Cooltura Issuu 702 by Cooltura

cooltura.co.uk

Brytyjski urząd statystyczny (Office for National Statistics) poinformował, że według szacunków za 2016 rok w Wielkiej Brytanii mieszkało wówczas ponad milion obywateli Polski

702-COVER.indd 1

01 września 2017

Cz yt aj na st ro nie

35 (702)

25/08/2017 18:41:54

702-MAKIETA 1 01-15.indd 2

25/08/2017 18:35:14

702-MAKIETA 1 01-15.indd 3

25/08/2017 18:46:23

W NUMERZE 702.

POLISH WEEKLY

MAGAZINE

Unit 8, Odeon Parade 480 London Road, Isleworth, TW7 4RL GODZINY OTWARCIA: 9.00 – 17.00 TEL: 020 8846 3615 FAX: 020 8741 9490 www.cooltura.co.uk, info@cooltura.co.uk P.O. REDAKTORA NACZELNEGO

KORDIAN KLACZYŃSKI kordian@cooltura.co.uk, wew. 256 Z-CA REDAKTORA NACZELNEGO

PIOTR DOBRONIAK dobroniak@cooltura.co.uk, wew. 261 DZIENNIKARZE

006

SYLWIA MILAN sylwia@cooltura.co.uk MARCIN URBAN, wew. 248 m.urban@cooltura.co.uk DARIUSZ A. ZELLER darek@cooltura.co.uk, wew. 255 DZIAŁ GRAFICZNY wew. 260 AGATA OLEWIŃSKA agata@cooltura.co.uk TOMEK WOŹNICZKA sergei@cooltura.co.uk TOMEK WALĘCIUK tomasz.waleciuk@cooltura.co.uk WSPÓŁPRACOWNICY

TOMASZ BOREJZA / MAŁGORZATA DEMETRIOU MAGDALENA GIGNAL / PIOTR GULBICKI / SERGIUSZ HIERONIMCZAK / DR JACEK KORNAK / JAREK SĘPEK MARCIN SZCZEPAŃSKI / TOMASZ WILCZKIEWICZ KAROLINA ZAGRODNA / RADOSŁAW ZAPAŁOWSKI KOREKTA I REDAKCJA TEKSTÓW

BEATA TOMCZYK beata@cooltura.co.uk MARKETING I REKLAMA

marketing@cooltura.co.uk DYREKTOR MARKETINGU I REKLAMY

KRZYSZTOF CHOWANIEC kc@cooltura.co.uk, wew. 244 WICEDYREKTOR MARKETINGU I REKLAMY

JOANNA ROŻEK joanna@cooltura.co.uk, wew. 246 SPECJALIŚCI ds. MARKETINGU I REKLAMY

EWA SUŁKOWSKA-LEŚNIARA ewa@cooltura.co.uk wew. 245 EWA MROCZEK e.mroczek@cooltura.co.uk, wew. 250 MAŁGORZATA SAS m.sas@cooltura.co.uk, wew. 263 AGNIESZKA GĄSIEWSKA a.gasiewska@cooltura.co.uk , wew. 229 DZIAŁ OGŁOSZEŃ I PRENUMERATA

EWA SUŁKOWSKA-LEŚNIARA ewa@cooltura.co.uk 0208 846 3614

010 006 WIADOMOŚCI

040 040 MOTORYZACJA

Na Wyspach

016 TEMAT NUMERU

Mercedes X-Class. Lepszy pick-up

042 TECHNOLOGIE

Krwawe narodziny Indii i Pakistanu

024 HISTORIA Szlaki nadziei generała Andersa

Nowa kamera Logitech

Piotr Wylężoł Trio

036 FILM The saint 2017

038 OPERA Viva Rossini!

702-MAKIETA 1 01-15.indd 4

Cooltura is regulated by IMPRESS: The Independent Monitor for the press CIC For complaints scheme see:

Lasagne, czyli jedno danie, tysiąc

IMPRESS, 16-18 New Bridge Street, London, EC4V 6AG

inspiracji

T 020 3325 4288 E complaints@cooltura.co.uk W cooltura.co.uk

Uważaj na diety

047

Okładka: TOMEK WOŹNICZKA

Witamina C chroni przed promieniowaniem

Nadchodzące wydarzenia

034 MUZYKA

Poglądy zawarte w felietonach i listach do redakcji są osobistymi przekonaniami ich autorów i nie zawsze pokrywają się z przekonaniami redakcji Cooltury. Redakcja nie odpowiada za treść reklam i ogłoszeń. Redakcja nie zwraca materiałów niezamówionych i zastrzega sobie prawo do skracania i przeredagowania tekstów. Publikowanie zamieszczonych tekstów i zdjęć bez zgody redakcji jest niezgodne z prawem. Strony depeszowe redagowane są w oparciu o materiały Polskiej Agencji Prasowej.

046 ZDROWIE

028 TRANSPORT 030 CAFÉ COOLTURA

DYSTRYBUCJA distribution@cooltura.co.uk WYDAWCA Sara-Int Ltd. ISSN 1743-8489

044 KUCHNIA

026 FELIETON Piechurzy i cykliści

KSIĘGOWOŚĆ

RADOSŁAW STASZEWSKI radek@cooltura.co.uk KLAUDIA SENYK k.senyk@saraint.co.uk

048

Coraz więcej młodych Polaków cierpi na anoreksję

050 SPORT 048 KRZYŻÓWKA 049 HOROSKOP

coolturamagazine

#coolturaUK

issuu.com/cooltura

tablet / smartfon

25/08/2017 18:46:46

money

NOWOSC

Wyślij pieniądze do Polski z Asda

0 % PQàBUZ* przy pierwszej transakcji. Uzyj kodu promocyjnego

UKASDAPOL17

Wejdź na stronę

ASDA.com/moneytransfer ASDA is an agent of Euronet Payment Services Limited (“EPS”), trading as Ria. EPS is registered in England (6975932) with its registered office at 6th Floor Watson House, 54 Baker Street, London W1U 7BU. EPS is authorised by the Financial Conduct Authority under the Payment Services Regulations 2009 (FRN: 504630). See ASDA.com/moneytransfer for further details. *This promotion is redeemable by UK residents against one online transaction sent through riamoneytransfer.asda.com. Valid until 31 1#1/0 2017. See ASDA.com/moneytransfer for further details.

702-MAKIETA 1 01-15.indd 5

25/08/2017 18:47:03

Fot. PAP/EPA/Andy Rain

006

WIADOMOŚCI NA wyspach

Mniej pieniędzy przypłynie na Wyspy

Te łaciate i kudłate Goryl Kumbuka przystawia się do miary podczas corocznego liczenia i mierzenia mieszkańców londyńskiego ogrodu zoologicznego. A zmierzone zostaną wszystkie zwierzęta – od wielkich kotów, aż po małe żabki. W sumie pod lupę pracowników pójdzie aż 17 tys. zwierzaków. Takie pomiary przyczyniają się między innymi do informacji o ich stanie zdrowia.

702-MAKIETA 1 01-15.indd 6

Mniej pieniędzy przypłynie na Wyspy Jakub Krupa, PAP

Europejski Bank Inwestycyjny wstrzymał decyzje dotyczące przyznawania długoterminowych pożyczek dla Wielkiej Brytanii do czasu wyjaśnienia warunków wyjścia kraju z Unii Europejskiej. Sprawę opisał dziennik „The Times”. Gazeta zwróciła uwagę, że w ubiegłym roku EBI udzielił na inwestycje w Wielkiej Brytanii pożyczek o łącznej wartości 6,9 mld funtów, a w tym roku zaledwie 1,4 mld funtów. Według informacji gazety niemal wszystkie tegoroczne umowy podpisano w pierwszych trzech miesiącach roku, przed formalnym rozpoczęciem procedury wyjścia Wielkiej Brytanii z UE. Zbliżone do EBI źródło gazety powiedziało, że decyzje w sprawie pożyczek dla Wielkiej Brytanii pozostaną

wstrzymane do czasu porozumienia o opuszczeniu Wspólnoty. W przesłanym dziennikowi oświadczeniu EBI podkreślił, że „w ciągu dwóch lat Wielka Brytania przestanie być stroną traktatów, co oznacza, że nie będzie członkiem EBI”. Zaznaczono, że w związku z tym konieczne jest „dołożenie szczególnej staranności, jeśli chodzi o operacje finansowe kończące się po 2019 roku”. Zdaniem „Timesa” zwłoka związana z rozpatrywaniem wniosków do EBI o pożyczki może opóźnić nowe projekty i zwiększyć koszty związane z finansowaniem inwestycji, między innymi farm wiatrowych, szkół, budynków uniwersyteckich i nowych szpitali. Rzecznik organizacji Universities UK, która zrzesza czołowe brytyjskie uczelnie, przyznał, że brak decyzji EBI w sprawie finansowania stanowiłby 25/08/2017 18:47:18

problem. Dodał, że w ubiegłych latach korzystając z tego źródła finansowania możliwe było budowanie nowych ośrodków badawczych i nauczania. Brytyjskie ministerstwo finansów podkreśliło w oświadczeniu, że „dopóki Wielka Brytania pozostanie w Unii Europejskiej, brytyjskie firmy powinny mieć dostęp do finansowania z EBI na takich samych zasadach jak inne państwa członkowskie”. Wielka Brytania ma obecnie 16 proc. udziałów w EBI. «

Przez pomyłkę kazano im opuścić kraj

Brytyjskie ministerstwo spraw wewnętrznych wysłało przez pomyłkę około stu listów do obywateli państw Unii Europejskiej mieszkających w Wielkiej Brytanii, informując ich o tym, że powinni opuścić kraj lub liczyć się z deportacją. Sprawa została nagłośniona, gdy doktor Eva Johanna Holmberg, wykładająca na jednym z londyńskich uniwersytetów obywatelka Finlandii, napisała w mediach społecznościowych, że dostała taki list. Według fragmentów zamieszczonych w Internecie, Holmberg – która mieszka na południu Anglii wraz z mężem Brytyjczykiem – została błędnie uznana za osobę, która „nie korzysta z praw traktatowych” i na mocy ustawy imigracyjnej z 1999 roku powinna w ciągu miesiąca opuścić kraj lub liczyć się z zatrzymaniem przez brytyjskie służby graniczne. Holmberg powiedziała, że od otrzymania przez nią listu do wycofania tej decyzji minęło sześć dni, w trakcie których musiała wydać blisko cztery tysiące funtów na konsultacje z występującymi w jej imieniu prawnikami. Brytyjskie Home Office przyznało w oświadczeniu, że doszło do błędu, i zapewniło, że „pilnie próbuje ustalić, jak do tego doszło”. Dodano, że Home Office „kontaktuje się ze wszystkimi, którzy otrzymali taki list, żeby wyjaśnić, że mogą go zignorować”, a „prawa obywateli Unii Europejskiej mieszkających w Wielkiej Brytanii pozostają niezmienione”. Liderzy opozycyjnej Partii Pracy i posłanka z Partii Zielonych reprezentująca okręg, gdzie mieszka Holmberg, skrytykowali pomyłkę rządu, podkreślając, że jedynie wzmocni ona poczucie niepewności i niestabilności wśród 3,2 miliona obywateli Unii Europejskiej mieszkających w Wielkiej Brytanii. Obawiają się oni o swój status prawny w obliczu planowanego wyjścia kraju ze Wspólnoty. W Wielkiej Brytanii mieszka blisko milion Polaków, którzy stanowią największą mniejszość narodową w kraju. « 702-MAKIETA 1 01-15.indd 7

25/08/2017 18:47:26

008

WIADOMOŚCI NA WYSPACH

Fot. Stuart C. Wilson/Getty Images

„Logan Lucky” na czerwonym dywanie Channing Tatum przybywa na brytyjską premierę filmu „Logan Lucky”, która odbyła się 21 sierpnia w kinie Vue na londyńskim West Endzie. Film opowiada historię dwóch braci, którzy organizują skok podczas wyścigów samochodowych NASCAR w Karolinie Północnej.

„Zapłacimy Unii tyle, ile zechcemy”

Rząd Wielkiej Brytanii nie zapłaci „ani pensa mniej i ani pensa więcej” ponad to, co sam uważa za swoje prawne zobowiązania wobec Unii Europejskiej w związku z Brexitem – oświadczył szef brytyjskiej dyplomacji Boris Johnson. W rozmowie z BBC Radio Four Johnson powiedział, że jego wcześniejsza uwaga o tym, iż UE „może sobie prosić” o pieniądze, była odpowiedzią udzieloną na pytanie, czy Wielka Brytania zapłaci „100 miliardów euro lub funtów”, i nie oznacza, że strona brytyjska

702-MAKIETA 1 01-15.indd 8

nie wywiąże się ze swoich zobowiązań wobec Unii. – Niektóre sumy (jakie padają w kontekście brytyjskich należności z powodu Brexitu) wydają się bardzo duże. Oczywiście, że wywiążemy się ze swoich zobowiązań – powiedział szef MSZ i dodał: – Nie powinniśmy zapłacić ani pensa mniej i ani pensa więcej ponad to, ile naszym zdaniem wynoszą nasze prawne zobowiązania. Wielka Brytania rozpoczęła procedurę wyjścia z Unii Europejskiej w marcu i powinna opuścić Wspólnotę do końca marca 2019 roku, a więc przed wyzna-

czonym na 2020 rok końcem obecnego kilkuletniego budżetu UE. Wysokość kwoty, jaką Wielka Brytania powinna wpłacić do budżetu UE przed wystąpieniem ze Wspólnoty, uważana jest za jedną z najtrudniejszych kwestii w toczących się negocjacjach dotyczących Brexitu – przypomina Reuters. UE wskazała rozliczenia finansowe z Wielką Brytanią jako jedną z kluczowych kwestii, w których obie strony muszą dokonać postępu, by rozpocząć negocjacje o przyszłym modelu wzajemnych relacji, w tym handlowych. «

25/08/2017 18:47:35

009

702-MAKIETA 1 01-15.indd 9

25/08/2017 18:47:44

010

WIADOMOŚCI NA WYSPACH

Fot. PAP/EPA/Will Oliver

Ryszard III według Szekspira Brytyjski aktor Toby Manley, grający króla Ryszarda III, pozuje fotografom w Temple Church w centralnym Londynie, przed spektaklem wystawianym „Ryszard III” Szekspira. Ta druga po „Hamlecie”, najdłuższa szekspirowska sztuka wystawiona została właśnie tutaj i w sześciu innych historycznych katedrach w Anglii.

Za większą aktywność fizyczną zniżki przy zakupach Jakub Krupa, PAP

Brytyjska państwowa służba zdrowia NHS (National Health Service) proponuje użycie aplikacji komputerowych do zachęcenia swych podopiecznych do zwiększenia aktywności fizycznej. Wysiłek miałby być nagradzany między innymi zniżkami przy zakupach artykułów spożywczych. Zgodnie z propozycją NHS, w pilotażowych dziesięciu „zdrowych nowych miastach” mieszkańcy mogliby między innymi liczyć na zniżki nawet do 25 proc. przy zakupach żywności w supermarketach lub bezpłatne bilety do kina i tańsze kar702-MAKIETA 1 01-15.indd 10

nety na siłownię, gdyby regularnie podejmowali wysiłek fizyczny rejestrowany przez aplikacje do smartfonów. Jeden z proponowanych progów zakłada przejście pieszo 12,5 tys. kroków co najmniej trzy razy w tygodniu. Według przedstawionych pomysłów na terenie 10 miast, które dołączyły do programu, miałyby znaleźć się bieżnie i miejskie siłownie na świeżym powietrzu, a wprowadzający się do nowych domów mieliby bezpłatnie otrzymywać rowery. – Jeśli ma dojść do tak potrzebnej fali budowania nowych domów w całej Anglii, włączmy kwestię zdrowia w ich projektowanie od samego początku –

powiedział szef angielskiego oddziału NHS Simon Stevens. Według oficjalnych statystyk, przeciętny Brytyjczyk chodzi pieszo tylko przez mniej niż 10 minut dziennie. Jedno na pięcioro dzieci rozpoczynających w wieku pięciu lat naukę szkolną ma nadwagę lub jest otyłe, a wśród jedenastolatków dotyczy to już co trzeciego dziecka. Tam Fry z National Obesity Forum (Narodowego Forum Otyłości) twierdzi, że koszt kupienia mieszkańcom nowych rowerów jest dla deweloperów „żaden”, a „zachęta taka może zapewnić większy biznes uczestniczącym w programie firmom i dostarczyć ludziom motywacji, by bardziej dbali o zdrowie”. « 25/08/2017 18:47:54

011

702-MAKIETA 1 01-15.indd 11

25/08/2017 18:48:02

012

WIADOMOŚCI NA wyspach Fot. EPA/Will Oliver

Odpływowy mecz krykieta Zawodnicy grają w krykieta podczas Bramble Cricket Match, który odbywał się 24 sierpnia podczas w odpływu cieśninie Solent, oddzielającej wyspę Wight od Anglii. Tradycja tych corocznych zawodów sięga lat 50. Rywalizują w nich Royal Southern Yacht Club i Cowes's Island Sailing Club. Mecz trwa zawsze około 30 minut, aż do powrotu przypływu.

Rząd ukrył analizę wpływu Brexitu na bezpieczeństwo Jakub Krupa, PAP

Brytyjskie ministerstwo spraw wewnętrznych ukryło w trakcie ubiegłorocznej kampanii referendalnej analizę wpływu wyjścia z UE na bezpieczeństwo kraju w obawie, że będzie to źle przyjęte przez elektorat. Według informacji „Timesa”, który dotarł do treści dokumentu, w jego przygotowanie zaangażowana była między innymi ówczesna szefowa MSW, a obecna premier Theresa May, a także służby specjalne MI5 (kontrwywiad) i MI6 (wywiad) oraz czołowi eksperci w dziedzinie bezpieczeństwa. W analizie wskazano między innymi na to, że współpraca w zakresie polityki bezpieczeństwa z Unią Europejską „będzie mniej skuteczna lub wolniejsza”, a „żadne z narzędzi dostępnych dla państw UE w relacjach z państwami trzecimi nie może dorównać szybkością, skutecznością i efektywnością kosztową współpracy wewnątrz Wspólnoty”. 702-MAKIETA 1 01-15.indd 12

Autorzy dokumentu w szczególności zwrócili uwagę na znaczenie Systemu Informacyjnego Schengen (SIS), w ramach którego państwa Wspólnoty wymieniają się informacjami o przestępcach i osobach podejrzewanych o powiązania z terroryzmem. Jak zaznaczono, dostęp do tej bazy miał zwrócić służbom granicznym uwagę na ponad 750 podejrzanych osób, które próbowały wjechać do Wielkiej Brytanii. W publikacji wskazano też na negatywne konsekwencje rezygnacji z systemu Europejskiego Nakazu Aresztowania. Podkreślono również, że brytyjscy turyści mogą w sytuacjach zagrożenia, jak było np. podczas zamachu terrorystycznego w Tunezji w 2015 roku, korzystać ze wspólnych zasobów państw UE. W zamachu tym zginęło wówczas 30 Brytyjczyków, jednak rodziny ofiar oraz kilkuset innych obywateli Wielkiej Brytanii zostało otoczonych wsparciem ze strony UE. Według informacji „Timesa” publikacja dokumentu została wstrzymana, gdy stratedzy kampanii na rzecz pozostania

w UE uznali, że straszenie konsekwencjami głosu za Brexitem nie przynosi żadnego skutku i nie oddziałuje na elektorat. Po serii podobnych komunikatów ówczesny premier David Cameron został oskarżony o „straszenie opinii publicznej”. – Ludzie po prostu w to nie wierzyli. Doszło do tego, że byliśmy na etapie, kiedy mogliśmy powiedzieć: „Oto jest ekspert, który jest bardzo zaniepokojony”, a ludzie po prostu by go zakrzyczeli – tłumaczyło jedno ze źródeł „Timesa”, które było bezpośrednio zaangażowane w przygotowanie kampanii za pozostaniem Wielkiej Brytanii w UE. – Kiedy przetestowaliśmy te argumenty dotyczące bezpieczeństwa, po prostu one nie działały, nie zmieniając opinii ludzi przed referendum – dodał rozmówca gazety, tłumacząc dlaczego w trakcie kampanii zdecydowano się nie poruszać tematu osłabionego bezpieczeństwa i schować raport do szuflady. Ministerstwo spraw wewnętrznych i kancelaria premier May odmówiły komentarza na temat doniesień „Timesa”. « 25/08/2017 18:48:10

013

702-MAKIETA 1 01-15.indd 13

25/08/2017 18:48:19

014

WIADOMOŚCI NA wyspach

Ponad milion Polaków

Brytyjski urząd statystyczny (ONS) poinformował, że według szacunków za 2016 rok w Wielkiej Brytanii mieszkało wówczas ponad milion obywateli Polski. To najwyższy poziom w historii i wzrost o 86 tys. w skali roku.

702-MAKIETA 1 01-15.indd 14

Jakub Krupa, PAP

Według zaprezentowanych, w zeszły czwartek danych za 2016 rok w Wielkiej Brytanii mieszkało wtedy 1,02 mln Polaków, o 86 tys. więcej niż rok wcześniej (916 tys., wzrost o 9,39 proc.). Liczba osób, które urodziły się w Polsce, wzrosła z 831 tys. do 911 tys. (wzrost o 80 tys., czyli o 9,6 proc.). Obywatele Polski stanowią największą mniejszość narodową w Wielkiej Brytanii, wyprzedzając obywateli Indii (362 tys.), Irlandii (335 tys.) i Rumunii (328 tys.). Dominują we

wszystkich regionach kraju, w tym w Szkocji (91 tys.) i Irlandii Północnej (24 tys., przed Irlandczykami). Zaprezentowane dane dotyczące populacji są uśrednieniem wyników badań prowadzonych przez cały 2016 rok i mogą nie w pełni odzwierciedlać zmiany, do których doszło po ubiegłorocznym referendum w sprawie wyjścia kraju z Unii Europejskiej. W 2003 roku, przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, w Wielkiej Brytanii mieszkało zaledwie 69 tys. obywateli Polski. Według wyliczeń ONS, rekordowe 28,2 proc. matek dzieci rodzących się 25/08/2017 18:48:30

015 na Wyspach nie jest obywatelkami Wielkiej Brytanii. Polki urodziły w 2016 roku w Wielkiej Brytanii 22,3 tys. dzieci – najwięcej ze wszystkich imigrantek (3,2 proc. wszystkich urodzeń) i minimalnie mniej niż rok wcześniej. ONS poinformowało także, że wyliczany za pomocą innej metodologii wskaźnik migracji netto (imigracja do Wielkiej Brytanii pomniejszona o emigrację) rok do roku do marca 2017 roku spadł o 81 tys. osób (25 proc.) do poziomu 246 tys. osób, z czego 127 tys. to obywatele państw UE. Głównym powodem migracji wciąż pozostaje praca. Jak wynika z tych szacunków, szczególnie zmniejszyła się dynamika migracji z grupy ośmiu państw, które dołączyły w 2004 roku do Unii Europejskiej. Obywatele tych krajów mniej chętnie przyjeżdżają do Wielkiej Brytanii (52 tys. w porównaniu z 68 tys. rok wcześniej), a jednocześnie coraz częściej wyjeżdżają (46 tys. wobec 29 tys.), co przekłada się na migrację netto na poziomie zaledwie siedmiu tysięcy osób (39 tys. rok wcześniej). Taki wynik może sugerować zwiększoną liczbę wyjazdów także wśród Polaków, która jednak nie została odzwierciedlona jeszcze w obejmujących starszy okres szacunkach dotyczących populacji. Jednocześnie dane opublikowane przez ministerstwo pracy i emerytur pokazały, że od czerwca 2016 do czerwca 2017 roku 78,4 tys. Polaków uzyskało numer ubezpieczenia społecznego (NIN), uprawniający do podjęcia legalnej pracy w Wielkiej Brytanii. Z kolei ministerstwo skarbu poinformowało, że w roku podatkowym 2013/2014 obywatele państw Europejskiego Obszaru Gospodarczego wpłacili do brytyjskiego budżetu o 12,1 mld funtów więcej niż z niego uzyskali. Według czerwcowych badań Instytutu Badań Rynkowych i Społecznych (IBRiS), wśród Polaków mieszkających w Wielkiej Brytanii 78,2 proc. z nich widzi swoją przyszłość w tym kraju, około 10 proc. w Polsce, a 8,2 proc. nie jest pewne. 40 proc. planuje pozyskać brytyjskie obywatelstwo; 6,5 proc. już je ma. Jak wynika z sondażu IBRiS, w obliczu planowanego wyjścia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej największymi obawami mieszkających tam Polaków są: negatywne konsekwencje ekonomiczne (78,4 proc.), konieczność przechodzenia dodatkowych procedur administracyjnych (46 proc.) i negatywna atmosfera wokół imigrantów (38,6 proc.). Z kolei według raportu firmy doradztwa personalnego i rekrutacji Work Service „Migracje zarobkowe Polaków”, 19 proc. Polaków rozważających emigrację zarobkową bierze pod uwagę wyjazd do Wielkiej Brytanii. Wielka Brytania rozpoczęła proces wyjścia z Unii Europejskiej w marcu i powinna opuścić Wspólnotę do końca marca 2019 roku. Przyszłe prawa obywateli państw członkowskich mieszkających w Wielkiej Brytanii są przedmiotem trwających negocjacji pomiędzy obiema stronami. « 702-MAKIETA 1 01-15.indd 15

25/08/2017 18:48:38

016

TEMAT NUMERU Po upadku brytyjskiego imperium

Krwawe narodziny Indii i Pakistanu Indie i Pakistan powstały 70 lat temu. Podział kraju na dwa państwa został okupiony milionem ofiar, a 15 mln ludzi musiało uciekać z domów. Od tego czasu sąsiedzi, którzy mają broń atomową, toczą wojny i potyczki. Nastroje podgrzewają media i politycy.

Zniszczone budynki w mieście Amritsar w Pendżabie, w 1947 roku, podczas „Podziału” Brytyjskich Indii

702-MAKIETA 2 16-31.indd 16

25/08/2017 18:57:02

Zdjęcia: Keystone Features/Getty Images

017

Paweł Skawiński Kalkuta, PAP

– Człowiek z bronią stał ledwie trzy metry ode mnie – mówi Shane Ali w wywiadzie dla organizacji 1947 Archiwum Podziału, która nagrywa wspomnienia z momentu powstania Indii. – Strzelił do mnie kilka razy, za każdym razem nie trafiając. Zacząłem uciekać – opowiada. Chwilę wcześniej w wiosce Jarahan w indyjskim Pendżabie dzieci i kobiety zebrano pod wielkim drzewem. Była

702-MAKIETA 2 16-31.indd 17

połowa sierpnia 1947 roku i Brytyjczycy opuszczali Indie. Z byłej kolonii wyłaniały się dwa nowe państwa – Indie zamieszkane w większości przez hinduistów i muzułmański Pakistan. Przez kraj przetaczała się fala pogromów. – Kiedy zebrali nas pod drzewem, zaczęło się zabijanie – mówi Ali. Opowiada, jak zginęła jego matka i brat. Gdy zaczął uciekać, ktoś ruszył za nim z włócznią. Uciekając wpadł na kogoś z tłumu oprawców. Ten powstrzymał napastnika z włócznią. Powiedział: – Nie zabijaj, wezmę to dziecko ze sobą.

Pociąg do Pakistanu, z muzułmanami, opuszcza stację Nowego Dehli

25/08/2017 18:57:16

018

TEMAT NUMERU Po upadku brytyjskiego imperium

Podczas II wojny światowej Partia Kongresowa pod przewodnictwem Mahatmy Gandhiego i Jawaharlala Nehru prowadziła kampanię „Porzućcie Indie”

702-MAKIETA 2 16-31.indd 18

Indyjscy przywódcy Jawaharlal Nehru i Mahatma Ghandi

Shane Ali dotąd nie wie, dlaczego został uratowany. Nie rozumiał, co się dzieje i dokąd idą. Szli dwa dni, dzień i noc. Znaleźli się w jakiejś wiosce, której nazwy nie pamięta. Mężczyzna zostawił go z jakąś rodziną i chłopiec mieszkał tam przez pół roku. W tym czasie trwał „Podział” – tak Indusi i Pakistańczycy nazywają okres, gdy około 15 mln ludzi uciekało z domów przed pogromami. Milion zginęło. Przez nową granicę, między Delhi i Lahaur, w obie strony kursowały pociągi. Wyruszały wypełnione uchodźcami, lecz często wagony dojeżdżały wypełnione już ciałami. Takim pociągiem z Kassowal w pakistańskim Pendżabie jechał 8-letni Ravi Chopra. – Tym pociągiem jechała muzułmańska rodzina do miasteczka na granicy z Indiami – opowiada Chopra – Ten człowiek pracował na kolei i miał dojścia. Może miał dobre serce, a może przekonały go pieniądze, w każdym razie zgodził się nas zabrać do przedziału – dodaje. Pociąg był pełny. Na każdej stacji powtarzały się masakry. Oprawcy weszli również do przedziału Choprów, lecz pracownik kolei pokazując dokumenty

mówił, że jedzie tylko jego rodzina. Na kolejnych stacjach Choprowie chowali się pod siedzeniami przedziału i w toalecie wagonu. Kiedy w końcu wysiedli z pociągu na granicy, zobaczyli, że nikt w innych przedziałach nie przeżył. Podczas II wojny światowej Partia Kongresowa pod przewodnictwem Mahatmy Gandhiego i Jawaharlala Nehru prowadziła kampanię „Porzućcie Indie”. W odpowiedzi Brytyjczycy aresztowali najważniejszych działaczy i brutalnie tłumili wszelkie protesty. Gandhi nie wezwał jednak do powstania i poparł walkę Brytyjczyków przeciw rasizmowi nazistów. W tym czasie tysiące Indusów walczyło na frontach II wojny światowej. Nowy premier, Clement Attlee z Partii Pracy od wielu lat sprzyjał sprawie indyjskiej i kiedy doszedł do władzy, rozpoczął proces dekolonizacji. Historycy są raczej zgodni, że gdyby Winston Churchill utrzymał się przy władzy, spróbowałby powstrzymać rozpad Imperium Brytyjskiego. Brytyjczycy ulegli namowom Muhammada Ali Jinnaha, wykształconego w Londynie prawnika, który reprezentował Ligę Muzułmańską. 25/08/2017 18:57:29

019 Wybitny znawca regionu Christophe Jaffrelot ocenia, że partia reprezentowała przede wszystkim interesy elity muzułmańskiej, która dążyła do zabezpieczenia własnych interesów w nowym państwie. Jinnah lansował teorię mówiącą, że hindusi i muzułmanie nie mogą żyć w jednym kraju. Jednocześnie był świeckim muzułmaninem, nosił się po europejsku, palił cygara i nie stronił od trunków. Na subkontynencie indyjskim do dziś trwa gorąca debata, kto był winny podziału Indii na dwa państwa. Jedni wskazują na rywalizację między Jinnahem i Nehru o tekę premiera w nowym kraju. Inni na Brytyjczyków, którzy nie chcieli silnych Indii. Brytyjczycy zdawali sobie sprawę z zamieszek między hindusami, muzułmanami i sikhami, lecz wyszli z Indii gwałtownie, zostawiając po sobie chaos i brak sił porządkowych. Wraz z ogłoszeniem niepodległości Pakistanu 14 sierpnia 1947 r. i Indii dzień później, dotychczasowe zamieszki i walki między społecznościami nabrały przerażających rozmiarów. Nehru został premierem Indii, a Jinnah Pakistanu.

Trauma krwawego podziału Indii doprowadziła w kolejnych dekadach do otwartych konfliktów. Najpierw, jeszcze w październiku 1947 r., oba kraje starły się w rywalizacji o Kaszmir. Ówczesne księstwo w większości zamieszkiwali muzułmanie, lecz władcą był maharadża wyznający hinduizm. Ten zgłosił akces do Indii. Obie armie ruszyły zająć jak najwięcej terytorium i tak podzieliły między siebie Kaszmir. Żądania samych mieszkańców, którzy pragnęli niepodległego Kaszmiru, zostały zignorowane przez obie strony. Kilkanaście lat później ponownie wybuchł konflikt o Kaszmir, a następnie w 1971 r. o Wschodni Pakistan, czyli wschodnią część Bengalu, gdzie po „Podziale” zamieszkali bengalscy muzułmanie.

Wojnę wygrały Indie i tym samym powstał Bangladesz. W tym czasie Indie intensywnie rozwijały program budowy broni atomowej. Miała służyć odstraszaniu Chin, z którymi Indie przegrały wojnę o terytoria przygraniczne w latach 60., oraz sąsiedniego Pakistanu. Pierwsza próba atomowa bomby nazwanej „Uśmiechniętym Buddą” odbyła się w 1974 r., co mocno zaniepokoiło sąsiada liżącego rany po przegranej trzy lata wcześniej wojnie.

Pakistańczycy świętują Dzień Niepodległości

702-MAKIETA 2 16-31.indd 19

25/08/2017 18:57:37

Fot. Charlie Crowhurst/Getty Images

020

TEMAT NUMERU Po upadku brytyjskiego imperium

Po obu stronach za dużo nienawiści, która wychodzi zazwyczaj podczas meczów krykieta

702-MAKIETA 2 16-31.indd 20

Pakistan dopiął swego w 1998 r., gdy przeprowadził pierwszy test własnej bomby atomowej. Od tego czasu oba kraje rozwijają program rakiet balistycznych. W 1999 roku, gdy wybuchła ostatnia znacząca potyczka między sąsiadami, świat zamarł w oczekiwaniu. W górskim Kargilu, na północ od doliny Kaszmiru, walczyły już wojska mające broń atomową. – Spełnieniem wielkiego marzenia byłoby zjednoczenie Indii i Pakistanu – mówi Vishal Sharma, konsultant z Delhi doradzający rządowi. Sam przyznaje, że kilkadziesiąt lat od „Podziału” nie jest to realne. Po obu stronach za dużo nienawiści, która wychodzi zazwyczaj podczas meczów krykieta. Pod koniec czerwca br. oba kraje spotkały się w finale prestiżowego turnieju krykieta w Londynie. Wcześniej w grupie Indie wygrały z Pakistanem, lecz finał przegrały z kretesem. – To ok, nic się nie stało. Niech Pakistan ma też trochę radości. Tyle złych

rzeczy tam się dzieje, niech ludzie mają się czym tam cieszyć – komentował zawiedziony Vishal oglądając mecz. – Za dużo u nas w kraju kręci się wokół krykieta i tej rywalizacji – dodał. – Naprawdę? – pytał z niedowierzaniem Wahid Bhatt. – Jak Indus mógł coś takiego powiedzieć? – dziwił się tłumacząc, że wszyscy jego znajomi byli bardzo zawiedzeni. On sam jest Kaszmirczykiem i kibicował Pakistanowi tak jak wielu ludzi w przygranicznym regionie, który żąda niezależności od obu krajów. Tuż po klęsce z Pakistanem, w Burhanpur, leżącym w indyjskim stanie Madhja Pradeś, aresztowano 15 osób, które cieszyły się ze zwycięstwa Pakistanu. Zarzut wzniecania buntu i zaburzania harmonii między społecznościami muzułmanów i hindusów wycofano jednak kilka dni później. Podobne kontrowersje wzniecił ślub indyjskiej królowej tenisa Sanii 25/08/2017 18:57:46

021

Fot. Scott Barbour/Getty Images

Żołnierze na granicy, podczas warty, w swoich ceremonialnych strojach

Mirzy z byłym kapitanem krykietowej reprezentacji Pakistanu Shoaibem Malikiem. Armia internetowych trolli zarzucała Mirzie zdradę narodu. Podobna fala internetowej nienawiści rozlewa się po każdej wypowiedzi aktora lub celebryty, który wypowie się pozytywnie lub neutralnie o sąsiadach. Zdarza się również odwoływanie koncertów pakistańskich muzyków w Indiach i wielomiesięczne zakazy wyświetlania uwielbianych w Pakistanie indyjskich filmów z Bollywood. Przy byle okazji atmosferę podgrzewają politycy i media w obu krajach. – Podział był przekleństwem ludzkiej historii. Nikt nie powinien doświadczyć w życiu takiego ogromu nienawiści. Mam nadzieję, że to nie będzie udziałem przyszłych pokoleń – podkreśla Ravi Chopra, hindus uratowany w 1947 r. przez muzułmańską rodzinę. Shane Ali, który przeżył dzięki pomocy hindusa z tłumu oprawców, wspomina jak jego wujek przyszedł odebrać go z obozu uchodźców. Nie wziął go w ramiona, bo nie rozumiał, że chłopiec rozpaczliwie pragnie czuć się bezpiecznym. To przyszło dopiero kilka lat później wraz z pojawieniem się przyjaciela. – On nauczył mnie, jak wybaczać. Nawet ludziom, którzy zabili moją rodzinę – mówi Ali. « 702-MAKIETA 2 16-31.indd 21

25/08/2017 18:57:55

022

opinie Wiktor Moszczyński

Sprawozdanie ze Święta Żołnierza w Bradford 13.08.17

Napisz do nas

702-MAKIETA 2 16-31.indd 22

Od wielu lat Stowarzyszenie Przyjaciół Polskich Weteranów Koło nr 451 w Bradford bardzo uroczyście obchodzi się Dzień Żołnierza. W tym roku ta uroczystość odbyła się w niedzielę 13 sierpnia w Domu Polskim w Bradford. Uroczystość poprzedzała msza święta w lokalnym polskim kościele pod wezwaniem Matki Bożej Częstochowskiej. Przy ołtarzu widoczne były Sztandary z Oldham, Manchester, Nottingham i Londynu. Po Mszy Świętej zaproszeni goście przeszli do pobliskiego Domu Polskiego, gdzie przywitała gości główna organizatorka pani Romana Pizon, prezes Koła SPPW nr 451. Dziękowała wszystkim gościom i delegacjom, które przyjechały z różnych i dalekich stron, aby wspólnie oddać hołd tym, którzy walczyli żeby Polska była wolna i niepodległa. Gorąco i serdecznie przywitała przybyłych weteranów pana Józefa Wojciechowskiego i pana Adama

Gazura z Polskich Sił Zbrojnych. Wśród przybyłych gości była pani Konsul gen RP w Manchester Barbara Armatys. Z Londynu dość licznie przyjechała delegacja w śród nich prezes SPPW WB Wiktor Moszczyński, Pani Krzystyna Dereszewska, pan Marian Walak, pani Danuta Kamińska, pani Aneta Hoffman historyk z Warszawy i po raz pierwszy przyjechała przedstawicielka Stowarzyszenia Poland Street pani Mariola Świetlicka. Lista przybyłych gości była dość długa. W śród nich był prezes SPPW z Odham Bohdan Kolakowski z małżonką Reginą. Z Nottingham pan M. Czajkowski. A także państwo Teresa i Andrzej Astachnowicz z Penrhos. Uroczystość rozpoczęła się odczytaniem Inwokacji Kombatanta przez organistę kościoła, pana Czesława Misiaczka. Następnie kilka słów do gości powiedział pan prezes Wiktor Moszczyński. W swoim krótkim przemówieniu nawiązał do genezy i historii Święta Żołnierza. Przypominał, że

25/08/2017 18:58:03

023 w okresie II Rzeczypospolitej Święto Żołnierza obchodzono dla upamiętnienia walk w obronie ojczyzny toczonych w 1920 r. Wybrano dzień 15 sierpnia gdyż w tym dniu 1920 r oddziały 21 Dywizji Górskiej rozpoczęły forsowanie Wieprza pod Kockiem. Dzięki bohaterskiej walce polskich żołnierzy i genialnym decyzjom Marszałka Józefa Piłsudskiego rozbito wojska rosyjskiego Frontu Zachodniego, ratując nasz kraj od zagłady i jednocześnie umacniając grunt wolnej niepodległej Polski. Dla wielu był to cud nad Wisłą i nawet dziś w 97. rocznicę wciąż jesteśmy pod wrażeniem tego piorunującego zwycięstwa. W PRL-u zniesiono Święto Żołnierza Polskiego i dopiero w 1992 przywrócił to stare święto prezydent Lech Wałęsa na dzień 15 sierpnia, ale zmieniono nazwę na Święto Wojska Polskiego. Centralne uroczystości odbywają się w Warszawie, gdzie przed Grobem Nieznanego Żołnierza z udziałem prezydenta i najwyższych władz państwowych i wojskowych odprawiana jest Honorowa Zmiana Wart. Od czasu prezydentury Lecha Kaczyńskiego ma miejsce defi-

702-MAKIETA 2 16-31.indd 23

lada z udziałem pojazdów wojskowych, samolotów, śmigłowców oraz tysiąca żołnierzy maszerującymi Alejami Ujazdowskimi. Kończąc swoje wystąpienie prezes Moszczyński zaznaczył: „... biorąc udział w dzisiejszych uroczystościach, mamy świadomość, że znów jako cały naród, niezależnie od tego, czy zamieszkały w Polsce czy w Anglii, czy w Ameryce, jednoczymy się wyrażając wdzięczność Bogu i żołnierzowi polskiemu za odwagę, za poświęcenie i za utrwalenie wolności naszego kraju”. Po przemówieniu organizatorzy ugościli wszystkich obecnych wspaniałym obiadem z lampką wina i przepyszną szarlotką na deser. Przy przygotowaniu i obsłudze pomagali członkowie Koła. Część artystyczną uświetniły piosenki powstańcze, legionowe i wojskowe w wykonaniu kameralnego chóru Kabaret z Manchesteru. Często goście włączali się do wspólnego śpiewu, kołysali się w rytm muzyki unosząc ręce w górze – jednym słowem dobrze się bawili. Nic więc dziwnego, że wszystkie utwory zostały nagrodzone gromkimi brawami.

Na koniec części artystycznej przeprowadzono loterię fantową której dochód był przeznaczony na zakup ławek w Parku przy osiedlu w Penrhos. Loteria przyniosła sporo emocji i radości szczególnie tym uczestnikom, którzy wygrywali któreś z kolei fanty. Organizatorzy również mieli powód do zadowolenia bo hojność gości pozwoli na zakup kilku parkowych ławek. Na zakończenie uroczystości słowa podziękowania wygłosiła pani Konsul Barbara Armatys. W imieniu gospodarzy podziękowała za przybycie wszystkim gościom pani Romana Pizoń, a po odśpiewaniu hymnu polskiego wyprowadzono sztandary. Cała uroczystość przebiegała w podniosłej patriotycznej a zarazem miłej, przyjaznej atmosferze. Wszyscy przybyli po raz kolejny uczcili pamięć wspaniałych żołnierzach polskich , oddali cześć i chwałę naszym wciąż żyjącym bohaterom tamtych czasów oraz ponownie uświadomili sobie, jak ważne jest dla Polaków pielęgnowanie polskich tradycji i wartości. Mariola Świetlicka

25/08/2017 18:58:10

024

HISTORIA LUDZIE

Szlaki nadziei generała Andersa 125 lat temu urodził się Władysław Anders – w czasie II wojny światowej Naczelny Wódz Polskich Sił Zbrojnych, twórca II Korpusu Polskiego, z którym zdobył w maju 1944 roku klasztor na Monte Cassino.

702-MAKIETA 2 16-31.indd 24

Generał Anders pod Monte Cassino

Władysław Anders urodził się, 11 sierpnia 1892 r., w Błoniu koło Kutna w rodzinie ziemiańskiej. Ukończył gimnazjum i szkołę średnią w Warszawie. W wieku 18 lat otrzymał powołanie do armii rosyjskiej, był słuchaczem kawaleryjskiej szkoły oficerów rezerwy. Później studiował na politechnice w Rydze. Podczas I wojny światowej dowodził szwadronem jazdy w armii rosyjskiej, był trzykrotnie ranny. Otrzymał za odwagę najwyższe rosyjskie odznaczenie wojskowe – Krzyż Świętego Jerzego. W roku 1917 odbył kurs Akademii Sztabu Generalnego w Piotrogrodzie, po którym mianowano go szefem sztabu jednej z dywizji piechoty. Po rewolucji lutowej, w lipcu 1917 r. Anders wstąpił do tworzonego na terenie Rosji I Korpusu Polskiego, dowodzonego przez gen. Józefa Dowbora – Muśnickiego. Brał udział w formowaniu 1. Pułku Ułanów Krechowieckich, w którym został dowódcą szwadronu. Następnie pełnił obowiązki szefa sztabu w 1. Dywizji Strzelców I Korpusu Polskiego na Wschodzie. Po rozbrojeniu Korpusu przez Niemców w maju 1918 r. przedostał się do kraju i zgłosił do Wojska Polskiego.

Po wybuchu powstania wielkopolskiego w grudniu 1918 r. został szefem sztabu Armii Wielkopolskiej. Od kwietnia 1919 r. do września 1921 r. dowodził 15. Pułkiem Ułanów Poznańskich, którego był współorganizatorem. Za męstwo wykazane w czasie wojny z bolszewikami otrzymał z rąk marszałka Józefa Piłsudskiego krzyż Virtuti Militari. Po zakończeniu działań wojennych wyjechał do Paryża na dwuletnie studia w Wyższej Szkole Wojennej i staż liniowy. Po powrocie do Polski w 1924 r. został szefem kursów dla wyższych oficerów. Po kilku miesiącach objął funkcję szefa sztabu w Generalnym Inspektoracie Jazdy u gen. Tadeusza Rozwadowskiego. W 1925 r. był szefem polskiej drużyny jeździeckiej, która w Nicei zdobyła Puchar Narodów. Od listopada 1925 roku został mianowany komendantem garnizonu stolicy. W czasie zamachu majowego pełnił funkcję szefa sztabu dowódcy wojsk rządowych gen. Tadeusza Rozwadowskiego. Ewakuował z Belwederu do Wilanowa prezydenta Stanisława Wojciechowskiego. Po zamachu majowym Anders pozostał w czynnej służbie. W tym samym roku marszałek Piłsudski przeprowadził grę 25/08/2017 18:58:18

025 wojenną. Uczestniczący w niej płk dypl. Władysław Anders wyróżnił się i wkrótce został mianowany szefem Sztabu Generalnego Inspektoratu Kawalerii. W 1928 r. objął dowództwo Samodzielnej Brygady Kawalerii w Brodach. Gen. Gustaw OrliczDreszer tak pisał w tym okresie o Andersie. „Jest oficerem, przed którym w przyszłości powinny stać otworem wszystkie, nawet najwyższe stanowiska w wojsku". (Z. Mierzwiński "Generałowie II Rzeczypospolitej”) W 1934 roku płk Władysław Anders został mianowany generałem. W 1937 roku został dowódcą Nowogródzkiej Brygady Kawalerii, z którą wyruszył na wojnę 1939 r. W czasie kampanii polskiej 1939 r. wraz z Brygadą w ramach Armii Modlin osłaniał granicę z Prusami Wschodnimi. Walczył w rejonie Płocka i Warszawy, a od 12 września jako dowódca Grupy Operacyjnej Kawalerii wycofywał się z pozostałymi jeszcze jednostkami ku granicy rumuńskiej. Brał udział w ciężkich walkach na linii Tomaszów – Zamość. Po agresji sowieckiej 17 września 1939 r. jednostki Andersa podjęły walkę z Armią Czerwoną, przebijając się na południe. Ranny dwukrotnie generał Anders dostał się do niewoli 29 września w rejonie Sambora k. Lwowa, gdzie trafił do szpitala we Lwowie, a później do tamtejszego więzienia Brygidki. W lutym 1940 r. został przewieziony do Moskwy do centralnego więzienia NKWD na Łubiance oraz na Butyrkach, gdzie poddawano go torturom. Podczas trwającego blisko dwa lata uwięzienia wielokrotnie go przesłuchiwano i nakłaniano do wstąpienia do Armii Czerwonej.

nemu Dowództwu ZSRS, z nim też strona polska miała uzgadniać sprawy organizacyjne i personalne. Organizacją armii zajął się uwolniony gen. Władysław Anders. Pomimo trudności z aprowizacją i sprzętem oraz utrudnianiem przez stronę sowiecką Polakom dotarcia do punktów werbunkowych, do armii Andersa masowo przybywali żołnierze i cywile. Armia Polska w połowie października 1941 r. liczyła ponad 40 tys. ludzi. Jednak wraz ze wzrostem liczby żołnierzy oraz powiększającą się liczbą polskiej ludności cywilnej, która przybywała do miejsc tworzenia armii, coraz poważniejsze stawały się problemy aprowizacyjne. Tymczasem Sowieci nie tylko nie zwiększali przydziałów żywnościowych dla polskiego wojska, ale je obniżali. Żołnierze polscy mieszkali w namiotach przy 40 stopniowych mrozach, chodzili w łachma-

Po ataku 22 czerwca 1941 roku III Rzeszy na Związek Sowiecki i podpisaniu 30 lipca 1941 roku układu Sikorski-Majski przywrócono zerwane po 17 września 1939 r. stosunki dyplomatyczne między Polską a ZSRS. Umowa wojskowa, zawarta w Moskwie 14 sierpnia 1941 r., przewidywała uwolnienie tysięcy Polaków z sowieckich łagrów i więzień oraz utworzenie „w możliwie najkrótszym czasie” polskiego wojska, będącego częścią sił zbrojnych suwerennej Rzeczypospolitej, które walczyć będzie przeciwko Niemcom wspólnie z Armią Czerwoną i wojskami innych państw sojuszniczych. Podczas walki Polskie Siły Zbrojne miały operacyjnie podlegać Naczel-

nach, a szmaty zastępowały im buty. Panował coraz dokuczliwszy głód. To zdecydowało, że podjęta została decyzja o ewakuacji armii na wschód. 24 marca 1942 r., rozpoczął się pierwszy etap ewakuacji Armii Polskiej ze Związku Sowieckiego. Do listopada 1942 r. wysłano do Iranu ponad 115 tys. osób, w tym około 78,5 tys. żołnierzy oraz 37 tys. cywilów. Wśród ewakuowanych było niemal 18 tys. dzieci. Generał wyjechał w sierpniu 1942 r. W Iranie organizował II Korpus Polski. Polacy przenieśli się później do Iraku i Palestyny, gdzie odbyli przeszkolenie. Na początku 1944 r. II Korpus przerzucono do Włoch, by w ramach 8. Armii

Generał na emigracji

Armia Andersa

702-MAKIETA 2 16-31.indd 25

Brytyjskiej walczył z Niemcami. Jego najbardziej spektakularnym sukcesem było zdobycie w maju 1944 r. twierdzy Monte Cassino, broniącej dostępu do centralnej części Półwyspu Apenińskiego. 11 maja 1944 r. generał Anders w rozkazie skierowanym do swoich oddziałów napisał: „Zadanie, które nam przypadło, rozsławi na cały świat imię żołnierza polskiego”. Siedem dni później w samo południe na gruzach klasztoru Monte Cassino plutonowy Emil Czech odegrał Hejnał Mariacki, ogłaszając zwycięstwo polskich żołnierzy. Wkład Polaków w walkę z Niemcami nie wpłynął jednak na decyzje aliantów podjęte na konferencji w Jałcie. Polskę pozostawiono w sowieckiej strefie wpływów. Gen. Anders w proteście starał się bezskutecznie wycofać polskie oddziały z walki. Po dostaniu się do niemieckiej niewoli Wodza Naczelnego gen. Tadeusza Komorowskiego „Bora”, gen. Władysław Anders otrzymał nominację na pełniącego obowiązki Wodza Naczelnego. Po zakończeniu działań wojennych generał pozostał na emigracji. W 1946 r. władze komunistyczne pozbawiły go i wielu innych polskich oficerów polskiego obywatelstwa. W Londynie Anders przede wszystkim zajął się zorganizowaniem odpowiednich warunków życia dla swoich żołnierzy i innych Polaków, którzy pozostali poza granicami kraju. W 1949 r. wydał w Londynie wspomnienia z lat 1939-46 „Bez ostatniego rozdziału”, był też autorem wstępu do monografii o zbrodni katyńskiej napisanej przez Józefa Mackiewicza „Zbrodnia katyńska w świetle dokumentów”. Angażował się aktywnie w działalność polityczną na emigracji, od r. 1949 pełnił funkcję przewodniczącego Skarbu Narodowego, a w 1954 r. został członkiem Rady Trzech. Gen. Władysław Anders zmarł 12 maja 1970 r.; pochowano go we Włoszech, na Polskim Cmentarzu Wojennym pod Monte Cassino. Rok później Rada Ministrów PRL formalnie uchyliła uchwałę z 1946 r. o odebraniu mu obywatelstwa polskiego, co zrobiono niemal potajemnie, ponieważ nie opublikowano jej w Dzienniku Ustaw. Po upadku w Polsce komunizmu imię generała Władysława Andersa otrzymały liczne ulice, place, szkoły czy jednostki Wojska Polskiego. (PAP) « 25/08/2017 18:58:25

026

FELIETON ZNOWU DOBRONIAK

Piechurzy i cykliści Przez kilka ostatnich tygodni społeczeństwo Wielkiej Brytanii żyło procesem Charliego Allistona, dziewiętnastolatka, który śmiertelnie potrącił Kim Briggs. Charlie pomykał sobie na rowerze, a że miał finezję, to sobie pomykał bez hamulców. Potem okazało się, że nie posiada również innych hamulców.

Wypadek wydarzył się w zeszłym roku. Natomiast Charlie usłyszał wyrok w sierpniu tego roku. Oczyszczono go z zarzutu umyślnego spowodowania śmierci, jednak i tak nie uchroni go to przed karą i mówiąc kolokwialnie: „pójdzie pierdzieć w pasiaki”. Rodzina zmarłej ma pretensje, że niestety będzie „pierdział” dosyć krótko. Prawo w tym przypadku mówi o maksymalnej karze dwóch latach. Prawo pochodzi z XIX wieku i nie było aktualizowane. Znowu będzie o różnicach kulturowych. Polacy są raczej przyzwyczajeni do tego, że wszelkiego rodzaju miejscy kolarze poruszający się po drogach, odpowiadają karnie tak samo jak kierowcy i mają takie same obowiązki drogowe. W Wielkiej Brytanii jest jakby na to inne spojrzenie. Tym bardziej jest to dziwne, że jak widać na zdjęciach i filmach zamieszczanych w Internecie, nie ma pełnej akceptacji społecznej dla rowerzystów i sposobu ich poruszania się po Londynie. Rowerzyści notorycznie łamią przepisy drogowe i najgorsze jest to, że przez wiele lat byli utwierdzani w swojej drogowej anarchii między innymi przez byłego (całe szczęście) mera Londynu Borisa Johnsona, który jest obecnym (niestety) ministrem spraw zagranicz702-MAKIETA 2 16-31.indd 26

nych. Johnson sam jeździł „na czerwonym”, nie stosował się do przepisów drogowych i wybudował sieć „autostrad” rowerowych w całym mieście, często kosztem miejsca dla pieszych i samochodów. Przez tę politykę – faworyzującą rowerzystów – nie dając nic w zamian dla przechodniów i kierowców, poszedł na wojnę. Kto bez roweru ten przeciw nam. Niestety, w tej wojnie nie bierze się jeńców, a trup (jakby) ściele się gęsto. Nie raz zdarzyło mi się widzieć jak rowerzyści nie zważają na przechodniów i na takim na przykład Embankment piesi nawet mając zielone światło muszą uciekać przed rowerzystami. Jak może się skończyć zderzenie z rowerzystą przekonała się na swojej skórze ofiara Allistona. Niestety. Charlie Alliston jest tu dokładnym odwzorowaniem postawy przeciętnego londyńskiego rowerzysty. Po wypadku napisał na Twitterze (skracając wypowiedź), że Kim sama jest sobie winna. Ta powszechna arogancja rowerzystów została zwerbalizowana w jednym stwierdzeniu tego młodego człowieka. I tu właśnie płynnie przechodzimy do pieszych. Połączenie nierozgarniętych kolarzy z nierozgarniętymi pieszymi jest mie-

szanką wybuchową. Ludzie chodzą po mieście i są zazwyczaj tak pochłonięci tą czynnością, że nie patrzą na to, co się wokół nich dzieje. Kto przynajmniej raz przechodził przez most Westminsterski wie, jak trudno jest przejść po jego wschodniej stronie. Stający nagle w miejscu turyści tarasujący chodniki czy całe grupy znajomych stojących na ulicy, bo oczywiście na chodniku już nie ma miejsca, to tylko część krajobrazu na moście. Myślę, że to naprawdę szczęście -w-nieszczęściu, że podczas ostatniego ataku na moście, kierowca wybrał jego zachodnią stronę, po której od zawsze chodzi mniej ludzi. Nie wspomnę już o chodzeniu z telefonem w ręce, słuchaniu muzyki podczas przechodzenia przez jezdnię czy rozmowy przez telefon – nie ogarniając otoczenia. Weźmy przykład taki. Rowerzysta bez kasku i z muzyką na uszach wjeżdża na czerwonym świetle na przejście dla pieszych, na którym akurat pojawia się przechodzień, rozmawiający przez słuchawki, trzymający w ręce telefon, bo akurat rozmawia przez WhatsApp w opcji wideo… Co się dalej dzieje? Albo inaczej: co się może wydarzyć? Ku przestrodze. « 25/08/2017 18:58:35

027

702-MAKIETA 2 16-31.indd 27

25/08/2017 18:58:43

028

Transport Londyn

Elektryczne ciężarówki dla poczty

Fot. Royal Mail

Royal Mail idzie z postępem. Brytyjska poczta rozpoczęła testy 9 elektrycznych samochodów ciężarowych przystosowanych do rozwożenia paczek i listów. Pojazdy mają różne rozmiary – od 3,5 do 7,5 tony. Każdy z nich może przejechać na w pełni naładowanej baterii około 100 mil. Będą ładowane w centrum dystrybucji Mount Pleasant Mail Centre w centralnym Londynie. To pierwsze pojazdy wyprodukowane przez firmę Arrival, w otwartej niedawno fabryce w Banbury, w hrabstwie Oxfordshire. Auta będą rozwozić przesyłki w centrum Londynu. Poza tym poczta dostanie jeszcze 100 elektrycznych vanów zamówionych w fabryce Peugeot. Zostały one już wcześniej przetestowane. W stolicy pierwsze z nich pojawią się w grudniu.

702-MAKIETA 2 16-31.indd 28

Czego najbardziej nie lubimy w metrze? Przygotował Marcin Urban

Central i Northern to najbardziej nielubiane przez pasażerów linie metra. Najmniej negatywnych opinii zebrały linie Jubilee oraz Waterloo and City. Znacznie bardziej od metra londyńczycy lubią kolejkę DLR i kolej Overground. Co nas najbardziej drażni podczas podróży metrem? 9 na 10 osób ma dość pasażerów, którzy pchają się do wagonów zanim ludzie z nich wysiądą, a także osób, które stają w drzwiach i blokują przejście. Kobiety najbardziej denerwują mężczyźni, którzy siedząc rozstawiają szeroko nogi. Niektórzy z nich potrafią w ten sposób zając trzy miejsca. Wśród innych denerwujących zachowań jest śmiecenie, jedzenie w trakcie podróży

i szukanie karty tuż przed bramką lub czytnikiem na stacji. Badania przeprowadził ośrodek You Gov. « Najbardziej nielubiane linie metra (w nawiasie procent osób wyrażających niezadowolenie)  Central (23 proc.)  Northern (22 proc.)  District (16 proc.)  Bakerloo (15 proc.)  Circle (15 proc.)

Co nas najbardziej denerwuje? (w nawiasie procent osób wyrażających niezadowolenie)  Wsiadanie zanim inni wysiądą (90 proc.)  Tarasowanie drogi osobom wysiadającym (90 proc.)  Przepychanie się przed osobę, która też wysiada (88 proc.)  Śmiecenie (84 proc.)  Stanie i blokowanie przejścia przy drzwiach (83 proc.)  Głośne słuchanie muzyki (82 proc.)  Nieustąpienie miejsca osobom bardziej potrzebującym (81 proc.)  Kładzenie torebki na siedzeniu obok (74 proc.)  Pijani pasażerowie (73 proc.)  Szerokie rozkładanie nóg przez mężczyzn (71 proc.)

25/08/2017 18:58:52

Fot. TfL

029 Najlepiej zarabiający pracownicy TfL

Zdjęcia: Crossrail

Liczba pracowników londyńskiej komunikacji miejskiej zarabiających ponad 100 tys. funtów rocznie wzrosła w ubiegłym roku z 402 do 515 – wynika z rocznego sprawozdania Transport for London . Najwięcej, bo prawie 946 tys. funtów rocznie, zarabia Andrew Wolstenholme, szef projektu Crossrail, odpowiedzialny za budowę nowej linii metra Elizabeth. Na konto komisarza do spraw transportu Mike Browna wpływa rocznie ponad 514 tys. funtów. Prawie tyle samo dostaje Simon Wright, dyrektor projektu Crossrail. Na czwartym miejscu jest szef TfL Leon Daniels zarabiający

ponad 343 tys. funtów. W gronie 515 pracowników Transport for London mających sześciocyfrowe wypłaty uwzględniono także osoby, które dostały odprawę po odejściu z pracy. Z rocznego raportu TfL wynika także, że liczba pracowników, których podstawowe wynagrodzenie przekracza 100 tys. funtów spadła w ubiegłym roku ze 188 do 153. O połowę, z 517 do 267 zmniejszono również liczbę pracowników agencyjnych zarabiających co najmniej 100 tys. funtów. Przyniosło to komunikacji 2 mln funtów oszczędności tygodniowo.

Wyspa z metra cięta

Rekordową liczbę ptaków odnotowano w tym roku na mokradłach Jubilee Marsh na wyspie Wallasea Island w Essex. Dwa lata temu na bagnisty teren położony przy ujściu Tamizy zwieziono 3 mln ton ziemi wydobytej podczas drążenia tuneli budowanej linii metra Elizabeth. Dzięki współpracy spółki Crossrail i organizacji RSPB zajmującej się ochroną przyrody udało się odtworzyć zabrany przez wodę teren o powierzchni dwukrotnie większej od londyńskiego City. Jak ocenia Rachel Fancy, strażniczka przyrody na Wallasea Island, mokradła dają schronienie i zapewniają pokarm dla 12 tys. ptaków, wśród których są m.in. gęsi, kaczki, siewnice, czajki i krwawodzioby. Pojawiły się także ciekawe rośliny tj. soliród zielny i limonium perezii. Na inne mokradła w Essex jest obecnie wywożona ziemia wydobywana z drążonego przedłużenia linii Northern z Kennington do Battersea. « 702-MAKIETA 2 16-31.indd 29

25/08/2017 18:59:01

030

CAFÉ COOLTURA LONDYN

TOTALLY THAMES 2017

COOLTUR POLECA A

Przygotował MARCIN URBAN

To organizowany co roku festiwal, podkreślający związki Londynu z Tamizą. Tym razem program wypełniają głównie wystawy, koncerty, warsztaty, projekcje filmów i piesze wycieczki, w trakcie których przewodnicy odkryją przed nami historię rzeki i tajemnice ukryte w jej korycie. W weekendy specjalne atrakcje przygotowano na żaglowcu Cutty Sark w Greenwich. Jego historię opowiedzą tam aktorzy, którzy wcielą się w postaci związane przed laty z okrętem. Po drugiej stronie miasta w centrum kultury Watermans w Brentford wystąpi hiszpańska grupa teatralna i odbędą się plenerowe seanse filmowe. W galerii Tate Britain przewodnicy pokażą jaki wpływ Tamiza ma na brytyjską sztukę. Wstęp na większość festiwalowych wydarzeń jest bezpłatny. Szczegółowy program można znaleźć na stronie internetowej festiwalu.

702-MAKIETA 3 32-53.indd 30

©Shi Yin Ong

1-30.09. Różne lokalizacje w pobliżu Tamizy. totallythames.org

25/08/2017 18:49:19

031 wystawy »

PLYWOOD – MATERIAL OF THE MODERN WORLD

Do 12.11. Victoria & Albert Museum, Cromwell Rd, Londyn SW7 2RL. Stacja: South Kensington. Otwarte codziennie 10:00 – 17:45 (w piątki do 22:00). Wstęp wolny www.vam.ac.uk

To pierwsza na świecie wystawa tak obszernie pokazująca rolę sklejki w rozwoju ludzkości. Dlaczego sklejka? Bo nie wszyscy zdają sobie sprawę, że była i nadal jest podstawowym tworzywem wielu popularnych przedmiotów codziennego użytku. Ze sklejki można zbudować prosty regał, a nawet skomplikowany samolot. Na wystawie zobaczymy przykłady sztuki użytkowej z zastosowaniem sklejki autorstwa między innymi Alvara Aalto, Marcela Breuera oraz Charlesa i Raya Eamesów, uznawanych za wybitnych przedstawicieli wzornictwa.

teatr » 5 SOLDIERS: THE BODY IS THE FRONTLINE 07-09.09. Drill Hall, Yeomanry House, Handel Street, Londyn WC1N 1NP. Stacja: Russell Square, King’s Cross. Spektakle: 19:30. Bilety: £20 www.sadlerswells.com Widowisko taneczne, które powstało w efekcie współpracy choreografki Rosie Kay i brytyjskiej armii. Spektakl jest pokazywany w ramach trasy objazdowej po Wielkiej Brytanii wyłącznie w koszarach i innych miejscach związanych z wojskiem. Przedstawienie ma trzy części. W pierwszej piątka żołnierzy imituje musztrę i proste ćwiczenia, w drugiej pokazuję pełną ekspresję ruchów naśladujących pole walki, a w ostatniej pokłosie bitwy.

» OCALONY DLA NARODU National Gallery, Trafalgar Square, Londyn WC2N 5DN. Stacja: Embankment, Charing Cross. Otwarte codziennie 10.00 – 18.00, w pt. do 21.00. Wstęp wolny www.nationalgallery.org.uk Galeria Narodowa kupiła obraz XVIII-wiecznego włoskiego malarza Bernarda Bellotta, przedstawiający panoramę z fortecą Königstein koło Drezna. Dzieło powstało na zamówienie polskiego króla Augusta III Sasa ok. 1756 roku. Zakup kosztował 11,5 mln funtów i zapobiegł eksportowi dzieła poza wyspy. Od 22 sierpnia można go oglądać na ścianie w sali numer 40.

702-MAKIETA 3 32-53.indd 31

25/08/2017 18:49:41

032

CAFÉ COOLTURA LONDYN

» APOLOGIA Do 18.11. Trafalgar Studios, 14 Whitehall, Londyn SW1A 2DY. Stacja: Charing Cross, Embankment. Spektakle: pon. – sob. 19:30, dodatkowo czw. i sob. 14:30. Bilety: od £35 www.atgtickets.com Nasączona czarnym humorem komedia o rodzinnym życiu i konflikcie pokoleń. Główną bohaterką jest Kristin Miller, ceniona badaczka historii sztuki. Publikacja książki z jej wspomnieniami zbiega się w czasie z urodzinowym przyjęciem, podczas którego na światło dzienne wychodzą skrywane od lat sekrety, urazy i konflikty. W roalch głównych: Stockard Channing (nominowana do Oskara za rolę w filmie „Six degrees of separation”), Freema Agyeman („Doctor Who”), Desmond Barrit, Laura Carmichael („Downton Abbey”) i Joseph Millson („The last kingdom”). Reżyserem spektaklu jest Jamie Lloyd.

kino » BACK TO BURGUNDY Od 01.09. Dramat, Francja. Reż.: Cedric Klapisch, wyst. Francois Civil, Yamee Couture, Ana Giradot Jean 10 lat temu opuścił rodzinny dom. Poważna choroba ojca zmusza go jednak do powrotu i poprowadzenia wspólnie z siostrą winiarni. Nie będzie to łatwe, bo między rodzeństwem jest wiele urazów z przeszłości.

» UNA Od 01.09. Dramat USA/UK/Kanada. Reż. Benedict Andrews, wyst. Rooney Mara, Ben Mendelsohn, Riz Ahmed Młoda kobieta (Rooney Mara) spotyka znajomego z przeszłości (Ben Mendelsohn). Mężczyzna może zaburzyć jej obecne życie i poczucie stabilizacji.

» THE LIMEHOUSE GOLEM Od 01.09. Horror, Wielka Brytania. Reż. Juan Carlos Medina, wyst. Olivia Cooke, Douglas Booth, Bill Nighy, Eddie Marsan, Daniel Mays Akcja filmu rozgrywa się w czasach wiktoriańskich. W Londynie grasuje

702-MAKIETA 3 32-53.indd 32

seryjny morderca, który pozostawia zaszyfrowane informacje pisane krwią swoich ofiar. Scotland Yard jest pod silną publiczną presją, by jak najszybciej złapać maniaka i zapobiec kolejnym zbrodniom. Jego kroki próbuje przewidzieć inspektor Kildare. Dowodów jest jednak jak na lekarstwo, a lista podejrzanych bardzo długa.

25/08/2017 18:50:02

» THE PRETENDERS 08.10. Godz. 19:00. Eventim Apollo, 45 Queen Caroline St, Hammersmith, Londyn W6 9QH. Stacja: Hammersmith. Bilety: £57

» LONDON GRAMMAR 21.10. Godz. 19:00. Eventim Apollo, 45 Queen Caroline St, Hammersmith, Londyn W6 9QH. Stacja: Hammersmith. Bilety: tylko ze zwrotów

» TLC 13.11. Godz. 19:00. Eventim Apollo, 45 Queen Caroline St, Hammersmith, Londyn W6 9QH. Stacja: Hammersmith. Bilety: £41.25

Fot. Brad Barket/Getty Images

koncerty

Fot. Bob Levey/Getty Images for MTV

033

PRL LIVE MUSIC 2017 - WILKI, MROZU, SOUND’N’GRACE

18.11. Godz. 18:00. O2 Shepherd’s Bush Empire, Shepherd's Bush Green, Londyn W12 8TT. Stacja: Shepherd’s Bush. Bilety: od £25

Fot. Mike Coppola/Getty Images

Fot. Rick Diamond/Getty Images for CMT

Podczas kolejnego festiwalu Radia PRL zespół Wilki będzie świętować 25-lecie działalności. Usłyszymy największe przeboje grupy tj. „Baśka”, „Son of the blue sky” i „Urke”. Mrozu, wykonujący muzykę z pogranicza hip-hop, R&B i pop, był nominowany do nagrody MTV Europe Music Awards w kategorii najlepszy polski wykonawca. W lutym ukazał się jego czwarty album studyjny zatytułowany „Zew”. Sound’n’Grace to polski chór, wykonujący muzykę soul, R&B i funk.

» HARRY STYLES 29-30.10. Godz. 19:00. Eventim Apollo, 45 Queen Caroline St, Hammersmith, Londyn W6 9QH. Stacja: Hammersmith. Bilety: tylko ze zwrotów

702-MAKIETA 3 32-53.indd 33

25/08/2017 18:50:14

034

CAFÉ COOLTURA COOL MUZA

Rozmawiała IWONA BERGAŃSKA

Polski pianista i kompozytor. Współpracował z wieloma gwiazdami muzyki jazzowej w tym Jarkiem Śmietaną i Nigelem Kennedy. Za płytę „Children episodes” został nagrodzony Fryderykiem w dziedzinie najlepszy album jazzowy roku. Ta też płyta ugruntowała jego pozycję na międzynarodowej scenie. We wrześniu w Jazz Cafe w POSK-u usłyszymy pańskie Trio, które gra razem już piętnaście lat. Złączyła nas ta sama uczelnia, gdzie w czasach naszych studiów był jedyny wydział jazzu w Polsce. To oczywiście nie oznacza że wszyscy którzy tam studiowali do dzisiaj razem grają. Myślę, że jest to rodzaj wspólnej chemii, estetyki muzycznej, wrażliwości, ale też podobnie intensywne poświęcenie się w życiu muzyce. Ludzie na przestrzeni lat się zmieniają, a my ciągle słuchamy podobnej muzyki, wymieniamy się inspiracjami. Z jednej strony takie wieloletnie porozumienie to chyba dar, coś, czego nie można kupić, ale też trzeba to pielęgnować. Jak w starym dobrym małżeństwie… Jesteśmy też przyjaciółmi poza sceną, co tym bardziej nas do siebie zbliża. Na dobrą sprawę muzycy w trasie spędzają ze sobą znacznie więcej czasu poza sceną niż na scenie, więc to szalenie ważne, by się lubić nawzajem. Czym jest sukces dla muzyka jazzowego? Sukces kojarzy się niezmiennie z tym samym w każdej dziedzinie, choć w przypadku muzyki to bardziej złożona kwestia. Tutaj nie zawsze pieniądze i popularność jako synonim sukcesu w branży show biznesu świadczą o spełnieniu i satysfakcji. Ja z pewnością należę do tych, którzy są przekonani, że warto umrzeć uboższym, ale z poczuciem muzycznego i twórczego spełnienia. I ta zasada jest najistotniejsza przy podejmowaniu moich muzycznych wyborów. Nie sposób wymienić zdobytych nagród, jak również nazwisk muzyków, z którymi realizował pan wspólne projekty. A czy była taka współpraca, która na zawsze zostawiła ślad w pańskiej duszy? Oczywiście spotkałem na swojej drodze muzyków, którzy odci702-MAKIETA 3 32-53.indd 34

Jazz nad Tamizą

w legendarnej serii Polish Jazz! Na płycie śpiewa również Aga Zaryan, grają m.in. Michał Miśkiewicz, Michał Barański, Robert Majewski, Grzegorz Nagórski. W tytułowym utworze śpiewa również wyjątkowy Grzegorz Dowgiałło o którym jeszcze usłyszy świat!

Jakiej muzyki słucha Piotr Wyleżoł? Nie chcąc odpowiadać wymijająco że „każdej dobrej”, odpowiem czego ostatnio. A w ostatnich dwóch tygodniach słuchałem najwięcej Georga Shearinga, nowej plyty Tigrana Hamasyana, preludiów i fug Shostakovitcha, ale również Pink Floyd i Petera Gabriela.

Zabawne wydarzenie z trasy lub koncertu? Może nie było ich aż tak wiele, ale nie wiem którą historię wybrać. Zapraszam do stolika po koncercie, na pewno worek z historiami się rozwiąże.

snęli trwałe piętno na mojej muzycznej osobowości. Do nich należą Janusz Muniak, Tomasz Szukalski czy Jarek Śmietana. Moi Mistrzowie, nauczyciele. Ktoś powiedział, że Jazz to życie jakim żyjemy, ludzie jakich poznajemy. Od ponad roku współpracuję z Dayną Stephensem, wspaniałym amerykańskim saksofonistą , z tak zwanego nowojorskiego topu. To jednocześnie jeden z najpiękniejszych, wrażliwych i dobrych ludzi jakich spotkałem na swojej muzycznej drodze. To dar poznawać kogoś takiego i móc z nim tworzyć muzykę. Oczywiście poznaję wielu wspaniałych muzyków, lecz na przestrzeni ostatnich lat właśnie znajomość z Dayną jest dla mnie wyjątkowa nie tylko w aspekcie muzycznym. Takie momenty odciskają piętno na duszy. A propos Dayny Stephensa, czy macie jakieś muzyczne plany nagraniowe, wspólne koncerty? On na stałe mieszka w Nowym Jorku więc nie grywamy na co dzień, ale mamy za sobą już kilka wspólnych tras i nagranie mojej najnowszej płyty „Human Things”, która ukaże się

Jeśli nie jazz, to? Na to jest kilka hipotetycznych scenariuszy, bo mam głowę pełną mnóstwa pomysłów. Nie chcąc powiedzieć: szalonych pomysłów. Trochę już za późno, by zostać zawodowym piłkarzem, a takim z pewnością mógłbym być, gdyby moje życie potoczyło się inaczej. Do dziś dnia regularnie gram w piłkę nożną, co jest dla mnie formą sanatorium dla umysłu, pozwala zapomnieć dosłownie o wszystkim. Może zostałbym podróżnikiem, samotnie objechał świat na rowerze? Coraz częściej o tym myślę. Może wziąłbym udział w Rajdzie Dakar? Wydaje mi się, że jestem typowym facetem o podwyższonej tolerancji do ryzyka. Choć prawdopodobnie zostałbym przy muzyce i skoncentrował się na pisaniu, komponowaniu muzyki, na co – chcąc być czynnym pianistą – nie mam aż tyle czasu. «

Konkurs Czytelnicy Coultury oraz słuchacze Polskiego Radia Londyn będą mieli możliwość wygrania najnowszej płyty Piotra Wylęża, a także dwa bilety na jego koncert 2 września w POSK-u w Jazz Cafe

25/08/2017 18:50:23

035

702-MAKIETA 3 32-53.indd 35

25/08/2017 18:50:32

036

CAFÉ COOLTURA FILM

The saint 2017 Zabili go i uciekł. Tak można by w skrócie opisać ten film. Można by, gdyby nie był to remake serialu brytyjskiego, produkowanego w latach sześćdziesiątych. Wtedy w główną rolę wcielił się Roger Moore. Teraz w roli głównej zobaczymy Adama Raynera. Piotr Dobroniak

Nie ma co ukrywać. Jest banalnie, przewidywalnie i lekko infantylnie. Ale niczego innego nie możemy oczekiwać jeśli nowy „Święty” chce dorównać oryginałowi. Oczywiście możemy się spierać o styl i ekspresję aktorską głównych bohaterów. Ale nie będziemy tego robić, bo niczego więcej po tym filmie nikt się nie spodziewał. Pewnie nawet nikt nie zamierzał. Jak jednak zmierzyć się z etosem Rogera Moore’a? Jego historią? Kiedyś próbował zmierzyć się z tym niemałym problemem Val Kilmer w remaku – a jakże – „Świętego” w 1997 roku. Też były pretensje. Po dwudziestu latach, po obejrzeniu „Świętego” rocznik 2017, nagle okazuje się, że „Świety” rocznik 1997 nie jest taki zły. 702-MAKIETA 3 32-53.indd 36

Żeby prawom kontynuacji stało się zadość, w jednej ze scen pojawia się odtwórca głównej roli „Świętego” rocznik 1962 – sir Roger. Niestety nie wiemy, czy gra postać złą czy dobrą, bo to do końca nie wiadomo. W scenariuszu jest zbyt dużo niedopowiedzeń i skrótów, żeby można jasno to określić. Generalnie to typowy fabularny film telewizyjny, utrzymany w takiej też konwencji z mnóstwem tajemniczej technologii, która sprawia, że za pomocą tabletu można hakować wszystkie, nawet najbardziej zaawansowane i tajne sieci internetowe czy jakieś tam. Jeśli czyta to jakiś miłośnik nieskomplikowanych, trochę zabawnych filmów w stylu „wrogom kończy się magazynek, prawi mężczyźni mają niekończącą się amunicję podczas wymiany ognia, a prać się po gębie można bez obaw, że będzie

na niej jakiś ślad”, to na pewno się nie zawiedzie. I o to chyba w tym filmie właśnie chodzi. Niezobowiązująca „odmóżdżająca” rozrywka filmowa po ciężkim dniu. Jeśli kogoś coś takiego nie bawi, polecam książki Lesliego Charterisa, kótry pomiędzy 1928 a 1963 rokiem popełnił kilkadziesiąt klasycznych powieści kryminalnych z tym samym bohaterem. Zawsze to większy wysiłek intelektualny. Jeśli nawet to jest za dużo/za mało, to proszę sięgnąć po któryś z kryminałów Joanny Chmielewskiej rocznik 1932. Przynajmniej autentycznie zabawne. « 25/08/2017 18:50:40

037

702-MAKIETA 3 32-53.indd 37

25/08/2017 18:50:48

Fot. Paolo Bordogna

038

CAFÉ COOLTURA Opera + KSIĄŻKI

Viva Rossini! Dr Jacek Kornak

Włochy, plaża, wino i Rossini – czy może być lepszy przepis na lato? Mała miejscowość Pesaro na wybrzeżu Adriatyku co roku wypełnia się plażowiczami, którzy uwielbiają muzykę Gioachino Rossiniego. Jeden z największych kompozytorów operowych pochodził właśnie z Pesaro, które celebruje swojego najsłynniejszego rodaka corocznym festiwalem odbywającym się w sierpniu. Zapewne wielu zna na przykład „Cyrulika sewilskiego”, który jest grywany na całym świecie, jednak podczas festiwalu można usłyszeć również opery, które bardzo rzadko pojawiają się na innych scenach operowych. W tym roku mieliśmy możliwość nową produkcję „Le siege de Corinthe”, „La pietra del paragone” oraz „Torvaldo e Dorliska”. „Le siège de Corinthe” to pierwsza francuska opera Rossiniego. Dzieło to miało swoją premierę w 1826. Zapewne ze względu na rozmach, w jakim Rossini napisał tę operę, rzadko jest ona wykonywana. Opera ta wymaga znaczących rozmiarów chóru oraz czworga solistów, którzy udźwigną bardzo skomplikowane partie wokalne. Jest to z pewnością jedno z najbardziej dramatycznych dzieł Rossiniego, które gdy jest dobrze wykonane może przyprawić o ciarki na skórze. Takie też było wykonanie podczas Rossini Opera Festival. Za reżyserię odpowiedzialna była katalońska grupa La Fura dels Baus. 702-MAKIETA 3 32-53.indd 38

Od swojego powstania w 1979 roku artyści wnieśli do opery powiew świeżego powietrza, używając symboli i elementów z kultury miejskiej oraz popularnej. Ich produkcja „Oblężenia Koryntu” dzieje się w apokaliptycznych czasach, gdy ludzie walczą o wodę. Stała się ona fetyszem, niemal bóstwem. Produkcja ta była z pewnością poruszająca i oryginalna, jednak pozostawiła mnie z pewnym poczuciem niedosytu. Natomiast muzycznie dyrygent Roberto Abbado niczego nie oszczędził słuchaczom. Jego interpretacja była niezwykle mocna. Abbado dyrygował orkiestrą RAI dramatycznie, agresywnie tak, że jego interpretacja momentami chwytała słuchacza za gardło. Bezsprzeczną gwiazdą tego przedstawienia był Luca Pisaroni. Jego wykonanie roli Mahometa II było głęboko przemyślane, ale zarazem ekspresyjne. Nino Machaidze wcieliła się w postać Pamyry. Technicznie świetnie poradziła ona sobie z trudnymi koloraturami, jakimi ta rola jest naszpikowana. Jej głos był liryczny i, co w operze najważniejsze, był w stanie do głębi poruszyć publiczność. Rewelacyjny był Sergey Romanovsky jako koryncki wojownik Neocles. W porównaniu z nimi nieco gorzej wypadł John Irving jako Cleomene. Drugą produkcją tegorocznego Rossini Opera Festiwal była „La Pietra del Paragone”. Ta pochodząca z 1812 roku opera określana jest jako melodramma giocoso, jest to dość lekka farsa operowa, choć akcja nie jest

w tym przypadku porywająca, to produkcja Piera Luigiego Pizziego dostarcza dużo radości. Pizzi uwspółcześnił to dzieło osadzając je w naszych czasach. Za scenografię służy tutaj willa w stylu Corbusiera, jest tutaj basen, w którym kąpią się śpiewacy, ale przede wszystkim jest świetne aktorstwo i wyczucie muzyki Rossiniego z jej lekkością oraz naturalnym humorem. Najbardziej wyrazistym śpiewakiem był Paolo Bordogna, który wykonał partię Pacuvio. Bordogna śpiewał naturalnie i był przy tym bezpretensjonalnie zabawny. Na uwagę zasługuje również młody rosyjski tenor Maxim Mironov, który wcielił się w Cavaliera Giocondo. Posiada on czarującą barwę głosu oraz perfekcyjną technikę. Pośród śpiewaków piękną liryczną barwą oraz wyrazistą interpretacją wokalną wyróżniała się również Marina Monzo. W pozostałych rolach wystąpili Gianluca Margheri, Aya Wakizono, Aurora Faggioli, Davide Luciano oraz William Corro. Orkiestrę RAI poprowadził Daniele Rustioni. Pod jego batutą „La Pietra del Paragone” była barwna i lekka. Przyznam, że choć od wielu lat interesuję się operą nigdy nie słyszałem o „Torvaldo e Dorliska”. To dziełko Rossiniego było trzecią produkcją tegorocznego festiwalu w Pesaro. Ciekawostką jest, że choć akcja dzieje się w bliżej niesprecyzowanym kraju północnej Europy, to wiele w libretcie wskazuje na Polskę. „Torvaldo e Dorliska” to trochę przedstawienie w stylu zabili go i ciekł. Akcja jest dość absurdalna, jednak reżyser Mario Martone potrafił wciągnąć widza w tę operę. Jego przedstawienie jest tradycyjną produkcją operową z kostiumami i scenografią stylizowanymi na XIX wiek. Jednak dzięki niezwykłemu wyczuciu ruchu scenicznego oraz podążaniu za muzyką Martone jest w stanie sprawić, że ta perła z lamusa jaśnieje naturalnym światłem. Orchestra Sinfonica G. Rossini nie była rewelacyjna, ale miała wyczucie rossiniwskich rytmów. Za to soliści byli wyjątkowo dobrzy. Nicola Alaimo rewelacyjnie wykonał rolę złego księcia. Jego głos płynął swobodnie, a zarazem interpretacyjnie rola ta była dopracowana w szczegółach. Salome Jicia posiadała dość uroczy głos, choć trochę zabrakło jej scenicznej charyzmy. Jej wykonanie Dorliski było nieco monotone. Za to Dimitry Korchak zauroczył publiczność jako Torvaldo. W tym roku Rossini Opera Festival dobiega końca, ale układając plany na przyszłoroczne wakacje warto wziąć pod uwagę Pesaro. Zapewne nikt na świecie nie gra muzyki Rossiniego z taką pasją i swobodą jak podczas Rossini Opera Festival. « 25/08/2017 18:50:56

039 Redaguje PIOTREK DOBRONIAK

Negroland. Zapiski z życia afroamerykańskich elit

Margo Jefferson, pisarka, krytyczka literatury i laureatka Nagrody Pulitzera w dziedzinie krytyki, dorastała wśród „czarnej arystokracji” Chicago. „Negroland” to świat uprzywilejowanych Afroamerykanów, którzy w połowie XX wieku osiągnęli status dorównujący przedstawicielom białych elit. Wnikliwie analizując własne doświadczenia, uczucia i wątpliwości, Jefferson tworzy wielowarstwowy portret ludzi uwięzionych wśród społecznych konwenansów

i rasistowskich uprzedzeń, starających się znaleźć swoje miejsce w społeczeństwie, w którym biała większość najchętniej odmówiłaby im jakichkolwiek praw i przywilejów. Życie Margo w latach 50. i 60. to nieustające lawirowanie: pomiędzy wymogami własnej klasy społecznej (eleganckie stroje, kulturalne zachowanie, snobistyczne zainteresowania) ,a kamuflowaniem swojej przynależności do elity, zarówno przed biedniejszymi przedstawicielami czarnej społeczności, jak i przed większością białych. «

Niebo jest nasze

Małżeństwo doskonałe

Przewodnik wędrowca

To fascynująca, miejscami zabawna, a miejscami przerażająca opowieść o złotym wieku piractwa powietrznego, osnuta wokół historii słynnej pary, Rogera Holdera i Cathy Kerkow, którzy uprowadzonym samolotem i z pół miliona dolarów okupu dotarli aż do Algieru.

To książka wyjątkowa, bo o wielkiej miłości do absolutnie niezwykłej kobiety – Marii Czubaszek, jego żony. Do tej pory jazzman raczej nie udzielał indywidualnych wywiadów, nikt więc nie wiedział, co tak naprawdę w nim siedzi, ani do jakich uczuć jest zdolny.

Kochasz przyrodę i każdą wolną chwilę spędzasz na świeżym powietrzu? Ta książka zmieni Twój zwyczajny spacer w fascynującą wyprawę. Rośliny, zwierzęta, niebo… to niewyczerpane źródła informacji na temat otaczającego nas świata. Więcej na:

BookTO.pl

702-MAKIETA 3 32-53.indd 39

25/08/2017 18:51:04

040

CAFÉ COOLTURA MOTORYZACJA

Mercedes X-Class. Lepszy pick-up

Redaguje Piotr Dobroniak

Niech nie zmyli was piękna linia nadwozia nowego merca. Niby nowy Mercedes wart jest grzechu, jednak pod spodem to stary dobry Nissan Navara – na co z kolei wskazuje typowa dla tego ostatniego dwubryłowa budowa oddzielająca optycznie „szoferkę” od części „towarowej”. Współpraca Mercedesa z Nissanem nie jest niczym nowym. Kupując małego dostawczaka od Mercedesa – Citan – dostajemy przecież nic innego jak Renault Kangoo. Renault z Nissanem zacieśnili współpracę już dawno temu. Teraz przyszła kolei na niemieckiego producenta. Na razie koncepcyjnie, ale już bardzo ciekawie. Tym bardziej, że nowego terenowego Mercedesa dostrzeżono już na testach drogowych. Nowa terenówka będzie miała prawdopodobnie do wyboru dwa silniki 4-cylindrowe i 6-cylindrowe, zarówno dizlowskie jak i benzynowe. Napęd na tylną oś oraz wersja 4x4. Poza tym full elektroniki od mercedesa w kabinie kierowcy i super system multimedialny. « Więcej na

mercedes-benz.com

702-MAKIETA 3 32-53.indd 40

25/08/2017 18:51:14

041

702-MAKIETA 3 32-53.indd 41

25/08/2017 18:51:23

042

CAFÉ COOLTURA TECHNOLOGIE

Nowa kamera Logitech

Redaguje PIOTR DOBRONIAK Źródło NEWSERIA.PL

Logitech zaprezentował nową kamerę Brio 4K Stream Edition. To kamera internetowa z technologią Ultra HD 4K, pozwalającą na tworzenie transmisji na żywo z gier lub innych wydarzeń. Zastosowane rozwiązania technologiczne umożliwiają idealne ukazanie wszystkich szczegółów twarzy nagrywającego. Dzięki trybowi nagrywania z prędkością 60 klatek na sekundę w rozdzielczości 1080p, zarejestrowany obraz może wyglądać jak żywy. Wprowadzając kamerę Logitech zoptymalizował poprzednią wersję kamery BRIO pod kątem prowadzenia transmisji na żywo. W efekcie otrzymaliśmy urządzenie, które idealnie wpasowuje się w potrzeby streamerów, troszczących się o jakość dźwięku i obrazu przekazywanego swoim widzom. Użyto technologii Ultra 4K, za sprawą której wszelkie nagrane detale zostają wiernie odwzorowane. Ponadto tryb priorytetu szybkości klatek zapewnia strumieniowanie ze stałą prędkością 60 klatek na sekundę z rozdzielczością HD 1080p. Do kamery dorzucono oprogramowanie XSplit Broadcaster, które pozwala na stuprocentowe wykorzystanie możliwości urządzenia z załączoną do każdej kamery darmową, roczną licencją premium do oprogramowania XSplit. Połączenie technologii Ultra HD 4K i wysokiego zakresu jasności (HDR) two702-MAKIETA 3 32-53.indd 42

rzy czterokrotnie większą rozdzielczość obrazu w porównaniu do rozwiązania full HD. Dodatkowo urządzenie automatycznie dostosowuje się do zmian jasności otoczenia. Gwarantuje to optymalny poziom oświetlenia osoby nagrywającej, nawet podczas nagłego przechodzenia z jasnej ulicy do ciemnego wnętrza. Rozwiązanie Ultra HD 4K daje możliwość nagrywania nawet najmniejszych zmian mimiki, przy zachowaniu żywych i wiernie odwzorowanych kolorów. Urządzenie oferuje również przybliżanie i oddalanie obrazu bez najmniejszego uszczerbku na jakości, aby dostarczyć widzom najlepszą i najbardziej komfortową rozrywkę. Kamera jest również wyposażona w oprogramowanie ChromaCam przygotowane przez firmę Personify. Jest to aplikacja automatycznie neutralizująca tło. Pozwala ona również na zminimalizowanie szumów oraz wizualnego nieładu dla osiągnięcia jeszcze bardziej profesjonalnej jakości obrazu. Najwyższą wydajność kadru zapewnia także możliwość wybrania pola rejestracji obrazu spośród dostępnych ustawień. Na przykład, wybór nagrywania w 65 lub 78 stopniach będzie optymalnym rozwiązaniem dla osób, które chcą być głównymi punktami transmisji. Natomiast 90-stopniowe pole nagrywania ułatwi pokazanie także szerszego tła. Cena od 170 funtów Więcej na:

logitech.com

25/08/2017 18:51:32

043

702-MAKIETA 3 32-53.indd 43

25/08/2017 18:51:41

044

zdrowie i uroda KUCHNIA

Lasagne, czyli jedno danie, tysiąc inspiracji

Lasagne podbiła polskie stoły i podniebienia. Polubiliśmy ją za to, że jest łatwa w przygotowaniu i każdy może stworzyć własną wersję tej potrawy, ze swoimi ulubionymi dodatkami. To jedno danie daje nam tysiące kulinarnych możliwości. Jednak kluczowym składnikiem każdej lasagne jest makaron. Powinien być wysokiej jakości, aby nasz przysmak doskonale smakował i jednocześnie apetycznie prezentował się na talerzu. Świetnie też, jeśli nie wymaga wcześniejszego gotowania, dzięki czemu ulubioną potrawę stworzymy jeszcze łatwiej i szybciej. Lasagne to potrawa, która sprawdza się w wielu sytuacjach. Może być codziennym, domowym obiadem, a także atrak702-MAKIETA 3 32-53.indd 44

cją towarzyskiego przyjęcia albo rodzinnych świąt i uroczystości. Jest doskonała zarówno z sezonowymi, świeżymi warzywami, jak też z mięsem, grzybami czy innymi, ulubionymi składnikami. Może przybrać wiele wariantów smakowych – pikantny lub łagodny, z tradycyjnym sosem pomidorowym lub beszamelem, aż po bardziej zaskakujące, np. kuchni orientalnej.

Makaron to podstawa

Każdy smakosz lasagne wie, że podstawą udanego dania jest makaron. To on zapewnia pyszne uzupełnienie smaku pozostałych składników, jak też atrakcyjny i apetyczny wygląd całej potrawy. Dlatego należy postawić na wartościowe

produkty, takie jak np. makarony Lubelli. Płaty lasagne tej marki powstają tylko z wysokiej jakości pszenicy. Specjalny proces mielenia i suszenia mąki gwarantuje, że pozostają odpowiednio twarde i sprężyste. Makaron Lubella Lasagne nie skleja się i nie wymaga wcześniejszego gotowania – dzięki temu potrawa jest łatwa i szybka w przygotowaniu. Wystarczy tylko dodać ulubione składniki i sos, by powstało smaczne i pożywne danie. Michał „Magiel” Myszkiewicz, ekspert kulinarny marki Lubella proponuje dwie wersje smakowitej lasagne: z curry i mlekiem kokosowym, którą na pewno zaskoczymy znajomych podczas imprezy oraz z kurczakiem i pesto – świetną propozycją dla całej rodziny. « 25/08/2017 18:51:53

045 Lasagne z curry i mlekiem kokosowym

POTRZEBUJESZ • Makaron Lubella Lasagne 1/2 opakowania • mozarella 300g • bakłażan 1 sztuka • duża cukinia 1 sztuka • czerwona papryka 1 sztuka • cebula 2 sztuki • czosnek 3 ząbki • imbir • kolendra 1 pęczek • pomidory krojone Łowicz 1 puszka • mleko kokosowe 2 puszki • olej rzepakowy • masło 3 łyżki • curry w proszku 4 łyżki • mąka Lubella 3 łyżki • sól i pieprz do smaku Czas przygotowania: 60 minut DO DZIEŁA! 1. Na pierwszy ogień… Cebulę i imbir drobno posiekaj. Następnie razem z czosnkiem przesmaż je kilka minut w garnku, z łyżką oleju. Dodaj curry, posiekane łodygi kolendry i pomidory. Bakłażana pokrój w dużą kostkę, przesmaż mocno przez ok. 5-7 min, z kilkoma łyżkami oleju i dodaj do sosu pomidorowego. Paprykę i cukinię pokrój w dużą kostkę. Następnie paprykę przesmaż ok. 5 minut na oleju, dodaj do niej cukinię, smaż jeszcze ok. 2 minuty i dodaj do sosu. Gotuj całość ok. 15 minut. 2. W międzyczasie… Masło przesmaż z mąką przez kilka minut, dodawaj mleko kokosowe – ciągle mieszając ubijaczką, aż powstanie lekko gęsty sos. Dodaj do smaku, sól, pieprz i curry.

702-MAKIETA 3 32-53.indd 45

3. To już prawie meta! Naczynie żaroodporne wysmaruj masłem i wlej 2 łyżki mleka kokosowego. Ułóż luźno płaty lasagne, wyłóż połowę warzyw w sosie pomidorowym, polej kilkoma łyżkami sosu kokosowego, posyp odrobiną startej mozzarelli. Połóż kolejną warstwę makaronu i powtórz całość, jak poprzednio. Na trzecią warstwę makaronu daj resztę mleka kokosowego i tartej mozzarelli. Przykryj naczynie folią i piecz 35 minut zakryte, a potem odkryj i piecz jeszcze ok. 10 minut, tak, by ser się przyrumienił.

Dopraw solą i pieprzem. Cebulę i czosnek drobno posiekaj, a następnie zeszklij na maśle, dodaj mąkę i smaż ok. 2 minuty. Dodawaj powoli mleko i koncentrat bulionu Krakus, ciągle mieszając ubijaczką, tak, by powstał sos.

Lasagne z kurczakiem i pesto

3. To już prawie meta! Na ostatnią warstwę makaronu wylej resztę sosu, mozzarelli i parmezanu. Przykryj naczynie folią i piecz 35 minut zakryte, a potem odkryj i piecz jeszcze ok. 10 minut, tak, by ser się przyrumienił.

2. W międzyczasie… Naczynie żaroodporne posmaruj masłem, wlej 2 łyżki sosu i ułóż luźną warstwę makaronu. Rozłóż połowę masy z kurczaka, posyp garścią startej mozzarelli i polej kilkoma łyżkami sosu. Rozłóż połowę szpinaku, następnie znów warstwę makaronu i powtórz kolejną warstwę lasagne, jak poprzednio.

KUCHENNE TRIKI

POTRZEBUJESZ • Makaron Lubella Lasagne 1/2 opakowania • ugotowane mięso z kurczaka 500g • ricotta 250g • mozarella 300g • parmezan drobno starty 100g • cebula 1 sztuka • czosnek 1 ząbek • szpinak siekany (rozmrożony) 300g • koncentrat bulionu drobiowego Krakus 500ml • pesto 1 słoiczek • mleko 500ml • masło 70g • mąka Lubella 60g • sól i pieprz do smaku Czas przygotowania: 60 minut DO DZIEŁA! 1. Na pierwszy ogień… Mięso kurczaka pokrój w kostkę i wymieszaj z ricottą, pesto i połową parmezanu.

Michał „Magiel” Myszkiewicz, ekspert kulinarny marki Lubella podpowiada też jak samodzielnie przyrządzić szybkie pesto oraz jak nadać jeszcze lepszy smak potrawom kuchni azjatyckiej. – Szybkie pesto można przygotować też samemu. Potrzebne będzie: 30g sera pecorino i 30 g sera parmigiano, 30 g orzeszków pinii, 4 ząbki czosnku, 100g liści bazylii, 150 ml oliwy oraz duża szczypta soli maldon. Wszystkie składniki – oprócz bazylii i oliwy – należy miksować przez ok. 1 minutę. Następnie dodać bazylię i miksować jeszcze ok. 1 min., dolewając oliwy. – podpowiada kucharz. – Z kolei drobno posiekane łodygi i korzenie kolendry dają najwięcej smaku – można je dodawać także do innych, azjatyckich potraw, np. sałatek i zup.

25/08/2017 18:52:08

046

zdrowie i uroda KUCHNIA

Uważaj na diety Alternatywne diety nowotworowe promują niedożywienie i wyniszczenie, które jest golem do własnej bramki pacjenta onkologicznego – mówi dr n. med. Aleksandra Kapała w rozmowie nt. alternatywnych diet i niekonwencjonalnej suplementacji u pacjentów onkologicznych.

– W tej chwili już mamy całkiem sprawnie działającą działkę wiedzy, która nazywa się żywieniem klinicznym, i ta dziedzina opisuje tak naprawdę wszystko, czego chory żywieniowo na etapie leczenia onkologicznego wymaga – zapewnia dr n. med. Aleksandra Kapała z Kliniki Nowotworów Głowy i Szyi Centrum Onkologii-Instytutu w Warszawie, autorka książki „Dieta w chorobie nowotworowej”. Ekspert wyjaśnia, że pacjenci onkologiczni wymagają wszystkich składników odżywczych w odpowiednich proporcjach. Zarówno białek, węglowodanów, tłuszczy, witamin, minerałów, jak i wody. – To wszystko musi być przemyślane, dostosowane do rodzaju choroby i jej zaawansowania, typu leczenia, a także prognozy takiego pacjenta – stwierdziła. Tymczasem, jak przekonuje specjalistka, wszystkie diety alternatywne, odwołujące się do niekonwencjonalnych metod leczniczych, charakteryzują się tym, że – jak mówi – „albo tam czegoś brakuje, albo czegoś jest za dużo”. Dr Kapała wyjaśniła, że prowadzi to do niedoborów 702-MAKIETA 3 32-53.indd 46

albo nadmiarów określonych składników w organizmie. – Tego typu niebezpieczne diety promują niedożywienie, wyniszczenie, które jest golem do własnej bramki pacjenta onkologicznego. Do metod popularnych wśród pacjentów onkologicznych, w istocie niebezpiecznych dla ich zdrowia, lekarka zaliczyła dietę Gersona (polegającą m.in. na „detoksykacji organizmu”, spożywaniu soków owocowo-warzywnych i lewatywie z kawy) oraz inne diety, polegające na wykluczaniu całych grup pokarmowych. – Jeżeli chodzi o taką niebezpieczną suplementację, to rzeczywiście z tych szczególnie niebezpiecznych to jest stosowanie amigdaliny czy wlewy z witaminy c, w tej chwili bardzo popularne – dodała Kapała. Rozmówczyni ostrzegła także, że niekonwencjonalne diety mogą zaszkodzić działaniu konwencjonalnych leków. – Nieznane są interakcje lekowe tego typu substancji z naszymi cytostatykami czy nowoczesnymi lekami już celowanymi, które stosujemy w onkologii – wyjaśniła. Jej zdaniem takie działanie może się przełożyć na wzrost toksyczności

leczenia, czy – jak stwierdziła – „na rozwój działań niepożądanych, takich jak niewydolności nerek, biegunki, dalszy spadek masy ciała, nasilenie wszelkich odczynów śluzówkowych”. Dr Aleksandra Kapała twierdzi, że żywienie w onkologii jest rzeczą bardzo zindywidualizowaną. – Nie ma jakiejś jednej recepty, którą moglibyśmy zaproponować wszystkim – zapewniła. Wyraziła też opinię, że dieta zależy od tego, czy choroba nowotworowa i jej leczenie dotyka bezpośrednio przewodu pokarmowego. – Wówczas zazwyczaj ten chory wymaga specjalnego wsparcia, specjalnego sposobu żywienia – wyjaśniła. W innym wypadku lekarze dążą do diety najbardziej zbliżonej do normalnej, zdrowej diety. – Natomiast trzeba mieć świadomość tego, że chory, który na przykład napromienia się na miednicę czy jamę brzuszną z powodu jakiegoś nowotworu tam zlokalizowanego, odniesie korzyść jednak z diet restrykcyjnych, ale prowadzonych pod nadzorem, przez kogoś, kto wie co robi z tym pacjentem, żeby nie promować niedożywienia i wyniszczenia – podsumowuje. « (PAP) 25/08/2017 18:52:17

047

Witamina C chroni przed promieniowaniem

Wokół kosmetycznego wykorzystania witaminy C narosło wiele mitów. Dotyczą one głównie jej negatywnego oddziaływania na skórę w trakcie lata. Tymczasem eksperci wyjaśniają – jej nowa olejowa forma jest ważnym składnikiem kosmetyków właśnie na tę porę roku. Taka odmiana witaminy C ma wpływ na redukcję uszkodzeń wywołanych przez promieniowanie UV, wykazuje działanie antyoksydacyjne i hamuje aktywność enzymów odpowiedzialnych za niszczenie kolagenu. Wokół witaminy C w kosmetyce krąży wiele nieprawdziwych informacji. Wśród nich ta, że witamina C ma negatywny wpływ na skórę narażoną na promieniowanie słoneczne. Ma to wynikać z małej stabilności zawartego w niej kwasu askorbinowego i konieczności dodawania do niego substancji przeciwdziałających rozkładowi. To właśnie one mogłyby wywołać podrażnienia lub doprowadzić do powstania przebarwień. Nowoczesna kosmetologia poradziła sobie jednak z tym problemem. Obecnie firmy kosmetyczne zaczynają także tworzyć innowacyjne formy witaminy C o wysokiej stabilności, z pH bardziej przyjaznym dla skóry.

Nie wierzmy mitom

– Mity są takie, że witamina C jest nietrwała, szkodliwa, że powoduje podrażnienia, że rozkłada ją światło, wyższa temperatura, że destabilizuje się w czasie. Natomiast jest ona jednym z ciekawszych i lepszych składników stosowanych aktualnie w kosmetykach. Opracowano bowiem formę TETRA witaminy C, która jest formą olejową. Jest 702-MAKIETA 3 32-53.indd 47

ona bardzo trwała w wysokich temperaturach, co jest istotne przy produkcji kremów, nie rozpada się pod wpływem tlenu i nie powstają żadne produkty rozpadu, które mogłyby być niekorzystne dla skóry – mówi agencji Newseria Barbara Zapisek, główny technolog Basel Olten Pharm. Witamina C działa na wielu płaszczyznach – chroni skórę przed promieniowaniem UVA i UVB, rozjaśnia plamy starcze, nierówności pigmentacyjne, a także powoduje syntezę kolagenu, czyli działa jak środek odmładzający. Decydując się na zakup wybranego produktu, warto przeanalizować jego skład i wybrać taki preparat, który zawiera właśnie innowacyjną formę witaminy C w odmianie TETRA, bowiem dzięki doskonałej przyswajalności z łatwością przenika ona do głębszych warstw skóry. – Witaminę C możemy stosować nawet w wysokich stężeniach do aplikacji punktowej na plamy, przebarwienia spowodowane różnymi czynnikami: wiekiem, niefrasobliwym opalaniem się, a także różnymi chorobami – są plamy wątrobowe, plamy spowodowane różnymi schorzeniami wewnętrznymi. Witamina C powoduje rozjaśnienie tych plam ze względu na to, że można stosować ją nawet w 100 proc. stężeniu na skórę, nie powoduje żadnego podrażnienia czy uczulenia. Jest to bardzo bezpieczna forma witaminy – tłumaczy Barbara Zapisek.

Kosmetyki na lato

Dlatego szczególnie latem, kiedy to nasza skóra narażona jest na silne promieniowanie słoneczne, kosmetyki z witaminą C

powinny stanowić podstawę codziennej pielęgnacji skóry. Ta popularna, lecz niedoceniana substancja chroni twarz i ciało przed wieloma zagrożeniami związanymi z tą porą roku. – Ta forma witaminy C chroni nas przed promieniowaniem UVA i UVB, które powodują podrażnienia i zaczerwienienie skóry oraz zmiany pigmentacji. Ma ona kluczowy wpływ na powstawanie melaniny w skórze, to znaczy hamuje melanogenezę, co prowadzi do tego, że słońce staje się dla nas bezpieczniejsze, nie powstają plamy, nie powstają przebarwienia, skóra tak nie ciemnieje – mówi Barbara Zapisek. Stopień ochrony uzależniony jest jednak od warunków zewnętrznych. Wszystko zależy więc od tego, gdzie zamierzamy spędzić urlop. – Jeśli jedziemy do ciepłych krajów, jeśli ekspozycja słoneczna jest bardzo silna, to musimy się chronić filtrami, natomiast jeśli większość dnia spędzamy w biurze lub w domu, chodzimy po ulicy i nie jesteśmy narażeni na bardzo intensywną ekspozycję, to zdecydowanie wystarczy ochrona z witaminą C – dodaje Barbara Zapisek. « Newseria.pl

25/08/2017 18:52:26

048

zdrowie i uroda czy wiesz że... wobec samego siebie, chęci dorównania innym osobom, przede wszystkim popularnym w mediach szczupłym modelkom czy aktorkom – mówi Zdanowicz.

Problemy rodzinne

Coraz więcej młodych Polaków cierpi na anoreksję Coraz więcej młodych Polaków cierpi na anoreksję, czyli jadłowstręt psychiczny. Szacuje się, że problem ten dotyczy już 2 proc. młodych dziewcząt, a nierzadko też chłopców. Do 20 proc. chorych na anoreksję podejmuje próby samobójcze.

Zaburzenia odżywiania to duży problem we współczesnym społeczeństwie. Zalicza się do nich jadłowstręt psychiczny, czyli anoreksję oraz bulimię, czyli żarłoczność psychiczną. Młodzi ludzie chcą wzorować się na lansowanych w mediach szczupłych modelkach czy aktorkach, ale coraz częściej u podstaw anoreksji leżą też problemy rodzinne – mówi lekarz psychiatra Anna Zdanowicz. 702-MAKIETA 3 32-53.indd 48

Według Anny Zdanowicz, psychiatry z poradni Medsolver, do tej pory uważano, że anoreksja występuje u ok. 1 proc. młodzieży w Polsce i u mniej niż 1 proc. osób dorosłych. Obecnie szacuje się, że z anoreksją zmaga się już mniej więcej 2 proc. młodzieży. Natomiast bulimia występuje w przypadku ok. 1-1,5 proc. młodzieży i osób dorosłych. – Wzrost tych wartości spowodowany jest stawianiem coraz wyższych oczekiwań

Anoreksja pojawia się także w związku z problemami rodzinnymi. W przypadku młodych ludzi często bowiem kontrola jedzenia, czy jego ograniczanie jest jedyną rzeczą, na którą mają wpływ, kiedy rodzice się kłócą czy rozwodzą, albo występują inne trudności w rodzinie. – Jeżeli w rodzinie pojawia się konflikt dziecko czuje, że nie poświęca się mu wystarczająco dużo uwagi. Rodzice dużo czasu spędzają na kłótniach, jest dużo negatywnej energii w domu. Dziecko nie czuje, żeby miało jakikolwiek wpływ na tę sytuację a jedzenie jest często jedynym czynnikiem, które ono samo z siebie może kontrolować – dodaje psychiatra. Często młodzi ludzie uważają, że tylko w ten sposób mogą skutecznie zwrócić na siebie uwagę rodziców. Zdaniem psychiatry jedynym skutecznym leczeniem takich osób jest terapia rodzin. – Fakt, że ta młoda osoba nie je, nie jest tylko jej problem (...) Jest to problem tej całej rodziny i cała rodzina musi poddać się leczeniu – dodaje. Przypomniała, że jadłowstręt psychiczny polega na tym, że człowiek celowo ogranicza spożywane posiłki. Jednocześnie pojawia się spaczony obraz własnej osoby i chory ciągle uważa, że jest za gruby i nieatrakcyjny. Często takie osoby katują się także na siłowniach, uprawiając wyczerpujące ćwiczenia fizyczne. Zdaniem ekspertki, niepokojące wartości, na które rodzice czy partnerzy powinni zwrócić uwagę to: celowe ograniczanie przez pacjenta masy ciała o 15 proc. poniżej oczekiwanej wartości, albo jeśli spadek masy ciała nastąpił wskutek choroby, czy kryzysu, a pacjent po opanowaniu sytuacji dąży do tego, żeby masa ciała nie wrosła. Innym ważnym parametrem mogącym wskazywać na anoreksję, jest wskaźnik BMI określający proporcję między wzrostem a masą ciała dla osób dorosłych, czy siatki centylowe służące do oceny prawidłowego rozwoju dzieci. Jeżeli wskaźnik BMI jest niższy niż 16,5 to jest on niepokojący – tłumaczyła psychiatra. – U osób, które starają się nie przytyć lub ograniczają jedzenie widać duże zainteresowanie tym co jedzą, starają się unikać w szczególny 25/08/2017 18:52:36

049 sposób tłustych potraw, występuje duża selektywność potraw. Jedzą dużo mniejsze porcje, starają się to jedzenie gdzieś wrzucić, schować, przerzucić na talerz innych osób, czy dokarmiać zwierzęta pod stołem – dodaje.

Zagrożenie dla życia

Anoreksja jest często stanem zagrożenia życia szczególnie jeżeli masa ciała jest mniejsza niż 35 kg, albo BMI jest mniejsze niż 14. W takich sytuacjach pacjenci przede wszystkim wymagają opieki interdyscyplinarnej wielu lekarzy różnych specjalizacji – internisty, diabetologa, endokrynologa, kardiologa – z powodu powikłań somatycznych. Pacjenci często także podejmują próby samobójcze z powodu poczucia ciągłej nieatrakcyjności. – Jeżeli zaburzeniom odżywania towarzyszą inne zaburzenia psychiczne tj. depresja, czy zaburzenia spektrum chorób afektywnych, albo uzależnienia od alkoholu czy innych substancji psychoaktywnych, podejmujemy równolegle leczenie psychiatryczne – dodaje ekspertka. Często u pacjentów z bardzo niską masą ciała, czy niskim współczynnikiem BMI najpierw następuje leczenie zaburzeń i powikłań somatycznych, dopiero później wkracza psychiatra i zespół terapeutyczny złożony z psychologów. Szacuje się, że ok. 60 proc. pacjentów uzyskuje poprawę, czyli zaczyna uczyć się jeść, jednak 1/4 pacjentów pomimo pomocy choruje przewlekle. Nie udaje się im uzyskać poprawy i to są ci pacjenci, którzy najczęściej podejmują próby samobójcze. Zaburzenia odżywiania nie dotyczą tylko dziewcząt i kobiet. Szacuje się, że na 10 chorych przypada 1 chory mężczyzna lub chłopiec. Zdaniem ekspertki dla rodziców dobrym markerem informującym, że ich córka może mieć zaburzenia odżywiania, jest wspólny wyjazd na wakacje. – Jeżeli rodzina regularnie wyjeżdżała nad morze, a córka nagle mówi, że nigdzie nie jedzie, że będą się z niej śmiali, że będzie się wstydziła własnego ciała albo będzie siedziała na plaży w dresie, to jest informacja, że jest to osoba z zaburzeniem wyobrażenia własnego ciała. Należy wówczas zwrócić uwagę czy ogranicza pokarmy i ewentualnie udać się po poradę do specjalisty – zaznacza psychiatra. « (PAP)

702-MAKIETA 3 32-53.indd 49

25/08/2017 18:52:44

Kadra bez Krychowiaka, możliwe debiuty Bednarka i Kędziory

Grzegorz Krychowiak nie znalazł się na liście piłkarzy powołanych przez selekcjonera Adama Nawałkę na mecze eliminacji mistrzostw świata 2018 z Danią 1 września i Kazachstanem trzy dni później. Szansę debiutu będą mieli Jan Bednarek i Tomasz Kędziora. Z Danią biało-czerwoni zagrają w Kopenhadze, a z Kazachstanem – w Warszawie. Bednarek, który tego lata przeszedł z Lecha Poznań do Southampton, otrzymał powołanie do seniorskiej kadry po raz pierwszy w karierze. Kędziora, również sprzedany przez „Kolejorza” (do Dynama Kijów), już wcześniej je otrzymał, ale dotychczas nie zadebiutował w drużynie narodowej. Krychowiak stracił z kolei miejsce w kadrze po nieudanym sezonie 2016/17 w Paris Saint-Germain. Nie mieścił się zwykle w kadrze meczowej francuskiego klubu i prawdopodobnie zostanie sprzedany lub wypożyczony – media spekulują, że do Valencii. – Wchodzimy w kluczową fazę eliminacji mistrzostw świata w Rosji. Przed nami wrześniowe mecze z Danią i Kazachsta702-MAKIETA 3 32-53.indd 50

nem. Nasz najbliższy przeciwnik jest silnym zespołem, który nadal ma aspiracje wyjazdu na mundial. Mimo że to początek sezonu, musimy być doskonale przygotowani w każdym aspekcie, dlatego podczas krótkiego zgrupowania czeka nas intensywna praca w oparciu o szczegółowy plan – powiedział Nawałka, cytowany na oficjalnej stronie internetowej Polskiego Związku Piłki Nożnej. – Skład drużyny jest stabilny, ale drzwi do reprezentacji są zawsze otwarte. Prowadzimy stały monitoring i czekamy na zawodników, którzy swoją postawą włączą się do rywalizacji o miejsce w kadrze. Na tym zgrupowaniu swoją szansę otrzymają Jan Bednarek i Tomasz Kędziora. Jestem przekonany, że wszyscy przyjadą na zgrupowanie odpowiednio zmotywowani i świadomi wagi tych meczów – zapewnił szkoleniowiec. Biało-czerwoni zdecydowanie prowadzą w grupie E. Mają 16 punktów i o sześć wyprzedzają wicelidera Czarnogórę oraz trzecią w tabeli Danię. Jeśli wyniki najbliższych spotkań ułożą się korzystnie, podopieczni Nawałki będą pewni awansu już po spotkaniu z Kazachstanem. «

Fot. Griffiths/Getty Images

050

SPORT Piłka nożna

Adam Nawałka

Powołani na mecze eliminacji MŚ 2018 z Danią i Kazachstanem: Bramkarze: Łukasz Fabiański (Swansea City), Łukasz Skorupski (AS Roma), Wojciech Szczęsny (Juventus Turyn), Przemysław Tytoń (Deportivo La Coruna) Obrońcy: Jan Bednarek (Southampton), Bartosz Bereszyński (Sampdoria Genua), Thiago Cionek (Palermo), Kamil Glik (AS Monaco), Marcin Kamiński (VfB Stuttgart), Tomasz Kędziora (Dynamo Kijów), Łukasz Piszczek (Borussia Dortmund), Artur Jędrzejczyk (Legia Warszawa), Michał Pazdan (Legia Warszawa) Pomocnicy: Jakub Błaszczykowski (VfL Wolfsburg), Jacek Góralski (Łudogorec Razgrad), Kamil Grosicki (Hull City), Karol Linetty (Sampdoria Genua), Maciej Rybus (Lokomotiw Moskwa), Paweł Wszołek (Queens Park Rangers), Piotr Zieliński (Napoli), Sławomir Peszko (Lechia Gdańsk), Krzysztof Mączyński (Legia Warszawa), Filip Starzyński (Zagłębie Lubin), Maciej Makuszewski (Lech Poznań) Napastnicy: Robert Lewandowski (Bayern Monachium), Arkadiusz Milik (Napoli), Łukasz Teodorczyk (Anderlecht Bruksela), Kamil Wilczek (Broendby Kopenhaga)

25/08/2017 18:52:53

051

702-MAKIETA 3 32-53.indd 51

25/08/2017 18:53:01

052

ROZRYWKA Krzyżówka + Horoskop

702-MAKIETA 3 32-53.indd 52

25/08/2017 18:53:09

053 PANNA

KOZIOROŻEC

BYK

Możliwe, że będziesz musiał przeżyć rozłąkę z bliską osobą. Nie martw się, bo już wkrótce poczujesz, że nic tak dobrze nie robi na uczucia, jak krótkie rozstanie i ponowne spotkanie stęsknionych sobie osób. Jeśli od pewnego czasu nie układa Ci się w związku, znowu poczujecie namiętność.

Nie najlepszy czas dla uczuć. Jeszcze musi upłynąć trochę czasu, nim poczujesz, że naprawdę uporałeś się ze wspomnieniami. Nie próbuj nic na siłę przyśpieszać, bo możesz zranić siebie i inne osoby. Nie angażuj się w żaden nowy związek, najlepiej zrobi Ci trochę samotności.

Niespodziewanie może wkroczyć w Twoje życie osoba, która wprowadzi do niego zamieszanie. Może to być ktoś, z kim zawiążesz przyjaźń lub z kim wejdziesz w spółkę. Cokolwiek to będzie, da początek bardzo miłej i korzystnej znajomości, która dodatkowo może przynieść profity.

WAGA

WODNIK

BLIŹNIĘTA

Gwiazdy sprawią, że będziesz tryskał energią i dobrym humorem. Będziesz miał także wiele chęci na spędzenie aktywnego wypoczynku. Zaproś na niego najbliższych a przeżyjecie wspólnie niezapomniane chwile. Korzystaj ze swojej dobrej formy!

Wbrew obawom Twoim i bliskich Ci osób, uda Ci się pokonać przeszkody. Będziesz miał szansę, aby zarobić nadprogramowe pieniędze lub wyróżnić się czymś, co przyniesie Ci w niedalekiej przyszłości profity. Większa wiara we własne siły przyśpieszyłaby Ci wykonanie zadania.

Sprawy sercowe zdominują najbliższe dni. Z jednej strony tkwisz w związku, który nie daje spełnienia, z drugiej przeczuwasz zbliżającą się miłość, na którą czekasz całe życie. Musisz otworzyć się na nowe życie. Za progiem czeka nowa rzeczywistość…

SKORPION

RYBY

RAK

Czeka Cię trudne zadanie. Może się zdarzyć, że popełnisz błąd, do którego będzie Ci się trudno przyznać. Schowaj fałszywą dumę do kieszeni, bo ona może przysporzyć Ci tylko kłopotów. Nie obwiniaj się i nie zamartwiaj. Pogódź się z tym, że nikt nie jest nieomylny, także Ty.

Jeśli teraz zainwestujesz pieniądze w dziedzinę, która ma poprawić jakość Twojego życia, to efekty tego posunięcia nawet dla Ciebie będą zaskakująco korzystne. Nie pożyczaj posiadanych pieniędzy, bo mimo gwarancji pisemnych nieprędko je odzyskasz.

Pewne jest, że sprawy zawodowe nie będą zaprzątać Twojej głowy. Ponieważ w pracy będziesz miał spokój, swój czas bez wyrzutów sumienia możesz przeznaczyć na przyjemności i zabawę. Nadrób zaległości towarzyskie, zabierz partnera na spacer, ciesz się życiem.

STRZELEC

BARAN

LEW

Będziesz rozsiewał wokół siebie pozytywną aurę. To dlatego spotkasz się w najbliższych dniach z życzliwością, zrozumieniem i sympatią ze strony także obcych Ci ludzi. Dobry czas na nawiązywanie nowych i podtrzymywanie starych znajomości.

Twoje plany zawodowe i wszelkie projekty, które przygotowujesz, mogą się zakończyć pomyślnie, ale będzie to czas nerwowy i pojawi się niepewność. Jeśli wykażesz się determinacją, wszystko ułoży się pomyślnie, a Ty spokojnie przystąpisz do realizacji Twych planów.

Będziesz teraz bardzo niecierpliwy. Szybko chciałbyś osiągnąć założony sobie cel. Tymczasem gwiazdy wskazują, że będzie odwrotnie. Powinieneś nastawić się na długą, mozolną i metodyczną pracę. Zanim podpiszesz dokument przeczytaj go dwa razy. Bądź roztropny i skoncentrowany na celu.

(23.08–22.09)

(23.09–22.10)

(23.10–21.11)

(22.11–21.12)

702-MAKIETA 3 32-53.indd 53

(22.12–19.01)

(20.01–18.02)

(19.02–20.03)

(21.03–20.04)

(21.04–20.05)

(21.05–21.06)

(22.06–22.07)

(23.07–22.08)

25/08/2017 18:53:16

054

OGŁOSZENIA ROZWINIĘCIE

702-MAKIETA 4 54-68.indd 54

25/08/2017 18:53:53

OGŁOSZENIA ROZWINIĘCIE

702-MAKIETA 4 54-68.indd 55

055

25/08/2017 18:54:14

056

702-MAKIETA 4 54-68.indd 56

25/08/2017 18:54:33

057

702-MAKIETA 4 54-68.indd 57

25/08/2017 18:54:42

058

OGŁOSZENIA usługi

702-MAKIETA 4 54-68.indd 58

25/08/2017 18:54:55

059

702-MAKIETA 4 54-68.indd 59

25/08/2017 18:55:04

060

OGŁOSZENIA usługi

702-MAKIETA 4 54-68.indd 60

25/08/2017 18:55:13

061

702-MAKIETA 4 54-68.indd 61

25/08/2017 18:55:22

062

OGŁOSZENIA usługi

702-MAKIETA 4 54-68.indd 62

25/08/2017 18:55:31

063

Zadzwoń i zapytaj

O OGŁOSZENIE

RAMKOWE 020 8846 3614

702-MAKIETA 4 54-68.indd 63

25/08/2017 18:55:40

064

OGŁOSZENIA usługi

702-MAKIETA 4 54-68.indd 64

25/08/2017 18:55:49

065

jak

zamieścić

ogłoszenie internet

cooltura.co.uk

telefonicznie 020 8846 3614

£ Ramka do 25 słów + vat £12 per hour Leaflets distribution in central London, cash in hand paid daily Women only ages 16 to 35 please send name and telephone number on gw@bpczp.com or call 07958580696

Praca dla sprzedawcy - branża budowlana (okna drzwi meble). Kontakt: 07958722342

Kompleksowa księgowość, Rozliczenia podatku VAT i korporacyjnego, Rozliczenia działalności i CIS, Prowadzenie listy płac, Planowanie podatku VAT. Zadzwon! 02038282970 wwwbest4business.com

702-MAKIETA 4 54-68.indd 65

Architekt rejestrowany w Anglii wykonuje projekty: lofts, extensions. Usługi: Planning Applications and Building Control mob.: 07708696377 stasch@stasch.co.uk

Poszukujemy stolarza z doświadczeniem do produkcji okien i drzwi na Wembley HA0 Kontakt 07932606160 Andrzej.

Większa kuchnia, sypialnia na poddaszu, dodatkowa łazienka. Pomożemy Ci przy pozwoleniu na budowę. Dobudówka do 6m długa ważna tylko do 2019 roku! Zadzwon: 07961856436 Email: info@biggerhousedesign. co.uk

Parapsychology, Jasnowidz I Duchowy Uzdrowiciel pomoże w problemach w związkach, podczas rozprawy sadowej, pozbyć się pecha i usunąć negatywna energie oraz powstrzyma twojego partnera przed zdrada i inne Malik: 07932931946

Profesjonalne sesje fotograficzne: fotografia noworodkowa, dziecięca, rodzinna i okolicznościowa. Zapraszam na moja stronę www. fairyworldphotography. co.uk Super niskie ceny. Zapraszam 07736217120

Anteny satelitarne. Montaż, fachowe ustawienie sygnału, akcesoria, Telewizja na kartę, nc+, polsat. 9 letnie doświadczenie Niskie ceny. Mariusz Domaradzki. 07523486296, mariusz-cyfra@wp.pl

Satelitarna Telewizja Najszybsze i najlepsze rozwiązanie wszystkich twoich problemów. Ustawienia, montaż, polskie zestawy TNK Andrzej 07840650509 07423602647

Polska Telewizja Londyn NC+ Zestawy na umowę i kartę Montaż anten Zapraszamy do punktu 49 Oldfields Circus UB54RR Northolt Sklep Ealing: 02088101577 Sklep Northolt: 02082033162 Instalacje: 07779631401 www. polskatelewizja.co.uk

H-Tech Serwis Komputerowy. Rozwiązywanie wszelkich problemów z Laptopami i PC. Odzyskiwanie Danych, Instalacje, Administracja, Zabezpieczanie Sieci. Dojazd do Klienta. Tel.: 07723012148, email: halskyt@yahoo.co.uk www.halskytech.co.uk Naprawa: laptop, tablet, konsola, telefon, Zmiana języka, wirusy, przegrzewanie się, wymiana ekranu/klawiatury, strony www, kamery CCTV, rok gwarancji. Laptop zastępczy dojazd do klienta tel. 07411123340 Najtańsze przeprowadzki i przewozy lokalne (Londyn), międzymiastowe (cale UK) oraz Polska - Anglia-Polska także przewozy wszelkich przesyłek (paczek, mebli, gabarytów, itp) Cotygodniowe wyjazdy do Polski. Sprawdź opinie fb: MarioRemTrans 07722560744 mario. remtrans@gmail.com Zapraszamy 24/7 Przeprowadzki , wywóz śmieci Londyn i cała Anglia, duży van z windą, profesjonalna obsługa. Przewóz na lotniska, 1 – 8 osób Piotr, 07749174695 Dom wolnostojący w Białymstoku, cicha, zielona dzielnica, pow. 150 m kw. działka 940 m kw., 5 pokoi, kuchnia, weranda, 2 łazienki, podpiwniczony. Budynek gospodarczy 160 m kw. Oferta nr DS-275057 w biurze nieruchomości: tel.48 856539980”. http:// emmerson.bialystok. pl/property/bialystokdojlidy-labedzia/

25/08/2017 18:55:57

066

OGŁOSZENIA ROZWINIĘCIE

702-MAKIETA 4 54-68.indd 66

25/08/2017 18:56:07

067

702-MAKIETA 4 54-68.indd 67

25/08/2017 18:56:16

702-MAKIETA 4 54-68.indd 68

25/08/2017 18:56:24