ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Ό δρόμος είχε τη δική του ιστορία, είπανε όμως πως την έγραψαν παιδία ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΗ ΕΚΘΕΣΗ / ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 2014
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE www.cpd-consultants.gr
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
Εισαγωγή: Ένα πείραμα συμμετοχικού σχεδιασμού από τους μαθητές του 1ου Γενικού Λυκείου Χανίων Το εργαστήρι «ο δρόμος είχε τη δική του ιστορία, είπανε όμως πως την έγραψαν παιδιά», ξεκίνησε τον Απρίλιο του 2014 σαν πολιτιστικό πρόγραμμα στο 1ο Γενικό Λύκειο Χανίων. Ο στόχος του είναι διπλός. Πρώτον να μάθουν τα παιδιά τι είναι πολεοδομικός και αστικός σχεδιασμός και ποιος τον υπηρετεί, τι σημαίνει αστική ανάπλαση, αναβάθμιση αστικού τοπίου και ποιος ο ρόλος της κοινωνίας στην αναδιάρθρωση της πόλης. Δεύτερον να μπούνε οι ίδιοι οι μαθητές στη διαδικασία σχεδιασμού των οδών γύρω από το σχολείο τους με απλά υλικά, εφήμερες κατασκευές, φυτεύσεις και χρωματισμούς. Η τελική αποστολή είναι η μετατροπή των οδών που περιβάλουν το σχολείο σε δρόμους ήπιας κυκλοφορίας. Με τη βοήθεια της CPD, οι μαθητές προσέγγισαν για πρώτη ίσως φόρα θέματα σχετικά με τον σχεδιασμό και τη διαχείριση της ζωής στις Πόλεις. Έτσι η διαχείριση της κυκλοφορίας του αυτοκινήτου, η αντιμετώπιση της παράνομης στάθμευσης, η απόδοση χώρου στους πεζούς και τους ποδηλάτες, η τόνωση του πρασίνου, η αισθητική αναβάθμιση και πώς επηρεάζει το δομημένο περιβάλλον βρέθηκαν στον πυρήνα του εργαστηρίου. Τέλος, μέσα από τη διαδικασία του συμμετοχικού σχεδιασμού, μαθητές, καθηγητές και γονείς ξεκίνησαν έναν διάλογο για το πώς πραγματικά θα μπορούσαν να αναβαθμίσουν το αστικό περιβάλλον στο οποίο ζούνε και εργάζονται.
18 Μαΐου. Μαθητές, γονείς και καθηγητές «καταλαμβάνουν» τον δημόσιο χώρο σε μια προσπάθεια οικειοποίησής του, μια από τις πρώτες δράσεις του εργαστηρίου
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
Μεθοδολογία και στάδια υλοποίησης
σχεδιασμού.
Η μεθοδολογία υλοποίησης του προγράμματος όπως διαμορφώθηκε από την ομάδας μας περιλάμβανε μια σειρά πρακτικών και διαδικασιών. Παρουσιάσεις, σχεδιαστικά εργαστήρια, διαδικασίες οικειοποίησης του δημόσιου χώρου ακόμη και πολιτιστικές εκδηλώσεις αποτέλεσαν τμήματα της δουλειάς που έγινε. Συγκεκριμένα:
18 Μάϊου: Με τίτλο «ο δρόμος μας αλλιώς», διοργανώνεται δράση οικειοποίησης του χώρου παρέμβασης με μεγάλη συμμετοχή. Οι μαθητές «καταλαμβάνουν» το δρόμο και τον χρησιμοποιούν για μια μέρα σαν δημόσιο χώρο. Την ίδια μέρα διοργανώνεται ένα σχεδιαστικό εργαστήρι όπου οι μαθητές χαράζουν πάνω σε χάρτες της περιοχής πώς οι ίδιοι συμπεριφέρονται στο χώρο, καθώς και ποια σημεία τους φαίνονται ενδιαφέροντα ή προβληματικά (και χρειάζονται αλλαγή).
29 Απριλίου: Γίνεται η πρώτη ενημέρωση της μαθητικής κοινότητας. Η παρουσίαση είχε σκοπό να φέρει σε επαφή τους μαθητές με την έννοια του συμμετοχικού σχεδιασμού καθώς και πρακτικές που ακολουθούνται σε άλλες χώρες. Διεξάγεται στη συνέχεια έρευνα με τη μορφή ερωτηματολογίου, για τις λειτουργίες που προτιμούν να έχουν οι μαθητές στο «νέο» δημόσιο χώρο που θα κατασκευαστεί. Τα αποτελέσματα του ερωτηματολογίου θα βοηθήσουν σε επόμενο στάδιο τη διαδικασία
27-28 Ιουνίου: Διοργανώνεται μικρό φεστιβάλ για την προώθηση του έργου, με εργαστήρι σχεδιασμού, μουσικές συναυλίες και άλλες πολιτιστικές δράσεις. Το εργαστήρι σχεδιασμού στόχο έχει να οδηγήσει σε μια πρόταση για τον χώρο μελέτης. Μετά από μια σύντομη παρουσίαση για την πορεία όλου του εγχειρήματος και τους στόχους
Μαθαίνοντας στο δημόσιο χώρο. Παιχνίδι, διασκέδαση και στιγμές χαλάρωσης σε ένα “νέο δημόσιο χώρο”. Το χρώμα στο οδόστρωμα είναι μια τεχνική που θα τη δούμε και σε επόμενες φάσεις του εργαστηρίου .
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
18 Μάϊου. Μαθητές σημειώνουν πάνω σε χάρτη πως αντιλαμβάνονται τον δρόμο στην καθημερινή τους διαδρομή για το σχολείο. Σημεία στάσης, ξεκούρασης και ανάπαυσης, σκιές και «γωνιές συνάντησης» με συμμαθητές θα αποτελέσουν την βάση για την μετέπειτα σύνθεση. Παράλληλα οι μαθητές έρχονται για πρώτη φορά σε επαφή με μεθόδους αποτύπωσης της καθημερινότητας τους στο χώρο.
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
του εργαστηρίου, οι μαθητές χωρίζονται σε τρεις ομάδες. Η κάθε ομάδα, με την βοήθεια ενός αρχιτέκτονα, πρέπει να βρει λύσεις για τα θέματα που ορίστηκαν ότι αφορούν τον σχεδιασμό του δημόσιου χώρου. Αυτά ήταν: Ο δρόμος, ο αστικός εξοπλισμός, οι φυτεύσεις και τέλος η διαχείριση του ορίου. Αφού η κάθε ομάδα ολοκλήρωσε το σχέδιό της, υπήρξε ένα μικρό χρονικό διάστημα όπου της παρουσιάστηκαν τα σχέδια των άλλων ομάδων. Στο τελικό σημείο όλοι μαζί αποφάσισαν ποια ήταν τα «δυνατά σημεία» κάθε ομάδας και που θα θέλαν να δουν στο τελικό σχεδιασμό. Μετά το εργαστήρι σχεδιασμού ακολούθησε συναυλία στο δρόμο έξω από το σχολείο και προβολή ταινίας με ιδιαίτερη επιτυχία. Την επόμενη μέρα οι πολιτιστικές δράσεις συνεχί-
στηκαν με θεατρικά δρώμενα. Επόμενα Βήματα: Τα υλικό που έχει προκύψει από το εργαστήριο έχει αναλάβει η CPD να το οργανώσει και να το συνθέσει σε ένα ενιαίο σχέδιο προς υλοποίηση, παίρνοντας στοιχεία από όλες τις ομάδες. Το σχέδιο αυτό θα παρουσιαστεί και θα κριθεί από τους μαθητές σε εργαστήριο που θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο του 2014. Ενώ το επόμενο στάδιο είναι η ολοκληρωμένη κατασκευή του έργου. Σημαντικό ρόλο σε όλη αυτή τη διαδικασία έπαιξαν και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όχι μόνο για την προβολή της δουλειάς που είχε γίνει, αλλά και για την ανταλλαγή απόψεων από τα άτομα που συμμετείχαν σε όλη αυτή τη προσπάθεια.
27-28 Ιουνίου. Στιγμές από το εργαστήριο συμμετοχικού σχεδιασμού όπου οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και προσπαθούν να καταλήξουν σε ένα σχέδιο. Το σχέδιο του δρόμου, οι φυτεύσεις και ο αστικός εξοπλισμός ήταν κάποια από τα ζητήματα που απασχόλησαν τις τρεις ομάδες σχεδιασμού που δημιουργήθηκαν.
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
27-28 Ιουνίου. Στην εικόνα αριστερά οι ομάδες συζητούν τα «δυνατά σημεία» της κάθε ομάδας σχεδιασμού με στόχο να καταλήξουν όλοι μαζί σε κάποιες κοινές παρεμβάσεις.
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
«Ο δρόμος μας αλλιώς», το σχέδιο ενός νέου δημόσιου χώρου Το σχέδιο που προέκυψε από το εργαστήριο της 27ης Ιουνίου αποτελεί μια σχεδιαστική «λύση» για όλα τα θέματα που αντιμετώπισε το πρόγραμμα από την αρχή του. Έτσι όλες οι ομάδες του εργαστηρίου σχεδιασμού είχαν στον πυρήνα τους μια ενιαία προβληματική, ήθελαν να φτιάξουν ένα δημόσιο χώρο όπου την πρωτοκαθεδρία θα έχουν οι πεζοί και οι ποδηλάτες, θα είναι ευέλικτος με πολλαπλές λειτουργίες και θα οδηγήσει στην αισθητική αλλά και περιβαλλοντική αναβάθμιση της περιοχής στην οποία θα γινόταν η παρέμβαση. Όλες οι ομάδες χώρισαν την περιοχή σε άτυπες λειτουργικές ενότητες που πέρα από την κύρια χρήση (διαδρομή προς την είσοδο του σχολείου), θα πραγματοποιούνταν και άλλες δράσεις. Το πρώτο τμήμα του δρόμου λειτουργούσε σαν «είσοδος» στο χώρο που το έκανε εμφανές το σχέδιο του δρόμου. Με ένα κάπως διαφορετικό μοτίβο μπήκαμε στην επόμενη ενότητα που περιλάμβανε και ένα κομμάτι του σημερινού χώρου στάθμευσης. Εκεί χωροθετήθηκε ο κεντρικός χώρος εκδηλώσεων για θεατρικές παραστάσεις, συναυλίες και προβολή ταινιών. Σε όλες τις ομάδες η ζώνη αυτή αντιμετωπίστηκε ως κάτι διαφορετικό, όπου φιλοξενούσε καθίσματα, νέες φυτεύσεις, και τους κενούς τοίχους των περιμετρικών κτιρίων να δίνουν τη δυνατότητα για εικαστικές παρεμβάσεις. Η σημερινή είσοδος του σχολείου με ένα μεγάλο πλάτωμα του δρόμου με πολύ σκιά αποτελούσε την τρίτη ζώνη, όπου ήταν ζώνη ταυτόχρονα στάσης με πολλά καθίσματα κάτω από τη σκιά αλλά και εισόδου στο σχολείο δημιουργώντας μια διαφορετική συνθήκη στο δρόμο. Τέλος για το τελευταίο τμήμα μέχρι την πλαϊνή είσοδο του σχολείου ακολουθήθηκε μια παρόμοια σχεδιαστική λογική με τον χώρο εκδηλώσεων εκεί όπου προτάθηκε να φιλοξενηθεί το νέο «παρκινγκ» ποδηλάτων.
27-28 Ιουνίου. Στιγμές από το εργαστήριο συμμετοχικού σχεδιασμού
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
27-28 Ιουνίου. Ο δρόμος ως χώρος πολιτιστικών δράσεων. Συναυλία και προβολή ταινίας στο δρόμο μπροστά από το σχολείο, μια ανοιχτή εκδήλωση προώθησης του εργαστηρίου.
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Ομάδα 1
Ομάδα 2
Ομάδα 3
Τα αποτελέσματα της δουλειάς των τριών ομάδων. Η τελική σύνθεση βασίστηκε στα στην ενοποίηση στοιχείων και από τις τρεις ομάδες.
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Δεξιά. Το προτεινόμενο σχέδιο
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Οι ομάδες είχαν καθοδηγηθεί να ακολουθήσουν στο βαθμό που μπορούσαν μια ενιαία συνθετική λογική, να φτιάξουν μια αφήγηση για το χώρο. Από το σχέδιο του δρόμου μέχρι και την επιλογή των χρωμάτων. Το τελικό σχέδιο όπως προέκυψε είχε τα «καλύτερα» στοιχεία και από τις τρεις ομάδες. Για παράδειγμα, από την πρώτη ομάδα το πάτερν του χώρου όπου βρισκόταν η πύλη του σχολείου. Η δεύτερη ομάδα διαχειριζόταν με τρόπο που άρεσε πιο πολύ την έννοια της «εισόδου» σε όλη τη σύνθεση. Ενώ το μοτίβο
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
με το οποίο γινόταν ενοποίηση όλου του σχεδίου θεωρήθηκε καλύτερα λυμένο στην τρίτη ομάδα. Τον Οκτώβριο του 2014 το πείραμα συμμετοχικού σχεδιασμού με τίτλο «Ό δρόμος είχε τη δική του ιστορία, είπανε όμως πως την έγραψαν παιδία» θα συνεχιστεί με την πλέον τελική διαβούλευση για το σχέδιο. Η συνολική πρωτοβουλία μέχρι τώρα έχει στεφτεί με επιτυχία, που φαίνεται και από το ενδιαφέρον που εκδηλώνεται από κοινωνικούς φορείς αλλά και από τον Τύπο (δημοσιεύματα σε ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ και ΧΑΝΙΩΤΙΚΑ ΝΕΑ).
Φαίνεται ακόμη η δυναμική που έχουν τέτοιες πρωτοβουλίες. Ο σχεδιασμός του δημόσιου χώρου «από τα κάτω», με τη συμμετοχή του κόσμου που ζει, εργάζεται, σπουδάζει στους χώρους παρέμβασης μπορεί να ξεφύγει από τα μεμονωμένα παραδείγματα και τις πιλοτικές πρωτοβουλίες και να αποτελέσει κεντρικό στοιχείο των σχεδιαστικών πρακτικών.
ΕΡΓΑΣΤΗΡΙ ΣΥΜΜΕΤΟΧΙΚΟΥ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ
Ομάδα Έργου: Ομάδα Σχεδιασμού: Μαρία Τσιβουράκη, Κοσμάς Αναγνωστόπουλος, Δημήτρης Πούλιος, Ελένη Μουγιάκου, Κώστας Κομνηνός, Θάνος Ανδρίτσος, Σοφία Τσάδαρη, Γιάννης Μάργαρης 1o Γενικό Λύκειο Χανίων Καθηγητές: Γεωργία Κυριακάκη, Νεκτάριος Ξανθουδάκης Κωνσταντίνα Χαλιάσου Μαθητές: Αλιφεροπούλου Μαριάννα, Αλιφιεράκης Κωνσταντίνος, Ανδρινοπούλου Χαρά, Αποστολάκη Άννα, Αποστολάκη Κατερίνα, Αριστινίδη Αμαλία, Βάζος Μιχάλης, Βεριβάκη Μαρία, Βιττωράκη Νίκη, Γερεουδάκης Πολύβιος, Γεωργιουδάκη Μαρία, Γκογκολάουρι Αλέξανδρος, Καβρουλάκη Ιωάννα, Καραμπινάκη Μυρτώ, Κατριτζιδάκη Λία, Κίντριλη Δήμητρα, Κοσμαδάκης Σπύρος, Κοτσιφάκη Κατερίνα, Κουκλάκη Πελαγία, Κουκουλά, Ελευθερία, Κυρκόπουλος Γιώργος, Λιλικάκης Ματθαίος, Λιονή Γεωργία, Μάρκο Κωνταντίνα, Μαυρές , Λευτέρης, Μαυροδημητράκη Ραφαέλα, Μαυροδημητράκης Στέφανος, Μαυρουδής Τάκης, Παπαδάκης Αλέξανδρος, Παρασκάκης Πάνος, Σαρρής Μιχάλης, Στρατουδάκης Λευτέρης, Τρουλάκης Στέλιος, Τσουχλαράκη Μαρία, Φιωτοδημητρακης Νίκος, Φραγκονικολάκη Μιχαέλα, Χαιρετάκη Μαρία, Χατζηδάκης Νίκος. Αναφορές: Ελαφρός, Γ (2014). «Μαθητές Λυκείου αναπλάθουν τον χώρο γύρω από το σχολείο τους». Η Καθημερινή, 23 Αυγούστου 2014. Μαριδάκης, Δ (2014). «Μαθητές αλλάζουν το αστικό τοπίο». Χανιώτικα Νέα, 30 Ιουνίου 2014 Λυβιάκης, Γ (2014). «Μήνυμα υπέρ του δημοσίου χώρου». Χανιώτικα Νέα, 2 Iουνίου 2014
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE
AN INTERDISCIPLINARY TEAM FOR PUBLIC SPACE, BUILDINGS & INFRASTRUCTURE Στασινού 14, 11635 Αθήνα, T:2103463537
www.cpd-consultants.gr, info@cpd-consultants.com