Η αυλή μας
αλλιώς…
ΕΝΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΜΑΘΗΤΕΣ ΚΑΙ ΤΙΣ ΜΑΘΗΤΡΙΕΣ ΤΟΥ 1ου ΛΥΚΕΙΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Η αυλή μας αλλιώς… Εργαστήρι συμμετοχικού σχεδιασμού
Το εργαστήρι συμμετοχικού σχεδιασμού «Η αυλή μας αλλιώς» είναι μια πρωτοβουλία της Συνεργατικής Ομάδας Σχεδιασμού CPD (Collective Planning and Design) σε συνεργασία με το 1ο ΓΕΛ Αγίου Δημητρίου και τον Δήμο Αγίου Δημητρίου, με
και μαθήτριες να κατανοήσουν εκ νέου το χώρο μέσα από τη βιωμένη εμπειρία τους και να σκεφτούν λύσεις για το πώς θα μπορούσε να σχεδιαστεί με γνώμονα τις δικές τους επιθυμίες και ανάγκες. Για την υλοποίηση αυτού του στόχου, επιλέχθηκε τα μαθήματα της
την χρηματοδότηση του Κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννη Σ. Λάτση. Οι πραγματικοί πρωταγωνιστές, ωστόσο, είναι η ομάδα των μαθητών και μαθητριών της Α΄Λυκείου και ο υπεύθυνος καθηγητής, Γ. Καπρίνης που το υλοποίησαν και παρουσίασαν σαν την Ερευνητική εργασία – Project του τελευταίου τριμήνου της σχολικής χρονιάς 2014-2015.
εκπαιδευτικής διαδικασίας να γίνουν συμμετοχικά εργαστήρια που βήμα βήμα κατέληγαν σε μια τελική παρουσίαση της τελικής πρότασης. Οι βασικοί στόχοι αυτών ήταν: (α) Να μάθουν οι μαθητές να κατανοούν ένα αρχιτεκτονικό σχέδιο και να το παρουσιάζουν στους συμμαθητές και τις συμμαθήτριες τους. (β) Να μάθουν για το σχολείο και τον αρχιτέκτονά του. Να αισθανθούν τον χώρο δικό τους. (γ) Να επεξεργαστούν υλοποιήσιμες λύσεις που θα βοηθούσαν στην καθημερινή τους δραστηριότητα. (δ) Να μελετήσουν τρόπους σχεδιασμού του πρασίνου και των φυτεύσεων στην αυλή και να διερευνήσουν τη σχέση του σχολείου με την ευρύτερη γειτονιά και τον Δήμο του Αγ. Δημητρίου (ε) Μέσα από τις διαδικασίες συμμετοχικού σχεδιασμού να μάθουν να δουλεύουν συλλογικά για την υλοποίηση ενός κοινού στόχου: Να βελτιώσουν το σχολείο τους.
Ο στόχος του εργαστηρίου ήταν να παραχθεί ένα σχέδιο προτάσεων για την αναβάθμιση και οικειοποίηση από τους μαθητές και τις μαθήτριες του περιβάλλοντος χώρου του σχολείου. Η επιλογή του συγκεκριμένου σχολείου που στεγάζεται στο υψηλής αρχιτεκτονικής ποιότητας «Στρογγυλό» του Τάκη Ζενέτου ήταν μια διπλή πρόκληση. Από τη μια μεριά, απαιτούνταν η αναγνώριση από τα ίδια τα παιδιά της αξίας του κτιρίου και ο σεβασμός τόσο στο σχέδιο του Ζενέτου όσο και στη σχετικά πρόσφατη ανακαίνιση του από τους αρχιτέκτονες Δ. Παπαλεξόπουλο και Γ. Παπαϊωάννου. Από την άλλη, οι καινοτόμες σχεδιαστικές και παιδαγωγικές ιδέες του αρχιτέκτονα ενισχύουν διαρκώς τη βούληση για πειραματισμό και συμμετοχικές διαδικασίες μάθησης. Η επιστημονική ομάδα (απαρτιζόμενη από αρχιΣυνολικά, έγιναν 9 εργαστήρια, σε εβδομαδιαία τέκτονες, πολεοδόμους, συγκοινωνιολόγους και γε- βάση ενταγμένα μέσα στις ώρες του σχολικού προωπόνους) δεν επιδίωξε να αποτυπώσει τις δικές της γράμματος. ιδέες, αλλά να βρει τρόπους ώστε οι ίδιοι οι μαθητές
Εργαστήριο 1: Εισαγωγή Στο πρώτο εργαστήριο, έγινε μια γενική παρουσίαση από την επιστημονική ομάδα που συνοδεύτηκε από συνοπτική αναφορά σε παλαιότερα πειράματα συμμετοχικού σχεδιασμού. Στη συνέχεια, η τάξη «βγήκε στην αυλή» στα πλαίσια μιας διερευνητικής βόλτας, όπου οι μαθητές περιέγραψαν πώς χρησιμοποιούν το χώρο. Αυτό συνεχίστηκε με μια ατομική εργασία, όπου ο κάθε ένας και η κάθε μια παρέλαβαν μια κάτοψη του σχολείου και κατέγραψαν τις βασικές σκέψεις τους. Κλήθηκαν να αποτυπώσουν τις διαδρομές και τις στάσεις που κάνουν καθημερινά, τα αγαπημένα τους σημεία, τα προβλήματα που αναγνωρίζουν κ.α. Εργαστήριο 2: Καταγραφή των προβλημάτων της σχολικής αυλής. Αφότου καταγράφηκαν κάποια βασικά συμπεράσματα η τάξη χωρίστηκε σε δύο ομάδες και βγήκε ξανά από την αίθουσα. Ο στόχος αυτή τη φορά ήταν μόνοι τους οι μαθητές και μαθήτριες να βγάλουν
φωτογραφίες συγκεκριμένων σημείων που κατά τη γνώμη τους εντοπίζονται είτε αρνητικά στοιχεία που μπορούν να αλλάξουν είτε θετικά που οφείλουν να αναδειχτούν Εργαστήριο 3: Το «δέντρο των ιδεών». Το τρίτο εργαστήριο ήταν ιδιαίτερα σημαντικό γιατί τα συμπεράσματα από την πρώτη φάση αναγνώρισης της βιωμένης εμπειρίας του σχολείου ολοκληρώθηκαν και κατέληξαν σε πρώτες ιδέες. Το εργαστήριο είχε τη μορφή «παιχνιδιού ιδεών». Τα παιδιά χωρισμένα σε ομάδες και χρησιμοποιώντας χρωματικές καρτέλες έφτιαξαν ένα «δέντρο». Το δέντρο είχε τρεις ενότητες: • Τα πλεονεκτήματα με πράσινο χρώμα. • Τα προβλήματα με κόκκινο. • Τις προτεινόμενες λύσεις με κίτρινο. Από αυτή την άσκηση προέκυψαν οι πρώτες γενικές ιδέες, πολλές από τις οποίες διατηρούνται μέχρι το τελικό σχέδιο.
Φωτογραφίες από το πρώτο εργαστήριο και παραδείγματα μαθητικών σχεδίων
Εργαστήριο 4: Το «Στρογγυλό» και ο Αρχιτέκτονάς του. Φτάνοντας στα μέσα του εργαστηρίου, θεωρήθηκε σημαντικό να γίνει μια παρουσίαση του «Στρογγυλού» και του Τάκη Ζενέτου, από την επιστημονική ομάδα. Ήταν η πρώτη φορά που οι μαθητές ήρθαν σε επαφή με κάποια βασικά στοιχεία του κτιρίου όπως το σχήμα, το χρώμα και η λογική του αιθρίου, ενώ ειδική αναφορά έγινε στο εκπαιδευτικό όραμα που θέλησε να εκφράσει ο αρχιτέκτονας.
Εργαστήριο 6: Από το σπίτι στο σχολείο και πάλι πίσω Στο εργαστήριο αυτό, μελετήθηκε «η διαδρομή από και προς το σχολείο». Μετά από μια παρουσίαση από τον συγκοινωνιολόγο της ομάδας σχετικά τις μεταφορές στις πόλεις και τους στόχους για ενίσχυση της βιώσιμης κινητικότητας, οι μαθητές σημείωσαν σε χάρτες τις διαδρομές που ακολουθούν καθημερινά από και προς το σχολείο. Μέσα από ερωτηματολόγια και συζήτηση στην τάξη, διερευνήθηκαν λύσεις για την καλύτερη πρόσβαση στο σχολείο, τη χρήση Εργαστήριο 5: Φυτεύσεις και χρήσεις στα παρτέρια ποδηλάτων κ.α. Το πέμπτο εργαστήριο ήταν αφιερωμένο στο πράσινο. Η γεωπόνος της ομάδας έκανε μια σύντομη Εργαστήριο 7: Έναρξη του τελικού σχεδίου παρουσίαση επιτυχημένων παραδειγμάτων. Οι δύο Στο έβδομο εργαστήριο ξεκίνησε η δημιουργία ομάδες στη συνέχεια μελέτησαν ιδέες για σχεδιασμό των τελικών σχεδιαστικών προτάσεων για τον προτων χώρων πρασίνων του σχολείου ώστε να αξιο- αύλιο χώρο. ποιούνται περισσότερο από τους χρήστες και κατέληΟι δύο ομάδες άρχισαν να σχεδιάζουν στο σχέδιο ξαν σε διαφορετικά σχέδια προτάσεων. της κάτοψης. Από τη συνολική έκταση του σχολείου, Εικόνες δεξιά και αριστερά: Η δημιουργία και η τελική μορφή των “δέντρων ιδεών” του τρίτου εργαστηρίου. Στα πράσινα “φύλλα” καταγράφονται τα θετικά, στα κόκκινα τα αρνητικά και στα κίτρινα οι προτάσεις
Δεξιά: Τα σχέδια προτάσεων για τις φυτεύσεις στο σχολείο που ολοκληρώθηκαν στο πέμπτο εργαστήριο Αριστερά: Φωτογραφίες από το έκτο εργαστήριο όπου οι μαθητές αποτύπωσαν σε χάρτη τις διαδρομές από και προς το σχολείο
επιλέχτηκαν τρεις ζώνες παρέμβασης. Η πρώτη είναι το αίθριο, η δεύτερη τα παρτέρια και η τρίτη το χαμηλότερο επίπεδο με τα γυμναστήρια. Οι ζώνες αυτές προέκυψαν από τα πρώτα εργαστήρια καθώς σε αυτές συγκεντρώθηκαν οι περισσότερες παρατηρήσεις. Ξεκίνησε ο διάλογος για τις πιθανές λειτουργίες και το χαρακτήρα που μπορεί να αποκτήσουν διάφορα σημεία του περιβάλλοντος χώρου. Εργαστήριο 8: Επίσκεψη του Δ. Παπαλεξόπουλου Στο εργαστήριο αυτό, επισκέφτηκε την τάξη, ο αρχιτέκτονας και καθηγητής του Ε.Μ.Π Δ. Παπαλεξόπουλος, μαζί με μια ομάδα νέων συνεργατών και συνεργάτιδών του. Παρουσίασε αναλυτικότερα το έργο του Τάκη Ζενέτου και τις επιλογές που έγιναν για την ανακαίνιση του κτιρίου. Αυτό έδωσε την ευκαιρία για μια ευρύτερη συζήτηση μεταξύ των μαθητών και του αρχιτέκτονα, στην οποία κατατέθηκαν οι ιδέες που είχαν διαμορφωθεί από τα προηγούμενα εργαστήρια. Εργαστήριο 9: Διαμόρφωση του τελικού σχεδίου Στο τελευταίο εργαστήριο, ολοκληρώθηκαν οι προτάσεις σε ένα τελικό σχέδιο που έλαβε υπόψιν και τα συμπεράσματα από τη συζήτηση με τον κ. Παπαλεξόπουλο. Στο τελευταίο εργαστήριο, οι δύο ομάδες ενώθηκαν για να κρατήσουν τις καλύτερες από τις ιδέες που είχαν σχεδιαστεί στις δύο προτάσεις. Έτσι, μέσα από τον διάλογο μεταξύ των μαθητών, του καθηγητή και της επιστημονικής ομάδας, καταλήχθηκε το τελικό
σχέδιο προτάσεων. Τελικό σχέδιο Το τελικό σχέδιο παρουσιάστηκε από την μαθητική ομάδα στα πλαίσια της παρουσίασης των ερευνητικών εργασιών του τριμήνου. Δεν αποτελεί ένα ολοκληρωμένο αρχιτεκτονικό σχέδιο αλλά μια αποτύπωση των επικρατέστερων ιδεών που τα ίδια τα παιδιά πρότειναν. Συνειδητά έχει επιλεγεί να γίνουν προτάσεις που να καλύπτουν διαφορετικές ανάγκες και χρήσεις και να είναι εύκολα και φτηνά υλοποιήσιμες. Στο χώρο του αιθρίου, προτείνεται η τοποθέτηση μεταφερόμενων καθισμάτων και φυτεύσεων, καθώς και ήπιες χρωματικές παρεμβάσεις στο έδαφος. Η ιδέα των χρωματισμών του δαπέδου, με τρόπο που να δημιουργεί και εναλλακτικές χρήσεις, επεκτείνεται σε μεγάλο μέρος του προαύλιου χώρου. Στους χώρους πρασίνου κατατίθεται σειρά προτάσεων, όπως η τοποθέτηση νέων παρτεριών με «γλαστρες» διαφορετικών υλικών και χρωμάτων, ο σχεδιασμός στεγάστρων και καθισμάτων για την καλύτερη χρήση ακόμα και για εκπαιδευτικές διαδικασίες, καθώς και η τοποθέτηση «πράσινων τοίχων» από υψηλή βλάστηση που να δημιουργεί μεγαλύτερη απομόνωση από τους περιβάλλοντες δρόμους. Τέλος, στην κατώτερη ζώνη επιχειρείται ο συνδυασμός των αθλητικών δραστηριοτήτων με ένα νέο σχεδιασμό που εμπεριέχει χρωματισμούς, εναλλακτικές μορφές παιχνιδιών και μαλακές επιφάνειες δαπέδων.
Αριστερά: Φωτογραφίες από το έβδομο εργαστήριο όπου ξεκίνησε ο σχεδιασμός Δεξιά: Η επίσκεψη του Δ. Παπαλεξόπουλου και η συζήτηση με την ομάδα
ΚΑΤΩ ΧΩΡΟΣ (ΓΥΜΝΑΣΤΗΡΙΑ)
ΠΑΝΩ ΧΩΡΟΣ (ΠΡΟΑΥΛΙΟ)
ΑΙΘΡΙΟ
Στις εικόνες η πρόταση των παιδιών μετά από επεξεργασία και οι βασικές πηγές «έμπνευσης». Η πρόταση χωρίζεται σε τρεις ενότητες: Αίθριο, Κάτω Χώρος (Γυμναστήρια), Πάνω Χώρος (Προαύλιο)
Στο εργαστήριο “Η αυλή μας αλλιώς” συμμετείχαν: Από την συνεργατική ομάδα σχεδιασμού CPD: Πούλιος Δημήτρης: Συντονιστής Έργου Ανδρίτσος Θάνος: Υπεύθυνος Εργαστηρίων Τσάδαρη Σοφία: Συντονίστρια ομάδων σχεδιασμού Τσιτσάνης Δημήτρης: Συντονιστής ομάδων σχεδιασμού Μουγιάκου Ελένη: Συνεργάτιδα σχεδιασμού (γεωπόνος) Αναγνωστόπουλος Κοσμάς: Συνεργάτης σχεδιασμού (συγκοινωνιολόγος) Από την Α τάξη του 1ου ΓΕΛ Αγ. Δημητρίου, συμμετείχαν οι μαθητές και μαθήτριες: Κρετσίμου Σπυριδούλα, Κωνσταντάκου Μαριάντζελα, Λινάρδου Γεωργία, Μαμάκης Μάνος, Μπίθα Ευσταθία, Μπίθας Βασίλης, Νικολάου Εβελίνα, Οικονόμου Δημήτρης, Παπαδημητρίου Νεκτάριος, Πατσούρας Σπύρος, Πελώνης Στέφανος, Πίνας Βασίλης, Ροτζίνκα Νίκος, Σαβοριανάκης Μιχάλης, Σαντίκου Γκλόρι, Σιγάλας Μανώλης, Σκέντος Βασίλης, Τζινευράκη Μαρία, Φωκά Ελένη, Χριστόπουλος Σπύρος Υπεύθυνος Καθηγητής: Γιώργος Καπρίνης Από τον Δήμο Αγίου Δημητρίου: Ασημακοπούλου Κατερίνα, αντιδήμαρχος Προστασίας Περιβάλλοντος & Ποιότητας Ζωής. Ευχαριστούμε το Κοινωφελές Ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση για την υποστήριξη και χρηματοδότηση του εργαστηρίου και ειδικότερα τον Ράλλη Κυράνη και τον Χρήστο Χρυσανθόπουλο για την πολύτιμή βοήθεια τους. Ευχαριστούμε, επίσης, θερμά τη διευθύντρια του 1ου Λυκείου, Γεωργία Παπαγεωργάκη, τη Δήμαρχο Αγίου Δημητρίου, Μαρία Ανδρούτσου, και τον αρχιτέκτονα και πανεπιστημιακό δάσκαλο Δημήτρη Παπαλεξόπουλο για τη βοήθειά και τη στήριξή τους.
Στις εικόνες η τελική παρουσίαση στο σχολείο από τα παιδιά και στιγμές από την προετοιμασία του σχεδίου
ΤΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ "Η ΑΥΛΗ ΜΑΣ ΑΛΛΙΩΣ" ΔΙΟΡΓΑΝΩΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ ΟΜΑΔΑ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ CPD
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE Στασινού 14, 11635 Αθήνα, T:2103463537 www.cpd-consultants.gr, info@cpd-consultants.com
ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ 1ο ΓΕΛ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΚΑΙ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΑΓ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
ΜΕ ΤΗ ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΙΝΩΦΕΛΟΥΣ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΙΩΑΝΝΗ Σ.ΛΑΤΣΗ