Serious New Learning Rotterdam

LOGISTIEK • HEALTHCARE • ONDERWIJS • HRM • MARKETING & COMMUNICATIE

Serious New Learning Rotterdam

MAGAZINE VOOR BEDRIJVEN & INSTELLINGEN

BEDRIJVEN ONTDEKKEN E-LEARNING ANTWOORD OP ACTUELE UITDAGINGEN

SLIMME OPLOSSINGEN BOEK TIJDWINST & KOSTENBESPARING

WAAROM WERKEN GAMES ZO GOED? NIEUWE TOOLS, NIEUWE KANSEN

MET HANDIG OVERZICHT VAN RELEVANTE GAMESEN E-LEARNING BEDRIJVEN

Serious New Learning Rotterdam Rotterdam is leading in de sector e-learning, serious en applied games en Rotterdam Media Commission vindt dat er in déze sector sprake is van een groot innovatief vermogen met een verstrekkende spin-off naar het onderwijs, de zorgsector, logistiek en andere commerciële sectoren. Met deze uitgave wil RMC het (internationale) bedrijfsleven en instellingen informeren over de mogelijkheden van e-learning toepassingen, serious en applied games en gamification door organisaties uit (de omgeving van) Rotterdam.

Rotterdam Media Commision Lloydstraat 11H 3024 EA Rotterdam The Netherlands T: 010 221 4080 M: info@rmc.rotterdam.nl W: www.rmc.rotterdam.nl Jan Hoogesteijn - directeur Neem voor meer informatie contact op met de commissioners van de Rotterdam Media Commission:

Inhoud Logistiek & Veiligheid logistieK

Human Resource 4. Management

introduCtie

<<

Logistiek: het nieuwe trainen

onder: Beelden uit NAUTIS Port Security Awareness van VSTEP. Een complete 3D traingstool voor het veiligheidspersoneel van havens met situaties zowel op het water als aan land.

Een digitale baggersimulator? Denk aan een kantoorruimte waarin een werkstation van een baggerschip is nagebouwd, met rondom een uitgerekt bolvormig projectiescherm van 5 meter breed, waarop met zes

In de simulator draait exact dezelfde programmatuur met exact dezelfde opzet, maar dan op het droge. Visser: ‘In de baggerwereld komt het erop aan wie het meest efficiënt werkt. In deze digitale simulator kun je trainingen starten waarin je fouten mag maken of een nieuwe aanpak uit kunt proberen.

Zo kom je in nieuwe werkgebieden beter voorbereid aan dan de concurrent, waarvan het personeel

uitgeliCHt

nautis tug trainer wat: Een simulator voor het trainen van kapiteins van sleepboten. door: VSTEP, een Rotterdams ontwikkelaar van serious games van wereldfaam.

VSTEP werkt geregeld met bedrijven in de logistieke sector.

EEn ‘sEriOus gamE’ Op EEn lapTOp, waarbij machinisTEn aan bOOrd kunnEn OEfEnEn mET hun kraan zOndEr uiT dE kanTinE TE kOmEn. projectoren een panoramisch beeld van ‘buiten’ wordt geprojecteerd.

De Rotterdamse baggeraar traint er personeel voor haar vloot

ter plekke moet bedenken hoe het werk gedaan kan worden.’

Van Oords baggersimulator is

maar één voorbeeld van een gedigitaliseerde leeromgeving in de haven- en scheepssector. EMO heeft bijvoorbeeld een digitale kraansimulator voor droge bulk overslag, net zoals het Offshore Simulator Centre in het Noorse Ålesund er verschillende heeft voor offshore kranen. Bij dat OSC, waar centraal in het gebouw een projectiekoepel van 360 graden staat, is sowieso veel digitaal te trainen: van anchor handling voor sleepbootbemanningen tot navigatie voor kapteins.

Rolls Royce Marine doet het weer net iets anders en levert bij stabilisatorkranen op sleepboten een ‘serious game’ op een laptop, waarbij machinisten aan boord kunnen oefenen met hun kraan zonder uit de kantine te komen.

En ook Huisman, die voor Noble de olieboortorenschepen Globetrotter 1 en 2 ontwierp, bestelde een digitale simulator. Niet alleen om het Noblepersoneel te trainen in de omgang met de complexe procedures van de Globetrotters, maar ook om de

software van de schepen te testen voordat er één mijl is gevaren.

En dat scheelt geld, zegt Martin van den Berg van het Rotterdamse multimediabureau MCW. ‘De simulator voor zo’n schip loopt eigenlijk op dezelfde software als de schepen zelf. Een simulatieomgeving is daarmee een ideale omgeving om de bugs uit het systeem te halen en een bemanning met die software te trainen, nog voordat een schip überhaupt in de vaart genomen wordt.’ En dat is niet het enige. ‘Huisman krijgt enorm veel exposure omdat ze via die simulator hun expertise kunnen etaleren. Bij hen koop je niet alleen een schip, maar via de gespecialiseerde trainingen ook de kennis ermee te kunnen werken.’

Tijd is ook bij Van Oord geld, weten ze bij Ivory Lake, het Leidse bedrijf dat de baggersimulatoren hielp ontwikkelen. ‘In het baggeren verdien je per kuub verplaatst zand’, zegt Jean-Paul Franssen. ‘Laat je personeel oefenen met echte

schepen, dan gooi je feitelijk geld weg. In de simulator kun je een nieuwe bemanning stoppen die in teamverband aan oplossingen werken. Welke commando’s geef je als kapitein als er een motor uitvalt en hoe reageert de bemanning?

Ook op managementniveau valt dus te trainen.’

Alleen maar goed nieuws dus, die digitale programma’s? Ook e-learning rukt op in de haven: theorieles uit een papieren lesboek is niet meer van deze tijd. Maar niet alle digitale producten zijn succesvol, zegt Pjotr van Schothorst van het Rotterdamse VSTEP. Zij bouwden een indrukwekkende reeks aan scheepvaartsimulatoren waarmee bijvoorbeeld loodsen of de kustwacht worden getraind. ‘De inbedding van de training in het bedrijf is van het grootste belang.’

Voorbeelden noemt hij liever niet, maar het is weleens voorgekomen dat een groot techniekbedrijf een dure simulator bestelde en vervolgens vergat het personeel ervoor in te roosteren. ‘Het

betreffende bedrijf had gevraagd om een simulator met een spelelement, zodat mensen het vanzelf leuk zouden vinden. Maar dat lag toch een tikkie anders toen bleek dat men buiten werktijd geacht werd met de simulator te spelen.’

bedrijVen onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en logistiek: VsteP Rotterdam ivory lake Rotterdam mCw studios Rotterdam Paladin studios Den Haag e-semble Leiden CleVr Delft Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf. >>

De stabilisatorkraan-simulator van Rolls Royce Marine komt uit de koker van het Haagse Paladin Studios en is feitelijk een nogal specifiek spelletje kraandrijven.

CEO Derk de Geus: ‘Aan deze simulator is een puntensysteem toegevoegd waarmee je per schip een highscore kunt halen voor bepaalde handelingen. De laptop met de simulator staat op schepen in de kantine.’ En, laat ons raden: die staat binnen de kortste keren te verstoffen omdat het kraanpersoneel wel wat anders te doen heeft? ‘Nou, het lijkt er eerder op dat ze erom vechten om hun highscore te verbeteren. Al zijn er maar twee kraandrijvers op een schip, dan nog willen ze aan elkaar laten zien dat ze beter zijn dan hun collega.’

serious new learning: rotterdam • 7

Het Onderwijs

<<

Links: Graphics uit Juf-in-a-Box, het met prijzen overladen concept van de Rotterdamse studio Ranj Serious Games bedoeld om kinderen te helpen met (fysieke) schrijfvaardigheid. (Zie ook volgende pagina.)

Hedi D. Legerstee (HRM, onderwijs, zorgsector en marketing&communicatie) E: h.legerstee@rmc.rotterdam.nl Productie: Control Magazine Vakblad van de Nederlandse gamesindustrie Neude 5, 3512 AD Utrecht, Nederland T: 030 231 99 14 M: redactie@control-online.nl W: www.control-online.nl Matthijs Dierckx (uitgever) Eric Bartelson (hoofdredacteur) Medewerkers: Arjan Terpstra, Niels 't Hooft, René Bartelson, Arno Landsbergen, Rick Sorgdrager Beeld: Voor het gebruik van al het beeld is explicitie of impliciete toestemming verkregen tot reproduceren in deze uitgave. Verder distribueren is niet toegestaan. Dank aan alle bedrijven en studio's voor het leveren van beeldmateriaal.

uiterst links: Beeld uit Enercities dat de Haagse studio Paladin ontwikkelde voor het onderwijs. De game maakt ingewikkelde vraagstukkken over economie, energie en milieu inzichtelijk.

Het nieuwe leren

Games & e-learning in de klas Het klaslokaal lijkt in eerste instantie niet de plek voor computerspelletjes, maar het tegendeel is waar.

Games zijn een effectief leermiddel. >> Om scholieren bewust te maken van de gevolgen van de verschillende vormen van energiewinning ontwikkelde Paladin Studios het online spel Enercities.

Het spel daagt de speler uit een stad te ontwikkelen en daarbij rekening te houden met aan de ene kant de behoeften van de burgers en aan de andere kant de belasting voor het milieu. In een speelsessie van een uur leren kinderen een genuanceerd lesje. Bijvoorbeeld dat de keuze voor groene energie economisch niet altijd haalbaar is, maar ook dat de goedkoopste en snelste oplossing niet altijd de juiste is op de lange termijn. Enercities kwam tot stand met een bijdrage van de EU en de game is samen met bijbehorend lesmateriaal gebruikt in scholen door heel Europa.

Ook games die in eerste instantie niet als lesmateriaal zijn ontwikkeld blijken soms zeer geschikt in het klaslokaal. Zo wint de educatieve toepassing van Minecraft steeds meer terrein. Minecraft is game waarin de speler letterlijk alle vrijheid heeft om te ontdekken en te bouwen. Vergelijk het met een grote speeltuin met een onbeperkte hoeveelheid Legostenen. Leraren kunnen elke mogelijke omgeving bouwen en de leerlingen stimuleren samen te werken om problemen op te lossen of gezamenlijk bouwwerken te maken. MinecraftEdu werkt op die manier, naast computervaardigheden, aan wiskundig, bouwkundig, en technisch inzicht.

De nieuwste versie van stedenbouwgame SimCity komt met zijn eigen onderwijsmodule, SimCityEDU geheten. De game wordt ontwikkeld in samenwerking

met GlassLab, een nonprofit organisatie die onder andere wordt gefinancierd door The Bill and Melinda Gates Foundation. De missie van GlassLab: "Leren en toetsing transformeren met digitale games."

Rijke tradie

Het laat basisschoolleerlingen met een digitale pen op een Wacom tablet kleine monsters besturen. Alle oefeningen zijn gebaseerd op recente wetenschappelijke inzichten op het gebied van kinderfysiotherapie. De game is ontwikkeld in samenwerking met TNO, Donders Institute, Radboud Universiteit en Avans Hogeschool.

Mechanismes

We noemden de Nederlandse e-learningtraditie al: hoewel zowel serious games als e-learning meestal de vorm aannemen van software op een scherm, verschillen ze fundamenteel van elkaar. E-learning vertaalt analoge studieboeken en toetsen naar een digitale omgeving, serious gaming combineert de kracht van het gamemedium met lesstof.

De relatief nieuwe gamificatiestroming maakt het verhaal nog complexer. Bij gamificatie worden spelelementen op bestaande software geplakt.

Daarbij moet je denken aan beloningen voor het halen van doelen, zoals een bepaald percentage goede antwoorden bij een proefwerk. E-learning leent zich bij uitstek voor bijvoorbeeld het uitdelen van medailles aan voortvarende studenten, wat er inderdaad een spelletje van maakt, maar geen serious game.

Nederland loopt al jaren voorop op het gebied van educatie en games, mede dankzij de rijke e-learningtraditie die ons land kent. Dit is niet voor niets, want leren en spelen zijn nauw aan elkaar verwant. In zijn amusante boekje A Theory of Fun betoogt gamedesigner Raph Koster dat een kind dat leert lopen ongeveer hetzelfde voelt als een volwassene die een Super Mario-game uitspeelt. Beiden hebben evenveel plezier. "Plezier is hoe onze hersenen ervoor zorgen dat we willen leren", zei Koster in een interview.

Door de speler constant iets nieuws te geven om te leren, blijven goede games lang boeien. Het zijn een soort geautomatiseerde leertrajecten: bij aanvang zijn ze een uitgestrekt, ongedocumenteerd niemandsland, na afloop heeft de speler alles geleerd wat erover te leren valt. Hij kent de game als zijn of haar broekzak.

De meeste games leren je vooral veel over zichzelf.

De knoppen die je moet indrukken om een vechtbeweging uit te voeren, de oplossingen van abstracte puzzels, de locaties van fictieve plaatsen in een fantasiewereld. Dat je dezelfde mechanismes kunt gebruiken om spelers iets uit de werkelijke wereld te leren, is het principe achter serious games.

Neem bijvoorbeeld Juf-in-a-Box van het Rotterdamse Ranj. Eén op de vier leerlingen in het basisonderwijs heeft moeite met schrijven. Een zorgelijke ontwikkeling, want goed met de hand schrijven beïnvloedt de taalontwikkeling, het tekstbegrip en de ontwikkeling van de fijne motoriek. Reden genoeg om de kinderen die daarin achterblijven spelenderwijs te trainen in deze vaardigheid. Juf-in-de-Box doet precies dat.

E-learning en gamificatie

delfttech Leiden Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf.

Inburgeren

Zo zijn onlangs inburgeringstrajecten met behulp van gametechnieken geschikt gemaakt voor toepassingen thuis. Virtueel Inburgeren noemen ontwikkelaar ITpreneurs en aanbieder Agens de taallessen via internet. Doordat de cursisten de lessen vanuit huis volgen is de lesuitval vrijwel volledig teruggedrongen en blijken de resultaten door de volledige focus op het lesprogramma ronduit goed.

De lessen worden individueel gegeven, maar het is ook mogelijk om klassikaal les te geven aan een groep mensen die allemaal op een andere locatie zijn.

Vorig jaar is de vrachtverwerking op luchthaven Schiphol drastisch op de schop gegaan. Dat proces is door de Douane in samenwerking met de luchthaven ontwikkeld onder de naam SmartGate.

Door de verplichte processen (zoals het inklaren van goederen bij de douane) vooraf te laten

plaatsvinden, is de afhandeling een stuk sneller.

Om de gebruikers van SmartGate inzicht te geven in de nieuwe ketenwerking van de vrachthandel en het vergroten van betrokkenheid bij dit proces, is de SmartGate the Game ontwikkeld. Aan spelers de taak om de logistieke keten aan te sturen en te letten op snelheid en efficiency, betrouwbaarheid en kwaliteit. Het resultaat? De awareness rondom SmartGate Cargo is door het spel enorm verhoogd.

Belastingdienst

Bij de belastingdienst zitten over het algemeen competente werknemers met een gezonde kennis van de vaak ingewikkelde materie. Maar de leiding zag dat een deel iets miste, iets dat ze zachte competenties noemen. Daarbij moet je denken aan talen-, of mensenkennis, communicatie, management en leiderschap. Andere talenten dus dan alleen maar dossierkennis. Om deze competenties te trainen ontwikkelde gamestudio Hubbub het spel Code 4. Het speelt zich niet af op een beeldscherm, maar gebeurt om de deelnemers heen door het gebruik van acteurs, speciaal gebouwde websites, telefoongesprekken en emails. Door samenwerken, onderzoek doen en overleg plegen kwamen de teams verder in het spel.

En zo zijn er talloze voorbeelden van games die personeel, klanten of consumenten wegwijs maken. Van personeelstrainingen met een competitie-element tot een rondleidingen in virtuele auto’s. Ook hier zijn de mogelijkheden legio.

//Virtueel inburgeren

//Heartware tHe game

Ontwikkelaar • ITpreneurs CSI BV. Opdrachtgever • Agens Link • www.itpreneurs.nl

Ontwikkelaar • Ranj Serious Games Opdrachtgever • Home-fix Singapore / NBDA Asia Link • www.ranj.com

1. Wat is het doel van het project?

Het doel van het project Virtueel Inburgeren was het creëren van een bijna gelijke leservaring als in een traditionele les, maar dan virtueel. Met als doel het terugdringen van de uitvoeringskosten en het terugdringen lesuitval. Een andere doelstelling was het kunnen samenstellen van groepen door middel van het bundelen van geografisch verspreide cursisten.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Agens gebruikte al langere tijd de methoden van ITpreneurs ten behoeve van haar inburgeringstrajecten. Beide partijen onderkenden de mogelijkheden en efficiëntie voordelen van het lesgeven via een virtueel klaslokaal. De eerste stap was het geschikt maken van het lesmateriaal voor de Virtuele Klas.

Daarnaast zijn de docenten en cursisten getraind in deze nieuwe manier van lesgeven. De Agens docenten hebben de voorbereidingen voor hun rekening genomen en verzorgden de virtuele lessen. De pilot is na een half jaar succesvol afgerond en is inmiddels als standaard interventievorm in het aanbod van Agens opgenomen.

3. Wat zijn de resultaten?

Deelnemers van diverse Agens locaties hebben ruim zes maanden via internet de les gevolgd. De opkomst was geweldig, alle cursisten waren aanwezig.

Cursisten vinden de nieuwe manier van lesgeven ook prettig. Een groot voordeel is dat je als cursist de lessen gewoon vanuit huis kunt volgen. Dit zorgt voor minder lesuitval en resulteert in een daling van de uitvoeringskosten voor de opleider.

1. Wat is het doel van de game?

Met een mobile game de salesforce van ‘Smile-Greet-Thank-you’ naar adviserend verkoper ontwikkelen. De spelers worden in korte levels uitgedaagd met virtuele klanten in gesprek te gaan om tot een goed verkoopadvies en transactie te komen.

Tijdens het spelen wordt tevens productkennis getraind. De productkennis kan direct worden toegepast in de gesprekken.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Voor Heartware is gebruik gemaakt van ‘Changing the Dialogue’, een door Ranj speciaal ontwikkelde serious gamemethode die spelers in een veilige omgeving laat oefenen en experimenteren met gespreks- en verkooptechnieken. In samenspraak met de opdrachtgever zijn er cases en content gemaakt. Door gebruik te maken van deze methode is het mogelijk om snel tot speelbare resultaten te komen, terwijl de game toch is toegespitst op de wensen en behoeften van de opdrachtgever. De HR managers kunnen in een eigen online omgeving teams vormen, de voortgang van de spelers volgen en resultaten bekijken. Het ontwikkelproces van start tot een speelbare game duurt zo'n drie maanden.

3. Wat zijn de resultaten?

Uit metingen is gebleken dat Heartware The Game het verkopend vermogen significant verhoogt in vergelijking met een conventionele klassikale training. In de vestigingen waar het personeel de game had gespeeld steeg de service excellence met maar liefst 3,5% meer dan in de vestigingen die de gewone training hadden gebruikt.

20 • serious new learning: rotterdam

Serious New Learning Rotterdam is mede mogelijk gemaakt door:

Copyright © 2013 Rotterdam Media Commission All Rights Reserved

2 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

De Dienst Justitiële Inrichtingen zoekt naarstig naar nieuwe gevangenbewaarders.

Hoe beter dan met een game over de dagelijkse gang van zaken in een penitentiaire inrichting? Gezond verstand gebruiken, goed observeren en adequaat ingrijpen bij onraad zijn een paar van de kernwoorden in Unit19, het spel dat hiervoor is uitgebracht. Om het werken bij de gemeente te promoten kunnen geïnteresseerden de game De Nacht Van... spelen, waarin ze de rol van een event coördinator voor een groot festival op zich nemen. Voor elke bedrijfstak zijn op maat gesneden games mogelijk.

3. Wat zijn de resultaten?

In het introductiejaar 2012 heeft ITpreneurs een aantal grote werkgevers getekend. Twee voorbeelden hiervan zijn de Jumbo Acadamy van Jumbo Supermarkten en OTTO Workforce (internationale arbeidsbemiddelaar).

Inmiddels zijn er meer dan 2.000 actieve cursisten en binnenkort ronden de eerste groepen hun taaltraject af.

Ontwikkelaar • Lucidious Opdrachtgever • Berenschot

1. Wat is het doel van de game?

In de Berenschot Business Assessment Game worden deelnemers geconfronteerd met een hoog oplopend managementconflict. Strategisch inzicht, (inter)persoonlijke vaardigheden en analytisch vermogen zijn nodig om het conflict succesvol op te lossen. Zo worden de deelnemers uitgedaagd en getoetst op hun competenties en wordt er een persoonlijke profielschets van hun managementkwaliteiten gemaakt.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Gedurende een vruchtbare samenwerking tussen Berenschot en Lucidious is het beste van twee werelden samengekomen. In slechts vier maanden tijd is de kennis van assessments en rollenspellen van Berenschot verbonden met de 3D-technologie en bedrijfskundige storytelling van Lucidious. De game wordt momenteel gevalideerd voor het doen van betrouwbare uitspraken. Het resultaat is een leuke en spannende online recruitment en assessment game die voor vele klanten inzetbaar is.

3. Wat zijn de resultaten?

Een voor beide partijen zeer belangrijk resultaat was de mogelijkheid om een traditioneel instrument voor competentieontwikkeling en – beoordeling kosteneffectief te kunnen vertalen naar een aantrekkelijke en flexibele game, met meetbare uitkomsten. Deelnemers kunnen voortaan vanuit hun luie stoel een assessment doorlopen, op het moment en de plaats die het hun schikt.

"hET rEsulTaaT is EEn lEukE En spannEndE OnlinE rEcruiTmEnT En assEssmEnT gamE diE vOOr vElE klanTEn inzETbaar is."

<<

serious new learning: rotterdam • 11

14.

HealtHCare introduCtie

Oplossingen voor de zorgsector

Games voor artsen én patiënten

games zijn een oplossing voor veel problemen in de gezondheidszorg. zowel patienten als medische personeel hebben er baat bij. >>

Serious games in de gezondheidszorg, waarom moeten we daar in investeren? Omdat gezondheidszorg niet leuk is. Er is niets leuks aan geconfronteerd te worden met je eigen sterfelijkheid. Met pijn en ongemak. Games hebben de kracht om patienten even hun ellende te laten vergeten. Om ze op een speelse manier te trainen hun medicijnen op tijd te slikken, door ze beter inzicht te geven in hun ziektebeeld. Maar games kunnen ook helpen bij het voorkomen van ziekten door een gezonde levensstijl te promoten. De inzet van games voor patientenzorg is heel divers.

Serious games in de gezondheidszorg zijn niet alleen uitermate geschikt voor patienten, ook artsen hebben veel baat bij de inzet van gametechnieken voor training en simulatie. Games zijn een goedkoop en vaak opvallend effectief middel om artsen te leren samenwerken, kennis op te nemen en beter te communiceren. Veelal ingewikkelde medische procedures worden met games beter inzichtelijk gemaakt. Games maken herhalende oefeningen leuk door bijvoorbeeld een competitief element toe te voegen waardoor dokters blijven spelen -en dus trainen- om de hoogste score te halen. Dáárom zijn serious games in de gezondheidszorg belangrijk.

Kinderen

Kinderen in ziekenhuizen lijken vaak extra kwetsbaar.

Daarom zijn er talloze games ontwikkeld die kinderen helpen omgaan met hun situatie. Een bekend voorbeeld is het spel Re-Mission van de Amerikaanse psychologe Pamela Kato die in Nederland werkzaam is. In dit spel gaan kankerpatiëntjes de strijd aan met de slechte cellen in hun lichaam en leren ze de effecten van de diverse behandelingen en medicijnen. Klinische testen hebben uitgewezen dat spelers van de game een grotere kennis van hun ziekte hebben en dat ze ook trouwer hun medicatie innemen dan de niet-gamers.

rAnj serious Games Rotterdam tygron Den Haag organiq Rotterdam Lucidious Rotterdam Be involved Den Haag

Overgewicht

De Rotterdamse studio Redmax heeft een app ontwikkeld om obese kinderen te helpen met het veranderen van hun eet- en leefpatroon.

Overgewicht is wereldwijd een groot probleem aan het worden en de gezondheidsrisico's van die groep zijn aanzienlijk. Het is dus van belang om kinderen met overgewicht te laten afvallen en deze game helpt daar bij. Door haalbare doelen te koppelen aan beloningen vindt er echt gedragsverandering plaats. De ontwikkeling en inzet van dit soort mobiele games is relatief goedkoop, maar zeer effectief.

shareworks Rotterdam Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf. >>

Sneeuwballen

Slachtoffers van verbranding moeten vaak extreem pijnlijke behandelingen ondergaan. Het verband om brandwonden moet regelmatig ververst worden om infectie tegen te gaan en te voorkomen dat de beschadigde huid aan het verband vastplakt.

Een secuur werkje dat als uiterst vervelend wordt ervaren door de patiënt. De game Snow World biedt uitkomst. Tijdens het verband verversen draagt de

patiënt een Virtual Reality bril waardoor hij volledig opgaat in een sneeuwwereld waar hij sneeuwballen gooit naar pinguïns en sneeuwpoppen. De game biedt verlichting tegen de pijn.

Ouderen

We hebben in Nederland te maken met een sterke vergrijzende bevolking die -heel oneerbiedig gezegd- een steeds groter probleem vormt. Hoe groter de groep van senioren, hoe meer mensen uiteindelijk in het ziekenhuis belanden. Games worden nu ingezet om bejaarden fit te houden.

Militairen

boven: Voor het artsen en verplegende personeel van het Oogziekenhuis Rotterdam ontwikkelde de Rotterdamse studio Vertigo Games een trainingsgame. (Zie ook de volgende pagina.)

In diverse militaire hospitalen over de hele wereld revalideren soldaten met Nederlandse gametechnieken. Opnieuw leren lopen na een aanslag kan op een speciaal ontworpen loopband met groot scherm rondom. Ook hier geldt weer dat het spelen van een spel niet als werk of oefeningen wordt ervaren,

EEn high scOrE vOOr al jE cOllEga's blijkT EEn krachTig mOTivaTOr Om nOg EEns ExTra in dE bOEkEn TE duikEn. waardoor er veel langer en intensiever getraind wordt.

Slachtoffers van post traumatische stress hebben ook baat bij gametechnieken. Patiënten beleven opnieuw stressvolle situaties in een veilige computersimulatie en leren zo omgaan met hun angsten.

Veiligheid

Niet alleen patiënten maar ook steeds meer behandelaars hebben baat bij games en gametechnieken. Zo heeft Vertigo Games uit Rotterdam een levensechte simulatie gebouwd voor Rotterdam Eye Hospital om het personeel te trainen in veiligheidsprocedures. De game is ook beschikbaar gemaakt op iPad waardoor de drempel om het te spelen erg laag is. Bovendien krijgt de speler direct feedback over zijn resultaten.

Chirurgen perfectioneren hun techniek door games te spelen die aangestuurd worden met laparoscopische instrumenten. Anesthesiologen testen elkaar en zichzelf met online quizzen. Een high score voor al je collega's blijkt een krachtig motivator om nog eens extra in de boeken te duiken. Operatieteams leren beter met elkaar communiceren tijdens trainingen in een simulator en jonge dokters krijgen training in het onderdrukken van stress waardoor ze minder snel foutieve beslissingen maken.

De gezondheidszorg wordt beter door de gerichte inzet van games. Of het nou gaat om training, simulatie, voorlichting, pijnverlichting, gedragsverandering of gewoon afleiding, games zijn multi inzetbaar en krijgen een steeds prominentere plek in de zorg.

16 • serious new learning: rotterdam

bedrijVen onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en healthcare: ranj serious games Rotterdam Vertigo games Rotterdam redmax Rotterdam dutch learning Factory Rotterdam itpreneurs Rotterdam thingks Zoetemeer CleVr Delft Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf. >>

serious new learning: rotterdam • 17

Marketing 18. & Communicatie 20. introduCtie

Speels adverteren

Praktijkvoorbeelden // Marketing & Communicatie

<<

Na een ingrijpende reorganisatie bestaat er vaak onduidelijkheid onder personeel en klanten. Hoe zit het met de gebruikelijke manier van zaken doen? De organisatie mag dan gestroomlijnd zijn, als er al jarenlang op dezelfde manier wordt gewerkt, is een verandering niet noodzakelijk een verbetering voor personeel en klanten. En daar komen games weer om de hoek kijken. Waarom niet op een speelse manier de veranderingen uitleggen? Dat is precies wat steeds meer gebeurd bij bedrijven en instellingen

Schiphol

Gezond verstand

2. Hoe is het ‘blended learning’ programma tot stand gekomen?

In Nederland werken steeds meer anderstalige arbeidsmigranten. Een groot deel van deze doelgroep is de Nederlandse taal niet machtig.

Werkgevers en opleiders hebben steeds vaker behoefte aan een taalprogramma voor taaltraining van de deze medewerkers. Een traditionele taalcursus kost de werknemer veel tijd.

Zo is het idee ontstaan van een e-learning programma ten behoeve taaltraining van anderstalige medewerkers. Met Werkend Nederlands werken cursisten tot wel 70% zelfstandig aan het verhogen van het taalniveau en het vergroten van kennis en vaardigheden. Alle cursusstof is ontleend aan de werkvloer.

//berensCHot business assessment game

"dE app is circa 1700 kEEr gEdwOnlOad"

in het zakelijk verkeer is nog veel uit te leggen. nieuwe procedures? aangepaste regelgeving? waarom niet een game inzetten? >>

identity games Rotterdam

Een ander voorbeeld is de (glas)tuinbouw.

Jarenlang kampte deze bedrijfstak met teruglopend aanbod aan arbeidskrachten, vandaar dat nu vooral een jongere doelgroep aangesproken wordt met specifieke games.

It’s Alive is een ludieke actie waarin jongeren met hun Facebook- of Hyvesaccount kunnen strijden. Een serieuzere game is de Horti Business Challenge 3.0 waarin alle facetten van de glastuinbouw aan bod komen. Deze business-simulatie kende online voorrondes en een live finale met de zeven best scorende teams. De (glas)tuinbouw mag zich inmiddels verheugen op een gegroeide interesse van de altijd lastige groep 16 tot 24-jarigen.

"Er wOrdT EEn pErsOOnlijkE prOfiElschETs van dE managEmEnTkwaliTEiTEn van dE dEElnEmErs gEmaakT"

1. Wat is het doel van het product?

10 • serious new learning: rotterdam

marKeting & CommuniCatie

Oplossingen voor zakelijke diensten

Zicht online Rotterdam

In Nederland stijgt het gebruik van games als middel om nieuw personeel te vinden.

Eén van de bekendste voorbeelden is die van advocatenkantoor Houthoff Buruma.

Jaarlijks komen daar 800 potentiële nieuwe werknemers op bezoek die gecreend en getest moeten worden. De Rotterdamse serious gamestudio Ranj ontwikkelde een game waarin de kandidaten een levensechte casus voorgeschoteld krijgen. Ze moeten aantonen dat ze de uiteenlopende werkzaamheden, zoals het advocatenkantoor ook daadwerkelijk uitvoert, onder de knie hebben. De game is een enorm succes. Niet alleen helpt het de afdeling HRM met de selectie van de kandidaten, de game blijkt ook een uitstekend marketingtool. Houthoff

Praktijkvoorbeelden // Zakelijke Dienstverlening

games to business

organiq new media Rotterdam

Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf.

Komkommers

Bedrijven

ZaKelijKe dienstVerlening introduCtie

ranj serious games Rotterdam

ranj serious games Rotterdam

onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en healthcare:

serious new learning: rotterdam • 17

"waarOm niET Op EEn spEElsE maniEr dE vErandEringEn uiTlEggEn?"

itpreneurs Rotterdam

Advocaten

lucidious Rotterdam

boven: Houthoff Buruma The Game • Het Rotterdamse Ranj Serious Games ontwikkelde evoor het bekende advocatenkantoor een game waarin de kandidaten een levensechte casus voorgeschoteld krijgen.

Het spreekt voor zich dat elk medium zijn voors en tegens heeft en zich leent voor andere toepassingen.

SimCity zal de speler meer in zich opslokken, waardoor hij een intuïtief begrip voor de materie ontwikkelt en de dynamiek en globale spelregels van ruimtelijke ordening inzichtelijk gemaakt krijgt.

Daarentegen kan een stedenbouwspel nooit zo gedetailleerd en realistisch zijn als een e-learningmodule over stedenbouw, want waar de game de werkelijkheid moet simuleren, hoeft de e-learningmodule deze alleen te beschrijven.

Wat de juiste oplossing is voor uw school of opleiding hangt uiteraard van de situatie af.

Zakelijke Dienstverlening

bedrijVen

Vertigo games Rotterdam

itpreneurs Rotterdam

Buruma The Game heeft meerdere internationale prijzen gewonnen, wat weer heeft gezorgd voor veel publiciteit.

Voors en tegens

16 • serious new LeArninG: rotterdAm

onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en logistiek:

thingks Zoetermeer

De gamer van vandaag is de leider van morgen. Dat was -kort door de bocht- de conclusie van het onderzoek Virtual Worlds, Real Leaders van IBM en technische universiteit MIT. Het klinkt misschien wat vergezocht, maar de argumenten zijn overtuigend. In online rollenspellen, zoals het populaire World of Warcraft, verenigen gamers zich in zogenaamde Guilds om gezamenlijk ten strijde te trekken tegen monsters. De leiders van de Guilds leren spelenderwijs risico’s te nemen en te communiceren in een internationaal team.

Het onderzoek suggereert dat bedrijven er goed aan doen om toekomstige werknemers te screenen op game-ervaring.

onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en Hrm:

Ontwikkelaar • ITpreneurs CSI BV Opdrachtgever • Eigen product Link • www.werkendnederlands.nl

Doel van Werkend Nederlands is het verhogen van het taalniveau en het vergroten van kennis en vaardigheden van anderstalige medewerkers. Hierdoor ontstaat op de werkvloer een betere waarborging van de veiligheid, een hogere efficiëntie en een hogere klanttevredenheid.

10. De Zorgsector

introductie

Maartje Glas (zakelijke dienstverlening) E: m.glas@rmc.rotterdam.nl Saskia Kagchèl (logistiek&haven, veiligheid) E: s.kagchel@rmc.rotterdam.nl

//werKend nederlands

HRM: games voor werving en selectie bedrijVen

6 • serious new learning: rotterdam

onderwijs

Praktijkvoorbeelden // HRM

Gamers als goede werknemers het vinden van goed personeel is een lastig en tijdrovend karwei. wat nou als een game dat klusje uit handen kan nemen? >>

E-learning en serious games rukken op in het havenwezen. maar wat zijn de voordelen ten opzichte van traditionele trainingsmethodes? nederlandse experts leggen uit. >> snijkop- en sleephopperzuigers.

De baggerhandling op de schepen is computergestuurd en wordt door de bemanning bediend met hulp van joysticks, regelborden en computerschermen.

introduCtie

links: De Snijkopzuiger Simulator door Ivory Lake. Grond wordt ‘losgesneden’ en opgezogen door de snijkopzuiger de "Athena” waarna het vervolgens wordt overgepompt naar de naastgelegen splijtbak.

Besparen met games

‘Je kunt er inderdaad zeeziek van worden’, lacht Bert Visser aan de telefoon. Hij staat in een van de baggersimulatoren van zijn werkgever Van Oord, en heeft cursisten grauw zien worden als op de enorme monitor aan de wand de zeespiegel deint. ‘Maar doorgaans heb je daar geen tijd voor. De meesten zijn heel geconcentreerd aan het baggeren, en daar gaat het om.’

Hrm

8.

Game & App Development in 4 fasen

//bediening Van een sCHaKelstation Ontwikkelaar • DelftTech BV Opdrachtgever • Beheerder van energie-infrastructuren Rotterdam

1. Wat is het doel van de game?

Doel is de kwaliteit van het personeel te vergroten zodat er veilig allerlei complexe handelingen met verschillende apparatuur worden gedaan in schakelstations.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

De opdrachtgever kent veel verschillende apparatuur waar een beperkte club technici veilig mee moeten werken. De gevolgen van een fout zijn groot. Er kunnen slachtoffers vallen, naast dat een stadsdeel het zonder elektriciteit moet doen. Ook heeft de opdrachtgever te maken met het verdwijnen van de oudere ervaren garde en daarom is opleiding en training van groot belang.

3. Wat zijn de resultaten?

Het betrof hier een pilot van één schakelstation met een aantal handelingen. Deze pilot is goed ontvangen en moet in de toekomst worden uitgebreid (‘City-game’), waarin verschillende schakelstations elkaar beïnvloeden en waarin allerlei andere zaken zijn geïntegreerd.

<<

Nieuwe marketing & communicatie

games kunnen een product in een positief daglicht stellen. maar dan moet het wel een leuke game zijn. >> bedrijVen onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en logistiek: Zicht online Rotterdam rnw Conceptdesign Rotterdam dpdk Rotterdam Codeglue Rotterdam thingks Zoetermeer Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf.

"in dE vEsTigingEn waar hET pErsOnEEl dE gamE had gEspEEld sTEEg dE sErvicE ExcEllEncE" serious new learning: rotterdam • 21

In ons dagelijks leven worden we omringd door reclame. Op televisie, radio en internet, in tijdschriften en kranten, op billboards langs de weg, je kan nauwelijks ontsnappen aan de aanwezigheid. Nou is daar niks mis mee. Reclame is in veel gevallen het smeermiddel in de machine van de economie. Maar mensen lijken steeds meer immuun voor reclame uitingen.

het pretpark met een boek, een tv serie én een online game. Zo werd het spel een integraal onderdeel van de promotie van de parkshow. En met succes.

Voor Hollywood blockbusters (we hebben het over bioscoopfilms) worden miljoenen dollars aan promotie gespendeerd.

Vast onderdeel van de marketing is tegenwoordig een online game.

Met advergames draai je de rollen om.

Kleine correctie: Met léuke advergames draai je de rollen om. De consument gaat dan actief en bewust op zoek naar dat merk omdat ‘ze zo’n leuke game hebben die al mijn vrienden ook spelen’.

Dan bedoelen we natuurlijk niet een oud spelletje waar Pac Man is vervangen door een Dr Oetker pizza of een fles Heinz tomatenketchup die als een goedkope Space Invaders aliens uit de lucht knalt.

Nee, moderne advergames kenmerken zich door originele gameconcepten, goede gameplay en prima graphics. Bovendien hebben ze een sociaal karakter waardoor je met één druk op de knop al je vrienden op Facebook informeert over jouw high score in de laatste Heineken game.

Vaak worden die games in Nederland gemaakt. Zo hebben we in de afgelopen jaren games kunnen spelen van Sherlock Holmes, Batman, Wrath of the Titans, Green Lantarn en Madagascar.

Allemaal Made in Holland.

Efteling en Batman

De Efteling introduceerde vorig jaar de nieuwe parkattractie Raveleijn. Dat deed

Audi en milieudefensie

De lijst gaat door. De meest uiteenlopende merken en organisaties profileren zich graag met een game. Het blijkt namelijk dat spelers van zo’n advergame het desbetreffende merk positief inschatten.

Dat is fijn voor een adverteerder. Dat de ene advergame een nieuw model van Audi promoot en een ander spel van milieudefensie juist probeert mensen minder auto te laten rijden, maakt niet uit. Iedere mening telt. Het gaat er alleen om dat je zorgt dat mensen jouw mening gaan delen. Games helpen daarbij. Nu met vlek-weg-garantie!

//de slimste ondernemer Van nederland Ontwikkelaar • Zicht Online Opdrachtgever • De Zaak (Sdu uitgevers)

1. Wat was het doel van de game / het project?

boven: De Rotterdamse gamesstudio Codeglue maakt kleding voor de virtuele wereld PlayStation Home.

Voor het Canadese kledingmerk ULoveGreen maakt de studio eeb digitale versie van de echte collectie. In de virtuele wereld kopen gamers de kledingstukken om hun digitale alter ego, hun avatar, mee aan te kleden. Op deze manier verweft ULoveGreen bekendheid onder een groep potentiële kopers die het nauwelijks kan bereiken. Uiteraard is het idee dat de (vrouwelijke) gamers de kleding niet alleen virtueel, maar ook in het echt aanschaffen.

Ondernemers op een speelse en laagdrempelige manier kennis laten maken met het tijdschrift De Zaak. De vragen waren representatief voor de redactionele stijl van het tijdschrift en de onderwerpen die er in worden behandeld.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

In het project hebben we optimaal gebruik gemaakt van de redactionele kracht van de opdrachtgever en onze kunde om op een speelse manier het verhaal van De Zaak te vertellen. Het budget was beperkt en de doorlooptijd kort. Belangrijk om conceptueel de lijnen snel uit te zetten. Het idee was een kennisquiz om de vakkennis van De Zaak te onderstrepen en ondernemers kennis te laten maken met de redactionele stijl van het tijdschrift.

Naast de kwaliteit van de vragen, ging de meeste aandacht uit naar de vormgeving en het blijven optimaliseren van de conversie.

3. Wat zijn de resultaten?

De kennisquiz trok 3.500 bezoekers waarvan 75% de quiz heeft gespeeld. 42% van de spelers heeft zich geregistreerd en 10% daarvan heeft zich aangemeld voor de nieuwsbrief.

//beleeF de HaVen Ontwikkelaar • RNW Conceptdesign i.s.m. Aldo Hoeben Opdrachtgever • Stadshavens Rotterdam & Havenbedrijf Rotterdam N.V. www.stadshavensrotterdam.nl/ download-de-app-beleef-de-haven

1. Wat is het doel van het project?

Bedrijven en bezoekers informeren over gebiedsontwikkeling.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Op eigen initiatief Stadhavens benaderd. Eén jaar later gehele beleid interactief ontsloten.

3. Wat zijn de resultaten?

Ca. 1700 downloads. Bedrijven vinden elkaar en bezoekers zijn geïnformeerd.

22 • serious new learning: rotterdam

Het Offertetraject 28. Waar moet u op letten?

Directory Tientallen serious games en e-learning bedrijven uit Rotterdam en omgeving

//Karwei KamerraCe Ontwikkelaar • dpdk

dpdk beschikt over een 360° camera waarmee bijzondere opnames gemaakt worden. Voor de vernieuwde bouwmarkten van Karwei hiermee bedacht en produceerde dpdk een 360° video campagne. Spelers racen virtueel door een Karwei en zoeken op verschillende plekken naar artikelen voor hun favoriete kamer.

serious new learning: rotterdam • 23

30.

22.

Wethouder Hamit Karakus over serious games en e-learning

Wat betekent het?

Wat mij toen al opviel was de marktpotentie. Inmiddels is dat ondersteunt door de cijfers. Rotterdam is in staat geweest uit te groeien tot een wereldspeler in deze markt, daar ben ik trots op. De gemeente heeft ingezet op een nieuwe economie. Serious games en e-learning zijn daar een belangrijk onderdeel van.

In mijn tijd bij de politie trainde ik mijn schietvaardigheid overigens al met een systeem dat je nu een serious game zou noemen. Op een groot scherm speelde een dreigende scène en als trainee moest je daarop reageren, snel beslissen.

Moet ik mijn wapen trekken? Grijpt iemand naar zijn pistool? Of pakt hij een kam uit zijn zak? Het voelde alsof je je echt in zo'n situatie bevond.

Nog niet alle sectoren maken genoeg gebruik van de nieuwe mogelijkheden die serious games en e-learning bieden. Dat komt omdat veel bedrijven nog niet goed weten wat er allemaal mogelijk is met deze prachtige middelen. Maar de sector zelf is nog niet altijd in staat dat goed duidelijk te maken.

In de zorgsector is de ontwikkeling al wat verder.

Die maakt meer en meer gebruik van nieuwe middelen. Dat levert niet alleen een behoorlijke besparing op, het zorgt er ook voor dat mensen op oudere leeftijd langer op zichzelf kunnen blijven wonen, minder afhankelijk zijn.

Hamit Karakus (1965) is wethouder van Rotterdam met de volgende portefeuilles: Wonen, Ruimtelijke Ordening, Vastgoed en Stedelijke Economie / Projectwethouder Zuid. *) Kijk voor meer informatie over die game op pagina 16.

ʻʻ

ʻʻ

Serious games, dat klinkt wel leuk, maar wat betekent het eigenlijk? Dat was mijn eerste reactie toen ik ervan hoorde. Tijdens een werkbezoek van het Rotterdamse college aan het Oogziekenhuis kreeg die vraag een antwoord. Ik zag een game* die werd gebruikt om artsen te trainen in cruciale handelingen tijdens een operatie. Echt fascinerend.

Ook in het onderwijs zijn tal van toepassingen te bedenken. Ik denk dat een game bijvoorbeeld kan helpen bij de studiekeuze van jonge scholieren. Nu kiezen ze vaak voor beroepen die ze kennen uit hun omgeving, terwijl die niet noodzakelijkerwijs de beste arbeidskansen bieden. Ik zou de sector willen uitdagen een game te ontwikkelen die jongeren spelenderwijs leert welke andere beroepen bij hen passen. Zo’n game heeft volgens mij grote potentie.

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 3

LOGISTIEK

INTRODUCTIE

Logistiek: het nieuwe trainen Besparen met games

E-learning en serious games rukken op in het havenwezen.

Maar wat zijn de voordelen ten opzichte van traditionele trainingsmethodes? Nederlandse experts leggen uit. >> ‘Je kunt er inderdaad zeeziek van worden’, lacht Bert Visser aan de telefoon. Hij staat in een van de baggersimulatoren van zijn werkgever Van Oord, en heeft cursisten grauw zien worden als op de enorme monitor aan de wand de zeespiegel deint. ‘Maar doorgaans heb je daar geen tijd voor. De meesten zijn heel geconcentreerd aan het baggeren, en daar gaat het om.’

Een digitale baggersimulator? Denk aan een kantoorruimte waarin een werkstation van een baggerschip is nagebouwd, met rondom een uitgerekt bolvormig projectiescherm van 5 meter breed, waarop met zes

snijkop- en sleephopperzuigers.

De baggerhandling op de schepen is computergestuurd en wordt door de bemanning bediend met hulp van joysticks, regelborden en computerschermen.

In de simulator draait exact dezelfde programmatuur met exact dezelfde opzet, maar dan op het droge. Visser: ‘In de baggerwereld komt het erop aan wie het meest efficiënt werkt. In deze digitale simulator kun je trainingen starten waarin je fouten mag maken of een nieuwe aanpak uit kunt proberen.

Zo kom je in nieuwe werkgebieden beter voorbereid aan dan de concurrent, waarvan het personeel

UITGELICHT

NAUTIS Tug Trainer Wat: Een simulator voor het trainen van kapiteins van sleepboten.

Door: VSTEP, een Rotterdams ontwikkelaar van serious games van wereldfaam.

VSTEP werkt geregeld met bedrijven in de logistieke sector.

EEN ‘SERIOUS GAME’ OP EEN LAPTOP, WAARBIJ MACHINISTEN AAN BOORD KUNNEN OEFENEN MET HUN KRAAN ZONDER UIT DE KANTINE TE KOMEN. projectoren een panoramisch beeld van ‘buiten’ wordt geprojecteerd.

De Rotterdamse baggeraar traint er personeel voor haar vloot

ter plekke moet bedenken hoe het werk gedaan kan worden.’

Van Oords baggersimulator is

4 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

maar één voorbeeld van een gedigitaliseerde leeromgeving in de haven- en scheepssector. EMO heeft bijvoorbeeld een digitale kraansimulator voor droge bulk overslag, net zoals het Offshore Simulator Centre in het Noorse Ålesund er verschillende heeft voor offshore kranen. Bij dat OSC, waar centraal in het gebouw een projectiekoepel van 360 graden staat, is sowieso veel digitaal te trainen: van anchor handling voor sleepbootbemanningen tot navigatie voor kapteins.

Rolls Royce Marine doet het weer net iets anders en levert bij stabilisatorkranen op sleepboten een ‘serious game’ op een laptop, waarbij machinisten aan boord kunnen oefenen met hun kraan zonder uit de kantine te komen.

En ook Huisman, die voor Noble de olieboortorenschepen Globetrotter 1 en 2 ontwierp, bestelde een digitale simulator. Niet alleen om het Noblepersoneel te trainen in de omgang met de complexe procedures van de Globetrotters, maar ook om de

<<

Links: De Snijkopzuiger Simulator door Ivory Lake. Grond wordt ‘losgesneden’ en opgezogen door de snijkopzuiger de "Athena” waarna het vervolgens wordt overgepompt naar de naastgelegen splijtbak.

Onder: Beelden uit NAUTIS Port Security Awareness van VSTEP. Een complete 3D traingstool voor het veiligheidspersoneel van havens met situaties zowel op het water als aan land.

software van de schepen te testen voordat er één mijl is gevaren.

En dat scheelt geld, zegt Martin van den Berg van het Rotterdamse multimediabureau MCW. ‘De simulator voor zo’n schip loopt eigenlijk op dezelfde software als de schepen zelf. Een simulatieomgeving is daarmee een ideale omgeving om de bugs uit het systeem te halen en een bemanning met die software te trainen, nog voordat een schip überhaupt in de vaart genomen wordt.’ En dat is niet het enige. ‘Huisman krijgt enorm veel exposure omdat ze via die simulator hun expertise kunnen etaleren. Bij hen koop je niet alleen een schip, maar via de gespecialiseerde trainingen ook de kennis om ermee te kunnen werken.’

Tijd is ook bij Van Oord geld, weten ze bij Ivory Lake, het Leidse bedrijf dat de baggersimulatoren hielp ontwikkelen. ‘In het baggeren verdien je per kuub verplaatst zand’, zegt Jean-Paul Franssen. ‘Laat je personeel oefenen met echte

schepen, dan gooi je feitelijk geld weg. In de simulator kun je een nieuwe bemanning stoppen die in teamverband aan oplossingen werken. Welke commando’s geef je als kapitein als er een motor uitvalt en hoe reageert de bemanning?

Ook op managementniveau valt dus te trainen.’

Alleen maar goed nieuws dus, die digitale programma’s? Ook e-learning rukt op in de haven: theorieles uit een papieren lesboek is niet meer van deze tijd. Maar niet alle digitale producten zijn succesvol, zegt Pjotr van Schothorst van het Rotterdamse VSTEP. Zij bouwden een indrukwekkende reeks aan scheepvaartsimulatoren waarmee bijvoorbeeld loodsen of de kustwacht worden getraind. ‘De inbedding van de training in het bedrijf is van het grootste belang.’

Voorbeelden noemt hij liever niet, maar het is weleens voorgekomen dat een groot techniekbedrijf een dure simulator bestelde en vervolgens vergat het personeel ervoor in te roosteren. ‘Het

betreffende bedrijf had gevraagd om een simulator met een spelelement, zodat mensen het vanzelf leuk zouden vinden. Maar dat lag toch een tikkie anders toen bleek dat men buiten werktijd geacht werd met de simulator te spelen.’

BEDRIJVEN Onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en logistiek: VSTEP Rotterdam MCW Studios Rotterdam Ivory Lake Leiden Paladin Studios Den Haag E-semble Delft CLeVR Delft Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf. >>

De stabilisatorkraan-simulator van Rolls Royce Marine komt uit de koker van het Haagse Paladin Studios en is feitelijk een nogal specifiek spelletje kraandrijven.

CEO Derk de Geus: ‘Aan deze simulator is een puntensysteem toegevoegd waarmee je per schip een highscore kunt halen voor bepaalde handelingen. De laptop met de simulator staat op schepen in de kantine.’ En, laat ons raden: die staat binnen de kortste keren te verstoffen omdat het kraanpersoneel wel wat anders te doen heeft? ‘Nou, het lijkt er eerder op dat ze erom vechten om hun highscore te verbeteren. Al zijn er maar twee kraandrijvers op een schip, dan nog willen ze aan elkaar laten zien dat ze beter zijn dan hun collega.’

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 5

Praktijkvoorbeelden // Logistiek & Veiligheid

Ontwikkelaar • VSTEP Opdrachtgever • Port of Rotterdam

1. Wat is het doel van de game / het project?

Door middel van het virtuele oefenplatform RescueSim kunnen de Rotterdamse havenautoriteiten elk denkbeeldig incident in de haven oefenen op een realistische manier. Zowel incidenten aan wal als op het water kunnen getraind worden, variërend van een aanvaring tussen verschillende schepen, brand aan boord van een schip of incidenten met gevaarlijke stoffen. Dankzij RescueSim kunnen de hulpverleners en autoriteiten oefenen op het volledige spectrum binnen het besluitvormingproces.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Port Of Rotterdam was op zoek naar een effectieve trainingstool waarmee er op een gebruiksvriendelijke een veelvoud aan incidenten getraind kon worden als aanvulling op de praktijktrainingen. Het organiseren van een werkelijke praktijktraining ‘in the field’ kost immers veel voorbereiding, is duur en in het geval van sommige incidenten zelfs helemaal niet mogelijk. Door middel van het virtuele oefenplatform

6 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

<<

//RESCUESIM PORT INCIDENT MANAGEMENT

"VOOR HET PROJECT IS DE HAVEN VAN ROTTERDAM IN 3D NAGEBOUWD"

RescueSim kan nu virtueel elk incident met een aantal klikken gesimuleerd worden. Voor het project is de haven van Rotterdam in 3D nagebouwd zodat er herkenbaar virtueel getraind kan worden door de gebruikers. De jarenlange nauwe samenwerking tussen VSTEP en de Port of Rotterdam zorgen voor een mooie synergie met betrekking tot virtuele toepassingen waardoor de veiligheid van het havenbedrijf verder vergroot wordt.

3. Wat zijn de resultaten?

Door de grote variatie aan incidenten die virtueel getraind worden, zijn de hulpverleners ook effectief beter voorbereid op een groot scala aan calamiteiten binnen de haven. De trainingen gebeuren met verschillende parameters met betrekking tot de beschikbare materialen en vinden plaats onder diverse omgevingseffecten in de haven, zodat er door de hulpdiensten beter ingespeeld kan worden op mogelijke escalaties en allerlei onverwachte omstandigheden.

//HUISMAN MULTI PURPOSE TOWER SIMULATOR Ontwikkelaar • MCW Studio’s Opdrachtgever • Huisman Equipment B.V.

1. Wat is het doel van het project?

Huisman heeft in opdracht van Noble een speciale boortoren ontwikkeld. Om de operators optimaal te kunnen trainen op deze boortoren, is een complete simulator ontwikkeld, waarop de operators voordat ze op het schip gaan werken, alvast alle procedures in realtime doorlopen en oefenen.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

De Training Simulator bestaat uit een simulatie van de bedieningslogica, hydrolica en mechanica die realtime wordt gevisualiseerd in de mock-up.

Naast de werking van de procedures, zullen ook de fysieke eigenschapen van de materialen worden geprogrammeerd in het 3D model, zodat de simulator optimaal de werkelijkheid nabootst.

De mock-up van de cabine is een impressie van de werkelijke cabine, waarbij het uitzicht is vervangen door een cylindrisch projectiescherm van 8 bij 5 meter. Het trainen van personeel op een dergelijk grote en nieuwe installatie is essentieel voor de veiligheid en de efficiëntie op een boorschip. Een simulator is dan ook het ultieme middel hiervoor.

3. Wat zijn de resultaten?

De simulator wordt regelmatig ingezet om operators te trainen. Het resultaat is dat de operators veel sneller in de echte omgeving inzetbaar zijn. In een wereld waar elk productief uur zeer waardevol is, is dit van onschatbare waarde.

//3D PLAATS DELICT MANAGEMENT 3DPDM

Ontwikkelaar • DelftTech BV Opdrachtgever • Politie Rotterdam Rijnmond en Politie Academie

1. Wat is het doel van de game / het project?

Politiemensen (Beheerder PD) trainen in het zorgvuldig omgaan met een Plaats Delict.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Naar aanleiding van de Schiedammer Parkmoord en de fouten die daar zijn gemaakt heeft Bureau Kwaliteit Opsporing van de Rotterdamse politie deze techniek opgepakt. De game is al in 2005 ontwikkeld. In nauwe samenwerking met de klant Politie Rotterdam is een PD in het centrum van de stad nagebouwd. Hierin is alles in verwerkt wat bekend was van deze PD.

3. Wat zijn de resultaten?

De game is veel ingezet mede van wege zijn grote herkenning (nagebouwd stuk straat in centrum van Rotterdam, inclusief een tram). De game leert mensen vrij simpel hoe een PD moet worden behandeld. Het gaat hier voornamelijk om het veiligstellen van sporen en het afzetten van een PD. De game is door nagenoeg alle Beheerders Plaats Delict in Rotterdam gespeeld. In 2008 hebben zowel de US Secret Service als de FBI deze techniek geadopteerd.

De Duitse televisie heeft hier in 2006 al aandacht aan gegeven.

//EVIT

VeiligheidsInstructieTraining Ontwikkelaar • thingks Opdrachtgever • BP

1. Wat is het doel van de game / het project?

Het digitaal opleiden van BP medewerkers en contractors (onderaannemers) om mensen vooraf in hun eigen taal op te leiden over de regels op het gebied van veilig werken.

2. Hoe is de programma tot stand gekomen?

BP traint jaarlijks duizenden mensen en er ontstond een vraag naar een digitaal en flexibel systeem om mensen op ieder gewenst moment van de dag te laten trainen en toetsen op hun kennis van de belangrijke veiligheidsregels. Wij ontwikkelen een module die aansluit op het niveau van de deelnemers (van laag tot hoog opgeleid) en waarbij de essentiële gouden veiligheidsregels van BP versmolten zijn binnen het programma

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 7

HRM

INTRODUCTIE

Gamers als goede werknemers HRM: games voor werving en selectie Het vinden van goed personeel is een lastig en tijdrovend karwei.

Wat nou als een game dat klusje uit handen kan nemen? >>

thingks Zoetermeer

De gamer van vandaag is de leider van morgen. Dat was -kort door de bocht- de conclusie van het onderzoek Virtual Worlds, Real Leaders van IBM en technische universiteit MIT. Het klinkt misschien wat vergezocht, maar de argumenten zijn overtuigend. In online rollenspellen, zoals het populaire World of Warcraft, verenigen gamers zich in zogenaamde Guilds om gezamenlijk ten strijde te trekken tegen monsters. De leiders van de Guilds leren spelenderwijs risico’s te nemen en te communiceren in een internationaal team.

Het onderzoek suggereert dat bedrijven er goed aan doen om toekomstige werknemers te screenen op game-ervaring.

Vertigo Games Rotterdam

Advocaten

BEDRIJVEN Onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en HRM: ITpreneurs Rotterdam Lucidious Rotterdam Ranj Serious Games Rotterdam

Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf.

In Nederland stijgt het gebruik van games als middel om nieuw personeel te vinden.

Eén van de bekendste voorbeelden is die van advocatenkantoor Houthoff Buruma.

Jaarlijks komen daar 800 potentiële nieuwe werknemers op bezoek die gescreend en getest moeten worden. De Rotterdamse serious gamestudio Ranj ontwikkelde een game waarin de kandidaten een levensechte casus voorgeschoteld krijgen. Ze moeten aantonen dat ze de uiteenlopende werkzaamheden, zoals het advocatenkantoor ook daadwerkelijk uitvoert, onder de knie hebben. De game is een enorm succes.

Niet alleen helpt het de afdeling HRM met de selectie van de kandidaten, de game blijkt ook een uitstekend marketingtool.

Houthoff Buruma The Game heeft meerdere

8 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

internationale prijzen gewonnen, wat weer heeft gezorgd voor veel publiciteit.

Komkommers

Een ander voorbeeld is de (glas)tuinbouw.

Jarenlang kampte deze bedrijfstak met teruglopend aanbod aan arbeidskrachten, vandaar dat nu vooral een jongere doelgroep aangesproken wordt met specifieke games.

It’s Alive is een ludieke actie waarin jongeren met hun Facebook- of Hyvesaccount kunnen strijden. Een serieuzere game is de Horti Business Challenge 3.0 waarin alle facetten van de glastuinbouw aan bod komen. Deze business-simulatie kende online voorrondes en een live finale met

Boven: Houthoff Buruma The Game • Het Rotterdamse Ranj Serious Games ontwikkelde voor het bekende advocatenkantoor een game waarin de kandidaten een levensechte casus voorgeschoteld krijgen.

"VOOR ELKE BEDRIJFSTAK ZIJN OP MAAT GESNEDEN GAMES MOGELIJK" de zeven best scorende teams. De (glas) tuinbouw mag zich inmiddels verheugen op een grotere belangstelling van de altijd lastig te interesseren groep 16 tot 24-jarigen.

De Dienst Justitiële Inrichtingen zoekt naar nieuwe gevangenbewaarders met een game over de dagelijkse gang van zaken in een penitentiaire inrichting. Om het werken bij de gemeente te promoten is de game De Nacht Van... ontwikkeld.

De speler neemt de rol aan van een event coördinator voor een groot festival.

Kortom: voor elke bedrijfstak zijn op maat gesneden games mogelijk.

Praktijkvoorbeelden // HRM

//WERKEND NEDERLANDS Ontwikkelaar • ITpreneurs CSI BV Opdrachtgever • Eigen product Link • www.werkendnederlands.nl

1. Wat is het doel van het product?

Doel van Werkend Nederlands is het verhogen van het taalniveau en het vergroten van kennis en vaardigheden van anderstalige medewerkers. Hierdoor ontstaat op de werkvloer een betere waarborging van de veiligheid, een hogere efficiëntie en een hogere klanttevredenheid.

2. Hoe is het ‘blended learning’ programma tot stand gekomen?

In Nederland werken steeds meer anderstalige arbeidsmigranten. Een groot deel van deze doelgroep is de Nederlandse taal niet machtig.

Werkgevers en opleiders hebben steeds vaker behoefte aan een taalprogramma voor taaltraining van de deze medewerkers. Een traditionele taalcursus kost de werknemer veel tijd.

Zo is het idee ontstaan van een e-learning programma ten behoeve taaltraining van anderstalige medewerkers. Met Werkend Nederlands werken cursisten tot wel 70% zelfstandig aan het verhogen van het taalniveau en het vergroten van kennis en vaardigheden. Alle cursusstof is ontleend aan de werkvloer.

3. Wat zijn de resultaten?

In het introductiejaar 2012 heeft ITpreneurs een aantal grote werkgevers getekend. Twee voorbeelden hiervan zijn de Jumbo Acadamy van Jumbo Supermarkten en OTTO Workforce (internationale arbeidsbemiddelaar).

Inmiddels zijn er meer dan 2.000 actieve cursisten en binnenkort ronden de eerste groepen hun taaltraject af.

"ER WORDT EEN PERSOONLIJKE PROFIELSCHETS VAN DE MANAGEMENTKWALITEITEN VAN DE DEELNEMERS GEMAAKT" //BERENSCHOT BUSINESS ASSESSMENT GAME Ontwikkelaar • Lucidious Opdrachtgever • Berenschot

1. Wat is het doel van de game?

In de Berenschot Business Assessment Game worden deelnemers geconfronteerd met een hoog oplopend managementconflict. Strategisch inzicht, (inter)persoonlijke vaardigheden en analytisch vermogen zijn nodig om het conflict succesvol op te lossen. Zo worden de deelnemers uitgedaagd en getoetst op hun competenties en wordt er een persoonlijke profielschets van hun managementkwaliteiten gemaakt.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Gedurende een vruchtbare samenwerking tussen Berenschot en Lucidious is het beste van twee werelden samengekomen. In slechts vier maanden tijd is de kennis van assessments en rollenspellen van Berenschot verbonden met de 3D-technologie en bedrijfskundige storytelling van Lucidious. De game wordt momenteel gevalideerd voor het doen van betrouwbare uitspraken. Het resultaat is een leuke en spannende online recruitment en assessment game die voor vele klanten inzetbaar is.

3. Wat zijn de resultaten?

Een voor beide partijen zeer belangrijk resultaat was de mogelijkheid om een traditioneel instrument voor competentieontwikkeling en – beoordeling kosteneffectief te kunnen vertalen naar een aantrekkelijke en flexibele game, met meetbare uitkomsten. Deelnemers kunnen voortaan vanuit hun luie stoel een assessment doorlopen, op het moment en de plaats die het hun schikt.

"HET RESULTAAT IS EEN LEUKE EN SPANNENDE ONLINE RECRUITMENT EN ASSESSMENT GAME DIE VOOR VELE KLANTEN INZETBAAR IS."

<<

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 9

ONDERWIJS

INTRODUCTIE

Het nieuwe leren

Games & e-learning in de klas E-learning en serious games zijn bezig aan een opmars in het onderwijs. Steeds vaker bewijzen ze zich als een efficiënt en relatief goedkoop middel. Maar de leraar blijft nodig. >> Nederland loopt al jaren voorop op het gebied van educatie en games, mede dankzij de rijke e-learningtraditie die ons land kent. Dit is niet voor niets, want leren en spelen zijn nauw aan elkaar verwant. Volgens een bekende gamedesigner voelt een kind dat leert lopen ongeveer hetzelfde als een volwassene die een Super Mario-game uitspeelt.

Beiden hebben evenveel plezier. "Plezier is hoe onze hersenen ervoor zorgen dat we willen leren", aldus de gamemaker.

Door de speler constant iets nieuws te geven om te leren, blijven goede games lang boeien. Het zijn min of meer geautomatiseerde leertrajecten: bij aanvang zijn ze een uitgestrekt, ongedocumenteerd niemandsland,

10 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

na afloop heeft de speler alles geleerd wat erover te leren valt. Hij kent de game als zijn of haar broekzak.

Mechanismes

De meeste games leren je vooral veel over... de game zelf. De knoppen die je moet indrukken om een vechtbeweging uit te voeren, de oplossingen van abstracte puzzels, de locaties van fictieve plaatsen in een fantasiewereld. Dat je dezelfde mechanismes kunt gebruiken om spelers iets uit de werkelijke wereld te leren, is het principe achter serious games.

Neem bijvoorbeeld Juf-in-a-Box van het Rotterdamse Ranj. Eén op de vier leerlingen in het basisonderwijs heeft moeite met schrijven. Een zorgelijke ontwikkeling, want goed met de hand schrijven beïnvloedt de

<<

Links: Graphics uit Juf-in-a-Box, het met prijzen overladen concept van de Rotterdamse studio Ranj Serious Games bedoeld om kinderen te helpen met (fysieke) schrijfvaardigheid. (Zie ook volgende pagina.)

Uiterst links: Beeld uit Enercities dat de Haagse studio Paladin ontwikkelde voor het onderwijs. De game maakt ingewikkelde vraagstukkken over economie, energie en milieu inzichtelijk.

taalontwikkeling, het tekstbegrip en de ontwikkeling van de fijne motoriek. Reden genoeg om de kinderen die daarin achterblijven spelenderwijs te trainen in deze vaardigheid. Juf-in-a-Box doet precies dat. Het laat basisschoolleerlingen met een digitale pen op een Wacom-tablet kleine monsters besturen. Alle oefeningen zijn gebaseerd op recente wetenschappelijke inzichten op het gebied van kinderfysiotherapie. De game is ontwikkeld in samenwerking met TNO, Donders Institute, Radboud Universiteit en Avans Hogeschool.

E-learning en gamificatie

We noemden de Nederlandse e-learningtraditie al: hoewel zowel serious games als e-learning meestal de vorm aannemen van software op een scherm, verschillen ze fundamenteel. E-learning vertaalt analoge studieboeken en toetsen naar een digitale omgeving. Dit heeft tal van voordelen. Zo is het vele malen eenvoudiger opdrachten aan te passen op individuele basis. Ander voordeel: hoe sneller de feedback, hoe beter iemand iets leert. E-learning maakt het in sommige gevallen mogelijk de tijd tussen opdracht en beoordeling te reduceren tot nul.

Dan is er nog de nieuwe trend: gamificatie.

Bij gamificatie worden spelelementen op bestaande software geplakt. Daarbij moet je denken aan beloningen voor het halen van doelen, zoals een bepaald percentage goede antwoorden bij een proefwerk. E-learning leent zich bij uitstek voor bijvoorbeeld het uitdelen van medailles aan voortvarende studenten.

Het verschil tussen e-learning en een (serious) game is in feite vrij letterlijk: een serious game is een spel, inclusief zijn eigen regels. De kracht van games als onderwijstool zit hem in de herhaling.

Herhaling geldt als effectief leerproces, maar is vaak saai. Games verpakken die herhaling in een aantrekkelijk spel dat de deelnemers gemotiveerd

"E-LEARNING NOCH SERIOUS GAMES VERVANGEN LERAREN – NU NIET EN IN DE TOEKOMST NIET" houdt. Repetitie wordt leuk, de trainees zijn gemotiveerder en de resultaten uiteindelijk beter.

Van complex naar inzichtelijk

Een ander belangrijk voordeel van games is de mogelijkheid om redelijk complexe vraagstukken voor de speler gedoseerd inzichtelijk te maken.

Een goed voorbeeld daarvan is het in Nederland ontwikkelde online spel Enercities.

Dit voor scholieren gemaakte spel daagt de speler uit een stad te ontwikkelen en daarbij rekening te houden met aan de ene kant de behoeften van de burgers en aan de andere kant de belasting voor het milieu. In een speelsessie van een uur leren kinderen een genuanceerd lesje. Bijvoorbeeld dat de keuze voor groene energie economisch niet altijd haalbaar is, maar ook dat de goedkoopste en snelste oplossing niet altijd de juiste is op de lange termijn. Enercities kwam tot stand met een bijdrage van de EU en de game is samen met bijbehorend lesmateriaal gebruikt in scholen door heel Europa.

Leraren

E-learning noch serious games vervangen leraren – nu niet en in de toekomst niet. Het zijn middelen die de leraar juist ondersteunen. Bij de juiste inzet maken ze meer individuele begeleiding mogelijk en helpen de docent betere resultaten te bereiken.

Ze zijn ook niet gebonden aan een bepaalde leeftijdsgroep. Een goede studio, en daarvan bestaan er een hoop in Rotterdam en omstreken, snapt dat jonge scholieren op een andere manier uitgedaagd willen worden dan werkende professionals die een verplichte nascholing ondergaan.

BEDRIJVEN Onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en onderwijs: RANJ Serious Games Rotterdam Tygron Den Haag Organiq New Media Rotterdam Lucidious Rotterdam Be Involved Den Haag Shareworks Rotterdam Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf. >>

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 11

Praktijkvoorbeelden // Onderwijs //JUF-IN-A-BOX Ontwikkelaar • Ranj Serious Games Opdrachtgever • TNO Link • www.jufinabox.com/nl/

1. Wat is het doel van de game?

Juf-in-a-Box is een educatieve game, waarin op speelse wijze de fijne schrijfmotoriek wordt getraind. De game is gebaseerd op de wetenschappelijk onderbouwde NTT-methode (Neuromotor Task Training) die door veel kinderfysiotherapeuten wordt gebruikt. Juf-in-a-Box is gemaakt voor kinderen van 4 tot 7 jaar met of zonder schrijfproblemen.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

<<

"ER LIJKT EEN MEETBARE VERBETERING VAN DE SCHRIJFMOTORIEK PLAATS TE VINDEN"

Een openbare oproep van TNO voor projecten die digitale middelen en schrijven met elkaar combineren was voor Ranj reden om Juf-in-a-Box te ontwikkelen.

Voor de ontwikkeling werkte Ranj nauw samen met professionals in het vakgebied, waaronder de erkende specialist Ad van Tuijl, het Donders Instituut, de Radboud Universiteit Nijmegen en TNO. Als leidraad werd de wetenschappelijk bewezen methode Neuromotor Task Training gehanteerd. Ranj heeft tien proefexemplaren laten maken die nu in gebruik zijn bij kinderfysiotherapeuten. Tussen de oproep van TNO en het afleveren van de proefexemplaren zat drie jaar.

3. Wat zijn de resultaten?

Uit een eerste haalbaarheids­ studie blijkt dat kinderen Juf-in-aBox leuk vinden en veel geconcentreerder aan saaie schrijfoefeningen werken. De leraressen van de scholen die hebben deelgenomen vinden het een goede oplossing. En er lijkt een meetbare verbetering van de schrijfmotoriek plaats te vinden.

Begin 2013 zijn we gestart met verdere klinische tests naar het leereffect.

12 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

//CLIMATEGAME

//THE DOW CHEMICAL POST-MERGER INTEGRATION GAME

Ontwikkelaar • Tygron Opdrachtgever • AgentschapNL Link • www.climategame.nl

Ontwikkelaar • Lucidious Opdrachtgever • Rotterdam School of Management / Technische Universiteit Delft

1. Wat is het doel van de game?

De Climategame -- ontwikkeld voor het Hoger- en Universitair Onderwijs -geeft inzicht in zowel de technische als procesmatige vraagstukken bij klimaatadaptatie. De Climategame is hierbij een aanvulling op de curricula van studierichtingen als civiele techniek, bouwkunde, ruimtelijke ordening, watermanagement, bestuurskunde en communicatie.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

De Climategame is ontwikkeld in samenwerking met docenten en professionals uit de water- en klimaatsector. De complexe en droge lesstof van water en klimaat wordt in de Climategame een belevenis. De modellen die in dit spel de score bepalen zijn gebaseerd op de VROM leefbaarheidsbarometer, hydrologisch model (Deltares/Tygron), UNESCO-IHE Hittestress en de klimaatscenario’s van het KNMI. Dit maakt de Climategame een goed middel om studenten kennis op te laten doen van complexe processen, de behaalde resultaten in het spel zijn waarheidsgetrouw. Doordat meer docenten van een opleiding en/of school gebruik kunnen maken van de Climategame voor verschillende leerdoelen wordt het spel ook een verbindende factor in het curriculum.

3. Wat zijn de resultaten?

In de Climategame vervullen de studenten de rol van de partijen die ook in de echte wereld moeten samenwerken. Door de beperking aan middelen en kennis worden zij in hun rol uitgedaagd samen te werken naar een optimaal resultaat. Zo komen studenten er achter hoe ze de beste scores halen en vooral hoe het samenspel van water, klimaat, ruimtelijke ordening en ook kosten en bouw in de praktijk werkt.

1. Wat is het doel van het project?

Ontwikkelaar • Organiq New Media Opdrachtgever • de Leidse Onderwijs Instellingen Link • www.superspyschool.nl

Je gaat op zoek naar de beste integratiestrategie voor een nieuw bedrijfsonderdeel van Dow Chemical.

Onderweg kom je talloze management­ obstakels tegen. Je ontdekt argumenten voor en tegen een snelle en volledige of getemporiseerde en partiële integratie.

In een spannende boardroom meeting verdedig jij de te volgen integratiestrategie.

1. Wat is het doel van de game / het project?

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

//LOI SUPER SPY SCHOOL

Voor een kindertypecursus is een aantal speciale “tools” ontwikkeld zodat elk kind blind en met tien vingers typen kan aanleren op een doordachte manier met een hoge funfactor. Een volgsysteem registreert met welke letters een kind moeite heeft, deze krijgen automatisch meer aandacht in de oefeningen.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Aan deze cursus verleenden professionele acteurs hun medewerking.

Op basis van een script waarin spionnen en ex-spionnen de leraren zijn, is een spannend verhaal opgebouwd.

Minigames trekken het kind tijdens de typecursus actief het verhaal in. Denk bijvoorbeeld aan het schieten op letters door die in te toetsen (populair onder jongens) of Spy Dance, waarin je in korte tijd de juiste letter moet typen, anders valt een dansend karakter af (populair onder meisjes).

3. Wat zijn de resultaten?

Ruim 92% van de ouders beveelt de typecursus aan. Dat blijkt uit het klanttevredenheidsonderzoek onder 3.200 cursisten en hun ouders. Volgens 93% van de ouders motiveert het online spionnenavontuur hun kind verder te gaan. De cursisten zelf zijn enthousiast, ze waren te spreken over de kwaliteit, de moeilijkheidsgraad, het spionnenavontuur en het resultaat.

Gebaseerd op de real-life situatie van een échte industry leader (Dow Chemical) heeft Lucidious samen met de Rotterdam School of Management en Technische Universiteit Delft een bestaande bedrijfs- en bestuurskundige case study getransformeerd tot een pakkende en innemende business game. In een spannende verhaallijn doe je kennis op over uiteenlopende managementvraagstukken. Je verzamelt informatie in de vorm van theorieën, overzichten, boeken en rapporten die betrekking hebben op het onderwerp.

Die kennis heb je nodig om de juiste strategie te presenteren in de finale board meeting.

3. Wat zijn de resultaten?

Onderzoek heeft aangetoond dat game-based learning veel hogere retentie realiseert dan traditionele opleidingsvormen. In het najaar van 2013 zal deze game worden ingezet in het curriculum van studenten Bedrijfskunde van de RSM en studenten Technische Bestuurskunde van de TU Delft.

SERIOUS NEW LEARNING:ROTTERDAM • 13

HEALTHCARE INTRODUCTIE

Oplossingen voor de zorgsector

Games voor artsen én patiënten

Games zijn een oplossing voor veel problemen in de gezondheidszorg.

Zowel patienten als medische personeel hebben er baat bij. >>

14 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

Serious games in de gezondheidszorg, waarom moeten we daar in investeren? Omdat gezondheidszorg niet leuk is. Er is niets leuks aan geconfronteerd te worden met je eigen sterfelijkheid. Met pijn en ongemak. Games hebben de kracht om patiënten even hun ellende te laten vergeten. Om ze op een speelse manier te trainen hun medicijnen op tijd te slikken, door ze beter inzicht te geven in hun ziektebeeld. Maar games kunnen ook helpen bij het voorkomen van ziekten door een gezonde levensstijl te promoten. De inzet van games voor patiëntenzorg is heel divers.

Serious games in de gezondheidszorg zijn niet alleen uitermate geschikt voor patiënten, ook artsen hebben veel baat bij de inzet van gametechnieken voor training en simulatie. Games zijn een goedkoop en vaak opvallend effectief middel om artsen te leren samenwerken, kennis op te nemen en beter te communiceren. Veelal ingewikkelde medische procedures worden met games beter inzichtelijk gemaakt. Games maken herhalende oefeningen leuk door bijvoorbeeld een competitief element toe te voegen waardoor dokters blijven spelen -en dus trainen- om de hoogste score te halen. Dáárom zijn serious games in de gezondheidszorg belangrijk.

Kinderen

Kinderen in ziekenhuizen lijken vaak extra kwetsbaar.

Daarom zijn er talloze games ontwikkeld die kinderen helpen omgaan met hun situatie. Een bekend voorbeeld is het spel Re-Mission van de Amerikaanse psychologe Pamela Kato die in Nederland werkzaam is. In dit spel gaan kankerpatiëntjes de strijd aan met de slechte cellen in hun lichaam en leren ze de effecten van de diverse behandelingen en medicijnen. Klinische testen hebben uitgewezen dat spelers van de game een grotere kennis van hun ziekte hebben en dat ze ook trouwer hun medicatie innemen dan de niet-gamers.

Overgewicht

De Rotterdamse studio Redmax heeft een app ontwikkeld om obese kinderen te helpen met het veranderen van hun eet- en leefpatroon.

Overgewicht is wereldwijd een groot probleem aan het worden en de gezondheidsrisico's van die groep zijn aanzienlijk. Het is dus van belang om kinderen met overgewicht te laten afvallen en deze game helpt daar bij. Door haalbare doelen te koppelen aan beloningen vindt er echt gedragsverandering plaats. De ontwikkeling en inzet van dit soort mobiele games is relatief goedkoop, maar zeer effectief.

Sneeuwballen

Slachtoffers van verbranding moeten vaak extreem pijnlijke behandelingen ondergaan. Het verband om brandwonden moet regelmatig ververst worden om infectie tegen te gaan en te voorkomen dat de beschadigde huid aan het verband vastplakt.

Een secuur werkje dat als uiterst vervelend wordt ervaren door de patiënt. De game Snow World biedt uitkomst. Tijdens het verband verversen draagt de

patiënt een Virtual Reality bril waardoor hij volledig opgaat in een sneeuwwereld waar hij sneeuwballen gooit naar pinguïns en sneeuwpoppen. De game biedt verlichting tegen de pijn.

Ouderen

We hebben in Nederland te maken met een sterke vergrijzende bevolking die -heel oneerbiedig gezegd- een steeds groter probleem vormt. Hoe groter de groep van senioren, hoe meer mensen uiteindelijk in het ziekenhuis belanden. Games worden nu ingezet om bejaarden fit te houden.

Boven: Voor artsen en verplegende personeel van het Oogziekenhuis Rotterdam ontwikkelde de Rotterdamse studio Vertigo Games een trainingsgame. (Zie ook de volgende pagina.)

Militairen

In diverse militaire hospitalen over de hele wereld revalideren soldaten met Nederlandse gametechnieken. Opnieuw leren lopen na een aanslag kan op een speciaal ontworpen loopband met groot scherm rondom. Ook hier geldt weer dat het spelen van een spel niet als werk of oefeningen wordt ervaren,

EEN HIGH SCORE VOOR AL JE COLLEGA'S BLIJKT EEN KRACHTIG MOTIVATOR OM NOG EENS EXTRA IN DE BOEKEN TE DUIKEN. waardoor er veel langer en intensiever getraind wordt.

Slachtoffers van post traumatische stress hebben ook baat bij gametechnieken. Patiënten beleven opnieuw stressvolle situaties in een veilige computersimulatie en leren zo omgaan met hun angsten.

Veiligheid

Niet alleen patiënten maar ook steeds meer behandelaars hebben baat bij games en gametechnieken. Zo heeft Vertigo Games uit Rotterdam een levensechte simulatie gebouwd voor Rotterdam Eye Hospital om het personeel te trainen in veiligheidsprocedures. De game is ook beschikbaar gemaakt op iPad waardoor de drempel om het te spelen erg laag is. Bovendien krijgt de speler direct feedback over zijn resultaten.

Chirurgen perfectioneren hun techniek door games te spelen die aangestuurd worden met laparoscopische instrumenten. Anesthesiologen testen elkaar en zichzelf met online quizzen. Een high score voor al je collega's blijkt een krachtig motivator om nog eens extra in de boeken te duiken. Operatieteams leren beter met elkaar communiceren tijdens trainingen in een simulator en jonge dokters krijgen training in het onderdrukken van stress waardoor ze minder snel foutieve beslissingen maken.

De gezondheidszorg wordt beter door de gerichte inzet van games. Of het nou gaat om training, simulatie, voorlichting, pijnverlichting, gedragsverandering of gewoon afleiding, games zijn multi inzetbaar en krijgen een steeds prominentere plek in de zorg.

BEDRIJVEN Onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en healthcare: RANJ Serious Games Rotterdam Vertigo Games Rotterdam Redmax Rotterdam Dutch Learning Factory Rotterdam ITpreneurs Rotterdam thingks Zoetermeer CLeVR Delft Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf. >>

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 15

Praktijkvoorbeelden // Zorg //SAFETY GAME Ontwikkelaar • Vertigo Games Opdrachtgever • Het Oogziekenhuis Rotterdam

1. Wat is het doel van de game?

<<

"MEDISCHE PROFESSIONALS LEREN ALLE GROTE RISICO’S TE HERKENNEN EN TE VOORKOMEN"

De Safety Game is ontwikkelt om het Rotterdams Oogziekenhuis een efficiënte en kosteneffectieve manier te bieden om personeel te trainen en de bewustwording van veiligheid te vergroten. In de realistische simulatie leren medische professionals om alle grote risico’s die verbonden zijn aan hun dagelijkse praktijk te herkennen en te voorkomen.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Het oorspronkelijke idee voor de Safety Game simulatie onstond toen prof. Wim Veen van de TU Delft en drs.

Frans Hiddema, directeur van het Oogziekenuis, recente ontwikkelingen in hun respectievelijke vakgebieden, game technologie en de zorg, bespraken. In 2010 begonnen academische, technologische en zorgpartners met de realisatie van dit idee. Gedurende de preproductie werd het originele concept in nauwe samenwerking tussen personeel van Vertigo Games en het Oogziekenhuis uitgewerkt in een meer gedetailleerd ontwerp. Op basis hiervan zijn vervolgens diverse prototypes ontwikkeld en getest. Al deze ervaringen zijn tenslotte verwerkt in de opgeleverde versie.

3. Wat zijn de resultaten?

De game en zijn ontwikkelproces hebben geleid tot nieuwe inzichten over veiligheidsprocedures, en leert deze procedures aantoonbaar aan medisch personeel. Er is een versie voor meerdere spelers die op de iPad draait en achter de schermen spelergedrag meet. Gedurende het hele traject zijn er verschillende speelsessies met ziekenhuispersoneel geweest, waarbij chirurgisch en verplegend personeel gebroederlijk (doch competief) samen de uitdagingen van de simulatie zijn aangegaan.

De Safety Game is ontwikkeld met CIMR subiside van Rotterdam Media Commission.

16 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

//OPSTAP

//IEDEREENEHBO

//GAME EETGEDRAG

Ontwikkelaar • ITpreneurs CSI BV Opdrachtgever • Argos Zorggroep en Senioren Welzijn Link • www.itpreneurs.nl/programmas/opstap/

Ontwikkelaar • Dutch Learning Factory (onderdeel van Dutch Learning Company) Opdrachtgever • IedereenEHBO (Eerste Hulp in Huis Nederland BV) Link • www.iedereenehbo.nl

Ontwikkelaar • Redmax Opdrachtgever • Redmax

1. Wat is het doel van het product?

OpStap is een applicatie voor de iPad die senioren kan stimuleren gezond, sociaal actief en autonoom te blijven (of te worden). In de toekomst zijn de mogelijkheden voor de app legio. Wat bijvoorbeeld te denken van direct (video) contact met een ouderenadviseur voor vragen over bijvoorbeeld zorg, welzijn of over de eigen woonsituatie. Met de iPad kan het allemaal.

2. Hoe is het programma tot stand gekomen?

Hoewel de marketing van Apple niet bepaald op de doelgroep gericht is, is de iPad de ideale seniorencomputer.

Waarom? Voorbeelden van toepassingen te over (denk aan het lezen van kranten of van heel dichtbij televisie kijken), maar met name de bediening is voor iedereen snel te begrijpen; je raakt gewoon aan wat je wilt zien of doen.

Argos Zorggroep, Seniorenwelzijn en ITpreneurs onderkenden de grote mogelijkheden van dit apparaat juist voor deze doelgroep, en bedachten gezamenlijk een applicatie die senioren kan stimuleren gezond, sociaal actief en autonoom te blijven (of te worden).

3. Wat zijn de resultaten?

De eerste fase van het project was een onderzoek naar de haalbaarheid van het ontwikkelen van een app voor senioren. Door veel te testen met de doelgroep hebben we de voorwaarden voor een succesvolle app voor senioren goed in kaart kunnen brengen. De onderzoeksfase is naar tevredenheid afgerond en we zijn nu in de fase van doorontwikkeling van de app.

1. Wat is het doel van het project?

Consumenten en professionals trainen in EHBO (EHBO bij Kinderen, EHBO bij Volwassenen, EHBO bij Senioren, EHBO voor Kraamzorg en EHBO voor Gastouders). Laagdrempelig, makkelijk, betaalbaar, ruim aanbod en overal in Nederland. En bovendien vaak met vergoeding van een verzekeraar.

Het zijn officieel erkende cursussen met een erkend certificaat (als enige opleider in Nederland goedgekeurd door het Nederlandse Rode Kruis).

1. Wat is het doel van de game?

Het doel van de game is kinderen tussen de 10 en 13 jaar met overgewicht ondersteuning bieden in het proces van afvallen. De game moet een brug slaan tussen de zorg en begeleiding die reeds bestaat vanuit scholen, diëtisten en sportverenigingen.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Op dit moment wordt er op twee fronten sociaal wetenschappelijk onderzoek verricht voor de ontwikkeling van een concept. Enerzijds wordt er gekeken naar voorlichting uit het verleden en de educatieve successen met serious games in het onderwijs. Anderzijds wordt er met kinderen die positieve en negatieve ervaringen met afvallen hebben en professionals gekeken naar succesfactoren rondom afvallen. De uitkomst van beide onderzoeken vormen de basis van de game.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Wij hebben zelf het concept bedacht en ontwikkeld. In elke fase van de ontwikkeling heeft de klant centraal gestaan, niet de inhoud. Wat verwacht een cursist van de cursus? Wat zijn drempels en hoe kan ik die weghalen?

Waar kan ik de verwachtingen van de cursist overtreffen? Door uit te gaan van de meest voorkomende ongelukken in en om het huis, is de cursus ontwikkeld rondom een huis. Zo komen de trap, keuken, huiskamer en meer aan bod. Dit sluit aan bij de beleving en ervaring van de cursist. Dan wordt het relevant en worden betere leerresultaten verkregen.

Deze aanpak was vernieuwend voor de EHBO-markt.

3. Wat zijn de resultaten?

Voor het eerst in circa vijftien jaar is in Nederland een toename van EHBOers waarneembaar (voorheen jaarlijks ongeveer 10% krimp), voornamelijk door toedoen van IedereenEHBO. Jaarlijks worden ongeveer 30.000 cursisten getraind in EHBO op 200 locaties met 120 docenten. De start was 13 februari 2010.

//SWEET LAKE RESCUE TEAM Ontwikkelaar • thingks Opdrachtgever • Lange Land Ziekenhuis 1. Wat is het doel van de het project?

Het digitaal registreren van pijn bij kinderen van 4 jaar tot 16 jaar. Dit gebeurt binnen een game omgeving waarbij de pijnscores (VAS scores) worden gemeten en verwerkt op de iPad. Doel • waardevolle data voor de artsen, leuke game voor de kinderen.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Na gesprekken met het artsenteam van het Lange Land Ziekenhuis is er gesproken over de wens om het registeren van pijn efficiënter te laten verlopen. Maar hoe? Een serious game vonden wij de beste manier om kinderen te motiveren de data in te voeren, zodat het artsenteam een beter beeld kan vormen over de gezondheidstoestand van de jonge patiënten.

3. Wat zijn de resultaten?

Wij zitten nu in de testfase, en verwachten in medio 2013 de game te introduceren binnen het ziekenhuis. Meerdere ziekenhuizen hebben inmiddels interesse getoond in de game.

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 17

ZAKELIJKE DIENSTVERLENING INTRODUCTIE

"WAAROM NIET OP EEN SPEELSE MANIER DE VERANDERINGEN UITLEGGEN?"

Games to Business

Oplossingen voor zakelijke diensten In het zakelijk verkeer is nog veel uit te leggen. Nieuwe procedures?

Aangepaste regelgeving? Waarom niet een game inzetten? >>

ITpreneurs Rotterdam

Na een ingrijpende reorganisatie bestaat er vaak onduidelijkheid onder personeel en klanten. Hoe zit het met de gebruikelijke manier van zaken doen? De organisatie mag dan gestroomlijnd zijn, als er al jarenlang op dezelfde manier wordt gewerkt, is een verandering niet noodzakelijk een verbetering voor personeel en klanten. En daar komen games weer om de hoek kijken. Waarom niet op een speelse manier de veranderingen uitleggen? Dat is precies wat steeds meer gebeurt bij bedrijven en instellingen.

plaatsvinden, is de afhandeling een stuk sneller.

Om de gebruikers van SmartGate inzicht te geven in de nieuwe ketenwerking van de vrachthandel en het vergroten van betrokkenheid bij dit proces, is de SmartGate the Game ontwikkeld. Aan spelers de taak om de logistieke keten aan te sturen en te letten op snelheid en efficiency, betrouwbaarheid en kwaliteit. Het resultaat? De awareness rondom SmartGate Cargo is door het spel enorm verhoogd.

Ranj Serious Games Rotterdam

Inburgeren

Bij de belastingdienst zitten over het algemeen competente werknemers met een gezonde kennis van de vaak ingewikkelde materie. Maar de leiding zag dat een deel iets miste, iets dat ze zachte competenties noemen. Daarbij moet je denken aan talen-, of mensenkennis, communicatie, management en leiderschap. Andere talenten dus dan alleen maar dossierkennis. Om deze competenties te trainen ontwikkelde een serious gamestudio het spel Code 4. Het speelt zich niet af op een beeldscherm, maar gebeurt om de deelnemers heen door het gebruik van acteurs, speciaal gebouwde websites, telefoongesprekken en emails. Door samenwerken, onderzoek doen en overleg plegen kwamen de teams verder in het spel.

En zo zijn er talloze voorbeelden van games die personeel, klanten of consumenten wegwijs maken. Van personeelstrainingen met een competitie-element tot een rondleidingen in virtuele autoâ&#x20AC;&#x2122;s. Ook hier zijn de mogelijkheden legio.

BEDRIJVEN Onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en zakelijke dienstverlening:

Organiq New Media Rotterdam Zicht Online Rotterdam Identity Games Rotterdam DelftTech Delft Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf.

Zo zijn onlangs inburgeringstrajecten met behulp van gametechnieken geschikt gemaakt voor toepassingen thuis. Virtueel Inburgeren noemen ontwikkelaar ITpreneurs en aanbieder Agens de taallessen via internet. Doordat de cursisten de lessen vanuit huis volgen is de lesuitval vrijwel volledig teruggedrongen en blijken de resultaten door de volledige focus op het lesprogramma ronduit goed.

De lessen worden individueel gegeven, maar het is ook mogelijk om klassikaal les te geven aan een groep mensen die allemaal op een andere locatie zijn.

Schiphol

Vorig jaar is de vrachtverwerking op luchthaven Schiphol drastisch op de schop gegaan. Dat proces is door de Douane in samenwerking met de luchthaven ontwikkeld onder de naam SmartGate.

Door de verplichte processen (zoals het inklaren van goederen bij de douane) vooraf te laten

18 â&#x20AC;˘ SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

Belastingdienst

Praktijkvoorbeelden // Zakelijke Dienstverlening

//VIRTUEEL INBURGEREN

//HEARTWARE THE GAME

Ontwikkelaar • ITpreneurs CSI BV. Opdrachtgever • Agens Link • www.itpreneurs.nl

Ontwikkelaar • Ranj Serious Games Opdrachtgever • Home-fix Singapore / NBDA Asia Link • www.ranj.com

1. Wat is het doel van het project?

1. Wat is het doel van de game?

Het doel van het project Virtueel Inburgeren was het creëren van een bijna gelijke leservaring als in een traditionele les, maar dan virtueel. Met als doel het terugdringen van de uitvoeringskosten en het terugdringen lesuitval. Een andere doelstelling was het kunnen samenstellen van groepen door middel van het bundelen van geografisch verspreide cursisten.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Agens gebruikte al langere tijd de methoden van ITpreneurs ten behoeve van haar inburgeringstrajecten. Beide partijen onderkenden de mogelijkheden en efficiëntie voordelen van het lesgeven via een virtueel klaslokaal. De eerste stap was het geschikt maken van het lesmateriaal voor de Virtuele Klas.

Daarnaast zijn de docenten en cursisten getraind in deze nieuwe manier van lesgeven. De Agens docenten hebben de voorbereidingen voor hun rekening genomen en verzorgden de virtuele lessen. De pilot is na een half jaar succesvol afgerond en is inmiddels als standaard interventievorm in het aanbod van Agens opgenomen.

3. Wat zijn de resultaten?

Deelnemers van diverse Agens locaties hebben ruim zes maanden via internet de les gevolgd. De opkomst was geweldig, alle cursisten waren aanwezig.

Cursisten vinden de nieuwe manier van lesgeven ook prettig. Een groot voordeel is dat je als cursist de lessen gewoon vanuit huis kunt volgen. Dit zorgt voor minder lesuitval en resulteert in een daling van de uitvoeringskosten voor de opleider.

Met een mobile game de salesforce van ‘Smile-Greet-Thank-you’ naar adviserend verkoper ontwikkelen. De spelers worden in korte levels uitgedaagd met virtuele klanten in gesprek te gaan om tot een goed verkoopadvies en transactie te komen.

Tijdens het spelen wordt tevens productkennis getraind. De productkennis kan direct worden toegepast in de gesprekken.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Voor Heartware is gebruik gemaakt van ‘Changing the Dialogue’, een door Ranj speciaal ontwikkelde serious gamemethode die spelers in een veilige omgeving laat oefenen en experimenteren met gespreks- en verkooptechnieken. In samenspraak met de opdrachtgever zijn er cases en content gemaakt. Door gebruik te maken van deze methode is het mogelijk om snel tot speelbare resultaten te komen, terwijl de game toch is toegespitst op de wensen en behoeften van de opdrachtgever. De HR managers kunnen in een eigen online omgeving teams vormen, de voortgang van de spelers volgen en resultaten bekijken. Het ontwikkelproces van start tot een speelbare game duurt zo'n drie maanden.

3. Wat zijn de resultaten?

Uit metingen is gebleken dat Heartware The Game het verkopend vermogen significant verhoogt in vergelijking met een conventionele klassikale training. In de vestigingen waar het personeel de game had gespeeld steeg de service excellence met maar liefst 3,5% meer dan in de vestigingen die de gewone training hadden gebruikt.

//BEDIENING VAN EEN SCHAKELSTATION Ontwikkelaar • DelftTech BV Opdrachtgever • Beheerder van energie-infrastructuren Rotterdam

1. Wat is het doel van de game?

Doel is de kwaliteit van het personeel te vergroten zodat er veilig allerlei complexe handelingen met verschillende apparatuur worden gedaan in schakelstations.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

De opdrachtgever kent veel verschillende apparatuur waar een beperkte club technici veilig mee moeten werken. De gevolgen van een fout zijn groot. Er kunnen slachtoffers vallen, naast dat een stadsdeel het zonder elektriciteit moet doen. Ook heeft de opdrachtgever te maken met het verdwijnen van de oudere ervaren garde en daarom is opleiding en training van groot belang.

3. Wat zijn de resultaten?

Het betrof hier een pilot van één schakelstation met een aantal handelingen. Deze pilot is goed ontvangen en moet in de toekomst worden uitgebreid (‘City-game’), waarin verschillende schakelstations elkaar beïnvloeden en waarin allerlei andere zaken zijn geïntegreerd.

<<

"IN DE VESTIGINGEN WAAR HET PERSONEEL DE GAME HAD GESPEELD STEEG DE SERVICE EXCELLENCE" SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 19

MARKETING & COMMUNICATIE

INTRODUCTIE

Speels adverteren

Nieuwe marketing & communicatie

Games kunnen een product in een positief daglicht stellen.

Maar dan moet het wel een leuke game zijn. >> BEDRIJVEN Onder meer de volgende bedrijven zijn actief op het gebied van serious games of e-learning en marketing & communicatie: Zicht Online Rotterdam RNW Conceptdesign Rotterdam dpdk Rotterdam thingks Zoetermeer Kijk bij de directory achterin dit blad voor meer gegevens per bedrijf.

In ons dagelijks leven worden we omringd door reclame. Op televisie, radio en internet, in tijdschriften en kranten, op billboards langs de weg, je kan nauwelijks ontsnappen aan de aanwezigheid. Nou is daar niks mis mee. Reclame is in veel gevallen het smeermiddel in de machine van de economie. Maar mensen lijken steeds meer immuun voor reclame uitingen.

het pretpark met een boek, een tv serie én een online game. Zo werd het spel een integraal onderdeel van de promotie van de parkshow. En met succes.

Voor Hollywood blockbusters (we hebben het over bioscoopfilms) worden miljoenen dollars aan promotie gespendeerd.

Vast onderdeel van de marketing is tegenwoordig een online game.

Met advergames draai je de rollen om.

Kleine correctie: Met léuke advergames draai je de rollen om. De consument gaat dan actief en bewust op zoek naar dat merk omdat ‘ze zo’n leuke game hebben die al mijn vrienden ook spelen’.

Dan bedoelen we natuurlijk niet een oud spelletje waar Pac Man is vervangen door een Dr Oetker pizza of een fles Heinz tomatenketchup die als een goedkope Space Invaders aliens uit de lucht knalt.

Nee, moderne advergames kenmerken zich door originele gameconcepten, goede gameplay en prima graphics. Bovendien hebben ze een sociaal karakter waardoor je met één druk op de knop al je vrienden op Facebook informeert over jouw high score in de laatste Heineken game.

Vaak worden die games in Nederland gemaakt. Zo hebben we in de afgelopen jaren games kunnen spelen van Sherlock Holmes, Batman, Wrath of the Titans, Green Lantarn en Madagascar.

Allemaal Made in Holland.

Efteling en Batman

De Efteling introduceerde vorig jaar de nieuwe parkattractie Raveleijn. Dat deed

20 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

Audi en milieudefensie

De lijst gaat door. De meest uiteenlopende merken en organisaties profileren zich graag met een game. Het blijkt namelijk dat spelers van zo’n advergame het desbetreffende merk positief inschatten.

Dat is fijn voor een adverteerder. Dat de ene advergame een nieuw model van Audi promoot en een ander spel van milieudefensie juist probeert mensen minder auto te laten rijden, maakt niet uit. Iedere mening telt. Het gaat er alleen om dat je zorgt dat mensen jouw mening gaan delen. Games helpen daarbij. Nu met vlek-weg-garantie!

Boven: De Rotterdamse gamesstudio Codeglue maakt kleding voor de virtuele wereld PlayStation Home.

Voor het Canadese kledingmerk ULoveGreen maakt de studio een digitale versie van de echte collectie. In de virtuele wereld kopen gamers de kledingstukken om hun digitale alter ego, hun avatar, mee aan te kleden. Op deze manier verwerft ULoveGreen bekendheid onder een groep potentiële kopers die het nauwelijks kan bereiken. Uiteraard is het idee dat de (vrouwelijke) gamers de kleding niet alleen virtueel, maar ook in het echt aanschaffen. www.codeglue.com

Praktijkvoorbeelden // Marketing & Communicatie "DE APP IS CIRCA 1700 KEER GEDWONLOAD"

<<

//DE SLIMSTE ONDERNEMER VAN NEDERLAND Ontwikkelaar • Zicht Online Opdrachtgever • De Zaak (Sdu uitgevers)

1. Wat was het doel van de game / het project?

Ondernemers op een speelse en laagdrempelige manier kennis laten maken met het tijdschrift De Zaak. De vragen waren representatief voor de redactionele stijl van het tijdschrift en de onderwerpen die er in worden behandeld.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

In het project hebben we optimaal gebruik gemaakt van de redactionele kracht van de opdrachtgever en onze kunde om op een speelse manier het verhaal van De Zaak te vertellen. Het budget was beperkt en de doorlooptijd kort. Belangrijk om conceptueel de lijnen snel uit te zetten. Het idee was een kennisquiz om de vakkennis van De Zaak te onderstrepen en ondernemers kennis te laten maken met de redactionele stijl van het tijdschrift.

Naast de kwaliteit van de vragen, ging de meeste aandacht uit naar de vormgeving en het blijven optimaliseren van de conversie.

3. Wat zijn de resultaten?

De kennisquiz trok 3.500 bezoekers waarvan 75% de quiz heeft gespeeld. 42% van de spelers heeft zich geregistreerd en 10% daarvan heeft zich aangemeld voor de nieuwsbrief.

//BELEEF DE HAVEN Ontwikkelaar • RNW Conceptdesign i.s.m. Aldo Hoeben Opdrachtgever • Stadshavens Rotterdam & Havenbedrijf Rotterdam N.V. www.stadshavensrotterdam.nl/ download-de-app-beleef-de-haven

1. Wat is het doel van het project?

Bedrijven en bezoekers informeren over gebiedsontwikkeling.

2. Hoe is de game tot stand gekomen?

Op eigen initiatief Stadhavens benaderd. Eén jaar later gehele beleid interactief ontsloten.

3. Wat zijn de resultaten?

Ca. 1700 downloads. Bedrijven vinden elkaar en bezoekers zijn geïnformeerd.

//KARWEI KAMERRACE Ontwikkelaar • dpdk

dpdk beschikt over een 360° camera waarmee bijzondere opnames gemaakt worden. Voor de vernieuwde bouwmarkten van Karwei bedacht en produceerde dpdk een 360° video campagne. Spelers racen virtueel door een Karwei en zoeken op verschillende plekken naar artikelen voor hun favoriete kamer.

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 21

DIRECTORY

Directory E-learning & Serious Gamesstudio's Uit Rotterdam en omstreken

Op de komende pagina's stellen tientallen relevante bedrijven zich aan u voor. Overweegt u een e-learning oplossing of serious game voor uw bedrijf of instelling, dan is dit uw ideale startpunt. >>

aNewSpring MET ANEWSPRING CREËER JE ADAPTIEVE CURSUSSEN DIE ZICH AANPASSEN AAN IEDERE STUDENT. aNewSpring is de adaptieve leeroplossing waarmee ontwerpers en auteurs makkelijk cursussen kunnen creëren en verkopen die zich aanpassen aan iedere individuele student. aNewSpring richt zich ook op sociale interactie, gamification en blended learning.

Meer dan twee­honderd leiding­gevende opleiders en trainingsbureaus wereldwijd maken al gebruik van aNewSpring!

22 • SERIOUS NEW LEARNING ROTTERDAM

Be Involved CONTACT Paul van Helmond, Sales Manager E-mail: paul@anewspring.nl Telefoon: 010 244 74 60 Website: www.anewspring.nl Adres: Kratonkade 21-23 3024 ES Rotterdam

SOCIALE INTERACTIE VORMT DE BRANDSTOF VAN DE SERIOUS GAMES VAN BE INVOLVED. Be Involved maakt analoge serious games voor het voortgezet onderwijs tot bedrijfseducatie. Met onze spellen laten wij spelers leerdoelen ervaren waarbij het analoge spelmateriaal zorgt voor een focus op interactie, samenwerken en communicatie.

CONTACT Kees Meershoek, Serious Game Designer – Partner E-mail: cjmeershoek@ beinvolved.nl Telefoon: 070 206 01 02 Website: www.beinvolved.nl Adres: Lulofsstraat 55 (unit 53) 2521 AL Den Haag

CleVR VERHOOG PRODUCTIVITEIT IN DE ZORG DOOR GEBRUIK VAN INTERACTIEVE VR TECHNOLOGIE. CleVR is een innovatieve onderneming die software ontwikkelt voor de behandeling van diverse (angst)stoornissen zoals vliegtuigangst en hoogtevrees. Onze kracht ligt in de vertaalslag tussen psychologie en technologie, waarbij wij behandelaars van een compleet pakket voorzien. Wij ontwikkelen namelijk niet alleen software, maar leveren ook hardware, geven trainingen en support.

CONTACT Guntur Sandino, CEO en Business Consultant E-mail: mgsandino@ clevr.net Telefoon: 085 401 06 30 06 141 188 13 Website: www.clevr.net Adres: Molengraaffsingel 12-14 2629 JD Delft

Common Simplicity Consult SPELLEN OP GEBIED VAN GEZONDHEIDSBEVORDERING, EDUCATIE EN HRM. Common Simplicity Consult -Partner in Bewustwording & Waterproof Veranderenstaat voor gezamenlijke, dagelijkse eenvoud: De Basis! Common Simplicity Consult is een bedrijfspraktijk voor Organisatieadvies, Coaching & Spelontwerp te Rotterdam op gebied van Human & Social Resource Development, Management & Gezondheids­bevordering.

DelftTech

dpdk

HET MET 3D LASERSCANNING EXACT NABOUWEN VAN EEN BESTAANDE WERKOMGEVING OM MENSEN TE TRAINEN IN EEN 3D SERIOUS GAME OP HET GEBIED VAN VAN VEILIGHEID.

DPDK MAAKT SOCIAAL, INNOVATIEF EN RELEVANT WERK VOOR KLEINE EN GROTE MERKEN.

DelftTech is al ruim 10 jaar gespecialiseerd in 3D engineering en interactieve systemen (simulatie & games) de Olie & Gas Industrie en Energie-, Infrastructuur-, Architectuur-, Scheepsbouw-, Erfgoed & Archeologie-, en Forensische toepassingen.

CONTACT ir. Willem van Spanje E-mail: wvspanje@ delfttech.com Telefoon: 06 547 66 926 Website: www.delfttech.com Adres: Motorenweg 12 2623 CR Delft

Ontwikkelt, biedt aan en verzorgt blended learning cursussen in heel Nederland. Door continue te streven naar operational excellence worden cursussen (EHBO, BHV en VCA) aangeboden tegen scherpe tarieven in combinatie met een hoge klanttevredenheid.

Jaarlijks meer dan 30.000 cursisten.

CONTACT Beppie van Vliet, directeur/eigenaar E-mail: b.vanvliet@ commonsimplicity consult.nl Telefoon: 06 423 712 33 Website: www.common simplicityconsult.nl Adres: Oude Kleiweg 65 3043 LE Rotterdam

CONTACT Pim van Helten, managing director E-mail: pim@dpdk.nl Telefoon: 010 440 09 60 Website: www.dpdk.nl Adres: Calandstraat 5a 3016 CA Rotterdam

easygenerator

Dutch Learning Company BLENDED LEARNING CURSUSSEN OP HET GEBIED VAN VEILIGHEID, GEZONDHEID EN ZORG IN HEEL NEDERLAND

Dpdk is een creatief digitaal bureau dat concepten bedenkt, creëert en ontwikkelt.

Wij stellen een goed concept en de juiste gebruikerservaring centraal in de relatie tussen onze klanten en hun consumenten.

Door te luisteren, doen waar we goed in zijn en te blijven innoveren, geven we onszelf richting.

Common Simplicity Consult

ELEARNING AUTHORING SOFTWARE. CONTACT CONTACT Eugène Kuipers E-mail: Eugene.kuipers@ dutchlearning.com Telefoon: 010 42 30 600 Website: dutchlearning.com Adres: Piekstraat 21 c 3071 EL Rotterdam

Easygenerator is een online eLearning auteursomgeving. Ons doel is om auteurs in staat te stellen betere elearning te maken gebaseerd op didactische principes, maar op zo’n manier dat dit erg eenvoudig wordt.

Kasper Spiro, CEO E-mail: K.Spiro@ easygenerator.com Telefoon: 010 243 60 71 Website: www. easygenerator.com Adres: Van Nelleweg 1 3044 BC Rotterdam

SERIOUS NEW LEARNING ROTTERDAM• 23

E-Semble

Fun 2Change

SIMULATIESOFTWARE VOOR OPLEIDING, TRAINING EN EXAMINERING VAN HULPVERLENERS.

WIJ BRENGEN ORGANISATIES IN BEWEGING DOOR BUSINESSGAMING OP DE WERKVLOER.

CONTACT

E-Semble ontwikkelt simulatiesoftware - Serious Gaming - voor opleiding, training en examinering van hulpverleners en incidentbestrijders van o.a. brandweer, politie en geneeskundige diensten. Drijvende kracht achter E-Semble is de wens om de kennis en vaardigheden van hulpverleners te verbeteren en daarmee het aantal slacht­ offers van incidenten en rampen te verlagen.

Martijn Boosman, Director of Sales & Business Strategy E-mail: info@e-semble.com Telefoon: 015 212 52 76 Website: www.e-semble.com Adres: Papsouwselaan 119-T 2624 AK Delft

Identity Games

De gamemasters van Fun2Change zijn ervaren professionals die bedrijven op een unieke manier duurzaam helpen op het gebied vananderingen. Wij doen dit niet door een dag in een zaaltje te zitten, maar door op de werkvloer een spel te organiseren. Een spel met opdrachten die zijn gekoppeld aan de volle werkpraktijk.

CONTACT Patricia van Bergeijk E-mail: info@fun2change.nl Telefoon: 06 49 251 661 Website: www.fun2change.nl Adres: Jan Willem Frisostraat 30b, 3051EL Rotterdam

InThere Studios

AL MEER DAN 20 JAAR GESPECIALI­ SEERD IN (BORD)SPELLEN.

CONTACT

Voor organisaties kunnen wij voor elk budget, elke boodschap en elke doelgroep een spel op maat ontwikkelen. Een eigen spel kan worden ingezet als eindejaarsgeschenk, kerstgeschenk, jubileumgeschenk, give away, incentive, spaaractie, loyaliteitsactie, trainingsinstrument, of als onderdeel van communicatieve campagnes.

Jan-Maurits Duparc, Sales en creatie E-mail: janmaurits@ identitygames.nl Telefoon: 010 201 45 55 Website: www. identitygames.nl Adres: Heemraadssingel 180 3021 DL Rotterdam

WIJ ONTWIKKELEN MICROGAMES: KORTE, KRACHTIGE SERIOUS GAMES INZETBAAR BINNEN VERANDER- EN LEERTRAJECTEN.

We starten met het doel, datgene wat we willen bereiken en we bepalen de meeste efficiënte methode om dit doel te bereiken. De route blijft puur en we waken ervoor dat er geen overbodige stappen genomen worden. We beperken ons tot de kern en datgene wat noodzakelijk is om het doel te bereiken.

CONTACT Daan Groen, Creatief Directeur E-mail: D.groen@inthere.nl Telefoon: 070 880 00 00 Website: www.Inthere.nl Adres: Saturnusstraat 60 2516 AH Den Haag

ITpreneurs

Ivory Lake

ITPRENEURS BEDENKT EN ONTWIKKELT DUURZAME MULTIMEDIALE LEEROPLOSSINGEN.

3D SIMULATOREN, TRAININGS­ APPLICATIES, MULTI-PROJECTIE OPLOSSINGEN.

ITpreneurs is een organisatie gespecialiseerd in het bedenken en ontwikkelen van leer­concepten. Wij zien en ervaren de snelle opkomst van multimedia, internet en mobiele apparaten als kans om de persoonlijke en maatschappelijke ontwikkeling van mensen te verbeteren. Wij zien mogelijkheden om mensen met technologie te inspireren en te ontwikkelen.

24 • SERIOUS NEW LEARNING ROTTERDAM

CONTACT Andrew Alihusain, Business Unit Manager E-mail: andrew@itpreneurs.nl Telefoon: 010 711 02 60 Website: www.itpreneurs.nl Adres: Weena 324-326, 3012 NJ Rotterdam

Ivory Lake ontwikkelt high-end 3Dsimulatoren en virtual reality trainings­ applicaties voor onder andere de maritieme sector. Hiermee kunnen specialisten na training veiliger en efficiënter hun taken uitvoeren. Oplossingen kunnen variëren van desktop applicaties tot 360 graden projectie systemen.

Voor­beeld­projecten zijn o.a. simulatoren voor hijskranen, anchor handling en baggeren.

CONTACT Jean-Paul Franssen, CEO E-mail: info@ivorylake.com Telefoon: 071 514 77 99 Website: www.ivorylake.com Adres: Schipholweg 11 F 2316XB Leiden

LeQuest

Lucidious

MEDISCHE APPARATUUR TRAINING VOOR ZORGPROFESSIONALS.

LUCIDIOUS MAAKT INTERACTIEVE LEERERVARINGEN VOOR OPLEIDING EN TRAINING. CONTACT

CONTACT

LeQuest ontwikkelt online trainingen om zorgprofessionals kennis en ervaring op te laten doen en te certificeren voor het gebruik van medische apparatuur. De cursist leert door virtuele instructies om te gaan met het desbetreffende apparaat. Door de adaptieve aanpak wordt de wens om “aantoonbaar bekwaam” te zijn op een efficiënte en motiverende wijze een realiteit.

Hicham Shatou, directeur E-mail: shatou@lequest.nl Telefoon: 070 319 35 12 Website: www.lequest.nl Adres: Delftweg 69a 2289 BA Rijswijk

Ingericht op behoeften en toegesneden op maat is Lucidious dé vertaler van complexe vraagstukken in leuke en leerzame games en simulaties. Met de inzet van slimme technologie maakt Lucidious krachtige en flexibele leerervaringen voor tijd- en plaatsonafhankelijk gebruik. Zo werk je aan de competenties die je wilt, op de manier die je wenst.

MCW Studio’s

New Learning Factory

DIGITAAL COMMUNICATIE-, MULTIMEDIA 3D EN AV PRODUCTIEBUREAU.

CONTACT

MCW Studio’s is het unieke multimediabureau met vijf samenwerkende studio’s: Internet, Multimedia, 3D visuals & Animaties, Film en Sound. Wij hebben de expertise in huis om verschillende media, zoals internet, social media, interactives, 3D en Video te bundelen tot een effectieve mix.

Martin van den Berg, Directeur E-mail: m.van.den. berg@mcw.nl Telefoon: 010 452 25 26 Website: www.mcw.nl Adres: Willebrordusstraat 126 3037 TX Rotterdam

NEW LEARNING FACTORY IS GESPECIALISEERD IN HET MAKEN VAN BETAALBARE VISUELE E-LEARNING CONTENT. Hoewel een jong bedrijf, is binnen NLF jaren ervaring met het (gebruik) maken van e-learning aanwezig. Specialisten op het gebied van interactive design en e-learning, e-didactiek, film en animatie, maar ook ervaring met klassikale trainingen zorgen samen voor praktische, effectieve cursussen.

We maken gebruik van ‘proven technologies’, zodat de ontwikkelkosten laag blijven.

ONWIJS

Organiq

ONWIJS IS MULTITOUCH SPECIALIST EN ONTWIKKELT SERIOUS GAMES VOOR OA MUSEA EN BIBLIOTHEKEN.

ORGANIQ IS EEN FULLSERVICE CREATIEF COMMUNICATIE- EN PRODUCTIEBUREAU.

ONWIJS is van oorsprong een Rotterdams bedrijf, maar werkt ook graag over de grens.

Als multitouch-specialist wordt Onwijs regelmatig gevraagd voor het ontwikkelen van serious games en leerconcepten voor multitouch, want multitouchtafels leveren een waardevolle bijdrage aan onderwijs en communicatie. Onwijs werkt oa voor musea, scholen, bibliotheken, overheid en zorginstellingen. Bij alle producties ligt de nadruk op gebruikersgemak, originaliteit, vormgeving en een doelgericht en inventief gebruik van verschillende media.

CONTACT Edith Zuiderent, General manager E-mail: edith@onwijs.com Telefoon: 0187 643 864 Website: www.onwijs.com Adres: Julianastraat 9, 3255 BG Oude-Tonge (ZH)

Wij zijn een dynamisch bedrijf met enthousiaste professionals in multidisciplinaire teams. Wij vinden het belangrijk om toegevoegde waarde te leveren. Het leuke van ons werk is dat wij mogen meedenken en samenwerken aan functionele prikkelende oplossingen en uitingen. Een duurzame samenwerkings­partner die naast u staat, meedenkt, realiseert en organisch samenwerkt.

Rob van Rijn, Managing Director E-mail: info@lucidious.nl Telefoon: 010 244 96 20 Website: www.lucidious.nl Adres: Mathenesserdijk 412-F 3026 GV Rotterdam

CONTACT Arnold Einhaus, projectmanager E-mail: arnold@new learningfactory.nl Telefoon: 010 842 13 40 06 203 620 71 Website: www.new learningfactory.nl Adres: Rembrandtweg 257 2981 CZ Ridderkerk

CONTACT Andries van Vugt, Directeur E-mail: andries@organiq.nl Telefoon: 010 891 72 90 Website: www.organiq.nl Adres: Oostplein 224 A-B 3063 CE Rotterdam

SERIOUS NEW LEARNING ROTTERDAM• 25

Paladin Studios PALADIN IS EEN GAME STUDIO GEVESTIGD IN DEN HAAG, MET EEN FOCUS OP UNITY GAMES VOOR MOBILE. Paladin is een game studio gevestigd in Den Haag. Het team ontwikkelt 3D games voor mobile, tablets, en desktop PC’s. Sinds de oprichting in 2005 houdt Paladin zich bezig met alle vormen van gaming: Serious games, brand games, en entertainment games.

POI Creatives

PRODUCTIE VAN INTERACTIEVE DIGITALE MEDIA. Ervaren tv-, film-, web- en app maker. Generalist met eigen faciliteiten op broadcast niveau.

Redmax

DE ZORG ONLINE BETER MAKEN DOOR CREATIE EN ADVIES OP GEBIED VAN E-HEALTH EN SOCIAL MEDIA.

Redmax

Redmax helpt gezondheidsinstellingen online beter te worden. Aan de hand van de pijlers ‘Creatie’ en ‘Advies’ bedenken we passende, creatieve oplossing­en voor de zorg.

Dit doen we op het gebied van concepting, creatie, e-Health, social media en strategisch advies altijd met passie voor de patiënt.

CONTACT Derk de Geus, Directeur E-mail: derk@ paladinstudios.com Telefoon: 071 513 22 22 Website: www. paladinstudios.com Adres: Saturnusstraat 60 unit 77 2516 AH Den Haag

CONTACT Eelco Romeijn, digital media producer E-mail: eelco@poicreatives.nl Telefoon: 010 212 10 68 Website: http://storyboard. me/eelcoromeijn Adres: Taxusstraat 20 3061 HT Rotterdam

CONTACT Jan Willem Faessen, Managing partner E-mail: janwillem.faessen@ redmax.nl Telefoon: 06 557 556 66 Website: www.redmax.nl Adres: Westersingel 93 3015 LC Rotterdam

Pixelfarm PIXELFARM BEDENKT EN MAAKT DIGITALE OPLOSSINGEN DIE ERTOE DOEN.

Pixelfarm bedenkt en maakt verrassende digitale oplossingen voor web, mobiel en social media. Denk hierbij aan websites, apps en games. Dit doen wij voor onder andere de Erasmus Universiteit, Sunweb en Houthoff Buruma. Wij geloven in digitale creativiteit die relevant is voor zowel het merk als de doelgroep.

Ranj Serious Games DEVELOPER VAN SERIOUS GAMES OP HET GEBIED VAN GEZONDHEIDS­ ZORG, EDUCATIE EN TRAINING.

Ranj wil mensen en organisaties helpen zichzelf te ontwikkelen op een effectievere, efficiëntere en leukere manier, met serious games. We creëren ervaringen waarin spelers worden uitgedaagd om problemen op te lossen. In het spel kunnen ze experimen­ teren, waardoor ze kennis en vaardigheden opbouwen waarmee ze uitdagingen in de werkelijkheid aan kunnen gaan.

CONTACT Albert-Jan Pomper, COO E-mail: sales@ranj.nl Telefoon: 010 212 31 01 Website: www.ranj.nl Adres: Lloydstraat 21m 3024 EA Rotterdam

RNW Conceptdesign

[conceptdesign]

INTERACTIEF, GRAFISCH, RUIMTELIJK, IMAGOVERSTERKING EN PUBLIEKSCOMMUNICATIE. Betrokken fascinatie voor inhoud en beleving.

Shareworks

Studio Kromhout

ONTWIKKELING VAN EEN UNIEK WEB CONTACT PLATFORM VOOR PROJECTGERICHT Flip van Haaren, HOGER ONDERWIJS. Oprichter

STUDIO KROMHOUT IS EEN ONTWERP­ BUREAU DAT EDUCATIEVE EN SPEL­ MATIGE COMPUTERTOEPASSINGEN ONTWERPT EN REALISEERT.

Bestaande leeromgevingen bieden geen goede oplossingen voor projectgericht onderwijs en privacyvriendelijke kennis­ uitwisseling binnen en buiten de campus.

Shareworks wilt dit oplossen met een innovatief Software-as-a-Service web platform. Shareworks is een jonge TU Delft spin-off, recent toegelaten tot Yes!Delft en de Rotterdam Internet Valley.

26 • SERIOUS NEW LEARNING ROTTERDAM

E-mail: flip@shareworks.nl Telefoon: 06 421 472 07 Website: www.shareworks.nl Adres: Schiekade 105 3033BH Rotterdam

CONTACT Stephan de Graaf, Creative Director E-mail: stephan@ pixelfarm.nl Telefoon: 0180 64 20 60 Website: pixelfarm.nl Adres: Bijdorp-Oost 42 2992 LA Barendrecht

Studio Kromhout is een ontwerpbureau dat educatieve en spelmatige computer­toepassingen ontwerpt en realiseert. Dit gebeurt zowel in opdracht, in samenwerking met derden, alswel in eigen beheer.

CONTACT Wouter Storm, partner E-mail: Wouter@RNW conceptdesign.nl Telefoon: 06 430 449 06 Website: RNWconceptdesign.nl Adres: Schiedamsesingel 217 3012 BC Rotterdam CONTACT Gerard Kromhout, oprichter E-mail: gerard@ studiokromhout.nl Telefoon: 06 194 081 75 Website: studiokromhout.nl Adres: Vijverhofstraat 47, unit 413 3023 SB Rotterdam

thingks

CREATIEF CROSSMEDIA BUREAU. THINGKS INSPIREERT, PRIKKELT EN ZET AAN.

thingks is een creatief crossmedia bureau. Expert in het ontwikkelen van memorabele concepten en oplossingen.

Wij versmelten verschillende media vormen om te komen tot de krachtigste oplossing. thingks inspireert, prikkelt en zet aan.

Tygron TYGRON ONTWIKKELT SERIOUS GAMES VOOR GEBIEDSGERICHTE UITDAGINGEN.

Tygron brengt gebiedsontwikkeling realistisch in beeld door moderne game en visualisatie technieken. Maakt niet alleen het hier en nu inzichtelijk, maar ook oorzaak en gevolg worden real time doorgerekend. Het resultaat is een virtuele, maar realistische 3D wereld waarin stakeholders realtime scenario’s kunnen spelen en plannen, ieder vanuit zijn eigen perspectief en belang.

CONTACT Maarten van den Heuvel, projectmanager E-mail: mail@thingks.nl Telefoon: 06 418 404 70 Website: www.thingks.nl Adres: Innovatiefabriek, Bleiswijkseweg 37 2712 PB Zoetermeer CONTACT Annebeth Loois, Project manager en trainer E-mail: annebeth@ tygron.com Telefoon: 06 390 175 41 Website: www.tygron.com Adres: Saturnusstraat 60/ U63 2516 AH Den Haag

VSTEP

CONTACT VSTEP IS EEN INTERNATIONAAL Frank Dolmans OPERERENDE ONTWIKKELAAR E-mail: VAN SIMULATOREN EN VIRTUELE info@vstep SOFTWARE VOOR PROFESSIONALS. simulation.com VSTEP maakt virtuele 3D training­applicaties en Telefoon: simulatoren om personeel op een praktische en 010 201 45 20 kostenefficiënte manier te trainen. VSTEP heeft Website: verschillende core producten, zoals virtuele incident www.vstep training (RescueSim), maritieme training voor simulation.com burger- en militaire zeevaart (NAUTIS), en training Adres: simulatoren voor beveiligers die op camera verdacht Weena 598 gedrag van mensen leren herkennen om een 3012 CN Rotterdam terroristische aanslag te voorkomen (EyeObserve).

Yes2web

YES2WEB, EEN FULL SERVICE INTERNETBUREAU.

Als full service internetbureau zijn wij gespecialiseerd in websites, e-commerce, socialmedia- en onlinemarketingcampagnes.

Yes2web is aangesloten bij het Platform Internet Bureaus Nederland, Interactive Advertising Bureau Nederland en één van de weinige partijen in Nederland die zich Facebook Preferred Marketing Developer mag noemen.

CONTACT Hans Maltha Managing partner E-mail: hans@yes2web.nl Telefoon: 010 820 01 40 Website: www.yes2web.nl Adres: Kratonkade 9a 3024 ES Rotterdam

twnkls | augmented reality TWNKLS | AUGMENTED REALITY IS EEN FULL-SERVICE AR BUREAU.

twnkls | augmented reality is een full-service AR bureau met een focus op creatie, ontwikkeling, productie en implementatie van al dan niet mobiele, AR applicaties. Edutainment, retail, marketing, constructieve en industriele bedrijven vormen onze clientenkring. twnkls is creatief en innovatief en beschikt over een flinke dosis ervaring en technische kennis op het gebied van Augmented Reality.

Vertigo Games

SERIOUS 3D GAME DEVELOPER.

VERTIGOGAMES

Vertigo Games is een Rotterdamse serious games developer die simulaties, interactieve visualisaties en virtuele trainingsoftware maakt voor een grote verscheidenheid aan klanten. Door het gebruik van de laatste technologie uit de entertainment games­industrie, kunnen onze klanten de hoogste audio­visuele kwaliteit in hun producten verwachten.

CONTACT Gerben Harmsen, CEO E-mail: gerben@twnkls.com info@twnkls.com Telefoon: 010 260 02 00 Website: www.twnkls.com Adres: Delftsestraat 33 3013 AE Rotterdam CONTACT Tristan Lambert, directeur E-mail: tristan@vertigogames.com Telefoon: 010 841 46 23 Website: www.vertigogames.com Adres: Mathenesserdijk 412 H 3026 GV Rotterdam

Vuurrood – Communicatie Ontwerp

CONTACT Hans Foks, Directeur E-mail: hans@vuurrood.nl Telefoon: VUURROOD BEREIKT VOOR HAAR 010 476 35 56 OPDRACHT­GEVERS EEN DOELGROEP Website: MET BIJZONDERE MIDDELEN. www.vuurrood.nl Onze denkkracht zetten we in om vragen van Adres: opdrachtgevers te vertalen naar bijzondere Korte Hoogstraat middelen of ervaringen, die de doelgroep van 15e onze opdrachtgever raakt.

3011 GJ Rotterdam

Zicht online

ZICHT IS EEN FULL SERVICE BUREAU VOOR ONLINE COMMUNICATIE.

Hoe online kun je zijn? Dat weten we bij Zicht als geen ander. We zijn een full service bureau voor online communicatie en creëren platforms, campagnes en apps. Zicht bedenkt, ontwerpt en bouwt met een nuchtere kijk en creatieve geest.

CONTACT Seb van Deursen E-mail: seb@zicht.nl Telefoon: 010 221 02 00 Website: www.zicht.nl Adres: Coolsingel 65 3012 AC Rotterdam

SERIOUS NEW LEARNING ROTTERDAM• 27

FEATURE

INTRODUCTIE

Hoe wordt een game gemaakt?

Game & App Development in 4 fasen

Er is niet één vaste methode om van concept naar game te komen. Toch doorlopen de meeste ontwikkeltrajecten grofweg dezelfde vier fasen. >>

Voor wie het proces niet kent, klinkt het ontwikkelen van een game of app wellicht uitdagend. In dit artikel leggen we potentiële opdrachtgevers de basisprincipes uit van een doorsnee ontwikkeltraject.

vooral betekent: het bij elkaar zoeken van de juiste mensen en de financiering.

Het daadwerkelijke maken van de film, volgt ná het development. Bij game- en appdevelopment is het maken van de game integraal onderdeel van ‘development’.

Elk traject is uniek, dus in de praktijk komt u tal van variaties op dit schema tegen. Gebruikt de studio software die ze eerder heeft ontwikkeld, dan is het proces eenvoudiger. De in dit artikel beschreven fasen geven echter een aardig overzicht van wat u kunt verwachten.

Nog zo’n begrip dat gewoon vráágt om problemen: de gamedesigner. Dat is namelijk níet degene die verantwoordelijk is voor het uiterlijk van de game – dat is de game artist of de art director.

Een gamedesigner ontwikkelt het spel zèlf, de gameplay, de set regels die een spel maken tot een spel.

Een gamedesigner is in de meeste gevallen dan ook uw belangrijkste aanspreekpunt bij een gamesstudio. En daarmee komen we bij onze vier fases.

Begrip van begrippen

We beginnen even met een paar begrippen die vaak leiden tot spraakverwarring. Zo is daar development (of ontwikkeling).

Wat betekent dat in de gamesindustrie?

Simpel gezegd: het complete proces, van idee tot en met implementatie.

Dat is dus iets anders dan bijvoorbeeld in de filmindustrie, waar development

28 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

Fase 1: Pre-productie: kennisdelen U weet alles van uw vakgebied, de game- of e-learningstudio weet alles van het maken van spellen.

Maar een serious game of applicatie ontwikkelen doet u samen.

Daarvoor is het van belang dat de studio zoveel mogelijk kennis opdoet van uw vakgebied en u zoveel mogelijk leert op de mogelijkheden van games en applicaties. Hierdoor kunt u gezamenlijk de juiste beslissingen nemen in de volgende fasen.

We gaan er in deze omschrijving even van uit dat u er zakelijk gezien al uit bent (lees voor dat traject het artikel op de volgende pagina's).

De afbeelding boven is afkomstig uit een serious game voor kinderen.,

Fase 2: Op basis van het concept maken artists een eerste opzet van het uiterlijk van de game of e-learning applicatie. Dit is overigens zelden de definitieve look, maar is een belangrijke graadmeter om te zien of opdrachtgever en studio op één lijn zitten.

Fase 2: Pre-productie: Concept, prototype, look & feel Op basis van uw wensenpakket en de kennis en ervaring van een studio, ontstaat het concept. Hierin staat omschreven hoe de game speelt en op welke wijze de doelstellingen van de opdrachtgever gehaald worden.

Op basis van het concept maakt de studio vaak in zeer korte tijd een zeer simpele versie van het spel: het prototype. Deze bevat nog geen visuele aankleding (en ziet er dus meestal ook niet uit), maar bevat wel al de belangrijkste spelregels, de belangrijkste gameplay-elementen. Hiermee kunt u in een zeer vroeg stadium al uitproberen of het concept werkt.

Een prototype voorkomt dat u in een veel later stadium – als het spel al bijna af is – er achter komt dat het wellicht geniale concept helemaal geen goede game oplevert. Alles dan nog de goede kant op krijgen is vaak een dure zaak. Heel belangrijk: laat u dus niet afschrikken door het vaak simpele of zelfs lelijke uiterlijk van een prototype: het belangrijkste is het antwoord op de vraag of de game speelt zoals u wilt.

Vaak wordt parallel aan het prototype een eerste slag gemaakt door de artists. Zij proberen het concept niet te vertalen naar gameplay, maar juist naar visuals: hoe komt de game eruit te zien? Het ontwikkelen van gameplay en uiterlijk gaan hand in hand – een simulatie kan er niet als een cartoon uitzien, een e-learning applicatie voor kinderen mag er niet te saai uitzien.

TIP: Hoe meer u de studio leert over uw vakgebied, hoe beter de app of de game.

Fase 3: Gamedevelopment is deels 'trial and error', dus tijdens de derde fase krijgt u geregeld een nieuwe versie, bedoelt om te testen en om feedback op te geven.Deze verschillende versies worden iteraties genoemd.

Fase 4: In principe is de game of e-learning app nu klaar, maar daar eindigt het proces niet mee. Ook na de lancering zijn aanpassingen nog mogelijk - en in sommige gevallen zelfs noodzakelijk. De game moet natuurlijk wel resultaten opleveren.

"OP BASIS VAN HET CONCEPT MAAKT DE STUDIO EEN SIMPELE VERSIE VAN HET SPEL: HET PROTOTYPE" Fase 3: Productie: Milestones & testversies

Fase 4: Implementatie, training & fine tuning

De gebruikelijk gang van zaken is dat u een aantal zogenaamde milestones overeenkomt. Een milestone is het moment waarop een belangrijk deel van de ontwikkeling klaar is. Dat is bijvoorbeeld de eerste testversie, ontwikkelaars noemen dat de bètaversie, meestal kortweg bèta genoemd.

De laatste fase bestaat uit het implementeren van het spel of de applicatie. Soms betekent dat weinig meer dan de game ‘live zetten’ op een server, in andere gevallen bouwt de studio een complete installatie op locatie.

Zo’n bèta bestaat bijvoorbeeld uit een speelbare versie waarin een groot deel van de visuals en de gameplay elementen aanwezig zijn. Een kleine groep van de uiteindelijke gebruikers, bijvoorbeeld uw medewerkers, test deze versie. Begrijpen ze het spel of de applicatie? Leren ze wat ze moeten leren (validatie)?

Ook technische aspecten vormen een belangrijk deel van de test. Zitten er fouten in de programmatuur?

Werkt het programma zoals de makers het bedoelen?

De studio gebruikt de testresultaten om de applicatie te verbeteren. Uiteindelijk moet dit een versie opleveren die technisch en visueel sterk is én de oorspronkelijke doelen naleeft.

Is het software waar veel medewerkers mee aan de slag gaan, dan traint de studio vaak enkele ‘docenten’, die aan de rest van het personeel de applicatie kunnen uitleggen.

Wanneer een game voor het eerst te maken krijgt met een grote groep gebruikers, dan is de kans groot foutjes of onduidelijkheden boven komen drijven. Dat is een logisch gevolg van het feit dat het met een kleine groep testers nu eenmaal onmogelijk is alle denkbare situaties van een applicatie uit te proberen.

Met een laatste ronde aanpassingen, het fine tunen, lost de studio deze problemen op. Tenzij de game een onderdeel is van een langlopend groot traject is hiermee in feite het ontwikkelingsproces afgesloten.

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 29

FEATURE

INTRODUCTIE

Ik wil een game, en nu?

Het offertetraject: Waar let u op?

Wat zijn de belangrijkste punten waar u op moet letten tijdens het offertetraject voor uw serious game of e-learning oplossing? >> Het offertetraject voor een game of app zal in veel gevallen niet heel anders verlopen dan bij andere trajecten. Zoals gebruikelijk kijkt u naar de ervaring van een bedrijf, de referenties, uiteraard het voorstel zelf en wellicht ‘de klik’. Er zijn echter drie factoren die in de offertedans voor serious games en e-learning oplossingen meer van belang zijn dan gebruikelijk.

Rechts: Voor wie meer wil weten over de juridische aspecten is het boekje Games: recht en business van Mr. Olivier Oosterbaan een goede start.

1. Het voorgestelde ontwikkeltraject

Een studio kan een game of app op grofweg drie verschillende wijzen aanpakken. Aan alle varianten zitten nadelen en voordelen: 1. Volledig custom made De studio ontwikkelt in samenwerking met u een concept dat nog niet eerder is uitgevoerd en ontwikkelt dat.

Voordelen: Innovatie. U kunt met een compleet nieuwe oplossing voor een typisch brancheprobleem ineens uw concurrentiepositie verbeteren. Het eindresultaat is ook volledig afgestemd op uw bedrijf. U heeft ongekende invloed op het ontwikkeltraject, met name in de beginfase. Alles is dan nog mogelijk – voor zover uw budget het toelaat.

Nadelen: Risico. Als iets op papier werkt, is dat geen garantie voor de praktijk. Tijdsoverschrijdingen zijn geen zeldzaamheid bij dit soort projecten en een dergelijk project met een onervaren studio brengt uiteraard extra risico mee.

Als laatste: de software is alleen aan te passen door de studio die het heeft ontwikkeld, dat kan een nadeel zijn.

30 • SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM

2. De studio gebruikt een eigen platform als basis Dit is de meest voorkomende situatie.

De studio heeft al diverse opdrachten met succes afgerond en gebruikt de kennis én software daaruit nu voor uw project. Voorwaarde is dat het doel dat u voor ogen heeft haalbaar is met het platform van de studio.

Voordelen: Weinig risico, methode en software zijn immers al getest.

Snellere doorlooptijd, lagere kosten.

Andere bedrijven hebben het risico gelopen, u profiteert hiervan zonder daar voor te betalen.

Nadelen: Minder innovatief, minder flexibiliteit. Een studio zal niet altijd openstaan voor oplossingen die niet mogelijk zijn met haar huidige systeem en u dus niet per definitie van het beste advies voorzien. Ook hier geldt: u zit ‘vast’ aan de studio.

3. De studio ontwikkelt op basis van een bestaand platform van een derde partij Hiermee bedoelen we niet de ontwikkeltools – praktisch elke game of app maakt immers gebruik van bestaande software van derden (denk aan Flash). We bedoelen met deze optie bijvoorbeeld een bestaand online toets-systeem dat de studio niet zelf ontwikkelt maar als het ware voor u inricht.

Voordelen: Afhankelijk van de licentiekosten van de oorspronkelijke software vaak een relatief goedkope optie. U kunt makkelijk wisselen van opdrachtnemer, kennis van de software is immers niet-exclusief.

Nadelen: Nauwelijks flexibiliteit.

Het bestaande systeem moet eigenlijk al helemaal aan uw wensen voldoen. U kunt zich ook afvragen of u voor het gebruik van bestaande systemen niet beter iemand in huis kunt halen en zo helemaal niet meer afhankelijk bent van derden.

"WAT VOOR UW BEDRIJF WERKT, KAN OOK INTERESSANT ZIJN VOOR BRANCHEGENOTEN"

2. Wie loopt het risico?

3. I.P. – Intellectueel Eigendom

Zekerheid dat een nieuw concept ook in de praktijk werkt, krijgen zowel opdrachtgever als studio nu eenmaal pas bij de eerste testen. En dan kan er al een tijd zijn verstreken en dus kosten zijn gemaakt. Het is van belang hierover op voorhand goede afspraken te maken.

Stel: uw bedrijf bedenkt zelf een slim concept voor een serious game. U schakelt een studio om het uit te voeren en het blijkt te werken. Mag de studio dan een game op basis van hetzelfde concept voor een ander bedrijf bouwen? Nee! – roept u wellicht meteen. Maar was uw concept wel zo uniek? En heeft de gamestudio niet flink gesleuteld aan het idee voordat het werkte?

Van wie is het uitgewerkte concept eigenlijk?

Net als bij andere opdrachtgever/opdrachtnemerrelaties kan het tijdens de ontwikkeling van een game of app misgaan. En daarmee bedoelen we niet per se slaande deuren en overslaande stemmen. Het komt voor – gelukkig niet vaak, maar toch – dat halverwege een ontwikkeltraject de gekozen oplossing toch niet de beste blijkt.

Legt een opdrachtgever het risico volledig bij de studio, dan zal deze minder snel geneigd zijn kritisch te kijken naar de testresultaten van het project. De studio heeft er immers (groot) financieel belang bij het traject niet deels opnieuw te hoeven doen. Met name wanneer opdrachtgever en studio gezamenlijk besluiten een compleet nieuwe oplossing te ontwikkelen, is het verstandig ook gezamenlijk het risico te dragen.

Sommige studio’s gaan ermee akkoord een geslaagd nieuw concept gezamenlijk uit te baten. Want wat voor uw bedrijf werkt, kan ook interessant zijn voor branchegenoten. Op deze manier deelt u niet alleen in het risico maar ook in de mogelijke winst. De constructie komt voor, maar is vooralsnog eerder uitzondering dan regel.

IP staat voor Intellectual Property, of in goed Nederlands: Intellectueel Eigendom. Het behelst de vraag wie de eigenaar is van alles dat iemand kan verzinnen en in hoeverre dat is beschermd. Dat kan van belang zijn in uw relatie met een studio.

Boven: Het sluiten van de overeenkomst is een eerste stap in een ontwikkeltraject dat u deels samen met de gekozen studio aflegt. Meer informatie daarover leest in het artikel vanaf pagina 28 van dit magazine.

Andere kwestie: u wilt de game na twee jaar laten aanpassen, nieuwe omstandigheden, nieuwe data.

De ontwikkelaar van de game of app heeft het te druk en zegt niets voor u te kunnen doen. Maar ze willen ook niet de broncode vrijgeven – de bestanden die nodig zijn zodat anderen het programma kunnen aanpassen. Als er niet op voorhand iets is geregeld, kan de studio in haar recht staan en moet u hoe dan ook op zoek naar een duurdere oplossing.

Ga al in het offerte stadium het gesprek aan over het IP, dat kan immers van invloed zijn op de prijs.

SERIOUS NEW LEARNING: ROTTERDAM • 31

Serious New Learning Rotterdam Meer weten? Neem contact op met de Rotterdam Media Commission. Telefoon: 010 221 4080 E-mail: info@rmc.rotterdam.nl Of kijk op: www.rmc.rotterdam.nl