Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
OPLEIDINGSPLAN GEDETINEERDEN PLC Ruiselede COMENES Consortium volwassenenonderwijs Menes vzw versie 2010 20 oktober 2010
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 2 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Artikel I. Context: het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) Ruiselede
Sectie 1.01
Ontstaansgeschiedenis
Het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) Ruiselede is historisch gegroeid uit de “hervormingsschool voor jongeren” die opgericht werd in Ruiselede in 1849. De jongeren werkten in de aanpalende boerderij, en kregen er opleiding. In 1934 werd de boerderij overgedragen aan het Bestuur Strafinrichtingen en omgevormd tot het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) voor volwassen gevangenen. Vanaf dat ogenblik werden landlopers, die van de landloperskolonie van Merksplas kwamen, hier tewerkgesteld. Na de tweede wereldoorlog bestond de gevangenispopulatie uit landlopers, dienstweigeraars en veroordeelden voor kleine misdrijven. Sinds 1990 worden er gedetineerden opgesloten die een vrij zware veroordeling opliepen, maar toch geschikt zijn voor een verblijf in een open gevangenis. De gevangenis paalt aan de Gemeenschapsinstelling Bijzondere Jeugdzorg ‘De Zande’, en beslaat een oppervlakte van 140 ha.
Sectie 1.02
Regime
België telt vier strafinrichtingen met een open regime: het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) in Ruiselede , het Penitentiair Schoolcentrum (PSC) in Hoogstraten, het Centre Pénitentiaire Ecole (CPE) in Marneffe, en het Centre de Détention (CD) in Saint‐Hubert. Open inrichtingen onderscheiden zich van gesloten inrichtingen door hun beperkte veiligheidsvoorzieningen en de aandacht die ze besteden aan de voorbereiding van de gedetineerden op hun re‐integratie in de maatschappij. De gedetineerden komen nooit onmiddellijk in het PLC terecht. Zij verblijven eerst in een andere (gesloten) strafinrichting en komen pas in de laatste (2 à 3) jaar van hun strafuitvoering in aanmerking voor een verblijf in het PLC, indien ze als niet‐vluchtgevaarlijk beschouwd worden en bereid zijn de vier pijlers van het regime te aanvaarden. De vier pijlers die hieronder beschreven worden, hebben als doel de gedetineerden zo goed mogelijk voor te bereiden op hun re‐integratie in de maatschappij, na hun detentieperiode: • Pijler 1: verplichte tewerkstelling Alle gedetineerden werken. Zij werken op het landbouwbedrijf (RLB, Rijkslandbouwbedrijf, vooral op melkvee gericht) dat aan het PLC verbonden is, in de huishoudelijke diensten (wassen, schoonmaken, koken) of in de werkplaatsen voor private aannemers. • Pijler 2: drugs‐ en medicatievrij leven Alle gedetineerden ondertekenen bij aankomst een contract waarin ze zich akkoord verklaren om zich op onregelmatige tijdstippen te onderwerpen aan urinecontroles. Zij Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 3 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
•
•
krijgen ‘gewone’ geneesmiddelen indien noodzakelijk, maar geen psychofarmaca (opwekkende of kalmerende medicatie). Pijler 3: gemeenschapsregime De gedetineerden leven in gemeenschap. Zij werken, eten en ontspannen zich in groep. Zij verblijven niet in individuele cellen, maar slapen in chambrettes, in een slaapzaal. Dit gemeenschapsregime vergt van de gedetineerden de nodige sociale vaardigheden en de bereidheid om een groot stuk privacy op te geven. De directie hanteert een nultolerantie tegenover fysiek geweld. Gedetineerden die fysiek geweld gebruiken, worden onmiddellijk naar een gesloten inrichting overgeplaatst. Pijler 4: het bevorderen van contacten met familie en belangrijke derden Vanuit de ervaring dat de invrijheidsstelling de grootste slaagkansen heeft indien de (ex‐) gedetineerde kan rekenen op steun van zijn familie (of van een belangrijke derde), levert het PLC grote inspanningen om de banden met de familie te herstellen en/of te versterken. Ter gelegenheid van bepaalde feestdagen kunnen de gedetineerden hun familie uitnodigen voor een maaltijd. Het bezoek in het PLC wordt beperkt tot dat van familie en advocaat.
Sectie 1.03
Populatie
Het PLC Ruiselede telt het kleinste aantal gedetineerden van de Vlaamse en Brusselse gevangenissen. Er verblijven 60 gedetineerden (meerderjarige mannen), waarvan 56 in het ‘normale’ regime, en ± 4 in het regime van ‘beperkte detentie’ waarbij de gedetineerden overdag de gevangenis verlaten om te gaan werken, en ’s avonds terugkeren naar het PLC. De mannen die onderworpen zijn aan het regime ‘beperkte detentie’ mogen geen contact hebben met de andere gedetineerden, en verblijven in een afzonderlijke kamer, die zij zelf moeten onderhouden. Zij mogen ook niet deelnemen aan de activiteiten die aan de andere gedetineerden aangeboden worden.
Sectie 1.04
Organisatie en personeel
Zoals in iedere gevangenis zijn ook in het PLC Ruiselede de volgende functies en diensten voorzien: directie, attachés (= adjunct‐directeurs), griffie (= administratie), boekhouding, personeelsadministratie, PSD (psycho‐sociale dienst, met psychologen en maatschappelijk assistenten), zorgteam, medische dienst, technische dienst, keuken, en uiteraard ook bewakingspersoneel. In totaal zijn 53,1 voltijds equivalenten tewerkgesteld in het PLC als personeelslid van de FOD (Federale Overheidsdienst) Justitie. Daarnaast werken ook meerdere externe organisaties in de gevangenis (zie artikel II: ‘Externe analyse’)
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 4 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Artikel II. Externe analyse: niet‐onderwijsaanbod in de gevangenis van Ruiselede
Sectie 2.01
Vooraf: onderscheid tussen ‘externe analyse’ en ‘interne analyse’
We vertrekken vanuit het standpunt dat alles wat met onderwijs aan gedetineerden te maken heeft, en bijgevolg onze ‘core business’ vormt, interne materie is, en bijgevolg behandeld wordt in artikel III: ‘Interne analyse’. De voornaamste niet‐onderwijsgerelateerde activiteiten in het PLC Ruiselede worden beschreven in artikel II: ‘Externe analyse’.
Sectie 2.02
Projecten van het PLC Ruiselede
Door middel van verschillende projecten worden de gedetineerden van het PLC Ruiselede aangemoedigd om de laatste jaren van hun detentieperiode zo zinvol mogelijk in te vullen, met het accent op ‘herstel’ (inzicht in de eigen feiten, bereidheid tot therapie, aandacht voor het slachtoffer van de feiten). B.Leave De ondersteuning en behandeling van gedetineerde druggebruikers vormt een belangrijk onderdeel van het beleid in het PLC Ruiselede. Het B.Leave‐programma loopt al sinds 1995 en is momenteel aan zijn zestiende editie toe. Ieder jaar worden 16 gedetineerden (na screening) overgebracht van andere strafinrichtingen om in het PLC deel te nemen aan B.Leave. Het programma loopt telkens van oktober tot eind mei, en bestaat uit een combinatie van vorming (sociale administratie, sociale vaardigheden), gespreksgroep, terugvalpreventie, creatieve vorming en sport. De gedetineerden combineren het B.Leave‐project met een halftijdse tewerkstelling in het PLC. Schakels Sinds mei 2009 organiseert het PLC het programma Schakels voor gedetineerde druggebruikers die niet deelnemen aan B.Leave. Wekelijks krijgen de gedetineerden van de Schakelgroepen 2 uur terugvalpreventie en 2 uur sociale vaardigheden, met als doel meer inzicht te verwerven in hun verslavingsgedrag en hun verantwoordelijkheid op te nemen ten opzichte van zichzelf en hun omgeving. Workout, project ism VDAB Dit project biedt aan gedetineerden (die zich in de laatste fase van hun detentie bevinden) de gelegenheid om een beroepsgerichte opleiding te volgen, waardoor ze na hun detentieperiode gemakkelijker (opnieuw) een job kunnen vinden. Deze opleidingen zijn gericht op de bouwsector: Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 5 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
dakdekken, wegenbouw, autocad, sanitair, … De gedetineerden die deelnemen aan dit project, volgen hun opleiding overdag in het opleidingscentrum van VDAB in Roeselare. ’s Avonds en in het weekend verblijven ze binnen de muren van het PLC. Uitweg Sinds begin 2010 organiseert het PLC Ruiselede ism Fides (Forensisch Initiatief voor Deviante Seksualiteit) Beernem een pretherapeutisch programma voor zedendelinquenten, nl. Uitweg. De voornaamste doelstelling van dit project is de gedetineerden te motiveren tot en voor te bereiden op deelname aan een therapeutisch programma, en op deze manier hun verantwoordelijkheid op te nemen ten opzichte van zichzelf en hun slachtoffer. De gedetineerden die deelnemen aan Uitweg, wonen iedere dinsdagnamiddag een gespreksgroep bij die begeleid wordt door 2 medewerkers van Fides (die naar het PLC komen om deze sessies te leiden).
Sectie 2.03
Aanbod van de Vlaamse gemeenschap in de gevangenis van Ruiselede
In het kader van de implementatie van het Strategisch Plan Hulp‐ en Dienstverlening aan Gedetineerden van de Vlaamse gemeenschap (zie artikel IV: ‘Strategie’) coördineert de beleidsmedewerker het aanbod mbt welzijn, tewerkstelling, cultuur, sport, gezondheidszorg en onderwijs. Dit aanbod wordt gerealiseerd door meerdere externe partners: Centrum Geestelijke Gezondheidszorg (CGG) Mandel en Leie De gedetineerden kunnen gemiddeld anderhalve dag per week een beroep doen op een medewerker van het Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Mandel en Leie (afdeling Izegem), voor psychotherapeutische ondersteuning en begeleiding. Centrum voor Algemeen Welzijnswerk (CAW) Regio Brugge, afdeling Justitieel Welzijnswerk (JWW) Het Justitieel Welzijnswerk biedt hulp en ondersteuning aan gevangenen en hun familieleden. JWW wil een eerste aanspreekpunt zijn voor gedetineerden met een (hulp)vraag. • De individuele trajectbegeleider (TB) heeft de opdracht gedetineerden wegwijs te maken in het aanbod van hulp‐ en dienstverlening, en om hen bij te staan in het uitwerken van een toekomstgerichte reclassering. Thema’s als huisvesting, juridische vragen, (sociale) administratie, relationele problemen, financiële moeilijkheden, … kunnen aan bod komen. In het PLC werken 2 trajectbegeleiders van Justitieel Welzijnswerk (resp. 2,5 en 1,5 dagen per week). • Om de diensten en activiteiten in het kader van de implementatie van het Strategisch Plan Hulp‐ en Dienstverlening op inhoudelijk en organisatorisch vlak te ondersteunen, zet Justitieel Welzijnswerk ook organisatieondersteuners (OO) in binnen de muren. In het PLC Ruiselede nemen 2 organisatieondersteuners samen een halftijdse opdracht op. Zij staan in
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 6 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
voor de organisatie en opvolging van cultuur‐, sport‐ en vormingsactiviteiten, en van het kinderbezoek. De Rode Antraciet De Rode Antraciet is een vzw die sport, cultuur en vormingswerk aanbiedt aan gedetineerden in de Vlaamse gevangenissen, en ook een nascholingsaanbod uitwerkt voor medewerkers van de gevangenissen. In het PLC volgt de sociaal‐cultureel werker (medewerker van De Rode Antraciet) de bibliotheekwerking op, en staat de organisatieondersteuners bij waar nodig. Consortium volwassenenonderwijs XII Menes vzw In het kader van de decretale opdrachten van de consortia volwassenenonderwijs is het Consortium Volwassenenonderwijs XII Menes vzw (COMENES) verantwoordelijk voor de coördinatie van het onderwijs in de gevangenis van Ruiselede. Het consortium stelt hiervoor een halftijdse onderwijscoördinator tewerk in het PLC Ruiselede. Het onderwijs in de gevangenis van Ruiselede wordt uitvoerig toegelicht in artikel III: ‘Interne analyse’. ’t VLOT ’t VLOT is de naam van de dienst die binnen het PLC instaat voor de planning, organisatie, opvolging en evaluatie van het activiteitenaanbod voor de gedetineerden. Dit team bestaat uit de beleidsmedewerker van de Vlaamse gemeenschap, de organisatieondersteuners van Justitieel Welzijnswerk, de medewerker van De Rode Antraciet en de onderwijscoördinator van COMENES. Het team komt om de 6 weken bijeen om de lopende zaken te bespreken, de taken te verdelen en de planning op te maken op korte en (middel)lange termijn. ’t VLOT streeft hierbij naar eenvoudige en eenduidige communicatie, zowel naar de gedetineerden toe als naar alle collega’s van het PLC. In augustus 2010 is de vorige beleidsmedewerker vertrokken uit het PLC, om een nieuwe opdracht op te nemen in de gevangenis van Oudenaarde. Er loopt momenteel een sollicitatieprocedure. In afwachting van de aanstelling van een nieuwe beleidsmedewerker voor het PLC staat de onderwijscoördinator in voor de organisatie en opvolging van het VLOT‐overleg. VDAB 1 dag per week komt een detentieconsulent van VDAB naar het PLC Ruiselede om gedetineerden die in aanmerking komen voor het regime van ‘beperkte detentie’ of voor elektronisch toezicht (ET) bij te staan in hun zoektocht naar werk. Zij begeleidt ook, in samenwerking met de beleidsmedewerker en de onderwijscoördinator, de gedetineerden die wensen deel te nemen aan het proefproject ‘Webleren’. Het doel van dit project was de eerste stappen te zetten in de richting van digitaal afstandsonderwijs in de gevangenis. In een eerste fase stelde VDAB een aantal van zijn pakketten ‘Webleren’ gratis ter beschikking van de gevangenis. Op de sectie, de leefeenheid van de gedetineerden, werden twee computers geïnstalleerd, waarop de ingeschreven gedetineerden tijdens hun vrije momenten kunnen werken. Zij loggen in op de centrale server van de ICT‐dienst van de FOD Justitie, naar een kopie van een elektronische leeromgeving (geen internetverbinding), waarop de beschikbare cursussen staan, en werken daar in de cursus die zij gekozen hebben. Momenteel zijn vooral de cursussen “carrosserie” en “planlezen bouw” populair. Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 7 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Na een proefperiode van 7 maanden werd in september 2010 het eindrapport opgemaakt van het pilootproject. Na de positieve evaluatie van dit proefproject wordt nu gewerkt aan een uitrolplan voor andere strafinrichtingen. De pijnpunten die uit de pilootfase naar voor kwamen, zullen zo snel mogelijk aangepakt worden. Het is de bedoeling om in Ruiselede het aanbod uit te breiden naar het volledige aanbod ‘webleren’ van VDAB (ongeveer 150 cursussen), en nadien ook op zoek te gaan naar ander aanbod, bijv. van onderwijsinstellingen. Het project wordt binnen de muren opgevolgd door de detentieconsulent van VDAB en de onderwijscoördinator (COMENES), in nauwe samenwerking met de ICT‐diensten van VDAB en Justitie (die o.m. zorgen voor het rapporteringssysteem).
Sectie 2.04
Andere externe partners
Naast de reeds vermelde projecten en initiatieven, staan nog andere externe partners in voor een deel van het aanbod voor de gedetineerden in het PLC Ruiselede. Voor geestelijke en morele bijstand kunnen de gedetineerden een beroep doen op een katholiek aalmoezenier, moreel consulent, protestants aalmoezenier of imam. In vergelijking met andere gevangenissen, zijn er weinig vrijwilligers aan de slag in Ruiselede. De sessies Keramiek worden begeleid door een kunstenaar, die ook dezelfde cursus geeft in de gevangenis van Gent. De dienst JWW van het CAW Regio Brugge heeft ook een vrijwilligerswerking, waarop de gedetineerden een beroep kunnen doen.
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 8 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Artikel III. Interne analyse: onderwijs in het PLC Ruiselede
Sectie 3.01
Aanbod van het Centrum voor Basiseducatie
Het Centrum voor Basiseducatie, beter gekend als ‘Open School Kortrijk‐Roeselare’, is reeds een aantal jaren actief in de gevangenis van Ruiselede. De belangrijkste pijler van het aanbod van het Centrum voor Basiseducatie binnen de muren blijft het Open Leren, aangevuld met lessen Theoretisch Rijbewijs en Rondkomen. Open Leren Gezien de kleine populatie en de uiteenlopende leervragen van de gedetineerden, is de methodiek van het Open Leren onontbeerlijk binnen het onderwijsaanbod. Het laat toe om in te spelen op individuele leervragen, die wegens de kleinschaligheid van de gevangenis niet via een groepsaanbod kunnen worden opgevangen. Dankzij het OLAT‐project (Open Leren Achter Tralies), dat in 2007 werd opgezet door de West‐Vlaamse Centra voor Basiseducatie ism de provincie West‐Vlaanderen, de dienst JWW (Justitieel Welzijnswerk) en de drie West‐Vlaamse gevangenissen (Ieper, Brugge en Ruiselede) kunnen we 2 avonden per week (2 maal 2u) Open Leren inrichten in het leslokaal, dat met steun vanuit het OLAT‐project en vanuit de gevangenis zelf, uitgerust werd met acht computers en didactisch materiaal. Tijdens deze sessies begeleidt een educatieve medewerker van het CBE de gedetineerden bij hun individueel leertraject. Tijdens de voorbije twee schooljaren namen telkens 37 verschillende gedetineerden deel aan Open Leren. Ze werkten rond gemiddeld 1,7 (2008‐2009) en 1,8 (2009‐2010) leervragen. Rekening houdend met het aantal gedetineerden behaalt het Open Leren in het PLC het hoogste deelnamecijfer, in vergelijking met de gevangenissen van Ieper en Brugge. Hieronder volgt een overzicht van de behandelde leervragen in de schooljaren 2008‐2009 en 2009‐2010. Meer cijfer‐ en andere gegevens, en ook getuigenissen mbt het OLAT‐project, in het algemeen, en het Open Leren in het PLC, in het bijzonder, werden gepubliceerd in de jaarverslagen van OLAT (zie bijlagen). Tabel 1: Leervragen Open Leren PLC Ruiselede 2008‐2009 Leerdomein Lezen en schrijven (NT 1) NT 2 NT 2 alfa Theorie rijbewijs ICT Rekenen, wiskunde Vreemde talen Dactylo Leren leren Formele en informele brieven schrijven + reclassering Voorbereiding examencommissie Totaal
Aantal (08‐09) 3 0 0 9 17 0 12 2 5 21 1 70
Procent 4 0 0 13 24 0 17 3 7 30 1 100
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 9 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Tabel 2: Leervragen Open Leren PLC Ruiselede 2009‐2010 Leerdomein Lezen en schrijven (NT1) NT2 NT2 alfa Theorie rijbewijs ICT Rekenen, wiskunde Vreemde talen Dactylo Leren leren BIS‐cursus Formele en informele brieven schrijven + reclassering Voorbereiding examencommissie Totaal
Aantal (09‐10) 4 1 0 15 6 7 5 8 0 5 20 2 73
Procent 5,5 1,4 0,0 20,5 8,2 9,6 6,8 11,0 0,0 6,8 27,4 2,7 100
De toekomst van het Open Leren in het PLC is momenteel erg onzeker. Het OLAT‐project, dat de mogelijkheid schiep om de loonkosten van de educatieve medewerker gedurende drie jaar bijna volledig te bekostigen, is officieel afgelopen op 31 augustus 2010. De provincie overweegt om toch verder te investeren in het project (zij het dan onder een andere vorm), maar het beslissingsproces is nog niet afgerond. Voorlopig draagt Open School Kortrijk‐Roeselare de loonkost voor de educatieve medewerker, maar deze situatie is niet langer houdbaar. Theoretisch rijbewijs In de laatste fase van het detentietraject zoeken meerdere gedetineerden ondersteuning bij hun voorbereiding op het theoretisch rijexamen. Zij kunnen de leerstof op zichzelf instuderen, en oefenen (op cd‐rom, en op papier) in het Open Leercentrum, maar voor de verwerking van de theorie is een groepsaanbod aangewezen. Daarom heeft Open School Kortrijk‐Roeselare beslist om een aanvraag maatwerk in te dienen bij de onderwijsinspectie, in functie van een cursus Theoretisch rijbewijs in het schooljaar 2010‐2011. In september 2010 werd deze aanvraag goedgekeurd, met als gevolg dat we een cursus Rijbewijs kunnen inrichten in het voorjaar 2011 (30u: 20u theorie + 10u oefeningen). De gedetineerden kunnen les volgen, oefenen in het Open Leercentrum, en na afloop van de cursus (vertraagd) examen afleggen in het examencentrum van Roeselare. Rondkomen Op vraag van de directie van het PLC diende Open School Kortrijk‐Roeselare in 2009 voor het eerst een maatwerkaanvraag Budgetteren in, die goedgekeurd werd door de inspectie. De cursus ‘Rondkomen’ startte in september 2009, met 9 inschrijvingen, en tot grote tevredenheid van directie en deelnemers. In het voorjaar 2011 plannen we een herhaling van het aanbod ‘Rondkomen’. De maatwerkaanvraag is ondertussen opnieuw goedgekeurd.
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 10 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Sectie 3.02
Aanbod van Centra voor Volwassenenonderwijs
CVO SNT Brugge Koken Vóór de komst van de onderwijscoördinator in het PLC (januari 2009) was dit Centrum voor Volwassenenonderwijs (CVO) reeds actief in het PLC, dit vanaf september 2000, met modules Initiatie computer en Tekstverwerking en een module Frans. Later volgde een module Koken. Deze opleidingen kwamen er op vraag van de directie van het PLC, in het bijzonder omdat de opleiding Frans niet langer door vrijwilligers kon worden verzorgd. Informatica en Frans werden na enige tijd uit het aanbod geschrapt bij gebrek aan voldoende belangstelling. Het CVO SNT biedt momenteel enkel nog een module Koken aan in het PLC. Tijdens deze cursus leren 6 tot 8 gedetineerden een eenvoudige maaltijd bereiden. Zij volgen deze lessen in de (professioneel ingerichte) keuken van de gevangenis. Voor de opstart van dit cursusaanbod werd een set van didactisch materiaal aangekocht (kookpotten en ander materiaal) op kosten van het steunfonds van de gevangenis. Ook de ingrediënten worden betaald vanuit het steunfonds van het PLC. PCVO (Provinciaal Centrum voor Volwassenenonderwijs) West‐Vlaanderen Spaans In de lente van 2009 maakte het PCVO West‐Vlaanderen zijn intrede in het PLC, met een reeks van 7 proeflessen Spaans. Deze cursus richtte zich tot (absolute) beginners. Het succes was in eerste instantie overweldigend: 18 (van de 56!) gedetineerden schreven zich in voor de eerste (demo)les, 13 daagden nog op voor de tweede sessie. Op vraag van de 6 cursisten die de volledige reeks proeflessen gevolgd hadden, richtte het PCVO een volledige module Spaans in in het daaropvolgende schooljaar (2009‐2010). 3 van de 7 ingeschreven gedetineerden behaalden een (deel)certificaat. Het aanbod Spaans werd ingericht op vraag van meerdere gedetineerden (zie ook ‘behoeftepeiling’, verder in dit hoofdstuk), maar ondertussen is gebleken dat een taalcursus voor de meerderheid van de (overwegend kortgeschoolde) doelgroep te hoog gegrepen is. We beslisten dan ook om geen groepsaanbod Talen meer te voorzien in de planning voor 2010‐2011. Groententeelt In september 2010 werd een gloednieuwe cursus boven de doopvont gehouden: Groententeelt (studiegebied Tuinbouw). Deze cursus komt tegemoet (1) aan de vraag vanuit het Landbouwbedrijf (dat verbonden is met de gevangenis, en gedetineerden tewerkstelt) naar beter opgeleid personeel, (2) aan de vraag van de gevangenisdirectie naar uitbreiding van het certificeerbaar aanbod, en (3) aan de zoektocht van de onderwijscoördinator naar een meer praktijkgericht aanbod, dat wellicht beter aansluit bij het profiel en de belangstelling van de gedetineerden dan een eerder theoretisch gericht aanbod zoals een taalcursus. Het PCVO West‐Vlaanderen investeert 120 lestijden in deze cursus, die zal gespreid worden over het volledige schooljaar. Ook de CDRGA (Centrale Dienst van de Regie der Gevangenisarbeid), die ondersteuning verleent aan beroepsgericht aanbod binnen de muren, levert een aanzienlijke bijdrage, door te investeren in didactisch materiaal en een vergoeding (‘gratificatie’) voor de gedetineerden, per gevolgd uur. Zij ontvangen 0,62€/uur, en 0,10€/uur extra, indien ze het certificaat behalen. Van de 9 ingeschreven gedetineerden blijven er 1 maand na de opstartdatum nog 6 over, die uiterst tevreden zijn over deze praktijkgerichte cursus, en niet van plan zijn op te geven. De 3 afhakers verlieten de cursus omwille van persoonlijke (groepsdynamische) redenen. Uit de ervaring van de Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 11 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
eerste fase van deze cursus blijkt hoe moeilijk het is om bepaalde ‘types’ gedetineerden samen les te laten volgen. Naast vele andere factoren, die onbestaande zijn buiten de muren, wegen ook onderlinge spanningen tussen gedetineerdengroepen door op de cursistenaantallen.
Sectie 3.03
Individuele begeleiding van onderwijs in het PLC Ruiselede
Naast het reguliere onderwijsaanbod (aanbod van het Centrum voor Basiseducatie en van Centra voor Volwassenenonderwijs) volgen een aantal gedetineerden een individueel onderwijstraject. BIS (Begeleid Individueel Studeren) Tot eind 2010 kunnen de gedetineerden nog BIS‐cursussen aanvragen bij de administratie Onderwijs. In het PLC worden deze aanvragen geregeld via de trajectbegeleider(s) van JWW (Justitieel Welzijnswerk). In 2009 vroegen 11 gedetineerden BIS‐pakketten aan (Frans, Engels, Spaans, Italiaans, Aardrijkskunde, Geschiedenis, Fysica, Chemie, Wiskunde, Basiselektriciteit, Comfortschakelingen, Elektrische huisinstallatie). In de periode januari‐september van 2010 vroegen 7 gedetineerden 1 tot 3 BIS‐pakketten aan (Europees computer rijbewijs, Inleiding gestructureerd programmeren, Comfortschakelingen, Domotica, Frans, Engels, Spaans en Boekhouden). De administratie Onderwijs stelt – als compensatie voor het schrappen van de ondersteuning van de gedetineerde BIS‐cursisten ‐ het BIS‐cursusmateriaal gratis ter beschikking via de website KlasCement. Niettemin roept het wegvallen van BIS meerdere vragen op. Wie gaat het materiaal downloaden? Wie staat in voor het uitprinten van het materiaal (tijdsbesteding en kostprijs)? Hoe kunnen we het luistermateriaal bij bijv. taalcursussen ter beschikking stellen aan de gedetineerden: in het Open Leercentrum (waar geen internetverbinding mogelijk is naar KlasCement, en waar we bijgevolg moeten zoeken naar andere technische oplossingen) én in de leefeenheid, zodat de gedetineerden ook individueel en buiten het Open Leren kunnen studeren? De onderwijscoördinatoren zijn erg bezorgd over de toekomst van afstandsleren in de gevangenissen. Centrale Examencommissie In oktober 2009 kwamen juryleden van de Centrale Examencommissie ter plaatse (in het PLC) examen afnemen van 1 gedetineerde, die reeds een aantal examens afgelegd had in de gevangenis van Oudenaarde. Hij slaagde voor deze examens, en hoeft nu nog slechts voor één domein examen af te leggen, vooraleer het einddiploma BSO Kantoor te behalen. Twee andere gedetineerden bereidden zich voor om deel te nemen aan de examensessies van de Centrale Examencommissie in april 2010, maar verlieten het PLC tijdens dit voorbereidingsproces. Nog twee andere gedetineerden vroegen informatie op bij de onderwijscoördinator mbt de mogelijkheid om het diploma middelbaar onderwijs te behalen via de Centrale Examencommissie, maar haakten af toen ze beseften hoe zwaar en lang dit traject is. Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 12 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Andere individuele vragen Daarnaast krijgt de onderwijscoördinator gemiddeld 1 keer per maand (andere) individuele vragen mbt onderwijs, zowel van gedetineerden als van personeelsleden van het PLC. Er kwamen tot nu toe vragen binnen mbt: Open Universiteit, afstandsonderwijs KATHO, en opleidingsmogelijkheden na vrijlating (vooral belangstelling voor CVO VSPW en Tweedekansonderwijs).
Sectie 3.04
Praktische organisatie van onderwijs in het PLC Ruiselede
Onderwijs organiseren in de gevangenis vergt verhoudingsgewijs meer energie dan buiten de muren. Op praktisch‐organisatorisch vlak dient de onderwijscoördinator met vele parameters rekening te houden, die specifiek verbonden zijn met de penitentiaire context, enerzijds, en de regelgeving van Onderwijs, anderzijds. Vooraleer een cursus te kunnen opstarten, is in eerste instantie veel overleg nodig met meerdere partijen (zie ook 3.5.: ‘overleg en samenwerking’). Daarnaast moeten de nodige afspraken uitgewerkt worden mbt cursistenadministratie, het gebruik van de infrastructuur en de aankoop van didactisch materiaal. Voorbereiding en opstart van cursussen Vooraleer een cursus te kunnen opstarten, dient de onderwijscoördinator eerst af te stemmen met de directie van de gevangenis, met de beleidsmedewerker en de andere collega’s van ’t VLOT. Nadien volgt overleg met de directie van het betrokken centrum (CVO of CBE), rond de concrete invulling van de cursus, de aanstelling van een leerkracht, het ter beschikking stellen van cursusmateriaal, de inschrijvingsprocedures, enz. Indien het centrum een nieuwe leerkracht dient aan te werven, woont de onderwijscoördinator de sollicitatiegesprekken bij. Voor bepaalde studiegebieden verloopt de zoektocht naar een geschikte leerkracht bijzonder moeizaam (bijv. studiegebied Tuinbouw). Leerkrachten die in de gevangenis werken, moeten niet alleen vakbekwaam zijn, maar ook over de nodige sociale vaardigheden beschikken om op een correcte en tegelijk motiverende manier om te gaan met de gedetineerde cursisten. Zij mogen ook niet te theoretisch ingesteld zijn, anders haken de gedetineerden meteen af. De onderwijscoördinator organiseert een introductiegesprek met iedere nieuwe leerkracht. In dit gesprek verstrekt de onderwijscoördinator de belangrijkste informatie mbt de ontstaansgeschiedenis van het PLC, de pijlers van het regime, de grote lijnen van de werking, de graden van het personeel en veelgebruikte afkortingen in het gevangenisjargon. Daarnaast bespreekt de onderwijscoördinator ook de gedragscode voor externe medewerkers, en laat die ondertekenen door de nieuwe leerkracht. De leerkracht ontvangt ook een informatiebrief van de preventieadviseur. Met de directie en de PA’s (PA = penitentiair assistent, hoofd van het korps van penitentiaire bewakingsassistenten) maakt de onderwijscoördinator ook de nodige afspraken mbt toegang tot de inrichting voor de leerkracht, toelating om bijv. laptop en didactisch materiaal binnen te brengen, afspraken mbt pauzes, start‐ en einduren, enz.
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 13 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Promotie van het aanbod De onderwijscoördinator organiseert de promotie van het onderwijsaanbod op verschillende manieren: via flyers, affiches op de sectie en in informele gesprekken met de gedetineerden. Cursistenadministratie De onderwijscoördinator is het aanspreekpunt voor het centrum mbt de cursistenadministratie binnen de muren: • wachtlijsten bijhouden (zelden van toepassing in het PLC wegens de kleine populatie) • inschrijvingen inventariseren (gedetineerden schrijven in via rapportbriefje of rechtstreeks bij onderwijscoördinator, tijdens een gesprek) • de nodige afspraken maken met de leerkrachten mbt de registratie van de aanwezigheden (aanwezigheidslijsten) • inschrijvingslijsten laten ondertekenen (door directie) met bevestiging van het statuut van ‘gedetineerde’ (ifv vrijstelling van inschrijvingsgeld voor de gedetineerde) De onderwijscoördinator stuurt deze ‘bevestiging van het statuut van gedetineerde’ door naar het centrum, dat instaat voor de verdere afhandeling van de cursistenadministratie. De onderwijscoördinator draagt geen verantwoordelijkheid mbt de registratie van de cursistenadministratie in de centra zelf. Daarnaast registreert de onderwijscoördinator ook het onderwijsaanbod in het GOS. GOS staat voor het ‘Gedetineerdenopvolgsysteem’ van de administratie Welzijn, dat opgesteld werd met als doel alle activiteiten (op vlak van sport, cultuur, vorming, onderwijs en individuele begeleiding bij de trajectbegeleiders) van iedere individuele gedetineerde te registreren, en op die manier zijn ‘traject’ te inventariseren, over de verschillende gevangenissen heen: • Cursusaanbod omschrijven • Aanmeldingen registreren (‘kandidaat’) • Inschrijvingen registreren • Aanwezigheden registreren Werken met GOS vergt tijd en energie, temeer doordat het huidige systeem nog een aantal technische en inhoudelijke mankementen vertoont. In grote gevangenissen is de registratie van het onderwijsaanbod in GOS onmogelijk zonder ondersteuning van een administratieve medewerker. Niettemin is deze eerste stap naar het centraal bijhouden van individuele trajecten van gedetineerden een grote stap in de goede richting. Gebruik van infrastructuur De gevangenis stelt een goed uitgerust leslokaal ter beschikking. De onderwijscoördinator dient tijdig de nodige afspraken te maken mbt het gebruik van het leslokaal, dat vaak ook gereserveerd wordt voor niet‐onderwijsdoeleinden. Voor de kooklessen stelt het PLC zijn (professioneel uitgeruste) keuken ter beschikking. Voor de opleiding Groententeelt kunnen lesgever en cursisten werken in de serre en de ‘hof’ (= grote moestuin, met een oppervlakte van 5000 m2). De onderwijscoördinator deelt een bureau met de collega’s van ’t VLOT. De gevangenis stelt deze ruimte ter beschikking, evenals 2 computers (desktop) en een vaste telefoon. Een verbinding met het internet is om veiligheidsredenen uitsluitend mogelijk via deze computers (niet via de persoonlijke laptop) en is vaak traag. Mails dienen via webmail opgehaald te worden. Printen is voorlopig enkel Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 14 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
mogelijk van op de persoonlijke laptop, niet van op de computers met internetverbinding. Het gebruik van USB‐stick en gsm wordt om veiligheidsredenen niet toegelaten. Aankoop van didactisch materiaal De onderwijscoördinator maakt ieder jaar een begroting ‘Onderwijs’ op, in overleg met de collega’s van ’t VLOT (activiteitendienst PLC ). Alle aankopen van didactisch materiaal dienen daarin voorzien te worden. Na akkoord van de directie van het PLC worden de begrote uitgaven betaald vanuit het steunfonds van de gevangenis. Tabel 3: Overzicht van de werkmiddelen ifv het onderwijsaanbod in het PLC (stand van zaken okt.’10): WAT? Wie stelt ter beschikking? Opmerkingen leslokaal (open leercentrum), PLC witbord, tafels en stoelen lokaal kooklessen PLC leslokaal = keuken PLC praktijkruimte Groententeelt PLC serre en moestuin computers in leslokaal project (gevangenissen Ieper, • Aangekocht met projectmiddelen OLAT ism Brugge en Ruiselede) loopt ten provincie West‐Vlaanderen einde eind augustus 2010 – computers worden • vanaf ? (binnenkort): beheer en onderhoud door overgedragen aan gevangenis ICT‐dienst FOD Justitie lesmateriaal Open Leren
schrijfstiften, wisser witbord
•
woordenboeken, handboeken, cd‐roms, dvd’s, …
•
deels aangekocht met projectmiddelen OLAT deels materiaal van CBE
• •
2009: consortium vanaf 2010: PLC
PLC
kookpotten, ander keukenmateriaal, …
investering startset kooklessen • ingrediënten kooklessen
•
deels aangeleverd door keuken PLC (uit tuin PLC) • PLC (steunfonds) syllabus, kopieën voor cursisten centrum dat de cursus aanbiedt kopiëren kan ook in PLC schrijfpapier voor cursisten • 2009: consortium opbergmap voor cursisten balpennen voor cursisten
specifiek voor Groententeelt: tuinmateriaal, beamer, schrijfmateriaal voor cursisten + gratificaties voor cursisten
• vanaf 2010: PLC PLC •
2009: Vlaamse gemeenschap en consortium • vanaf 2010: PLC CDRGA
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 15 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
laptop leerkracht beamer cd‐speler bureau onderwijscoördinator
leerkracht brengt mee leerkracht brengt mee leerkracht brengt mee PLC
meubilair bureau OC
• PLC • Vlaamse gemeenschap consortium ICT‐dienst FOD Justitie
laptop onderwijscoördinator internetverbinding kantoorbenodigdheden OC in PLC PERSONEEL leerkracht beambte die groep naar en van leslokaal/sectie begeleidt onderwijscoördinator
Sectie 3.05
consortium Werkgever centrum dat de cursus aanbiedt PLC consortium
aanvraag in PLC ook mogelijk bijv. voor taalcursus bureau ‘t VLOT (activiteitendienst PLC) bureau VLOT op afzonderlijke computer in bureau VLOT, niet op laptop OC Opmerkingen geen bewaking tijdens de lessen ½ FT
Overleg en samenwerking in functie van onderwijs in het PLC Ruiselede
Onderwijs organiseren in de gevangenis veronderstelt heel veel overleg, met meerdere partijen. De onderwijscoördinator probeert via geregeld overleg met leerkrachten en cursisten de vinger aan de pols te houden mbt het verloop van de cursus, en de motivatie van leerkrachten en cursisten. Tabel 4: Overzicht van de overlegvormen ifv de coördinatie van het onderwijs in de gevangenis: - binnen de muren: formele en informele overlegstructuren - buiten de muren: formele en informele overlegstructuren Overleg en samenwerking IN het PLC FORMEEL inhoud, frequentie overleg VLOT: organisatie en afstemming activiteitendienst PLC, leden: beleidsmedewerker Vlaamse aanbod sport, cultuur, vorming gemeenschap, organisatieondersteuners JWW (Justitieel en onderwijs in PLC – overleg Welzijnswerk), sociaal‐cultureel werker De Rode Antraciet en om zes weken onderwijscoördinator Welzijnsteam: uitwisselen ervaringen en overleg tussen personeel FOD Justitie en extern personeel informatie mbt eigen (Vlaamse gemeenschap), leden: beleidsmedewerker Vlaamse werkgebied – overleg om 3 Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 16 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
gemeenschap, organisatieondersteuners JWW, sociaal‐cultureel werker De Rode Antraciet, onderwijscoördinator, trajectbegeleiders JWW, psychotherapeut Centrum Geestelijke Gezondheidszorg Mandel en Leie, detentieconsulent VDAB, aalmoezenier, moreel consulent, directie PLC, attaché zorg PLC, maatschappelijk assistent PSD (psycho‐sociale dienst), psychologen PSD, penitentiaire bewakingsassistenten Stuurgroep Webleren: overleg mbt pilootproject Webleren in het PLC, leden: vertegenw. hoofdbestuur DGEPI (directoraat‐generaal penitentiaire instellingen), vertegenw. stafdienst ICT FOD Justitie, directie PLC, beleidsmedewerker PLC, vertegenw. Vlaamse gemeenschap (afdeling Welzijn en Samenleving), vertegenw. VOCVO (Vlaams Ondersteuningscentrum Volwassenenonderwijs), vertegenw. hoofdzetel VDAB, detentieconsulent VDAB, onderwijscoördinator Gedetineerdenoverleg: overleg tussen directie PLC en gedetineerden. ’t VLOT woont een deel van dit overleg bij.
INFORMEEL Overleg met gedetineerden: informele gesprekken op de leefeenheid of in bureau VLOT (individuele gesprekken) Overleg met beleidsmedewerker Vlaamse gemeenschap: telefonisch, via mail en in persoonlijk contact Overleg met directie PLC: telefonisch, via mail en in persoonlijk contact
Overleg met RLB (Rijkslandbouwbedrijf): telefonisch, via mail en in persoonlijk contact Overleg met collega’s ’t VLOT: telefonisch, via mail en soms in persoonlijk contact (naast het zeswekelijkse formele overleg) Samenwerking met griffie (administratie gedetineerden) en boekhouding PLC: telefonisch, via mail en in persoonlijk contact
maanden
opvolgen evoluties pilootproject – overleg gemiddeld om 3 maanden
aftoetsen voorstellen mbt aanbod/evaluatie aanbod – maandelijks overleg ‐ beurtrol vertegenwoordiging vanuit ‘t VLOT inhoud, frequentie overleg alles mbt onderwijs ‐ wekelijks
wekelijks alles mbt onderwijs: afspraken mbt organisatie aanbod, overlopen stavaza – minstens om de twee weken, vaak wekelijks alles mbt Groententeelt ‐ minstens om de twee weken, vaak wekelijks organisatie en opvolging activiteitenaanbod – beurtrol gebruik bureel VLOT (te klein om allemaal samen te zitten) opvragen lijsten gedetineerden, regeling betalingen vanuit steunfonds, allerlei praktische afspraken – regelmatig
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 17 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Overleg en samenwerking met bewakingspersoneel: deze informele contacten zijn heel belangrijk ifv een vlot verloop van het onderwijsaanbod Overleg met PSD (psycho‐sociale dienst): soms telefonisch of via mail, meestal in persoonlijk contact
Overleg met TB (trajectbegeleiders JWW): telefonisch, via mail en in persoonlijk contact
Overleg met detentieconsulent VDAB: telefonisch, via mail en in persoonlijk contact Overleg en samenwerking met partners BUITEN HET PLC FORMEEL Stuurgroep OLAT (Open Leren Achter Tralies): leden: beleidsmedewerkers, directies en onderwijscoördinatoren van de 3 gevangenissen (Brugge, Ruiselede en Ieper), directies CBE (2 regio’s), vertegenwoordiger JWW Regio Brugge, vertegenwoordiger afdeling Welzijn provincie W‐Vl, vertegenwoordiger VOS‐dienst PCB OC‐overleg: leden: onderwijscoördinatoren Vlaamse en Brusselse gevangenissen, projectmedewerker onderwijs aan gedetineerden VOCVO (vergaderlocatie: VOCVO Mechelen)
Stuurgroep onderwijs aan gedetineerden: leden: onderwijscoördinatoren Vlaamse en Brusselse gevangenissen, projectmedewerker onderwijs aan gedetineerden VOCVO en vertegenwoordigers kabinet en administratie Onderwijs Overleg met directies Centra met aanbod in PLC: overleg met directie en leerkrachten afzonderlijke centra mbt aanbod in PLC
wekelijks
in functie van bepaald aanbod, waarbij toeleiding/advies vanuit PSD gewenst is – gemiddeld 1x/maand in functie van bepaald aanbod, waarbij toeleiding/advies vanuit TB gewenst is – gemiddeld om de twee weken vooral mbt het project Webleren
inhoud, frequentie overleg opvolging project – ± 4 bijeenkomsten per jaar
uitwisseling ervaringen, gezamenlijke strategiebepaling mbt onderwijs aan gedetineerden – min. 5 x/jaar, min. 1 werkbezoek aan gevangenis + event. thematische bijeenkomsten indien nodig overleg mbt beleid ivm onderwijs aan gedetineerden – min. 2 x/jaar (locatie: VOCVO Mechelen) afspraken mbt opstart cursus, aanstelling leerkrachten, introductiegesprek met nieuwe leerkrachten, evaluatie aanbod – gemiddeld 2x/jaar
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 18 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Raad van Bestuur COMENES: leden: directies CVO’s en CBE regio COMENES, afgevaardigd bestuurder en voorzitter COMENES . De onderwijscoördinator combineert haar opdracht in het PLC met een halftijdse opdracht als stafmedewerker in het consortium. Zij woont oa de besprekingen van de RvB bij, en maakt telkens verslag. Zij is voor de RvB aanspreekpunt voor alles mbt het onderwijs in het PLC Ruiselede. INFORMEEL Overleg met leerkrachten: telefonisch, via mail, in persoonlijke contacten
Overleg met directie van centra met aanbod in PLC: telefonisch, via mail, in persoonlijke contacten
Overleg met afgevaardigd bestuurder COMENES: in consortium
Overleg met collega‐onderwijscoördinatoren: telefonisch, via mail, in persoonlijke contacten Samenwerking met andere diensten, stagiars, thesisstudenten, a.s.: invullen bevragingsformulieren, interview ifv thesis, e.d.
beleidsvoerend orgaan consortium – oa ook bespreking thema’s mbt onderwijs in PLC – overleg RvB 1x/maand + 1 tweedaagse/jaar
inhoud, frequentie overleg afspraken en opvolging lopende zaken ifv opstart, organisatie en evaluatie cursus – regelmatig informeel overleg tijdens looptijd cursus opvolging lopende zaken ifv opstart, organisatie en evaluatie cursus, aanwerving leerkracht voor cursus PLC – ad hoc bespreking lopende zaken onderwijs in PLC, voorbereiding besprekingen PLC‐thema’s in RvB, klankbordfunctie ad hoc (bijv. overleg met OC’s Brugge en Ieper ifv jaarverslag OLAT) ad hoc – gemiddeld 2 à 3/jaar
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 19 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Sectie 3.06
Bevraging van gedetineerden: analyse van opleidingsbehoeften en evaluatie van het onderwijsaanbod
Om het onderwijsaanbod optimaal af te stemmen op de leervragen van de gedetineerden, is het noodzakelijk om regelmatig en op verschillende manieren te peilen naar hun noden mbt onderwijs. Dit gebeurt zowel op informele als op formele wijze. Enerzijds peilt de onderwijscoördinator tijdens informele gesprekken met de gedetineerden geregeld naar hun vragen en noden mbt onderwijs. Anderzijds worden ook formele bevragingen georganiseerd. Behoeftepeiling van ‘t VLOT (najaar 2009) In het najaar van 2009 organiseerde ’t VLOT een algemene behoeftepeiling mbt onderwijs, vorming, cultuur en ontspanning, sport, familiegerichte en herstelgerichte activiteiten. 43 (van de 56) gedetineerden namen deel aan deze bevraging. De antwoorden werden verwerkt via draaitabellen in Excel. In bijlage vindt u de vragenlijst en de analyseresultaten van deze behoeftepeiling. Wat betreft onderwijs, bevestigde deze bevraging de tendensen die de onderwijscoördinator ook in de informele contacten detecteerde. In 2010 plant ’t VLOT geen schriftelijke behoeftepeiling, maar een mondelinge bevraging nav een gedetineerdenoverleg. Momenteel worden daartoe de nodige voorbereidingen getroffen. Evaluatie van het Open Leren (voorjaar 2010) In de lente van 2010 organiseerden de onderwijscoördinatoren van de drie West‐Vlaamse gevangenissen een tevredenheidsmeting bij de cursisten van de Open Leercentra. Ze stelden gezamenlijk een bevragingsdocument op, dat op enkele details na identiek was voor de drie gevangenissen. De antwoorden werden verwerkt via draaitabellen in Excel. De resultaten van deze analyse worden gepubliceerd in het jaarrapport 2009‐2010 van het OLAT‐project. In de bevraging wordt gepeild naar de tevredenheid van de cursisten ivm het aanbod Open Leren. In bijlage vindt u het vragenformulier en de resultaten voor het Open Leren in het PLC Ruiselede. De onderwijscoördinator plant in de toekomst een systematische bevraging (tevredenheidsmeting) af te nemen bij de gedetineerden, na afloop van iedere cursus.
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 20 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Sectie 3.07
SWOT‐analyse met betrekking tot onderwijs in het PLC Ruiselede
Onderstaande SWOT‐analyse werd opgemaakt door de onderwijscoördinator, op basis van bijna twee jaar ervaring met onderwijs aan gedetineerden in het PLC Ruiselede.
S (strengths, sterktes) • • • • • • • •
• •
•
Positieve houding van directie PLC Ruiselede en Rijkslandbouwbedrijf tov onderwijsaanbod Engagement, inzet en betrokkenheid van meerderheid van leerkrachten/educatieve medewerkers en hun directies Grote investering van COMENES: het consortium investeert méér dan het toegekende, ‘gekleurd’ budget voor de coördinatie van onderwijs aan gedetineerden Informeel overleg met directie en collega’s PLC is mogelijk dankzij kleinschaligheid, en laat ook toe om bepaalde formele procedures te vermijden Praktijkgericht aanbod is best geschikt voor deze doelgroep Mogelijkheid voor het Centrum voor Basiseducatie om aanvragen maatwerk in te dienen Steun van de provincie in het OLAT‐project (2007‐2010; maar bedreiging: wat vanaf september 2010?) Steun van PLC, Landbouwbedrijf en (mbt Groententeelt) CDRGA ifv onderwijsaanbod dmv terbeschikkingstelling infrastructuur: leslokaal, praktijkruimtes (keuken, serre, moestuin), kopieertoestel, …, aankopen didactisch materiaal en betaling gratificaties aan gedetineerden Geregeld overleg met collega’s van ‘t VLOT (activiteitendienst PLC Ruiselede) ifv optimale uitbouw en afstemming aanbod (om onderwijs) Relatief grote bewegingsvrijheid voor onderwijscoördinator gezien open regime; gemeenschapsregime laat rechtstreeks contact met gedetineerden toe zonder tussenkomst van bewakend personeel Combinatie van stafmedewerkerschap binnen consortium en onderwijscoördinatiefunctie binnen gevangenis is inhoudelijk bijzonder zinvol, in beide richtingen
W (weaknesses, zwaktes) • • •
• • •
Geen (stille) ruimte noch privacy voor gedetineerden die willen studeren Beperkte ruimte/draagvlak voor extra investeringen in onderwijsaanbod in de gevangenis vanuit budget leraarsuren van de centra Structuur van het volwassenenonderwijs: o Niet‐certificeerbaarheid Open Leren o Delers blijken niet haalbaar in penitentiaire context o Afschaffen BIS‐aanbod voor gedetineerden o Minimumduur modules vs snel wisselende gevangenispopulatie Informeel overleg is noodzakelijk, en gewoonlijk constructief, maar tijdrovend Weinig impact van onderwijscoördinator op minder gemotiveerde leerkrachten Grote vergaderlast vs halftijdse coördinatieopdracht onderwijscoördinator: het aantal overlegorganen/gesprekspartners verschilt niet fundamenteel met die van een onderwijscoördinator in een grote gevangenis Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 21 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
• •
Combinatie van 2 halftijdse functies (stafmedewerkerschap binnen consortium en onderwijscoördinatiefunctie binnen gevangenis) is geregeld meer dan 1 FT Soms foutieve registratie van inschrijvingen in modules binnen het PLC (registratie door centra)
O (opportunities, kansen) •
• •
Strategische keuze van de RvB van COMENES voor de (verdere) uitbouw van diplomagericht/beroepsgericht aanbod (interessant voor gedetineerde na vrijlating, en hopelijk op termijn ook nieuw aanbod binnen de muren) Strategische keuze van de RvB van COMENES voor de uitbouw van centrumoverstijgende trajectbegeleiding (interessant voor gedetineerde na vrijlating) Verfijning van het GOS (GedetineerdenOpvolgSysteem) zodat het onderwijstraject in al zijn aspecten kan geregistreerd worden (ook zelfstudie en individuele begeleiding)
T (threats, bedreigingen) • • • • • • • • • • • • • •
Kleine doelgroep: 56 gedetineerden Wisselende motivatie gedetineerden tov onderwijs, veel afhakers Wisselende populatie gevangenis ten gevolge van vrijlating, transfer naar andere gevangenis, … Wisselende steun personeel PLC tov onderwijs Tuchtmaatregelen (transfer, strafcel, strikt) Specifieke regimevoorwaarden: bijv. veiligheidsvoorschriften, verplichte tewerkstelling overdag, strikte uurregelingen, … Spanningen tussen bepaalde gedetineerdengroepen kunnen de samenstelling van een cursistengroep hypothekeren (groepsdruk!) Onzekerheid mbt toekomst Open Leren (wat na wegvallen provinciale projectmiddelen?) Soms moeizame zoektocht naar geschikte leerkrachten ‘Interne concurrentie’ van ander (niet‐onderwijs)aanbod, bijv. sport, cultuur, vorming, … Geografische positie van de gevangenis in de regio van COMENES: in uiterste NO (→ vaak verre verplaatsing voor leerkrachten) Strikte regelgeving mbt aanmoedigingspremies Geen internetverbinding in leslokaal Vele collega’s werken niet voltijds in het PLC, waardoor het moeilijker is om af te spreken / af te stemmen
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 22 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Artikel IV. Strategie met betrekking tot onderwijs in het PLC Ruiselede
Sectie 4.01
Wettelijk kader
Onderwijs aan gedetineerden vormt een belangrijke pijler in het Strategisch Plan Hulp‐ en Dienstverlening aan Gedetineerden, enerzijds, en van het decretale opdrachtenpakket van de consortia volwassenenonderwijs, anderzijds. Strategisch Plan Hulp‐ en Dienstverlening aan Gedetineerden (2000) De missie van het Strategisch Plan Hulp‐ en Dienstverlening aan Gedetineerden luidt als volgt: “De Vlaamse gemeenschap waarborgt het recht van alle gedetineerden en hun directe sociale omgeving op een integrale en kwaliteitsvolle hulp‐ en dienstverlening zodat ook zij zich harmonisch en volwaardig kunnen ontplooien in de samenleving.” Deze missie krijgt een concrete invulling in 5 strategieën: 1. Uitbouwen van een kwalitatief aanbod 2. Profileren van het hulp‐ en dienstverleningsaanbod 3. Ontwikkelen en implementeren van samenwerkingsmodellen en organisatievormen 4. Verkrijgen en vergroten van het draagvlak bij de actoren van de Vlaamse gemeenschap en bij de stakeholders : gevangenisdirecties, Justitie en samenleving 5. Ontwikkelen en implementeren van een HRM‐ en organisatieontwikkelingsbeleid. Deze 5 doelstellingen dienen gerealiseerd te worden in 6 domeinen: welzijn, tewerkstelling, cultuur, sport, gezondheidszorg en onderwijs. Decretale opdracht van de consortia volwassenenonderwijs Het decreet betreffende het volwassenenonderwijs van 15 juni 2007 legt oa volgende opdracht vast voor de consortia volwassenenonderwijs: “de coördinatie en de ondersteuning van de centra bij de uitwerking van een onderwijs‐ en vormingsbeleid voor gedetineerden, de organisatie van het detecteren van de onderwijs‐ en vormingsbehoeften van gedetineerden en de begeleiding van het onderwijstraject van gedetineerden” (art. 75, 8° opdracht)
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 23 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Sectie 4.02
Strategische en operationele doelstellingen mbt het onderwijsaanbod in het PLC Ruiselede
Onderstaande tekst geeft de voornaamste strategische doelstellingen weer mbt het onderwijsaanbod in het PLC Ruiselede. We maken hierbij onderscheid tussen de doelstellingen mbt het groepsaanbod, enerzijds, en de individuele begeleiding, anderzijds. De tekst vermeldt ook de belangrijkste operationele doelstellingen die bijdragen tot de realisatie van de strategische doelstellingen. Strategische doelstelling 1: een kwaliteitsvol groepsaanbod uitbouwen dat zo optimaal mogelijk aansluit bij de vragen en noden van de gedetineerden mbt onderwijs, rekening houdend met de mogelijkheden en beperkingen van de specifieke context. Hiertoe dienen we het bestaande aanbod te evalueren en waar mogelijk te optimaliseren, en de mogelijkheden en de haalbaarheid van uitbreiding van het bestaande aanbod te onderzoeken, in overleg en samenwerking met alle betrokken partners. We streven hierbij naar zoveel mogelijk certificeerbaar onderwijsaanbod. Operationele doelstellingen die bijdragen tot het realiseren van strategische doelstelling 1: - Streven naar een professionele organisatie van het aanbod. - Streven naar optimale en transparante communicatie naar alle betrokken partijen toe. - De gedetineerde cursisten geregeld bevragen ivm het onderwijsaanbod in het PLC, zowel via informele als via formele weg. Wat betreft de formele bevraging: o jaarlijks een tevredenheidsmeting organiseren van het Open Leren o vanaf (ten laatste) 2011‐2012 de evaluaties uitbreiden naar het andere groepsaanbod. - In samenwerking met de collega’s van ’t VLOT (activiteitendienst PLC Ruiselede) de jaarplanning van het activiteitenaanbod opstellen en minstens 1 maal per jaar een behoeftepeiling organiseren, ofwel via een formele bevraging ofwel op informele wijze, via het gedetineerdenoverleg (zie ook ‘Interne analyse, 3.5: overleg en samenwerking’). - Geregeld overleg organiseren met de leerkrachten en directies van de centra met aanbod in de gevangenis, zowel via informele als via formele weg. De bestaande overlegvormen worden beschreven in het hoofdstuk “Interne analyse, ‘overleg en samenwerking’”. - Geregeld overleg organiseren met de directie van het PLC, met de verantwoordelijken van het Rijkslandbouwbedrijf en met de beleidsmedewerker van het PLC, zowel via informele als via formele weg. - In overleg en samenwerking met de partners van de stuurgroep OLAT (Open Leren Achter Tralies) en de RvB van het consortium werken aan een duurzame ondersteuning van het Open Leercentrum in het PLC Ruiselede. - De leerkrachten in de gevangenis zo goed mogelijk ondersteunen. - Inspiratie putten uit ‘good practices’ in andere strafinrichtingen: via geregeld overleg met de collega‐onderwijscoördinatoren van de andere (Vlaamse en Brusselse) gevangenissen, via nascholingen of contactmomenten met buitenlandse collega’s. Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 24 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
Strategische doelstelling 2: een kwaliteitsvol aanbod uitbouwen dat tegemoet komt aan individuele onderwijsvragen en ‐noden die niet kunnen worden opgelost via een groepsaanbod voor gedetineerde cursisten. Hiertoe dienen we het bestaande aanbod te evalueren en waar mogelijk te optimaliseren, en de mogelijkheden en de haalbaarheid van uitbreiding van het bestaande aanbod te onderzoeken, in overleg en samenwerking met alle betrokken partners. Operationele doelstellingen die bijdragen tot het realiseren van strategische doelstelling 2: - In samenwerking met de betrokken collega’s streven naar een spoedige aanpak van de werkpunten die uit het eindrapport ‘Webleren’ (najaar 2010) naar voor kwamen. - In overleg met de collega‐onderwijscoördinatoren een gezamenlijke strategie bepalen mbt de uitbouw van afstands‐ en gecombineerd onderwijs in de gevangenis. - Alle individuele vragen mbt onderwijs binnen en buiten de muren zo snel en volledig mogelijk beantwoorden, en waar aangewezen en mogelijk een individueel onderwijstraject opzetten. - Mogelijkheden onderzoeken mbt leertrajectbegeleiding na detentie. - Inspiratie putten uit ‘good practices’ in andere strafinrichtingen: via overleg met collega’s van andere consortia (die betrokken zijn in projecten rond trajectbegeleiding), met de collega‐ onderwijscoördinatoren van de andere (Vlaamse en Brusselse) gevangenissen, via nascholingen of contactmomenten met buitenlandse collega’s.
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 25 ‐
Samen werken aan meer en nog beter volwassenenonderwijs in de regio Kortrijk-Roeselare
INHOUDSTAFEL Artikel I.
Context: het Penitentiair Landbouwcentrum (PLC) Ruiselede ...................................................... ‐ 3 ‐
Sectie 1.01
Ontstaansgeschiedenis ......................................................................................................... ‐ 3 ‐
Sectie 1.02
Regime .................................................................................................................................. ‐ 3 ‐
Sectie 1.03
Populatie............................................................................................................................... ‐ 4 ‐
Sectie 1.04
Organisatie en personeel ...................................................................................................... ‐ 4 ‐
Artikel II.
Externe analyse: niet‐onderwijsaanbod in de gevangenis van Ruiselede ..................................... ‐ 5 ‐
Sectie 2.01
Vooraf: onderscheid tussen ‘externe analyse’ en ‘interne analyse’ ..................................... ‐ 5 ‐
Sectie 2.02
Projecten van het PLC Ruiselede .......................................................................................... ‐ 5 ‐
Sectie 2.03
Aanbod van de Vlaamse gemeenschap in de gevangenis van Ruiselede ............................. ‐ 6 ‐
Sectie 2.04
Andere externe partners ...................................................................................................... ‐ 8 ‐
Artikel III.
Interne analyse: onderwijs in het PLC Ruiselede .......................................................................... ‐ 9 ‐
Sectie 3.01
Aanbod van het Centrum voor Basiseducatie ...................................................................... ‐ 9 ‐
Sectie 3.02
Aanbod van Centra voor Volwassenenonderwijs ............................................................... ‐ 11 ‐
Sectie 3.03
Individuele begeleiding van onderwijs in het PLC Ruiselede .............................................. ‐ 12 ‐
Sectie 3.04
Praktische organisatie van onderwijs in het PLC Ruiselede................................................ ‐ 13 ‐
Sectie 3.05
Overleg en samenwerking in functie van onderwijs in het PLC Ruiselede ......................... ‐ 16 ‐
Sectie 3.06
Bevraging gedetineerden: analyse opleidingsbehoeften en evaluatie onderwijsaanbod.. ‐ 20 ‐
Sectie 3.07
SWOT‐analyse met betrekking tot onderwijs in het PLC Ruiselede ................................... ‐ 21 ‐
Artikel IV.
Strategie met betrekking tot onderwijs in het PLC Ruiselede ................................................... ‐ 23 ‐
Sectie 4.01
Wettelijk kader ................................................................................................................... ‐ 23 ‐
Sectie 4.02
Strategische en operationele doelstellingen mbt onderwijs in het PLC Ruiselede ............ ‐ 24 ‐
BIJLAGEN bij het opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede a. b. c. d. e.
f.
Evaluatierapport Open Leren Achter Tralies 2008‐2009 Vragenlijst behoeftepeiling (najaar 2009) Analyseresultaten behoeftepeiling (najaar 2009) Vragenlijst tevredenheidsmeting Open Leren (voorjaar 2010) Analyseresultaten tevredenheidsmeting Open Leren in PLC Ruiselede (voorjaar 2010) Mindmap opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede
Opleidingsplan gedetineerden PLC Ruiselede versie oktober 2010 ‐ 26 ‐