburgse taal- en rekenonderwijs, de vermakelijke avonturen van Puk en Muk, maar vooral over frater Fulgens en andere fraters.
Belangstelling Het symposium werd bijgewoond door veel medewerkers van frater Caesarius die op een of andere wijze als schrijver, illustrator, researcher of uitgever hun bijdragen hebben geleverd of nog leveren aan de meest succesvolle Nederlandse leesmethode. Aanwezig waren ook een aantal van zijn medebroeders, waaronder drie oud-algemeen oversten: de fraters Wim Verschuren, Harrie van Geene en Broer Huitema, die frater Caesarius tijdens hun bestuursperiodes de ruimte gaven om zijn talenten ten volle voor de jeugd te ontwikkelen. Frater Edward Gresnigt (Nederland)
5
Apostolaat in beeld
De winkel in Manado.
Mariabeelden en meer De congregatie wordt wereldwijd geconfronteerd met allerlei vormen van materiële en geestelijke noden. In hun apostolaat proberen fraters deze samen met anderen te verlichten. De tiende aflevering van deze rubriek brengt de winkels met religieuze artikelen in Indonesië in beeld.
In Indonesië hebben de fraters 4 winkels met religieuze artikelen, in het Indonesisch Toko Rohani genoemd. Deze winkeltjes zijn te vinden in Manado (Sulawesi), Medan (Sumatra), Gunung Sitoli (Nias), en Balige (Sumatra). Het assortiment bestaat uit onder andere rozenkransen, heiligenbeelden, bijbels en andere boeken met een religieus thema, kazuifels, kerkklokken, kelken, paaskaarsen, en nog veel meer. De klokken worden gemaakt op Java, in Yogyakarta, de heiligenbeelden komen van Klaten, een dorp in de buurt van Yogyakarta. De kazuifels worden gemaakt door zusters in de buurt. De winkels vormen een inkomstenbron voor de fraters, en zijn ook bedoeld om de religieuze cultuur en leescultuur te promoten onder de bevolking. De foto’s in deze reportage zijn gemaakt in de winkel in Manado. Naast religieuze artikelen kunnen de leerlingen van de naastgelegen frater Don Boscoschool hier ook schooluniformen, schoollogo’s, en leermiddelen kopen. 6
Foto’s: frater Peter Narwadan en Mascha van Kleef. Op youtube kunt u ook een sfeerimpressie bekijken van de winkel in Manado, gemaakt door de fraters Peter Narwadan en Lambertus Kato’o. U vindt de video op Youtube.com met de zoekwoorden ‘cmm indonesia toko rohani’, of scan de QR-code met uw telefoon.
Frater Danny Latumahina, beheerder van de winkel.
Kruisbeelden.
Kaarsen.
Bijbels en boeken over spiritualiteit.
Frater Lambertus Kato'o is verdiept in een boek.
Fraters Rosario en Trisno bekijken het aanbod aan boeken.
7
Apostolaat in beeld
Heiligenbeelden, kazuifels, boeken, en nog veel meer!
In de winkel zijn ook schooluniformen en applicaties van de Don Bosco School Manado te koop.
Maria en Jezus zijn hier volop aanwezig.
Een sticker met Maria is altijd een leuk cadeautje om te geven.
De fraters Danny en Lambertus.
8
Jubileum 175 jaar CMM
Op reis met God De congregatie van de Fraters CMM is opgericht op 25 augustus 1844. Sindsdien hebben de fraters samen met de barmhartige God een lange reis door de geschiedenis afgelegd. Het werk van de fraters in de wereld is altijd geïnspireerd geweest door de barmhartigheid die wij zelf van God mogen ontvangen. God wil dat wij zijn instrumenten zijn om anderen te helpen en te dienen. Vincentius, onze patroonheilige, is hierin ons voorbeeld. Vincent de Paul aarzelde niet om te zeggen dat de goddelijke voorzienigheid een realiteit is waarop we kunnen vertrouwen.
Goddelijke Voorzienigheid De vrijgevigheid van God naar de congregatie van de Fraters CMM kan ook worden gezien als goddelijke voorzienigheid van de barmhartige God. In de groei en ontwikkeling van de congregatie ervaren en genieten we voortdurend Gods barmhartigheid. Bewust of onbewust geloven we dat onze ontwikkeling en de blijvende steun die we ervaren, voortkomt uit Gods leiding en liefde.
Geest van barmhartigheid Vanuit zijn barmhartige liefde zond God zijn geest naar de mensheid, en dat blijft hij doen, zodat zijn liefde zich door ons, mensen, kan vermenigvuldigen en ervaren kan worden door iedereen die in hem gelooft. Dezelfde geest werd ook ervaren door onze stichter Joannes Zwijsen. Het deed hem de Congregatie van de Zusters SCMM en de Fraters CMM oprichten. "Het was de bedoeling van Monseigneur Joannes Zwijsen dat de
geest van de Heer in zijn stichtingen zou heersen en deze door en door zou bezielen" (Constituties CMM I, 1).
Onze taak: bewogen worden door barmhartigheid De stichter van de congregatie besefte dat de geest van de Heer machtig was, en dat deze geest de bron was van de oprichting, het bestaan en de voortzetting van de reis van de congregatie. De geest van God is de voornaamste leidraad van de congregatie, in de golven en stormen van deze pelgrimstocht. Gods geest is ook het vuur dat de leden van de congregatie verlicht en aanmoedigt wanneer zij duisternis of wanhoop ervaren. Onze congregatie is aanwezig en gevestigd vanwege Gods barmhartigheid en het is onze taak om 'bewogen te worden door barmhartigheid'. "Wij zien het als onze taak mee te bouwen aan een menselijker wereld, ons in te zetten voor het Rijk van gerechtigheid en vrede. Concrete behoeften en noden hebben onze gemeenschap doen ontstaan. Het dienstbaar-zijn is onze levensopdracht” (Constituties CMM I, 27-29). Dat was vanaf het begin onze taak en dat is het vandaag de dag nog steeds. In onze reis door de geschiedenis maken we deel uit van de geschiedenis én de actualiteit van de Goddelijke Missie. Frater Lambertus Kato’o (Indonesië) 9
Kenia
Eens een boefje, altijd een boef? In Kenia zijn de fraters betrokken bij de Fr. Grol’s Welfare Trust. Deze stichting biedt gevangenen de kans een opleiding te volgen, daarnaast verzorgt ze bijvoorbeeld boeken, brillen, sportmaterialen en medicijnen voor gevangenen. Er is ook een klein team van maatschappelijk werksters dat zich richt op de begeleiding van jongeren in het Kamiti Centrum voor Jeugddetentie en Training (YCTC) in Nairobi, Kenia. De meeste kinderen in de jeugdgevangenis hebben een moeilijke achtergrond: sloppenwijken, huiselijk geweld, drugsverslaafde ouders, enzovoort. Ze kennen honger, gebrek aan onderdak, en gebrek aan aandacht. De jongeren komen uit verschillende delen van Kenia, en degenen die ver van Nairobi woonden, krijgen nauwelijks bezoekers. Ook als de familie wel in Nairobi woont, zoekt die vaak geen contact. Sommige ouders willen niet dat hun kind weer naar huis komt. Ze zien liever dat hij in de gevangenis blijft. Vaak geloven familie en buren niet dat deze kinderen kunnen veranderen.
Bewustwording Met de begeleiders kunnen de kinderen hun verhalen delen. Ze ervaren vriendschap en vertrouwen, waardoor ze opener worden in het delen van wat hen bezighoudt. In het proces van delen worden ze zich ook bewust van de pijn die ze hebben veroorzaakt bij hun slachtoffers en familie. Tegelijkertijd geeft het hen de vastberadenheid om hun leven weer op orde te krijgen, bijvoorbeeld door weer naar school te willen, vergeving te zoeken bij hun ouders, of een eerlijke baan te zoeken.
Schakel De begeleiders proberen een schakel te zijn tussen de jongeren en hun ouders of verzorgers. Ze zoeken contact met de ouders en vertellen dat ze het kind hebben begeleid en getuige zijn geweest van verandering. Ook de ouders zelf hebben soms behoefte aan emotionele steun om hun houding ten opzichte van het kind te veranderen.
Nazorg Verzoening met de familie is essentieel voor de toekomst van jonge gevangenen. De maatschappelijk werkers zouden graag meer in contact blijven met de jongeren die de gevangenis verlaten, om hen te helpen terug te keren naar school of een klein bedrijfje te starten. Vaak vraagt de familie daar ook zelf om: “juist nu hebben we jullie nodig!” Er is helaas een gebrek aan geld om dit goed te organiseren.
Perspectief Het blijft desondanks dankbaar werk. Zr. Anna Lucia schrijft: “We zijn getuige van verwondering en vreugde wanneer deze jongeren hun toekomst weer positief tegemoet durven zien. Ze zeggen: 'Ik ben veranderd door jou. Ik wil net als jij zijn en anderen helpen’.” Voor de fraters en medewerkers is dit een bron van vreugde en dankbaarheid; God haalde deze kinderen uit de gevangenschap van hun verleden en gaf hen een toekomst. Nathalie Bastiaansen
Met dank aan Zr. Anna Lucia, Agnes W. Macharia, en Esther N. Mbuthia voor hun verslag over het werk in het YCTC.
10
Kenia
Verhalen uit de gevangenis Geen kwaad met kwaad vergelden Frater Paul Orobi werkt momenteel als missionaris in Tanzania, maar was tot voor kort werkzaam in het gevangenispastoraat binnen de Fr. Grol’s Welfare Trust in Nairobi, Kenia. Hij hoorde daar bijzondere verhalen.
Fredrick en zijn beste vriend John waren metselaars. Ze waren onafscheidelijk. Ze werkten altijd samen, op dezelfde bouwplaats, en ze kochten dezelfde kleren. Het was lastig de twee uit elkaar te houden. Op een ochtend ging John vroeg aan het werk, en in de loop van de ochtend ontdekte hij dat de eigenaar van de woning, mevrouw Caroline, niet in de buurt was. Ze was naar de markt gegaan en haar dochter Nelly was alleen thuis. John maakte misbruik van de situatie en vergreep zich aan Nelly.
Een vreselijke vergissing Na deze vreselijke daad maakte John zich uit de voeten. Nelly was in shock. Mevrouw Caroline kwam thuis en trof haar dochter in tranen en pijn. Ze vroeg wat er gebeurd was. Ondertussen was Fredrick bij het huis aangekomen, en nietsvermoedend ging hij aan het werk. Nelly vertelde haar moeder dat de arbeider haar had verkracht. Mevrouw Caroline ging naar de politie om aangifte te doen. Fredrick werd gearresteerd en veroordeeld tot zestien jaar gevangenisstraf. Nelly was nog steeds in shock en niet in staat zich de details te herinneren. Ze realiseerde zich niet dat ze de verkeerde hadden.
Leren vergeven Tijdens zijn verblijf in de gevangenis had Fredrick geleerd dat er meer mensen waren die ten onrechte veroordeeld waren. Maar ondanks het feit dat ze achter tralies zaten, spraken ze altijd over vergeving. In het begin vond hij dat raar. Waarom zou je iemand vergeven die jou vals beschuldigd heeft? Toch ging hij zich er meer in verdiepen.
Werkelijk vrij Fredrick ontdekte dat de zeven jaar die hij in de gevangenis had doorbracht geen verloren jaren waren. Hij had geleerd dat vergeving een daad van barmhartigheid is, en dat vergeving leidt tot innerlijke vrijheid en vrede en rust, ook toen hij nog achter de tralies zat. Voor hij in de gevangenis belandde was hij zich van deze rijkdom niet bewust geweest. Sommige mensen vinden dat hij schadevergoeding moet eisen voor zeven verloren jaren. Maar Fredrick is niet van plan Nelly of haar moeder aan te klagen. Zijn werkelijke vrijheid werd bewerkstelligd door vergeving. Frater Paul Orobi (Tanzania)
Zeven verloren jaren Pas na zeven jaar was Nelly in staat zich de vreselijke gebeurtenis echt goed te herinneren. Toen pas realiseerde ze zich ook dat de verkeerde persoon in de gevangenis was beland. De zaak werd heropend en Fredrick werd vrijgesproken. Na zeven jaar onterecht achter de tralies te hebben doorgebracht, was hij eindelijk weer een vrij man.
11
In de kijker
Filigraan van frater Lukas Betekeneng Sinds de opening van het woonzorgcentrum Joannes Zwijsen in Tilburg in 2008 is er op de vierde verdieping in een vitrine steeds een kleine expositie te zien over hobby’s van de fraters, zoals verzamelingen, schilderwerk, tekeningen, of kalligrafie. Het geeft een andere, soms onbekende kijk op de makers. Ook fraters in de andere landen hebben onvermoede creatieve talenten. Deze rubriek presenteert steeds een selectie uit dit werk.
in Brazilië aankwam, maakte ik het in kleiner formaat en schreef ik er kleine berichtjes of poëzie op om Portugees te leren, maar daarna ben ik gestopt. Drie jaar geleden hervatte ik het als onderdeel van de therapie na verschillende operaties. Op dit moment faciliteer ik Filigraan workshops als onderdeel van het School-Familie integratieprogramma van de Padre Eustáquio School in Belo Horizonte. Frater Lukas Betekeneng (Brazilië)
Deel 3 van deze nieuwe rubriek toont enkele filigraankaarten van frater Lukas Betekeneng. Frater Lukas is afkomstig uit Indonesië maar woont en werkt momenteel als missionaris in Brazilië.
Geschiedenis Filigraan (in het Engels Quilling) is naar verluidt de oude kunst van China, maar de exacte oorsprong is onbekend. Het handwerk werd over de hele wereld verspreid door Chinese handelaren, vooral in India en het oude Egypte. Tijdens de Renaissance, in de kloosters op het Europese continent, voornamelijk in Frankrijk (maar ook in Egypte, China en India), gebruikten nonnen deze techniek om gebedsteksten te versieren. Oorspronkelijk gebruikte men voor deze techniek palmboombladeren. Tegenwoordig worden allerlei soorten kleurrijk papier gebruikt. In mijn familie wist alleen mijn grootmoeder hoe filigraan te maken met palmbladeren. Het doet me nog steeds denken aan de bescheiden artistieke activiteiten van mijn grootouders.
Heden Ik ben geen kunstenaar, maar ik heb plezier in het ontdekken en leren maken van kunst. Ik gebruik het als een medium om de boodschap van schoonheid en innerlijke harmonie over te brengen. Toen ik in 1994
12
13
ROND JOANNES ZWIJSEN
Een verbindend man
Molen in Kerkdriel, ca.1900. Jan (Joannes) Zwijsen werd geboren in 1794, enkele jaren na het begin van de Franse Revolutie. Hij groeide op in een periode van sterke anti-katholieke sentimenten. Het maakte hem tot een fervent voorvechter van de katholieke zaak en een zeer gevoelig man wanneer de godsdienstvrijheid in gevaar leek te komen.
later hertrouwde hij en werden nog eens elf kinderen geboren: zeven dochters en vier zonen. Jan was het oudste kind uit het tweede huwelijk. Hij zei gekscherend dat hij van zijn strenge vader en bazige zussen had leren gehoorzamen, maar ook dat hij had geleerd de bende kleinere kinderen aan te sturen.
Grensstreek
Daar zou hij zijn hele leven van profiteren. Hij kon het heel goed met kinderen vinden, maar hij had ook veel geleerd van zijn oudere zussen. Hij wist hoe hij met vrouwen om moest gaan, wat vooral op latere leeftijd nuttig bleek te zijn. Als pastoor was hij afhankelijk van de steun van zijn vrouwelijke parochianen en als stichter had hij in de congregatie soms te maken met sterke persoonlijkheden.
Zijn geboorteplaats Kerkdriel lag tussen de Rijn en de Maas. Deze culturele en religieuze grens tussen de grote rivieren markeerde de scheiding tussen het protestantse noorden en het katholieke zuiden. Het was een soort religieus ‘tussengebied’. De katholieke cultuur werd er niet als vanzelfsprekend beschouwd, maar het rooms-katholicisme werd er ook niet onderdrukt. Het was veelbetekenend dat de latere aartsbisschop uit een grensgebied kwam. Voor noord en zuid werd hij een verbindende persoon. De vertrouwdheid met de grensstreek was later ook voor zijn fraters en zusters van grote betekenis. Net als hun stichter zouden de congregaties niet aarzelen om de grote rivieren over te steken en zich zowel in het noorden als in het zuiden te ontwikkelen. Ze rekruteerden leden door het hele land en creëerden een geografisch gemengde gemeenschap.
Gehoorzamen en leiden Zwijsen groeide op in een grote molenaarsfamilie. Zijn vader had zijn eerste vrouw jong verloren en bleef achter met drie jonge dochters. Enkele jaren 14
Mild en krachtdadig Als zoon van een molenaar en graanhandelaar leerde Jan ook het belang van een goede omgang met klanten. Hij werd een innemende en charmante man, een groot verteller en slim onderhandelaar. Net als zijn vader was hij ambitieus en wilskrachtig, maar tegelijkertijd praktisch en realistisch. Er wordt gezegd dat Zwijsen in zijn jeugd al geleerd had om te gaan met de twee polen van wat later zijn motto zou worden: het mansuete van zijn zachtaardige moeder en het fortiter van zijn autoritaire vader. Gebaseerd op ‘Bishop Zwijsen and his First Brothers’, History of the Brothers of Our Lady Mother of Mercy, deel 1, door Charles van Leeuwen (Valkhof Pers, 2014).
Indonesië
Ziekenzorg met passie Om de opening van het jubileumjaar van de Fraters CMM te vieren organiseerden de fraters van de communiteit in Aek Tolang samen met medewerkers van de Polikliniek St. Lukas een bijzonder evenement. In de maanden november en december van 2018 verleenden ze bijzondere sociale bijstand aan mensen in de parochie van de Heilige Geest van Gomo en de parochie van Sint-Fransiskus Pangaribuan. De fraters staan vooral bekend om hun werk in het onderwijs, maar met deze actie brengen ze het werk van de fraters in de gezondheidszorg onder de aandacht. De sociale activiteiten werden ondersteund door het Bisdom Sibolga en de CMM jongerenbeweging Ambassadors of a Worldwide Brotherhood in Sibolga.
Hoe het begon In 2001 begon wijlen frater Herman Ratuanak CMM een kleine polikliniek met apotheek in een van de slaapzalen van het internaat St. Bonaventura in Aek Tolang. Aanvankelijk werd het alleen gebruikt als schoolgezondheidsdienst voor de scholieren van de nabij gelegen middelbare school. Na verloop van tijd kwamen er ook patiënten van buitenaf die zich hier wilden laten behandelen. Frater Herman Ratuanak ging op zoek naar medewerkers en vormde een team, zodat hij meer mensen van dienst kon zijn. Er kwamen steeds meer patiënten, mensen uit het katholieke milieu maar ook mensen met een andere religieuze achtergrond. Ze waren – en zijn – allemaal welkom.
Ingang polikliniek St. Lukas.
Toewijding De fraters die in de polikliniek St. Lukas werken doen dat met veel dienstbaarheid en toewijding. Dat heeft een positief effect op de mensen die hier voor behandeling komen. Ze worden met liefde begroet en hartelijk verwelkomd door de fraters en de medewerkers van de polikliniek. De patiënten voelen zich gezien en gehoord. Soms is een uitgebreide medische behandeling niet nodig of niet mogelijk, maar ook een glimlach en 'een verlossend woord' kunnen heilzaam zijn.
Tevreden patiënten De heilzame werking van aandacht en een glimlach blijkt ook uit de verhalen van patiënten die vaak terugkeren voor behandeling. “Als ze naar een ander ziekenhuis gaat voelt ze zich niet echt beter. Ze wil alleen behandeld worden door frater Agus of dokter Nainggolan,” vertelde de zoon van een van de vaste patiënten. Soms zijn er ook mensen die 's avonds aankloppen maar geen medische behandeling zoeken; zij willen slechts een wandelingetje maken in het park bij de polikliniek, of zitten verlegen om een praatje. Ook dat is hier mogelijk.
Op bezoek bij de dokter.
Frater Yosef Trisno Kono (Indonesië) 15
Korte berichten
Tien jaar woonzorgcentrum Joannes Zwijsen In de eerste weken van september 2008 vond er een grote operatie plaats binnen de Nederlandse Provincie CMM: de fraters van de tijdelijke voorziening aan de Bredaseweg, de fraters van de communiteit in Reusel, en die van de Kruisvaardersstraat Tilburg verhuisden naar hun nieuwe onderkomen in het woonzorgcentrum Joannes Zwijsen te Tilburg. In april 2018 stond de provinciemiddag al in het teken van die tien jaar woonzorgcentrum Joannes Zwijsen. Nathalie Bastiaansen, stafmedewerker van het generaal bestuur, nam de fraters mee in de prachtige tekst van het slotkoor van de negende symfonie van Beethoven “Ode an die Freude”: een lied over vreugde en broederschap. In een beeldverslag kwamen foto’s voorbij van alle fraters die in de afgelopen tien jaar in het woonzorgcentrum Joannes Zwijsen gewoond hebben of daar nog wonen.
Glossy "@Zwijsen" Voor de maanden september en oktober 2018 was een uitgebreid feestprogramma samengesteld voor alle bewoners van het woonzorgcentrum. Op woensdag 19 september werd de feestperiode officieel geopend met de aanbieding van een Glossy, een prachtig tijdschrift met terugblik op de afgelopen tien jaar. Het programma besteedde ook ruim aandacht aan de inwendige mens in de vorm van een High Tea, een verrassingsdiner, een Brabantse koffietafel en een pizzaproeverij. De buurt vierde ook mee; met een burendag en een middagje ‘gluren bij de buren’. De feestperiode werd afgesloten met een grootse viering van de Zwijsendag op 16 oktober waarbij Mgr. De Korte de Eucharistieviering verzorgde.
CMM Internationale Communicatietraining 2018 Van 1 tot 13 oktober 2018 namen dertien fraters uit verschillende landen deel aan een intensieve communicatietraining in Tomohon, Indonesië. De training werd mogelijk gemaakt door het generaal bestuur in samenwerking met het provinciaal bestuur Indonesië. De lessen werden verzorgd door Nathalie Bastiaansen (bureau internationale communicatie Fraters CMM), Mascha van Kleef (freelance filmmaker), Maria Julyani (cursus-assistent) en frater Rofinus Banunaek (lid generaal bestuur). Pastor Steven Lalu, hoofd van de afdeling communicatie van het bisdom Manado (Sulawesi, Indonesië), verzorgde twee inspirerende gastlessen. De nieuwe ‘frater-reporters’ vormen nu het eerste internationale communicatieteam van de congregatie. U zult hun namen in de toekomst vaker tegenkomen als auteurs van artikelen in dit tijdschrift en berichten en 16
video’s op de website: de fraters Frans Linus, Paskalis Wangga, Petrus Lein, Wilfridus Bria, Yosef Trisno Kono, Agustinus Nai Aki, Lambertus Kato’o (Indonesië), Augustine Monari, Cyprian Mbashu (Kenia), Paul Orobi (Tanzania), Rosario de Jesus Martins (Brazilië), Petrus Narwadan (Oost Timor), en John Kabalumpa (Namibia). Gefeliciteerd!
Korte berichten
In Memoriam
Jubilea in 2019 60 jaar frater 29 augustus: frater Johannes Berchmans van Berkel, frater John H. Grever, frater Leo van de Weijer
25 jaar frater 1 mei: frater Agustinus Abi, frater Ciprianus Angkadai, frater Silvino Belo, frater Bruno Maing, frater Rufinus Ndruru 20 oktober: frater Cyprian Mbashu, frater James Ochwangi Nyakundi
Frater
Ferdinand (M.P.M.) Lemmers Mathias Lemmers werd geboren op 23 april 1938 te Beers en trad in de Congregatie van de Fraters van O.L.V. Moeder van Barmhartigheid op 29 augustus 1957. Daar kreeg hij de kloosternaam ‘frater Ferdinand’. Hij legde de professie voor het leven af op 15 augustus 1963. Hij overleed in de communiteit van Joannes Zwijsen te Tilburg op 29 augustus 2018. Op 5 september is hij naar zijn laatste rustplaats gebracht bij zijn overleden medebroeders op het Landgoed Steenwijk te Vught. Frater Ferdinand werkte op verschillende basisscholen in Nederland. Hij sprak met veel enthousiasme over zijn Utrechtse periode, waar hij 36 jaar woonde. Negen jaar was hij coördinator technische dienst te Utrecht, waarna hij fulltime medewerker werd van ‘Vraag en Aanbod Internationaal’ te Culemborg. Vooral het technisch gedeelte van dat werk had zijn interesse. Zijn leven veranderde toen hij in 2000 en in 2004 getroffen werd door zware herseninfarcten. Hij raakte verlamd en kwam in een rolstoel terecht. Emotioneel kon frater Ferdinand maar moeilijk zijn beperkingen accepteren. Regelmatig had hij een gesprek met een levenscoach; een confrater was hem als mantelzorger broederlijk nabij. Zijn familie toonde veel begrip voor zijn situatie, en het personeel van Joannes Zwijsen heeft hem met grote zorg omringd. De laatste dagen van zijn leven moest frater Ferdinand opnieuw ervaren dat zijn lichaam hem in de steek liet. Hij gaf de strijd op. We geven hem nu uit handen. God, die we de Barmhartige mogen noemen, heeft hem ontvangen in zijn grote Liefde, waarin plaats is voor iedereen.
17
In Memoriam
Frater
Frater
Roberto (W.J.) Creemers
Sjaak (J.J.W.) Maas
Roberto werd op 6 mei 1925 geboren in het landelijke Elen en trad op 19 maart 1945 in de Congregatie van de Fraters van O.L.V. Moeder van Barmhartigheid te Tilburg. Hij legde zijn professie voor het leven af op 15 augustus 1949. Gesterkt door het sacrament van de zieken overleed hij op 30 juni 2018 in de communiteit van St. Jan Berchmans in het Woonzorgcentrum Het Dorpvelt te Zonhoven. Op 5 juli 2018 werd hij naar zijn laatste rustplaats gebracht bij zijn overleden medebroeders op het kerkhof van Zonhoven-Centrum.
Sjaak werd geboren op 29 april 1928 te Tilburg en trad in de Congregatie van de Fraters van O.L.V. Moeder van Barmhartigheid op 29 augustus 1945. Hij overleed in het St. Elisabeth Ziekenhuis te Tilburg op 23 augustus 2018. Na de uitvaartdienst is hij op 30 augustus 2018 naar zijn laatste rustplaats gebracht bij zijn overleden medebroeders op het Landgoed Steenwijk te Vught. In Mosocho (Kenia) werd diezelfde dag een requiem mis gevierd door (oud) studenten van de Cardinal Otunga High School.
Het leven van frater Roberto werd getekend door onderwijs en catechese. Zijn religieuze zending bracht hem naar Zonhoven, Maaseik, Lanaken en Hasselt. Hij werkte als onderwijzer, werd hoofd der school en hoofd van de beroepsopleiding KIDS. Frater Roberto heeft steeds getracht zijn talenten in te zetten voor de jeugd, bijzonder voor kinderen met beperkingen. Ook dienstbaarheid binnen zijn gemeenschap stond bij hem hoog in het vaandel. Zo werd hij overste van een communiteit, plaatsvervangend overste, lid van het provinciaal en later regionaal bestuur in België. Frater Roberto was een spirituele man. Het gebedsleven, persoonlijk en als lid van de communiteit, had zijn volle aandacht en werd zijn levensadem door alle jaren heen. Zo verkreeg hij een innige band met Moeder Maria en Jezus. Op zijn ziekbed voedde dat zijn overgave aan Gods wil. Zijn pijn en inleveren van zijn krachten droeg hij op aan zijn Heer en Schepper. Vaak bad hij: “In uw handen, Heer, beveel ik mijn geest.”
Op 29 april 1928 werd Sjaak geboren in het gezin Maas-Van de Gevel. In 1945 trad Sjaak in en kreeg de kloosternaam ‘frater Macharius’. Toen na een generaal kapittel (1958) de doopnaam gebruikt mocht worden, koos hij voor ‘frater Sjaak’. Hij was een man van de natuur, zijn hart ging vooral uit naar het vak biologie. Eind 1961 werd hij als fraterdocent uitgezonden naar Mosocho in Kenia. Frater Sjaak bracht zijn studenten de liefde bij voor flora en fauna. Zijn uitgebreide herbarium werd een juweeltje. In stilte en eenvoud ging hij dienstbaar door het leven, trouw in zijn gebedsleven. In 2012 ontving hij uit Rome een ‘Certificaat van Waardering van paus Benedictus XVI’. Het was voor frater Sjaak niet eenvoudig om na ruim vijftig jaar zijn geliefd Kenia te verlaten en naar Nederland terug te keren. Bij zijn afscheid kreeg hij van de plaatselijke bevolking de eretitel ‘Mzee’ (wijze man). Zijn overlijden op 23 augustus jl. kwam onverwacht. In geloof en vertrouwen weten we dat hij na een vruchtbaar leven ontvangen is door de Barmhartige God.
18
‘Zie mijn mensen’
Dienen door gebed Barmhartigheid en broederschap zijn de twee kernbegrippen in het charisma van de Fraters CMM. Mooie woorden. Maar wat komt daarvan tot uitdrukking in het gewone dagelijks leven van fraters? Dat wordt belicht in deze rubriek ‘Zie mijn mensen’.
Gebed en actie Op donderdagavonden komt hij samen met een groep katholieke ouderen in Tomohon. Tijdens deze bijeenkomsten leidt hij het gebed en de bezinning. De groep bespreekt dan ook activiteiten die ze kunnen doen, zoals het bezoeken van zieken, samen bidden voor hen die dat nodig hebben, of het inzamelen van geld voor armen en behoeftigen. Ook voor andere gelegenheden zoals verjaardagsfeestjes of begrafenisplechtigheden staat frater Willem altijd klaar om de gebeden te leiden. Hij helpt graag degenen die om zijn hulp vragen, en mensen doen regelmatig een beroep op hem. Zij houden van de manier waarop hij de gebeden leidt.
Leren bidden
Frater Willem Beslar gaat voor in gebed. Als Fraters CMM worden we uitgenodigd om alle mensen te dienen zonder enig onderscheid en zonder te klagen. We dienen hen die ons nodig hebben. Zo bezoekt frater Willem Beslar (Manado, Indonesië) blijmoedig elke tweede en vierde zondag van de maand de zieken in de Sint-Michielsparochie van Manado. Hij brengt de heilige communie bij zieke mensen die niet naar de kerk kunnen gaan bij hen thuis. Ook verzorgt hij elke eerste vrijdag deze communiedienst voor de zieken in de Heilige Geestparochie van Tomohon.
Als leraar van de lagere middelbare klassen aan de Frater Don Bosco School Manado vertelt frater Willem Beslar ook aan de leerlingen hoe ze kunnen bidden. Van hem leren ze hoe ze elke ochtend en middag op school de gebeden kunnen leiden. In zijn taak als schoolcounselor begint hij een gesprek met leerlingen over hun problemen, thuis of op school, altijd met een gebed. Dat is een goed begin van zo’n gesprek, en het helpt bij het vinden van oplossingen en vertrouwen in een goede afloop.
Gebed als antwoord Voor frater Willem Beslar is gebed altijd een antwoord: "God, hier ben ik". Hij is zeer gemotiveerd in het dienen van anderen door middel van gebed. In de constituties van de Fraters CMM staat dat dienstbaarheid onze taak in het leven is (Constituties I, 29). Voor frater Willem is bidden voor anderen en samen met anderen een manier om deze taak te vervullen. Bidden bouwt een relatie op tussen God en mens. De hechte relatie met God beïnvloedt hem op een vruchtbare manier en helpt hem in zijn leven en werk, elke dag opnieuw. Frater Agustinus Nai Aki (Indonesië)
Frater Willem Beslar met parochianen. 19
Onze stichter heeft ons met nadruk voorgehouden een groot vertrouwen te hebben op God, eenvoudig te zijn en barmhartig, en Maria als onze moeder te eren. (uit de leefregel van de Fraters CMM)
Blad van de Congregatie van de Fraters van Onze Lieve Vrouw, Moeder van Barmhartigheid