Τεύχος 10 - Ιανουάριος 2012

Μαζί ΔΩΡΕΑΝ CD με σπέσιαλ εκπομπή του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΡΑΓΚΑ

10

EXOF CRASH T.10_Layout 1 20/01/2012 1:18 μ.μ. Page 1

ΤΕΥΧΟΣ 10 l ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012 l ΤΙΜΗ 4,50 € l ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΛΙΚΗΣ ΡΗΞΗΣ

ΤΕΥΧΟΣ 10 l ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012

Οι ΣΤΑΥΡΟ-βελονιές στα παιχνίδια της εξουσίας

«ΑΡΩΜΑ» ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΟΥ και λευκά κολάρα ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟ 4 ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ: «ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΜΕ ΣΤΑΥΡΩΣΑΝ...»

• ΦΑΚΕΛΟΣ: Η ΑΡΙΑ ΦΥΛΗ ΤΟΥ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΚΟΛΕΓΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ • ΠΟΛΙΤΙΚΗ: ΑΝΤΩΝΗΣ Ο... ΣΦΟΥΓΓΑΡΑΚΗΣ

EXOF ESWTERIKH_ULTREX 19/01/2012 11:50 π.μ. Page 2

03_EDITORIAL 19/01/2012 1:31 μ.μ. Page 3

edito

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΡΑΓΚΑ

Μυρίζει καλαμπόκι όλη η αποικία! Π

αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης (και συμπολίτευσης!) Αντώνης Σαμαράς, ο επονομαζόμενος (μετά τη στήριξη Παπαδήμου και τη γραπτή δήλωση υποταγής προς τις κατοχικές δυνάμεις) Αντώνης ο Σφουγγαράκης. Δεν λέει, όμως, περιέργως, τίποτα μέχρι στιγμής! Ούτε ανέλυσε ποτέ τη δήλωση που έκανε στο «Crash» ότι «οι Έλληνες θα πέσουν από τα σύννεφα όταν μάθουν πώς οδηγηθήκαμε στο Μνημόνιο». Τέλος πάντων. Αυτά συμβαίνουν όταν πρώην συμφοιτητές και μέλη της «Αρίας φυλής» του Αμερικανικού Κολεγίου μοιράζονται την εξουσία, τα πάθη της και τα οφέλη της. Ειδικά, όταν ο ένας μαθαίνει μυστικά του άλλου. Όπως και να ’χει, για πρώτη φορά μετά από εκείνο το δημοσίευμα για την κλωνοποιημένη προβατίνα Dolly, o Αντώνης και η Νέα Δημοκρατία (δηλαδή τα υπολείμματα της Πολιτικής Άνοιξης και του Κινήματος Ελευθέρων Πολιτών) έχουν τη Ελπίζω να επανέλθουμε δυνατά στην αγροτική παραστήριξη του ΔΟΛ και της βαρονίας των Αθηνών! γωγή, με μεγάλες καλλιέργειες καλαμποκιού. Μυρίζει Για πρώτη φορά μετά Τα πράγματα στην κατοχική Ελλάδα διαπλέκονται και άνθος αραβοσίτου το τεύχος που κρατάτε. Όπως και να περιπλέκονται ολοένα και περισσότερο, ενώ το «μαγαζί» το κάνουμε, στο προσκήνιο και το παρασκήνιο γίνεται από εκείνο το κατεβάζει ρολά και ακούγονται οι οιμωγές εκατοντάδων πολύς λόγος για φρέσκα και… σάπια καλαμπόκια. Δεν δημοσίευμα για την χιλιάδων ανέργων, αστέγων, πεινασμένων και απογοηείναι τυχαίο ότι εδώ και στο εξωτερικό (Ιταλία, Βρυξέλλες) κλωνοποιημένη Dolly, τευμένων. Έχουμε έναν δοτό πρωθυπουργό, πρώην διεξάγονται πέντε δικαστικές έρευνες για τα CDS, τις τοέμπιστο μεγαλοϋπάλληλο των τραπεζών και της διεποθετήσεις διαφόρων εταιρειών και hedge funds στις ο Αντώνης και η Ν.Δ. θνούς τοκογλυφίας. Δεν είναι λίγοι αυτοί που αναρωτιδιεθνείς χρηματαγορές και για την ενδεχόμενη εμπλοκή έχουν τη στήριξη ούνται δικαιολογημένα αν ο Παπαδήμος κοιτάζει πεπροσώπων που σχετίζονται με την εξουσία και τις πολιτιρισσότερο τα συμφέροντα της πατρίδας και της κοινωτου ΔΟΛ και της κές δυναστείες. Λέγεται, μάλιστα, ότι έβγαλαν πολλά… νίας από εκείνα των δανειστών. Αλήθεια, πόσα ξέρει Ασφαλώς, κάτι γνωρίζει ο εκδότης Σταύρος Ψυχάρης. βαρονίας των Αθηνών και πόσο υπεύθυνος είναι για το χρυσό που πουλήθηκε Απαντώντας στις βολές Παπανδρέου «περί υπονόμευσής κοψοχρονιά από την Τράπεζα της Ελλάδος (επί ημετου» από τον ίδιο και τον ΔΟΛ, επειδή δεν πήρε δάνειο 10 ρών Σημίτη και Γκαργκάνα); Και πόσα γνωρίζει ή τι ευεκατομμύρια ευρώ από την Εθνική Τράπεζα, αναφέρθηκε θύνες έχει για τη διαχείριση των χρημάτων των ασφασε «σάπια καλαμπόκια που μαγειρεύονται σε κουζίνες λιστικών ταμείων από την Τράπεζα της Ελλάδος επί των ημερών του; λίαρ τζετ». Ο εκδότης-κληρονόμος της αυτοκρατορίας Λαμπράκη έριξε και μια Ακριβώς τέσσερα χρόνια μετά τα θάνατο του αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου το «σφήνα» στην τελευταία σελίδα του «Βήματος» για «πολυτελή διαμερίσματα «Crash» δημοσιεύει σε αυτό το τεύχος τον άγνωστο πόλεμο του ιεράρχη με τον στην αριστοκρατική περιοχή Knightsbridge του Λονδίνου, κατάλληλα για διαμοΣημίτη και όσους υπάκουαν σε οδηγίες από το εβραϊκό λόμπι. Για πρώτη φονή πριγκίπων και συγγενών τους». Τα υπόλοιπα που έγραψε για τις «νουθερά στο φως της δημοσιότητας όλοι οι διάλογοι που είχε με ξένους ηγέτες και λίσίες» του πρίγκιπα Γεωργίου του Γ΄ σχετικά με την πολιτική γραμμή και την γο πριν πεθάνει με τους πολιτικούς αρχηγούς. Οι ξενοκίνητοι και μειοδότες αυστηρή κριτική από το Mega δεν εξέπληξαν κανέναν. Σε όλη τη μεταπολιτευτων Αθηνών είχαν πάντα έναν περίεργο φόβο απέναντι στον Χριστόδουλο, τική περίοδο το ΠΑΣΟΚ (και όχι μόνο) ενέκρινε δάνεια ή έδινε δουλειές στη βακαι γι’ αυτό, όπως αποκαλύπτουμε στο τεύχος που κρατάτε, είχαν δώσει ενρονία των ΜΜΕ, με αντάλλαγμα την απόλυτη και αποκλειστική στήριξή του. τολή στην ΕΥΠ και σε διάφορες «αρμόδιες» υπηρεσίες να τον παρακολουΕίναι τυχαίο ότι έβγαζαν επί χρόνια ως «καταλληλότερο» πρωθυπουργό τον αρθούν επί 24ώρου βάσεως! χιτέκτονα του δωσιλογισμού και υπονομευτή της εθνικής οικονομίας Κώστα Στο CD που προσφέρουμε με τον τίτλο «Παπάρες και Παπαριές» θα απολαύΣημίτη; Όχι, βέβαια. Τους βόλευε η παραμονή του στο Μαξίμου. Άλλωστε, σετε μια πολύ μεγάλη παρτίδα εκπληκτικών (και φαιδρών) δηλώσεων που έκαόπως έγραψε και ο πολύπειρος Σταύρος: «Οι εφημερίδες είναι ιδιωτικές ναν κορυφαίοι πολιτικοί μας την περασμένη χρονιά. Έτσι, θα κατανοήσετε περισεπιχειρήσεις που εκφράζουν τις απόψεις του ιδιοκτήτη τους και αποσκοσότερο ότι δεν είναι απλά ένας στόχος, αλλά πατριωτικό καθήκον και εθνική πούν στο έσοδο». Μεγάλη αλήθεια… υποχρέωση να ανατρέψουμε και να σαρώσουμε το παρόν πολιτικό σκηνικό. Σε αυτό το τεύχος του «Crash» εμείς προχωρούμε μέσα στις φυτείες των καΝα θυμάστε πάντα: Χωρίς εθνική κυριαρχία και εθνική ανεξαρτησία, δεν λαμποκιών του γερμανικού προτεκτοράτου και αποκαλύπτουμε διάφορες πτυπρόκειται ποτέ να δούμε ανάκαμψη και ανάπτυξη. Τα υπόλοιπα που ακούχές-ποικιλίες της νέας σοδειάς αραβοσίτου, που ενδεχομένως γνωρίζει ο εκδόγονται περί διάσωσης της πατρίδας και επιστροφής στην ανάπτυξη μέσα από της του «Βήματος», αλλά για δικούς του λόγους (και δικαίωμά του) μέχρι στιγτην οικονομική θανάτωση εκατομμυρίων Ελλήνων είναι επιχειρήματα δωσιμής δεν αποκαλύπτει. λόγων, πρακτόρων και αφελών. Το παρασκήνιο όλης αυτής της ιστορίας φαίνεται ότι έχει πληροφορηθεί και ο ρέπει να σας ευχαριστήσω θερμά για την υποδοχή, την αγάπη και κυρίως την εμπιστοσύνη που δείχνετε στο «Crash». Από μήνα σε μήνα, ανεβαίνει, και θεωρείται πλέον το πρώτο μηνιαίο πολιτικό περιοδικό. Λυπάμαι που δεν υπήρξε πρόβλεψη τον προηγούμενο μήνα να τυπώσουμε περισσότερα τεύχη, με αποτέλεσμα πολλοί φίλοι μας να μην προλάβουν να το αγοράσουν. Εξαφανίστηκε το πρώτο τριήμερο. Σχεδιάζουμε κάποιες ειδικές εκδόσεις του «Crash» με τα μεγάλα θέματα (έρευνες, συνεντεύξεις, άρθρα και αναλύσεις) που δημοσίευσε το 2011 και αξίζει κάποιος να τα έχει στη βιβλιοθήκη του ή στο συρτάρι του. Θα σας ενημερώσουμε εγκαίρως.

“

Ιανουάριος/2012

crash 3

004_005_PERIEXOMENA 19/01/2012 1:55 μ.μ. Page 4

crash

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

6 Aποκάλυψη

26

Μιχάλης Χρυσοχοΐδης

Ήμασταν σε... άλλη χώρα, γι’ αυτό αποτύχαμε

ΣΑΠΙΑ

ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΑ και λευκά κολάρα

Ακόμη: Οι συγκρούσεις ΔΟΛ με τη ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ Παπανδρέου ...ΚΑΙ: ΣΤΑΥΡΟΣ ΨΥΧΑΡΗΣ Ο «ΚΑΡΔΙΝΑΛΙΟΣ» της Χρήστου Λαδά που έγινε «ΠΑΠΑΣ» της Μιχαλακοπούλου

Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

34 Φάκελος

του Π. Κερτεζίτη

48

του Παναγιώτη Τζένου

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Ολικής Ρήξης Εκδότης: Γενικός Διευθυντής: Σύμβουλος Έκδοσης: Διευθυντής: Αρχισυνταξία: Εμπορική Διεύθυνση:

Γιώργος Τράγκας Παναγιώτης Τζένος Δημήτρης Κωνσταντάρας Αντώνης Πρέκας Μαρία Καρρά Μάρθα Τσιατά mtsiata@yahoo.gr

Αρθρογράφοι Τεύχους: Τάσος Παπαδόπουλος, Κώστας Πουπάκης Ειδικοί Συνεργάτες: Γιώργος Ανδρουτσόπουλος, Δέσποινα Παπαγεωργίου Γράφουν: Γεωργία Σκιτζή, Kατερίνα Σταυρίδου, Κάτια Τσιμπλάκη, Μαρία Β. Δημητρούκα Διόρθωση Κειμένων: Χρήστος Τρεμούλης Δημιουργικό-Παραγωγή: Αρχείο Φωτογραφιών: Φωτογράφος: Photo Editor: Εκτύπωση: Επωνυμία Eταιρείας: Διεύθυνση: Τηλέφωνο: FAX: e-mail: 4 crash Ιανουάριος/2012

Κωνσταντίνος Παναγούλιας, Νικόλας Ζαφειρόπουλος EUROKINISSI Α.Ε., AΠΕΙΡΟΝ Α.Ε.

STUDIO RASSIAS by Βαγγέλης Ρασσιάς Μιχάλης Τσίτας ΧΑΪΔΕΜΕΝΟΣ Α.Ε.Β.Ε. ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Κορίνθου 1 και Τατοΐου, Μεταμόρφωση 210 2839036 210 2839038 info@crashmag.gr

Η ΜΑΣΟΝΙΑ της GOLDMAN SACHS

στις Ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

Η ΕΥΠ ΗΞΕΡΕ ΠΟΙΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ

54

βάζουν τις φωτιές του Γιώργου Ανδρουτσόπουλου

58

Σάββας Καλεντερίδης

«ΟΙ ΕΜΠΡΗΣΜΟΙ ήταν αντίποινα για τους Κούρδους» Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

004_005_PERIEXOMENA 19/01/2012 1:56 μ.μ. Page 5

66 Πολιτική

98

140 Wikileaks

Μίμης Ανδρουλάκης

Αντώνης ο... Σφουγγαράκης

«Η επόμενη κυβέρνηση δεν θα είναι ελληνική»

Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Πορτρέτο 106

Ο Jeffry «δΟYΡΕΙΟΣ IΠΠΟΣ» για την εισβολή του δΝΤ στην Ευρώπη Επιμέλεια: Δέσποινα Παπαγεωργίου

144

Ο ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ του ευρωπαϊκού χρέους δείτε σε 8+2 πίνακες ποια χώρα χρωστάει πόσa και σε ποιον

του Τάκη Καραμπέρου

82 Έρευνα Επιμέλεια: Δημήτρης Κωνσταντάρας

Κριστίν Λαγκάρντ

ΕΡΩΤΕΣ, ΠΑΘΗ & ΠΟΛΙΤΙΚΗ της Κάτιας Τσιμπλάκη

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ

«δώστε μου λεφτά, να κάνω ευθανασία...»

114

152 Κωνσταντίνος Τσουκαλάς

«Οι αγορές είναι σαν τον Αττίλα, καταστρέφουν τα πάντα» Συνέντευξη στη Μαρία Β. Δημητρούκα

158 Το δαιμόνιο της φυλής

Επιμέλεια: Δημήτρης Κωνσταντάρας Ρεπορτάζ / Έρευνα: Γεωργία Σκιτζή - Κατερίνα Σταυρίδου

92 Έρευνα Στην παγωμένη κόλαση για τα παιδιά με καρκίνο!

Η«ΜΕΓΑΛΗ ΛΗΣΤΕΙΑ»

των Ασφαλιστικών Ταμείων

του Παναγιώτη Τζένου

«Με σταύρωσαν, επί Σημίτη...» 162 ΜΕΓΑΛΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΜΕ ΣΠΑΝΙΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ Ο στενός συνεργάτης του, Σωτήρης Τζούμας, γράφει αποκλειστικά για το «Crash» και φέρνει στο φως άγνωστα παρασκήνια από τους αγώνες του εναντίον ντόπιων και ξένων συμφερόντων, αλλά και τα προφητικά του λόγια για την οικονομική κρίση

της Κατερίνας Σταυρίδου

Μα τι είναι τέλος πάντων αυτός ο άνθρωπος, ο… Γ.Α.Π.; άρθρο του Δημήτρη Κωνσταντάρα Ιανουάριος/2012

crash 5

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:05 μ.μ. Page 6

ΣΑΠΙΑ

Μια κατάθεση τραπεζικού υπαλλήλου έχει βάλει φωτιά στην ανάκριση για τα CDS

ΚΑΛΑΜΠΟΚΙΑ

και λευκά κολάρα

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:06 μ.μ. Page 7

Ένα «θρίλερ» που ξετυλίγεται μέσα σε φυτείες καλαμποκιού, hedge funds, CDS, εισαγγελικές έρευνες, ίντριγκες και οσμή πολιτικών παθών και συγκρούσεων

Τ

Γιατί η Ν.Δ. «εγκατέλειψε» τον Καμμένο και χρειάστηκε 4 μήνες για να τον αποκαταστήσει; Το άρθρο-καρφί του Σταύρου Ψυχάρη στο «Βήμα» καταλήγει στο συμπέρασμα πως «όλοι οι κατ’ επάγγελμα κατήγοροι είναι αθώοι. Έως ότου καταδικασθούν…»

Τι εννοεί ο Ψυχάρης με τις ΣΤΑΥΡΟ-βελονιές του σε «Βήμα» και Mega Τι ξέρει ο Σαμαράς;

Ψυχάρη, τον οποίο κατηγορεί για ανοιχτή σύγκρουση και ευθεία υπονόμευση του κυβερνητικού έργου, επειδή, όπως σημειώνει, δεν έλαβε δάνειο 10 εκατ. ευρώ από την Εθνική Τράπεζα. Ο κύριος Παπανδρέου, όμως, δεν σταματά εκεί. Αντίθετα, στρέφει τα βέλη του στη δικαστική εξουσία και στη διερεύνηση από αυτή των κατηγοριών που διατυπώθηκαν για παιχνίδια του αδερφού του με τα CDS. «Η Δικαιοσύνη έπρεπε να αποφασίσει αμέσως και να μην καθυστερεί καθιστώντας όμηρο και υπόλογο τον πρωθυπουργό», τονίζει. Το ίδιο θα επαναλάβει ο κ. Παπανδρέου και στο Εθνικό Συμβούλιο, όταν αναφερόμενος στις επιθέσεις κατά της οικογένειάς του, τις οποίες χαρακτήρισε «άνανδρες» και «ανήθικες», απάντησε με μια φράση του Ανδρέα Παπανδρέου: «Εμένα θέλετε να χτυπήσετε. Εδώ είμαι. Χτυπήστε εμένα». Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Γιώργος Παπανδρέου επιτίθεται στον ΔΟΛ. Η μεγάλη σύγκρουση με το συγκρότημα της Μιχαλακοπούλου έχει ξεκινήσει ήδη από το 2007, όταν κατά τη διάρκεια των εσωκομματικών

▲ ▲

ο Πολιτικό Συμβούλιο του ΠΑΣΟΚ της 4ης Ιανουαρίου του 2012 αναμενόταν να είναι μια θυελλώδης συνεδρίαση. Όλα τα στελέχη του Κινήματος περίμεναν από τον πρόσφατα παραιτηθέντα πρωθυπουργό να ξεκαθαρίσει τη θέση του για το θέμα της ηγεσίας στο κόμμα και να δρομολογήσει το συντομότερο δυνατόν τις διαδικασίες διαδοχής. Ο Γιώργος Παπανδρέου καθυστερεί να προσέλθει και όταν μπαίνει στην αίθουσα του συμβουλίου, είναι κακόκεφος και σιωπηλός. Τα ΜΜΕ προσπαθούν να αιτιολογήσουν τους λόγους της πολύωρης καθυστέρησης, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουν τις λεπτομέρειες. Η συνεδρίαση ξεκινά μετά από αρκετές ώρες και ο Γιώργος Παπανδρέου εκπλήσσει τους πάντες. Με ύφος έντονο και με υψηλό τον τόνο της φωνής του εξαπολύει μια σφοδρή επίθεση στα μίντια, στα συμφέροντα και στη Δικαιοσύνη, επισημαίνοντας ότι ευθύνονται για την εσωτερική κρίση της χώρας. «Δεν ήμασταν όσο έπρεπε αποφασιστικοί απέναντι σε ένα σύστημα πελατειακό, αντιπαραγωγικό, κομπραδόρικο, το οποίο ευθύνεται για την εθνική κρίση», είναι τα πρώτα του λόγια που παγώνουν το ακροατήριο. Δεν σταματά όμως εκεί. « Έπρεπε να ονομαστικοποιήσουμε τα συμφέροντα», είπε και προς έκπληξη όλων κατονομάζει τον πρόεδρο του Δημοσιογραφικού Οργανισμού Λαμπράκη και εκδότη του «Βήματος» Στ.

του Παναγιώτη Τζένου

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:06 μ.μ. Page 8

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

▲ ▲

εκλογών στο ΠΑΣΟΚ (και μετά την εκλογική ήττα του ΓΑΠ από τον Καραμανλή το «Βήμα» κυκλοφορεί με πρωτοσέλιδο ανοικτή επιστολή του Σταύρου Ψυχάρη και τον τίτλο: «Παραιτηθείτε, κύριε πρόεδρε». Η εμπλοκή του ΔΟΛ στα εσωτερικά πράγματα του ΠΑΣΟΚ, αλλά και η συνήθης πρακτική επηρεασμού της εκάστοτε κυβέρνησης, είναι για το συγκρότημα Λαμπράκη μια μάλλον ιστορική de facto πρακτική που είχε εγκαινιάσει ο αείμνηστος εκδότης και την οποία «βίωσαν» από κοντά όλες οι μεταπολιτευτικές κυβερνήσεις από τον Α. Παπανδρέου και τον Κ. Μητσοτάκη έως τον καθηγητή Σημίτη και τον Κ. Καραμανλή. Ουδέποτε μέχρι τότε κάποιος πρωθυπουργός δεν είχε επιτεθεί ονομαστικά στα συμφέροντα που στο παρελθόν είχαν πάρει διάφορα προσωνύμια, όπως βαρόνοι των ΜΜΕ, διαπλεκόμενοι, νταβατζήδες κ.ο.κ. Η αλήθεια επίσης είναι ότι ο ΔΟΛ όλο το προηγούμενο διάστημα είχε δημιουργήσει όλες τις απαραίτητες προϋποθέσεις συγκυβέρνησης, μη διστάζοντας να μεταμορφωθεί ξαφνικά ακόμα και σε αντιμνημονιακό κανάλι, φωτογραφίζοντας μάλιστα ακόμα και το πρόσωπο του Λουκά Παπαδήμου ως καταλληλότερου για πρωθυπουργό. Ο ρόλος του ΔΟΛ στην επιλογή της νέας κυβέρνησης επιβεβαιώθηκε από την τοποθέτηση του διευθυντικού στελέχους του ΔΟΛ Παντελή Καψή στη θέση του κυβερνητικού εκπροσώπου. Η ουσία, πάντως, είναι ότι ο πόλεμος ανάμεσα στις δύο πλευρές κηρύσσεται με τις δηλώσεις Παπανδρέου και βέβαια το συγκρότημα της Μιχαλακοπούλου δεν δείχνει διατεθειμένο να αφήσει το μπαλάκι να πέσει κάτω…

Ο Σταύρος, τα... σάπια καλαμπόκια και ο χρησμός για το διαμέρισμα στο Knightsbridge Η απάντηση του ΔΟΛ έρχεται άμεσα διά στόματος Ψυχάρη και είναι καταιγιστική. Με άρθρο υπό τον τίτλο «Ο ΔΟΛ και ο κ. Γ. Παπανδρέου» στην ηλεκτρονική έκδοση του «Βήματος» ο Στ. Ψυχάρης απαντά στις κατηγορίες για το δάνειο της Εθνικής, κάνοντας λόγια για άμεση παρέμβαση από το Μαξίμου. Αυτό, ωστόσο, που προκάλεσε πολιτικό σεισμό ήταν δύο μόλις αράδες σε ένα άρθρο του Σταύρου Ψυχάρη υπό τον τίτλο «Τι μας είπε ο κ. Παπανδρέου. Ο διάλογος πίσω από τις κλειστές πόρτες του Μεγάρου Μαξίμου». Ως επικεφαλίδα –και χωρίς να έχει καμία απολύτως σχέση με το υπόλοιπο κείμενο– ο ισχυρός άνδρας του ΔΟΛ τόνιζε με

8 crash Ιανουάριος/2012

Στις αρχές του Ιουνίου του 2011 ο Γιώργος Παπανδρέου είχε βρεθεί ινκόγκνιτο στο Λονδίνο, όπου απαθανατίστηκε να τρώει σούσι στο πανάκριβο ρεστοράν «Zuma». Συνδαιτυμόνας του ήταν ο Θόδωρος (Ντόρης) Μαργέλλος νόημα: «Είναι φυσικά μια φάρσα – αυτό συμβαίνει όταν με σάπια καλαμπόκια μαγειρεύεις σε ιδιωτικά αεροπλάνα και χάνεις την επαφή με την πραγματικότητα. Τέλος πάντων…». Στην ίδια εφημερίδα και τη στήλη του «Βηματοδότης» δημοσιεύτηκε ένα σχόλιο-κουίζ, που ανέφερε: «Το Knightsbridge είναι μια γνωστή αριστοκρατική περιοχή του Λονδίνου. Κατάλληλη για πρίγκιπες και συγγενείς. Ένα διαμέρισμα στον 8ο όροφο μπορεί να κοστίζει και δέκα εκατομμύρια λίρες!». Την ίδια ώρα τον αποκαλεί κατ’ επάγγελμα δημοκράτη και καταλήγει στο συμπέρασμα πως «όλοι οι κατ’ επάγγελμα κατήγοροι είναι αθώοι. Έως ότου καταδικασθούν…» Τα σχόλια, μπορεί για τους μη γνωρίζοντες να μη σήμαιναν κάτι. Ωστόσο, οι λεπτομέρειες για το διαμέρισμα στον 8ο όροφο στην πολυτελή συνοικία του Νάιτμπριτζ και οι σπόντες για τα «σάπια καλαμπόκια σε ιδιωτικά αεροπλάνα» θορύβησαν τον κ. Παπανδρέου. Για τους γνωρί-

ζοντες, ο Σταύρος Ψυχάρης υπονοούσε τη σχέση του Γιώργου Παπανδρέου με τον Θόδωρο Μαργέλλο και επί της ουσίας «φωτογράφιζαν» σημαντικές λεπτομέρειες από τη δικαστική διερεύνηση για το σκάνδαλο με τα CDS και τη διερευνούμενη ποινική ευθύνη του αδερφού του, Αντρίκου.

Ποιος είναι ο Θόδωρος Μαργέλλος;

Σ

τις αρχές του Ιουνίου του 2011 ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου σε ένα από τα πολλά ταξίδια του στο εξωτερικό είχε βρεθεί ινκόγκνιτο στο Λονδίνο, όπου όμως απαθανατίστηκε να τρώει σούσι στο πανάκριβο ρεστοράν «Zuma». Συνδαιτυμόνας του ήταν ο Θόδωρος (Ντόρης) Μαργέλλος. Ποιος είναι όμως αυτός ο επιχειρηματίας, τον οποίο φωτογράφισε ο Σταύρος Ψυχάρης και πώς το όνομά του ενεπλάκη στην υπόθεση των CDS; Ο Θόδωρος Μαργέλλος, επιχειρηματίας με μεγάλη δραστηριότητα τον τελευταίο καιρό στην Ουκρανία και ένας από τους πλέον επιτυχημένους

Το όνομα του κ. Μαργέλλου ενεπλάκη στην υπόθεση «ελληνοποίησης» του γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού. Μια υπόθεση που είχε φτάσει μέχρι το Ειδικό Δικαστήριο το 1989. Σήμερα ο Μαργέλλος κατέθεσε αγωγές εναντίον του Καμμένου

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:07 μ.μ. Page 9

Το σχόλιο του «Βηματοδότη» για το «πόσο κάνει» ένα διαμέρισμα στο Knightsbridge προκάλεσαν πολλά σχόλια. Ιδιαίτερα μάλιστα για τη «λεπτομέρεια» του 8ου ορόφου... νομικών Αθανασόπουλο στην καρέκλα του Ειδικού Δικαστηρίου το 1989. Από τότε πέρασε πολύ καιρός και τα πράγματα για τον κ. Μαργέλλο άλλαξαν, όπως εξάλλου αποδείχθηκε στις 7 Δεκεμβρίου του 2010, όταν στο γαλλικό κανάλι Arte προβλήθηκε συνέντευξη του κ. Μαργέλλου, όπου ο παρουσιαστής προσφώνησε τις δηλώσεις του ως ενός ανθρώπου «κοντινού» του Γ. Παπανδρέου και διαχειριστή αμοιβαίων κεφαλαίων, ο οποίος έκανε την περιουσία του διαπραγματευόμενος προϊόντα και συγκεκριμένα… σιτηρά! Οι γνωρίζοντες λένε ότι συνέχιζε να έχει ανοιχτή επικοινωνία με τον Γιώργο Παπανδρέου όσο αυτός ήταν πρωθυπουργός, έχοντας ένα ρόλο άτυπου οικονομικού συμβούλου. Προσφάτως επανήλθε στην επικαιρότητα, όταν ο ανεξάρτητος βουλευτής Πάνος Καμμένος (19.05.2011) τον κατηγόρησε ότι ο ίδιος και η εταιρεία του αγόρασαν ασφάλιστρο κινδύνου επί ελληνικού ομολόγου,

μέσω της εταιρείας IJ Partners, στην οποία συμμετέχει και η Μιράντα Ξαφά. Σύμφωνα με τον κ. Καμμένο, αυτό που «δένει» τη συγκεκριμένη εταιρεία με τον αδερφό του πρωθυπουργού είναι το γεγονός ότι ένα μέλος του Δ.Σ. της IJ Partners, ο πρώην Πρόεδρος της Κόστα Ρίκα, Jose Maria Figueres, είναι ταυτόχρονα και μέλος του Δ.Σ. της ΜΚΟ του Αντρίκου Παπανδρέου, i4cense. Ο κ. Μαργέλλος, ο οποίος χαρακτήρισε το βουλευτή της Ν.Δ. «κοινό συκοφάντη», έχει ήδη προσφύγει εναντίον του στη Δικαιοσύνη, αφού πρώτα δήλωσε κατηγορηματικά ότι «η IJ Partners SA ποτέ δεν προέβη σε οποιαδήποτε αγορά CDS επί ελληνικών ομολόγων». Ο χρησμός του Σταύρου Ψυχάρη για τα σάπια καλαμπόκια και τα λίαρ τζετ ήταν, για τους γνωρίζοντες τις λεπτομέρειες αυτής της υπόθεσης, μια ξεκάθαρη αιχμή για τα ευρήματα της δικαστικής έρευνας για τα CDS.

▲ ▲

διαχειριστές αμοιβαίων κεφαλαίων στη Γαλλία, δεν είναι ένα άγνωστο πρόσωπο για την ελληνική πραγματικότητα. Όταν επέστρεψε επιχειρηματικά στην Ελλάδα πριν από περίπου μια δεκαετία, φρόντισε να δώσει έναν «λονδρέζικο» αέρα στο εστιατόριο «48» στην Αρματολών και Κλεφτών πίσω από το γήπεδο της Αλεξάνδρας, στο οποίο είναι ιδιοκτήτης, ενώ πραγματοποίησε και μια απόπειρα να μπει στον Τύπο ως χρηματοδότης της «City Press» στα πρώτα της βήματα. Ωστόσο, ο κ. Μαργέλλος είναι πιο γνωστός στην ελληνική πραγματικότητα, καθώς είναι ο άνθρωπος το όνομα του οποίου ενεπλάκη στην υπόθεση «ελληνοποίησης» του γιουγκοσλαβικού καλαμποκιού, το οποίο προωθείτο προς πώληση μέσω της κρατικής εταιρείας ITCO σε χώρες της τότε ΕΟΚ, προκειμένου να εισπραχτούν (από ποιους άραγε) οι κοινοτικές επιδοτήσεις. Μια υπόθεση η οποία μάλιστα είχε οδηγήσει τον τότε υφυπουργό Οικο-

Ιανουάριος/2012

crash 9

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:07 μ.μ. Page 10

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

▲ ▲

H κατάθεση που έβαλε φωτιά στην ανάκριση για τα CDS Η

ταν μια ζεστή καλοκαιρινή ημέρα του περασμένου Σεπτέμβρη και στους διαδρόμους της Εισαγγελίας Αθηνών στο κτίριο 16 της πρώην Σχολής Ευελπίδων ένα πρόσωπο-κλειδί περπατούσε με γρήγορα βήματα έξω από το γραφείο του αντιεισαγγελέα Πρωτοδικών και επίκουρου οικονομικού εισαγγελέα Αριστείδη Κορέα. Ο δικαστικός λειτουργός έχει αναλάβει τη διενέργεια προκαταρκτικής εξέτασης, έπειτα από δημοσίευμα της εφημερίδας «Ελευθεροτυπία», η οποία αποκάλυπτε τις σχέσεις του Αντρίκου Παπανδρέου με την εταιρεία Unigestion, που ασχολείται με τη διαχείριση CDS, τα διαβόητα ασφαλιστικά συμβόλαια δηλαδή που αφορούν το ενδεχόμενο χρεοκοπίας της Ελλάδας. Ο αρμόδιος εισαγγελέας έχει αναλάβει να διερευνήσει κατά πόσο είναι αξιόποινη η σχέση του αδερφού του πρωθυπουργού με την εν λόγω εταιρεία, καθώς εμφανίζεται να είναι μέλος της Επιτροπής Στρατηγικού Σχεδιασμού της, όταν αυτή το Νοέμβριο του 2010 πρότεινε στους πελάτες της ένα νέο μοντέλο διαχείρισης των κινδύνων, έτσι ώστε να περιορίζεται η έκθεση των χαρτοφυλακίων σε πιθανές χρεοκοπίες χωρών. Το πρόσωπο-κλειδί είναι ο Γ.Α. , ένας χειριστής τραπεζίτης, πρώην σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου, με προϋπηρεσία στην Deutsche Bank, ο οποίος ετοιμάζεται να καταθέσει για την τύχη των CDS του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, που είχε αγοράσει η διοίκηση της τράπεζας επί κυβερνήσεων Καραμανλή και

Όπως ισχυρίζεται ο Παναγιώτης Καμμένος, ο σχετικός φάκελος είχε φτάσει και στα χέρια του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Αντώνη Σαμαρά πωλήθηκε στη συνέχεια, επί υπουργίας Γιώργου Παπακωνσταντίνου. Σύμφωνα με απόλυτα διασταυρωμένες πληροφορίες, ο μάρτυρας καταθέτει στον εισαγγελέα κρίσιμα στοιχεία από το ticker της περίφημης αυτής συναλλαγής με το CDS του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, που ξετυλίγουν το κουβάρι της υπόθεσης και δίνει σημαντικά στοιχεία που αποτελούν αποχρώσες ενδείξεις για τη συνέχιση της έρευνας.

Το πρόσωπο-κλειδί που έχει καταθέσει στον εισαγγελέα είναι ο Γ.Α., ένας χειριστής τραπεζίτης, πρώην σύμβουλος του Γιώργου Παπανδρέου, με προϋπηρεσία στην Deutsche Bank 10 crash Ιανουάριος/2012

Έχει προηγηθεί μερικές ημέρες πριν γραπτή δήλωση του αδερφού του πρώην πρωθυπουργού, του Αντρίκου Παπανδρέου, με την οποία αρνείται κάθε σχέση του με τα CDS, εκφράζοντας παράλληλα την «ικανοποίησή» του για τη δικαστική διερεύνηση του θέματος. Η έρευνα αυτή εντάσσεται σε μια σειρά θεμάτων που ερευνούν οι δικαστικές αρχές υπό την εποπτεία των οικονομικών εισαγγελέων Γρηγόρη Πεπόνη και Σπύρου Μουζακίτη και οι οποίες σχετίζονται μεταξύ τους. Στα χέρια τους έχουν έρθει, μεταξύ άλλων, οι καταγγελίες για την περίφημη υπόθεση Τ3-Τ10 της Τράπεζας της Ελλάδος, για την οποία η πρώην επίτροπος και επικεφαλής της Επιτροπής Οικονομικών της Βουλής Βάσω Παπανδρέου ζητούσε με ερώτηση την οποία υπέγραφαν και 15 ακόμα βουλευτές να πληροφορηθεί το σκεπτικό της Τράπεζας της Ελλάδος με αφορμή τη μετατροπή του Τ3 σε Τ10 για τα ελληνικά ομόλογα. Η Βάσω Παπανδρέου επικέντρωνε την ερώτησή της στο γεγονός ότι από τον Οκτώβριο του

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:07 μ.μ. Page 11

«Η Δικαιοσύνη έπρεπε να αποφασίσει αμέσως και να μην καθυστερεί καθιστώντας όμηρο και υπόλογο τον πρωθυπουργό», τόνιζε οργισμένος στο Πολιτικό Συμβούλιο ο Γιώργος Παπανδρέου για την έρευνα για τα CDS.Το ίδιο θα επαναλάβει και μερικές ημέρες αργότερα, όταν αναφερόμενος στις επιθέσεις κατά της οικογένειάς του, απάντησε με μια φράση του Ανδρέα Παπανδρέου: «Εμένα θέλετε να χτυπήσετε. Εδώ είμαι. Χτυπήστε εμένα»

–μεγαλύτερο και από της Ιρλανδίας δηλαδή– για να ληφθούν όλα τα σκληρά μέτρα και για να εισέλθει η χώρα μας στο ΔΝΤ. Η τρίτη έρευνα αφορούσε στη μηνυτήρια αναφορά των κυρίων Τόμπρα και Νούλα, οι οποίοι ήταν και οι πρώτοι που υπέβαλαν σχετική αναφορά για το ρόλο της ΤτΕ στη διευκόλυνση των κερδοσκόπων με τα ελληνικά ομόλογα, αλλά και στην απάτη με τα CDS. Όπως ανέφεραν μεταξύ άλλων, το σύνολο του ελληνικού χρέους, ήτοι 400 δισ. περίπου, ασφαλίστηκε με CDS κατά την περίοδο 2009-2011, σε μια μέση αξία notional value ίση με 15% = 60 δισ. Τα 60 δισ. όμως δεν καταβλήθηκαν ΠΟΤΕ τοις μετρητοίς. Αντίθετα, χρησιμοποιήθηκε μόχλευση, με καταβολή μετρητών χρημάτων σε ποσοστό 10% του notional value. Έτσι, αντί 60 δισ. καταβλήθηκαν πραγματικά 6 δισ., ενώ τα υπόλοιπα 54 δισ. συμψηφίζονται κατά τις λήξεις με τις πληρωμές, σε περίπτωση επέλευσης default. Άρα οι τράπεζες και οι φορείς που ασφάλισαν ή ασφαλίστηκαν επί του δημοσίου χρέους

της Ελλάδας επένδυσαν σε πραγματικά χρήματα μόλις 6 δισ.! Επομένως το πρόβλημα των 400 δισ. τακτοποιήθηκε λογιστικά με μόλις 6 δισ. και κλασματικά αποθέματα 60 δισ. καλύφθηκαν με μόλις 6 δισ. Άρα, η ελληνική κρίση χρέους λειτούργησε ευεργετικά στους ισολογισμούς των τραπεζών που είχαν επενδύσει στην ελληνική χρεοκοπία. Και γιατί καλύφθηκαν λογιστικά με μόλις 6 δισ. έναντι κινδύνου 400 δισ. και γιατί δημιούργησαν κλασματικά αποθέματα 60 δισ. με μόλις 6 δισ., αλλά και γιατί έγραψαν τεράστια κέρδη από το trading των CDS, ιδιαίτερα στην περίπτωση που τα αγόραζαν και τα πουλούσαν γυμνά, δηλαδή χωρίς κανένα κίνδυνο να καλύψουν.

Η έρευνα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Την ίδια περίοδο στο στόχαστρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής έχουν μπει και δύο εταιρείες με κεντρικό ρόλο στην αγορά των Credit Default Swaps. Η Κομισιόν ανακοίνωσε ότι ξεκινά δύο ξεχωριστές έρευνες για

▲ ▲

2009 οι πωλητές ομολόγων (ξένες τράπεζες και διαχειριστές κεφαλαίων) μπορούσαν να πωλούν ομόλογα που δεν διαθέτουν (naked short selling, «γυμνό σορτάρισμα» ή ακάλυπτη ανοιχτή πώληση) και να έχουν στη διάθεσή τους 10 ημέρες ώσπου να τα βρουν και να τα παραδώσουν στον αγοραστή. Υπενθυμίζεται ότι το συγκεκριμένο θέμα είχε προκαλέσει πολιτικό σάλο στην κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και είχε οδηγήσει σε σοβαρή σύγκρουση της κυρίας Παπανδρέου με τον Γιώργο Παπακωνσταντίνου και τον διοικητή της ΤτΕ κ. Προβόπουλο. Η δεύτερη έρευνα αφορά τις καταγγελίες της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Μακεδονίας κυρίας Γεωργαντά και μέλους της Ελληνικής Στατιστικής Υπηρεσίας, όπου και περιέγραφε ένα ύποπτο τρίγωνο ανάμεσα στον Walter Rademacher, γενικό διευθυντή της Eurostat, τον πρώην υπουργό Οικονομικών Γιώργο Παπακωνσταντίνου και τον πρόεδρο της ΕΛΣΤΑΤ Ανδρέα Γεωργίου, προκειμένου το έλλειμμα του 2009 να εμφανιστεί στο 15,5%

Ιανουάριος/2012

crash 11

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:08 μ.μ. Page 12

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

▲ ▲

τις πρακτικές της Markit, της βρετανικής εταιρείας παροχής δεδομένων για τα συμβόλαια των CDS, και αυτές της εταιρείας ICE Clear Europe, θυγατρικής του παγκόσμιου χρηματιστηρίου ICE. Και στις δύο περιπτώσεις εμπλέκονται κάποιοι από τους μεγαλύτερους τραπεζικούς ομίλους της Ευρώπης και των ΗΠΑ, οι οποίοι φαίνεται πως απολάμβαναν προνομιακές σχέσεις με τις προαναφερόμενες εταιρείες σε μια αγορά με αμφιλεγόμενα κίνητρα. Η πρώτη έρευνα στοχεύει να εξακριβώσει εάν η ICE Clear Europe, η εταιρεία που παίζει κυρίαρχο ρόλο στην εκκαθάριση των συναλλαγών στα CDS και καθιερώθηκε κατόπιν πρωτοβουλίας της Ε.Ε. για μεγαλύτερη διαφάνεια, πρόσφερε προνομιακούς όρους στην καταβολή προμηθειών αλλά και στον καταμερισμό κερδών σε εννέα τράπεζες. Όπως αναφέρεται στη σχετική ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, πρόκειται για τις Bank of America Corporation, Barclays Bank, Citigroup, Credit Suisse, Deutsche Bank, Goldman Sachs, JP Morgan Chase, Morgan Stanley και UBS. Η δεύτερη έρευνα της Κομισιόν επικεντρώνεται στη βρετανική εταιρεία Markit και τις υποψίες για την προνομιακή εκχώρηση σε αυτήν δεδομένων για την τιμολόγηση και άλλων δεδομένων για CDS από δεκαέξι εταιρείες του χρηματοπιστωτικού κλάδου. Στην ανακοίνωση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναφέρεται πως αυτές είναι οι προαναφερόμενες εννέα, μαζί με τις Royal Bank of Scotland, Wells Fargo/Wachovia, Credit Agricole, Societe Generale, HSBC και Commerzbank. Όλες αυτές οι τράπεζες εντάσσονται στην κατηγορία «πολύ μεγάλες για να αφεθούν σε χρεοκοπία» και κατά τη διάρκεια της κρίσης έλαβαν δισεκατομμύρια για τη στήριξη ή τη διάσωσή τους, αν και υπήρξαν πρωταγωνιστές της χρηματοπιστωτικής κρίσης. Σήμερα φαίνεται, όμως, πως δεν παραιτούνται από ριψοκίνδυνες πρακτικές με αβέβαια αποτελέσματα για τη δική τους τύχη αλλά και την τύχη ολόκληρων κρατών.

Ο Κορέας ζητά ενοποίηση των υποθέσεων – έρχεται η έκρηξη

12 crash Ιανουάριος/2012

μαντικών επιτυχιών των δύο ανδρών στον τομέα της πάταξης της φοροδιαφυγής. Σε μια επιστολή παραίτησης-κόλαφο, την οποία φροντίζουν να διανείμουν στον Τύπο, οι δύο εισαγγελείς τονίζουν ότι με σχέδιο νόμου που πρόκειται να κατατεθεί και ήδη τους κοινοποιήθηκε «όλως προφασιστικά και με δήθεν επιχειρήματα ως αιτιολογία επιχειρείται η αντικατάστασή τους και η απαλλαγή από την παρουσία τους»! Και η επιστολή καταλήγει ως εξής: «Δεν δεχόμαστε να είμαστε εισαγγελείς υπό απαγόρευση και καθ’ υπαγόρευση, πολλώ μάλλον δε δεν δεχόμαστε να αποτελέσουμε ένα άλλοθι και μία θεσμική κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τα πολυποίκιλα οργανωμένα συμφέροντα και τους ποικιλώνυμους εκφραστές τους που δραστηριοποιούνται και αναπτύσσονται στην γκρίζα ζώνη του οικονομικού εγκλήματος». Εν μέσω εορτών επιχειρείται να πέσουν οι τόνοι και με συνοπτικές διαδικασίες οι καταγγελίες των δύο δικαστικών μπαίνουν στο αρχείο, γεγονός που προκάλεσε την έντονη αντίδραση των κ.

Πεπόνη και Μουζακίτη και οδήγησε σε νέα έρευνα με καταθέσεις όλων των αρμόδιων εισαγγελέων που μέχρι σήμερα βρίσκεται σε εξέλιξη.

Τι ξέρει ο Αντώνης Σαμαράς για τα… καλαμπόκια Την υπόθεση των CDS έφερε στο προσκήνιο ο ανεξάρτητος βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Πάνος Καμμένος, ο οποίος από τότε έχει επιδοθεί σε ένα διαρκή αγώνα για να αποκαλύψει την αλήθεια πίσω από αυτή την περίεργη υπόθεση, που έφτασε να είναι και το κεντρικό σημείο τριβής ανάμεσα στον Σταύρο Ψυχάρη και τον Γιώργο Παπανδρέου. Η έρευνα του κ. Καμμένου ξεκινά το Μάιο του 2011 και στηρίζεται στην αποκάλυψη που είχε συνταράξει την πολιτική ζωή του τόπου, σύμφωνα με την οποία ο Ντομινίκ Στρος Καν αποκάλυψε πως ο Παπανδρέου γνώριζε πριν από το Νοέμβριο του 2010 και επεδίωκε μυστικά την είσοδο της χώρας μας στο ΔΝΤ. Είναι η ίδια περίοδος που ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου επιτρέπει την πώληση των

Ο εισαγγελέας Α. Κορέας διενεργεί προκαταρκτική εξέταση για τις σχέσεις του Αντρίκου Παπανδρέου με την εταιρεία Unigestion, που ασχολείται με τη διαχείριση CDS

▲ ▲

Το γεγονός ότι από τα στοιχεία των δικογραφιών προκύπτει ότι σχεδόν όλες οι ανωτέρω έρευνες συνδέονται μεταξύ τους οδηγεί τον κ. Κορέα στο να ζητήσει την ενοποίηση των ανωτέρω υποθέσεων. Το αίτημα τίθεται από τον εισαγγελέα κύριο Πεπόνη στον εισαγγελέα του Αρείου Πάγου κ. Τέντε, ωστόσο, ξαφνικά μια απρόσμενη έκρηξη στο δικαστικό αλλάζει άρδην το κλίμα προκαλώντας τεράστια ερωτηματικά και πυροδοτεί συγκλονιστικές πολιτικές εξελίξεις. Λίγοι πριν την αλλαγή του νέου χρόνου και ως κεραυνός εν αιθρία «σκάει» η είδηση της παραίτησης των δύο οικονομικών εισαγγελέων Μουζακίτη και Πεπόνη σε μια περίοδο μάλιστα ση-

Σε γραπτή δήλωσή του ο αδερφός του πρώην πρωθυπουργού, Αντρίκος Παπανδρέου, αρνείται κάθε σχέση του με τα CDS, εκφράζοντας παράλληλα την «ικανοποίησή» του για τη δικαστική διερεύνηση του θέματος

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:08 μ.μ. Page 13

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:08 μ.μ. Page 14

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

▲ ▲

ασφαλίστρων κινδύνου του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. «Στις 26/5 καταθέτει ερώτηση για το ποιος αγόρασε το ασφάλιστρο κινδύνου από το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, το οποίο επωλήθη το Νοέμβριο και Δεκέμβριο 2009 με ευθύνη Παπακωνσταντίνου και Παπανδρέου και σήμερα αξίζει 26 δισ. ευρώ, όσα δηλαδή νομοθετούμε επί πέντε. Κανείς ωστόσο δεν απαντά στην αρχική ερώτηση και ο βουλευτής το επανα-καταθέτει με μορφή επερώτησης, χωρίς ωστόσο και πάλι να υπάρχει απάντηση. Η ερώτηση κατατίθεται ξανά με Δημαρά και Βελόπουλο, χωρίς ωστόσο ακόμα να έχει προσδιοριστεί. Όπως ισχυρίζεται ο Παναγιώτης Καμμένος, εκείνη την περίοδο τον προσεγγίζει το πρόσωπο-κλειδί, ο Γ.Α., πρώην σύμβουλος του Γ. Παπανδρέου, ο οποίος τον ενημερώνει ότι «η ΕΥΠ έχει γνώση της υπόθεσης» καθώς και ότι ο «σχετικός φάκελος έχει φτάσει και στα χέρια του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας». Την περίοδο εκείνη το συγκεκριμένο πρόσωπο διαβεβαιώνει ότι «έχω μιλήσει με τη Συγγρού και είμαι έτοιμος να καταθέσω στον εισαγγελέα». Σύμφωνα με πληροφορίες, ο στενός συνεργάτης του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Δημήτρης Σταμάτης επιβεβαιώνει τις συνομιλίες και μάλιστα πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα, δίνοντας πληροφορίες για το όνομα του αγοραστή. Σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζεται ο κ. Καμμένος, ο Δημήτρης Σταμάτης του δίνει ένα έγγραφο στο οποίο αναγράφονται πληροφορίες για τον αγοραστή του περίφημου CDS. Στο χαρτί φιγουράρει το όνομα της IJPartners…. Αμέσως μετά ο Πάνος Καμμένος κατηγορεί από του βήματος της Βουλής τον πρώην πρωθυπουργό ως broker των διεθνών τοκογλύφων και ξεσπά πολιτικός σάλος. Αρχικά η Νέα Δημοκρατία αποφεύγει να στηρίξει τον Πάνο Καμμένο, κάτι το οποίο κάνει σχεδόν τέσσερις μήνες μετά με δήλωση του εκπροσώπου της αξιωματικής αντιπολίτευσης Γιάννη Μιχελάκη.

Τα ερωτήματα για τον κ. Σαμαρά

Τ

14 crash Ιανουάριος/2012

Ένα γεύμα με άγνωστο μενού Τις τελευταίες ημέρες μια πληροφορία για μια συνάντηση σε κεντρικό εστιατόριο του Κολωνακίου περιέχει όλα εκείνα τα χαρακτηριστικά μιας χολιγουντιανής ταινίας μυστηρίου

που θα μπορούσαν να δώσουν μια απάντηση στα παραπάνω ερωτήματα… Στην οδό Αλωπεκής 9 δύο μαύρες λιμουζίνες σταματούν και από αυτές βγαίνουν τρία ζευγάρια. Κατευθύνονται σε μια μικρή κουζίνα στο βάθος, πίσω από τη βαριά βελούδινη κουρτίνα. Εκεί ο Χάρης ο μάγειρας μαγειρεύει μπροστά τους λιτά στη σύλληψη, αλλά πολύπλοκα στο πώς αγγίζουν τον ουρανίσκο πιάτα, από σούπα ημέρας και hot dog μέχρι ένα άριστης ποιότητας rib eye με sauce béarnaise ή fish & chips με φιλετάκια από λαβράκι. Οι φωτογραφικές μηχανές στα κινητά κάποιων καλεσμένων αποθανατίζουν τους διάσημους συνδαιτυμόνες. Ανάμεσά τους ο αδερφός του προέδρου της Ν.Δ., Αλέξανδρος Σαμαράς, ο Γιώργος Κύρτσος και ο Θόδωρος Μαργέλλος στον ίδιο χώρο. Οι δύο πρώτοι συνδέονται από τις τάξεις του Κολεγίου Αθηνών, ενώ ο τρίτος είχε επιδιώξει να μπει στην εφημερίδα του γνωστού εκδότη ως χρηματοδότης. Οι πληροφορίες ότι το μενού εκείνη την ημέρα περιλάμβανε καλαμπόκι με φουαγκρά ελέγχονται ως κακοήθεις…

Πώς φτάσαμε στην έρευνα για τα CDS Το κουβάρι των όσων ισχυρίζεται ο κ. Καμμένος αρχίζει να ξετυλίγεται τον Αύγουστο του 2009, όταν ο Καραμανλής ανακοινώνει πρόωρη προσφυγή στις κάλπες. Τον ίδιο μήνα ο Άγγελος Φιλιππίδης, που διαμένει πλέον σ’ ένα υπέροχο νεοκλασικό απέναντι από τη Βουλή των Ελλήνων, δίνει ως πρόεδρος του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου 950 εκατομμύρια ευρώ(!) και αγοράζει,

Σύμφωνα με τον Π. Καμμένο, ο Δ. Σταμάτης του έδωσε ένα έγγραφο με πληροφορίες για τον αγοραστή του περίφημου CDS. Στο χαρτί φιγουράρει το όνομα της IJ Partners…

▲ ▲

ο πολιτικό σκηνικό των τελευταίων ημερών φέρνει έντονα στο μυαλό μνήμες από το 1993. Η μεταστροφή του ΔΟΛ και του συγκροτήματος Ψυχάρη και η διακριτική στήριξη στον Σαμαρά είναι κάτι περισσότερο από προφανείς, ιδιαίτερα μάλιστα αν αναλογιστεί κανείς ότι στο κάδρο μπαίνει και ο επιχειρηματίας Σωκράτης Κόκκαλης, με τον οποίο ο ισχυρός άνδρας της Μιχαλακοπούλου συναντήθηκε πρόσφατα, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα ιστολογίων. Τα ερωτήματα που προκύπτουν και απαιτούν απάντηση είναι σημαντικά: • Τι γνωρίζει ο κ. Σαμαράς για την υπόθεση των CDS και τι ακριβώς εννοούσε όταν σε πρόσφατη συνέντευξή του

στο «Crash» έλεγε ότι αν αποκαλυφθεί το πώς μπήκαμε στο ΔΝΤ και το Μνημόνιο, θα σηκωθούν και οι πέτρες; • Γιατί χρειάστηκαν τέσσερις ολόκληροι μήνες προκειμένου ο εκπρόσωπος του κόμματος να καλύψει τον Πάνο Καμμένο; Γιατί ο κ. Σαμαράς άφησε ακάλυπτο το βουλευτή του,, ενώ αυτός δεχόταν σωρεία αγωγών; • Ισχύουν τα όσα ανέφερε για τον αγοραστή του CDS του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου ο στενός συνεργάτης του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας Δημήτρης Σταμάτης και πώς έφτασε στα χέρια του αυτή η πληροφορία; • Πώς συνδέονται όλα τα παραπάνω με τα όσα ανέφερε ο Σταύρος Ψυχάρης στο άρθρο του, όπου αναφερόμενος στον κ. Παπανδρέου τον αποκαλεί κατ’ επάγγελμα δημοκράτη και καταλήγει στο συμπέρασμα πως «όλοι οι κατ’ επάγγελμα κατήγοροι είναι αθώοι. Έως ότου καταδικασθούν…» Όλα τα παραπάνω θα μπορούσαν να είναι σατανικές συμπτώσεις, ωστόσο όλα δείχνουν ότι στοιχειοθετούν σημαντικές αποκαλύψεις και μένει στη δικαστική έρευνα να φέρει στο φως όσα μέχρι τώρα περιγράφονται ως αιχμές για τα σάπια καλαμπόκια, τα λίαρ τζετ και τα διαμερίσματα στο Knightsbridge.

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:08 μ.μ. Page 15

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:08 μ.μ. Page 16

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

▲ ▲

ενόψει χρεοκοπίας(!), ασφάλιστρα κινδύνου (CDS) όταν το πενταετές spread των CDS ήταν στις 135 μονάδες βάσης, όπως αποκάλυψε η Σοφία Παπαιωάννου, αρχισυντάκτρια των «Φακέλων»: «Η νέα διοίκηση πουλά τα CDS το Δεκέμβριο του 2009 στις 235 μονάδες βάσης. Η παγκόσμια αγορά των CDS το καλοκαίρι του 2009 κυμαινόταν στα 8 δισεκατομμύρια δολάρια. Αγοράζοντας το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο CDS αξίας 950 εκατομμυρίων ευρώ (δηλαδή 1,2 δισεκατομμύρια δολάρια), κατέχει μία θέση που αντιστοιχεί περίπου στο 12,5% της παγκόσμιας αγοράς, ποσοστό που θα μπορούσε να συμπαρασύρει και άλλους παίκτες. Πράγματι από τον Αύγουστο μέχρι το Δεκέμβριο το CDS ανέβηκε κατά 110 μονάδες βάσης και το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο κέρδισε με αυτό το παιχνίδι περίπου 35 εκατομμύρια ευρώ…». Τα ερωτήματα που προκύπτουν είναι καίρια και χρειάζονται άμεσα απαντήσεις: • Ποιοι ήταν οι αγοραστές των CDS του Ταχ. Ταμιευτηρίου και πόσο αξίζουν αυτά σήμερα; • Είναι αλήθεια ότι ανανεώνονται στις 22 Μαΐου και αν η χώρα χρεοκοπούσε μέσα στα επόμενα 24ωρα, κάποιοι θα κέρδιζαν μυθικά ποσά από τη χρεοκοπία μας, όπως υποστηρίζει ο Πάνος Καμμένος;

Ο κρίκος μεταξύ των οικονομικών δολοφόνων της Αμερικής και του περιβάλλοντος της οικογένειας Είναι η Ελλάδα η επόμενη Lehman Brothers; Αυτό ήταν πλέον το ζητούμενο από τον περασμένο Μάιο όταν οι αναλυτές έβλεπαν τις απίστευτες ομοιότητες δύο φαινομενικά διαφορετικών περιπτώσεων.

«Greece could certainly be the next Lehman» (Ναι, η Ελλάδα μπορεί σίγουρα να είναι η επόμενη Lehman), απαντούσε στο ερώτημα του «The Week» ο Larry Elliott στην «Guardian». Εάν αυτές οι περιπτώσεις χαρακτηριστούν «εγκλήματα», τότε η ιδιαιτερότητά τους, όπως ακριβώς ορίζουν οι διωκτικές αρχές, παραπέμπουν σε έρευνες για κοινό δράστη. Η Lehman έχει χαρακτηριστεί «έγκλημα» αν και η σωτηρία του χρηματοπιστωτικού συστήματος έθεσε τη δικαστική έρευνα σε δεύτερη μοίρα. Μα και η περίπτωση των CDS και του Μνημονίου κρίνεται ως «έγκλημα», αφού ακόμα και ο

Η κόρη του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας Ισμαήλ Τζεμ και ο Jose Maria Figueres, ο πρώην Πρόεδρος της Κόστα Ρίκα (που συμμετέχει και στο διοικητικό συμβούλιο της IJPartners), συμμετέχουν στη συμβουλευτική επιτροπή της i4cense αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης είχε προαναγγείλει τη σύσταση εξεταστικής, άσχετα εάν στη συνέχεια έκανε με τη σειρά του μια μεγαλοπρεπή «κωλοτούμπα»... Όλοι λίγο πολύ γνωρίζουν την περίπτωση της Lehman που συγκλόνισε τον πλανήτη. Η δημιουργία των δομημένων ομολόγων και ιδιαίτερα η μετέπειτα μόχλευσή τους ήταν η αιτία της καταστροφής: «The key to Lehman’s failure was, of course, leverage. At the end of 2007, leverage stood at more than 30-to-1, with $22 billion of equity supporting $691 billion in assets». Όλα τα παραπάνω θυμίζουν την περίπτωση των ελληνικών CDS. Ένα περίτεχνο επενδυτικό «προϊόν» που το Δεκέμβριο του ’09 πουλήθηκε για 1,3 δισ. σήμερα μεταφράζεται σε ιλιγγιώδη ποσά αρκετών δεκάδων, για πολλούς, εκατοντάδων δισ. Η παραδοχή είναι μία: και τα δύο προϊόντα είναι τόσο περίτεχνα, που απαιτούσαν υψηλού βαθμού εξειδίκευση, ώστε ελάχιστοι άνθρωποι στον πλανήτη να είναι ικανοί να τα «δομήσουν»

Το 2003 ο Gabriel Andraos προσλαμβάνεται στον κολοσσό Dexia Group. Τρία χρόνια αργότερα παρουσιάζει τη νέα δραστηριότητα της εταιρείας, Dexia Leverage Loans 16 crash Ιανουάριος/2012

(ο όρος κυριολεκτικά), γι’ αυτό και οι συνέπειές τους στην παγκόσμια οικονομία κρίνονται ασύμμετρες.

Ο Gabriel Andraos και το καινοτόμο προϊόν Το 2003 ένας φέρελπις νέος με περίτεχνο βιογραφικό προσλαμβάνεται στον κολοσσό Dexia Group. Τρία χρόνια μετά ο νέος αυτός σε μια διθυραμβική εμφάνιση παρουσιάζει τη νέα δραστηριότητα της εταιρείας, Dexia Leverage Loans. Το προϊόν είναι καινοτόμο και ο νέος παίρνει τα εύσημα παρουσιάζοντάς το με υπερηφάνεια. Είναι ήδη Απρίλιος του 2006. Όταν ήρθε η κατάρρευση και το αμερικανικό κράτος έδωσε το περιβόητο πακέτο στήριξης για να σωθεί το χρηματοπιστωτικό σύστημα, η Dexia πήρε τη μερίδα του λέοντος! Αυτός ο νέος, λοιπόν, ο φέρελπις με το βαρύ βιογραφικό και τη φαντασία στη δημιουργία χρηματοπιστωτικών προϊόντων. Είναι ο Gabriel Andraos. Πιθανότατα το όνομα δεν σας λέει κάτι. Θα σας πει όμως η εταιρεία με την οποία σχετίζεται στενότατα. Είναι η εταιρεία που έχει κατονομαστεί από το βουλευτή Πάνο Καμμένο ως η εταιρεία που σχετίζεται με το παιχνίδι πίσω από τα ελληνικά CDS. Η πασίγνωστη πλέον IJ Partners! Μιλάμε για την εταιρεία της οποίας οι δύο διοικητές, ο κύριος Μαργέλλος και ο κύριος Figueres, σχετίζονται στενά αντίστοιχα με τον ίδιο τον πρωθυπουργό, Γιώργο Παπανδρέου, και τον αδερφό του, Ανδρέα Α. Παπανδρέου.

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:08 μ.μ. Page 17

Goldman Sachs(!), την εποχή που η κυβέρνηση Σημίτη υπέγραφε τα περιβόητα swaps με τον κύριο Παπακωνσταντίνου σύμβουλο. Στην ομάδα των διοικητικών στελεχών και συνεταίρων της IJ Partners είναι μεταξύ άλλων ο Χάρης Μάκκας, πρώην στέλεχος της Τράπεζας Πειραιώς. Επίσης, εργάζεται ως αναλυτής ο Δημήτρης Τσουπίδης, προερχόμενος από την JP Morgan, γιος του πρώην προέδρου του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου, Παναγιώτη Τσουπίδη.

Ο Καμμένος καταγγέλλει, η εταιρεία πάει στη Δικαιοσύνη

Το πρωτοσέλιδο της ελβετικής εφημερίδας «La Liberte» με τον τίτλο «Ελληνική σαλάτα στέκεται στις οικογενειακές business», συμπληρώνοντας και την τοποθεσία δίπλα στη λίμνη, με πηχυαίο τίτλο και μεγάλη φωτογραφία του πρωθυπουργού

Οι ομόκεντροι κύκλοι της οικογένειας Παπανδρέου και ο ρόλος του Αντρίκου Σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζεται ο βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας Πάνος Καμμένος, η απότομη έκρηξη των spreads αποτέλεσε το ισχυρότερο όπλο στα χέρια των κερδοσκόπων που κατείχαν ασφάλιστρα κινδύνου και ταυτόχρονα θα μπορούσαν να έχουν «εσωτερική» πληροφόρηση. Εδώ βρίσκεται και η ουσία του προβλήματος, καθώς αυτή η διαδικασία οδήγησε με ασφάλεια σε τρομακτικά κέρδη όσους είχαν στα χέρια τους τα CDS και αυτή την πληροφόρηση από το Μέγαρο Μαξίμου, πληροφόρηση που μόνο ο πρωθυπουργός και ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου θα έπρεπε να έχουν. Ο κ. Καμμένος ισχυρίζεται μετ’ επιτάσεως ότι γνώριζαν ωστόσο και άλλοι, παραπέμποντας στα ένοχα μυστικά της οικογένειας Παπανδρέου. Και για να στηρίξει αυτό του τον ισχυρισμό παραπέμπει και σε κάποιες άλλες …

συμπτώσεις που συνέβησαν την περίοδο της κρίσης, δηλαδή στο διάστημα μετά τις εκλογές του 2009 και έως την είσοδο της χώρας υπό την εποπτεία της Τρόικας. Η IJ Partners είναι μία εταιρεία διαχείρισης επενδύσεων. Ιδρύθηκε το 2009 (την περίοδο δηλαδή της μεγάλης ελληνικής κρίσης) και εδρεύει στη Γενεύη της Ελβετίας. Επενδύει κυρίως στη δημόσια αγορά μετοχών. Πρόεδρος της εν λόγω εταιρείας είναι ο Θεόδωρος Μαργέλλος. Αντιπρόεδρος στην εν λόγω εταιρεία είναι η Μιράντα Ξαφά, ενώ μέλος του Δ.Σ. είναι ο Jose Maria Figueres, επιχειρηματίας, πολιτικός και διεθνής εμπειρογνώμονας για την Αειφόρο Ανάπτυξη και την Τεχνολογία, πρώην Πρόεδρος της Κόστα Ρίκα (1994-1998), αλλά και σύμβουλος στο ίδρυμα i4cense που ίδρυσε ο Αντρίκος Παπανδρέου, αδερφός του πρωθυπουργού (για το οποίο θα αναφερθούμε παρακάτω). Επίσης, αναφέρεται το όνομα του Michael Demirel, πρώην στελέχους (Mάρτιος 1995-Απρίλιος 2001) της

O Αντρίκος Παπανδρέου παραδέχεται ότι εργάζεται σε μια εταιρεία που παίζει CDS, αλλά ο ίδιος δεν έχει καμία σχέση με το συγκεκριμένο τμήμα

▲ ▲

Σύμφωνα με τα όσα ισχυρίζεται ο Πάνος Καμμένος, η εταιρεία αυτή προέβη σε αγορά CDS επί ελληνικών ομολόγων, κάτι το οποίο η IJ Partners SA διέψευσε ρητά και μάλιστα έχει προσφύγει στη Δικαιοσύνη. Μάλιστα, στην ανακοίνωσή της η εταιρεία προσθέτει: «Αντιθέτως, η IJ Partners SA, τόσο δημοσίως όσο και κατ' ιδίαν, έχει συστήσει την αγορά ελληνικών ομολόγων, από το Φεβρουάριο του 2010. Και μάλιστα, προέβη σε αγορές ελληνικών ομολόγων, τόσο για λογαριασμό πελατών της όσο και στελεχών της. Ακόμα και σήμερα στελέχη της κατέχουν ελληνικά ομόλογα». Φαντάζομαι ότι δεν θα είναι και οι πιο ευτυχείς επενδυτές στην παρούσα φάση. Αυτός ο ιστός, ωστόσο, που εξυφαίνεται με τις εταιρείες στις οποίες συμμετέχουν πρόσωπα κοντά στον πρωθυπουργό ή και στον αδερφό του, Αντρίκο Παπανδρέου, δεν σταματούν εδώ. Τον Ιούλιο του 2007 η «Ελευθεροτυπία», και συγκεκριμένα η συνάδελφος Αριστέα Μπουγάτσου, αναφέρεται σε μια άλλη εταιρεία, η οποία επίσης έχει έδρα στην Ελβετία και στην οποία έχει συμμετοχή επίσης ο Ανδρέας Α. Παπανδρέου, τη Unigestion. Να σημειωθεί ότι η συγκεκριμένη εταιρεία δραστηριοποιείται τόσο στην αγορά ομολόγων όσο και στα ασφάλιστρα κινδύνου, δηλαδή τα CDS. Ο Α.Α. Παπανδρέου βρίσκεται στη θέση του στη Strategic Committee της Unigestion και όχι στην Investment Committee (Επενδυτική Επιτροπή). Αυτή είναι και η επίσημη θέση που δίνει ο Α. Παπανδρέου. Παραδέχεται δηλαδή ότι εργάζεται σε μια εταιρεία που παίζει CDS, αλλά ο ίδιος δεν έχει καμία σχέση με το συγκεκριμένο τμήμα, αφού συνεργάζεται σε άλλο κομμάτι των δραστηριοτήτων της εταιρείας, που έχει να κάνει με πιο «πράσινες» μορφές επένδυσης. Προφανώς έχει στο μυαλό του το διαχωρισμό πως ότι είναι νόμιμο είναι και ηθικό… Όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο δημοσίευμα της «Ελευθεροτυπίας», «με τη δήλωσή του ο Α.Α. Παπανδρέου δεν δίνει απαντήσεις σε αυτονόητα ερωτήματα, όχι κακόβουλων, αλλά προσκείμενων στο ΠΑΣΟΚ κυβερνητικών αξιωματούχων και φίλα προσκείμενων στην πρωθυπουργική οικογένεια, που θα επιθυμούσαν –είναι αλήθεια– μια απόλυτη διάψευση οιΙανουάριος/2012

crash 17

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:08 μ.μ. Page 18

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

▲ ▲

ασδήποτε σχέσης του με την επενδυτική εταιρεία. Σε μια τόσο κρίσιμη συγκυρία για τη χώρα, όπου το συμφέρον της για επιβίωση είναι απέναντι σε ζαριές επενδυτών υπέρ της χρεοκοπίας της. Πιο συγκεκριμένα, δεν απαντήθηκε: • Αν η Unigestion με τις επενδυτικές της συστάσεις (Newsletter Νοεμβρίου 2010) ή και τις ενδεχόμενες τοποθετήσεις της ποντάρει σε τίτλους χρεοκοπίας (CDS) και της Ελλάδας, δεν τίθεται ζήτημα δεοντολογικό ως προς τη συμμετοχή του Α.Α. Παπανδρέου στην Επιτροπή Στρατηγικού Σχεδιασμού; • Είναι έμμισθη η σχέση του Α.Α. Παπανδρέου με τη Unigestion; • Διατηρεί μήπως και επενδυτική σχέση με το συγκεκριμένο fund; • Το i4cense, το Ινστιτούτο Κλιματικής Αλλαγής και Ενεργειακής Ασφάλειας, που είναι εγγεγραμμένο στη Γενεύη (Vignerons 1Α), είναι ινστιτούτο, ΜΚΟ ή εταιρεία; Αν είναι κάτι από τα δύο πρώτα, από ποιους χρηματοδοτείται ή λαμβάνει χορηγίες; Το τελευταίο ερώτημα δεν έχει απαντηθεί. Εκκρεμεί από τις 21/3/2010, όταν εκτενώς δημοσιεύονται στην “Κ.Ε.” θέσεις-απαντήσεις του Α.Α. Παπανδρέου περί της σχέσης του με τη C&C International, τα συνέδρια, τις χορηγίες του Τ.Τ. και την πράσινη εταιρεία του τραπεζικού ιδρύματος. Εν κατακλείδι: Ο Α.Α. Παπανδρέου οφείλει αυτές τις απαντήσεις και γιατί είναι Παπανδρέου και γιατί είναι αδερφός του πρωθυπουργού». Τα ερωτήματα αυτά λοιπόν γίνονται ακόμα πιο επιτακτικά αν αναλογιστεί κανείς όλες αυτές τις περίεργες, τις σατανικές συμπτώσεις που μας οδήγησαν στο αδιέξοδο, τους χειρισμούς που έγιναν για να μπει η Ελλάδα στο ΔΝΤ και κυρίως την προνομιακή μεταχείριση όσων είχαν τη δυνατότητα να γνωρίζουν πράγματα και καταστάσεις.

• Ποια είναι όμως η Informed Judgement Partners; • Ποιο είναι το Ινστιτούτο για το Κλίμα και την Ενεργειακή Ασφάλεια (i4cense); • Ποιος ο ρόλος του Τ.Τ.; • Πού σχετίζονται οι μεγαλοεργολάβοι της «Πράσινης Ανάπτυξης»; • Και ποια η σχέση όλων αυτών; Το πάζλ των ερωτημάτων συμπληρώνει μια ακόμα εταιρεία, αυτή τη φορά μια προσωπική εταιρεία του Αντρίκου Παπανδρέου που αναφέρθηκε και παραπάνω δύο φορές.

Το i4cense και η οικογένεια Παπανδρέου Το i4cense, σύμφωνα με όσα αναφέρονται στην ιστοσελίδα του ινστιτούτου, είναι ένας μη κυβερνητικός οργανισμός που στόχο έχει την ανάπτυξη όλων των δυνατοτήτων, ώστε να καταστεί δυνατή η προώθηση πρωτοβουλιών για το κλίμα και την ενεργειακή ασφάλεια της Μεσογείου. Το ινστιτούτο προσπαθεί να παίξει το ρόλο διαμεσολαβητή μεταξύ κυβερνήσεων και πολυεθνικών εταιρειών, με σκοπό την υλοποίηση «πράσινων» επενδυτικών σχε18 crash Ιανουάριος/2012

O καθηγητής Αντρίκος Α. Παπανδρέου είναι ιδρυτής και πρόεδρος του μη κυβερνητικού οργανισμού i4cense δίων. Σας θυμίζει άραγε κάτι η περίφημη «πράσινη ανάπτυξη», την οποία μετά μανίας οραματίζεται ο πρωθυπουργός ; Ο ίδιος ο πρόεδρός του, καθηγητής Αντρίκος Α. Παπανδρέου, απαντώντας στην «Ελευθεροτυπία» στις 21.3.2010, είχε δηλώσει όσον αφορά τους πόρους του ινστιτούτου: «Οι δραστηριότητες του i4cense είναι διεθνείς. Η μέχρι τώρα διεθνής συμμετοχή των επιστημόνων και ειδικών στο χώρο καθώς και των συνεργατών είναι εθελοντική. Πέραν της εθελοντικής προσφοράς, οι επιπλέον πόροι καθορίζονται από τον όγκο και το είδος των πρωτοβουλιών που αναλαμβάνει και προκύπτουν από τη συνεργασία με άλλους διεθνείς επιστημονικούς φορείς και οργανισμούς».

Ποιος διοικεί το i4cense; Ο καθηγητής Αντρίκος Α. Παπανδρέου ως ιδρυτής και πρόεδρος έχει ασφαλώς τον πρώτο ρόλο, ενώ άμεσοι συνεργάτες του είναι τα εφτά μέλη της Συμβουλευτικής Επιτροπής.

1) Ipek Nur Cem Taha: Η κόρη του πρώην υπουργού Εξωτερικών της Τουρκίας και φίλου του Γιώργου Παπανδρέου Ισμαήλ Τζεμ. Η Ιπέκ τα τελευταία 5 χρόνια εργάζεται ως παραγωγός και παρουσιάστρια της τηλεοπτικής εκπομπής «Global Leaders» σε συνεργασία με ένα από τα μεγαλύτερα τουρκικά τηλεοπτικά δίκτυα, το NTV. 2) Jose Maria Figueres: Πρόκειται για τον πρώην Πρόεδρο της Κόστα Ρίκα, που είδαμε παραπάνω να συμμετέχει στο διοικητικό συμβούλιο της IJ Partners. Οι οικογένειες Παπανδρέου - Figueres διατηρούν στενές σχέσεις.

3) Μάρκος Κουναλάκης: Ελληνοαμερικάνος δημοσιογράφος και επιχειρηματίας, παντρεμένος με την κόρη του επιχειρηματία Άγγελου Τσακόπουλου. Είναι εκδότης του «Washington Monthly», που θεωρείται από τα πιο έγκυρα πολιτικά περιοδικά των ΗΠΑ.

4) Σάιμον Ρέντι: Είναι εκτελεστικός διευθυντής της Διεθνούς Πρωτοβουλίας ενάντια στην κλιματική αλλαγή C40 Cities που έχει συνάψει συνεργασία με το Ίδρυμα

του πρώην Προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, το «Clinton Climate Initiative», με στόχο την ανάπτυξη και υλοποίηση από κοινού έργων και δράσεων με σκοπό τη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου.

5) Νικ Μάμπεϊ: Είναι ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της βρετανικής E3G, η οποία εμφανίζεται ως ένας ανεξάρτητος μη κερδοσκοπικός οργανισμός. Όπως επισημαίνεται, η E3G χρηματοδοτείται από ιδρύματα, κρατικούς φορείς και μη κυβερνητικές οργανώσεις και μέχρι σήμερα έχει λάβει χρηματοδότηση από κρατικούς φορείς και άλλους φορείς της Βρετανίας.

6) Τζόζεφ Στάνισλοου: Είναι ανεξάρτητος σύμβουλος στον τομέα της ενέργειας και της βιώσιμης ανάπτυξης για την πολυεθνική Deloitte LLP ..

7) Δημήτρης Ζενγκέλης: Ο ελληνικής καταγωγής οικονομολόγος Δημήτρης Ζενγκέλης είναι ανώτερος οικονομικός σύμβουλος της εταιρείας-κολοσσός Cisco.

Οι αποκαλύψεις ελβετικής εφημερίδας Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πρωτοσέλιδό της η ελβετική εφημερίδα «La Liberte», «Ελληνική σαλάτα στέκεται στις οικογενειακές business», συμπληρώνοντας και την τοποθεσία δίπλα στη λίμνη, με πηχυαίο τίτλο και μεγάλη φωτογραφία του πρωθυπουργού, έγραφε: «Πάρτε ένα ινστιτούτο, υπό ελληνική σημαία, που ισχυρίζεται ότι εργάζεται για την “ενεργειακή ασφάλεια και την προστασία του περιβάλλοντος”. Τοποθετήστε το στις προστατευμένες όχθες της λίμνης της Γαλάζιας Λεμάν. Βάλτε επικεφαλής έναν άνθρωπο, τον Ανδρέα Παπανδρέου, ο οποίος δεν είναι άλλος από τον αδερφό του Έλληνα πρωθυπουργού. Προσθέστε μια υποψία υπεξαίρεσης και μια… πρέζα υποτιθέμενης σύγκρουσης συμφερόντων μεταξύ των δύο αδερφών. Η σαλάτα είναι έτοιμη: Το σωματείο I4cense, που έχει έδρα στη Morges, ταράζει τις τελευταίες εβδομάδες τον πολιτικό κόσμο της Ελλάδας και την μπλογκόσφαιρα».

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:41 μ.μ. Page 19

Οι συγκρούσεις ΔΟΛ με τη ΔΥΝΑΣΤΕΙΑ Παπανδρέου

H

O «πόλεμος» του ’80 με Πόπωτα και Κοσκωτά Η αντιπαράθεση, επί της ουσίας, έφτασε στα άκρα κατά τη δεκαετία του ’80. Ο Ανδρέας Παπανδρέου θέλει να δημιουργήσει «αντίπαλον δέος» στο εκδοτικό κατεστημένο. Αρχικά, επιστρατεύει τον Θεσσαλό Θανάση Πόπωτα. Οι εφημερίδες του (Γνώμη και Ειδήσεις), όμως, δεν έχουν παρέμβαση και ο ίδιος καταστρέφεται οικονομικά.

Αργότερα, ο Ανδρέας επιχειρεί να κάνει το ίδιο, αποτελεσματικότερα. Βρίσκει τον κατάλληλο στο πρόσωπο του τραπεζίτη και ήδη εκδότη Γιώργου Κοσκωτά. Αυτός αγοράζει τη μια εφημερίδα μετά την άλλη («Εβδόμη», «Βραδυνή» κ.α.) και εκδίδει τις «φιλόδοξες» 24ωρες. Στο παιχνίδι, με τις «ευλογίες» Λαμπράκη μπαίνουν και οι άλλοι μεγαλοεκδότες (Τεγόπουλος κυρίως και Μπόμπολας). Τα αποτελέσματα είναι γνωστά. Πτώση της κυβέρνησης Παπανδρέου και Ειδικό Δικαστήριο. Επί πρωθυπουργίας Σημίτη αρκετοί ισχυρίζονται πως ο ΔΟΛ απέκτησε τη μεγαλύτερή του ισχύ. Χαρακτηριστική η αφήγηση του Γιώργου Τράγκα σχετικά με τη συνάντησή του με τον Χρήστο Λαμπράκη, στις αρχές Μαρτίου του 2004, όταν συζήτησαν την πιθανότητα ο ΔΟΛ να τυπώνει την εφημερίδα «Η Χώρα». Και μπορεί μεν ο Λαμπράκης

να είπε στον Τράγκα ότι «δεν μπορώ να σας τυπώνω, αλλά θα σας μοιράσω (από το «Άργος» εννοείται) με τις καλύτερες προοπτικές», μόνο που ο Τράγκας περισσότερο θυμάται τη φράση του: «Συνέστησα στον κ. Σημίτη να κάνει εκλογές στις 9 Απριλίου, γιατί η αγορά δεν αντέχει άλλο»! Και πώς είναι δυνατό να μην τη θυμάται, αφού, μόλις βγήκε από το γραφείο του Χρήστου Λαμπράκη, έμαθε πως ο Κώστας Σημίτης λίγα λεπτά πριν είχε προκηρύξει εθνικές εκλογές για τις 9 Απριλίου; Η παντοδυναμία, όμως, του ΔΟΛ συνεχίστηκε και επί κυβερνήσεων Κώστα Καραμανλή, με τον Σταύρο Ψυχάρη τώρα να ασκεί επιρροή, αφού είχε ανέλθει στην ιεραρχία του οργανισμού. Στη συνέχεια ο Γιώργος Παπανδρέου επέλεξε να μην ακολουθήσει την τακτική Σημίτη και να μη διατηρήσει τόσο στενές σχέσεις με τον ΔΟΛ. Εξάλλου, το συγκρότημα φέρεται να

▲ ▲

ταν την περίοδο της αποστασίας, το 1964, και όσοι κατηφόριζαν τη Σταδίου έβλεπαν ένα πυκνό μαύρο σύννεφο καπνού να αναδύεται από τη Χρήστου Λαδά. Οπαδοί της Ένωσης Κέντρου είχαν ρίξει στην πυρά φύλλα των «Νέων». Η αντιπαράθεση μεταξύ ΔΟΛ-Δυναστείας Παπανδρέου κρατάει έκτοτε και σηματοδοτείται από τα επεισόδια εκείνης της εποχής... Έκτοτε έχουν περάσει περισσότερες από τέσσερις δεκαετίες και πολλά έχουν αλλάξει στον τόπο. Η αντιπαράθεση όμως ΔΟΛ-Παπανδρέου σοβεί, σαν ακροβάτης, επάνω στο σχοινί της εκάστοτε πολιτικής συγκυρίας. Οι ισορροπίες, λεπτές. Διακύβευμα, η επικράτηση στον παραδοσιακό κεντρώο χώρο.

Από τις φωτιές στη Χρ. Λαδά την εποχή της αποστασίας μέχρι τους διαξιφισμούς επί Ψυχάρη για τον έλεγχο του παραδοσιακού Κέντρου Ιανουάριος/2012

crash 19

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:41 μ.μ. Page 20

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

ΕΠΑΝΩ: Όταν οι συμπολιτευόμενες στον Γιώργο Παπανδρέου εφημερίδες προέβαλαν τις φωτιές που έβαζαν οι οπαδοί του την εποχή της αποστασίας ΚΑΤΩ: Ο Χρήστος Λαμπράκης

▲ ▲

στήριζε Βενιζέλο αντί Παπανδρέου, για τη διαδοχή στο ΠΑΣΟΚ – «Παραιτηθείτε, κ. πρόεδρε», έγραφε το περίφημο πρωτοσέλιδο του «Βήματος» στις 18 Σεπτεμβρίου 2007. Από τότε, και ιδιαίτερα από τη στιγμή που ο Ψυχάρης ανέλαβε νέος «πάπας» στο εκδοτικό «Βατικανό», ο Γιώργος Παπανδρέου εξαπολύει κατά καιρούς επιθέσεις στον ΔΟΛ.

H Λώρα Κέζα και ο... πρίγκιπας Στις πρώτες αναφορές περί διαπλοκής του κ. Παπανδρέου, στις αρχές του 2009, ο κ. Ψυχάρης «σηκώνει το γάντι» και, με αφορμή ένα οικογενειακό ταξίδι του τότε αρχηγού του ΠΑΣΟΚ (4 Μαρτίου 2009), βάζει τη Λώρα Κέζα να γράψει στο «Βήμα» άρθρο με τίτλο «Πόσο ανεπιτήδευτος είναι ο Γιώργος;»:«Το παραμύθι είναι γνωστό: ένα βασιλόπουλο πετάει την πορφυρή του μπέρτα και ανακατεύεται με τον λαό για να μάθει πως ζουν οι φτωχοί. Μια τέτοια ιστορία πρέπει να είχε στο μυαλό του ο πρόεδρος του ΠαΣοΚ όταν έκλεινε τα εισιτήριά του για να ταξιδέψει στο Λονδίνο την προηγούμενη εβδομάδα.[...] Ο κ. Παπανδρέου δεν πρόλαβε να στριμωχτεί στα καθίσματα των πληβείων όταν το προσωπικό προθυμοποιήθηκε να του βρει μια άλλη, καλύτερη θέση. Επέμεναν να μεταφερθεί 20 crash Ιανουάριος/2012

μπροστά, σε θέση προσήκουσα στην καταγωγή, στην κοινωνική κατάταξη και στις προοπτικές του. Ο κ. Παπανδρέου αντιστάθηκε σθεναρά στα κελεύσματα των αεροσυνοδών (δεν κληρονομούνται όλες οι αδυναμίες…). Αυτό είναι το χούι του Γιώργου Παπανδρέου. Θέλει να δείχνει προσηνής. Δεν ξέρουμε τι είναι στην πραγματικότητα, πάντως έχει τα χρήματα για να πληρώσει το ακριβότερο εισιτήριο (με 125.000 ευρώ δηλωμένο ετήσιο εισόδημα δεν είναι δα τραγικό να δώσει τις 3.000 διαφορά για αλερετούρ δυο ατόμων). [...] Του αρέσει το λαϊκό προφίλ, του παιδιού που δούλεψε σκληρά για το χαρτζιλίκι, και έτσι αποσιωπά τις λεπτομέρειες του παραμυθιού: στο Πριγκιπάτο της Χαριλάου Τρικούπη η μάγισσα μετέτρεψε τη σφουγγαρίστρα σε σκήπτρο. [...] Για τον κ. Γ. Παπανδρέου τα πράγματα είναι κάπως πιο περίπλοκα καθώς,

ακόμη και αν ταξιδέψει στην τουριστική, ως απλό και ταπεινός υπήκοος, δεν θα συναντήσει κουρελήδες, δεν θα αφουγκραστεί τους υπαλλήλους των 450 ευρώ. Είναι ψευδής η εντύπωση ότι συναναστρέφεται τον λαουτζίκο. Επιπλέον το βασίλειο δεν του έχει εκχωρηθεί ακόμη. Θα πρέπει να ξιφουλκήσει με τον απόγονο της άλλης φατρίας.». Έτσι, η λέξη «πρίγκιπας» καθιερώνεται από την εφημερίδα να υποδηλώνει τον Γιώργο Παπανδρέου. Ο πρώην πρωθυπουργός αρχίζει, μέσω του «περιβάλλοντός» του, να αφήνει σχόλια κατά της εφημερίδας, ενώ από το βήμα της Βουλής μιλάει κάποτε για «πόλεμο λάσπης» που υφίσταται από μερίδα του Τύπου, ιδιαίτερα μετά τη «στροφή» που έκανε το Mega Channel και από υποστηρικτής της κυβέρνησης Παπανδρέου κατέληξε να «τον στήσει στον τοίχο».

Η λέξη «πρίγκιπας» καθιερώνεται από την εφημερίδα «Το Βήμα» να υποδηλώνει τον Γιώργο Παπανδρέου

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:42 μ.μ. Page 21

Η ιλιγγιώδης πορεία ενός ρεπόρτερ που έφτασε ψηλά και κατάφερε να κληρονομήσει την αυτοκρατορία Λαμπράκη σε μια περίοδο βαθιάς κρίσης

Τ

▲ ▲

ον χαρακτηρίζουν εξαιρετικά απρόσιτο, κάποτε ωμό, και οπωσδήποτε μακιαβελικό. Χαλυβδώθηκε στους μηχανισμούς άσκησης εξουσίας μέσα από μια πορεία εξαιρετικά ομιχλώδη, ισχυρίζονται κάποιοι. Είναι λίγοι, λένε, που κατέχουν τόσο καλά το παιχνίδι της εξουσίας όσο αυτός – και ότι αυτό αποπνέει και o ιδιαίτερος τρόπος που μιλάει και κινείται στο χώρο. Κομβική προσωπικότητα στον χώρο του Τύπου, ισχυρότατη φυσιογνωμία στην πολιτική σκηνή, οι φήμες θέλουν τον Σταύρο Ψυχάρη να γνωρίζει πώς να ελίσσεται, να ανελίσσεται και να διατηρεί τις ισορροπίες. Δεν είναι απίθανο να διαθέτει τη συγκεκριμένη ικανότητα ο άνθρωπος που ξεκίνησε από το να γράφει τα φαρμακεία στις εφημερίδες για να φτάσει να γίνει το «δεξί χέρι» του «πάπα» Χρήστου Λαμπράκη στο «Βατικανό» της Χρήστου Λαδά, αλλά και διοικητής του Αγίου Όρους. Μετά το θάνατο Λαμπράκη ο «καρδινάλιος» Σταύρος Ψυχάρης έγινε «πάπας στη θέση του πάπα»: ανέλαβε το τιΤο εξώφυλλο του «Crash» μόνι του ΔΟΛ σε μια εποχή που ο Τύπος συντα(Δεκέμβριος 1996) με τίτλο: ράζεται μαζί με ολόκληρη τη χώρα στην τρι«Οι “καρδινάλιοι” της κυμία της κρίσης... Κι ένας άνθρωπος τόσο Εξουσίας», με εικονιζόμενους επιτυχημένος όσο ο «πάπας» της Μιχαλακοτον Σταύρο Ψυχάρη και πούλου δεν μπορεί παρά να έχει και εχτον Σωκράτη Κόκκαλη θρούς. Ο Σταύρος Ψυχάρης, το «τυχερό παιδί» που γεννήθηκε την Πρωτοχρονιά του ’45, ήταν γιος δημοσίου υπαλλήλου και φοίτησε στα σχολεία της Πλάκας, έμελλε να γίνει ένας επιτυχημένος «επιχειρηματίας περισσότερο παρά δημοσιογράφος»,

Οτης «ΚΑΡΔΙΝΑΛΙΟΣ» Χρήστου Λαδά που έγινε της «ΠΑΠΑΣ» Μιχαλακοπούλου Ιανουάριος/2012

crash 21

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:42 μ.μ. Page 22

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

▲ ▲

όπως τον έχει χαρακτηρίσει ο Γ. Βότσης. Επιπλέον, ο Ψυχάρης φέρεται ως βαθύς γνώστης αλλά, κυρίως, ως συνδιαμορφωτής της ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας εδώ και δεκαετίες.

Η αρχή μιας ιλιγγιώδους πορείας Οι καπνοί ανέβαιναν ψηλά και χρωματίζονταν από τον υπόλευκο χαμηλό φωτισμό του μπαρ. Οι δύο άντρες άρχισαν να κουβεντιάζουν. Φωναχτά στην αρχή. Έπειτα χαμηλόφωνα. Εκεί, στο μπαρ «Plitz» της οδού Βουκουρεστίου, λέγεται ότι ο Σταύρος Ψυχάρης γνώρισε τον μετέπειτα κουμπάρο του, αρθρογράφο της «Βραδυνής», υπουργό προπαγάνδας της Χούντας Βύρωνα Σταματόπουλο και φέρεται να απέκτησε επαφές με χουντικούς. Οι αρχές της επταετίας τον απάντησαν κοινοβουλευτικό συντάκτη στο « Έθνος». Ο Σταύρος Ψυχάρης είχε ξεκινήσει, όμως, τη σταδιοδρομία του από την αριστερή εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή», κάτι που συνέπλεε με τις πολιτικές καταβολές του. Ο Ψυχάρης, ανιψιός του βουλευτή και ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ Κώστα Λουλέ, υπήρξε επίσης προδικτατορικά μαχητικό στέλεχος του ελληνοσοβιετικού συνδέσμου. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι άδικα κατηγορήθηκε πως συμπαθούσε τη χούντα, ενώ άλλοι λένε πως ο κομμουνιστής πατέρας του δεν του συγχώρεσε ποτέ την παραπάνω μεταστροφή. Μετά την πτώση της δικτατορίας ο Ψυχάρης κάλυπτε για το «Βήμα» το ρεπορτάζ της αντιπολίτευσης για τον Ανδρέα Παπανδρέου, με τον οποίο φυσικά φρόντιζε να διατηρεί καλές σχέσεις. Επιπλέον, το 1974, φέρεται πως είχε επιχειρήσει, ανεπιτυχώς, να πολιτευτεί με την Ένωση Κέντρου.

Η είσοδος στο συγκρότημα Λαμπράκη

Η

ταν ο μόνος, λένε οι γνωρίζοντες, που έμπαινε στο γραφείο του Χρήστου Λαμπράκη χωρίς να χτυπάει την πόρτα. Αρκετά γρήγορα μετά την είσοδό του στον ΔΟΛ, το 1968, όταν ξεκίνησε στην εφημερίδα «Το Βήμα», γίνεται το «δεξί χέρι» του Λαμπράκη. Οι εχθροί του υποστηρίζουν ότι η προσωπική του διαδρομή είναι ταυτισμένη με την πολύ στενή σχέση που είχε με τον «πάπα» Λαμπράκη. Ο Λαμπράκης, άνθρωπος ιδιαίτερης ευφυΐας και παιδείας, συνήθιζε, όπως υποστηρίζουν οι γνώστες, να συγχρωτίζεται με δύο ειδών ανθρώπους: με εκείνους με τους οποίους επικοινωνούσε σε πνευματικό επίπεδο και συζητούσε τα πάντα, αλλά και με εκείνους που ήξερε ότι μπορούν να του κάνουν τη δύσκολη δουλειά όποτε χρειαζόταν. Και οι κακές γλώσσες στον ΔΟΛ έλεγαν ότι Σταύρος Ψυχάρης δεν ανήκε στην πρώτη κατηγορία. Ήταν, λένε, ο άνθρωπος που ήξερε να χειρίζεται αριστοτεχνικά δύσκολες καταστάσεις 22 crash Ιανουάριος/2012

και να λύνει τα προβλήματα. Έτσι, ανελίχθηκε γρήγορα σε «καρδινάλιο». Όταν, το 1982, κλείνει το καθημερινό «Βήμα», ο Ψυχάρης αναλαμβάνει να κάνει πάλι τη

δύσκολη δουλειά: τις απολύσεις. Τον Αύγουστο της ίδιας χρονιάς ο Ανδρέας Παπανδρέου βάλλει κατά της εφημερίδας. Η κόντρα θα σταματούσε τελικά με τη μεσολάβηση Ψυ-

Ήταν ο μόνος, λένε οι γνωρίζοντες, που έμπαινε στο γραφείο του Χρήστου Λαμπράκη χωρίς να χτυπάει την πόρτα. Άλλωστε, πολύ γρήγορα από την είσοδό του στον ΔΟΛ, το ’68, έγινε το δεξί του χέρι

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:42 μ.μ. Page 23

ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Το πρωτοσέλιδο της εφημερίδας «Post» που περιγράφει το παρασκήνιο της διαμάχης Παπανδρέου με το συγκρότημα, με αφορμή μια πτήση προς το Λονδίνο. Στη σύνθεση απεικονίζονται ο Γ. Παπανδρέου, ο Στ. Ψυχάρης, ο Γ. Πρετεντέρης και η συντάκτρια του πολύκροτου άρθρου Λ. Κέζα ΠΑΝΩ: Το πρωτοσέλιδο διά χειρός Ψυχάρη που πυροδότησε την αρχή της ολικής επίθεσης... χάρη, ο οποίος το 1983 ανέλαβε διευθυντής του εκδιδόμενου πλέον μόνο την Κυριακή «Βήματος». Αποτυγχάνει να επανεκδώσει σε καθημερινή βάση το «Βήμα». Το κυριακάτικο, όμως, φύλλο γίνεται η πρώτη σε κυκλοφορία εφημερίδα. Το ελληνικό «Βατικανό» της Χρήστου Λαδά εξακολουθεί να ρυθ-

μίζει τις πολιτικές εξελίξεις στη χώρα, «ανεβάζοντας και κατεβάζοντας πρωθυπουργούς». Χαρακτηριστικό είναι το εξής περιστατικό: πριν ο ΔΟΛ ταυτιστεί με την «εκσυγχρονιστική» ομάδα του Σημίτη ο «καρδινάλιος» της Χρήστου Λαδά προέβαλλε διαρκώς τον Μιλτιάδη

Ο Στ. Ψυχάρης είχε πάντα «δυνατές» κουμπαριές. Το πρώτο παιδί του το έχει βαφτίσει ο υπουργός της επταετίας Β. Σταματόπουλος, το δεύτερο ο Ανδ. Παπανδρέου και το τρίτο ο Σωκρ. Κόκκαλης με τον Χρ. Λαμπράκη

Έβερτ. Σε μία από τις λίγες εκπομπές που έκανε στον ΑΝΤ1 τον καλωσόρισε ως αυριανό πρωθυπουργό και τον προσφώνησε «Μίλτο», υποδηλώνοντας σχέση οικειότητας. Τελικά, Λαμπράκης-Ψυχάρης «άδειασαν» τον Έβερτ, ο οποίος απέμεινε να φωνάζει για «διαπλεκόμενα» χωρίς ποτέ να τα κατονομάζει. « Έφτασα εδώ που έφτασα και όπου θα φτάσω μόνο με τη σκληρή δουλειά» υποστηρίζει ο Ψυχάρης (περιοδικό «Flash», Ιούλιος 1993). Οι εχθροί του, όμως, τον κατηγορούν ότι χωρίς μελετημένους πολιτικούς ελιγμούς, η πορεία του θα ήταν διαφορετική. Ο κύκλος του Σταύρου Ψυχάρη είναι υπερκομματικός: το πρώτο παιδί του το έχει βαφτίσει ο Βύρων Σταματόπουλος, υπουργός επί επταετίας, το δεύτερο ο Ανδρέας Παπανδρέου και το τρίτο ο Σωκράτης Κόκκαλης με τον Χρήστο Λαμπράκη. Μια στιγμή που μάλλον ένιωσε φόβο κατά τη διάρκεια της καριέρας ήταν όταν, το Μάρτιο του 1995, η τρομοκρατική οργάνωση «17 Νοέμβρη» τον φωτογράφισε σε προκήρυξή της, χαρακτηρίζοντάς τον «γιουσουφάκι» και επιτιθέμενη εναντίον του για τη στάση που τήρησε στην υπόθεση αγοράς της ροζ βίλας του Ανδρέα Παπανδρέου. Μετά από αυτό ο Ψυχάρης αύξησε την προσωπική του φρουρά στις μετακινήσεις του…

Ο διορισμός στο Άγιο Όρος

▲ ▲

«Ψυχώ στο Άγιον Όρος», έγραφε επιτυχημένα στο πρωτοσέλιδό της η «Ελευθεροτυπία», αντανακλώντας πόσο τάραξε την ελληνική πολιτική σκηνή ένα περιστατικό: Ιανουάριος/2012

crash 23

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:42 μ.μ. Page 24

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

▲ ▲

ο διορισμός του «υπαρχηγού» του ΔΟΛ Σταύρου Ψυχάρη ως διοικητή του Αγίου Όρους το 1996, θέση στην οποία παρέμεινε έως το 2001. Η αντιπολίτευση, πλην, περιέργως, του «προδομένου» από τον ΔΟΛ Έβερτ –τότε προέδρου της Ν.Δ.– καλούσε την κυβέρνηση Σημίτη να δώσει εξηγήσεις. Σε «μείζον θέμα πολιτικής ηθικής και διαπλοκής εκδοτικών και πολιτικών συμφερόντων» αναφερόταν χαρακτηριστικά ο τότε πρόεδρος του ΣΥΝ Νίκος Κωνσταντόπουλος. Επιπλέον, προβλέπεται ο διοικητής του Αγίου Όρους να είναι καθηγητής Πανεπιστημίου. Κι εδώ ο Ψυχάρης θα έβρισκε μπροστά του την απόφαση που είχε λάβει νεότερος να εγκαταλείψει τις σπουδές του στην Αρχιτεκτονική για χάρη της δημοσιογραφίας. Το περιοδικό «ΑΝΤΙ» είχε ήδη διαψεύσει τη φήμη που κυκλοφορούσε ότι ο Ψυχάρης ήταν απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας. Το θέμα θα περιπλεκόταν ακόμα περισσότερο όταν ο εμπνευστής του διορισμού Ψυχάρη στο Άγιον Όρος, Θεόδωρος Πάγκαλος, ερωτηθείς για το συγκεκριμένο ζήτημα, υποστήριξε ότι ο διευθυντής του «Βήματος» είχε διδάξει στο τμήμα Δημοσιογραφίας του Παντείου Πανεπιστημίου. Ο τότε πρύτανης Αιμίλιος Μεταξόπουλος θα διαβεβαίωνε πως απλά είχε παραδώσει κάποια σεμινάρια στη σχολή, χωρίς ωστόσο ποτέ να γίνει καθηγητής. Η ομάδα Σημίτη, όμως, όπως έλεγαν οι γνωρίζοντες, βρισκόταν σε πολύ στενή επαφή με το συγκρότημα Λαμπράκη, για να μην υλοποιήσει την απόφασή της. Ο ίδιος ο Χρήστος Λαμπράκης είχε επισκεφθεί προηγουμένως το Άγιο Όρος. Είχε εντυπωσιαστεί από τον πλούτο της πολιτιστικής κληρονομιάς που βρισκόταν στη Χερσόνησο του Άθω και είχε συζητήσει σχετικά με τον φερόμενο σήμερα ως εμπλεκόμενο στο σκάνδαλο της Μονής Βατοπεδίου ηγούμενο Εφραίμ. Ο διορισμός Ψυχάρη συνέπεσε με την περίοδο που στις μονές εισέρρεαν κονδύλια από την Ε.Ε. Συνολικά, υπολογίζεται πως τότε στη Χερσόνησο του Άθω γίνονταν έργα 8-10 δισ. ευρώ. Ορισμένοι υποστήριξαν ότι η συγκυρία του διορισμού Ψυχάρη ήταν τυχαία. Ένα ήταν σίγουρο: ότι το συγκρότημα της Χρήστου Λαδά θα πορευόταν πλέον υπό τις ευλογίες της εκκλησίας…

Τα παιχνίδια του «Βατικανού» Κατά καιρούς δημοσιεύματα ήθελαν τον Ψυχάρη να είναι ο άνθρωπος που έφερε κοντά τον Χρήστο Λαμπράκη με τον Σωκράτη Κόκκαλη, σε μια συμμαχία που φέρεται να δημιούργησε ως ένα βαθμό το νεότερο πολιτικό-εκδοτικό κατεστημένο στην Ελλάδα. Κάποια εποχή, μάλιστα, υποστηρίζεται πως 24 crash Ιανουάριος/2012

Καλοκαίρι στην Επίδαυρο. Στο κέντρο ο Χρήστος Λαμπράκης, ακριβώς μπροστά του ο Λέων Καραπαναγιώτης και δεξιά ο νεαρός Σταύρος. Οι τρεις τους αποτέλεσαν τον σκληρό πυρήνα διοίκησης του ΔΟΛ που κυριάρχησε επί δεκαετίες στα πολιτικά και εκδοτικά πράγματα της χώρας και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης εισήλθε στο «Βατικανό»… Οι αποκαλύψεις όμως από τα αρχεία της ΣΤΑΖΙ για τον «κόκκινο» Κόκκαλη ανάγκασαν τελικά –υποστηρίζουν κάποιοι– τον Μητσοτάκη σε αποχώρηση από το «Βατικανό». Οι ίδιοι κύκλοι επιμένουν ότι δεν ήταν η δουλειά για τα ψηφιακά του ΟΤΕ, αλλά τα παραπάνω που οδήγησαν τον Μητσοτάκη να αναφερθεί πρώτη φορά σε «διαπλεκόμενα». Ο Κόκκαλης όμως διατηρούσε εκείνη την εποχή στενή φιλία με τον Σταύρο Ψυχάρη, φιλία που ήταν αδύνατον να προβλέψει κανείς όταν, σύμφωνα με τους γνωρίζοντες, ο Ψυχάρης αποκαλούσε τον Κόκκαλη φωναχτά απατεώνα μέσα στο στέκι δημοσιογράφων, πολιτικών και διπλωμάτων στο «Μ. Βρεταννία», το «GB Corner». Το «Βήμα», επίσης, έγραφε: «Περίεργοι μειοδοτικοί διαγωνισμοί του ΟΤΕ: Περάστε, κόσμε, μπακάλικο ο ΟΤΕ». Λίγο αργότερα οι σχετικοί τίτλοι της εφημερίδας διαμορφώνονταν ως εξής: «Ιντρακόμ: Προηγμένη τεχνολογία

από τα ελληνικά χέρια»… Είχε γίνει στροφή 180ο… Όσο οι σχέσεις των δύο αντρών γίνονταν στενότερες, τόσο περισσότερο ο Κόκκαλης στήριζε τον ΔΟΛ. Ο Λαμπράκης, όμως, είχε αρχίσει να ανησυχεί. Φέρεται μάλιστα πως άφηνε να διαρρεύσουν φήμες ότι είχε έτοιμο τον αντικαταστάτη του Ψυχάρη στο «Βήμα», τον Πέτρο Ευθυμίου. Η κρίση αποσοβήθηκε σταδιακά και, το 2001, μετά τη λήξη της θητείας του στο Αγ. Όρος, ο Ψυχάρης αναλαμβάνει τη γενική δημοσιογραφική διεύθυνση στον ΔΟΛ, ενώ το 2002 ορίζεται αντιπρόεδρος Δ.Σ. και διευθύνων σύμβουλος.

Από «καρδινάλιος»... πάπας

«Τ

έλος εποχής» έγραφαν οι εφημερίδες για το θάνατο του Χρήστου Λαμπράκη στις 21 Δεκεμβρίου 2009. Οι σημαίες κυμάτιζαν μεσίστιες στον ΔΟΛ, που πλέον είχε μεταφερθεί στη Μιχαλακοπού-

«Ψυχώ στο Άγιον Όρος», έγραφε στο πρωτοσέλιδό της η «Ελευθεροτυπία», αντανακλώντας πόσο τάραξε την πολιτική σκηνή ένα περιστατικό: ο διορισμός του ως διοικητή του Αγίου Όρους το 1996

006_025_PSYXARHS 19/01/2012 1:42 μ.μ. Page 25

Ο Σταύρος Ψυχάρης με τον ηγούμενο Εφραίμ και τον Κώστα Λαλιώτη

λου, και ο Βήμα FM έπαιζε όλη την ημέρα κλασική μουσική. Τον τελευταίο της παλαιάς γενιάς των εκδοτών θα διαδεχόταν στην ηγεσία του ΔΟΛ –ποιος άλλος;– ο άνθρωπος που ήταν ο «σκληρός δίσκος» και το «μαύρο κουτί» του μεγάλου εκδοτικού συγκροτήματος, εκείνος που γνώριζε όσο κανείς άλλος, εκτός από τον Χρήστο Λαμπράκη, τη διαδικασία αναπνοής του ΔΟΛ αλλά και πρόσωπα και πράγματα στην πολιτική σκηνή του τόπου: ο Σταύρος Ψυχάρης. Ο «καρδινάλιος» είχε γίνει «πάπας» στη θέση του «πάπα». Ο Ψυχάρης λένε ότι κάνει και σήμερα αυτό που ξέρει να κάνει καλά: διατηρεί τις ισορροπίες. Εξομάλυνε τις τριβές με Μπόμπολα και «Πήγασο». Στο ΠΑΣΟΚ φέρεται να ελέγχει εξελίξεις. Ταυτόχρονα, ο γιος του, Αντρέας, εργάζεται ως διπλωματικός σύμβουλος για τον πρόεδρο της Ν.Δ., Αντώνη Σαμαρά. Στους πολιτικούς του στόχους ο Ψυχάρης είναι ξεκάθαρος. Χαρακτηριστικό το απόσπασμα της απάντησής του στο πλαίσιο της κόντρας του με τον Γιώργο Παπανδρέου, ότι οι εφημερίδες και ο Τύπος εν γένει εκπροσωπούν τα συμφέροντα και τις απόψεις των ιδιοκτητών τους. Ο Ψυχάρης παρέλαβε τα ηνία του οργανισμού στο απόγειο της οικονομικής κρίσης. Ο ΔΟΛ φέρεται να έχει οφειλές 102 εκατ. ευρώ και, σε επίπεδο ομίλου, υποχρεώσεις ύψους 219 εκατ. ευρώ. Ο νέος «πάπας» σήμερα βρίσκεται αντιμέτωπος με την πιο δύσκολη μάλλον αποστολή του, έχοντας πάρει επ’ ώμου το μεγάλο εκδοτικό συγκρότημα σε μια εποχή που πολλοί θέλουν την Ελλάδα έναν «Τιτανικό», ο οποίος έχει ήδη ξεκινήσει το ταξίδι του.

Σπάνια φωτογραφικά ντοκουμέντα από το αρχείο του «Crash», την εποχή που ο Στ. Ψυχάρης ήταν πολιτικός διοικητής στο Άγιο Όρος

026_032_SUNENTEUKSH XRISOXOIDHS 18/01/2012 11:02 μ.μ. Page 26

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Μιχάλης Χρυσοχοΐδης

HΜασταν σε “ ...aλλη Χωρα, γι’ αυτό αποτύχαμε Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Ο

26 crash Ιανουάριος/2012

Την «πατήσαμε» με το δημοψήφισμα, γιατί πήγαμε να εκβιάσουμε τους μεγάλους

”

ήταν σίγουρος από τότε ότι τέτοιο ενδεχόμενο δεν υπήρχε: «Νομίζω ότι κάτι τέτοιο θα ήταν μια συμφωνία σιωπής πάνω από τα συντρίμμια. Δεν νομίζω ότι θα μας το συγχωρούσε κανείς αν κάναμε τέτοιου είδους διαδικασίες, οι οποίες θα μας οδηγούσαν εντέλει στην περαιτέρω υποτίμηση, στα μάτια του κόσμου του ΠΑΣΟΚ». Λίγες ώρες αργότερα ξέραμε πια ότι η πρόταση Παπανδρέου για δυαρχία είχε πέσει στο κενό μέσα στο Πολιτικό Συμβούλιο, κάτι που επιβεβαιώθηκε και από το τελευταίο Εθνικό Συμβούλιο. Εκτός και αν τα πράγματα ξαναλλάξουν. Τίποτα δεν είναι απίθανο. Ποιος ξέρει τι θα λένε και τι θα γράφουν αύριο... μεθαύριο οι εφημερίδες και πόσο κοντά θα βρίσκεται το ιστορικό κόμμα του Ανδρέα Παπανδρέου σ’ αυτό που ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης προσδιόρισε ως «συμφωνία σιωπής πάνω από τα συντρίμμια». Και έτσι όπως τελείωσε η συνέντευξη, με τον ίδιο σχεδόν τρόπο, γύρω από το ίδιο σχεδόν αντικείμε-

”

νο, είχε αρχίσει, μιάμιση ώρα νωρίτερα, όχι για να πάρω πληροφορίες που έτσι κι αλλιώς, λίγο αργότερα, θα αποτελούσαν «περσινά ξινά σταφύλια», όπως δίδασκαν τους ανθρώπους της γενιάς μας οι κορυφαίοι δάσκαλοί μας. Αλλά για να πάρω μια αίσθηση από «πρώτο χέρι» και όχι μέσω δημοσιευμάτων και διαρροών από την επεξεργασία που γίνεται στον εγκέφαλο ενός ισχυρότατου στελέχους του ΠΑΣΟΚ που έχει ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή του να διεκδικήσει την αρχηγία. «Η χώρα για να προχωρήσει χρειάζεται υγιή, ισχυρά κόμματα, κόμματα που λειτουργούν στο πλαίσιο της δημοκρατικής τάξης και συνεπώς καλό θα ήταν σήμερα να ληφθούν όλες αυτές οι αποφάσεις που θα οδηγούν σε καθαρές λύσεις». Το Πολιτικό Συμβούλιο θα άρχιζε σε λίγη ώρα και ό,τι λέγαμε μπορεί να αποδεικνυόταν πρωθύστερο. Αλλά τα συναισθήματα του κ. Χρυσοχοΐδη γύρω από τις όποιες εξελίξεις είχαν σημασία και για να καταλάβουμε ακριβώς πού «στέκεται» και πώς σχεδιάζει να ενεργήσει στο άμεσο μέλλον. Έχοντας πάντως «ξεχωρίσει» δυο-τρία σημεία από άλλες, πρόσφατες συνεντεύξεις του, του ζήτησα να τα διευκρινίσουμε. Και πρώτα απ’ όλα: Η προεδρία του ΠΑΣΟΚ: «Εγώ απλώς εξεδήλωσα μια πρώτη πρόθεση, αλλά είναι νωρίς ακόμα, με την έννοια ότι δεν έχουν προσδιοριστεί ακόμα οι διαδικασίες . Επαναλαμβάνω, μια πρόθεση. Το δικαιούμαι μετά από μια μακρά παραμονή στην πολιτική και στο ΠΑΣΟΚ και μια προσφορά που μόνο θετικά σημεία έχει

▲ ▲

πρώτος από τους «δελφίνους» του ΠΑΣΟΚ που ξεκαθάρισε ότι για την ανάληψη της προεδρίας του κόμματος απλώς εκδηλώνει μια πρώτη πρόθεση, συμπληρώνοντας ότι πιστεύει πως το δικαιούται «μετά από μια μακρά παραμονή στην πολιτική και στο ΠΑΣΟΚ και μια προσφορά που μόνο θετικά σημεία έχει στη χώρα και στον ελληνικό λαό», είναι ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης. Εκ των ισχυρών διεκδικητών της αρχηγίας, που δεν έχει σταματήσει τον τελευταίο μήνα να μιλάει για «διαδικασίες που πρέπει να προσδιοριστούν επακριβώς», ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης μιλάει στο «Crash» για το «καθοριστικό γεγονός των 2 ετών που πέρασαν» το οποίο ορίζει ως την παραίτηση της κυβέρνησης Παπανδρέου. Και δεν διστάζει να πει ότι η κυβέρνηση εκείνη απέτυχε, επειδή όταν ανέλαβε, «ήταν σε άλλο κόσμο, σε άλλη χώρα», αφού «κουβεντιάζαμε για αυξήσεις» μη έχοντας επίγνωση της πραγματικής κατάστασης, αλλά και περιγράφοντας τα όσα ακολούθησαν της πρότασης για δημοψήφισμα ως εξής: «Μια μικρή χώρα, η Ελλάδα, πήγε και εκβίασε τους πολύ μεγάλους. Ποτέ ο μικρός δεν εκβιάζει το μεγάλο. Και την πατήσαμε. Είναι πολύ απλό. Και πάθαμε ζημιά». Μιλήσαμε μιάμιση ώρα για όλα, αφού δεν αρνήθηκε, ούτε δίστασε, να απαντήσει σε καμία ερώτηση. Θα ήταν δυνατή μια δυαρχία στο ΠΑΣΟΚ; Όρθιος πια, έτοιμος να με αποχαιρετήσει, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης «σήκωσε το γάντι» και απάντησε, με απόλυτο τρόπο και σιγουριά, σαν να

026_032_SUNENTEUKSH XRISOXOIDHS 18/01/2012 11:02 μ.μ. Page 27

Η Ελλάδα από τα 180 χρόνια ελεύθερου βίου τα 100 ήταν σε πτώχευση. Τι είναι αυτό που μας οδηγεί συνέχεια σε αποτυχίες; Και την πληρώνουν συνεχώς οι εργαζόμενοι; Ιανουάριος/2012

crash 27

026_032_SUNENTEUKSH XRISOXOIDHS 18/01/2012 11:02 μ.μ. Page 28

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

στη χώρα και στον ελληνικό λαό. Αν και όταν οδηγηθούμε σε διαδικασίες, δικαιούμαι να διεκδικήσω την ηγεσία, μέσα από τις συντεταγμένες διαδικασίες. Δηλαδή, την άμεση εκλογή από τη βάση». Τι θα πει «μέσα από τις συντεταγμένες διαδικασίες»; Υπάρχει η πιθανότητα να πάμε σε… ασύντακτες δηλαδή; «Όχι… δεν πιστεύω ότι θα υπάρξουν ασύντακτες διαδικασίες, ούτε μπορεί άλλωστε να υπάρξουν. Διότι αν υπάρξουν “ασύντακτες διαδικασίες”, τότε προφανώς δεν είμαστε συντεταγμένοι εμείς. Αλλά εμείς, απ’ ό,τι ξέρω, είμαστε ένα συντεταγμένο κόμμα, με καταστατικό και κανόνες». Προσωπική άποψη: Ας μη νομίσει κανείς ότι ο κ. Χρυσοχοΐδης μιλούσε τόσο «απλοϊκά», γιατί έχει… απλοϊκή σκέψη. Ακριβώς το αντίθετο. Για μένα ήταν προφανές ότι απευθυνόταν σε όποιον –ενδεχομένως– θα προσπαθούσε να «ξεπεράσει» τις συντεταγμένες διαδικασίες με τεχνάσματα και με σκέψεις διεμβολισμού του καταστατικού και των κανόνων. Περιμένετε να αναλάβει ο κ. Παπανδρέου τις ευθύνες του γι’ αυτό που αποκαλούμε –κι εσείς άλλωστε– «αποτυχία της κυβέρνησής του»; «Καταρχήν υπάρχει ένα γεγονός το οποίο είναι καθοριστικό στα δύο χρόνια αυτά που πέρασαν. Είναι η παραίτηση της κυβέρνησής μας. Η παραίτηση του πρωθυπουργού και η δική μας, των υπουργών. Και ο σχηματισμός μιας νέας κυβέρνησης. Γιατί; Διότι αποτύχαμε. Αυτό δεν μπορεί κανείς να το υπερβεί. Είναι η πραγματικότητα». Αλλά η παραίτηση δεν «πλασαρίστηκε» ως αποτυχία της κυβέρνησης. Είστε ο μόνος που το λέει. «Όχι… όχι… το είπε και ο κύριος Νίκος Παπανδρέου… Είπε ότι αποτύχαμε…». Αυτός όμως δεν είναι υπουργός... « Ναι… ναι… απλώς λέω ότι διάβασα αυτά που είπε. Τον σέβομαι τον Νίκο Παπανδρέου για τις δυνατότητές του να γράφει και το είπε ότι αποτύχαμε. Εγώ νομίζω ότι αυτή είναι η αλήθεια. Αποτύχαμε. Δηλαδή, φτάσαμε σε αδιέξοδο. Και φτάσαμε σε αδιέξοδο διότι φορτωθήκαμε ένα τεράστιο έργο, το οποίο δεν μπορέσαμε να φέρουμε σε πέρας μόνοι μας. Ήταν υπεράνω των δυνατοτήτων μας… Αποτύχαμε και παραιτηθήκαμε. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η διετία δεν είχε και θετικές παραμέτρους. Υπήρξαν αλλαγές…». Κύριε υπουργέ, είστε ένας έξυπνος άνθρωπος και διαγιγνώσκω σε αυτές τις φράσεις ότι έχετε ένα… υποκρυπτόμενο χιούμορ… «Όχι, όχι, καθόλου. Λέω ότι δεν μπορούσαμε να το φέρουμε σε πέρας, διότι η κοινωνική αντίδραση είχε φτάσει σε τέτοιο σημείο, που, ουσιαστικά, δεν μπορούσαμε να διαχειριστούμε την κοινωνία. Και φτάσαμε στο σημείο να έχουμε μια νέα κυβέρνηση που να έχει αυτά τα χαρακτηριστικά». Περισσότερα υπονοεί παρά λέει ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης, δίνει υλικό για σκέψη και αποκωδικοποίηση, προβάλλει ένα ιδιότυπο πολιτικό «μαύρο χιούμορ» και εκπλήττει το συνομιλητή του ευχάριστα, θυμίζοντας τον τίτλο του διάσημου έργου του Λουίτζι Πιραντέλο « Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε». Ίσως σήμερα αυτός να είναι ο μόνος 28 crash Ιανουάριος/2012

Υπάρχει κάτι καθοριστικό στα δύο χρόνια αυτά: Η παραίτηση της κυβέρνησής μας. Του πρωθυπουργού και η δική μας, των υπουργών. Και ο σχηματισμός μιας νέας κυβέρνησης. Γιατί; Διότι αποτύχαμε

”

τρόπος για να μιλήσει ένας υπουργός. Του θέτω το γνωστό θέμα απαξίωσης των βουλευτών, των υπουργών, των κυβερνήσεων, της πολιτικής γενικά, σημειώνω ότι του «πιστώνω» ότι προσπαθεί να την «παλέψει» αυτή τη στάση και τον ρωτώ αν φοβάται το γνωστό «αυτά που λες τώρα, ας τα έλεγες τότε κι ας είχες παραιτηθεί». Χαμογελάει. Η απάν-

Ας φέρουν την αλήθεια οι εισαγγελείς, που είναι τόσο μαχητικοί. Αλλά μέχρι στιγμής δεν έχω τίποτα στα χέρια μου

τησή του μου μοιάζει σαν ξέσπασμα. « Τα ακούω… τα ακούω συνεχώς. Αυτό όμως δεν είναι φόβος για μένα, ούτε μπορεί να είναι ανασταλτικός παράγοντας ώστε να μη διατυπώσω την άποψή μου. Για τα κρίσιμα ζητήματα είχα πάντα άποψη, τη διατύπωνα εκεί που έπρεπε… Ξέρετε ότι ο υπουργός δεν είναι δημοσιογράφος, ούτε τελάλης. Είναι ένας λειτουργός, ο οποίος ενεργεί μέσα στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης τάξης πραγμάτων. Αυτή την τάξη λοιπόν δεν μπορείς να την παραβαίνεις κι εγώ ποτέ δεν το έκανα. Πιστεύω ότι ο πρωθυπουργός είναι ένα πρόσωπο με πολύ μεγάλες ευθύνες όπως επίσης με πολύ μεγάλη εξουσία. Και δεν μπορείς, απέναντι στον πρωθυπουργό, όταν διαφωνείς να παραιτείσαι απλά, εκτός αν αφορά μείζον θέμα εθνικής εμβέλειας. Δεν τα είπα πιο νωρίς, δημόσια, γιατί έτσι έκρινα. Τώρα έκρινα λοιπόν ότι μπορώ να τα πω. Και θα το λέω και στη συνέχεια. Όποιον δεν το αποδέχεται, δεν θα προσπαθήσω να τον πείσω. Απλά προσπαθώ να πείσω τον εαυτό μου, τους συντρόφους μου, τους συναδέλφους μου και σιγά σιγά όλους ότι δεν πρέπει να ξαναμπούμε σε μια τέτοια πορεία ως

026_032_SUNENTEUKSH XRISOXOIDHS 18/01/2012 11:02 μ.μ. Page 29

γεις τώρα»; Ή «φτιάξε ένα δικό σου κόμμα και ζήτα την ψήφο του λαού». Απαλλαγμένος από τις ευθύνες ενός παρελθόντος που εν τίνι μέτρω δεν το πιστεύατε. «Όχι μόνο παραμένω, αλλά και αγωνίζομαι για να πετύχει αυτή η προσπάθεια που γίνεται τώρα. Για δύο λόγους. Ο πρώτος: Η χώρα θα βρίσκεται σε εξαιρετικά κρίσιμο σημείο τους επόμενους μήνες. Και ο δεύτερος: Πρέπει να περάσουμε στους εαυτούς μας και σε όλους τους άλλους μια νέα αντίλη-

Στην Ελλάδα θεωρείται πετυχημένος αυτός που έχει το μεγαλύτερο «Καγιέν»

▲ ▲

έθνος. Πρέπει να σας πω το εξής. Διαβάζω μια μελέτη τώρα που κάνουν δύο καθηγητές του Χάρβαρντ, «Η Ελλάδα για όλα τα κράτη του κόσμου που έχουν πτωχεύσει». Η Ελλάδα λοιπόν είναι πρώτη στον πλανήτη. Από 180 χρόνια περίπου ελεύθερου βίου τα 100 ήταν σε πτώχευση. Άρα, κάτι συμβαίνει στον τόπο αυτό, κάποιο πρόβλημα έχουμε και πρέπει να το δούμε αυτό. Ποιο είναι αυτό το στοιχείο που μας οδηγεί συνέχεια σε αποτυχίες στην οικονομική μας πολιτική; Και τις πληρώνουν συνεχώς οι “συνήθεις ύποπτοι”, δηλαδή οι εργαζόμενοι; Τι φταίει; Η πολιτική τάξη; Το μοντέλο της οικονομίας μας; Το ότι δεν έχουμε δημιουργήσει υγιείς βάσεις για παραγωγή και εξαγωγές; Κάτι φταίει πάντως. Αυτό, λοιπόν, δεν μπορεί να μένει κρυφό. Και να μην το λέμε. Για λόγους… αστικής ευπρέπειας. Ή για λόγους ηθικής τάξης. Το καθήκον επιβάλλει μία και μόνη ενέργεια σ’ εμένα: Να πω τώρα την αλήθεια και να τις επεξεργαστούμε όλες αυτές τις αλήθειες και με δικαιοσύνη να πάμε στην επόμενη φάση». Παραμένετε όμως στην κυβέρνηση και η λαϊκή θυμοσοφία θα σας ξανάλεγε «γιατί δεν φεύ-

ψη, μια νέα κουλτούρα, ότι “κοιτάξτε, στα δύσκολα μπορεί να ’μαστε και όλοι μαζί”». Πάμε σε κάτι άλλο. Η απόφαση Παπανδρέου για το δημοψήφισμα χαρακτηρίστηκε από μερικά κορυφαία στελέχη της προηγούμενης κυβέρνησης «ανόητη» και «βιαστική», μέχρι και «εγκληματική». Προκάλεσε αναταράξεις και στο εξωτερικό, με ορισμένους να κάνουν λόγο για «σκοτεινά σενάρια». Υπάρχει τρόπος αυτή η συνωμοσιολογία να διαλυθεί; Δεν θα έπρεπε να δοθούν στη δημοσιότητα τα πρακτικά του κρίσιμου Υπουργικού Συμβουλίου, προκειμένου να αποκαλυφθεί η αλήθεια; «Κοιτάξτε, εγώ είμαι κατά της ιδέας της συνωμοσίας. Την έχω υποστεί ως πρόσωπο πάρα πολύ, με την προηγούμενη ιδιότητά μου, του υπουργού ασφάλειας της χώρας. Νομίζω ότι δεν πρέπει να πάμε εκεί. Πρέπει να πάμε σ’ αυτό το οποίο βλέπει κανείς, ακούει, καταρχήν από τον ίδιο, από τους συναδέλφους μου υπουργούς και από αυτά που εμείς διαμορφώνουμε ως γνώμη για τα πράγματα. Είναι καθαρό. Ο Παπανδρέου θεωρούσε ότι θα μπορούσε να δώσει μιαν απάντηση σε όλη αυτή τη βία, την ένταση που είχε η κοινωνία μέσα από τη δυνατότητα του λαού να εκφραστεί. Υπήρχαν όμως δύο προβλήματα. Το ένα ήταν ότι δεν είχε σταθμίσει καλά τις παραμέτρους τις εξωτερικές, δεν είχε προετοιμάσει σωστά το γεγονός αυτό, δεν είχε προετοιμάσει τη συζήτηση και την ενημέρωση των ξένων. Κι εγώ που είχα πάρει θέση υπέρ του δημοψηφίσματος είχα την πεποίθηση ότι είχε εξασφαλιστεί η 6η δόση και ότι ήταν ενημερωμένοι οι εταίροι μας. Αλλά ούτε το ένα ούτε το άλλο ίσχυε. Ως ιδέα το δημοψήφισμα ήταν καλή. Όταν όμως βρίσκεσαι σε μιαν άλλη κατάσταση, όχι σαν τη σημερινή. Με το τσεκούρι πάνω από το λαιμό σου. Και το δεύτερο λάθος είναι ότι μια μικρή χώρα, η Ελλάδα, πήγε και εκβίασε τους πολύ μεγάλους. Ποτέ ο μικρός δεν εκβιάζει το μεγάλο. Και την πατήσαμε. Είναι πολύ απλό. Και πάθαμε ζημιά. Νομίζω ότι αν υπήρχαν τα προηγούμενα, θα ήμασταν μια χαρά. Αλλά να, δεν υπήρχαν. Και στη συνέχεια φάνηκε ότι πηγαίναμε να εκβιάσουμε όλο τον πλανήτη. Τότε, αυτή η καλή ιδέα έγινε καταστροφική. Ή εγκληματική, όπως θέλετε πείτε την. Όσο για τα πρακτικά, δεν λένε τίποτε. Είναι κάποιοι που λένε ότι “είναι καλό” και κάποιοι που λένε ότι “δεν είναι καλό”. Και λοιπόν; Τι έγινε; Έπρεπε αυτή η ιδέα να είχε προετοιμαστεί κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να πληρούσε τις προϋποθέσεις και να εφαρμοστεί». Έχετε κάνει τον τελευταίο καιρό διάφορες δηλώσεις, που τις συνοψίζω στο ότι «έπρεπε να αποφύγουμε το Μνημόνιο» αλλά και ότι « έπρεπε να δανειστούμε γρήγορα, να εξασφαλίσουμε το δανεισμό της χώρας για να μην οδηγηθούμε σε αυτού του είδους τις εξελίξεις». Εδώ υπάρχουν ευθύνες. Και πρέπει να αποδοθούν. «Δεν ξέρω αν θα μπορούσαμε να είχαμε αποφύγει τελικά το μΜνημόνιο ή όχι. Μπορεί να μην μπορούσαμε. Ή μπορεί να μπαίναμε με άλλες συνθήκες ενδεχομένως. Με άλλους όρους, άλλες προϋποθέσεις και άλλη διαπραγμάτευση. Υπάρχει μια μεγάλη σειρά από “αν”. Θα πάω όμως στα δεδομένα. Ποια ήταν; Εμείς ήρθαμε 4 Οκτωβρίου. Ιανουάριος/2012

crash 29

026_032_SUNENTEUKSH XRISOXOIDHS 18/01/2012 11:02 μ.μ. Page 30

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ▲ ▲

Θυμάστε τι κάναμε; Υπήρχε καβγάς μεταξύ υπουργείου Οικονομικών και βουλευτών, οι οποίοι έλεγαν “πάνω από 2.000 όχι αύξηση… κάτω από 2.000 αύξηση”… Δηλαδή, ήμασταν σε άλλο κόσμο. Σε άλλη χώρα, αφού κουβεντιάζαμε για αυξήσεις. Και δώσαμε και ένα επίδομα αλληλεγγύης, 500 εκατομμύρια ευρώ, στους φτωχούς συμπολίτες μας. Αυτό σημαίνει ότι δεν είχαμε επίγνωση της πραγματικής κατάστασης. Θυμάστε ότι ένας βουλευτής είχε πει στον υφυπουργό Οικονομικών, τον κ. Σαχινίδη, “ποια κυβέρνηση εκπροσωπείς εσύ;”. Δηλαδή, ότι ήταν τόσο σκληρός, υποτίθεται, που έφερνε προτάσεις για την άσκηση οικονομικής πολιτικής που δεν άρμοζαν στο ΠΑΣΟΚ. Χάθηκε πολύτιμος χρόνος σε συζητήσεις που δεν είχαν κανένα απολύτως νόημα και καμία σχέση με την πραγματικότητα». Βρισκόμαστε σε ένα πολύ κρίσιμο σημείο στη συζήτηση, με ένα Μιχάλη Χρυσοχοΐδη να έχει αλλάξει «στιλ», να μιλάει ασταμάτητα, με πάθος, να παραδέχεται με ειλικρίνεια τεράστια σφάλματα χειρισμών, κυρίως στο ζήτημα του δημοψηφίσματος, αλλά και άγνοια της πραγματικότητας από την κυβέρνηση Παπανδρέου, για χάσιμο χρόνου σε δευτερεύοντα ζητήματα, για σοβαρά και επικίνδυνα λάθη λόγω έλλειψης στρατηγικής. Και να τα παραδέχεται, να τα ομολογεί με αφοπλιστική ειλικρίνεια ως εάν δεν ήταν μέλος εκείνης της κυβέρνησης. Η διάθεση για «πολιτικό μαύρο χιούμορ» έχει εξαφανιστεί και στη θέση του υπάρχει ένας λυπημένος, αλλά ταυτόχρονα και οργισμένος άνθρωπος, αποφασισμένος «για όλα». «Όλα αυτά σήμαιναν ότι ήμασταν απροετοίμαστοι και ψυχολογικά και πολιτικά και ιδεολογικά να αντιμετωπίσουμε αυτό που είχαμε μπροστά μας». Σας στεναχωρεί που το παραδέχεστε; « Όχι. Πρέπει να το πούμε, γιατί, εάν δεν το πούμε τώρα και δεν το αναλύσουμε, εσωτερικά εννοώ, στο δικό μας το χώρο, στο ΠΑΣΟΚ, πότε θα το πούμε; Ούτε την παγκοσμιοποίηση χειριστήκαμε καλά στο ΠΑΣΟΚ. Δεν την καταλάβαμε ποτέ. Σαν να ήταν ένα “κακό”. Πολλές φορές οι άνθρωποι, όταν βλέπουμε κάτι που δεν μας αρέσει, προτιμούμε να μην ασχολούμαστε μαζί του. Κάτι τέτοιο κάναμε κι εμείς με την παγκοσμιοποίηση. Και την πατήσαμε κι εκεί». Δεν ξέρω αν η στάση σας αυτή τη στιγμή είναι «ηρωική». Παραδέχεστε πολλά πράγματα, κάτι που στην Ελλάδα δεν συμβαίνει. Περιμένετε να περάσετε μέσα από μια κολυμβήθρα του Σιλωάμ και να εξαγνιστείτε; «Θα πρέπει να περάσουμε. Αλλά επώδυνα. Θα πρέπει να λυτρωθούμε από τα πάθη μας αυτά και να πάμε σε μια νέα, ενάρετη πορεία. Η οποία θα έχει ως κυρίαρχο στοιχείο την πολιτική ηθική, όπως αρμόζει σ’ εμάς. Δηλαδή, με αλήθεια και δικαιοσύνη». Φεύγω από την επώδυνη –αλλά και αποκαλυπτική– έκρηξη ειλικρίνειας και αυτοκριτικής και ζητώ μερικές ακόμη απαντήσεις, σε άλλα θέματα, ξεκινώντας με την υπόθεση των εισαγγελέων, τις καταγγελίες, τις παραιτήσεις… την υπόθεση με τις καταγγελίες Μουζακίτη και Πεπόνη, που ερευνούσαν και το φάκελο των CDS και των υπεράκτιων εταιρειών που κρύβονταν πίσω από αυτά, αλλά και τις καταγγελίες που ακουμπούσαν και το περιβάλλον του Γ. Πα-

«Ένας υπουργός δεν είναι δημοσιογράφος, ούτε τελάλης. Είναι ένας λειτουργός, ο οποίος ενεργεί μέσα στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης τάξης πραγμάτων. Αυτή την τάξη, λοιπόν, δεν μπορείς να την παραβαίνεις κι εγώ ποτέ δεν το έκανα», λέει ο υπουργός (σκίτσο της Ε. Ξένου από την εποχή της θητείας του στο υπουργείο Προστασίας του πολίτη) 30 crash Ιανουάριος/2012

026_032_SUNENTEUKSH XRISOXOIDHS 18/01/2012 11:02 μ.μ. Page 31

«Εγγλέζος» στην ώρα του ραντεβού, ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης ακολουθεί με συνέπεια ένα πολύ σφιχτό καθημερινό πρόγραμμα για να είναι εντάξει σε όλες του τις υποχρεώσεις. Ο λόγος του σαφής και καθορισμένος, η σκέψη του οργανωμένη, αλλά τα συναισθήματα πάρα πολλά Εγώ θυμάμαι, όταν ήμουν παιδί, ήξερα μόνο ένα πράγμα: Δουλειά. Εξαγωγές. Παραγωγή. Τα χάσαμε όλα αυτά. Και γίναμε μια χώρα του “Καγιέν”, της κατανάλωσης, των εισαγωγών και, τελικά, της καλοπέρασης». Ωραία και σωστά αυτά, αλλά αποφεύγετε να μου πείτε κατά πόσο «μαγειρεύτηκαν» τα στοιχεία για την είσοδο στο ευρώ. «Όχι. Εγώ δεν πιστεύω ότι “μαγειρεύτηκαν” τα στοιχεία. Εγώ πιστεύω ότι υπήρξε, εκείνη την εποχή, μια απόφαση πολιτική αλλά και μια μεγάλη προσπάθεια προσαρμογής που έκανε η Ελλάδα. Μην ξεχνάτε ότι την προηγούμενη δεκαετία της εισόδου μας, τη δεκαετία του ’90, ξεκινήσαμε το ’94 με πληθωρισμό 15% και φτάσαμε στο 2%. Αυτό ήταν ψεύτικο; Έκανε προσπάθειες ο λαός. Δεν συμφωνώ με αυτό, όχι. Από κει και πέρα… τι παιχνίδια παίζουν οι αγορές, γιατί οι αγορές παίζουν παιχνίδια… οι αγορές στοιχηματίζουν… οι αγορές βάζουν CDS. Αλλά είναι άλλο θέμα αυτό. Αν υπήρξαν Έλληνες που στοιχημάτισαν στη χρεοκοπία της Ελλάδας; Πολλοί. Στην αγορά όλα συμβαίνουν. Αυτό δεν το ξέρω, αλλά δεν με αφορά κιόλας. Ας τα ψάξουν αυτοί που ξέρουν. Ανάμιξη της οικογένειας Παπανδρέου; Κοιτάξτε, εγώ δεν τα πιστεύω αυτά τα πράγματα. Μπορεί να έχω μια πολιτική αντίθεση αυτή τη στιγμή με τον κ. Παπανδρέου, την οποία εκφράζω δημοσίως και με γεν-

Είμαι κατά της ιδέας της συνωμοσίας. Η συνωμοσιολογία είναι ο χειρότερος σύμβουλος για να ερμηνεύσεις ή να αντιμετωπίσεις ένα φαινόμενο

ναίο τρόπο, αλλά δεν δέχομαι σε καμιά περίπτωση να αμφισβητώ την ηθική υπόσταση των ανθρώπων και ξαναλέω, ΠΡΟΣΟΧΗ… να μην μπούμε στη σφαίρα της συνωμοσιολογίας. Άλλο η πολιτική αντίθεση και άλλο η συνωμοσιολογία». Απορρίπτετε κάθετα τη συνωμοσιολογία παρά το ότι περάσατε από το κατεξοχήν υπουργείο… Συνωμοσιολογίας. «Ναι, γιατί το έχω υποστεί και ξέρω πολύ καλά τι σημαίνει αυτό. Είμαι… χθόνιος. Δηλαδή είμαι γήινος, χωμάτινος. Είμαι πολύ ρεαλιστής άνθρωπος. Μπορώ και διατυπώνω την πολιτική μου αντίθεση με τρόπο μάλιστα που σοκάρει, αλλά μπορώ, έχω τη γενναιότητα να αναγνωρίζω στους ανθρώπους την εντιμότητα, την τιμιότητα και την ηθική. Όσο θα πολεμάω όποιες απόψεις με τις οποίες δεν συμφωνώ, άλλο τόσο μπορώ να υπερασπίζομαι την ηθική των ανθρώπων. Η συνωμοσιολογία είναι ο χειρότερος σύμβουλος για να ερμηνεύσεις ή να αντιμετωπίσεις ένα φαινόμενο, ένα περιστατικό, μια κατάσταση. Αν ανακαλύπτουμε κάθε τόσο εχθρούς φανταστικούς, συνωμότες, οι οποίοι μπλέκουν σε συνωμοσίες εις βάρος της χώρας, του λαού, των ιερών και οσίων μας, τότε, λυπάμαι πάρα πολύ, αλλά αυτή δεν είναι η Ελλάδα που θέλουμε. Η Ελλάδα που θέλουμε είναι σύγχρονη, δυναμική, επιθετική, εξωστρεφής, είναι η Ελλάδα που ζει μες στον κόσμο και παίζει ρόλο. Η άλλη Ελλάδα... λυπάμαι πολύ… είναι η Ελλάδα ορισμένων σκοτεινών χρόνων. Όποτε στοιχεία αυτής της Ελλάδας κυριάρχησαν, καταστραφήκαμε. Δεν είμαι καθόλου καχύποπτος αλλά και καθόλου αφελής. Γι’ αυτό νομίζω προκόβω στη ζωή μου. Είμαι απολύτως ευθύς. Και στο λόγο μου και στη ματιά μου». Καινούργια πρόσωπα μπορούν να μπουν αυτή τη στιγμή στην πολιτική; Ο κόσμος ενδιαφέρεται νομίζω να δει καινούργιους ανθρώπους και καινούργια σχήματα στο προσκήνιο της πολιτικής. Μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα; «Μα ήδη συμβαίνει. Ο κ. Κουβέλης ηγείται ενός νέου κόμματος που εμφανίζει πρωτοφανή “νούμερα” στις δημοσκοπήσεις. Η κυρία Μπακογιάννη, ο ΛΑΟΣ είναι καινούργια κόμματα που…».

▲ ▲

πανδρέου. Οφείλει να απολογηθεί για τα όσα συμβαίνουν σήμερα η κυβέρνηση Παπανδρέου; « Ξέρω… έχω ακούσει… δεν ξέρω αν είναι τα CDS το θέμα… Κοιτάξτε… εγώ είμαι πάρα πολύ επιφυλακτικός και προσεκτικός όταν γίνεται πολύς θόρυβος γύρω από τους εισαγγελείς. Γιατί τότε κάτι δεν πάει καλά. Ας δούμε πρώτα τι ακριβώς συμβαίνει, γιατί δεν ξέρω. Μου προκαλεί εντύπωση ο θόρυβος… μέχρι στιγμής δεν έχω τίποτε στα χέρια μου. Είναι πολύ απλή υπόθεση και είναι η υπόθεση της αλήθειας. Γιατί να μην τη δούμε; Αφού οι συγκεκριμένοι εισαγγελείς είναι τόσο μαχητικοί, ας φέρουν την αλήθεια. Όποια κι αν είναι αυτή και όποιους αφορά. Όμως, αφού γίνεται τόσος θόρυβος, δεν είμαι τόσο σίγουρος ότι αυτό έχει περιεχόμενο και βάθος. Το βλέπω με επιφύλαξη». Μα κάποιος δεν πρέπει να απολογηθεί, να μας εξηγήσει… για τα CDS, για τις υπεράκτιες εταιρείες, για το αν έγινε «παιχνίδι» με την είσοδό μας στο ευρώ, όλη η Ευρώπη, όλος ο κόσμος ασχολείται… «Προσοχή… προσοχή. Θέλει μεγάλη προσοχή, γιατί έχουν βρεθεί πάρα πολλοί, οι οποίοι συκοφαντούν τη χώρα αυτή τη στιγμή για να δημιουργούν άλλοθι για τον εαυτό τους. Γιατί άραγε η Ελλάδα δεν μπήκε με το σπαθί της στο ευρώ; Για ποιο λόγο; Και μπήκε με το σπαθί της –ας πούμε– η Γαλλία; Ή άλλες χώρες… Εγώ δεν τα πιστεύω αυτά. Πιστεύω ότι μια χαρά μπήκαμε στο ευρώ. Ξέρετε τι δεν κάναμε; Από τη στιγμή που μπήκαμε βρήκαμε εύκολο και φτηνό χρήμα και δανειζόμασταν και το κράτος και οι ιδιώτες και δεν δημιουργήσαμε υποδομές. Αφού ήμασταν σε μια ζώνη ισχυρή, με μεγάλο ανταγωνισμό, εμείς φθίναμε κάθε μέρα ανταγωνιστικά και οι άλλοι ανέβαιναν. Να σας πω ένα παράδειγμα. Το ’80 μπήκε η Ελλάδα στην ΕΟΚ. Μετά μπήκε και η Αυστρία. Το 1981 η Ελλάδα και η Αυστρία είχαν το ίδιο μέγεθος, 26% του ΑΕΠ ήταν εξαγωγές. Κι εδώ κι εκεί. Σήμερα η Αυστρία έχει 45% και η Ελλάδα είναι 11%. Αυτό σημαίνει ότι οι άνθρωποι αυτοί δούλεψαν, έκαναν βιομηχανία, παραγωγή, ανταγωνιστικότητα, εξαγωγές και 32 εκατομμύρια τουρίστες σε μια χώρα με χιόνια το μισό χρόνο κι εμείς έχουμε 15 εκατομμύρια τουρίστες, χάσαμε όλες τις εξαγωγές…

Ιανουάριος/2012

crash 31

026_032_SUNENTEUKSH XRISOXOIDHS 18/01/2012 11:02 μ.μ. Page 32

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ένα ακόμα από τα πιο επιτυχημένα πολιτικά σκίτσα της Ε. Ξένου, με ένα «μπουκέτο» των ηγετικών στελεχών του ΠΑΣΟΚ σε μια στιγμή που όλοι τους «προβάρουν» τα νέα τους κοστούμια ενόψει εσωκομματικών εξελίξεων και αλλαγών που περιμένουν οι περισσότεροι

▲ ▲

Καινούργια πρόσωπα; Άγνωστα, άφθαρτα; Ο Έλληνας δείχνει να το θέλει, θα δεχτεί όμως τον άγνωστο «Παπαδόπουλο», π.χ., ως υπουργό Οικονομικών; «Το θέμα είναι αν υπάρχουν πρόσωπα που θα μπορούσαν να ασκήσουν μια τέτοια πρωτοβουλία και δραστηριότητα», Οι «αγανακτισμένοι» στο Σύνταγμα μας έδειξαν ότι το πιστεύουν. Πολλοί έλεγαν «να σας βάλουμε και τους 300 σ’ ένα πλοίο και να σας φουντάρουμε μεσοπέλαγα». «Νομίζω ότι ούτε κάτι τέτοιο είχε ευρεία απήχηση. Σημασία έχει πώς λειτουργούν οι άνθρωποι. Τι εκπροσωπούν. Εδώ δυστυχώς, στην Ελλάδα, σ’ εμάς υπάρχει μια παθογένεια, η οποία κρατάει από τη μέρα που αρχίσαμε. Είναι κλασική η αντιπαραβολή που πρέπει να κάνει ανάμεσα στην Ελλάδα του “μέσα”, τον “ελλαδισμό” και τον “ελληνισμό”. Ο ελληνισμός συνολικά λειτουργεί πιο καλά. Γιατί δεν περιορίζεται στα όρια του “ελλαδισμού”. Το έθνος “βγάζει” ανθρώπους σπουδαίους. Κι εδώ βγαίνουν σπουδαίοι άνθρωποι. Εκεί όμως που υπάρχουν προχωρημένες, καλύτερα οργανωμένες κοινωνίες, οι άνθρωποι αυτοί γίνονται πολύ σπουδαίοι, πολύ μεγάλοι, πολύ παραγωγικοί. Το θέμα της κοινωνικής οργάνωσης είναι ζήτημα που αφορά την πολιτική. Το γεγονός ότι εδώ υπάρχει αυτός ο τρόπος κοινωνικής οργάνωσης, το ότι –ας πούμε– τσακωνόμαστε κάθε πρωί στους δρόμους και κορνάρουμε και δεν μας ενδιαφέρει το παιδί του άλλου και το αναγκάζουμε να μεγαλώσει μέσα στα καυσαέρια, σημαίνει ότι δεν έχουμε καλλιεργήσει το αίσθημα, την έννοια του σεβασμού στο συνάνθρωπό μας. Το 2008, την ώρα που το ισοζύγιο το εμπορικό μας πήγαινε προς τα κάτω, εμείς επιδοτούσαμε πολυτελή αυτοκίνητα να εισαχθούν στην Ελλάδα, με τις αποσύρσεις κ.λπ. Αυτά όλα είναι συνειδητές πολιτικές που ασκήθηκαν από ηγεσίες διαχρονικά, οι οποίες δημιούργησαν αυτό το μοντέλο κοινωνικής οργάνωσης».

32 crash Ιανουάριος/2012

Tο κρίσιμο θέμα δεν είναι να εκλεγείς αρχηγός. Είναι να είσαι πλειοψηφικός. Να εκπροσωπείς δηλαδή πλειοψηφικά ένα μεγάλο, κοινωνικό, πλειοψηφικό ρεύμα. Σε όλη την Ελλάδα

”

Να πω και κάτι άλλο; Αυτή τη στιγμή ζητάμε από τον άνθρωπο του απλού μεροκάματου ή της μικρής σύνταξης να δώσει εισφορές και τέλη και φόρους παραπάνω από αυτά που εισπράττει. «Έτσι είναι. Και δεν θα τα δώσει. Αλλά σε λίγο δεν θα μπορεί ούτε να ζήσει. Εάν μεν είμαστε στο ευρώ, μπορούμε να του υποσχεθούμε, με μια καλή διαχείριση και με μια οραματική ηγεσία, μια νέα Ελλάδα, που θα απαλλαγεί από αυτά τα βάρη και συνεπώς τα παιδιά του και τα εγγόνια του θα είναι σε μια καλύτερη Ελλάδα. Αλλιώς, αν θα έρθει τελικά η δραχμή, –αν έρθει, δεν το ξέρω, εμείς θα τη φέρουμε με τη δική μας συμπεριφορά και στάση–,θα γνωρίσει την ταφόπλακα και της κοινωνίας και της χώρας. Αυτοί εδώ οι μήνες, οι λίγοι μή-

νες που είμαστε υποχρεωμένοι να προχωρήσουμε τις διαρθρωτικές αλλαγές στη χώρα, να αλλάξουμε τη χώρα, είναι το κρίσιμο σημείο. Δεν μπορούμε να έχουμε αυτό το πολυδάπανο, αντιπαραγωγικό δημόσιο. Πρέπει να σεβόμαστε τους νόμους. Πρέπει να τηρήσουμε στο ακέραιο τις δεσμεύσεις μας. Είναι ζωτικό στοιχείο για την ανάκτηση της αξιοπιστίας μας. Αν τα κάνουμε, τα ξέρετε, τα έχουμε πει, τα λέμε συνεχώς, υπάρχει ισχυρή πιθανότητα σε 5 χρόνια η Ελλάδα να “ξαναφύγει” μπροστά. Με υγιή τρόπο αυτή τη φορά». Αν εκλεγείτε πρόεδρος στο ΠΑΣΟΚ και «φύγουνε» 3-4 «κομμάτια», τι θα κάνετε; «Καταρχήν εγώ δεν πιστεύω ότι θα φύγει κανένας. Το κρίσιμο θέμα δεν είναι να εκλεγείς αρχηγός. Είναι να είσαι πλειοψηφικός. Να εκπροσωπείς δηλαδή πλειοψηφικά ένα μεγάλο, κοινωνικό, πλειοψηφικό ρεύμα. Σε όλη την Ελλάδα. Η ρητορική πια στο ΠΑΣΟΚ έχει μείνει “λίγη” τώρα. Πρέπει να απευθυνθούμε τώρα σε όλους όσοι ψήφισαν ΠΑΣΟΚ διαχρονικά. Που ήταν το 65-70 % του λαού. Και να ζητήσουμε μια μεγάλη συμμαχία. Και η μεγάλη συμμαχία έχει να κάνει με τη μεσαία τάξη της χώρας, η οποία φθίνει, και με το “πρεκαριάτο”. Τι σημαίνει “πρεκαριάτο”; Οι επισφαλείς άνθρωποι σήμερα. Έχουμε πολλά εκατομμύρια επισφαλείς ανθρώπους σήμερα, οι οποίοι δουλεύουν 4-5 ώρες την ημέρα, δουλεύουν εποχιακά, δεν δουλεύουν καθόλου. Σε όλο αυτό τον κόσμο πρέπει να δημιουργήσεις μιαν ασφάλεια. Τότε λοιπόν δεν θα φύγει κανείς. Θα είναι εδώ όλοι. Τα χρόνια που ήμουνα παιδί, που μεγάλωνα στο χωριό, πιο πετυχημένος άνθρωπος ήταν αυτός που έκανε παραγωγή. Εδώ είναι πλέον περισσότερο πετυχημένος αυτός που έχει το μεγαλύτερο “Καγιέν”. Μετά τα χάσαμε όλα αυτά. Και πέσαμε στην κατανάλωση. Μεγάλη αξία είναι η εργασία. Που σήμερα είναι ζητούμενο. Άρα, δεν θέλουμε απλώς ανάπτυξη. Θέλουμε ένα νέο μοντέλο ανάπτυξης. Έτσι μπορεί να ξαναγίνει καλά η Ελλάδα. Αλλά θέλει ηγεσίες ισχυρές».

026_032_SUNENTEUKSH XRISOXOIDHS 18/01/2012 11:03 μ.μ. Page 33

ΑΡΘΡΟ

crash

Τάσος Παπαδόπουλος Ο Tάσος Παπαδόπουλος είναι δημοσιογράφος

Τα ερωτηματικά των εκλογών και οι παλινωδίες των κομμάτων

Μ

ε το βλέμμα στραμμένο στις εκλογές εμφανίζεται η Νέα Δημοκρατία και άλλα μικρότερα κόμματα, που θεωρούν ότι θα εισπράξουν μετεκλογικά κέρδη. Όμως, λογαριάζουν χωρίς τον ξενοδόχο. Κι αυτό γιατί η πλευρά της Νέας Δημοκρατίας δείχνει να αγνοεί ότι πρώτα θα συνυπογράψει τα μέτρα στο σύνολό τους, που δεσμεύουν τη χώρα έως το 2015 και ενδεχομένως και περισσότερο, και κατόπιν θα δοθεί το «πράσινο φως» για την υπογραφή της νέας δανειακής σύμβασης. Άρα, η επόμενη κυβέρνηση, όποια κι αν είναι αυτή, θα βαδίσει σε μια σιδηροτροχιά και δεν θα έχει κανένα δικαίωμα να παρεκκλίνει αυτής της πορείας, μιας και κάθε στραβοτιμονιά θα σημάνει εκτροχιασμό με μοιραία ενδεχομένως επακόλουθα. Κοντόφθαλμα βλέποντας το θέμα των εκλογών, η Νέα Δημοκρατία είναι προφανές ότι βλέπει το τυρί και όχι τη φάκα. Συμβαίνει κάτι ανάλογο με το 2009, όταν ο Γ. Παπανδρέου, προκειμένου να υφαρπάξει την εξουσία, εν γνώσει του εξαπάτησε τον ελληνικό λαό, διακηρύσσοντας ότι λεφτά υπάρχουν και μάλιστα δισεκατομμύρια και τρισεκατομμύρια. Τόση ήταν η φούρια του να καταλάβει την εξουσία, που έμπλεξε τα δισ. με τα τρισ. Μόνο που δεν μας είπε τότε σε ποια σεντούκια θα τα βρει καταχωνιασμένα. τσι και ο Αντ. Σαμαράς τώρα, ονειρεύεται το Μέγαρο Μαξίμου, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι οι καιροί έχουν αλλάξει και ο κατ’ όνομα πρωθυπουργός δεν είναι τίποτα άλλο από ένας απλός υπάλληλος των τροϊκανών. Βεβαίως, όπως δηλώνει όπου σταθεί κι

όπου βρεθεί ο Λ. Παπαδήμος, δεν υπάρχει προκαθορισμένη ημερομηνία για τις εκλογές. Θα προκηρυχτούν όταν η παρούσα πολυπληθής κυβέρνηση ολοκληρώσει το έργο της. Αν συνυπολογίσουμε τη στρατιά των εκατό συμβούλων που προσέλαβε ήδη ο πρωθυπουργός, ουδόλως προδικάζεται μια σύντομη προσφυγή στις κάλπες.

Μαρτίου, αποφεύγοντας να πει αν θα είναι ο ίδιος υποψήφιος, και επιδιώκει με διάφορα τερτίπια να παρατείνει την παρουσία του στο τιμόνι του κόμματος, αδιαφορώντας αν αυτό οδηγείται κατευθείαν στα βράχια μιας πρωτοφανούς εκλογικής συντριβής. Οι υποψήφιοι αρχηγοί του φθίνοντος ΠΑΣΟΚ, που φλερτάρει με μονοψήφια νούμερα, αυξάνονται και πληθύνονται και είναι αντιστρόφως ανάλογοι με τους οπαδούς του. Το ΠΑΣΟΚ δεν μοιάζει, είναι ένα ακυβέρνητο καράβι, με πολλούς να διαγκωνίζονται για το τιμόνι. Είναι ένα σκάφος σε φουρτούνα έτοιμο να τσακιστεί στα βράχια, με τον θεωρητικά υπό αποχώρηση καπετάνιο να παίζει αμέριμνος μπιρίμπα στο σαλόνι. την πολυδιασπασμένη Αριστερά οι κομματικοί σχηματισμοί βλέπουν καλές επιδόσεις στις δημοσκοπήσεις και γι’ αυτό ψηφίζουν εκλογές εδώ και τώρα. Τι έχουν να χάσουν άλλωστε; Άλλοι θα φορτωθούν το βάρος του γενικού ξεπουλήματος. Αυτοί θα αρκεστούν στην κριτική. Οι όποιες προτάσεις τους είναι από αναιμικές έως ανύπαρκτες. Τώρα υπάρχει και το μεγάλο ποσοστό των πολιτών που θέλει εκλογές, αλλά απορρίπτει το σημερινό πολιτικό σύστημα στο σύνολό του, που οδήγησε τη χώρα στην καταστροφή. Αυτό το σημαντικό κομμάτι του ελληνικού λαού βρίσκεται σε κατάσταση παροξυσμού. ια αυτούς τους πολίτες οι επιλογές είναι μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα. Τους μεγάλους τους απορρίπτουν και στους μικρούς θα καταφύγουν, αν πάνε σ’ αυτούς, σαν αναγκαίο κακό. Όλα αυτά, που δεν είναι δυστυχώς κακό όνειρο, μοιάζουν με μια καταστροφή που εξελίσσεται μπροστά μας χωρίς να αντιδρούμε για την ώρα. Ένας νέος αξιόπιστος σχηματισμός που θα σαρώσει το σημερινό σαθρό πολιτικό οικοδόμημα δεν φαίνεται για την ώρα ορατός. Οι ελπίδες να φανεί όλο και λιγοστεύουν…

Σ

“

H επόμενη κυβέρνηση, όποια κι αν είναι αυτή, θα βαδίσει σε μια σιδηροτροχιά και δεν θα έχει κανένα δικαίωμα να παρεκκλίνει αυτής της πορείας

Ε

Από την πλευρά του ο πρώην πρωθυπουργός περί άλλα τυρβάζει. Έπαιξε με τις καθυστερήσεις ανάμεσα σε δύο κρίσιμα πολιτικά συμβούλια, πετάχτηκε στο Λούβρο για να εμπνευστεί από την Αφροδίτη της Μήλου, προανήγγειλε στο Εθνικό Συμβούλιο εκλογή νέου αρχηγού για τις αρχές

Γ

Ιανουάριος/2012

crash 33

ARIA FILH 19/01/2012 12:53 μ.μ. Page 34

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

Ποτέ κανένα άλλο «σχολείο» στη σύγχρονη ιστορία της χώρας δεν έχει συνοδευτεί από έναν τόσο ισχυρό μύθο, μια ιδιότυπη αριστοκρατική ιντελιγκέντσια που προορίζεται να στελεχώσει τα υψηλότερα κλιμάκια της ελληνικής κοινωνίας σε όλα τα επίπεδα της εξουσίας

ARIA FILH 19/01/2012 12:53 μ.μ. Page 35

Μ

του Π. Κερτεζίτη

▲ ▲

ια «τεχνητή» έκρηξη για τη «διάνοιξη των θεμελίων» σηματοδότησε πριν από 85 χρόνια την ίδρυση και τα εγκαίνια ενός σπουδαίου σχολείου στην Αθήνα, που σε όλη την πορεία του, στη διάρκεια αυτών των ετών, εκτός από το υψηλότατο επίπεδο σπουδών που πρόσφερε στους μαθητές του, κατάφερε να δημιουργήσει –προφανώς όχι χωρίς κίνητρα και σχεδιασμούς– μια ξεχωριστή

Γ. Παπανδρέου και Αντ. Σαμαράς περιχαρείς ποζάρουν με παλιό συμμαθητή τους σε εκδήλωση αποφοίτων του Αμερικανικού Κολεγίου Αθηνών

ARIA FILH 19/01/2012 12:53 μ.μ. Page 36

▲ ▲

«συνταγή»: το άρωμα μιας κλειστής, σχεδόν μυστικιστικής, σχολής, στην οποία γαλουχήθηκαν χιλιάδες μαθητές, που στελέχωσαν σχεδόν όλους τους καίριους τομείς δραστηριότητας της σύγχρονης Ελλάδας με θέσεις εξουσίας. Ποτέ κανένα άλλο «σχολείο» στη σύγχρονη ιστορία της χώρας δεν έχει συνοδευτεί από έναν τόσο ισχυρό μύθο, όπως το Κολέγιο Αθηνών, μια ιδιότυπη αριστοκρατική ιντελιγκέντσια που προορίζεται να στελεχώσει τα υψηλότερα κλιμάκια της ελληνικής κοινωνίας. Εγκαινιάστηκε στις 27 Μαρτίου του 1927 στο Ψυχικό, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Παύλου Κουντουριώτη, του Αρχιεπισκόπου Χρυσοστόμου, αλλά και του Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα. αι ήταν αυτή η έκρηξη που σηματοδότησε τα εγκαίνια ενός «σχολείου» που έμελλε να αποτελέσει το «εκκολαπτήριο» σχεδόν όλων όσοι διαδραμάτισαν έκτοτε καθοριστικό ρόλο στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Στην πραγματικότητα, κατά την πυροδότηση μιας από τις δέσμες δυναμίτιδας για τη διάνοιξη των θεμελίων ένα σύννεφο από χώμα και ένας καταιγισμός από κομμάτια βράχων έπεσαν στο υπόστεγο, όπου βρίσκονταν οι επίσημοι προσκεκλημένοι, αλλά δεν υπήρξε ούτε ελαφρύς τραυματισμός. Ταυτόχρονα, η έκρηξη αυτή ήταν κάτι σαν ένα τοπικό «Μπιγκ Μπανγκ». Και μαζί με τα εγκαίνια ενός σχολείου δημιουργήθηκαν και οι προϋποθέσεις για τη γέννηση ενός «μικρού σύμπαντος», μιας κάτι σαν καινούργιας «Αρίας φυλής», ανώτερης όλων των υπολοίπων, προορισμένης να εξουσιάσει. Με σύνθημα που ήταν και παραμένει υψηλόφρον, «Άνδρας τρέφων», και θυμίζει τα συνθήματα που έριχναν

Κ

36 crash Ιανουάριος/2012

οπαδοί της Αρίας φυλής στο διάστημα του μεσοπολέμου και του μεγάλου πολέμου. Και εγένετο το «Ελληνοαμερικανικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα», το περίφημο Κολέγιο Αθηνών. Είναι άραγε τυχαίο ότι οι πρωταγωνιστές της σημερινής πολιτικής σκηνής είναι απόφοιτοι του «Ελ-

ληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος»; Ο σημερινός πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος, ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου, ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας Αντώνης Σαμαράς αλλά και ορισμένοι υπουργοί της σημερινής κυβέρνησης είναι απόφοιτοι του Αμερικανικού Κολεγίου.

Σε πρόσφατη τελετή αποφοίτησης ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Κολεγίου, Αλέξανδρος Σαμαράς (αδερφός του Αντώνη), επεσήμανε ότι από το «σχολείο» αυτό βγήκαν τρεις πρωθυπουργοί και δεκάδες υπουργοί, για να πάρει, όμως, την αυθόρμητη απάντηση από ένα νεαρό απόφοιτο: «Τώρα καταλαβαίνω πώς έφτασε η χώρα σε αυτό το σημείο»…

ARIA FILH 19/01/2012 12:53 μ.μ. Page 37

Τα φιλαράκια τα παλιά, Σαμαράς και Παπανδρέου, ήταν μαζί στο Κολέγιο Αθηνών. Ο πρώτος αποφοίτησε από αυτό, ο δεύτερος αναγκάστηκε να το εγκαταλείψει. Τα πορτρέτα και των δύο, πάντως, είναι καταχωρισμένα στο επίσημο Who is who 2011 του συλλόγου των αποφοίτων. Αργότερα οι δυο τους ξαναβρέθηκαν στο Κολέγιο του Άμχερστ στη Μασαχουσέτη των ΗΠΑ. Συγκατοίκησαν και ονειρεύτηκαν στους ίδιους φοιτητικούς κοιτώνες. Υπήρξαν μέλη του ίδιου νεανικού συγκροτήματος, όπως αποδεικνύουν και οι δύο φωτογραφίεςντοκουμέντα από εκείνη την εποχή γιο Αθηνών. Οι «Έλληνες» που παράγονται μέσα στο σχολείο αυτό εντρυφούν από την πιο τρυφερή τους ηλικία στην αμερικανική παιδεία και κουλτούρα υπό τη σκιά της «αστερόεσσας», καθώς η αμερικανική σημαία εδώ κι ένα σχεδόν αιώνα κυματίζει χωρίς διακοπή στο κεντρικό κτίριο. Τι και αν με τον καιρό η λέξη «ελληνοαμερικανικό» (που αφορούσε το ίδρυμα που λειτουργούσε το Κολέγιο) σταδιακά αποσύρθηκε; Οι σχέσεις με τις ΗΠΑ παρέμειναν αταλάντευτες και αδιάσειστες. κόμα και στη δήλωση αποστολής του «Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος» ο σκοπός και ο στόχος του σχολείου αυτού είναι ξεκάθαροι: «Έτσι τιμούμε τις διαχρονικές αξίες, τις ενσαρκωμένες στην παράδοση τόσο της Ελλάδας όσο και της Αμερικής». Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι, εκτός από το διοικητικό συμβούλιο, ρόλο στα πράγματα του Κολεγίου θα παίξει όλα αυτά τα χρόνια και το «Συμβούλιο των Επιτρόπων», με έδρα τη Νέα Υόρκη και μέλη διακεκριμένους Αμερικανούς. Η περίοδος ωστόσο που σημάδεψε την τύχη του Κολεγίου ήταν αυτή που το σχολείο διοικήθηκε επί δεκαετίες από έναν Αμερικανό εκπαιδευτικό ονόματι Homer Davis. Οι υποστηρικτές του κάνουν λόγο για έναν άνθρωπο η αγάπη του οποίου για την Ελλάδα και την εκπαίδευση ήταν αυτά που σφυρηλάτησαν το πνεύμα του Κολεγίου της μάθησης, της άθλησης, της οργάνωσης, της άμιλλας, της αγάπης για την πατρίδα. Δεν έλειψαν ωστόσο και όσοι άσκησαν έντονη κριτική για το ρόλο του. Μεταξύ αυτών και ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος είχε χαρακτηρίσει ανοικτά τον Homer Davis «πράκτορα

Α Και όχι μόνο αυτοί, αλλά και μια σειρά από στελέχη σε θέσεις-κλειδιά του ιδιωτικού τομέα (τραπεζίτες, επιχειρηματίες, διευθυντές πολυεθνικών). Σε μια πρόσφατη τελετή αποφοίτησης ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Κολεγίου, Αλέξανδρος Σαμαράς (αδερφός του προέδρου της Ν.Δ.), δεν παρέλειψε να επισημάνει ότι από το «σχολείο» αυτό

βγήκαν τρεις πρωθυπουργοί και δεκάδες υπουργοί, για να πάρει, όμως, την αυθόρμητη απάντηση από ένα νεαρό απόφοιτο, που σηκώθηκε όρθιος και του είπε: «Τώρα καταλαβαίνω πώς έφτασε η χώρα σε αυτό το σημείο»… Αυτή, λοιπόν, την «παραγωγή» στελεχών για την «ελληνική επικράτεια» την έχει αναλάβει το Κολέ-

▲ ▲

Ακόμα και στη δήλωση αποστολής του «Ελληνοαμερικανικού Εκπαιδευτικού Ιδρύματος» ο σκοπός και ο στόχος του σχολείου αυτού είναι ξεκάθαροι: «Έτσι, τιμούμε τις διαχρονικές αξίες, τις ενσαρκωμένες στην παράδοση τόσο της Ελλάδας όσο και της Αμερικής»

Ιανουάριος/2012

crash 37

ARIA FILH 19/01/2012 12:53 μ.μ. Page 38

Η μικρή Χάρις Βουλγαράκη δέχεται με χαρά τη χειραψία του προέδρου του ΠΑΣΟΚ, Γιώργου Παπανδρέου, υπό το βλέμμα του πατέρα της και της Μαργαρίτας Παπανδρέου σε εκδήλωση του Κολεγίου

▲ ▲

των Αμερικανών». Η αλήθεια είναι ότι το Κολέγιο κατάφερε να επιβιώσει σχεδόν χωρίς καμία εσωτερική παρεμβολή από τις πιο κρίσιμες στιγμές στη σύγχρονη ιστορία του τόπου. Από τη δικτατορία Μεταξά –ο οποίος ήταν πολέμιος του Κολεγίου– στη γερμανική κατοχή και την κατάληψή του από τον Ερυθρό Σταυρό έως και τη χούντα των συνταγματαρχών, το Κολέγιο κατάφερε να διατηρήσει την αυτονομία του. Η αμερικανική επιρροή ήταν εμφανής και θεμελιώδης για την ιστορία του σχολείου και κατά πολλούς ένας από τους βασικούς λόγους που δέχθηκε έντονη κριτική καθ’ όλη τη διάρκεια της λειτουργίας του.

Ένα πρότυπο σχολείο ή μια «μυστική αδελφότητα»;

Ο

σοι κατά καιρούς έχουν ασκήσει κριτική για το Κολέγιο Αθηνών επικεντρώνονται κατά κύριο λόγο στη δομή του. Όπως λένε, στην πραγματικότητα αυτό το «σχολείο» ιδρύθηκε από το κύκλωμα του «εθνάρχη» Βενιζέλου ως ένα ασφαλές και κλειστό «εκκολαπτήριο» γόνων διαδοχής. Στόχος αυτού του καθεστώτος ήταν πάντα η εξουσία της χώρας, ανεξάρτητα από το ποιος εξωτερικός ιμπεριαλιστικός παράγοντας την κηδεμόνευε. Τα μέλη του περιορίζονται εντός μιας κοινοβιακής ζωής. Οι σχέσεις τους δεν τελειώνουν μετά το πέρας των σπουδών τους. Καλλιεργούνται και εντείνονται και μετά από αυτές. Αποτελεί, δηλαδή, μια ειδική κοινότητα μέσα στην ελληνική κοινωνία. Μια κοινότητα ανθρώπων οι οποίοι επιδιώκουν και προσπαθούν να μοιράζονται τα πάντα μόνο μεταξύ τους. Βαφτίζονται, παντρεύονται και κηδεύονται μεταξύ τους. Γιατί; Γιατί μοιράζονται θέσεις και «επιτυχίες» μεταξύ 38 crash Ιανουάριος/2012

Η δήλωση αποστολής του Κολεγίου: «Έτσι, τιμούμε τις διαχρονικές αξίες, τις ενσαρκωμένες στην παράδοση τόσο της Ελλάδας όσο και της Αμερικής. Έτσι, καλλιεργούμε βαθύ σεβασμό για την Ελληνική κληρονομιά σε όλο τον πλούτο και την πολυπλοκότητά της» τους. Ο πλούσιος συμμαθητής δίνει θέσεις εργασίας στους φτωχότερους συμμαθητές του. Ο πολιτικός συμμαθητής δίνει δημόσια έργα στους πλούσιους επιχειρηματίες συμμαθητές του. Όλοι βοηθάνε αλλήλους μέσα στη λογική των αγγλοσαξονικών ομοίων, οι οποίοι αισθάνονται «ανώτεροι» από τους υπόλοιπους. Από τον «ακροδεξιό» Βορίδη μέχρι τον «αριστερό» Μπίστη «χωράει» σχεδόν το σύνολο του δικομματισμού της εξουσίας... και «περισσεύει» κιόλας. Από τον «πλουτοκράτη» Λάτση μέχρι την «προλετά-

ρια» κόρη της σταλινικής Παπαρήγα «χωράει» ολόκληρη η ελληνική οικονομία... και «περισσεύει» κιόλας. Δεν είναι λίγοι μάλιστα όσοι χαρακτηρίζουν το Κολέγιο κοινόβιο θρησκευτικού τύπου και αποκαλούν όλους τους δωρητές του συλλήβδην διαπλεκόμενους με την εξουσία, στην οποία επέστρεφαν μέρος των υπερκερδών εν είδει ανταποδοτικού τέλους. Η αλήθεια είναι ότι οι δεσμοί μεταξύ των μαθητών αλλά και των αποφοίτων είναι και παραμένουν ιδιαίτερα στενοί.

Η περίοδος που σημάδεψε την τύχη του Κολεγίου ήταν αυτή που διοικήθηκε από τον Αμερικανό εκπαιδευτικό Homer Davis. Μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Με πολλούς υποστηρικτές, αλλά και αρκετούς πολέμιους. Μεταξύ αυτών και ο Μίκης Θεοδωράκης, ο οποίος τον είχε χαρακτηρίσει «πράκτορα των Αμερικανών»

ARIA FILH 19/01/2012 12:53 μ.μ. Page 39

ΑΡΙΣΤΕΡΑ: Η Μαριάννα Λάτση θεμελιώνει το «Λάτσειο» Διδακτήριο. Μαζί της εικονίζεται ο Δημήτριος Χάλαρης, «πρωτομάστορας» στο Κολέγιο Αθηνών από το 1946 ΠΑΝΩ: Ο Γ. Φυλακτόπουλος με τη Λένα Σαμαρά και τον Αλέξανδρο Σαμαρά ΚΑΤΩ: Η γιαγιά του Αντώνη Σαμαρά, Πηνελόπη Δέλτα (1874-1941). Ο επιχειρηματίας και τραπεζίτης σύζυγός της, Στέφανος Δέλτα, θεωρείται από τους «πατέρες» του Αμερικανικού Κολεγίου και υπήρξε ταμίας στο πρώτο Δ.Σ. του ιδρύματος

Το Κολέγιο λειτούργησε πάντοτε στα πρότυπα των αμερικανικών campus, όπου η μάθηση σ’ αυτό απείχε παρασάγγας από εκείνη που πρόσφεραν τα δημόσια σχολεία, αλλά και τα περισσότερα των ιδιωτικών. Ο θεσμός, π.χ., των μαθητικών συμβουλίων υπήρχε ανέκαθεν στο Κολέγιο, από την πρώτη τάξη εισαγωγής σ’ αυτό, κάτι που εισήχθη στα δημόσια σχολεία μόλις τη δεκαετία του 1980. Οι μαθητές, οι οποίοι διδάσκονταν από νωρίς

ακόμα και την κοινοβουλευτική διαδικασία, προετοιμάζονταν για να στελεχώσουν την πολιτική σκηνή. Γνώριζαν πώς να ψηφίζουν και πώς να επιλέγουν, ώστε ευθύς ως ενηλικιώνονται να αντιλαμβάνονται τι σημαίνει εθνικές ή δημοτικές εκλογές. Ένας από τους βασικούς θεσμούς του σχολείου είναι και η διοργάνωση ρητορικών διαγωνισμών. Τα ονόματα των νικητών κοσμούν ακόμη και σήμερα τους τοίχους του σχολείου.

▲ ▲

Όσοι ασκούν κριτική στο ίδρυμα επικεντρώνονται κυρίως στη δομή του. Στην πραγματικότητα, λένε, αυτό το «σχολείο» ιδρύθηκε από τον Βενιζέλο ως ένα ασφαλές και κλειστό «εκκολαπτήριο» γόνων διαδοχής. Τα μέλη του περιορίζονται εντός μιας κοινοβιακής ζωής και οι σχέσεις τους δεν τελειώνουν μετά τις σπουδές τους

Σ

τον αντίποδα, όσοι υπερασπίζονται το Κολέγιο τονίζουν ότι μπορεί η αμερικανική σημαία να κυματίζει δίπλα στην ελληνική στα κτίρια του σχολείου, αλλά η παιδεία που παρέχει το σχολείο είναι καθαρά ελληνοκεντρική. Άλλωστε, η ανάμειξη του ελληνοαμερικανικού παράγοντα ήταν πάντοτε έντονη με τις δωρεές Ελληνοαμερικανών επιχειρηματιών, ώστε η συνύπαρξη των δύο σημαιών να μην παραξενεύει. Το να πάρει κανείς θέση σχετικά με την κριτική που ασκείται στον πραγματικό ρόλο του Κολεγίου είναι κάτι εξαιρετικά παρακινδυνευμένο, παρά το γεγονός ότι η λειτουργία του θυμίζει αρκετά τον τρόπο μυστικής οργάνωσης, μιας «μασονικής» στοάς – κάτι σχετικά αναμενόμενο για μια σχολή που λειτουργεί εδώ και σχεδόν έναν αιώνα. Η αλήθεια, πάντως, είναι ότι το Κολέγιο «παράγει» εδώ και χρόνια το ανθρώπινο δυναμικό εκείνο που Ιανουάριος/2012

crash 39

ARIA FILH 19/01/2012 12:53 μ.μ. Page 40

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

▲ ▲

στελέχωσε την κρατική μηχανή όλα αυτά τα χρόνια, αλλά και το χώρο των μεγάλων επιχειρήσεων και ομίλων σε μια σχέση μάλλον αμφίδρομη.

ΠΟΛΙΤΙΚΟΙ

Η «Αρία φυλή» στην πολιτική, στις επιχειρήσεις και στην εξουσία

Οι τάξεις του ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΚολεγίουΑθηνών

Σ

το βιβλίο αποφοίτων του Κολεγίου Αθηνών του ’70 ένα χαριτωμένο μελαχρινό παλικαράκι με χοντρά, κοκάλινα γυαλιά χαμογελάει πλατιά στο φακό. Στο σκίτσο του «Θησαυρού», του λευκώματος του Κολεγίου, η καρικατούρα του Αντ. Σαμαρά χτυπάει το μπαλάκι του τένις με μανία, ενώ πίσω του μια ορδή κοριτσιών φωνάζει «Άντονι! Άντονι!». Και καταλήγει: «Οι επαγγελματικές προοπτικές του Αντώνη στρέφονται προς την ιατρική. Του ευχόμεθα να αναδειχθή ένας διακεκριμένος γιατρός»... Γιος μεγαλογιατρού από την Καλαμάτα, ο Αντώνης Σαμαράς, εν έτει 1970, προορίζεται να συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση. «Δεν θα φανταζόμουν ποτέ», λέει ο συμμαθητής του Νίκος Μπίστης σε δημοσίευμα της εξαιρετικής συναδέρφου Κάλλιας Καστάνη, «πως ο Αντώνης θα ασχολείτο με την πολιτική. Όχι γιατί δεν ήταν ικανός ή έξυπνος. Απλώς δεν είχε δείξει ποτέ ενδιαφέρον προς αυτή την κατεύθυνση». Το ίδιο ακριβώς ευχόταν και ο πατέρας του, Κ. Σαμαράς, ο διευθυντής της Καρδιολογικής του «Ευαγγελισμού» το 1970, που ο γιος του τελείωσε το Κολέγιο. Κι έτσι, το Άμχερστ της Μασαχουσέτης έμοιαζε για τον μικρό Αντώνη παράδεισος. Εκείνος θα γινόταν γιατρός και το Κολέγιο είχε ένα από τα πρώτα ποσοστά φοιτητών που μπαίνουν σε ιατρικές σχολές. Ήταν ήδη πρωταθλητής εφήβων στο τένις και το Άμχερστ είχε τα περισσότερα γήπεδα τένις ανά φοιτητή στην Αμερική. Και όσο για τις νεαρές κυρίες που φώναζαν «Άντονι! Άντονι!»... μπορεί το Άμχερστ να ήταν κολέγιο αρρένων, αλλά στην περιοχή υπήρχαν δύο κολέγια θηλέων, που καθένα τους ήταν διπλάσιο σε μέγεθος από το Άμχερστ. «Αντιστοιχούσαν τέσσερα κορίτσια σε κάθε αγόρι!», λέει ο Φίλιππος Τσιάρας, ένας από τους φοιτητές που σύντομα θα γινόταν φίλος του. «Και σε αυτές τις ηλικίες η τεστοστερόνη σε κυβερνά». λλά τον άνθρωπο που θα γινόταν ο καλύτερός του φίλος στο Άμχερστ ο Αντ. Σαμαράς τον ήξερε από παλιά. Βλέπετε, ο Γιώργος Παπανδρέου πέρασε επίσης από το Κολέγιο. Ήταν η εποχή που ο Γ. Παπανδρέου ήθελε να γίνει μαθηματικός, καθώς επεδείκνυε χάρες μικρού Ευκλείδη στην τριγωνομετρία. Μόνο που η θητεία του στο Κολέγιο έληξε νωρίς. Δεν πρόλαβε να αποφοιτήσει το ’71 (όπως εξάλλου και ο πατέρας του Ανδρέας Παπανδρέου), γιατί τρία χρόνια νωρίτερα, το 1968, δύο αστυνομικοί τον έπιασαν με έναν κουβά μπογιά έξω από τον τοίχο του Αρσακείου. Το «Η δημοκρατία θα νι...» έμεινε στη μέση και το άλλο πρωί ο Γιώργος γύρισε ξυλοφορτωμένος σπίτι. Τότε η Μαργαρίτα αποφάσισε πως ήρθε η ώρα να τον στείλει στην άλλη όχθη του Ατλαντικού, στο Σικάγο. Αυτή η ιστορία έχει και μια ανέκδοτη υποπαράγραφο. Μερικά χρόνια αργότερα ο Παπανδρέου σπουδάζει Κοινωνιολογία, ο Σαμαράς Οικονομι-

Α

40 crash Ιανουάριος/2012

«Το μόνο απόλυτο: Η ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ. Λουκάς Παπαδήμος». Με αυτή τη φράση στο οπισθόφυλλο του λευκώματος αποφοίτησης αποχαιρέτησε το 1966 τα μαθητικά του χρόνια ο Λουκάς Παπαδήμος (σε κύκλο). Η φωτογραφία της αποφοίτησης

Λ. Παπαδήμος

Γ. Παπακωνσταντίνου

Μ. Βορίδης

Ν. Δένδιας

Ν. Μπίστης

Ανδρ. Ανδριανόπουλος

ARIA FILH 19/01/2012 12:54 μ.μ. Page 41

κά – η ιδέα της Ιατρικής έχει εγκαταλειφθεί από νωρίς. «Γιώργο», θα του πει μια φορά πάνω στην κουβέντα, «να δεις που κάποτε θα βρεθούμε μαζί στη Βουλή». Η απάντηση έρχεται κοφτή: «Αντώνη, δεν θα βρεθούμε μαζί στη Βουλή, γιατί εγώ δεν πρόκειται να μπω στην πολιτική ποτέ».

Ο σχετικός… Παπαδήμος

«Τ

ο μόνο απόλυτο: Η ΣΧΕΤΙΚΟΤΗΤΑ. Λουκάς Παπαδήμος». Με αυτή τη φράση στο οπισθόφυλλο του λευκώματος αποφοίτησης αποχαιρέτησε το 1966 τα μαθητικά του χρόνια και ο νέος πρωθυπουργός της Ελλάδας Λουκάς Παπαδήμος. Πολιτικοί, εφοπλιστές, επιχειρηματίες, ηθοποιοί, πανεπιστημιακοί και ένας ακόμα πρωθυπουργός είναι ο απολογισμός της τάξης που αποφοίτησε από το Κολέγιο Αθηνών εκείνη τη χρονιά. Μέσα σε πολιτικά ταραγμένους καιρούς για την Ελλάδα, ένα χρόνο πριν από τη χούντα των συνταγματαρχών, μια νέα γενιά βγήκε στη ζωή και σε αρκετές περιπτώσεις οι επιλογές της έφεραν μεταξύ των κορυφαίων στους τομείς των δραστηριοτήτων τους. Ο Λουκάς Παπαδήμος και πριν από την επιλογή του για τη θέση του πρωθυπουργού της Ελλάδας ήταν ένα εξέχον μέλος αυτής της φουρνιάς. Μεταξύ των συμμαθητών του ξεχώριζε ο Γιάννος Κρανιδιώτης, που χάθηκε άδικα και πρόωρα μαζί με το γιο του Νικόλα μέσα στο πρωθυπουργικό Falcon. Ακόμη, ξεχωρίζουν οι εφοπλιστές Νίκος Τσαβλίρης, Στάμος Φαφαλιός και Νικόλαος Μαυριδόγλου. Ο επιχειρηματίας και εκδότης Γιώργος Δραγώνας, ο κοσμηματοπώλης Αντώνης Βουράκης, το πρώην κορυφαίο στέλεχος της ΔΕΗ Αβραάμ Μιζάν, ο εγκληματολόγος Νέστωρ Κουράκης, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Πενσιλβάνια Παύλος Μεσσάρης, οι ηθοποιοί Κώστας Αρζόγλου και Αλέξανδρος Αντωνόπουλος.

Οι συμμαθητές στο Κολέγιο που έγιναν… αντίπαλοι

Π Στ. Μάνος

Π. Δούκας

Σ. Χατζηγάκης

Κυρ. Μητσοτάκης

Μιλτ. Βαρβιτσιώτης

▲ ▲

Μιχ. Λιάπης

ολλοί παράγοντες της πολιτικής και οικονομικής ζωής του τόπου που σήμερα συγκρούονται, είτε μέσα από τις πολιτικές τους παραταξιακές τοποθετήσεις είτε από οικονομικοτραπεζικές, ήταν τότε συμμαθητές. Ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου αποφοίτησε από το Κολέγιο Αθηνών το 1980, μια τάξη έντονα πολιτικοποιημένη, στην οποία κυριαρχούσαν οι μαθητές προσκείμενοι στην αριστερή παράταξη του «Ρήγα Φεραίου». Συμμαθητές του την ίδια χρονιά ήταν οι δημοσιογράφοι Αλέξης Παπαχελάς και Νίκος Στραβελάκης, ο πρόεδρος του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου Κλέων Παπαδόπουλος, ο τραπεζίτης Γιώργος Τανισκίδης, αλλά και ο μέχρι πρότινος υπουργός Εξωτερικών Σταύρος Λαμπρινίδης, ο οποίος φοιτούσε στο οικοτροφείο του Κολεγίου με υποτροφία, επιλεγμένος σαν άριστος μαθητής από την ελληνική επαρχία. Ο Νικηφόρος Διαμαντούρος, το όνομα του οποίου «έπαιξε» σαν μεταβατικού πρωθυπουργού, αποφοίτησε το ’61. Δέκα χρόνια μικρότεροί του, στην τάξη του ’71, ήταν οι Πέτρος Δούκας, Γιώργος Κύρτσος και Νίκος ΝανόΙανουάριος/2012

crash 41

ARIA FILH 19/01/2012 12:54 μ.μ. Page 42

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

▲ ▲

πουλος, διευθύνων σύμβουλος της Eurobank. Ο σημερινός πρόεδρος του Κολεγίου, αδερφός του αρχηγού της Ν.Δ., Αλέξανδρος Σαμαράς, αποφοίτησε το ’67 και ο Μιχάλης Λιάπης το ’69. Ένα χρόνο πριν από τον Λουκά Παπαδήμο, το 1965, αποφοίτησε από το Κολέγιο Αθηνών ο Σπύρος Λάτσης, ενώ ο πρώην πρόεδρος της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς Σταύρος Θωμαδάκης το 1964. Την ίδια χρονιά τελείωσε και ο αείμνηστος διοικητής της ΕΤΕ Μιχάλης Βρανόπουλος. Ο πρώην πρόεδρος της Εμπορικής Τράπεζας Νίκος Εμπέογλου αποφοίτησε το 1955, ο πρόεδρος του ΣΕΒ Δημήτρης Δασκαλόπουλος το 1976 και ο πρόεδρος των επιχειρήσεων ακτοπλοΐας Απόστολος Βεντούρης το 1983. Ο πρώην υπουργός Δικαιοσύνης Νίκος Δένδιας αποφοίτησε το ’78, ένα χρόνο μεγαλύτερος από τον πρόεδρο του Παναθηναϊκού, Δημήτρη Γόντικα (1979). Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, από τους Βενιαμίν πολιτικούς του Κολεγίου Αθηνών, αποφοίτησε το 1986, την ίδια χρονιά με τον Μιλτιάδη Βαρβιτσιώτη. Ο υπουργός Υποδομών Μάκης Βορίδης αποφοίτησε το 1983, ένα χρόνο μικρότερος από τον πρώην πρόεδρο του Τ.Τ. Άγγελο Φιλιππίδη (1982). Από τις τάξεις του Κολεγίου πέρασαν μεταξύ άλλων ο Σωτήρης Χατζηγάκης, ο Μιχάλης Λιάπης, ο Μιλτιάδης Έβερτ, ο βουλευτής της Ν.Δ. Ν. Γεωργιάδης, ο Στέφανος Μάνος, ο Ανδρέας Ανδριανόπουλος και πολλοί άλλοι. Εκεί σπούδασαν και σπουδάζουν τα παιδιά τους ο Γιώργος Αλογοσκούφης, ο Δημήτρης Σιούφας, ο Γιάννης Παπαθανασίου, ο Γιώργος Βουλγαράκης, ο Χρήστος Φώλιας, ο Γιάννης Κεφαλογιάννης, η Ντόρα Μπακογιάννη. Από εκεί αποφοίτησε και ο Παναγιώτης, πρωτότοκος γιος του Θόδωρου και της Γιάννας Αγγελοπούλου, που φέρει το όνομα του παππού του, του μεγάλου ευεργέτη του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Εκεί βρέθηκε και ο Παύλος, ο γιος του Πέτρου Ευθυμίου, αλλά και η Ελένη, κόρη του Νίκου Κωνσταντόπουλου και της πρώην συζύγου του Φωτεινής Τομαή. Από το Κολέγιο εξάλλου αποφοίτησε και η Μαργαρίτα Παπανδρέου, η κόρη της Λούκας Κατσέλη και του Γεράσιμου Αρσένη, η κόρη του πρώην δημάρχου Αθηναίων Δημήτρη Μπέη και της Ντίνας Μπέη, αλλά και ο σημερινός δήμαρχος της Αθήνας Γιώργος Καμίνης.

ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ Οι τάξεις του ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΟΥ ΚολεγίουΑθηνών

- ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΕΣ -ΔΗΜΟΣΙΟΓΡΑΦΟΙ - ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΕΣ

Σπ. Λάτσης

Ν. Νανόπουλος

Δημ. Δασκαλόπουλος

Στ. Θωμαδάκης

Στ. Λαμπρινίδης

Νικ. Διαμαντούρος

Αγγ. Φιλιππίδης

Δημ. Γόντικας

Ν. Εμπέογλου

Ένα κολέγιο που τους χωρούσε όλους

Σ

τη συνέντευξή του στην Κάλλια Καστάνη ο Νίκος Μπίστης δήλωνε: «Βιώναμε μια δραματική αντίφαση. Από τη μια ήμασταν έντονα αντι-Αμερικανοί λόγω της δικτατορίας, από την άλλη όμως αναγνωρίζαμε πως υπήρχαν κάποια σημεία στο σύστημα το αμερικανικό που ήταν άξια λόγου, μια παράδοση φιλελεύθερη. Για παράδειγμα, υπήρχε Αμερικανός καθηγητής, ονόματι Wenger –και το θυμήθηκα πρόσφατα, με την παραίτηση του βοηθού της Αμερικανικής Πρεσβείας–, που μας έκανε αμερικανική λογοτεχνία και μουσική, ο οποίος είχε μπει στη Δημοκρατική Άμυνα. Αργότερα, στο χτύπημα της Άμυνας, τον έπιασαν και 42 crash Ιανουάριος/2012

ARIA FILH 19/01/2012 12:54 μ.μ. Page 43

Αλ. Παπαχελάς

Γ. Κύρτσος

Κλ. Παπαδόπουλος

Απ. Βεντούρης

Γ. Τανισκίδης

Ν. Τσαβλίρης

Αβραάμ Μιζάν

Αντ. Βουράκης

Στ. Φαφαλιός

τον απέλασαν. Προπαγανδιστές της χούντας το Κολέγιο δεν είχε, αντίθετα, είχε πολλούς καθηγητές αριστερούς, καθηγητές εξαιρετικούς. Είχε τον Καλοκαιρινό, έναν από τους καλύτερους ιστορικούς, ο οποίος είχε γράψει το βιβλίο για τη βυζαντινή ιστορία –ήταν το πρώτο βιβλίο της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης Παπανούτσου–, που ξεκινούσε με οικονομία και οικονομικούς όρους. Γι’ αυτό είχε θεωρηθεί μαρξιστικό και όταν ήρθαν στα πράγματα οι αποστάτες, το ’65, το πολτοποίησαν. Είχε δημιουργηθεί τότε σάλος μες στο Κολέγιο και ο κόσμος είχε πάρει το μέρος του Καλοκαιρινού, ο οποίος ήταν κομμουνιστής. Υπήρχαν, βεβαίως, και οι πιο συντηρητικοί –ο ίδιος ο διευθυντής, ο Κωνσταντίνος Λαλόπουλος, ήταν ο προσωπικός δάσκαλος του Κωνσταντίνου–, όμως το κλίμα της δικτατορίας τα είχε πάει όλα αριστερά. Την ώρα που στην Ελλάδα δεν γινόταν τίποτα, εμείς είχαμε εκλεγμένο μαθητικό συμβούλιο, γίνονταν γενικές συνελεύσεις των τεσσάρων τελευταίων τάξεων και εκλογές με κάλπη και μυστική ψηφοφορία. Τη χρονιά του ’70 οι υποψήφιοι ήταν δύο: εγώ και ο Αριστείδης ο Δοξιάδης, της οικογένειας Δοξιάδη. Τα παιδιά των, ας πούμε, “καλών” οικογενειών ψήφισαν τον Αριστείδη, που βγήκε κιόλας, αν και στην ουσία δεν υπήρχε καμιά διαφορά μεταξύ μας: ήμασταν και οι δύο οργανωμένοι παράνομα στο Πατριωτικό Μέτωπο». πό τους 71 αποφοίτους της τάξης ’71 οι 70 μπήκαν στα πανεπιστήμιο, 3 από τους 19 μαθητές του τμήματος του Γιώργου Κύρτσου –ανάμεσά τους και ο ίδιος– στο ΜΙΤ της Καλιφόρνιας. Βεβαίως, λέει, γνώριζε από τότε, όπως και οι συμμαθητές του, ότι φοιτούσε σε ένα σχολείο για τους καλύτερους, ένα σχολείο που προετοίμαζε τη μελλοντική ελίτ της πολιτικής, των επιστημών και των επιχειρήσεων. «Όσοι ενδιαφέρονταν να καθίσουν στα θρανία του Κολεγίου έπρεπε να δώσουν εξετάσεις στη Δ΄ Δημοτικού – εγώ είχα κάνει ένα χρόνο ιδιαίτερα για να τα καταφέρω. Αντί για 12 έτη, οι μαθητές φοιτούσαν 13, εφόσον υπήρχε και μια χρονιά κολεγιακής προετοιμασίας. Το Κολέγιο, όμως, έδινε και ευκαιρίες σε όσους ήταν καλοί μαθητές αλλά είχαν ανάγκη. Για παράδειγμα, ο Χάρης ο Μάκκας, της Πειραιώς, βρέθηκε στα θρανία του με υποτροφία, όταν μια καταστροφική κατολίσθηση έπληξε το Μικρό Χωριό στην Ευρυτανία, όπου κατοικούσε. Της σειράς μου ήταν και ο σημερινός πρόεδρος του ΣΕΒ, Οδυσσέας Κυριακόπουλος, καθώς και ο Ντίνος Μαρτίνος, ο εφοπλιστής – οι δυο τους όμως έφυγαν πριν από την αποφοίτηση. Μαθητική ζωή; Λίγα πράγματα, το σχολείο ήταν πολύ ανταγωνιστικό. Θυμάμαι, όμως, τις πλάκες με την αγοροπαρέα, τα “πρέσινγκ” και τα αστεία του γιγαντόσωμου Πέτρου Δούκα –ο Δούκας και γενικά οι μεγαλόσωμοι της κάθε τάξης έσπρωχναν με το σώμα κι έκαναν σάντουιτς τους πιο αδύνατους– ή τα σχέδια που καταστρώναμε για να βρεθούμε με τα κορίτσια στα πάρτι της εποχής».

A

Καταγγελίες για στημένες εξετάσεις

Αλ. Αντωνόπουλος

Κ. Αρζόγλου

Σ

▲ ▲

Ν. Στραβελάκης

ταδιακά το Κολέγιο μετατράπηκε σε σύμβολο της γκλαμουράτης ψευδοαριστοκρατίας της αρπαχτής, με τους περισσότεΙανουάριος/2012

crash 43

ARIA FILH 19/01/2012 12:54 μ.μ. Page 44

ΕΠΑΝΩ: Ο πρόεδρος του Δ.Σ. του Αμερικανικού Κολεγίου Αθηνών, Επαμεινώνδας Χαρίλαος, προσφωνεί τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Παύλο Κουντουριώτη κατά τα επεισοδιακά εγκαίνια του ιδρύματος ΔΕΞΙΑ & ΚΑΤΩ: Η «εκρηκτική» κορύφωση της θεμελίωσης του «σχολείου»

▲ ▲

ρους να θεωρούν τη φοίτηση εκεί βατήρα κοινωνικής ανέλιξης. Πριν από μερικά χρόνια μάλιστα ένα «σκάνδαλο» που ξέσπασε με τη διαρροή και την εξαγορά θεμάτων στις εξετάσεις του Internationale Baccalaureat (Ι.Β.) απείλησαν να τινάξουν στον αέρα την αξιοπιστία του Κολεγίου. Η καταγγελία που είχε δημοσιεύσει πριν από δύο χρόνια η «Κ.Ε.» μιλάει για θέματα που ανοίχτηκαν πριν από τις εξετάσεις του Ι.Β. 1 στο Κολέγιο Ψυχικού, το πρώτο ιδιωτικό που ενσωμάτωσε στη λειτουργία του πρόγραμμα Ι.Β., πριν από 15 χρόνια. Σήμερα έχει το μεγαλύτερο Ι.Β. στην Ευρώπη, με πάνω από 250 μαθητές. Την περίοδο εκείνη στο Ι.Β. 1 φοιτούσαν παιδιά πολλών γνωστών οικογενειών, όπως των επιχειρηματιών Παπαλεξόπουλου, Δουράμπεη, Σαράντη, Μαρτιγοπούλου, Ψάλτη, Βασιλιά, Καλλιτσάντζη, Βαράγκη, Θεοχαράκη, των δημοσιογράφων Κούλογλου, Τρέμη, Νικολοπούλου και η κόρη του προέδρου του Δ.Σ. του Κολεγίου, Αλ. Σαμαρά. Λέγεται ακόμα ότι έχει ξεσπάσει πόλεμος ανάμεσα στις οικογένειες του Αλέξανδρου Σαμαρά και του Παπαλεξόπουλου, του Τιτάνα, αφού η κόρη του κ. Σαμαρά με λιγότερες μονάδες μπήκε σε καλύτερο πανεπιστήμιο από την κόρη του κ. Παπαλεξόπουλου, που είχε συγκεντρώσει περισσότερες μονάδες στο I.B. Φήμες διέτρεχαν μάλιστα τα σαλόνια της ελληνικής άρχουσας τάξης ότι ορισμένες «επιτυχίες» οφείλονται και στις χορηγίες εκατομμυρίων που έχουν κάνει ορισμένοι Έλληνες μεγιστάνες σε αμερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Έντονη όμως ήταν και η κριτική κατά του σημερινού προέδρου του Κολεγίου και αδερφού του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας, Αλέξανδρου Σαμαρά, «σε επιστολή που δημοσιεύτηκε σε εφημερίδα του σχολείου, από τους γονείς πέντε μαθητών του Κολεγίου. Το ερώτημα που έθεταν ήταν πώς ένα ολιγόλεπτο interview αναδεικνύεται στη μοναδική ευκαιρία για την είσοδο στο Ι.Β.;» ενώ στην ίδια επιστολή παρέθεταν μια σειρά ερωτήματα προς τη διοίκηση του σχολείου, μιλώντας για αδια44 crash Ιανουάριος/2012

φάνεια στον τρόπο ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων. Χαρακτηρίζουν «κρυφό σχολειό» το γραφείο του Ι.Β. και μιλούσαν για «τηλεφωνήματα», «οχλήσεις» και «ραντεβού» που χρειάστηκε να γίνουν προκειμένου να πληροφορηθούν ένα αποτέλεσμα.

Η ιστορία

Τ

ην ιδέα για τη δημιουργία του σχολείου είχε μια ομάδα Ελλήνων (με επικεφαλής τον Εμμανουήλ Μπενάκη και τον τραπεζίτη Στέφανο Δέλτα), προς τιμήν των οποίων έχει δοθεί το

όνομά τους στο κεντρικό σχολικό κτίριο και στις αθλητικές εγκαταστάσεις του σχολείου αντιστοίχως και φιλελλήνων Αμερικανών. Το σχολείο είχε ως πρότυπο την περίφημη Ροβέρτειο Σχολή στην Κωνσταντινούπολη και το σπέρμα της ιδέας αυτής μεταφέρθηκε με τον ξεριζωμό της Μικρασιατικής καταστροφής. Ο βασικός του πολιτικός υποστηρικτής και αρωγός υπήρξε ο Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος όταν εγκαινίασε ως πρωθυπουργός το «Μπενάκειο» κτίριο, είπε μεταξύ άλλων: «Εις τό εκπαιδευ-

Σταδιακά το Κολέγιο μετατράπηκε σε σύμβολο της γκλαμουράτης ψευδοαριστοκρατίας. Πριν από μερικά χρόνια μάλιστα ένα «σκάνδαλο» που ξέσπασε με τη διαρροή και την εξαγορά θεμάτων στις εξετάσεις του Internationale Baccalaureat (Ι.Β.) απείλησαν να τινάξουν στον αέρα την αξιοπιστία του Κολεγίου

ARIA FILH 19/01/2012 12:55 μ.μ. Page 45

Ο Εμμανουήλ Μπενάκης (1843-1929)

Ο Στέφανος Γ. Δέλτα (1863-1947)

Ο Όμηρος Ντέιβις (1895-1989) τήριον, όπου γίνεται ή συνεργασία του αρχαίου Ελληνικού πνεύματος καί τών σημερινών ιδεωδών της μεγάλης Βορειο-Αμερικανικής Δημοκρατίας, εις τό Κολλέγιον τούτο, οι μαθηταί λαμβάνουν τήν μόρφωσιν του πνεύματος καί της ψυχής, χαλυβδώνουν τήν θέλησιν καί δυναμώνουν τό σώμα των, ώστε νά κατορθώσουν μίαν ήμέραν, εξερχόμενοι από τό Κολλέγιον, νά είναι χρήσιμοι εις εαυτούς καί τους περί αυτούς, αλλά καί γενικώτερα εις τήν πατρίδα». Ιδρύθηκε το 1925 και πρωτολειτούργησε σε ένα οίκημα στην Αθήνα (Άνδρου 18). Πρώτος μα-

θητής του ενεγράφη στις 12 Οκτωβρίου ο εκ Κωνσταντινουπόλεως Ηλίας Ηλιάσκος. Στην αρχή ήταν όλοι κι όλοι 15 μαθητές. Στο τέλος του μήνα είχαν γίνει 30 (6 πρόσφυγες από την Κωνσταντινούπολη και 5 από τη Μικρά Ασία, 9 παιδιά από την επαρχία, 5 από το εξωτερικό και 5 από την Αθήνα). Από την αρχή επιδίωξή τους ήταν να λειτουργήσει σε έναν ευρύτερο χώρο. Γιατί όπως πίστευε ο Στ. Δέλτα: «Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το περιβάλλον της κατοικίας, ο “αέρας” όπου ζει κανείς, επηρεάζει το χαρακτήρα και την ψυχή του. Άλλος γίνεται ο άν-

Έψαξαν 50 τοποθεσίες

Ε

τσι, το Δ.Σ. του Ελληνοαμερικάνικου Εκπαιδευτηρίου αποφάσισε το 1926 την αγορά μεγάλης έκτασης σε κάποια εξοχική περιοχή. Είχαν ψάξει 50 τοποθεσίες, από τη Χερσόνησο Βουλιαγμένης και το Ελληνικό (το χώρο του μετέπειτα αεροδρομίου) μέχρι το Μαρούσι, την Εκάλη και τη Μαγκουφάνα, ώσπου να καταλήξουν στο Ψυχικό. Τη δαπάνη κάλυψαν ο Στέφανος Δέλτα και ο Εμμανουήλ Μπενάκης. Τα πρώτα σχέδια για τις εγκαταστάσεις έγιναν πριν από την οριστικοποίηση της αγοράς της έκτασης. Εκπονήθηκαν από τον Αμερικανό αρχιτέκτονα Στιούαρτ Τόμπσον, που έχει σχεδιάσει και τη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη της Αθή-

▲ ▲

Φήμες διέτρεχαν τα σαλόνια της ελληνικής άρχουσας τάξης ότι ορισμένες «επιτυχίες» οφείλονται και στις χορηγίες εκατομμυρίων που έχουν κάνει συγκεκριμένοι Έλληνες μεγιστάνες σε αμερικανικά εκπαιδευτικά ιδρύματα. Έντονη ήταν όμως και η κριτική κατά του σημερινού προέδρου του Κολεγίου, Αλέξανδρου Σαμαρά

τρας, όταν παιδί έζησε π.χ. σε μέρος ανήλιο, μελαγχολικό, στενόχωρο, πολυθόρυβο, άλλος όταν ανέπνευσε κάμποσα χρόνια αέρα καθαρό, χάρηκε γύρω του φυσική ομορφιά».

Ιανουάριος/2012

crash 45

ARIA FILH 19/01/2012 12:55 μ.μ. Page 46

1 1: Ο Στέφανος Δέλτα ομιλεί κατά την τελετή των εγκαινίων του Κολεγίου πριν από 85 χρόνια 2: Από την επίσκεψη στο Αμερικάνικο Κολέγιο του Ιωάννη Μεταξά 3: Συνάντηση αντιπροσωπείας των σπουδαστών με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο 4: Ο Μποδοσάκης Αθανασιάδης θέτει το θεμέλιο λίθο του «Μποδοσάκειου» Διδακτηρίου (Οι φωτογραφίες αρχείου του αφιερώματος προέρχονται από το επετειακό λεύκωμα του Δημήτρη Γ. Καραμάνου: «Κολλέγιον Αθηνών, 1925-2000: Σταθμοί και Ορόσημα»)

2

3 ▲ ▲

νας, αλλά απορρίφθηκαν λόγω υψηλού κόστους. Τελικά, το έργο ανατέθηκε σε τρεις Έλληνες αρχιτέκτονες, τους Κ. Κυριακίδη, Κ. Σγούτα και Ν. Σούλη. Οι αρχικές προσόψεις που σχεδίασαν και αυτοί, «μαυσωλειακής μεγαλοπρέπειας οι περισσότερες», απορρίφθηκαν, για να γίνουν «απλούστερης και καθαρότερης μορφής». Η ανέγερση του σχολείου άρχισε το 1927, 46 crash Ιανουάριος/2012

4 με σκοπό σε ένα έτος, το φθινόπωρο του 1928, να δοθεί σε χρήση. Στο λεύκωμα που έγραψε ο συγγραφέας και απόφοιτος του Κολεγίου Δημήτρης Γ. Καραμάνος αναφέρεται ότι όταν άρχισε να χτίζεται, η έκταση ήταν γυμνή: «Κοπάδια, πρόβατα και κατσίκια έβοσκαν ελεύθερα μέχρι το 1928». Πρόεδρος Δημοκρατίας το θεμελίωσε και ο Κωνσταντίνος

Τσάτσος, όταν ήταν κι αυτός Πρόεδρος Δημοκρατίας το 1975, εκφώνησε τον πανηγυρικό εμπρός από το πρόπυλο του «Μπενάκειου» στην 50ετηρίδα του σχολείου, από τα θρανία του οποίου πέρασαν χιλιάδες ελληνόπουλα, όπως είπε: «Πολλά από αυτά κατέλαβαν ανώτατες θέσεις σε όλους τους επιστημονικούς κλάδους, στην κοινωνική και πολιτική ζωή του τόπου μας».

047_ARTHRO IATRIKO 19/01/2012 12:50 μ.μ. Page 47

ΑΡΘΡΟ

crash

Δρ. Βασίλης Γ. Αποστολόπουλος Ο Δρ. Βασίλης Γ. Αποστολόπουλος είναι Διδάκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Δ/νων Σύμβουλος Ομίλου Ιατρικού Αθηνών, Γενικός Γραμματέας Ελληνικής Ένωσης Επιχειρηματιών

Η εξυγίανση και ο εξορθολογισμός του κλάδου Υγείας

Η

ελληνική οικονομία και κοινωνία στο σύνολό της μαστίζονται από την πρωτοφανή κρίση και αντιμετωπίζουν σειρά προκλήσεων και αδιεξόδων που επιδεινώνουν το οικονομικό κλίμα. Οι μεγάλες επιχειρήσεις είναι εξουθενωμένες από τη φορολογία και την έλλειψη ρευστότητας με άμεσο αντίκτυπο την καθημερινή απώλεια θέσεων εργασίας και τα λουκέτα. Ο κλάδος Υγείας έχει μια ιδιαίτερα ευαίσθητη κοινωνική αποστολή. Το μεγαλύτερο μέρος των υπηρεσιών παρέχεται και καλύπτεται από κρατικούς φορείς, που επί σειρά ετών έχουν εθιστεί να λειτουργούν με ελλείμματα, που μεταφέρονταν στον κρατικό προϋπολογισμό και καλύπτονταν από το δανεισμό. Με τον τρόπο αυτό, ο ανταγωνισμός με τον ιδιωτικό τομέα ήταν αδύνατος και κάθε προσπάθεια εξυγίανσης έπεφτε στο κενό. Την εποχή της κρίσης, δυστυχώς, λίγα πράγματα έχουν αλλάξει. Ο κρατικός τομέας συνεχίζει να λειτουργεί με τρομερά κόστη και ελλείμματα, οι ιδιωτικοί φορείς βλέπουν τον κύκλο εργασιών τους να πέφτει δραματικά, τα δημόσια ταμεία να μην εκπληρώνουν τις υποχρεώσεις τους έναντι των απαιτήσεων των ιδιωτικών φορέων σε αποδεκτούς χρόνους, το ΦΠΑ να στραγγαλίζει τις ταμειακές ροές και φυσικά τη φορολογία να φέρνει σε απόγνωση όλες τις μεγάλες επιχειρήσεις, που αποτελούν και το μοναδικό σύμμαχο της κυβέρνησης στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής. ατά συνέπεια, είτε η χώρα θα επιλέξει να επιστρέψει στο 1980 με φτωχή ποιότητα υπηρεσιών, με καθυστερήσεις και με τρομερό κόστος για τη δημόσια υγεία και την κοινωνική πολιτική, με κακές αποδοχές για ιατρούς και νοσηλευτές είτε η πολιτεία θα πρέπει να βρει το θάρρος να κάνει τη μεγάλη μεταρρύθμιση, επιτρέποντας και στον ιδιωτικό τομέα υγείας να συμμετάσχει στην όλη προσπάθεια. Έτσι, θα χρησιμοποιηθούν οι δομές και ο εξοπλισμός υψηλής βιοϊατρικής τεχνολογίας του

Κ

ιδιωτικού τομέα, αυξάνοντας την προσφερόμενη ποιότητα σε προσιτές για την κοινωνική ασφάλιση και τον πολίτη τιμές, καθώς, σύμφωνα με όλους τους υπολογισμούς, το κόστος νοσηλείας των ιδιωτικών κλινικών είναι πολύ πιο ανταγωνιστικό, σε σχέση με αυτό των δημοσίων νοσοκομείων, αν στο κόστος των δεύτερων συνυπολογιστούν οι μισθοί και τα έξοδα επενδύσεων που περνούν απευθείας στον κρατικό προϋπολογισμό. Η βασική μεταρρύθμιση πρέπει να αφορά τον ισοσκελισμό του προϋπολογισμού των δημοσίων νοσοκομείων, περιλαμβανομένων και των εξόδων μισθοδοσίας, που σήμερα για το ΕΣΥ είναι περίπου 3,5 δισ. ετησίως και δημιουργούν ένα τεράστιο, δομικής φύσης πλέον, έλλειμμα στον προϋπολογισμό. πρόσφατη νομοθεσία και ο κανονισμός του Εθνικού Οργανισμού Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ) δυστυχώς απογοήτευσαν για τη μεταρρυθμιστική τους δύναμη και την προοπτική μείωσης των ελλειμμάτων μέσα από οικονομίες κλίμακας. Υπάρχουν μερικά βασικά προβλήματα που ακυρώνουν την προσπάθεια. Καταρχήν ο ΕΟΠΥΥ συνεχίζει να είναι τόσο αγοραστής όσο και πάροχος Υπηρεσιών Υγείας, γεγονός που κρατά τα κόστη υψηλά. Κατά δεύτερον, τα Κλειστά Ενοποιημένα Νοσήλια (ΚΕΝ) κάνουν αυθαίρετες διαφοροποιήσεις μεταξύ αμοιβών στους ιδιωτικούς και κρατικούς παρόχους υπηρεσιών, με αποτέλεσμα να αδρανοποιούν οποιαδήποτε οφέλη από τον ανταγωνισμό. Και τρίτον, τα προϋπολογισθέντα κονδύλια δεν επαρκούν για την εκπλήρωση των στόχων που τίθενται, ώστε το εγχείρημα να υπονομεύεται από τη γέννησή του. Βασικό στοιχείο για την επίτευξη του εξορθολογισμού είναι η καθιέρωση ενός ενιαίου συστήματος νοσηλίου κατά τα πρότυπα DRG (Diagnosis-Related Group) που λειτουργεί στο εξωτερικό, τόσο για τα ιδιωτικά όσο και για τα δημόσια νοσοκομεία. Έτσι, τα ιδιωτικά νοσοκομεία θα είναι σε θέση να προσφέρουν ανταγωνιστικές τιμές και θα είναι σε θέση να

H

περνούν στον καταναλωτή, δηλαδή στα Δημόσια Ταμεία Κοινωνικής Ασφάλισης, τα οφέλη από την καλύτερη οικονομική διαχείριση. Το επιπλέον κόστος που προκύπτει φαινομενικά για τα δημόσια ταμεία, στην πρώτη φάση εφαρμογής, θα καλυφθεί από τη μεταφορά κόστους για το κόστος μισθοδοσίας από τον εθνικό προϋπολογισμό, το οποίο σταδιακά θα μειώνεται καθώς οι δαπάνες θα εξορθολογίζονται. έβαια, είναι φυσικό να αναρωτηθεί κανείς πώς μπορούμε να μιλάμε για τόσο φιλόδοξες μεταρρυθμίσεις εν μέσω τέτοιας κοινωνικής αναταραχής, έλλειψης πόρων και απουσίας στρατηγικού προσανατολισμού στο κυνήγι για την επόμενη δόση από το διεθνή δανεισμό. Ωστόσο, υπάρχουν επιτυχημένα παραδείγματα σε αντίστοιχες συνθήκες από τα οποία μπορούμε να δανειστούμε γνώση και εμπειρία. Η κατάσταση σε σχέση με την κακοδιοίκηση και τα ελλείμματα δεν απέχει πολύ από αντίστοιχα προβλήματα που είχε ο κλάδος Υγείας στη Γερμανία τη δεκαετία του 1990, μεταξύ άλλων και λόγω της γερμανικής ενοποίησης. Η Γερμανία είναι γνωστό ότι έχει ένα ισχυρό κοινωνικό κράτος και κανείς δεν μπορεί να υπαινιχθεί ότι εκεί έγιναν νεοφιλελεύθεροι πειραματισμοί. Εφαρμόστηκε όμως ένα συντεταγμένο σχέδιο, στο οποίο ο ιδιωτικός τομέας συμμετείχε ενεργά στην εξυγίανση του δημόσιου τομέα με τρομερή επιτυχία. Όχι γιατί το σύστημα ήταν ιδεολογικά προσανατολισμένο για τέτοια λύση, αλλά γιατί το πρόβλημα ήταν τόσο οξύ, που έπρεπε να δοθεί λύση και η ηγεσία έδειξε την αναμενόμενη υπευθυνότητα. Στην Ελλάδα, όσες φορές επιχειρήθηκε να ξεκινήσουμε μια τέτοια συζήτηση, το τέλος ήταν άδοξο, λόγω των απίστευτων ιδεολογικών αγκυλώσεων, που δυναμιτίζουν κάθε προσπάθεια καινοτομίας. Ακόμη και στη σημερινή αδιέξοδη συγκυρία κυριαρχούν ο συγκεντρωτισμός, ο προστατευτισμός και η απομόνωση της ιδιωτικής πρωτοβουλίας παρά τα πλείστα παραδείγματα συνεισφοράς. Όμως, τα αδιέξοδα είναι τόσο ασφυκτικά, που διαφαίνεται ελπίδα εκκίνησης ενός ειλικρινούς διαλόγου για τα θέματα αυτά. Είναι καθήκον των πολιτικών δυνάμεων να ανοίξουν τα αφτιά τους στο κάλεσμα των καιρών.

Β

Ιανουάριος/2012

crash 47

GOLDMAN SACHS 18/01/2012 11:09 μ.μ. Page 48

ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΑ

Η ΜΑΣΟΝΙΑ

της GOLDMAN SACHS

στις Ευρωπαϊκές Κυβερνήσεις 48 crash Iανουάριος/2012

GOLDMAN SACHS 18/01/2012 11:09 μ.μ. Page 49

ΑΡΘΡΑ ΣΕ «LE MONDE» ΚΑΙ «INDEPENDENT»

Ν

συνάρτηση με την Goldman Sachs. Αυτό για το οποίο μιλούσαν και έγραφαν οι γνωστότεροι Ευρωπαίοι δημοσιογράφοι τους τελευταίους μήνες υποτίθεται ότι εμείς ΔΕΝ το ξέραμε, παρά το ότι μόνο στο you tube υπάρχουν αναρτημένα τουλάχιστον 200 βίντεο με όλες τις λεπτομέρειες. Το μαθαίνουμε στις λεπτομέρειές του τελευταίοι –κάτι σύνηθες για την Ελλά-

δα– και μάλιστα μας τίθεται ως «σταυρόλεξο για δυνατούς λύτες». Στην ουσία πρόκειται για μια απλή πραγματικότητα, γνωστή στους κύκλους τόσο των… επαϊόντων στελεχών του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού «καθεστώτος» όσο και των ανεξάρτητων ερευνητών/δημοσιογράφων στην Ευρώπη.

▲ ▲

οέμβριος 2011. Τα ΜΜΕ σε όλη την Ευρώπη, σε όλο τον κόσμο βοούν: με άρθρα, ρεπορτάζ, ειδήσεις, σχόλια αλλά και δεκάδες οπτικοακουστικά ντοκουμέντα, έρευνες, αποκαλύψεις, επιτόπια ρεπορτάζ και ειδησεογραφικά ντοκιμαντέρ ασχολούνται με τις εξελίξεις στην Ελλάδα, την Ευρωζώνη, την Ενωμένη Ευρώπη γενικότερα, σε

Iανουάριος/2012

crash 49

GOLDMAN SACHS 18/01/2012 11:09 μ.μ. Page 50

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

▲ ▲

Και για να τοποθετήσουμε αρχικά το θέμα –κάτι που είχαμε κάνει στο «Crash» και πέρυσι με τη συνέντευξη που είχε πάρει ο Γιώργος Τράγκας από τον Μαρκ Ρος με την ευκαιρία της κυκλοφορίας του βιβλίου του για την επιρροή της αμερικανικής τράπεζας–, η Goldman Sachs θεωρείται μία από τις μεγαλύτερες στον κόσμο διεθνείς τράπεζες επενδύσεων τραπεζικών τίτλων, ομολόγων, κινητών αξιών, διαχείρισης επενδυτικών χαρτοφυλακίων ή άλλων περιουσιακών στοιχείων, οικονομικών συμβούλων και εκτιμητών εξαγορών-συγχωνεύσεων και πλήθος άλλων χρηματοοικονομικών υπηρεσιών. ελάτες της εταιρείας αυτής είναι κυρίως μεγάλες εταιρείες, κρατικές και ιδιωτικές, κυβερνήσεις χωρών αλλά και ιδιώτες. Πολλοί την αναφέρουν ως το «μεγαλύτερο οικονομικό παράγοντα στο χώρο της οικονομικής διαχείρισης των ΗΠΑ». Και τι άμεση σχέση μπορεί να έχει με την Ελλάδα; Τα όσα ακολουθούν, προϊόν έρευνας και αποκωδικοποίησης, δεν μπορούν σε καμία περίπτωση να θεωρηθούν ως η «απόλυτη αλήθεια» ούτε να υιοθετηθούν χωρίς επιφύλαξη, αποτελούν ωστόσο μια πρώτης τάξεως αφορμή ώστε να ξεκινήσουμε ακόμη κι εμείς, στην Ελλάδα, έστω και καθυστερημένα, να… ψυλλιαζόμαστε τι συμβαίνει διεθνώς. Η ένταση γύρω από την –ενδεχόμενη– «σχέση» της Goldman Sachs με την Ελλάδα άρχισε με ένα άρθρο σε μία από τις εγκυρότερες εφημερίδες παγκοσμίως, τη γαλλική «Le Monde» (15 Νοεμβρίου 2011). Τίτλος: «Οι παλιόφιλοι της Goldman Sachs!». Συγγραφέας; Ο… συνήθης ύποπτος Μαρκ Ρος! Ας δούμε τα κυριότερα σημεία του. «Γεμάτοι σιγουριά και γνώση, ζυγίζουν όλα τα υπέρ και τα κατά και μελετούν όλα τα στοιχεία, πριν εκφέρουν γνώμη. Αν και είναι γνώστες της οικονομίας, αυτοί οι πεφωτισμένοι, που εισέρχονται σ’ ένα ναό με τα “άγια των αγίων” της εξουσίας μόνο μετά από μια μακρά και σχολαστική διαδικασία επιλογής, προτιμούν να παραμένουν διακριτικοί. Συλλογικά αποτελούν μια οντότητα που λειτουργεί εν μέρει ως ομάδα πίεσης, εν μέρει ως αδελφότητα για συλλογή πληροφοριών κι εν μέρει ως δίκτυο αλληλοβοήθειας. Είναι οι… δεξιοτέχνες. Και αποστολή τους “να διαδοθεί η αλήθεια της στοάς στον υπόλοιπο κόσμο”. Σύμφωνα με τους επικριτές του, το ευρωπαϊκό δίκτυο επιρροής της αμερικανικής τράπεζας Goldman Sachs (G.S.) λειτουργεί σαν τεκτονική στοά. Σε διαφορετικό βαθμό ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), Μάριο Ντράγκι , ο νέος πρωθυπουργός της Ιταλίας, Μάριο Μόντι, και ο νεοδιορισμένος Έλληνας πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, είναι οι βασικοί πυλώνες αυτού του προσεκτικά σχεδιασμένου κτίσματος. Ακόμα σημαντικότερο ίσως να είναι πως ο σημερινός πρόεδρος του ελληνικού Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους (ΟΔΔΗΧ), Πέτρος Χριστοδούλου, εργάστηκε επίσης για την τράπεζα στο Λονδίνο. Δύο άλλα “βαρέων βαρών” στελέχη του ευ-

Π

50 crash Ιανουάριος/2012

ρωπαϊκού δικτύου της G.S. έχουν επίσης παίξει μεγάλο ρόλο στην κρίση της Eυρωζώνης: o Ότμαρ Ίσινγκ, πρώην μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Bundesbank, και ο άλλοτε επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, Ιρλανδός Πίτερ Σάδερλαντ, στέλεχος της G.S. που έπαιξε σημαντικό (παρασκηνιακά) ρόλο στη διάσωση

Η Goldman Sachs δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον για συνταξιούχους διπλωμάτες, υψηλόβαθμους εθνικούς ή διεθνείς δημοσίους υπαλλήλους, ακόμα και πρώην πρωθυπουργούς και υπουργούς Οικονομικών. Προτιμά κεντρικούς τραπεζίτες και πρώην επιτρόπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης

της ιρλανδικής οικονομίας. Η αμερικανική έκδοση αυτού του “μαγικού” κύκλου αποτελείται από πρώην υψηλά ιστάμενα στελέχη της τράπεζας, που εισέρχονται αβίαστα στα υψηλότερα κλιμάκια της δημόσιας διοίκησης. Στην Ευρώπη, από την άλλη, η G.S. έχει εργαστεί μεθοδικά για να “αποταμιεύσει” μεγάλα κεφάλαια στον τομέα των δημοσίων σχέσεων. Αλλά δεν δείχνει κανένα ενδιαφέρον για συνταξιούχους διπλωμάτες, υψηλόβαθμους εθνικούς ή διεθνείς δημόσιους υπαλλήλους, ακόμα και πρώην πρωθυπουργούς και υπουργούς Οικονομικών. Προτιμά κεντρικούς τραπεζίτες και πρώην επιτρόπους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κύριος στόχος της είναι να συλλέγει νόμιμα πληροφορίες σχετικά με τις επικείμενες πρωτοβουλίες και τα επιτόκια που καθορίζονται από τις κεντρικές τράπεζες». αρακτηριστικό είναι και το άρθρο που δημοσιέυθηκε στον «Independent» στις 18 Νοεμβρίου του 2011 υπό τον τίτλο: «Ποια είναι η τιμή της νέας δημοκρατίας; Η Goldman Sachs κατακτά την Ευρώπη».

Χ

GOLDMAN SACHS 18/01/2012 11:09 μ.μ. Page 51

νουν στην κορυφή της Ευρωζώνης σκεπτόμενες φωνές θέτουν ερωτήματα σχετικά με την επιρροή της. Οι πολιτικές αποφάσεις που θα ληφθούν κατά τις επόμενες εβδομάδες θα καθορίσουν αν η Ευρωζώνη μπορεί και θα πληρώσει τα χρέη της – και τα συμφέροντα της Goldman είναι άρρηκτα συνδεμένα με την απάντηση στο ερώτημα αυτό. Ο Σάιμον Τζόνσον, πρώην οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, στο βιβλίο του “13 Bankers” υποστήριξε ότι η Goldman Sachs και οι άλλες μεγάλες τράπεζες ήταν τόσο κοντά στην κυβέρνηση στην πορεία προς την οικονομική κρίση, που οι ΗΠΑ ήταν ουσιαστικά μια ολιγαρχία. Τουλάχιστον οι Ευρωπαίοι πολιτικοί “δεν αγοράζονται και πληρώνονται” από τις εταιρείες, όπως στις ΗΠΑ, λέει. “Αντ’ αυτού αυτό που έχετε στην Ευρώπη είναι μια κοινή κοσμοθεωρία της ελίτ της πολιτικής και των τραπεζιτών, ένα κοινό σύνολο στόχων και αμοιβαία ενίσχυση των ψευδαισθήσεων”. υτό είναι το σχέδιο της Goldman Sachs: Να αγκαλιάσει στενά τις κυβερνήσεις. Η Goldman είναι εκεί για να παρέχει συμβουλές στις κυβερνήσεις και να παρέχει χρηματοδότηση, να στέλνει τους ανθρώπους της σε δημόσιες υπηρεσίες και να προσφέρει προσοδοφόρες θέσεις εργασίας στους ανθρώπους που βγαίνουν από την κυβέρνηση. Το έργο της είναι να δημιουργηθεί μια τέτοια βαθιά ανταλλαγή ανθρώπων, ιδεών και χρημάτων που είναι αδύνατο να δεις τη διαφορά μεταξύ του δημοσίου συμφέροντος και του συμφέροντος της Goldman Sachs. Ο κ. Mόντι είναι ένας από τους πιο επιφανείς οικονομολόγους της Ιταλίας και πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της σταδιοδρομίας του στον ακαδημαϊκό κόσμο και στα “think tanks”, αλλά όταν ο κ. Μπερλουσκόνι τον διόρισε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 1995, τότε η Goldman Sachs ξεκίνησε να ενδιαφέρεται για αυτόν. Ο κ. Mόντι αργότερα ήταν πρόεδρος της επιτροπής του ιταλικού υπουργείου Οικονομικών, όσον αφορά το τραπεζικό και χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο καθορίζει την οικονομική πολιτική της χώρας. Ήταν λοιπόν φυσικό για την Goldman να τον προσκαλέσει να συμμετάσχει στο διοικητικό της συμβούλιο των διεθνών συμβούλων. Δύο δωδεκάδες ισχυρών τραπεζικών διεθνών συμβούλων λειτουργούν ως άτυποι εκπρόσωποι των συμφερόντων της με τους πολιτικούς που ρυθμίζουν τις εργασίες. Στους συμβούλους περιλαμβάνεται και ο Ότμαρ Ίσινγκ, ο οποίος ως μέλος του διοικητικού συμβουλίου της γερμανικής Bundesbank και στη συνέχεια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζα ήταν ένας από τους αρχιτέκτονες του ευρώ. Ίσως ο πιο σημαντικός πρώην πολιτικός μέσα στην τράπεζα είναι ο Πίτερ Σάδερλαντ, γενικός εισαγγελέας της Ιρλανδίας τη δεκαετία του 1980 και ένας άλλος πρώην επίτροπος ανταγωνισμού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σήμερα είναι μη εκτελεστικός πρόεδρος του βραχίονα

A

της εξουσίας σχεδόν σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, όπως έκαναν στις ΗΠΑ τη διάρκεια της οικονομικής κρίσης. Ακόμη και πριν από την αναταραχή στην Ιταλία δεν υπήρχε κανένα σημάδι ανθρώπου της Goldman Sachs, με το παρατσούκλι “καλαμάρι-βαμπίρ” και τώρα που τα πλοκάμια του φτά-

Μαρκ Ρος: «Η Goldman Sachs λειτουργεί σαν τεκτονική στοά. Σε διαφορετικό βαθμό ο νέος πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Μάριο Ντράγκι, ο νέος πρωθυπουργός της Ιταλίας, Μάριο Μόντι, και ο νεοδιορισμένος Έλληνας πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, είναι οι βασικοί πυλώνες»

▲ ▲

«Η άνοδος του Mάριο Μόντι στην ιταλική πρωθυπουργία είναι αξιοσημείωτη για περισσότερους λόγους από ό,τι είναι δυνατό να απαριθμήσετε. Με την αντικατάσταση του σκανδαλιάρη Σίλβιο Μπερλουσκόνι η Ιταλία έχει φορτωθεί κάτι που δεν μπορεί εύκολα να ξεφορτωθεί. Με την επιβολή μη εκλεγμένων τεχνοκρατών έχουν ανασταλεί οι συνήθεις κανόνες της δημοκρατίας, και ίσως η ίδια η δημοκρατία. Και βάζοντας έναν ανώτερο σύμβουλο της Goldman Sachs επιφορτισμένο με τη διακυβέρνηση μιας δυτικής χώρας, έχουν τεθεί νέα δεδομένα στην πολιτική εξουσία από μια επενδυτική τράπεζα. Ένα γιγαντιαίο άλμα προς τα εμπρός ή ίσως ακόμη η επιτυχής κατάληξη του σχεδίου της Goldman Sachs. Δ εν είναι μόνο ο κ. Mόντι. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, ένας άλλος σημαντικός παίκτης στο κυρίαρχο δράμα του χρέους, είναι κάτω από τη διαχείριση ενός πρώην στελέχους της Goldman και αποφοίτους της Τράπεζας Επενδύσεων να ταλαντεύονται σε διαδρόμους

Ιανουάριος/2012

crash 51

GOLDMAN SACHS 18/01/2012 11:09 μ.μ. Page 52

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ «Ξεχαστε την πειθαρχια... ηρθε η ωρα γι΄ αυτο!»

▲ ▲

της βρετανικής Goldman και μέχρι την κατάρρευση και κρατικοποίησή της ήταν επίσης μη εκτελεστικός διευθυντής της Royal Bank of Scotland. Υπήρξε μια εξέχουσα φωνή μέσα στην Ιρλανδία, στο πακέτο διάσωσής της από την Ε.Ε., υποστηρίζοντας ότι οι όροι των δανείων έκτακτης ανάγκης θα πρέπει να αναθεωρηθούν, έτσι ώστε να μην επιδεινώνουν τα οικονομικά προβλήματα της χώρας. πως ο κ. Mόντι και ο Μάριο Ντράγκι, ο οποίος ανέλαβε πρόεδρος της ΕΚΤ την 1η Νοεμβρίου, ήταν μέσα και έξω στην κυβέρνηση και μέσα και έξω στην Goldman. Ήταν μέλος της Παγκόσμιας Τράπεζας και διευθύνων σύμβουλος του ιταλικού Δημοσίου, τρία χρόνια διευθύνων σύμβουλος της Goldman Sachs International από το 2002 έως και το 2005 – μόνο για να επιστρέψει στην κυβέρνηση ως πρόεδρος της Ιταλικής Κεντρικής Τράπεζας. Ο κ. Ντράγκι πλήττεται από τη διαμάχη σχετικά με τα λογιστικά τεχνάσματα που διεξήχθηκαν από την Ιταλία και άλλες χώρες στην περιφέρεια της Ευρωζώνης καθώς προσπαθούσαν να μπουν στο ενιαίο νόμισμα πριν από μια δεκαετία. Με τη χρήση σύνθετων-τοξικών παραγώγων η Ιταλία και η Ελλάδα ήταν σε θέση να μειώσουν το φαινομενικό μέγεθος του δημόσιου χρέους τους, ώστε να πέσει κάτω από το 60% του μεγέθους της οικονομίας. Και ο εγκέφαλος πίσω από αρκετά από εκείνα τα παράγωγα ήταν οι άντρες και οι γυναίκες της Goldman Sachs. Τραπεζικές συναλλαγές δημιούργησαν μια σειρά οικονομικών συμφωνιών που επέτρεψαν

O

52 crash Ιανουάριος/2012

στην Ελλάδα να συγκεντρώσει τα χρήματα για να μειώσει το δημοσιονομικό της έλλειμμα αμέσως, με αντάλλαγμα την αποπληρωμή του με την πάροδο του χρόνου. Σε μια συμφωνία η Goldman διοχέτευσε 1 δισ. δολάρια χρηματοδότησης προς την ελληνική κυβέρνηση το 2002, σε μια συναλλαγή που ονομάζεται “cross-currency swap”. Από την άλλη πλευρά της συμφωνίας, εργαζόμενος στην Εθνική Τράπεζα της Ελλάδας ήταν ο Πέτρος Χριστοδούλου, ο οποίος είχε αρχίσει την καριέρα του στην Goldman και ο οποίος έχει προαχθεί τώρα σε επικεφαλής του γραφείου διαχείρισης ελληνικού χρέους (ΟΔΔΗΧ). Ο Λουκάς Παπαδήμος, που τώρα εγκαθίσταται ως πρωθυπουργός στην κυβέρνηση εθνικής ενότητας στην Ελλάδα, ήταν ένας τεχνοκράτης στην Κεντρική Τρά-

Τώρα που η τράπεζα διαθέτει πρώην στελέχη της ως επικεφαλής της ΕΚΤ, της Ιταλίας και της Ελλάδας οι ανταγωνιστές της πασχίζουν να αναδείξουν την εξωφρενική ισχύ του δικτύου της στη Φρανκφούρτη, τη Ρώμη και την Αθήνα, κάτι που θα μπορούσε να αποδειχθεί εξαιρετικά «χρήσιμο» σε αυτούς τους ταραχώδεις καιρούς

πεζα της Ελλάδας εκείνη την εποχή. Η Gοldman αναφέρει ότι η μείωση του δημοσίου χρέους επιτυγχάνεται μέσω της ανταλλαγής που ήταν αμελητέα σε σχέση με τους ευρωπαϊκούς κανόνες, αλλά εξέφρασε απογοήτευση πάνω στις συμφωνίες. ποδείχθηκε αδύνατο να κρατήσουν τη γραμμή για την Ελλάδα, η οποία σύμφωνα με τις τελευταίες προτάσεις της Ε.Ε. ουσιαστικά πρόκειται να χρεοκοπήσει από τους πιστωτές της, που έχει οριστεί να λάβει ένα “εθελοντικό κούρεμα” του 50 % στις δεσμευτικές της υποχρεώσεις. “Πρώην συνάδελφοί μου στο ΔΝΤ τρέχουν προσπαθώντας να δικαιολογήσουν διασώσεις της τάξης των 1,5-4 τρισ. ευρώ, αλλά τι σημαίνει αυτό;” λέει ο Σάιμον Τζόνσον. “Αυτό σημαίνει ότι η διάσωση των πιστωτών είναι κατά 100% άλλη μια διάσωση των τραπεζών, όπως συνέβη και το 2008: Ο μηχανισμός είναι διαφορετικός, με ό,τι αυτό συμαίνει στο κυρίαρχο επίπεδο και όχι σε επίπεδο τράπεζας, αλλά η λογική είναι η ίδια”. Φυσικά είναι η οικονομική ελίτ που θα διασώσουν οι τράπεζες. Καμία τράπεζα –και ειδικά όχι το “καλαμάριβαμπίρ”– δεν μπορεί εύκολα να ξεμπερδέψει τα πλοκάμια της από τα πλοκάμια των ομότιμών της. Αυτή η λογική της εγκατάλειψης του σκάφους και της αυστηρότητας είναι ο λόγος που τείνουμε περισσότερο προς την Goldman, όχι λιγότερο. Η εναλλακτική λύση είναι μια δεύτερη οικονομική κρίση, μια δεύτερη οικονομική κατάρρευση».

A

GOLDMAN SACHS 18/01/2012 11:09 μ.μ. Page 53

GO

ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΣΤΑΘΕΡΟΤΗΤΑΣ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΔΙΕΘΝΩΝ ΔΙΑΚΑΝΟΝΙΣΜΩΝ

Μάριο Ντράγκι

AN LD M SACHS

Μαρκ Κάρνεϊ, Ουίλιαμ Ντάντλεϊ, Μάριο Ντράγκι (Μέλη διοικητικού συμβουλίου)

ΔΙΕΘΝΕΣ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΤΑΜΕΙΟ

Ρόμπερτ Ρούμπεν, Λάρι Σάμερς, Χένρι Πόλσον, Τίμοθι Γκάιθνερ

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ

Λάρι Σάμερς (επικεφαλής οικονομολόγος) Ρόμπερτ Ζέλικ (πρόεδρος)

ΤΡΑΠΕΖΕΣ

ΚΛΙΝΤΟΝ Ρόμπερτ Ρούμπιν (Βοηθός του προέδρου για την Οικονομική Πολιτική. Διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου. Αργότερα, υπουργός Οικονομικών)

Σ ΟΥ ΜΠ

Τζος Μπόλτον (προσωπάρχης) Στίβεν Φρίντμαν (Εθνικό Οικονομικό Συμβούλιο. Πρόεδρος)

Α ΑΜ Π Μ Λάρι Σάμερς (Εθνικό Οικονομικό

Ο

Συμβούλιο. Πρόεδρος) Κριστίνα Ρόμερ (Πρόεδρος, Συμβούλιο Συμβούλων Λευκού Οίκου) Ρόμπερτ Ρούμπεν & Τζον Κορζίν (πρεδρικοί σύμβουλοι)

WHITE

E US O H ΕΙΟ ΟΙ Γ Ρ Υ Ο ΥΠ

ΙΚΩΝ ΚΟΝΟΜ

ΜΠΟΥΣ Χένρι Πόλσον (υπουργός) Ρόμπερτ Στιλ (σύμβουλος πολιτικής) Νιλ Κασάρι (Γραφείο Οικονομικής Σταθερότητας) Ρόιμπεν Τζέφρι, Ντον Τζέστερ, Στιβ Σαφρόν, Κέντρικ Ουίλσον Ιλ, Έντουαρντ Φορστ (Γραφείο Οικονομικής Σταθερότητας)

ΚΛ

ΟΝ Τ Ν Ι Ρόμπερτ Ρούμπιν

(υπουργός) Λάρι Σάμερς (αναπληρωτής υπουργός, έπειτα υπουργός) Γκάρι Γκένσλερ, Τίμοθι Γκάιθνερ & Κριστίνα Ρόμερ (rubenites)

OMΠAMA Τίμοθι Γκάιθνερ (υπουργός) Μαρκ Πάτερσον (προσωπάρχης)

ΙΟ

Ρ ΑΤΙΣΤΗ

ΧΡΗΜ

YSE)

Τζον Τέιν (πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος)

ΚΗΣ (N

ΥΟΡ ΝΕΑΣ

MERILL LYNCH

Ντάνκαν Νιντεράουερ (διευθύνων σύμβουλος)

AIG

Εντ Λίντι (διευθύνων σύμβουλος)

ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΗ ΤΡΑΠΕΖΑ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ (FED)

WAC H

Στίβεν Φρίντμαν (πρόεδρος επιτροπής) Τίμοθι Γκάιθνερ (πρόεδρος) Γουίλιαμ Ντάλεϊ (πρόεδρος)

OVIA

BAN

Ρομπερτ Στιλ (πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος)

K

ΗΣ

ΟΡΚ ΝΕΑΣ Υ ΟΣΙΑΣpartment) Δ Ο Υ Γ Γ e ΗΣ Ε ce D ΚΡΑΤΙΚ Insuran ΤΜΗΜΑ(NY State Νιλ Λεβίν (πρόεδρος)

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΠΡΟΘΕΣΜΙΑΚΩΝ ΣΥΝΑΛΛΑΓΩΝ Γκάρι Γκένσλερ (διευθύνων σύμβουλος)

«H φωλιά του κτήνους» Το παραπάνω γράφημα του 2009 περιγράφει τη «διαπλεκόμενη» δομή της Τράπεζας Διεθνών Διακανονισμών. Τη «φωλιά του κτήνους», όπως την αποκαλούν. «Άφησέ με ελεύθερο να εκδίδω και να ελέγχω τα χρήματα ενός έθνους και δεν με ενδιαφέρει ποιος ψηφίζει τους νόμους του», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο M.A. Rothschild, επιφανές μέλος της ομώνυμης οικογένειας, η οποία ίδρυσε στα τέλη του 18ου αιώνα τα γνωστά τραπεζικά και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Ο δε Αμερικανοκαναδός οικονομολόγος J.K. Galbraith, γνωστός υπέρμαχος του φιλελευθερισμού, είχε τονίσει ότι «Η διαδικασία, με την οποία οι τράπεζες δημιουργούν νέο χρήμα, είναι τόσο απλή, που το μυαλό αηδιάζει». Η Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών (ΤΔΔ) είναι ένας διεθνής οργανισμός αποτελούμενος από κεντρικές τράπεζες, που «υποβοηθά τη διεθνή νομισματική και χρηματοοικονομική συνεργασία και δρα ως μια τράπεζα για τις κεντρικές τράπεζες». Δεν βρίσκεται υπό τον έλεγχο καμίας εθνικής κυβέρνησης. Η ΤΔΔ λειτουργεί μέσα από υποεπιτροπές και γραμματείες, αλλά και μέσω του ετήσιου Γενικού Συμβουλίου όλων των μελών της. Επίσης, παρέχει τραπεζικές υπηρεσίες, μόνο όμως στις κεντρικές τράπεζες ή σε άλλους διεθνείς οργανισμούς. Εδρεύει στη Βασιλεία της Ελβετίας και δημιουργήθηκε με τις Συμφωνίες της Χάγης του 1930. Το όνομά της στα αγγλικά είναι Bank for International Settlements (BIS), στα γερμανικά Bank für Internationalen Zahlungsausgleich (BIZ), στα γαλλικά Banque des Reglements Internationaux (BRI), και στα ιταλικά Banca dei Regolamenti Internazionali (BRI). Διαθέτει γρα-

φεία αντιπροσώπων στο Χoνγκ Κoνγκ και στην πόλη του Μεξικό. Το 1966 ο Dr. Carroll Quigley, καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Georgetown και μέντορας του τότε νεαρού Bill Clinton, στο βιβλίο του με τίτλο: «In Tragedy and Hope: A History of the World in Our Time», που μεταφράζεται ελεύθερα «Μεταξύ Τραγωδίας και Ελπίδος: Μια Ιστορία του Κόσμου στον Καιρό μας», αποκάλυψε το ρόλο του στα παρασκήνια της μητέρας όλων των τραπεζών σήμερα, της Bank for International Settlements (BIS). Οι αποκαλύψεις του είναι πολύ αξιόπιστες, διότι εκεί μέσα γαλουχήθηκε από αυτή την παντοδύναμη κλίκα, των Rothschild και των λοιπών βρικολάκων του αίματος και του ιδρώτα των λαών της Γης! Αυτός στο βιβλίο του τους αποκαλούσε «Οι Διεθνείς Τραπεζίτες» και μας λέει ότι ασπάστηκε τις ιδέες και τα πιστεύω όλων αυτών των εξολοθρευτών της ελπίδας και των ονείρων των κοινών ανθρώπων! Αυτή η τράπεζα, λοιπόν, είναι ιδιοκτησία Kεντρικών Τραπεζών διαφόρων χωρών, οι οποίες Κεντρικές Τράπεζες με τη σειρά τους είναι ιδιωτικές εταιρείες που ανήκουν σε άλλες τραπεζικές εταιρείες, που ανήκουν κυρίως στους Rothschilds, στους Rockefellers και στο συνάφι τους! Μεγάλη ιστορία με αυτή την τράπεζα BISμετά το τέλος του πολέμου! Είχε κατηγορηθεί ότι ξέπλενε κλεμμένα, τιμαλφή και χρυσό των Ναζί στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο! Κλειδί της επιτυχίας αυτού του τραπεζικού δικτύου, συνεχίζει ο Dr. Quigley, θα είναι ότι οι διεθνείς τραπεζίτες θα εξουσιάζουν και θα χειραγωγούν τις εθνικές οικονομίες των Κκρατών, αλλά προς τα έξω θα φαίνεται ότι αυτό γίνεται από τους πολιτικούς. Ιανουάριος/2012

crash 53

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 54

crash

Ε Ρ Ε Υ Ν Α

Πως ΕΚΑΨΑΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑδΑ οι Τούρκοι πράκτορες

Τριμελές κλιμάκιο Τούρκων την πληροφορούσε για τις κινήσεις των εμπρηστών, αλλά πιάστηκαν από τη ΜΙΤ και τις αρχές της γείτονος...

Το πρωτοσέλιδο της τουρκικής εφημερίδας «Bir Gun» που φιλοξένησε τη συνέντευξη Γιλμάζ που αποκάλυψε πολλά

Η Ψ Υ Λ Α Κ Ο ΑΠ

Η ΕΥΠ ΗΞΕΡΕ ΠΟΙΟΙ ΤΟΥΡΚΟΙ

βάζουν τις φωτιές 54 crash Ιανουάριος/2012

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 55

Καναντέρ εν δράσει στην προσπάθεια κατάσβεσης της μεγάλης πυρκαγιάς στην Περιστέρα Αχαΐας τον Αύγουστο του 2007

Ο περιβόητος παρακρατικός λαθρέμπορος ναρκωτικών Γιασάρ Οζ, που παραδέχτηκε ότι ο ίδιος έβαλε φωτιές σε ελληνικά δάση κατόπιν κυβερνητικής εντολής

Σάββας Καλεντερίδης: «Βγάζουμε μόνοι μας τα μάτια μας»

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ

Μ

▲ ▲

πορεί οι δηλώσεις του πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας Μεσούτ Γιλμάζ ότι μυστικά κονδύλια του τουρκικού κράτους δόθηκαν επί πρωθυπουργίας Τανσού Τσιλέρ «για αντίποινα με εμπρησμού δασών στην Ελλάδα» να συγκλόνισαν, το «Crash» όμως σήμερα αποκαλύπτει ότι η ΚΥΠ εκείνης της εποχής, όχι μόνο γνώριζε ποιοι έβαζαν τις φωτιές, αλλά είχε «διεισδύσει» με μια ομάδα μυστικών πρακτόρων στα τουρκικά πράγματα. Σύμφωνα με απόρρητες πληροφορίες που για πρώτη φορά βλέπουν το φως της δημοσιότητας μέσα από το «Crash», οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες είχαν δημιουργήσει ένα δίκτυο πληροφοριοδοτών με έναν τριμελή «πυρήνα» Τούρκων πρακτόρων, επικεφαλής των οποίων ήταν ένας ελληνόφωνος πράκτορας της ΜΙΤ, που πηγαινοέρχονταν Τουρκία - Ελλάδα, έχοντας ως κάλυψη την ιδιότητα του… μικροπωλητή. Το συγκεκριμένο κλιμάκιο χρησιμοποιήθηκε ως πηγή πληροφόρησης για απόρρητες και συγκλονιστικές πληροφορίες στρατιωτικού περιεχομένου, αποκαλύπτοντας μεταξύ άλλων τις κινήσεις της τουρκικής στρατιωτικής μηχανής στο επεισόδιο με τα Ίμια, ενώ παρείχε σημαντικές πληροφορίες και συγκεκριμένα ονόματα για τις πυρκαγιές στη Ρόδο, την Ικαρία, τη Σάμο και αλλού. Όπως αποκαλύπτει σήμερα το «Crash», το συγκεκριμένο δίκτυο, που λειτούργησε με απόλυτη μυστικότητα σε συνεργασία με την ΚΥΠ για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα, εξαρθρώθηκε από τις μυστικές υπηρεσίες της Άγκυρας, μετά από ένα ολέθριο σφάλμα των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών. Τα μέλη του εν λόγω κλιμακίου συνελήφθησαν, φυλακίστηκαν και ανακρίθηκαν από τις

Ιανουάριος/2012

crash 55

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 56

crash

ΕΡΕΥΝΑ

▲ ▲

τουρκικές αρχές, χωρίς ωστόσο στην αρχή να «σπάσουν» και να αποκαλύψουν το ρόλο τους. Δυστυχώς, όμως, μια λάθος κίνηση των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών επί κυβέρνησης Σημίτη οδήγησε στην αποκάλυψη της συγκεκριμένης ομάδας. Η ανάκληση των μονάδων της ΚΥΠ από την Κωνσταντινούπολη και τη Σμύρνη ήταν το μοιραίο λάθος που επιβεβαίωσε στις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες ότι οι συλληφθέντες είχαν το ρόλο «διπλών πρακτόρων». Οι τρεις Τούρκοι φυλακίστηκαν και βασανίστηκαν, ενώ ο επικεφαλής τους πέθανε στη φυλακή. Κατάφερε, ωστόσο, να στείλει «σήμα» στην ελληνική πλευρά με τη λακωνική φράση «Είπα τα λιγότερα»! Εκείνη την επίμαχη περίοδο η ΚΥΠ είχε προμηθευτεί το «τέρας», που δεν ήταν άλλο από ένα σύστημα υπολογιστών για υποκλοπές σταθερών και κινητών τηλεφώνων, αλλά ακόμη και ιντερνετικών μονάδων, που μπορούσε να δραστηριοποιηθεί μόνο με εισαγγελική υπογραφή, αλλά είχε τη δυνατότητα να «κοριοποιήσει» τα τηλέφωνα γνωρίζοντας μόνο τον αριθμό τους. Με το «τέρας» αυτό, αλλά και με τα λεγόμενα «τσαντάκια» (τέτοια έχουν προμηθευτεί και οι περισσότεροι Έλληνες μεγαλοεπιχειρηματίες!), που μπορούσαν επικοινωνιακά να «σαρώσουν» σε ακτίνα 100 μέτρων, η Υπηρεσία Πληροφοριών είχε στα χέρια της στοιχεία, τα οποία και κατέθετε με υπομνήματα στους αρμόδιους κυβερνητικούς και υπηρεσιακούς παράγοντες, αλλά κανείς δεν έχει ακόμη καταλάβει το γιατί αυτοί επιδείκνυαν πλήρη αδράνεια. Ο Μεσούτ Γιλμάζ έπειτα από αρκετά χρόνια προχώρησε στην αποκάλυψη για το ρόλο των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών στους εμπρησμούς ελληνικών δασών, επικαλούμενος έκθεση για τη «σκοτεινή» δράση των τουρκικών μυστικών υπηρεσιών, μια έκθεση που του είχαν παρουσιάσει όταν ανέλαβε πρωθυπουργός το 1996, σχετικά με το λεγόμενο «σκάνδαλο Σουσουρλούκ», που έφερε στο φως τους ισχυρούς δεσμούς τουρκικούς δεσμούς τουρκικής κυβέρνησης, στρατού και οργανωμένου εγκλήματος. ετάτην«ομολογία»Γιλμάζ, από τη μία, τοπικοί φορείς, όπως ο Δήμος Πεντέλης, σύμφωνα με τις δηλώσεις του δημάρχου Δημήτρη Στεργίου, άρχισαν να συγκεντρώνουν σχετικά στοιχεία για την καταστροφική πυρκαγιά της Πεντέλης το 1995, προκειμένου να προσφύγουν στο αρμόδιο Διεθνές Δικαστήριο, με στόχο την τιμωρία της Τουρκίας και την απαίτηση αποζημιώσεων για την καταστροφή που υπέστη η περιοχή, ο δήμος και δημότες του. Αυτή ήταν η αρχή που έριξε προ ημερών τη… σπίθα για να «φουντώσει» μια σχετική κίνηση συσπείρωσης και άλλων πληγέντων από πυρκαγιές τότε δήμων, όπως της Ρόδου, της Ικαρίας, της Σάμου, δήμων της Αττικής και της Θεσσαλονίκης κ.ά., προκειμένου να διεκδικήσουν αποζημιώσεις από την Τουρκία για τις καταστροφές των δασικών τους εκτάσεων που επλήγησαν εκείνη τη συγκεκριμένη χρονική περίοδο που περιέγραψε ο Μεσούτ Γιλμάζ και υπήρχαν ενδείξεις εμπρησμού. Στις ενέργειές τους αυτές βρήκαν «πάτημα» την εντολή που έδωσε ο αρμόδιος εισαγγελέας για να ανασυρθούν από το αρχείο όλες οι υποθέσεις εμπρησμών δασικών εκτάσεων εκείνης της περιόδου,

M

56 crash Ιανουάριος/2012

για να διαπιστωθεί σε ποιες περιπτώσεις ανά την επικράτεια θα μπορούσαν να πιστοποιηθούν στοιχεία των καταγγελιών Γιλμάζ, προκειμένου να προχωρήσουν σε περαιτέρω δικαστικές ενέργειες. Αξίζει, πάντως, να επισημάνουμε πως εκείνη την περίοδο, την οποία περιγράφει ο Μεσούτ Γιλμάζ, είχαν ήδη συλληφθεί Τούρκοι υπήκοοι σαν ύποπτοι εμπρησμών (όπως στη Σάμο, τη Ρόδο και την Ικαρία) και άλλων δολιοφθορών (όπως τοποθέτηση βομβών σε κλάδους απορριμμάτων στη Ρόδο), αλλά είχαν αφεθεί ελεύθεροι, καθώς είχαν στην κατοχή τους «πράσινα» διαβατήρια του τουρκικού κράτους, που σήμαινε πως ήταν ανώτεροι κρατικοί υπάλληλοι. Αμέσως, το ΥΠ.ΕΞ. εξέφρασε την έντονη αντίδρασή του, καθώς θεώρησε ότι οι πληροφορίες του κ. Γιλμάζ «είναι σοβαρές και πρέπει να διερευνηθούν», τονίζοντας ότι «η ελληνική πλευρά αναμένει να ενημερωθεί από τις αρμόδιες τουρκικές αρχές», ενώ ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών, Σταύρος Δήμας, ζήτησε, στις 3 Ιανουαρίου 2012, από τον Τούρκο υπουργό Ευρωπαϊκών Θεμάτων Εγκεμέν Μπαγίς, μετά τη συνάντηση που είχαν, όπως «διερευνηθούν

Γιατί, ενώ είχαμε στοιχεία για την ταυτότητα των εμπρηστών, εμείς δεν κάναμε τίποτα;

οι αναφορές του πρώην Τούρκου πρωθυπουργού περί εμπρησμών στην Ελλάδα, ώστε να μη δηλητηριάζονται οι σχέσεις των δύο χωρών». Εξάλλου, τα ελληνικά πολιτικά κόμματα από την πρώτη ημέρα ανέδειξαν το θέμα, με σχετικές παρεμβάσεις τους.

Καυτό... ερώτημα Το μεγάλο θέμα, όμως, που προκύπτει από τις δηλώσεις Γιλμάζ είναι άλλο και πιο «καυτό» και έχει να κάνει με την επιδειχθείσα αδράνεια των ελληνικών κυβερνητικών και υπηρεσιακών παραγόντων, οι οποίοι διακατέχονταν από ένα «φοβικό σύνδρομο» απέναντι στην Άγκυρα, καθώς υπήρξαν εκείνη την περίοδο εκθέσεις των ελληνικών μυστικών υπηρεσιών, με συγκεκριμένα στοιχεία, για τη δράση Τούρκων πρακτόρων και παρακρατικών ομάδων εντός του ελληνικού εδάφους, αλλά κανένας δεν έδωσε την πρέπουσα προσοχή. Για παράδειγμα, τον Οκτώβριο του 1995 οι ελληνικές υπηρεσίες ασφαλείας εί-

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 57

Η Τανσού Τσιλέρ, επί πρωθυπουργίας της οποίας έγιναν όσα ομολόγησε ο Γιλμάζ, με τον Θεόδωρο Πάγκαλο Από την επίσκεψη Γιλμάζ στην Αθήνα το 1999, όταν σε ένδειξη... φιλελληνικών συναισθημάτων έριξε προκλητικά το τσιγάρο που κάπνιζε στον ιερό χώρο της Ακρόπολης χαν συντάξει εμπιστευτική και άκρως τεκμηριωμένη έκθεση για τα μέτρα που έπρεπε πλέον να παρθούν, προκειμένου να «οχυρωθούν» τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου από τις προκλήσεις της Τουρκίας, ενώ από τον προηγούμενο χρόνο είχαν ήδη αρμοδίως προωθηθεί σχετικές αναφορές των μυστικών μας υπηρεσιών για τις «φήμες» που ήδη κυκλοφορούσαν για την ανάμιξη Τούρκων πρακτόρων σε δολιοφθορές στην Ελλάδα, προερχόμενες κυρίως από δημοσιεύματα και στοιχεία από την Τουρκία, «φήμες» που έφτασαν με σχετική ερώτηση ακόμη και στην ελληνική Βουλή. Και αν το βιβλίο του επιφανούς Τούρκου δημοσιογράφου της «Hurriyet» Εμίλ Τσολασάν δεν έπειθε για τίποτα, αν και μέσα από τις σελίδες του οποίου ο δημοσιογράφος είχε υποστηρίξει πως μυστικός πράκτορας τού είχε εκμυστηρευτεί ότι είχε πάει σε «γειτονική χώρα» και είχε τοποθετήσει βόμβες σε τουριστικά θέρετρα, αλλά και αν θεωρή-

σουμε «απλές εικασίες» τα όσα έλεγε, με τηλεφωνική του παρέμβαση σε τηλεοπτική εκπομπή του ΗΒΒ, το Νοέμβριο του 1996, ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα του τουρκικού παρακράτους, ο πρώην «Γκρίζος Λύκος» Χασάν Κιρτζί, το άλλοτε «δεξί χέρι» του παρακρατικού λαθρέμπορου ναρκωτικών Αμπντουλάχ Τσατλί, για εμπρησμούς δασών σε νησιά γειτονικής χώρας... Επίσης, αν δεχτούμε σαν «φαντασιώσεις» τα όσα έλεγε ο Γιασάρ Οζ, ότι ο ίδιος έβαλε φωτιές σε δάση των νησιών του Αιγαίου, τότε ποιος ήταν ο λόγος που η ελληνική κυβέρνηση αδράνησε παντελώς στην καταγγελία, που έγινε την ίδια χρονική περίοδο; Μια καταγγελία από το βουλευτή του τότε κυβερνητικού κόμματος της Τανσού Τσιλέρ, Σεντάτ Μπουτζάι, που είχε διασωθεί από το θανατηφόρο δυστύχημα στην επαρχιακή πόλη Σουσουρλούκ, ένα συμβάν που ξεδί-

Ο επικεφαλής του τριμελούς κλιμακίου κατάφερε και έστειλε σήμα από τη φυλακή με τη φράση «Είπα τα λιγότερα»

πλωσε το κουβάρι των στενών σχέσεων συνεργασίας κυβέρνησης –δυνάμεων ασφαλείας– οργανωμένου εγκλήματος, δημιουργώντας το γνωστό πια «Σκάνδαλο Σουσουρλούκ», αφού στο ίδιο αυτοκίνητο με τον επιφανή πολιτικό βρίσκονταν ένας ανώτατος αξιωματούχος της αστυνομίας και ο αρχηγός της «Μαφίας» των «Γκρίζων Λύκων». Γιατί ο Σεντάτ Μπουτζάι, αμέσως μετά το δυστύχημα και το σάλο που είχε προκαλέσει, είχε δώσει συνέντευξη στην εφημερίδα «Geni Safai», όπου με τον τίτλο «Εμείς κάψαμε τη Ρόδο» αναφέρονταν σε μια μόνο πτυχή ενός καλά οργανωμένου σχεδίου κυβέρνησης και μυστικών υπηρεσιών για εμπρησμούς δασών και δολιοφθορές σε τουριστικά θέρετρα της Ελλάδας, άσχετα αν το ίδιο βράδυ και όλως περιέργως σημειώθηκε πυρκαγιά στις εγκαταστάσεις της εφημερίδας και κάηκαν τα φρεσκοτυπωμένα φύλλα του εντύπου πριν διατεθούν στην κυκλοφορία. Αλλά σώθηκαν και ορισμένα που απετέλεσαν πλέον αψευδή στοιχεία μακρόχρονης δικαστικής διαμάχης στο εσωτερικό της Τουρκίας μεταξύ κρατικών φορέων και μελών του οργανωμένου εγκλήματος, σε μια προσπάθεια περιστολής της ιδιότυπης «ασυλίας» που είχαν αποκτήσει οι παρακρατικοί. Δίκες, που σε πολλές από αυτές ακούστηκε από κατηγορούμενους η φράση «όταν μας στέλνατε να κάψουμε τα δάση της Ελλάδας, ήμασταν καλοί και τώρα μας βάζετε φυλακή;»! Ιανουάριος/2012

crash 57

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 58

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Όταν οι Τούρκοι καυχιόνταν που καίνε τα νησιά μας, εμείς φοβόμασταν να κάνουμε έστω κι ένα διάβημα!

”

Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

Τ

ο «φοβικό σύνδρομο» των ελληνικών κυβερνήσεων εκείνης της εποχής απέναντι στην Τουρκία ήταν η βασική αιτία που αφέθηκαν τα ελληνικά δάση στην πυρά των Τούρκων, που θεώρησαν ότι πίσω από δραστηριότητες των Κούρδων ανταρτών βρίσκεται η Ελλάδα, οπότε έστρεψε το μένος της εναντίον μας. Μ’ αυτά τα δυο λόγια, όσο απλά και αν ακούγονται, ο Σάββας Καλεντερίδης δίνει όλη την εικόνα των καμένων ελληνικών δασών, κατά την περίοδο 19931996, να ξετυλίγεται καθάρια, έστω και μέσα από τις φλόγες! Γιατί ο Σάββας Καλεντερίδης δεν ήταν τότε ένας «τυχαίος» άνθρωπος. Ήταν ταγματάρχης του ελληνικού στρατού, που υπηρετούσε στην ΕΥΠ, αλλά και στο Ελληνικό Προξενείο της Σμύρνης, οπότε είχε στα χέρια του «γερά» στοιχεία, άσχετα αν η επίσημη πολιτεία δεν είχε τη βούληση να τα αξιοποιήσει. Γιατί, γεννημένος στη Βέργη των Σερρών, το 1960, γνήσιας ποντιακής καταγωγής, θεωρείται σήμερα ένας από τους καλά γνωρίζοντες τα τουρκικά θέματα, καθώς έχει ασχοληθεί περίπου 20 χρόνια με την Τουρκία, έχει διαβάσει αρκετές χιλιάδες βιβλία και άρθρα και εξ αυτού υπάρχει μια γνώση όσων τεκταίνονται στη γειτονική μας χώρα. Και δεν είναι μόνο αυτό. Γνωρίζει σε βάθος τα αίτια αυτής της «κακοδαιμονίας», την οποία προ ημερών βρέθηκε μπροστά στα μάτια μας από τις δηλώσεις του Μεσούτ Γιλμάζ, αφού είναι και «βαθύς γνώστης» του Κουρδικού Ζητήματος, το οποίο χρησιμοποιήθηκε από την κυβέρνηση της Τανσού Τσιλέρ σαν άλλοθι για την καταστροφική δράση των Τούρκων πρακτόρων σε βάρος των ελληνικών δασών και όχι μόνο. Και τον «ξέρουμε» τον Σάββα Καλεντερίδη από την υπόθεση Οτσαλάν, καθώς ήταν ο Έλληνας αξιωματικός που βίωσε την «τραγωδία» του στην Κένυα, που σε βάθος χρόνου να υπήρξε και η αφορμή για να παραιτηθεί από το στράτευμα το 2000, όντας αντισυνταγματάρχης και σπουδαστής της Ανώτατης Σχολής Πολέμου, για να ιδρύσει έναν εκδοτικό οίκο, που κατά κύριο λόγο προβάλει βιβλία ιστορικο-πολιτικού περιεχομένου, προσπαθώντας να διατηρήσει το ελλη58 crash Ιανουάριος/2012

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 59

ςάββας Καλεντερίδης

“ΟΙ ΕΜΠΡΗςΜΟΙ

ήταν αντίποινα για τους Κούρδους

”

και στα κείμενα που συνόδευαν την είδηση». Γιατί, κατά τη γνώμη σας, αδράνησε η ελληνική πλευρά όταν, το 1996, ο Τούρκος κυβερνητικός τότε βουλευτής Σεντάτ Μπουτζάκ είχε δηλώσει το περίφημο: «Εμείς κάψαμε τη Ρόδο»; «Δεν ήταν ο μοναδικός αξιωματούχος που το είπε. Αλλά τι είχε συμβεί εκείνη την περίοδο από το 1992 μέχρι και το 1996; Το τουρκικό κράτος, επειδή αδυνατούσε να αντιμετωπίσει το Κουρδικό Απελευθερωτικό Κίνημα μέσα στο πλαίσιο του κράτους δικαίου, προσπάθησε να χρησιμοποιήσει τους μηχανισμούς που είχε υπό έλεγχο στην παρανομία και εννοώ στους μαφιόζους, στη διακίνηση ναρκωτικών, στο λαθρεμπόριο καυσίμων και όπλων. Έτσι, ενέπλεξε αυτούς τους ελεγχόμενους παρακρατικούς και παραστρατιωτικούς (Γκρίζους Λύκους) μηχανισμούς στον αγώνα καταπολέμησης της τρομοκρατίας, σύμφωνα με την τουρκική λογική, του Απελευθερωτικού Κινήματος των Κούρδων, σύμφωνα με τη δική μας λογική. Τότε, λοιπόν, ενέπλεξαν αυτούς τους μηχανισμούς σε μυστικές κρατικές υποθέσεις, όπως δολοφονίες και εκτελέσεις απλών πολιτών, πολιτικών, διανοουμένων, δημοσιογράφων Κούρδων και Αρμενίων, και το κάψιμο των ελληνικών δασών. Αλλά, επειδή αυτοί οι μηχανισμοί είχαν εμπλακεί σε αυτές τις κρατικές “υποθέσεις”, θεωρώντας ότι αυτό συνιστά “ασυλία” για τους ίδιους, πραγματικά, ετέθησαν εκτός ελέγχου και άρχισαν να εκβιάζουν ακόμη και να σκοτώνουν επιχειρηματίες για να εξασφαλίσουν τεράστια ποσά. Κάποια στιγμή μάλιστα οι μηχανισμοί αυτοί έγιναν τόσο ισχυροί, που το κράτος φοβήθηκε και αναγκάστηκε να συλλάβει κάποια από τα μέλη τους και να τα οδηγήσει και στις φυλακές. Όταν, λοιπόν, αυτοί οι άνθρωποι, όπως ο Γιασάρ

▲ ▲

H Τουρκία συνεχίζει την παρακρατική της δράση όπου το επιβάλλουν τα εθνικά της συμφέροντα. Αυτό θα πρέπει να το έχει υπόψη του ο ελληνικός λαός

νικό φρόνημα και τις ρίζες του ελληνισμού. Και βρεθήκαμε στο γραφείο του, που βρίσκεται σε ένα… παταράκι στο βιβλιοπωλείο του εκδοτικού του οίκου, αφήσαμε τη σκέψη μας να γυρίσει πίσω στην εποχή εκείνη, οπότε… Όταν, προ ημερών, ακούστηκαν οι δηλώσεις Μεσούτ Γιλμάζ και όλοι σχεδόν οι Έλληνες «πάγωσαν», πού πέταξε η δική σας σκέψη; «Αμέσως, το μυαλό μου πήγε στο εξής: επειδή δεχτήκαμε –μιλώ και γενικά, αλλά και ως άτομο– “πόλεμο λάσπης” από ένα μηχανισμό ανθρώπων –διανοούμενων, “επαγγελματιών” οικολόγων, πολιτικών, διαμορφωτών της κοινής γνώμης, δημοσιογράφων και ΜΜΕ– όταν αναδείξαμε τέτοια ζητήματα, με δημόσιο λόγο και όχι συνωμοσιολογικά, τότε σκέφτηκα ότι, τελικά, η αξιοπιστία μας θα αποδειχθεί εξαιτίας των λεγομένων του Μεσούτ Γιλμάζ. Κι αυτό, ειλικρινά, δεν με χαροποίησε καθόλου. Δηλαδή, να καθιστάμεθα αξιόπιστοι εξαιτίας των αποκαλύψεων ενός πρωθυπουργού μιας ξένης χώρας». Δηλαδή, από τότε εσείς ήσασταν σίγουρος ότι οι πυρκαγιές στα νησιά του Αιγαίου είχαν γίνει με σπίρτα τουρκικά; «Καταρχάς, ήμουν σίγουρος για την εμπλοκή των τουρκικών παρακρατικών μηχανισμών, αλλά και των υπηρεσιών του τουρκικού κράτους στις πυρκαγιές των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και των περιαστικών δασών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης. Και λέω πως ήμουν σίγουρος γιατί, αφενός μεν υπήρχαν στοιχεία, αφετέρου δε, ιδιαίτερα στην πυρκαγιά της Αθήνας το 1995, οι Τούρκοι είχαν δώσει “γραμμή” στις εφημερίδες ότι ήταν οι ίδιοι φυσικοί αυτουργοί της πυρκαγιάς, κάτι που φαινόταν είτε από τον τρόπο με τον οποίο παρουσιάστηκε η πυρκαγιά είτε ακόμη

Ιανουάριος/2012

crash 59

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 60

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

Οζ μετά το ατύχημα στο Σουσουρλούκ, αισθάνθηκαν ότι τίθεται σε κίνδυνο η ασφάλεια και η ελευθερία τους, τότε άρχισαν να αποκαλύπτουν τη συμμετοχή τους σε διάφορες μυστικές αποστολές που τους είχε αναθέσει το τουρκικό κράτος, μεταξύ των οποίων ήταν δολοφονίες Κούρδων αντιφρονούντων, τοποθετήσεις βομβών σε αρμενικούς στόχους σε διάφορες χώρες της Ευρώπης, τοποθετήσεις βομβών στη Ρόδο, την Κρήτη και την Αθήνα και, φυσικά, η πυρπόληση δασών στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου, στην Κρήτη, την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη». Κι εμείς, από την πλευρά μας, τι κάναμε; «Τότε, λοιπόν, είχαμε πει ότι η Ελλάδα θα πρέπει να χρησιμοποιήσει αυτές τις αποκαλύψεις, αφού είχαμε πλέον ντοκουμέντα στα χέρια μας, και είπαμε να τις χρησιμοποιήσει και πολιτικά και δικαϊκά. Δηλαδή, επειδή, κυρίως σε μια πυρκαγιά της Ικαρίας υπήρξαν 13 νεκροί, ο εισαγγελέας, που ήταν υπεύθυνος, θα μπορούσε να ασκήσει ποινικές διώξεις για 13 ανθρωποκτονίες και στο πλαίσιο αυτό να ζητήσουμε είτε την έκδοση των δραστών –κατ’ ομολογία των ίδιων– είτε δικαστική συνδρομή διά της διπλωματικής οδού. Αυτές οι προτάσεις έγιναν υπηρεσιακά και αρμοδίως προς τα κυβερνητικά όργανα και την τότε πολιτική ηγεσία, αλλά δεν είμαι σε θέση να σας πω ούτε αν είχαμε κάνει κάποια σχετική ενέργεια ούτε και αν είχαμε κάποιο ουσιαστικό ή πρακτικό αποτέλεσμα. Πάντως, νομίζω ότι σε επίπεδο πολιτικών ή διπλωματικών χειρισμών υπήρχε μια τάση αυτοσυγκράτησης ή, αν θέλετε, ο χειρισμός αυτών των υποθέσεων επηρεαζόταν από κάποιο φοβικό σύνδρομο που τότε επικρατούσε σε ένα μέρος και του πολιτικού και του υπηρεσιακού κατεστημένου της χώρας μας». Πιστεύετε ότι όλος αυτός ο κύκλος πυρκαγιών από τότε αποτελεί οργανωμένο σχέδιο του τουρκικού κράτους, μέσω… παρακράτους; «Εδώ πρέπει να πούμε το εξής για να εξηγήσουμε το γιατί ο Μεσούτ Γιλμάζ μίλησε για “αντίποινα”. Το τουρκικό κράτος έκανε έναν πόλεμο, από το 1991 μέχρι και το 1997, έναν πόλεμο χαμηλής έντασης εναντίον των Κούρδων. Σε αυτόν τον πόλεμο, που ήταν εναντίον “ανταρτών”, το τουρκικό κράτος απέτυχε παταγωδώς. Και ακριβώς, επειδή απέτυχε να εξουδετερώσει τους αντάρτες, έκαψε 4.500 χωριά και οικισμούς των Κούρδων, διότι οι αντάρτες για να υπάρχουν στα βουνά πρέπει η διοικητική τους μέριμνα να υποστηρίζεται από χωριά. Όταν, όμως, παρ’ όλα αυτά, οι Κούρδοι αντάρτες συνέχισαν να δίνουν δυναμικά το “παρών” και να δυσκολεύουν το τουρκικό κράτος, τότε οι Τούρκοι άρχισαν να καίνε τα δάση του Κουρδιστάν, τα οποία, σύμφωνα με τη λογική της, έκρυβαν και προστάτευαν τους αντάρτες. Έτσι, λοιπόν, οι Κούρδοι, μετά το κάψιμο των χωριών τους και των δασών του τουρκικού Κουρδιστάν, κινήθηκαν και πυρπόλησαν κι αυτοί με τη σειρά τους δάση στα οποία εκπαιδεύονταν οι Τούρκοι κομάντος στον αντι-ανταρτικό αγώνα. Παράλληλα, οι Κούρδοι στράφηκαν εναντίον και του τουρκικού τουρισμού με σαμποτάζ στην Αττάλεια

60 crash Ιανουάριος/2012

O Σάββας Καλεντερίδης με το δημοσιογράφο του «Crash» Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

Όταν η ΕΥΠ μιλούσε για τη δράση Τούρκων πρακτόρων σε ελληνικά εδάφη, δεχόμασταν πόλεμο λάσπης…

”

και σε άλλες τουριστικές περιοχές των παραλίων της Τουρκίας με το εξής σκεπτικό, όπως το ανέλυαν οι ίδιοι στα κείμενα και στις εφημερίδες τους: Το συνάλλαγμα που εξασφαλίζει το τουρκικό κράτος από τον τουρισμό χρησιμοποιείται για τη χρηματοδότηση του βρόμικου πολέμου εναντίον μας». Ήσασταν τότε αξιωματικός στην ΕΥΠ; «Ναι, αλλά υπηρετούσα και στο Ελληνικό Προξενείο της Σμύρνης, ως διπλωματικός υπάλληλος του ελληνικού κράτους, οπότε παρακολουθούσα από τη θέση μου όλα αυτά τα ζητήματα. Έβλεπα, λοιπόν, ότι οι Κούρδοι έβγαζαν προκηρύξεις σε όλη την Ευρώπη και στην ίδια την Τουρκία με τα έντυπά τους και έλεγαν ότι “εμείς θέλουμε να κάνουμε μποϊκοτάζ στον τουρκικό τουρισμό, γιατί η Τουρκία, με τα κεφάλαια που εξασφαλίζει από εκεί, χρηματοδοτεί ένα βρόμικο πόλεμο εναντίον του Κουρδιστάν”. Έτσι, η Τουρκία χρησιμοποίησε σαν άλλοθι είτε τις βόμβες που τοποθέτησαν οι Κούρδοι στα τουριστικά θέρετρα της Τουρκίας είτε τις πυρκαγιές που έβαλαν για λόγους εκδίκησης και αντιποίνων στη δυτική Τουρκία, θεώρησε ότι πίσω απ’ αυτά βρί-

σκεται η Ελλάδα, οπότε έστρεψε το μένος της εναντίον μας. Ο ισχυρισμός των Τούρκων για εμπλοκή της Ελλάδας ήταν πραγματικά ανόητος, γιατί αφενός μεν είναι αδιανόητο για το ελληνικό κράτος να εμπλακεί σε τέτοιες υποθέσεις και αφετέρου οι Κούρδοι είναι ένας λαός και ένα κίνημα που δεν παίρνουν εντολές από κανένα. Έχουν το δικό τους αγώνα, τους δικούς τους σκοπούς και με βάση αυτούς κινούνται. Εν πάση περιπτώσει, δεν υπήρχε περίπτωση κάποιος από την Ελλάδα να αναμειχθεί σε μια τέτοια δραστηριότητα, διότι η ανάμειξη σε τέτοιες δράσεις δεν μπορεί να μείνει κρυφή! Τότε, λοιπόν, οι Τούρκοι, χρησιμοποιώντας αυτό σαν άλλοθι, όπως οι ίδιοι ανάφεραν στις τότε δηλώσεις τους, επιχείρησαν να αποψιλώσουν τα νησιά του ανατολικού Αιγαίου από τα δάση τους για δύο, βασικά, λόγους: Ο πρώτος, γιατί τα δάση ήταν εμπόδιο στα επιχειρησιακά τους σχέδια εναντίον των νησιών μας, ο δεύτερος για τα στερήσουν από το φυσικό τους κάλλος, ώστε να πάψουν να είναι ελκυστικά, προκειμένου να διοχετευθεί ο τουρισμός στα τουρκικά παράλια, τα οποία τότε ήταν υπανάπτυκτα σε σχέση με τα νησιά του Αιγαίου. Αυτή είναι, με απλά λόγια, η όλη “ιστορία”». Δηλαδή, ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο; «Ναι. Ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο, απόρροια των σχεδίων και της κρατικής πολιτικής βούλησης της Τουρκίας και όχι αντίποινα». Ωστόσο, υπήρχαν και επίσημες καταγγελίες στην ελληνική Βουλή από το 1994 για τη δράση Τούρκων πρακτόρων στην Ελλάδα. Εσείς τι λέτε; «Υπήρχαν και στηρίζονταν σε στοιχεία που είχαν συλλέξει οι ελληνικές αρμόδιες αρχές. Όμως, ο χειρισμός αυτών των υποθέσεων, από ένα σημείο και μετά, δεν ήταν καν δικαϊκός. Ήταν καθαρά πολιτικός και από τη στάση της πολιτικής ηγεσίας εκείνης της εποχής, πολλές φορές, επηρεάζονταν

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 61

Η πυρπόληση των ελληνικών δασών ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο, απόρροια της πολιτικής βούλησης της Άγκυρας

”

Οι εξελίξεις στο «Οικόπεδο 12» θα λειτουργήσουν σαν θετικός καταλύτης στην πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων

▲ ▲

και οι αρχές ασφαλείας, ακόμη και οι δικαστές. Έτσι, ενώ είχαν συλληφθεί άνθρωποι που έκαναν παρακρατική δράση στο έδαφός μας, η Ελλάδα είχε μια πολύ ελαστική στάση απέναντι σε τέτοιες πρακτικές. Άλλωστε, για να μην πηγαίνουμε μακριά, βλέπουμε τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζει το ελληνικό κράτος την παρακρατική δράση του τουρκικού Προξενείου στην Κομοτηνή σε ολόκληρη τη Θράκη, που ξεφεύγει από την ουσιαστικά γραφειοκρατική αποστολή του, που περιορίζεται αποκλειστικά στη χορήγηση θεωρήσεων εισόδου, πληρεξουσίων σε Τούρκους πολίτες που κατοικούν στην Ελλάδα. Το Προξενείο, αντ’ αυτού, αναμειγνύεται καθημερινά σε ζητήματα που αφορoύν Έλληνες πολίτες, κάτι που δεν έχει κανένα δικαίωμα να το πράξει. Δηλαδή, επί της ουσίας, ο πρόξενος και το παρακρατικό του δίκτυο ασκεί εξουσία του τουρκικού κράτους μέσα στην ελληνική επικράτεια, έχοντας οργανώσει ένα σημαντικό μέρος της μουσουλμανικής μειονότητας και των Πομάκων και των Αθίγγανων πάνω σε παρακρατική βάση. Και αυτή η άθλια στάση του τουρκικού κράτους και των οργάνων του στην Ελλάδα, η ελληνική κυβέρνηση και το ελληνικό κράτος την αντιμετωπίζει με χαρακτηριστική ελαστικότητα. Θα έλεγα ότι “μόνοι μας βγάζουμε τα μάτια μας” και αφήνουμε τους Τούρκους ν’ αλωνίζουν στη Θράκη. Στην ίδια λογική είναι και η αντιμετώπιση των παρακρατικών μηχανισμών της Τουρκίας που δρουν σε άλλες περιοχές της χώρας μας…». Και όλοι αυτοί οι παρακρατικοί έρχονται στη χώρα μας με «πράσινα» διαβατήρια; «Ναι, καθώς στην Τουρκία τα “πράσινα” διαβατήρια, που είναι κάτι σαν τα “υπηρεσιακά” τα δικά μας, χορηγούνται σε ανώτερους κρατικούς υπαλλήλους, οπότε οι κάτοχοι αυτών παίρνουν ευκολό-

τερα θεώρηση εισόδου και σε ορισμένες, μάλιστα, χώρες της Ε.Ε. μπαίνουν και χωρίς θεώρηση. Και όταν οι αρχές μιας χώρας, όπως και η Ελλάδα, βλέπουν ένα “πράσινο” διαβατήριο, τότε, εκ των πραγμάτων, η συμπεριφορά απέναντί τους είναι διαφορετική. Ένας Τούρκος, έτσι για παράδειγμα το αναφέρω, από τους μεγαλέμπορους ναρκωτικών, που ομολόγησε μπροστά στις κάμερες, παρουσιαζόμενος σε ένα δικαστήριο, ότι “όταν με βάζατε να καίω τα ελληνικά δάση, ήμουν καλός και τώρα πρέπει να μπω στη φυλακή”, κατείχε “πράσινο” διαβατήριο, στη θέση “επάγγελμα” του οποίου έγραφε “τμηματάρχης του τουρκικού κράτους”! Ο έμπορος αυτός ναρκωτικών, που είχε συλληφθεί –και παραλίγο να συλληφθεί και σο έδαφος των ΗΠΑ γιατί προσπάθησε να πουλήσει 11 κιλά ηρωίνη σε πράκτορες της DEA– πολλάκις στην Τουρκία, με όπλα και με πολλά διαβατήρια, για παραχάραξη και μια σωρεία άλλων εγκλημάτων, κατείχε επίσημο κρατικό διαβατήριο, στο οποίο έγραφε “τμηματάρχης του τουρκικού κράτους”. Μάλιστα, σε αρχιμαφιόζους, ανώτερους απ’ αυτόν που ήδη ανέφερα, έχουν δει στην κατοχή τους και “κόκκινα” διαβατήρια, που είναι για την Τουρκία τα διπλωματικά. Ο Αλαντίν Τσακιτζί, για παράδειγμα, έχει πάρει επίσημο “κόκκινο” διαβατήριο από το τουρκικό κράτος!». Πιστεύετε ότι και οι τελευταίες μεγάλες πυρκαγιές, το καλοκαίρι του 2007, μπορεί να κρύ-

βουν τουρκικό δάκτυλο ή πρόκειται για «ασύμμετρη απειλή»; «Κοιτάξτε. Για την προηγούμενη περίοδο μπορώ να μιλώ ξεκάθαρα, γιατί τότε υπηρετούσα στο ελληνικό κράτος και παρακολουθούσα από κοντά αυτές τις καταστάσεις. Για τις πυρκαγιές του 2007, κυρίως στην Πελοπόννησο και την Εύβοια, δεν έχω άποψη. Όμως, διάβασα στα ΜΜΕ το εξής: τη στιγμή που η Ελλάδα παρουσίαζε εικόνα διάλυσης, ως χώρα, εξαιτίας των μεγάλων πυρκαγιών, τη στιγμή που ο κρατικός μηχανισμός ήταν σε διάλυση, διασκορπισμένος σε πολλές περιοχές, και ανίκανος να αντιμετωπίσει αυτή την κατάσταση, τότε έγινε απόπειρα να καεί και το τελευταίο περιαστικό δάσος της Αθήνας, ο Υμηττός. Και όχι μόνο έγινε απόπειρα, αλλά την ώρα που κάποιοι πήγαν να το κάψουν, την ίδια ώρα που ολόκληρη η Ελλάδα είχε παραδοθεί στις φλόγες, τότε έγιναν προς την Πυροσβεστική Υπηρεσία πολλά τηλεφωνήματα με καταγγελίες για πυρκαγιές σε πολλές άλλες κατευθύνσεις στην Αττική την ίδια στιγμή! Και γνωρίζετε ότι η Πυροσβεστική, όταν δέχεται μια καταγγελία, δεν είναι σε θέση να την ελέγξει αλλιώς, παρά μόνο με την αποστολή δύναμης στον τόπο που αναφέρεται. Αυτό σημαίνει ότι ήθελαν τις ελάχιστες δυνάμεις, που είχαν μείνει στην Αθήνα, να τις πολυδιασπάσουν, ώστε να καεί ο Υμηττός. Τότε, λοιπόν, διαβάσαμε ότι από την ανάκριση που έκανε η Πυροσβεστική διαπιστώθηκε ότι δεν μπόρεσαν να εντοπίσουν κανέναν από αυτούς που έκαναν τηλεφώνημα, γιατί αυτά έγιναν είτε από καρτοτηλέφωνα είτε από τηλεφωνικούς θαλάμους. Άρα, πίσω απ’ αυτή την επιχείρηση αποπροσανατολισμού της Πυροσβεστικής κρύβεται είτε μια πολύ καλά εκπαιδευμένη οργάνωση, που ήθελε να επιτεθεί στο ελληνικό κράτος, είτε κάποια ξένη χώρα, κάποια ξένη μυστική υπηρεσία. Γι’ αυτές τις πυρκαγιές τότε είχα πει ότι αυτό είναι μια σοβαρότατη ένδειξη που μας επιτρέπει να πούμε ότι υπήρξε εμπλοκή μιας ξένης δύναμης, κάτι που μας οδηγεί και στο συμπέρασμα ότι κάτι τέτοιο, πιθανώς, να έγινε στην Πελοπόννησο και την Εύβοια. Όμως, στοιχεία δεν είμαι σε θέση να επικαλεστώ». Να δούμε και το γεγονός ότι, πρόσφατα, στα επεισόδια του Καΐρου, ένας από τους «πρωταγωνιστές» αυτών δήλωσε σε τηλεοπτικά συνεργεία ότι «αφού πρώτα κάψαμε την Αθήνα, τώρα έχει σειρά το Κάιρο»! Δηλαδή, μιλούσε για οργανωμένες αποστολές; «Για το Κάιρο δεν ξέρω ακριβώς τι έγινε, αλλά αυτό που παρακολουθώ σχεδόν από κοντά είναι η επιχείρηση διάλυσης της Συρίας. Εκεί υπάρχει συντονισμένη δράση στοιχείων που πήραν μέρος και στην εξέγερση της Λιβύης και της Αιγύπτου, αλλά, πέραν αυτού, η Συρία –επειδή διαθέτει “καλές” μυστικές υπηρεσίες, λόγω του ότι το κράτος είναι αυταρχικό και σ’ αυτές στηρίζει την επιβίωσή του– έχει συλλάβει 49 Τούρκους πράκτορες για συντονισμό επιχειρήσεων εναντίον στρατηγικών στόχων, εκτελέσεις, προβοκατόρικες τοποθετήσεις βομβών και συντονισμό της δράσης Ιανουάριος/2012

crash 61

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 62

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

των λεγόμενων αντιφρονούντων στη Συρία. Για το θέμα αυτό έχει γίνει επερώτηση από Τούρκο βουλευτή στην τουρκική Βουλή». Ναι, αλλά τι σημαίνει αυτό για μας; «Απλώς ότι, επειδή τα τελευταία χρόνια, όντως, η συμπεριφορά της Τουρκία απέναντι στη χώρα μας έχει αλλάξει και υπάρχουν σε εξέλιξη κάποιες συνομιλίες –οι λεγόμενες “διερευνητικές επαφές”– για να λυθούν τα προβλήματα στο Αιγαίο, διαδικασίες οι οποίες συμφέρουν την Τουρκία, δεν έχει κανένα λόγο να προβεί σε ενέργειες του τύπου της δεκαετίας του ΄90, δηλαδή του “ακήρυκτου πολέμου”. Αυτό, φυσικά, δεν σημαίνει ότι άλλαξε η Τουρκία! Κι αυτό, γιατί στη Συρία ακολουθεί τις ίδιες ή και χειρότερες τακτικές, που σημαίνει ότι οι μηχανισμοί υπάρχουν και η πολιτική βούληση για τη χρησιμοποίησή τους συνεχίζει να υπάρχει, όπως έγινε επίσης στο Ιράκ. Εξάλλου, δεν έγινε και πολύ γνωστό στην Ελλάδα ότι, στα μέσα Δεκεμβρίου, το Ανώτατο Δικαστικό Συμβούλιο του Ιράκ εξέδωσε ένταλμα σύλληψης κατά του αντιπροέδρου της χώρας Χασίμι, που κατέφυγε και κρύβεται στο βόρειο Ιράκ, στην κουρδική κυβέρνηση του βόρειου Ιράκ. Όμως, οι αρχές συνέλαβαν τέσσερις σωματοφύλακες του Χασίμι, ένας των οποίων δήλωσε στην τηλεόραση ότι εκπαιδεύτηκαν στην τρομοκρατική δράση από τις τουρκικές μυστικές υπηρεσίες και συμμετείχαν σε σειρά δολοφονιών πολιτικών, στρατιωτικών και αστυνομικών αξιωματούχων κατόπιν εντολής Χασίμι και, μάλιστα, για κάθε δολοφονία έπαιρναν αμοιβή 3.000 δολάρια! Τι σημαίνει αυτό; Ότι η Τουρκία συνεχίζει την παρακρατική της δράση όπου το επιβάλλουν τα εθνικά της συμφέροντα. Αυτό θα πρέπει να το έχει υπόψη του ο ελληνικός λαός, αλλά και όσοι ορίζουν τις τύχες του, όπως οι κυβερνώντες και οι κρατικοί αξιωματούχοι». Να τελειώσουμε με το εξής: Ποια θεωρείτε κινητήρια δύναμη για την αποσταθεροποίηση των ελληνοτουρκικών σχέσεων και πού στοχεύουν οι γείτονες, ενώ η διπλωματία αδρανεί; «Καταρχάς, πιστεύω ότι κάθε Έλληνας πολίτης θα πρέπει να επιζητεί και να επιδιώκει να είναι ομαλές οι σχέσεις της χώρας μας με όλες τις γειτονικές χώρες και ιδιαίτερα με την Τουρκία. Και γίνονται προσπάθειες τα τελευταία χρόνια να εξομαλυνθούν οι ελληνοτουρκικές σχέσεις. Η στροφή έγινε το 1996, όταν η Ελλάδα εγκατέλειψε την πολιτική του veto και δέχτηκε την είσοδο της Τουρκίας στην Τελωνειακή Ένωση, με αντάλλαγμα να μην μπλοκάρει η Άγκυρα, με οποιονδήποτε τρόπο, που υποτίθεται πως είχε δικαίωμα λόγω της Συνθήκης Εγγυήσεων, την είσοδο της Κύπρου στην Ε.Ε. Έκτοτε, η Ελλάδα έκανε μια καταρχάς ορθή στρατηγική επιλογή που ρυθμίζει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις διά των Βρυξελλών. Να χρησιμοποιήσει, δηλαδή, ως στρατηγικό πλεονέκτημα που είχε, τη συμμετοχή της στην Ε.Ε., και μέσω των Βρυξελλών να προσπαθήσει να “εξημερώσει” την Τουρκία και να οδηγηθούμε σε μια διευθέτηση τους ενός και μοναδικού προβλήματος που είχαμε μαζί της, που εί-

62 crash Ιανουάριος/2012

Το «Οικόπεδο 12» στην κυπριακή ΑΟΖ, όπου το αποτέλεσμα των ερευνών που γίνονται εκεί, σύμφωνα με τον κ. Καλεντερίδη, θα έχει ζωτική σημασία για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις ναι η οροθέτηση της υφαλοκρηπίδας. Αυτό, λοιπόν, αν δούμε μακροσκοπικά, τι έγινε; Αυτά τα τελευταία χρόνια που κάναμε αυτή τη στροφή, με κορυφαία στιγμή σ’ αυτή την αλλαγή στρατηγικής το Ελσίνκι, θα διαπιστώσουμε το εξής: Ότι, ενώ πάγια και αδιαπραγμάτευτη θέση μας ήταν ότι η Ελλάδα και η Τουρκία έχουν ένα και μοναδικό πρόβλημα προς επίλυση, την οροθέτηση της υφαλοκρηπίδας, φτάσαμε στο σημείο να μιλάμε για ένα “πακέτο” προβλημάτων που θα το πάμε και στη Χάγη. Και είδαμε καλά το τι σημαίνει Χάγη, πρόσφατα, με το Σκοπιανό. Έτσι, θα διαπιστώσουμε ότι η ελληνική στρατηγική απέτυχε παταγωδώς, διότι εκεί που λέγαμε ότι υπάρχει ένα μόνο πρόβλημα, τώρα μιλάμε για σύνολο θεμάτων, τα οποία, αν δεν μπορέσουμε να λύσουμε –οι προηγούμενες κυβερνήσεις έλεγαν να μπει και χρονικό όριο, δηλαδή να μας βάλουν το μαχαίρι στο λαιμό, με άλλα λόγια– να τα πάμε “πακέτο” στη Χάγη, για να αποφασίσουν ξένοι δικαστές για το πού θα είναι τα σύνορα της Ελλάδας και σε ποιες περιοχές του ελληνικού χώρου θα ασκούμε κυριαρχία και σε ποιες όχι!

Στην πυρκαγιά της Αθήνας το 1995 οι Τούρκοι είχαν δώσει «γραμμή» στις εφημερίδες τους ότι ήταν οι φυσικοί αυτουργοί της

Εν πάση περιπτώσει, νομίζω ότι η κατάσταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις θα ξεκαθαρίσει, καθώς οι εξελίξεις στο “Οικόπεδο 12” και στην ΑΟΖ της Κύπρου εκτιμώ ότι θα λειτουργήσουν σαν καταλύτης. Είναι ακόμη νωρίς να πούμε στο πού θα καταλήξουν, όμως, θα πρέπει οι Έλληνες να παρακολουθούμε με μεγαλύτερη προσοχή τις εξελίξεις στην Τουρκία, ιδιαίτερα μετά τις σοβαρότατες ενδείξεις αποχώρησης του Ερντογάν από την ενεργό πολιτική, λόγω υγείας. Αυτό είναι ένα κορυφαίο ζήτημα, διότι η απουσία αυτής της πληθωρικής προσωπικότητας, που ακούει στο όνομα Ερντογάν, από το πολιτικό σκηνικό της Τουρκίας θα σημάνει την απαρχή εξελίξεων που, πραγματικά, δεν ξέρουμε στο πού θα οδηγήσουν την ίδια την Τουρκία, με δεδομένο ότι το πολιτικό της σκηνικό είναι εξαιρετικά ασταθές, αλλά και με το γεγονός ότι έχει να αντιμετωπίσει και ένα μείζον ζήτημα, το Κουρδικό, που, αν λάβουμε υπόψη μας ότι αυτό εξελίσσεται σε ένα περιβάλλον εξαιρετικά ρευστό (Ιράν – Ιράκ – Συρία), αποτελεί για την Τουρκία μια “κινούμενη άμμο”. Γιατί το λέω αυτό; Γιατί, παρότι η χώρα μας είναι σε μια τραγική κατάσταση, λόγω της οικονομίας της, παρότι η Τουρκία φαίνεται ότι περνά μια περίοδο οικονομικής ευημερίας, στο εγγύς μέλλον θα κληθεί να αντιμετωπίσει τεράστια προβλήματα και, εάν κρατηθούμε όρθιοι, νομίζω ότι στο ζήτημα των ελληνοτουρκικών σχέσεων θα βγούμε κερδισμένοι. Και κλείνοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι οι εξελίξεις στο “Οικόπεδο 12” θα λειτουργήσουν σαν θετικός καταλύτης στην πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Γι’ αυτό θα πρέπει οι απανταχού στον κόσμο Έλληνες να τιμούμε τη μνήμη του μεγάλου Τάσσου Παπαδόπουλου, έργο του οποίου είναι η διατήρηση εν ζωή του Κυπριακού Κράτους και, φυσικά, η οροθέτηση των ΑΟΖ».

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:21 μ.μ. Page 63

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:22 μ.μ. Page 64

crash

ΕΡΕΥΝΑ

T

α στοιχεία των πυρκαγιών σε δασικές εκτάσεις στη χώρα μας είναι συγκλονιστικά για την περασμένη 25ετία (19862009), όπως μας τα δίνει η μελέτη του αντιστράτηγου ε.α. του Πυροσβεστικού Σώματος, Ανδριανού Γκουρμπάτση, που δημοσιεύτηκε το Δεκέμβριο του 2011, όπου παρουσιάζονται ο αριθμός των πυρκαγιών ανά έτος (με συνολικό αριθμό 40.661 πυρκαγιές), καθώς και τα καμένα στρέμματα δάσους (συνολικά καμένες δασικές εκτάσεις 11.786.971 στρεμμάτων), ενώ τα σχετικά στοιχεία δείχνουν ότι οι αιτίες είναι: εμπρησμός από αμέλεια (30,7%), εμπρησμός με πρόθεση (24,9%), φυσικά αίτια (2,9%) και άγνωστα αίτια (41,5%).

Οι πυρκαγιές του ’90

Κ

ατά τη δεκαετία του ’90, όπου τοποθετείται και η χρονική περίοδος της τουρκικής «εμπλοκής» στην πυρπόληση των ελληνικών δασών, σύμφωνα με τις δηλώσεις Γιλμάζ, εκδηλώθηκαν συνολικά 18.186 δασικές πυρκαγιές και κάηκαν συνολικά 4.406.530 στρέμματα δάσους, με τα έτη 1977 (3.082 πυρκαγιές) και 1993 (2.406 πυρκαγιές) να

Στην Ελλάδα τα τελευταία 20 χρόνια κάηκαν 12 εκατ. στρέμματα δασικών εκτάσεων από συνολικά 40.000 πυρκαγιές

ΑΝΑΠΑΡΑΣΤΑΣΗ

ενός τέλεια οργανωμένου

εγκληματος έχουν τις περισσότερες σε αριθμό περιπτώσεις, άσχετα αν το 1993 (με καταστροφή 540.492 στρεμμάτων) κάηκαν 151.703 στρέμματα περισσότερα δάσους απ’ ό,τι το 1977 (που κάηκαν 488.789 στρέμματα), ενώ το 1978 σε «μόλις» 1.842 πυρκαγιές καταστράφηκαν δασικές εκτάσεις που έφταναν τα 929.010 στρέμματα. Επίσης, τα υπέροχα δάση των νησιών του ανατολικού Αιγαίου (Λέσβος, Σάμος, Ικαρία, Χίος, Κως), της Ρόδου, της Αττικής και της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με έρευνα που έκανε πρόσφατα η περιβαλλοντική οργάνωση WWF,τα στοιχεία της οποίας συμφωνούν απόλυτα με αυτά της έρευνα του κ. Κουρμπάτση, στα νησιά του Αιγαίου, κατά την επίμαχη περίοδο των δηλώσεων Γιλμάζ, δηλαδή τα έτη 1995 και 1996, παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη συχνότητα δασικών πυρκαγιών της περιόδου 1983-2005, με την καταστροφή άνω των 100.000 στρεμμάτων δάσους.

64 crash Ιανουάριος/2012

Εκείνη, λοιπόν, τη χρονική περίοδο δεν μπορούμε να σταθούμε αδιάφοροι σε γεγονότα, όπως: ■ Στη Ρόδο, το 1992, όπου έγιναν στάχτη πάνω από 80.000 στρέμματα δασικής έκτασης, που ξεκίνησε από τρεις διαφορετικές εστίες, ενώ χιλιάδες στρατιώτες ρίχτηκαν στη «μάχη με τις φλόγες», την ίδια ώρα που μέσα στην πόλη της Ρόδου σημειώνονταν βομβιστικές επιθέσεις με αυτοσχέδιους εκρηκτικούς μηχανισμούς, τοποθετημένους σε κάδους απορριμμάτων, προκαλώντας αποσυντονισμό των πυροσβεστικών μονάδων. Τότε είχαν συλληφθεί και άτομα με τουρκικά διαβατήρια, αλλά κανένας δεν έμαθε την πορεία των ερευνών!

■ Το 1993, αν και σημειώθηκαν και πάλι σοβαρές πυρκαγιές των δασών στη Σάμο, στην Ικαρία, οι φονικές πυρκαγιές αφαίρεσαν τη ζωή σε 13 άτομα, ενώ είχαν περισσότερο από τις… φω-

τιές «φουντώσει» οι φήμες για εμπρηστική ενέργεια ξένων πρακτόρων στο νησί, φήμες που μεταφέρθηκαν και στην Αττική, όπου την ίδια χρονιά είχαμε 40 συντονισμένα χτυπήματα εμπρηστών, με πυρκαγιές να εκδηλώνονται ταυτόχρονα σε πολλά σημεία του νομού.

■ Το 1994, αν και συνεχίστηκε η εμπρηστική δραστηριότητα στη Λέσβο, τη Σάμο και τη Χίο, στην Αττική τυλίχθηκαν στις φλόγες η Σταμάτα και ο Άγιος Στέφανος, μόνο που εδώ όλα τα στοιχεία δείχνουν εμπρηστές με ελληνική ταυτότητα, καθώς οι περιοχές ήταν περισσότερο οικιστικές παρά δασικές.

■ Αντίθετα, το 1995, οι εμπρηστές «χτύπησαν» την Πεντέλη και ένα σημαντικό τμήμα του δάσους της έγινε στάχτη, αναθερμαίνοντας τις υποψίες για «ξένο δάκτυλο».

■ Ακριβώς το ίδιο συνέβη δύο χρόνια αργότερα και στη Θεσσαλονίκη, καθώς το καλοκαίρι

054_065_PYRKAGIES 18/01/2012 11:22 μ.μ. Page 65

1997, μέσα σε λίγες ώρες, η πυρκαγιά κατέκαψε ένα μεγάλο μέρος του δάσους του Σέιχ Σου. ο καλοκαίρι του 2007 είχαμε μία από τις μεγαλύτερες φυσικές καταστροφές στην ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας. Κλάψαμε 84 νεκρούς μέσα σε δύο μόνο μήνες (9 τον Ιούνιο, 5 τον Ιούλιο, 67 τον Αύγουστο και 3 το Σεπτέμβριο), κάηκαν οι περισσότερες δασικές εκτάσεις (2.257.340 στρέμματα συνολικά) την τελευταία 25ετία, σε 1.983 πυρκαγιές συνολικά, 587.000 στρέμματα περισσότερα από το 2.000 που σημειώθηκαν και 600 πυρκαγιές περισσότερες, αλλά 1.768.000 περίπου στρέμματα περισσότερο από το 1977 που είχαμε τις περισσότερες πυρκαγιές (3.082) της 25ετίας, ενώ στις αιτίες πρόκλησης των πυρκαγιών σε Πελοπόννησο, Αττική και Εύβοια, από τις 28 Ιουνίου μέχρι τις 3 Σεπτεμβρίου, το μεγαλύτερο ποσοστό είχε «ο ανθρώπινος παράγοντας» (δηλαδή, ο εμπρησμός) και μετά έρχονταν οι σφοδροί άνεμοι και ο καύσωνας! Αν και πυρκαγιές είχαμε και σε νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου, εντούτοις οι «φονικές» πυρκαγιές της Πελοποννήσου, της Αττικής και της Εύβοιας θα μείνουν γραμμένες με ανεξίτηλα «μαύρα» γράμματα στην Ιστορία.

■ Και όλα ξεκίνησαν στις 28 Ιουνίου, με την πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό της Πάρνηθας, που ξεκίνησε από τα Δερβενοχώρια, στη βόρεια πλευρά του βουνού, για να φτάσει το ίδιο βράδυ να απειλεί το καζίνο, μέχρι την επομένη το μεσημέρι, που άρχισε να τίθεται υπό έλεγχο, αφού πρώτα κατέκαψε 25.000 στρέμματα δασικής έκτασης του δρυμού, ενώ πολλά ζώα από τα προστατευόμενα είδη του κάηκαν ή πέθαναν από ασφυξία. Πάντως, αν και επίσημα η πυρκαγιά αποδίδεται σε πυλώνα της ΔΕΗ, έρευνα διεξήχθη με εισαγγελική εποπτεία κατά την περίοδο με-

T

ταξύ του συμβάντος αυτού και των άλλων καταστροφικών πυρκαγιών του Αυγούστου.

■ Σχεδόν ένα μήνα μετά, στις 24 Ιουλίου, εκδηλώθηκε μεγάλη πυρκαγιά στην Αχαΐα, που για τρεις ημέρες κατέκαιε δασικές και αγροτοδασικές εκτάσεις, καθώς και σπίτια στην περιοχή του Αιγίου, στοιχίζοντας τη ζωή σε τρεις ανθρώπους (ένα 75χρονο στο χωριό Μαμουσιά και δύο γυναίκες στο Άνω Διακοφτό), ενώ πολλά ερωτήματα γεννήθηκαν από τον εντοπισμό πολλών εστιών.

■ Όμως, οι μεγάλες καταστροφές ήρθαν τον Αύγουστο και στις 16 του μήνα σημειώθηκε πυρκαγιά στην περιοχή Ράχης Διονύσου της Πεντέλης, ξεκινώντας από τέσσερα ταυτόχρονα μέτωπα, που έκαψαν δασικές εκτάσεις, σπίτια και εξοχικές κατοικίες στους άξονες Πεντέλη-Πολιτεία και Πεντέλη-Ντράφι, χωρίς ευτυχώς να υπάρξουν θύματα.

■ Ωστόσο, ο επίλογος σ’ αυτόν τον κύκλο των φονικών πυρκαγιών «παίχτηκε» στην Εύβοια, που δέχτηκε ένα μεγάλο πλήγμα από την πύρινη λαίλαπα, καθώς περισσότεροι από δέκα δήμοι και χωριά πλούσια σε δασικές εκτάσεις αποτεφρώθηκαν, οικίες καταστράφηκαν και έξι (6) συνάνθρωποί μας (2 στο Αλιβέρι και 4 στο Μίστρο) έχασαν τη ζωή τους.

Θρήνος στην Πελοπόννησο

M

όνο με… βιβλική θα μπορούσε κανείς να παρομοιάσει την καταστροφή του δασικού όγκου της Πελοποννήσου από τις πυρκαγιές του Αυγούστου του 2007, που ξέσπασαν μια βδομάδα μετά την προκήρυξη των εθνικών εκλογών, ξεκίνησαν σχεδόν την ίδια ημέρα στους έξι από τους επτά νομούς αυτής της περιφέρειας, προκαλώντας έντονα ερωτήματα για το «συγχρονισμό» της ανάφλε-

ξής τους, που κατά πολλούς προέρχονταν από συντονισμένο έργο εμπρηστών, αλλά και για το μέγεθος των ζημιών σε ανθρώπινο δυναμικό και στο ζωικό και φυτικό κόσμο του Μοριά.

■ Όλα ξεκίνησαν στις 23 Αυγούστου από τη Λακωνία, με τη μεγάλη πυρκαγιά στην Αρεόπολη, που επεκτάθηκε γρήγορα σε κορυφές του Ταϋγέτου, αφήνοντας όμως πίσω της έξι (6) νεκρούς (στην Αρεόπολη) και κατακαίοντας τα χωριά Λάγα, Καρβέλι, Αράχωβα, Αρτεμησία, Οίτυλο, ενώ ταυτόχρονα εμφανίστηκαν και άλλες εστίες πυρκαγιών σε οικισμούς του Πάρνωνα, από τη μια, αλλά και το Γεράκι και το Γύθειο, από την άλλη.

■ Την ίδια ημέρα (23 Αυγούστου) εκδηλώθηκαν ταυτόχρονα και δύο μέτωπα πυρκαγιών στη Μεσσηνία. Ένα στα Φιλιατρά και ένα στη Φοινικούντα, που έκαψαν δασικές εκτάσεις, αλλά και κατοικημένες περιοχές.

■ Και δεν έφτανε αυτό, αλλά την ίδια ημέρα (23 Αυγούστου) –όλως τυχαίως;– μεγάλη πυρκαγιά εκδηλώνεται στην Αρκαδία, στην περιοχή της Μεγαλόπολης, αφήνοντας στο πέρασμά της επτά (7) νεκρούς, αν και στις 25 Αυγούστου, πριν καν προλάβει να κατασβηστεί η προηγούμενη, εκδηλώθηκε και νέο μέτωπο στην περιοχή της Τρίπολης.

■ Την επομένη (24 Αυγούστου) ξεσπά το φονικότερο χτύπημα από πυρκαγιά στη χώρα στην Ηλεία, καθώς μέσα σε δύο ημέρες είχαν καταγραφεί 37 θάνατοι, εκ των οποίων οι 25 στο ίδιο χωριό, την Αρτέμιδα. Η φωτιά ξεκίνησε από τη Ζαχάρω, αλλά γρήγορα επεκτάθηκε κατακαίοντας από άκρη σε άκρη το νομό, καταστρέφοντας δασικές και οικιστικές εκτάσεις σε πάνω από 100 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τα χωριά Γεράκι, Κρέστενα, Γρύλλος, Καϊάφας, Νεοχώρι, Βρεστό, Καλλιθέα, Σάμικο, Πλατιάνα, Ανδρίτσαινα, Ζαχάρω, Κλινδία, Μουζάκι, Φανάρι επλήγησαν, ενώ από την πύρινη λαίλαπα δεν γλίτωσε ούτε και η Αρχαία Ολυμπία, αφού κάηκε το δάσος που περιβάλλει τις αρχαιότητες, καθώς και ο Κρόνιος Λόφος.

■ Την ώρα, όμως, που όλων η προσοχή ήταν στραμμένη στις πυρκαγιές της Ηλείας, την ίδια ημέρα (24 Αυγούστου) ξέσπασε και νέα πυρκαγιά στην Αχαΐα, που ξεκίνησε από την Ξερόλακα, ενώ την επομένη (25 Αυγούστου) εμφανίστηκαν και νέες εστίες στου Κάλφα, στις Πόρτες, στη Βούντενη και στο Ακταίο, ευτυχώς σε περιορισμένη έκταση και ένταση σε σχέση με της Ηλείας και της Λακωνίας. Ωστόσο, βλέποντας κανείς σήμερα, με καθαρό μάτι, το πώς μέσα στην ίδια ημέρα –και σχεδόν την ίδια ώρα– ξεπηδούσαν οι φλόγες της καταστροφής σε διαφορετικά σημεία της Πελοποννήσου και σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη σχεδόν εμφάνιση των πυρκαγιών σε Εύβοια, Φθιώτιδα και Υμηττό, δεν θέλει και πολύ για να σκεφτεί πως βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα καλά συντονισμένο σχέδιο, που κόστισε στην Ελλάδα 67 ζωές και τις φόρτωσε, σε εποχή οικονομικής κρίσης και μάλιστα παραμονές εθνικών εκλογών, ζημίες ύψους 5 δισ. ευρώ. Ιανουάριος/2012

crash 65

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 66

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Πώς σβήνει με το σφουγγάρι όλες τις θέσεις του και τις υποσχέσεις του, κάνοντας κατά διαβολική σύμπτωση πάντα αβάντα στο ΠΑΣΟΚ και στη διαπλοκή από το ’93 έως σήμερα

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 67

Αντώνης

ο... Σφουγγαράκης

H

«Δεν θα επιστρέψω στη Νέα Δημοκρατία έστω και αν με καλέσουν να γίνω αρχηγός της» Συνέντευξη στον Αντώνη Καρκαγιάννη («Καθημερινή», 4 Ιουλίου 1993)

Αλλά και στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας, ενώ στην αρχή με ύφος αδέκαστου πολέμιου της οικογενειοκρατίας αναλάμβανε το ρόλο του πολιτικού «κυνηγού κεφαλών» των «τζακιών», αντ’ αυτού, όχι μόνο τα βρήκε σιωπηρά με τους γόνους των βαρόνων της παράταξης, αλλά εισήγαγε στο κόμμα και… καινά δαιμόνια, με χαρακτηριστικότερη την περίπτωση του μυστικοσυμβούλου του, του υιού Ψυχάρη. Δυστυχώς, όλοι όσοι συνέβαλαν στην εκλογή Σαμαρά ως αρχηγού της Ν.Δ. πριν από δύο χρόνια (και μεταξύ αυτών και ο Γ. Τράγκας) τώρα διαπιστώνουν ότι όχι μόνο εξαπατήθηκαν, αλλά παρέσυραν και τους ψηφοφόρους της Ν.Δ., ωθώντας τους να ψηφίσουν ένα κλειστό πολιτικό σύστημα που σφιχταγκαλιάζεται με τη διαπλοκή. Οι μόνοι που συνεχίζουν ως άλλα πιστά κομματόσκυλα να υποστηρίζουν μανιωδώς τις πολιτικές «κωλοτούμπες» του κ. Σαμαρά είναι οι διαδικτυακοί του μυστικοσύμβουλοι, οι παλιοί του συνεργάτες από την εποχή της ΠΟΛ.ΑΝ., αλλά και ο σκλη-

ρός πυρήνας του «Δικτύου 21», μιας ομάδας που επιδιώκει με κάθε τρόπο να αλώσει τα χαρακτηριστικά της Νέας Δημοκρατίας υπό το μανδύα της λαϊκής Δεξιάς και του όψιμου πατριωτισμού. Επειδή, λοιπόν, το «σφουγγάρι» χρησιμοποιείται κατά το δοκούν από εκείνους που επιδιώκουν να διαγράψουν τη μνήμη του ελληνικού λαού, αξίζει να κάνουμε μια αναδρομή στην πολιτική ιστορία του ανθρώπου, που, αν και κατάφερε να επανέλθει στα πράγματα, επιλέγει να επαναλαμβάνει τον εαυτό του, σαν να μη διδάχθηκε τίποτα από την «πολιτική έρημο» και τα «λευκά κελιά» στα οποία είχε αυτοεξοριστεί. Ο Αντώνης Σαμαράς δεν υπήρξε δεινός ρήτορας. Ωστόσο, δεν δίσταζε να θέτει τελεσίγραφα, προσπαθώντας να πείσει για τις προθέσεις του. «Προτιμώ», είχε πει κάποτε, «να συνταχτώ με αυτό που η Πηνελόπη Δέλτα –που αυτοκτόνησε όταν η σβάστικα υψώθηκε στην Ακρόπολη– ζήτησε να γραφτεί στον τάφο της εδώ πιο κάτω, εκατό μέτρα από το σπίτι μου: “Σιωπή”».

▲ ▲

ταν ξημερώματα της 30ής Νοεμβρίου του 2009, όταν ο Αντώνης Σαμαράς –μετά την επικράτησή του στις εσωκομματικές εκλογές με αντίπαλο την Ντόρα Μπακογιάννη– δήλωνε με νόημα, για όσα ακούστηκαν κατά τη διάρκεια των 35 χρόνων παρουσίας του στην πολιτική σκηνή και κυρίως όσα ειπώθηκαν κατά τη διάρκεια των τελευταίων προεκλογικών ημερών, την περίφημη φράση «σφουγγάρι»… Το απόλυτο πολιτικό θαύμα είχε συμβεί. Ο άνθρωπος που επί δεκαετίες κουβαλούσε το «ανάθεμα» της πτώσης της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας επί Μητσοτάκη και ο οποίος δήλωνε κατηγορηματικά ότι δεν θα επιστρέψει στη Ν.Δ. ακόμα και αν αλλάξουν οι συνθήκες, ακόμα και αν τον καλούσαν να γίνει αρχηγός(!) ήταν ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της κεντροδεξιάς παράταξης. Μετά την οδυνηρή ήττα Καραμανλή στις τελευταίες εκλογές η επικράτηση Σαμαρά φάνταζε ως η ιδανική λύση για όσους πίστευαν ότι είχε έρθει ο καιρός το κόμμα της Ν.Δ. να απαλλαγεί μια και καλή από τα οικογενειακά «τζάκια» που επί δεκαετίες είχαν υπό κηδεμονία την παράταξη. Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες υπομονετικά περίμεναν να στηρίξουν με την ψήφο τους την πρόταση του Μεσσήνιου πολιτικού, ο οποίος αναλάμβανε την ηγεσία του κόμματος σε μια δύσκολη συγκυρία. Οι ραγδαίες εξελίξεις στην οικονομία και η ένταξη της χώρας στο ΔΝΤ και στο Μνημόνιο αποτέλεσαν για τη Νέα Δημοκρατία το εφαλτήριο για την άσκηση έντονης αντιπολιτευτικής κριτικής και την ελπίδα ότι το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης θα μπορούσε να αποτελέσει το πολιτικό αντίβαρο στη λογική της ισοπέδωσης και της εξαθλίωσης που επεφύλασσαν για τον ελληνικό λαό το ΠΑΣΟΚ και οι δανειστές μας. Στην περίπτωση Σαμαρά σύντομα οι μάσκες έπεσαν (κατά την προσφιλή του ρήση) και οι πραγματικές προθέσεις του φανερώθηκαν! Το απόλυτο ξεγύμνωμα της πολιτικής της Νέας Δημοκρατίας είναι πλέον γεγονός, αποδεικνύοντας ότι η επί διετίας υποκριτική στάση του προέδρου της αξιωματικής αντιπολίτευσης να υψώνει αντιμνημονιακό μπαϊράκι, διαφωνώντας δήθεν με την κυβέρνηση, αποδείχθηκε με τον πιο τρανό τρόπο ότι ήταν απλά για λαϊκή κατανάλωση…

Iανουάριος/2012

crash 67

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 68

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Το 1984, όταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ παραιτείται από την προεδρία της Ν.Δ., ο Αντ. Σαμαράς διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για την εκλογή του… Κ. Μητσοτάκη!

▲ ▲

Γιος του κορυφαίου καρδιολόγου-καθηγητή και διευθυντή του «Ευαγγελισμού» Κώστα Σαμαρά, ο Αντώνης Σαμαράς, εν έτει 1970, ως μαθητής του Κολεγίου Αθηνών προορίζεται να συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση. «Δεν φανταζόμασταν ποτέ», λένε σήμερα οι συμμαθητές του, «πως ο Αντώνης θα ασχολείτο με την πολιτική. Όχι γιατί δεν ήταν ικανός ή έξυπνος. Απλώς δεν είχε δείξει ποτέ ενδιαφέρον προς αυτή την κατεύθυνση». Σημαντική επίδραση για την ενασχόλησή του με την πολιτική άσκησε ο θείος του από την πλευρά της μητέρας του, ο παλιός βουλευτής και υπουργός Αλέξανδρος Ζάννας, ο οποίος υπήρξε φίλος του Βενιζέλου και του Πλαστήρα, όπως και του Γεωργίου Παπανδρέου. Δισέγγονος της συγγραφέως Πηνελόπης Δέλτα και μεγαλωμένος σε ένα περιβάλλον με αριστερές καταβολές, προσπαθεί να βρει το πολιτικό του στίγμα. Ο Αντώνης Σαμαράς ολοκληρώνει τις σπουδές του στο επτατάξιο Γυμνάσιο του Κολεγίου Αθηνών και αποφασίζει να ταξιδέψει στις ΗΠΑ για να σπουδάσει Οικονομικά. Δεν διάλεξε το Χάρβαρντ (όπου πήγε αργότερα για μεταπτυχιακό). «Οι σπουδές του στα Οικονομικά εκτιμώ, έπειτα από τόσα χρόνια, ότι ήταν το διαβατήριό του για την πολιτική, που είχε πάντα στο μυαλό του», λέει τέσσερις δεκαετίες μετά σε συνέντευξή του στα «Νέα» ο συμφοιτητής του, Στέφανος Μανουηλίδης.

Η συγκατοίκηση με τον Γιώργο Το Κολέγιο του Άμχερστ στη Μασαχουσέτη των Ηνωμένων Πολιτειών βρίσκεται στην καταπράσινη κοιλάδα του ποταμού Κονέκτικατ, στη Hampshire Country, μια μικρή πόλη 35.000 κατοίκων. Είναι το κολέγιο που έμελλε 68 crash Iανουάριος/2012

να γίνει το σκηνικό της φιλίας δύο αντρών που χρόνια μετά θα πρωταγωνιστούσαν στην ελληνική πολιτική ιστορία. Ο πρώην πρωθυπουργός και ο επίδοξος αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης σπούδασαν στα έδρανά του και ανέπτυξαν μια ισχυρή φιλία, που, παρά τα όσα ακολούθησαν, ουδέποτε έσβησε. Μάλιστα, «συγκατοικούσαν στο φοιτητικό τους δωμάτιο στη Βοστόνη, αλλά έπαιζαν μαζί μουσική στην ίδια μπάντα. Ο Παπανδρέου έπαιζε κιθάρα και ο Σαμαράς ντραμς» και σύμφωνα με τους φίλους του, Φίλιππο Τσιάρα και Στέφανο Μανουηλίδη, οι οποίοι θέλοντας και μη έκαναν το γύρο του κόσμου μέσω της συγκεκριμένης φωτογραφίας, του άρεσε να χτυπιέται στους ρυθμούς των αγαπημένων του Beatles και Rolling Stones. Ο ίδιος ο Αντώνης Σαμαράς δεν έκρυψε ποτέ τη στενή φιλία του με τον Παπανδρέου από τα χρόνια του πανεπιστημίου. Σε συνέντευξή του στους «Νew York Times», τον Απρίλιο του 1985, έλεγε στο δημοσιογράφο Χένρι Καμ: «Όταν οι συνάδελφοί μας βουλευτές μας βλέπουν να καθόμαστε και να κρυφογελάμε με τον Γιώργο, δεν μπορούν να διανοηθούν ότι δεν μιλάμε για πολιτικά, αλλά για τις παλιές φιλενάδες μας από το Holyoke και το Smith». Εξαιρετικός αθλητής, υπήρξε μέλος της εθνικής ομάδας των εφήβων, φανατικός οπαδός του Ολυμπιακού και συχνός συνομιλητής του

σημερινού προέδρου των Πειραιωτών, δεν σταματάει ποτέ να παρακολουθεί την ομάδα του και να την υποστηρίζει όποτε μπορεί. Στα νιάτα του διακρίθηκε και για τις επιτυχίες του με το «ασθενές φύλο». Ο Σαμαράς πέρασε από την αγκαλιά της Μυρτώ Παράσχη, της Φούλμαν Μουντάνου, της Άννας Βίσση, πρώτη όμως αγάπη και παντοτινή είναι η σύζυγός του, η όμορφη Γεωργία.

O Αντώνης Σαμαράς δεν έκρυψε ποτέ τη στενή φιλία του με τον Γιώργο από τα χρόνια του πανεπιστημίου

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 69

«Δεν τιμούσε ούτε τους ευεργέτες του (Αβέρωφ, Μητσοτάκη και Κων/νο Καραμανλή) ούτε την παράταξη από την οποία στη συνέχεια αποστάτησε και μετά την πρόδωσε», είχε πει στο «Crash» ο Σωτήρης Χατζηγάκης σε όλους τον Ανδρέα… Ο Αντώνης «τα έσπαγε» στα μπουζούκια στης Σωτηρίας Μπέλλου και στου Μητσιά, οι οποίοι ήταν πολύ καλοί του φίλοι (ο Μητσιάς είναι και κουμπάρος του). Ο Αντώνης λάτρευε τον Ο. Ελύτη, ο οποίος είναι και ο εμπνευστής του ονόματος της Πολιτικής Άνοιξης, τούτο όμως δεν τον εμπόδιζε στα επεισόδια του ’85 στη Μεσσηνία να ανέβει πάνω στο τρακτέρ του αντιπάλου και να τα κάνει λαμπόγυαλο. Σαν ένας άλλος δόκτωρ Τζέκιλ και κύριος Χάιντ, ο Σαμαράς εμφανίζεται πάντα με μια διπλή προσωπικότητα, ικανή να τον κάνει ευχάριστο αλλά και να του επιτρέπει να ελίσσεται κατά το δοκούν.

Η είσοδος στην πολιτική και οι σχέσεις με τον Αβέρωφ

Ήθελε να γίνει… Ανδρέας Χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του εκείνη την περίοδο είναι το δημοσίευμα του περιοδικού «Χύμα», της Πολιτικής Άνοιξης, τον Απρίλιο του 1999. Το μεγάλο του προτέρημα –για τους περισσότερους δεξιούς ελάττωμα– είναι πως, μολονότι βουλευτής του συντηρητικού χώρου, η συμπεριφορά του θύμιζε

Το 1977, σε ηλικία μόλις 26 χρόνων, γίνεται ο μικρότερος βουλευτής του ελληνικού Κοινοβουλίου, καθώς εκλέγεται βουλευτής Μεσσηνίας με τη Ν.Δ. Εκείνη την περίοδο στους τοίχους και στις μάντρες της περιοχής ένα σύνθημα με σπρέι κυριαρχεί: «Ελλάς-Ελλάς Αντώνης Σαμαράς». Γνωρίζεται με τον Ευάγγελο Αβέρωφ, ο οποίος γίνεται ο πολιτικός του μέντορας. Το 1984, όταν ο Ευάγγελος Αβέρωφ παραιτείται από την προεδρία της Ν.Δ., ο Αντ. Σαμαράς διαδραματίζει σημαντικό ρόλο για την εκλογή του… Κ. Μητσοτάκη! Λίγες μέρες πριν από την εκλογή νέου αρχηγού

Μολονότι βουλευτής του συντηρητικού χώρου, ήταν ξεκάθαρο ότι ήθελε να μοιάσει στον Ανδρέα Παπανδρέου

▲ ▲

στη Νέα Δημοκρατία και ο Ευάγγελος Αβέρωφ, που είχε μόλις παραιτηθεί από πρόεδρος του κόμματος, έπινε τον καφέ του στο στέκι πολιτικών και πνευματικών ανθρώπων «Brazilian» στο κέντρο της Αθήνας. «Ποιον υποστηρίζουμε, κύριε πρόεδρε;» ήταν η ερώτηση. «Εγώ προτιμώ τον Σαμαρά», αιφνιδίασε τους συνομιλητές του ο Ευ. Αβέρωφ, για να προσθέσει: «Αλλά είναι ακόμη πολύ νέος». «Συνεπώς, ποιον ψηφίζουμε;» επανήλθε ο συνομιλητής. «Ποιου η εκλογή θα ενοχλήσει περισσότερο τον Καραμανλή;» διετύπωσε το ρητορικό ερώτημα ο Ηπειρώτης πολιτικός. «Του Μητσοτάκη», απάντησαν οι φίλοι του Αβέρωφ. Εκείνη τη στιγμή έφτασε και ο Αντώνης Σαμαράς. «Ιδού ο αρχιστράτηγος του Μητσοτάκη», είπε ο Αβέρωφ. Την αφήγηση του Σταύρου Ψυχάρη θύμισε σε άρθρο του ο Φώτης Σιούμπουρας, όταν ο Ευ. Αβέρωφ «έχρισε» τον 33χρονο τότε βουλευτή Μεσσηνίας μελλοντικό αρχηγό του κόμματος. Ωστόσο, ήδη από εκείνη την περίοδο ο Αντώνης αρχίζει να αποκαλύπτει κι ένα άλλο πρόσωπο. Όπως τονίζει στο «Crash» ο Σωτήρης Χατζηγάκης, «με τον Αντώνη Σαμαρά υπήρξαν, κατά κάποιον τρόπο, οι δύο “υπαρχηγοί” του Ευάγγελου Αβέρωφ ή οι δύο “Καππαδόκες”, όπως τους αποκαλούσε ο ίδιος». Ωστόσο, τονίζει ο κ. Χατζηγάκης, «θεωρώ πως ο κ. Σαμαράς έπαιζε πάντοτε τα δικά του προσωπικά παιχνίδια. Δεν τιμούσε ούτε τους ευεργέτες του (Αβέρωφ, Μητσοτάκη και Κων/νο Καραμανλή) ούτε την παράταξη από την οποία στη συνέχεια αποστάτησε και μετά την πρόδωσε, στηρίζοντας τις επιλογές του ΠΑΣΟΚ στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Το χειρότερο όλων, όμως, είναι πως οι μέχρι τούδε πράξεις του αποδεικνύουν ότι δεν λογάριασε ποτέ το Iανουάριος/2012

crash 69

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 70

Στις 13 Απριλίου 1992 ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ανακοινώνει την αποπομπή του από την κυβέρνηση

▲ ▲

εθνικό συμφέρον, το οποίο το έβαζε σε ήσσονα μοίρα. Το απέδειξε με το Σκοπιανό, πριν από 20 σχεδόν χρόνια, το απέδειξε και πρόσφατα, με τα επικίνδυνα παιχνιδάκια του με την υπογραφή του προς τους Ευρωπαίους. Και μην ξεχνάτε ότι ενώ επί δύο σχεδόν χρόνια ύψωνε το ηρωικό αντιμνημονιακό λάβαρο, σήμερα έχει κάνει στροφή 180 μοιρών. Μπορεί, άραγε, να εμπιστευτεί κανείς τέτοιες πολιτικές συμπεριφορές; Τη στάση του αυτή, των συνεχών παλινωδιών για προσωπικούς λόγους, τη συνειδητοποίησε κάποια στιγμή και ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ, γεγονός που τον πίκρανε πάρα πολύ, όπως το αντιλήφθηκα εγώ, αλλά και μου το εξομολογήθηκε την περίοδο εκείνη ένας παλιός στενός συνεργάτης του».

Η πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη και οι μεγάλες προσδοκίες…

70 crash Iανουάριος/2012

Στις αρχές Σεπτεμβρίου 1993 δύο βουλευτές της Ν.Δ. προσχώρησαν στην Πολιτική Άνοιξη, αλλά διατήρησαν τη βουλευτική τους έδρα ως ανεξάρτητοι, πρώτα ο Στέφανος Β. Στεφανόπουλος, βουλευτής Ηλείας, και μετά ο Γιώργος Συμπιλίδης, βουλευτής Κιλκίς. Την προηγούμενη κιόλας ημέρα ο κ. Σαμαράς παραχωρούσε συνέντευξη, όπου στο ερώτημα αν προτίθεται να ρίξει την κυβέρνηση απαντούσε αρνητικά… Έτσι, η Νέα Δημοκρατία απώλεσε τη δεδηλωμένη, έχοντας μόνο 150 έδρες στην κοινοβουλευτική της ομάδα. Ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης αναγκάστηκε να προκηρύξει πρόωρες εκλογές για τον Οκτώβριο του 1993. Σήμερα ορισμένα στελέχη του περιβάλλοντος Σαμαρά προσπαθούν να δώσουν άφεση αμαρτιών στα όσα διαδραματίστηκαν στη Ν.Δ. την περίοδο 1992-93, λέγοντας ότι αν και το «ανάθεμα» για την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη έπεσε στον Σαμαρά, το μεγαλύτερο ροκάνισμα είχε γίνει από τον Μ. Έβερτ ο οποίος, μαζί με τον Αθ. Κανελλόπουλο και τον Στ. Δήμα, είχε επιδοθεί σε ανταρτοπόλεμο κατά του Μητσοτάκη. Τα ίδια στελέχη υποστηρίζουν ότι στο παρασκήνιο είχαν γίνει συζητήσεις ανάμεσα στον Έβερτ και τον Σαμαρά για αλλαγή ηγεσίας στη Ν.Δ. όσο βρισκόταν στην κυβέρνηση, αλλά τελικά δεν εκδηλώθηκε μια τέτοια κίνηση, καθώς ο Έβερτ

Σε συνέντευξή του ο Κ. Μητσοτάκης υποστήριξε ότι «έγινε κανονική εξαγορά» του Αντ. Σαμαρά το 1993

▲ ▲

Τον Ιούλιο του 1989 ο Αντώνης Σαμαράς ορίστηκε υπουργός Οικονομικών στην κυβέρνηση συνεργασίας της Νέας Δημοκρατίας με τον ενιαίο Συνασπισμό υπό τον πρωθυπουργό Τζανή Τζαννετάκη. Το Νοέμβριο του ίδιου έτους ανέλαβε υπουργός Εξωτερικών στην οικουμενική κυβέρνηση Ν.Δ., ΠΑΣΟΚ και ενιαίου Συνασπισμού υπό τον πρωθυπουργό Ξενοφώντα Ζολώτα. Ήταν ο νεότερος υπουργός των Εξωτερικών που έγινε ποτέ στην Ελλάδα. Μετά τις επόμενες εκλογές, τον Απρίλιο του 1990, όταν η Νέα Δημοκρατία κατάφερε να κερδίσει αυτοδυναμία στο Κοινοβούλιο, θήτευσε πάλι ως υπουργός Εξωτερικών. Ο Σαμαράς στηρίζει σχεδόν όλη του την πολιτική καριέρα στο περίφημο «Μακεδονικό ζήτη-

μα», θέτει εαυτόν απέναντι από την κυβέρνηση αλλά και από τον ίδιο το Μακεδόνα Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή και υιοθετεί μια ρητορική που απευθύνεται στο πατριωτικό αίσθημα των Ελλήνων. Στις 13 Απριλίου 1992 πραγματοποιείται σύνοδος των αρχηγών των ελληνικών κομμάτων για το ζήτημα της ονομασίας της ΠΓΔΜ υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Καραμανλή. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης Τύπου, μετά τη σύνοδο, ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης ανακοινώνει την αποπομπή του από την κυβέρνηση και ακολούθως αναλαμβάνει ο ίδιος ο πρωθυπουργός το υπουργείο των Εξωτερικών. Η ενόχληση του Κωνσταντίνου Καραμανλή για τις επιθέσεις που έχει δεχθεί είναι εμφανής και στους διαδρόμους του Προεδρικού Μεγάρου ακούγεται η φράση: «Όσο είμαι εγώ Πρόεδρος, αυτός δεν θα ξαναπεράσει ούτε από την πόρτα». Οι επιθέσεις στο πρόσωπο του εθνάρχη από τον Σαμαρά θα κορυφωθούν το επόμενο διάστημα. Την περίοδο από το 1992 έως την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη ο Σαμαράς διατήρησε τις απόψεις του επί της εξωτερικής πολιτικής, οι οποίες έμειναν γνωστές ως «Θέσεις των 7 σημείων». Τον Οκτώβριο του ίδιου έτους παραιτήθηκε από τη βουλευτική του έδρα και αποχώρησε από τη Νέα Δημοκρατία.

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 71

Η πιο γλυκιά ομάδα της χώρας είναι εδώ

Sweetblog.gr. «Ζαχαρώνουμε» τα νέα για τον διαβήτη και ανοίγουμε την καρδιά και το μυαλό μας.

Ο ΓΙΩρΓΟΣ ΤρAΓΚΑΣ σχολιάζει την επικαιρότητα και αποκαλύπτει τι του ανεβάζει το ζάχαρο! Όλες οι ειδήσεις για το διαβήτη αλλά και προτάσεις για προϊόντα που δεν ανεβάζουν το ζάχαρο και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής σας.

Γιατί, ο διαβήτης αν τον προσέξεις σε προσέχει. sweetblog.gr. Τα πάντα για τον διαβήτη.

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 72

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

▲ ▲

υπαναχώρησε, υπό το φόβο ότι η Κοινοβουλευτική Ομάδα θα έδινε το δαχτυλίδι της Ρηγίλλης στον Σαμαρά. Αυτό βέβαια μπορεί να γινόταν μετά τις εκλογές, αφού η ήττα της Ν.Δ. είχε προεξοφληθεί, αλλά ο Μεσσήνιος πολιτικός, είτε από βιασύνη είτε γιατί θεωρούσε ότι η απόλυτη ρήξη με τον Μητσοτάκη καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολο να διεκδικήσει το κόμμα, δεν ήθελε να περιμένει και πήρε το δικό του ρίσκο με την ίδρυση ενός νέου κόμματος. Χρόνια μετά και συγκεκριμένα το 2000 σε συνέντευξή του ο Κ. Μητσοτάκης υποστήριξε ότι «έγινε κανονική εξαγορά» του Αντ. Σαμαρά για να ρίξουν την κυβέρνησή του το 1993 και επικαλέστηκε ότι ο πρόεδρος της ΠΟΛ.ΑΝ. «έκανε τότε την πιο πλούσια εκλογική καμπάνια». Κληθείς μάλιστα να σχολιάσει την αντίδραση του Αντ. Σαμαρά, ο οποίος προχώρησε σε μηνύσεις, ο επίτιμος πρόεδρος της Ν.Δ. είπε ότι «εγώ δεν είπα τίποτα το καινούργιο, είπα αυτό που έλεγα πάντοτε. Ο κ. Σαμαράς ευαισθητοποιήθηκε μετά από 7 χρόνια». Οι ίδιοι κύκλοι εκτιμούσαν ότι ο Σαμαράς αποδυναμώνεται περαιτέρω στα μάτια των οπαδών του κόμματος, εξαιτίας της κίνησής του να χρησιμοποιήσει ως μάρτυρα τον Ευ. Γιαννόπουλο, ο οποίος σε όλες τις φάσεις είχε πολεμήσει τη Ν.Δ. Εθνικόφρων με πατέντα την εποχή της παγκοσμιοποίησης, ο Μεσσήνιος πολιτικός απευθύνεται στα πατριωτικά αντανακλαστικά των οπαδών του συντηρητικού κόμματος του πολιτικού χάρτη. Με τους χειρισμούς του στο Μακεδονικό κατάφερε να ανοίξει τα πανιά του εθνικισμού στη χώρα μας, να κάνει μείζον θέμα της εξωτερικής μας πολιτικής μια περιθωριακή διαμάχη για το όνομα της γειτονικής χώρας,που, σήμερα, είμαστε οι μόνοι στον πλανήτη που αποκαλούμε ΠΓΔΜ. Με συνθήματα την ηθική καθαρότητα και την πατριωτική αναδίπλωση έβγαλε το 1994 δέκα βουλευτές και παρουσιάστηκε τότε από τη διαπλοκή των βαρόνων του Τύπου ως ο ρυθμιστής της πολιτικής σκηνής, αλλά, στην πορεία, χρησιμοποιημένος ως λεμονόκουπα από τους βαρόνους των ΜΜΕ και τη διαπλοκή, αποσυντέθηκε και αναγκάστηκε να κλείσει το κόμμα. Πρόσωπα ετερόκλητα, όπως ο Νικήτας Κακλαμάνης, ο Ανδρέας Λεντάκης, ο Άκης Γεροντόπουλος, ο Δημήτρης Σταμάτης (Θεσσαλονίκης), ο Δημήτρης Σταμάτης (Αιτωλοακαρνανίας), ο Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Μανώλης Καλαμίδας και άλλοι, συνέθεσαν το κόμμα, που χαρακτηρίστηκε ως μονοθεματικό, με μοναδικό στόχο και αντικείμενο το Μακεδονικό και οι οποίοι πολέμησαν σκληρά τη Νέα Δημοκρατία. Οι περισσότεροι εξ αυτών σήμερα αποτελούν το σκληρό πυρήνα της Ν.Δ., με προσθήκες όπως αυτή του Χρύσανθου Λαζαρίδη, ο οποίος σε άρθρο του αποδήμησε το μύθο του πακέτου Πινέιρο, τον οποίο η Πολιτική Άνοιξη είχε αναδείξει ως σημαία την επίμαχη περίοδο.

Σανίδα σωτηρίας του ΠΑΣΟΚ και στο παρελθόν Η πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη άνοιξε ένα μεγάλο κύκλο εσωστρέφειας στο εσωτερικό του κόμματος, οδηγώντας στην εκλογή του Μιλτιάδη Έβερτ στην ηγεσία της 72 crash Iανουάριος/2012

Πρόσωπα ετερόκλητα, όπως ο Νικήτας Κακλαμάνης, ο Ανδρέας Λεντάκης, ο Άκης Γεροντόπουλος, ο Δημήτρης Σταμάτης (Θεσσαλονίκης), ο Δημήτρης Σταμάτης (Αιτωλοακαρνανίας), ο Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Μανώλης Καλαμίδας και άλλοι, συνέθεσαν το κόμμα της Πολιτικής Άνοιξης Νέας Δημοκρατίας. Η επίθεση που δέχτηκε από τη διαπλοκή και τους βαρόνους των ΜΜΕ ήταν πρωτοφανής. Ο αείμνηστος πρόεδρος εμφανίστηκε ως πολιτικά αδύναμος, λοιδορούνταν καθημερινά (ποιος να ξεχάσει τα σχόλια «Καρδίτσα-Καρδίτσα» και τα ρεπορτάζ για τις μαϊμούδες), ωστόσο η Νέα Δημοκρατία προηγούνταν σταθερά στις δημοσκοπήσεις. Την άνοιξη του 1995, λόγω της λήξης της δεύτερης προεδρικής θητείας του Κωνσταντίνου Καραμανλή, επέκειτο νέα εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας. Για να εκλέξει Πρόεδρο και να αποφύγει τις εκλογές, το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου χρειαζόταν τουλάχιστον 180 έδρες στη Βουλή, αλλά διέθετε 170. Ήταν

ξεκάθαρο ότι η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ βρισκόταν με την πλάτη στον τοίχο. Ωστόσο, ο Ανδρέας Παπανδρέου δεν ανησυχούσε και διαβεβαίωνε ότι δεν θα γίνονταν πρόωρες εκλογές. Ο λόγος ήταν προφανής. Είχε προηγηθεί μια μυστική συμφωνία του Παπανδρέου με την Πολιτική Άνοιξη του Σαμαρά, για να εκλέξουν Πρόεδρο της Δημοκρατίας τον Πατρινό δικηγόρο και πρώην υπουργό Κωστή Στεφανόπουλο, με τις συνδυασμένες ψήφους ΠΑΣΟΚ και Πολιτικής Άνοιξης, όπως κι έγινε. Η πρόταση για τον Στεφανόπουλο ήταν πραγματικά μια έκπληξη, δεδομένου ότι η πολιτική του ιστορία δεν δικαιολογούσε την πρόταση, καθώς ως υποψήφιος με τη ΔΗ.ΑΝΑ. δεν είχε κατορθώσει ποτέ να εκλεγεί.

Ο Σαμαράς μετατρέπεται σε σανίδα σωτηρίας για το ΠΑΣΟΚ και οδηγεί τη Νέα Δημοκρατία σε εκλογική ήττα

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 73

Η επιλογή του να τα βρει με το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας οδήγησε στο «χρονοντούλαπο» της Ιστορίας τη Ν.Δ. και προετοίμασε το έδαφος για την οκταετία Σημίτη Αυτό εξόργισε τη Νέα Δημοκρατία και τον αρχηγό της, Μιλτιάδη Έβερτ, που σκόπευε να προκαλέσει εκλογές. Εκείνη την εποχή ο Έβερτ και η Ν.Δ. ήταν 5-6 μονάδες μπροστά στις δημοσκοπήσεις, λόγω της ραγδαίας πτώσης της δημοτικότητας της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ. Έτσι, ήταν σχεδόν βέβαιο ότι τις εκλογές θα κέρδιζε η Νέα Δημοκρατία και θα επέστρεφε στην εξουσία. Ο Έβερτ και πολλά στελέχη της Ν.Δ. επιτέθηκαν με βαρύτατες εκφράσεις κατά του Σαμαρά μετά την εκλογή Στεφανόπουλου. Ο Αντώνης Σαμαράς μετατρέπεται σε σανίδα σωτηρίας για το ΠΑΣΟΚ και οδηγεί για άλλη μια φορά τη Νέα Δημοκρατία σε εκλογική ήττα, και μάλιστα αυτή τη φορά στο «χρονον-

τούλαπο» της Ιστορίας και στην ηγεμονία της περιόδου Σημίτη, μέχρι την ανάληψη της εξουσίας από τον Κώστα Καραμανλή. Παρά την αντιδικομματική φρασεολογία της εποχής, ο πρόεδρος της Πολιτικής Άνοιξης απέδειξε ότι αποτελεί συστατικό τμήμα του δικομματισμού, τη «χρυσή εφεδρεία» του, και όταν καλείται προς βοήθεια του πολιτικού συστήματος, την προσφέρει απλόχερα. Τα δημοσιεύματα της εποχής μάλιστα τόνιζαν ότι στην τελική επιλογή του Αντ. Σαμαρά φαίνεται ότι μέτρησαν καθοριστικά οι επαφές που είχε με διάφορους επιχειρηματίες… Στα πλαίσια αυτά έσπευσε να προσφέρει μια επιλογή στον Α. Παπανδρέου για την άρση του

Είχε προηγηθεί μυστική συμφωνία του Α. Παπανδρέου με την Πολιτική Άνοιξη για να εκλέξουν τον Κωστή Στεφανόπουλο

αδιεξόδου μπροστά στην προεδρική εκλογή, προτείνοντας τον Κ. Στεφανόπουλο ως υποψήφιο Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Αυτό ήταν και το οριστικό ρήγμα με τις καρδιές των ψηφοφόρων και των οπαδών της Νέας Δημοκρατίας. Θα έλεγε κανείς ότι και σήμερα η Ιστορία επαναλαμβάνεται. Αυτό που προκαλεί εντύπωση είναι το γεγονός ότι ακόμα κι εκείνη την περίοδο, που πρόσφερε χέρι βοηθείας, όπως και σήμερα, στο ΠΑΣΟΚ, επιδίωκε να βγάλει την… ουρά του απέξω. Αντιλαμβανόμενος την πολιτική σημασία της κίνησής του, ο Αντ. Σαμαράς επιχειρούσε να διασκεδάσει τις εντυπώσεις, αποδίδοντας ενδεχόμενες επιθέσεις «στην ευτελή προπαγάνδα του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ.». Χαρακτήριζε βαρύ το φορτίο για τις πλάτες του τρίτου κόμματος, γιατί «πέρα από τη δύσκολη(!) απόφασή μας, αντιμετωπίζουμε και την ευτελή προπαγάνδα του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ., που, ενώ αποφεύγουν τις ευθύνες τους, πρωταγωνιστούν στη διαβολή, με στόχο να βαφτίσουν “συμφωνία” την όποια απόφασή μας». Σας θυμίζει άραγε κάτι από το σήμερα και τα επιχειρήματα με τα οποία προσπαθεί να δικαιολογήσει τη συμμετοχή του στην κυβέρνηση Παπαδήμου; Ακριβώς επειδή ο Αντ. Σαμαράς «αναλαμβάνει τις ευθύνες του», με στόχο βέβαια τη στήριξη του δικομματισμού, απέφυγε να θέσει οποιονδήποτε όρο, «ξεχνώντας» ακόμα και τον όρο για «τριπλή ονομασία» στο Σκοπιανό που είχε θέσει επίσημα λίγες μέρες πριν από την πτώση της κυβέρνησης Μητσοτάκη. Επιχειρώντας να διασώσει τα προσχήματα, ο Αντ. Σαμαράς επιτέθηκε στην προηγηθείσα «λαχανιασμένη» ανακοίνωση της υποψηφιότητας Τσαλδάρη, υποστηρίζοντας, δίκαια εν μέρει, ότι «αποκαλύπτει ολοζώντανα την πολιτική αγωνία της Ν.Δ. να μη γίνουν εκλογές, γιατί ο κ. Τσαλδάρης, επειδή ακριβώς είναι ευρύτερα συμπαθής και στους κυβερνητικούς βουλευτές, είναι ο μόνος κομματικός υποψήφιος της Ν.Δ. που θα μπορούσε να αποτελέσει σωσίβιο σωτηρίας του κόμματός του για αποφυγή εκλογών». Το 1999 η Πολιτική Άνοιξη φυλλορροούσε λίγο πριν οριστικοποιηθεί η χρεοκοπία της, στις βουλευτικές εκλογές του 2000.

Τα δανεικά και αγύριστα

▲ ▲

Πρόσφατα ο βουλευτής Ηρακλείου Λευτέρης Αυγενάκης με ερώτησή του ζήτησε διευκρινίσεις, από τους υπουργούς Εσωτερικών και Οικονομικών, για τα δάνεια και τις κρατικές επιχορηγήσεις που έλαβαν κόμματα τα οποία έχουν διαλυθεί, μεταξύ των οποίων και η Πολιτική Άνοιξη. Στο έγγραφό του σημειώνει ότι, εκτός από την τακτική και έκτακτη χρηματοδότησή τους, τα κόμματα της χώρας έχουν λάβει έως σήμερα, σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, δάνεια από τις τράπεζες πάνω από 245 εκατ. ευρώ, για τα οποία έχουν εκχωρήσει ως εγγύηση την κρατική επιχορήγηση έως το 2016. Υπογραμμίζει ακόμη ότι υπάρχουν και εν αναστολή πολιτικά κόμματα, όπως η Πολιτική Άνοιξη, τα οποία επίσης έχουν λάβει δάνεια, που δεν είναι σαφές εάν έχουν εξυπηρετηθεί. Για την Iανουάριος/2012

crash 73

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 74

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

▲ ▲

Πολιτική Άνοιξη, προσθέτει, ότι χρηματοδοτήθηκε από κρατική τράπεζα, αλλά δεν έχει γίνει γνωστό αν τα δάνεια αποπληρώθηκαν ή ρυθμίστηκαν με κάποιον τρόπο.

Το αγαπημένο παιδί της διαπλοκής Κατά την περίοδο της Πολιτικής Άνοιξης ο Σαμαράς υπήρξε το αγαπημένο παιδί της διαπλοκής και των βαρόνων των ΜΜΕ. Μια σχέση στοργής και αγάπης που αποδεικνύεται ότι έχει βαθιές ρίζες, αν αναλογιστούμε ότι σήμερα μυστικοσύμβουλός του είναι ο υιός Ψυχάρης. Η αλήθεια είναι πάντως ότι ο κ. Σαμαράς πάντα έβρισκε τον τρόπο να το παίζει ριγμένος… Μετά την εκλογή Προέδρου και την κριτική που είχε δεχθεί από τη βάση της Νέας Δημοκρατίας ο Αντ. Σαμαράς δήλωνε ότι είναι ο διωκόμενος των αφεντικών των ΜΜΕ, ότι είναι στο στόχαστρο του Χρ. Λαμπράκη, ότι αποτελεί κίνδυνο για το κατεστημένο! Η αλήθεια ωστόσο ήταν άλλη. Οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ αναγνωρίζοντας τη συμβολή του στη σταθερότητα του πολιτικού συστήματος ανέλαβαν να «ξεχαστεί» το όλο θέμα και ταυτόχρονα επιχείρησαν να «καταξιώσουν» το κόμμα Σαμαρά ως «μαχητική αντιπολιτευόμενη δύναμη», ώστε να διοχετεύονταν προς αυτήν ένα μέρος της δυσαρέσκειας προς τα δύο μεγάλα κόμματα. Μάλιστα, για να επιβεβαιωθεί η ειλικρίνεια των λόγων τους εμφάνιζαν «ανοδική πορεία» της Πολιτικής Άνοιξης στα διάφορα «εγνωσμένου κύρους» γκάλοπ, αγνοώντας επιδεικτικά την καταγραμμένη λαϊκή ετυμηγορία στις ευρωεκλογές και στις δημοτικές, αλλά και τις διαρροές στελεχών που είχαν σημειωθεί. Ο πολιτικός που αποτελούσε δημιούργημα των ιδιοκτητών των καναλιών, που χρησιμοποιήθηκε από αυτούς για τη δρομολόγηση εξελίξεων που επιθυμούσαν, το «έπαιζε» τώρα «αντιστασιακός» και απηνής διώκτης τους.

Οι διαπλεκόμενοι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ επιχείρησαν να «καταξιώσουν» το κόμμα Σαμαρά ως «μαχητική αντιπολιτευόμενη δύναμη», ώστε να διοχετεύονταν προς αυτήν ένα μέρος της δυσαρέσκειας προς τα δύο μεγάλα κόμματα (Φωτογραφίες από παλαιότερες συναντήσεις του με τον Άκη Τσοχατζόπουλο και τον Κώστα Λαλιώτη)

Οι κωλοτούμπες… του παρελθόντος Όταν ο πρώην πρόεδρος της Πολιτικής Άνοιξης είχε συστήσει την Πολιτική Άνοιξη, φρόντιζε να κάνει σχεδόν καθημερινά επιθέσεις στη Νέα Δημοκρατία. Σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στον Αντώνη Καρκαγιάννη, στην «Καθημερινή», Κυριακή 4 Ιουλίου 1993, είχε δηλώσει τα εξής: Αντ. Καρκαγιάννης: «Αν υποθέσουμε ότι εξαλειφθούν αυτές οι παραμορφώσεις, όπως τις αποκαλείτε, τότε θα επιστρέψετε στη Ν.Δ.;». Αντ. Σαμαράς: «Όχι, δεν θα επιστρέψω. Έχω ήδη χαράξει το δρόμο μου με την Πολιτική Άνοιξη και η Ν.Δ., όπως και τα άλλα κόμματα, ακολουθούν το δικό τους δρόμο. […] Δεν θα επιστρέψω, συνεπώς, στη Ν.Δ. και αν ακόμη αλλάξουν οι πολιτικές συνθήκες, έστω κι αν με καλέσουν για να γίνω αρχηγός της». Προφανώς εκείνη την περίοδο δεν το φανταζόταν ούτε στα πιο τρελά του όνειρα.

Οι αήθεις επιθέσεις στον εθνάρχη

74 crash Iανουάριος/2012

στους συνεργάτες του ότι όσο θα είναι Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Σαμαράς δεν θα διαβεί το κατώφλι του Προεδρικού Μεγάρου, πράγμα που συνέβη.

8.3.1993: Ο Σαμαράς απειλεί ότι θα αποκαλύψει την αλληλογραφία του με τον πρωθυπουργό. Και συνεχώς απειλεί ότι “θα αποκαλύψει την προσωπική του αλληλογραφία με κορυφαίους πολιτειακούς και πολιτικούς παράγοντες”. Ο κορυφαίος “πολιτειακός παράγων” ήταν προφανώς ο Κ. Καραμανλής. Φθινόπωρο του 1994: Αλλεπάλληλες

▲ ▲

Κατά καιρούς o κ. Σαμαράς εμφανίστηκε ως ο θεματοφύλακας της πολιτικής του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Όμως, πόσο ισχύει αυτό; Ας θυμίσουμε λοιπόν μερικά μόνο από τα κατορθώματα του νεο-Μακεδονομάχου, όπως περιγράφονται αναλυ-

τικά σε άρθρο του Ηλία Κανέλλη, που αναρτήθηκε στο protagon.gr: «13.4.1992: Ο Σαμαράς αποπέμπεται από υπουργός Εξωτερικών κατά τη συνάντηση κορυφής των πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Καραμανλή. Η απαράδεκτη συμπεριφορά του να προσπαθήσει να επιβάλει στον Πρόεδρο, τον πρωθυπουργό και τους πολιτικούς αρχηγούς τους περιβόητους “7 όρους” τούς εξοργίζει όλους. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής οργισμένος θα πει

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:40 μ.μ. Page 75

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:41 μ.μ. Page 76

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής οργισμένος είχε πει στους συνεργάτες του ότι όσο θα είναι Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Σαμαράς δεν θα διαβεί το κατώφλι του Προεδρικού Μεγάρου, πράγμα που συνέβη

▲ ▲

επιθέσεις του Σαμαρά στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κ. Καραμανλή. Ήδη το Σεπτέμβριο του 1994 έχει συμφωνήσει με τον Α. Παπανδρέου για στήριξη κοινού υποψηφίου Προέδρου, γεγονός που προκύπτει από τη δήλωση του Α. Παπανδρέου την 1η Οκτωβρίου 1994, ότι “δεν θα γίνουν εκλογές την άνοιξη”, αφού θα εκλεγεί Πρόεδρος. Ο Κ. Καραμανλής έχει ήδη εκφράσει δημοσίως την επιθυμία του να παραιτηθεί δύο μήνες πριν από τη λήξη της θητείας του (η οποία κανονικά έληγε το Μάιο του 1995), όπως και πράγματι έγινε. Ο Σαμαράς, γνωρίζοντας το γεγονός αυτό, εξαπολύει αλλεπάλληλες… γενναίες επιθέσεις στον παλαίμαχο Κ. Καραμανλή: 15.9.1994: Επίθεση Σαμαρά στον Πρόεδρο Κ. Καραμανλή και τον πρωθυπουργό Α. Παπανδρέου (από τις εφημερίδες): “Ούτε ο Καραμανλής ούτε ο Παπανδρέου μπορούν πια να προσφέρουν στον τόπο”, “παρεμποδίζουν”, “Η Ελλάδα πρέπει να τρέξει… κι εγώ προσωπικά δεν πιστεύω ότι μπορεί να τρέξει με πολιτικά κατάκοπες ηγεσίες”. “Η ΠΟΛ.ΑΝ. δεν δέχεται συμβιβασμό με τα Σκόπια ή οποιονδήποτε άλλο προκλητικό γείτονα”. Οι επιθέσεις Σαμαρά κατά του Καραμανλή θα συνεχιστούν έως την αποχώρησή του από την Προεδρία.

10.10.1994: Σαμαράς: “Να φύγει ο Καραμανλής”.

11.10.1994: Ανακοίνωση-απάντηση της Ν.Δ. στον Σαμαρά: “Ο πατριώτης έχει τουλάχιστον

76 crash Iανουάριος/2012

υποχρέωση να εκπληρώσει τις βασικές του υποχρεώσεις προς την πατρίδα, τις οποίες ο κ. Σαμαράς απέφυγε να εκπληρώσει… Πρέπει να σταματήσει επιτέλους ο κ. Σαμαράς να κάνει τον υπερπατριώτη και να θεωρεί όλους τους Έλληνες ως ενδοτικούς στα εθνικά θέματα”.

13.10.1994: Σαμαράς κατά Κ. Καραμανλή και Α. Παπανδρέου: “Είναι παράγοντες αστάθειας”. “Ο πρόεδρος της Άνοιξης από την Καλαμάτα, όπου περιοδεύει τις δύο τελευταίες ημέρες, επιτέθηκε για τρίτη φορά εναντίον των δύο κορυφαίων θεσμικών παραγόντων, αλλά με οξύτερο τρόπο από τις προηγούμενες. Έκανε λόγο για «κατάκοπες πολιτικά ηγεσίες» που «από εγγυητές σταθερότητας έχουν εξελιχθεί σε παράγοντες ανασφάλειας και αστάθειας»”. “Νέα σφοδρότατη επίθεση κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας και του πρωθυπουργού εξαπέλυσε χθες ο πρόεδρος της Πολιτικής Άνοιξης, από την Καλαμάτα όπου περιοδεύει. Αν και δεν είναι η πρώτη φορά, εντούτοις είναι η σφοδρότερη επίθεση που κάνει ο πρόεδρος της Πολιτικής Άνοιξης εναντίον των δύο αυτών θεσμικών παρα-

γόντων. Ο κ. Σαμαράς είπε ότι η καρδιά του ελληνικού προβλήματος βρίσκεται στην κρίση κορυφής που υπάρχει στη χώρα και αναφερόμενος στους κ. Καραμανλή και Παπανδρέου είπε ότι «από εγγυητές σταθερότητας έχουν εξελιχθεί σε παράγοντες ανασφάλειας και αστάθειας». Δίνοντας διευκρινίσεις για την επίθεσή του αυτή και αναφερόμενος στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, ο κ. Σαμαράς είπε ότι όταν «επί μακρόν χρόνον η ύπατη εξουσία της χώρας αφήνει να εκκρεμούν πρωτοβουλίες ή αποφάσεις που επιβάλλει ο θεσμός, δημιουργείται τότε επικίνδυνη αδράνεια και κενό και δεν υπηρετείται η σταθερότητα αλλά η αστάθεια». «Άκομψο, αγενή και πολιτικά προπετή», χαρακτήρισε ο Ευ. Βενιζέλος τον τρόπο με τον οποίο ο κ. Σαμαράς αναφέρθηκε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Στις αντιδράσεις όμως προστέθηκε και αυτή της Ν.Δ., που, αφού κατηγόρησε τον Α. Σαμαρά ότι «αργά ανακάλυψε ότι ο κ. Παπανδρέου είναι κατάκοπος», αναρωτήθηκε αν αυτό δεν το γνώριζε όταν πέρυσι έριξε την κυβέρνηση της Ν.Δ.”. (“Ελευθεροτυπία”, 14.10.1994)

Η Ελλάδα δεν μπορεί να τρέξει με πολιτικά κατάκοπες ηγεσίες, έλεγε για τον Κωνσταντίνο Καραμανλή

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:41 μ.μ. Page 77

τάκοπες ηγεσίες» και έχετε στραφεί σε άλλα θέματα” απαντάει: “Απορώ πού και πώς κρίνετε ότι υπάρχει αλλαγή στη στάση μας”. “Είναι εξωφρενικό ο κ. Καραμανλής να εμφανίζεται σήμερα, από τη μια μεριά, άκαμπτος υπερασπιστής του ονόματος και, από την άλλη, τιμητής του τότε υπουργού των Εξωτερικών, που με συνέπεια ακολουθούσε τη γραμμή αυτή. Και είναι εξίσου εξωφρενικό ο κ. Καραμανλής να ευλογεί την πολιτική της ανυποχώρητης στάσης που αποφάσισε το συμβούλιο αρχηγών, απαιτώντας ταυτόχρονα (ο Κωνσταντίνος Καραμανλής) την απομάκρυνση Σαμαρά, που ήταν ο αρχιτέκτων της πολιτικής αυτής”, σημειώνει μεταξύ άλλων ο Αντ. Σαμαράς στη δήλωσή του. “Είναι, επομένως, φανερό”, συνεχίζει ο κ. Σαμαράς, “ότι ο τότε Πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν ξέφυγε από τη συμπεριφορά των υπόλοιπων ηγετών. Δηλαδή να εμφανίζεται στο λαό –για το φόβο της Ιστορίας– ανυποχώρητος στο όνομα, αλλά στην ουσία να μην πιστεύει εξίσου ανυποχώρητα όσα τάχα υπερασπιζόταν. Χρωστάει, λοιπόν, έναντι της ιστορικής αλήθειας μιαν απάντηση ο κ. Καραμανλής: Αν δεν πίστεψε ποτέ την απόφαση του συμβουλίου αρχηγών, τότε γιατί την υιοθέτησε προς τα έξω και μάλιστα μέχρι δακρύων; Αν, όμως, την πίστεψε πραγματικά, τότε γιατί συνέβαλε αποφασιστικά στην αποπομπή Σαμαρά;”».

Kατά τη διάρκεια της πολιτικής ερήμου ο μοναδικός άνθρωπος που βρισκόταν σχεδόν πάντα μαζί του ήταν η σύζυγός του, Γεωργία

Η έρημος

14.10.1994: Νέα επίθεση Σαμαρά κατά Κ. Καραμανλή: “Στην επίθεσή του κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας και του πρωθυπουργού επέμεινε και χθες ο Αντ. Σαμαράς και απαντώντας σε κυβέρνηση και Ν.Δ., που τον κατηγόρησαν για τις προχθεσινές δηλώσεις του, δήλωσε: «Όταν εκκρεμούν εκρηκτικά θέματα που η τελική τους εξέλιξη θα σφραγίσει την τύχη της Ελλάδας και του ελληνισμού, ουδείς έχει το δικαίωμα –όποιος και αν είναι αυτός– να προτάσσει τους τύπους ή το πρωτόκολλο για να καλύψει την αδύναμη ή την ανεπαρκή στάση του». Ο πρόεδρος της Πολιτικής Άνοιξης πρόσθεσε ότι «υπέρτερο αγαθό και από τις λεγόμενες “ιστορικές ηγεσίες” είναι και θα είναι η ασυμβίβαστη υπεράσπιση του μέλλοντος του τόπου»”. (“Ελευθεροτυπία”, 15.10.1994) 16.11.1994: “Σαμαράς πάλι κατά Καραμανλή”: “Σε νέα επίθεση κατά του Προέδρου της Δημοκρατίας προχώρησε ο πρόεδρος της Πολιτικής Άνοιξης Αντ. Σαμαράς. Σε συνέντευξή του στο Mega είπε ότι δεν μπορεί ο Κ. Καραμανλής να λέει ρητά του τύπου «ο κόσμος χάνεται κι εμείς τραγουδάμε», όταν δεν έχει αποπέμψει

κανένα νομοσχέδιο… ή δεν έχει ακόμη προκαλέσει πανεθνική διάσκεψη για το Κυπριακό”. (“Ελευθεροτυπία”, 13.11.1994) 4.12.1994: Αποχαιρετιστήρια δεξίωση του Κ. Καραμανλή στο Προεδρικό Μέγαρο. Από τα ρεπορτάζ της επομένης: “Απ’ όλους, πάντως, συζητήθηκε η απουσία από τη δεξίωση του Αντώνη Σαμαρά. Κύκλοι του Προέδρου δεν δυσκολεύτηκαν να μας πουν πως ο κ. Καραμανλής «δεν είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένος από τις πρόσφατες επιθέσεις του κ. Σαμαρά εναντίον του»”.

20.12.1994: Σε επίσημη επίσκεψή του στην Αθήνα ο Μιλόσεβιτς υποβάλει την πρόταση της “Συνομοσπονδίας Νέας Γιουγκοσλαβίας-Ελλάδας-Σκοπίων”. Ο Σαμαράς τη χαρακτήρισε “άκρως ενδιαφέρουσα θέση”, ενώ ο Πρόεδρος Κ. Καραμανλής “για πρώτη φορά ως Πρόεδρος” έκανε, όπως σημειώνει ο Τύπος, μια “ασυνήθη παρέμβαση”, χαρακτηρίζοντάς την “εξωπραγματική και επικίνδυνη”.

3.1.1995: Ο Σαμαράς σε συνέντευξη στην “Ελευθεροτυπία” στην ερώτηση: “ Έχετε αφήσει κατά μέρος τις οξύτατες επιθέσεις κατά των κ.κ. Καραμανλή και Παπανδρέου και τις αναφορές σε «πολιτικά κα-

Η παταγώδης αποτυχία της Πολιτικής Άνοιξης οδήγησε τον Αντώνη Σαμαρά στην απομόνωση για 8 ολόκληρα χρόνια

▲ ▲

Η παταγώδης αποτυχία της Πολιτικής Άνοιξης να εκπροσωπηθεί στη Βουλή, το 1996, οδήγησε τον Αντώνη Σαμαρά απομονωμένο στην οικογενειακή κατοικία στην Κηφισιά για 8 ολόκληρα χρόνια, μέχρι το 2004. Ο Αντ. Σαμαράς περνούσε ατελείωτες ώρες στο ημιυπόγειο του σπιτιού του, διαβάζοντας οικονομία, ιστορία και λογοτεχνία και σερφάροντας στα οικονομικά sites στο Internet. Κάποια στιγμή αποφάσισε να γράψει κι ένα βιβλίο. Ολοκλήρωσε κάποια κεφάλαια χωρίς ωστόσο ποτέ να τα τελειώσει. Σχεδόν πάντα ήταν μαζί του η σύζυγός του, Γεωργία. Το πολιτικό του γραφείο το κρατούσαν σταθερά η Κατερίνα Σινάνογλου και η Γεωργία Γκίκα. Κάθε δημόσια ή παρασκηνιακή προσπάθεια να επιστρέψει στη Ν.Δ. σταματούσε στον Κ. Μητσοτάκη. Διατηρούσε επαφή με τον Κ. Καραμανλή, αλλά ακόμη και το Μάρτιο του 2004 η πόρτα της επιστροφής ήταν κλειστή. Η ευκαιρία δόθηκε δύο μήνες αργότερα, με τη συμμετοχή του στο γαλάζιο ευρωψηφοδέλτιο (στη δεύτερη θέση της λίστας) και αφού είχε ανακοινωθεί και τυπικά η διάλυση της Πολιτικής Άνοιξης. Για πολλούς η μετάβαση στις Βρυξέλλες ήταν «εξοστρακισμός», αλλά για τον Σαμαρά αποτελούσε το πρώτο βήμα. Και στα χρόνια που ακολούθησαν τα βήματα ήταν ακόμη μεγαλύτερα: ο κύκλος των επαφών άρχισε να ανοίγει και σε κάθε συζήτηση για την επόμενη ημέρα ελάχιστοι ήταν εκείνοι που απέφευγαν μια αναφορά στον Σαμαρά. Το Σεπτέμβριο του 2007 η υποψηφιότητα στη Μεσσηνία ήταν το πρώτο μήνυμα ότι ο Σαμαράς επιστρέφει. Ο Γιώργος Τράγκας θυμάται ένα διάλογο που είχε με τον πρώην πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή. Στο ερώτημα «γιατί δεν παίρνουμε Iανουάριος/2012

crash 77

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:41 μ.μ. Page 78

Σαμαράς και Αβραμόπουλος έχουν υπογράψει μια συμφωνία, ένα «μνημόνιο συνεργασίας» που γνωρίζουν μόνο οι δυο τους ▲ ▲

πίσω τον Σαμαρά» η απάντηση του πρώην πρωθυπουργού ήταν «δεν είναι ανάγκη να προσθέσουμε στα 10 πηγαδάκια της Ν.Δ. ένα 11o». Η εκλογική συντριβή της Νέας Δημοκρατίας και του Καραμανλή άλλαξε τα δεδομένα και έδωσε μια σημαντική ευκαιρία στον Σαμαρά.

Το παρασκήνιο της εκλογής του

78 crash Iανουάριος/2012

Χρειάστηκαν μόνο μερικοί μήνες από τότε που ορκιζόταν «ανένδοτο» για το Μνημόνιο, για να ευθυγραμμιστεί με τη γραμμή Μπακογιάννη «Καλό είναι να πάμε με τον πιο αδύνατο», λέει ο Αβραμόπουλος δείχνοντας τον Σαμαρά, ο οποίος επιστρέφει από την πολιτική έρημο έπειτα από χρόνια απουσίας. Φυσικά, ο Αβραμόπουλος δεν φαντάζεται εκείνες τις ώρες ότι θα τοποθετηθεί στη συνέχεια σε κάποιο γραφείο δίπλα στον Σταύρο Δήμα και θα παίζουν το ρόλο ενεργώνανενεργών υπαρχηγών, ούτε βέβαια ότι δίπλα στον πρόεδρο θα τοποθετηθεί ο Δη-

Η διαπλοκή χρησιμοποίησε την ΠΟΛ.ΑΝ. και το ΚΕΠ για να πλήξουν τη Ν.Δ. και στη συνέχεια τους εγκατέλειψε...

▲ ▲

Είναι μια βροχερή μέρα του Οκτωβρίου του 2009 στο Ελληνικό. Στο σπίτι του Δημήτρη Αβραμόπουλου δίπλα στο τζάκι η σύζυγός του, Βίβιαν, σερβίρει ζεστό τσάι στον υπουργό και στον Γιώργο Τράγκα, που συνοδεύεται από τη σύζυγό του. Ο Δημήτρης Αβραμόπουλος, ο οποίος στα γκάλοπ εμφανίζεται τρίτος στην κούρσα της διαδοχής, είναι προβληματισμένος για τον ποιον θα στηρίξει μεταξύ Σαμαρά και Ντόρας. Έχει προηγηθεί η μάχη στα δελτία ειδήσεων, όπου Τράγκας και Χατζηνικολάου επιμένουν ότι η Νέα Δημοκρατία πρέπει να πάει στη βάση για να εκλέξει αρχηγό μετά την ήττα Καραμανλή. Ο Σαμαράς έχει προ ημερών επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τον Γ. Τράγκα, αφού προηγουμένως και κατά την επάνοδό του στη Νέα Δημοκρατία δεν έχει μιλήσει ποτέ μαζί του, παρά το γεγονός ότι ο δημοσιογράφος τον έχει στηρίξει σε όλη τη διάρκεια του Μακεδονικού. Ποτέ όμως κατά την περίοδο που έπαιζε παιχνίδια με την Πολιτική Άνοιξη εναντίον του κόμματος… Ο Αβραμόπουλος υποστηρίζει ότι πρέπει να φύγουν τα «τζάκια» από τη Ν.Δ., να ανοίξουν οι «πόρτες» του κόμματος, να γίνει πιο λαϊκό και δημοκρατικό. Οι δύο άντρες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι με την κ. Μπακογιάννη στην ηγεσία και με εγκατεστημένη τη δική της «αυλή» δεν υπάρχει κανένα μέλλον στη Νέα Δημοκρατία.

μήτρης Σταμάτης από την εποχή της ΠΟΛ.ΑΝ., ο Χρύσανθος Λαζαρίδης και άλλοι, που δεν έχουν καμία σχέση ούτε με τη Νέα Δημοκρατία ούτε με τον Καραμανλή, αλλά αντίθετα υπήρξαν πολέμιοι του κόμματος και του πρώην πρωθυπουργού. Οι παλιές κόντρες με την οικογένεια Μητσοτάκη και η άποψη ότι με την εκλογή Σαμαρά θα δοθεί ένα τέλος στα πολιτικά «τζάκια» εντός του κόμματος δημιουργούν ένα ισχυρό μέτωπο. Ο Γιώργος Τράγκας έπειτα από μερικά 24ωρα ειδοποιεί τηλεφωνικά τον Σαμαρά ότι ο Αβραμόπουλος αποσύρεται από την κούρσα της διαδοχής κι έτσι ο Μεσσήνιος πολιτικός μένει μόνος του με την Μπακογιάννη, η οποία πιστεύει πως, ό,τι και να γίνει, θα κερδίσει. Ο Αβραμόπουλος συναντάται στο γραφείο του με τον Σαμαρά, όπου και συμφωνούν τους όρους για τη «συγκατοίκησή» τους, ενώ υπογράφουν και κάποια χαρτιά, μια συμφωνία, που γνωρίζουν μόνο οι δυο τους. Ένα μνημόνιο για τη συνεργασία και τις σχέσεις τους. Την επομένη κιόλας ημέρα στο γραφείο του ο Γιώργος Τράγκας ετοιμάζει το βασικό σκελετό της ανακοίνωσης Αβραμόπουλου, με την

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:41 μ.μ. Page 79

Τι έσβησε με το... σφουγγάρι ο Σαμαράς Ο

ι πολιτικοί ελιγμοί Σαμαρά, λοιπόν, φαίνεται πως είναι μια παράδοση του πολιτικού ανδρός, που επαναλαμβάνεται ακόμα και σήμερα. Αξίζει λοιπόν να δούμε τις ιστορικές «κωλοτούμπες» από την εποχή που στη Συγγρού αποκαλούσαν ανεπίσημα το γαλλογερμανικό άξονα «Δ΄ ράιχ», ενώ στο ενδεχόμενο υπογραφής του Μνημονίου ο ίδιος και τα στελέχη του απαντούσαν ότι «καλύτερα να τρώμε πέτρες»! ΤΟ ΔΙΑΒOΗΤΟ «ΟΧΙ στο Μνημόνιο» αποτέλεσε την αιχμή της ρητορικής του ήδη από το «Ζάππειο ΙΙ» (12 Μαΐου 2011). Τότε ο Αντώνης, ψάχνοντας να βρει έναν άλλο όρο, ζητούσε «ένα άλλο Μνημόνιο», μέσω της «επικαιροποίησης» του οικονομικού προγράμματος και της «επανεκκίνησης» της οικονομίας! Λίγες μέρες μετά (25 Μαΐου 2011) η Τρόικα επισκέφθηκε τον Αντώνη στη Συγγρού και συζήτησαν για το «Ζάππειο ΙΙ». Τότε και το απέρριψαν, ολοκληρωτικά! Η μεγάλη «κωλοτούμπα» αποδείχτηκε περίτρανα μόλις πριν από ένα μήνα, όταν ο Σαμαράς ζητούσε στις αρμοδιότητες της κυβέρνησης να είναι η υπογραφή της νέας σύμβασης και των εφαρμοστικών της μέτρων! Η «ΕΠΑΝΑΔΙΑΠρΑΓΜΑΤΕΥΣΗ» ήταν ένα ακόμα μεγάλο κόλπο της ακροδεξιάς πτέρυγας της Νέας Δημοκρατίας, που υποστηρίχθηκε μετ’ επιτάσεως από τον ίδιο, υποστηρίχθηκε ως η μεγάλη λύση από τα ακροδεξιά ιστολόγια και έγινε σημαία της λαϊκής Δεξιάς. Η αλήθεια είναι ότι επρόκειτο για ένα εξαιρετικά επιτυχημένο επικοινωνιακό μήνυμα, που πέρασε στον κόσμο, ολοκληρώνοντας το «Όχι στο Μνημόνιο» και δίνοντας την εντύπωση ότι ο Σαμαράς είχε επιχειρήματα που θα έπειθαν τους Ευρωπαίους να «αλλάξουν γραμμή»! Η «επαναδια-

πραγμάτευση» μετατράπηκε σε «τροποποίηση», μόλις οι Ευρωπαίοι και η Τρόικα έκοψαν τον τσαμπουκά του Αντώνη, ο οποίος δεν έδειξε την ίδια θέρμη στην Ολομέλεια του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος στη Μασσαλία, όταν ενώπιον των Ευρωπαίων ηγετών παρέλειψε(!) να αναφερθεί και στην «επαναδιαπραγμάτευση» και στην «τροποποίηση»! ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ το θρίλερ της συγκυβέρνησης, όπου η Νέα Δημοκρατία, μόλις εμφανίστηκε το σενάριο, ήταν κάθετα αντίθετη. Έλεγαν σταθερά «ΟΧΙ στη συγκυβέρνηση» και οι βουλευτές του κόμματος είχαν αναλάβει τον αγώνα της απόλυτης άρνησης. Τελικά, ο Αντώνης Σαμαράς όχι μόνο συμμετείχε στη συγκυβέρνηση, αλλά με τα γνωστά λεκτικά τερτίπια προσπάθησε να πείσει την κοινή γνώμη ότι δεν συγκυβερνούν και πως η κυβέρνηση Παπαδήμου είναι κυβέρνηση ειδικού σκοπού και έργου. Το νέο τροπάριο αυτή τη φορά περιγράφεται με τη φράση: «Δεν δίνουμε συγχωροχάρτι...». ΤΗΝ ΙΔΙΑ ΠΕρΙΟΔΟ ο Αντώνης διαρρήγνυε τα ιμάτιά του τονίζοντας ότι δεν θα συμμετείχαν στη συγκυβέρνηση κομματικά στελέχη! Κι εδώ η «κωλοτούμπα» έγινε, και μάλιστα με τρόπο που ξεπέρασε κάθε φαντασία. Φυσικά και συμμετείχαν κομματικά στελέχη της Νέας Δημοκρατίας, βρίσκοντας μάλιστα και τον τρόπο να την κάνουν… γυριστή. Απλά… παραιτήθηκαν από τις θέσεις τους στη Νέα Δημοκρατία και από αντιπρόεδροι ο Αβραμόπουλος και ο Δήμας έγιναν... υπουργοί. «ΟΧΙ ΣΤΑ ΝΕΑ ΜΕΤρΑ». «ΟΧΙ στο μεσοπρόθεσμο». Τα δύο αυτά λεκτικά εφευρήματα επρόκειτο να ισοσκελίσουν τις αρνητικές εντυπώσεις από το «ΟΧΙ στο Μνημόνιο», που κατέπεσε

και προκάλεσε μεγάλο θόρυβο στην ελληνική κοινωνία, γιατί ο Σαμαράς παρουσιαζόταν ως ευρωσκεπτικιστής και εχθρικός προς το «ευρωπαϊκό ιδεώδες». Ο Αντώνης ήξερε πώς να επιβάλει τις απόψεις του στους δανειστές μας, οι οποίοι είχαν ήδη τρομάξει από την προοπτική μιας κυβερνητικής θητείας Σαμαρά. Τελικά, η Νέα Δημοκρατία ψήφισε τον «Προϋπολογισμό του 2012», που προβλέπει νέες περικοπές, νέα μέτρα και έκτακτες εισφορές. Η ΠΙΟ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΗ, όμως, «κωλοτούμπα» ήταν το περίφημο: «ΔΕΝ ΥΠΟΓρΑΦΩ». Μια πεισματική εμμονή του ίδιου του Σαμαρά, που διαβεβαίωνε ότι δεν θα έκανε πίσω ακόμα και όταν του έλεγαν ότι υπάρχει κίνδυνος να πτωχεύσει την Ελλάδα. ΤΕΛΙΚΑ, Ο ΣΑΜΑρΑΣ όχι μόνο υπέγραψε, αλλά έστειλε και τέσσερις «ενυπόγραφες επιστολές» σε Ε.Ε., ΕΚΤ, ΔΝΤ και Eurogroup. Είχε προηγηθεί ένας φτηνός αγώνας από τη Νέα Δημοκρατία και τον ίδιο που εστιάστηκε σε «πουκάμισα» (δεν τα αλλάζει με τίποτα ο Αντώνης) και λόγους (ο Αντώνης κρατάει και το λόγο του... εκτός από τα πουκάμισά του!). Τελικά, ο Αντώνης υπέγραψε και αποδέχτηκε το νέο δανειακό πρόγραμμα… «ΚΩΛΟΤΟΥΜΠΑ», όμως, είχαμε και στο περίφημο «εκλογές στις 19 Φεβρουαρίου». Ενώ η συγκυβέρνηση ξεκίνησε με την κουραστική εμμονή για «εκλογές στις 19 Φλεβάρη», εντύπωση είχε ήδη προκαλέσει η αφαίρεση του όρου της ημερομηνίας των εκλογών στις τέσσερις επιστολές που έστειλε στους δανειστές ο Αντώνης. Σε συνέντευξή του, πάντως, στο «Βήμα» (4 Δεκεμβρίου 2011) έγινε πιο σαφής: «Δεν είμαι αγκαλιά με το ημερολόγιο για τις εκλογές»! Βράχος ο Αντώνης…

Iανουάριος/2012

crash 79

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:42 μ.μ. Page 80

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

▲ ▲

οποία ο πρώην υπουργός στηρίζει την υποψηφιότητα Σαμαρά. Η επικράτηση Σαμαρά ξεπερνάει κάθε προσδοκία και όλα δείχνουν ότι μια νέα εποχή ξημερώνει για το κόμμα. Όταν η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ και ο Γιώργος Παπανδρέου οδηγεί τη χώρα στο ΔΝΤ και το Μνημόνιο μπαίνει στη ζωή μας, ο Σαμαράς βάζει τον Παναγιωτόπουλο να επικοινωνήσει τηλεφωνικά με τον Γ. Τράγκα και άλλους δημοσιογράφους, προκειμένου να βολιδοσκοπήσει τις απόψεις τους. Τελικά, ο Σαμαράς διαβεβαιώνει πριν από το διάγγελμα ότι θα αντιταχθεί στα σχέδια Παπανδρέου και λέει ότι θα ψηφίσει «όχι» για τρεις λόγους: Πρώτον, γιατί δεν μπορεί να επιτρέψει στην Αριστερά να μονοπωλεί με το δικό της «όχι» το πεζοδρόμιο, δεύτερον, γιατί πρέπει να υπάρχει ένα εναλλακτικό αστικό ανάχωμα και, τρίτον, γιατί ακολουθούσαν οι περιφερειακές εκλογές και ήταν ανάγκη να συγκρατήσει τη βάση μετά την ήττα Καραμανλή. Κανείς φυσικά όταν είπε το «όχι» ο Σαμαράς δεν φανταζόταν ότι ο συμφοιτητής του Παπανδρέου ως άλλος Ιανός θα προέβαινε σε τόσες «μεταμορφώσεις». Στην πρώτη του συνέντευξη στο «Crash» είχε είπε στον Γ. Τράγκα ότι οι Έλληνες θα πέσουν από τα σύννεφα αν μάθουν πώς οδηγηθήκαμε στο Μνημόνιο, αλλά ποτέ δεν ανέλυσε τι εννοούσε. Το μόνο που είπε, μεταξύ άλλων, είναι ότι θα κάνει μια εξεταστική για το πώς φτάσαμε στο Μνημόνιο και τίποτα περισσότερο.

Πρόσωπα ετερόκλητα και χωρίς καμία παραδοσιακή σχέση με το χώρο της Νέας Δημοκρατίας έχουν ήδη προκαλέσει έντονη αναταραχή στους κόλπους τους κόμματος

Το «Δίκτυο 21», τα αμφιλεγόμενα πρόσωπα και οι σχέσεις με τη διαπλοκή… Σχεδόν ταυτόχρονα με την εκλογή Σαμαρά στη θέση του προέδρου της Ν.Δ. έκανε την εμφάνισή της στα εσωτερικά του κόμματος η εθνικοπατριωτική οργάνωση «Δίκτυο 21», η οποία μάλιστα επεδίωξε άμεσα να αναδειχθεί σε διακριτή συνιστώσα της Ν.Δ. και επιχείρησε μέσω πρωτοκλασάτων να εισέλθει και στα καθοδηγητικά όργανα του κόμματος, αν και δεν τα κατάφερε. Αποτέλεσμα ήτα να ξεσπάσει ένας έντονος πόλεμος με επιθετική αρθρογραφία εναντίον όλων όσων δεν συμπαθούσε η κλίκα Σαμαρά. Ο δικηγόρος και πρόεδρος του «Δικτύου 21» Φαήλος Κρανιδιώτης, εκ των πιο φανατικών υποστηρικτών του Αντ. Σαμαρά και τακτικός συνομιλητής του, δεν κατάφερε να εκλεγεί, αφού του ασκήθηκε έντονη πολεμική. Την ίδια τύχη είχε και ο Χρ. Λαζαρίδης, εκ των ηγετικών παραγόντων του «Δικτύου 21» και στενός συνεργάτης του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, που εξελέγη μόλις πέμπτος από το τέλος. Παρ’ όλα ταύτα, και οι δύο παίζουν καθοριστικό ρόλο στα εσωτερικά πράγματα της Νέας Δημοκρατίας. Πρόσωπα ετερόκλητα και χωρίς καμία παραδοσιακή σχέση με το χώρο της Νέας Δημοκρατίας έχουν ήδη προκαλέσει έντονη αναταραχή στους κόλπους τους κόμματος. Δεν είναι μάλιστα τυχαίο ότι η ομάδα αυτή αναλαμβάνει «συμβόλαια» εκτέλεσης των αντιφρονούντων, κάτι που φάνηκε και από το άρθρο του κ. Κρανιδιώτη μετά την εσωκομματική νίκη του κ. Σαμαρά, όπου σημείωνε: «Η επο80 crash Iανουάριος/2012

χή της “πολιτικής ορθότητας” τελειώνει. Οι Έλληνες επέστρεψαν». Ένα ακόμη σημαντικό και ηγετικό στέλεχος του «Δικτύου» είναι και ο δικηγόρος Δ. Καραχάλιος, που είναι επικεφαλής της Γραμματείας Σχέσεων Κοινωνίας και Κόμματος της Ν.Δ. με έδρα τη Ρηγίλλης. Σημαντικό ρόλο μυστικοσυμβούλου παίζει και ο Δημήτρης Σταμάτης, το alter ego του Σαμαρά ήδη από την εποχή της ΠΟΛ.ΑΝ., συμπληρώνοντας έτσι την ομάδα των ηγετικών στελεχών της Νέας Δημοκρατίας που δεν είναι... νεοδημοκράτες!

Αντιδράσεις για τον υιό Ψυχάρη Στο σκληρό πυρήνα της Νέας Δημοκρατίας ο κ. Σαμαράς έχει ανασύρει στελέχη της Πολιτικής Άνοιξης, όπως ο Γιώργος Μουρούτης, αλλά και ο κ. Λυκουρέντζος, παλαιός γνώριμος από την εποχή που ο ίδιος ήταν υποψήφιος με τη ΔΗ.ΑΝΑ. του

κ. Στεφανόπουλου. Πρόσφατα την έντονη δυσαρέσκεια των στελεχών της Νέας Δημοκρατίας προκάλεσε η στρατολόγηση του υιού Ψυχάρη ως διπλωματικού συμβούλου του ίδιου του προέδρου… Μάλιστα, ο Ψυχάρης junior αυτοανακηρύχθηκε σύμβουλος, καθώς υπέγραψε άρθρο (με τίτλο «Εκμετάλλευση με άμεσα οφέλη για το φορολογούμενο») στην εφημερίδα του πατέρα του με τη νέα του ιδιότητα, χωρίς κάτι τέτοιο να έχει ανακοινωθεί επίσημα από τη Ν.Δ. Έτσι, ο Αντ. Σαμαράς, μετά την πλήρη υποταγή του στα κελεύσματα των διεθνών τοκογλύφων και την ταύτισή του με όσα εγκληματικά έκανε ο Γ. Παπανδρέου τα δύο χρόνια της κατοχικής κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, προχώρησε και στην πλήρη παράδοση της μεγάλης φιλελεύθερης παράταξης που ίδρυσε ο εθνάρχης Κ. Καραμανλής στο διεθνές και εγχώριο κατεστημένο της διαπλοκής.

066_070_SAMARAS 18/01/2012 11:42 μ.μ. Page 81

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:51 μ.μ. Page 82

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ

«Δώστε μου λεφτά, να κάνω ευθανασία...»

Σ

82 crash Ιανουάριος/2012

Επιμέλεια: Δημήτρης Κωνσταντάρας Ρεπορτάζ / Έρευνα: Γεωργία Σκιτζή - Κατερίνα Σταυρίδου στη σνομπίστικη νοοτροπία της νομενκλατούρας να «τη βγάζει καθαρή» με ευχολόγια και μεγάλες κουβέντες. «Κάποτε ήμασταν σαν κι εσάς, “κανονικοί” άνθρωποι, με δουλειά, σπίτι, οικογένεια. Τώρα έρχεστε να γελάσετε με τα χάλια μας;» έλεγαν προ καιρού Αθηναίοι νεοάστεγοι σε μια εφημερίδα, κρύβοντας το πρόσωπό τους, τη… σπηλιά που έχουν κάνει σπίτι τους και τη δυστυχία τους. «Ευτυχώς που μου απέμεινε ένα παλιοαυτοκίνητο για να κοιμάμαι και να μη μένω στα πάρκα και στα χαρτόκουτα», είπε στο «Crash» ένας άλλος, ανά-

λογος άστεγος του 21ου αιώνα. Και στο Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας ο δήμαρχος επικρίθηκε από δημοτική παράταξη γιατί; Διότι –άφραγκος λόγω «Καλλικράτη» και κρατικής αδιαφορίας– δεν έχει φροντίσει να… αποκαταστήσει ακόμα τα κατεστραμμένα παγκάκια της πλατείας Κλαυθμώνος, στερώντας έτσι από την «Τοπική Ομάδα Νεοάστεγων» τα απαραίτητα «καταλύματά» τους, που τους επέτρεπαν, τουλάχιστον, να κοιμούνται ξαπλωμένοι κάπου και όχι στο δρόμο! Δανείζομαι ένα μέρος από ένα πολύ καλό αφιέρω-

«Κάποτε ήμασταν σαν κι εσάς, “κανονικοί” άνθρωποι, με δουλειά, σπίτι, οικογένεια. Τώρα έρχεστε να γελάσετε με τα χάλια μας;»

μα με δύο σημαντικές ειδήσεις από τη «Real News» των Χριστουγέννων: «Αθήνα στολισμένη (σαφώς λιγότερο λόγω κρίσης), πρόσωπα χαμογελαστά (επίσης λιγότερο λόγω κρίσης) και κόσμος που πηγαινοέρχεται στα μαγαζιά (ψωνίζοντας όμως λιγότερο και φθηνότερα λόγω κρίσης). Αυτό είναι το ένα πρόσωπο της πρωτεύουσας, που νιώθει την οικονομική κρίση πλέον να διεισδύει βαθιά μέσα στο πετσί της, το “ήπιο”. Γιατί υπάρχει και το πιο σκληρό, όσων αναζητούν απεγνωσμένα ένα κομμάτι ψωμί, για να περάσει και αυτή η μέρα, και μια μικρή στέγη, για να περάσει και αυτό το κρύο. Η “Real News” δημοσιεύει δύο εκθέσεις του υπουργείου Υγείας και του Δήμου Αθηναίων. Οι εκθέσεις μαρτυρούν ότι ανάμεσα στους “ Άθλιους” της Αθήνας υπάρχουν

▲ ▲

την επί δεκαετίες εθισμένη σε απάθεια κοινωνία της σύγχρονης, χρεοκοπημένης Ελλάδας, που ολισθαίνει, καταρρέει και υποφέρει, η ανθρώπινη δυστυχία ντρέπεται να δείξει το πρόσωπό της. Τη στιγμή που η κάθε λογής κοινωνική ανοησία επιδιώκει τη δημοσιότητα με κάθε τρόπο, μέσο ή… κόστος για προβολή της οποιασδήποτε «δραστηριότητας» του τίποτα, ο νεοέλληνας φτωχός, άρρωστος, άσιτος και ανέστιος κρύβεται στο σκοτάδι της ντροπής του. Η αξιοπρέπειά του κρίνει ότι η τραγωδία του δεν είναι κάτι που επιτρέπεται να παρουσιαστεί. Αλλά αυτή ακριβώς η έκφραση της σημερινής τραγωδίας διατηρεί την πραγματική εικόνα κρυμμένη από τα μάτια του περισσότερου κόσμου, τη συντηρεί ως «μαγική» και δίνει άλλοθι

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:51 μ.μ. Page 83

3 Η σύγχρονη δυστυχία που ντρέπεται να δείξει το πρόσωπό της 3 Ένα οδοιπορικό στους χώρους που ζουν οι νεοάστεγοι, στα συσσίτια των νεόπτωχων 3 Ανατριχιαστικές προσωπικές ιστορίες εξαθλίωσης από ανθρώπους που μέχρι χθες ήταν της διπλανής μας πόρτας

Φωτογραφίες: Βαγγέλης Ρασιάς - Ιάκωβος Χατζησταυρίδης Ιανουάριος/2012

crash 83

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:51 μ.μ. Page 84

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

▲ ▲

ακόμη και ολόκληρες οικογένειες. Οι άστεγοι έχουν βρει καταφύγιο σε 52 σημεία σε όλη την Αθήνα. Οι περισσότεροι είναι συγκεντρωμένοι στην πλατεία Κοραή, στο εμπορικό τρίγωνο, ακόμη και στο Κολωνάκι. Και σαν μην έφτανε αυτό, λόγω των οφειλών τους προς την εφορία ή τα ασφαλιστικά ταμεία, δεν μπορούν να βγάλουν βιβλιάριο απορίας, κι έτσι, χωρίς ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ζουν την απόλυτη εξαθλίωση. Τα στοιχεία μαρτυρούν ότι υπάρχουν πλέον στρατιές από αστέγους, οι οποίοι ήταν έμποροι και επιχειρηματίες που έχασαν τις περιουσίες και τα σπίτια τους και βρέθηκαν ξαφνικά να είναι τρωγλοδύτες. Ζουν με ένα μπρίκι, κουβέρτες και λίγα ρούχα. Οι ιστορίες τους συγκινούν και προβληματίζουν. Ένα ζευγάρι, ο κ. Δημήτρης και η κ. Μαρίνα βρήκαν καταφύγιο σε μια σπηλιά, και το μόνο που πήραν ήταν ένα μπρίκι για να κάνουν καφέ, κουβέρτες και λίγα ρούχα. Λίγο πιο πέρα βρίσκεται μια 60χρονη, που στην αγκαλιά της κρατάει ένα σκυλάκι. Γύρω της παντού πεταμένα χαρτιά, σκισμένα χαρτόνια και άδεια μπουκάλια… Όχι πολύ μακριά από εκεί, χωρίς να βρίσκεται μέσα στις σπηλιές, βρίσκεται ένας άλλο άστεγος, ο κ. Λουκάς. Υπήρξε νοικοκύρης και είχε και δικό του μαγαζί. Τώρα το μόνο που έχει είναι ένα κρεβάτι για να κοιμηθεί, το οποίο “μπάζει” από παντού». Φρίκη, θλίψη, κατάντια, οδύνη. Όχι για τους δυστυχείς άστεγους, άσιτους, άρρωστους, τοξικομανείς, απόβλητους. Αλλά για όλους τους άλλους «καθωσπρέπει» ηγήτορες της κοινωνίας μας, του κράτους μας. Κάπου ένας εμπνευσμένος παπάς γειτονιάς, κάπου η ευαισθησία της Αρχιεπισκοπής και του μακαριότατου, κάπου οι προσπάθειες του Δήμου Αθηναίων και, κυρίως, η ευαισθητοποίηση ορισμένων κυττάρων ιδιωτικής πρωτοβουλίας της κοινωνίας μας (οργανώσεων, ομίλων, συνδέσμων, γιατρών, απλών πολιτών) προσφέρουν –αφιλοκερδώς φυσικά– μια χείρα βοηθείας. Αλλά οι χείρες αυτές είναι τόσο λίγες και τα ανθρώπινα πλάσματα 84 crash Ιανουάριος/2012

Πλατεία Κοραή, Πεδίον Άρεως και πολλές άλλες γωνιές της Αθήνας έχουν γίνει καταλύματα των νεοάστεγων, που ολοένα και πληθαίνουν. Ένα μπρίκι, κουβέρτες, λίγα ρούχα, ό,τι τους απέμεινε, εφόσον είδαν τη ζωή τους να γίνεται κομμάτια

που «κάποτε ήταν σαν κι εμάς» τόσο πολλά… Οι άστεγοι και οι άσιτοι «Άθλιοι των Αθηνών», οι περισσότεροι χωρίς να φταίνε, έχουν γίνει τόσο πολλοί. Και οι προτεραιότητες του «Κράτους Πρόνοιας» είναι τόσο διαφορετικές… Γιατί οργανώσεις για τα δικαιώματα των λαθρομεταναστών που υποφέρουν έχουμε – και καλά κάνουμε. Οργανώσεις για τα δικαιώματα των Ελλήνων που έχουν καταδικαστεί σε αφανισμό δεν έχουμε ακόμη! Φαίνεται ότι οι άστεγοι, οι άσιτοι, οι ναρκομανείς, οι κατ’ ανάγκην πόρνες του δρόμου , οι χρεοκοπημένοι, οι νεοάνεργοι Έλληνες είναι για τη σύγχρονη Ελλάδα

«παιδιά ενός άλλου, κατώτερου Θεού». Έτσι όπως όλοι οι ταλαιπωρημένοι, φτωχοί και πεινασμένοι, παράνομοι, παρασιτικοί, πλανόδιοι «έμποροι» του πεζοδρομίου και εργάτες του φτηνού μεροκάματου «Ευρωπαίοι», Ασιάτες και Αφρικανοί, που ζουν 10-10 ή 20-20 σε τριάρια της Κυψέλης, των Πατησίων και της Ομόνοιας διαχέοντας μιζέρια και ακαθαρσία και μεταδίδοντας ασθένειες, λες και επέλεξαν από μόνοι τους αυτή τη φρίκη για ζωή. Αλλά αυτό δεν είναι κάτι άγνωστο, κάτι καινούργιο για μας. Το βλέπαμε να ξεκινάει και να αναπτύσσεται και ως κοινωνικό και ως οικονομικό φαινόμενο από τη δεκαετία του ’90. Την ίδια ώρα

«Έρχονται άνθρωποι που μας λένε ότι χρειάζονται 5.000 ή 10.000 ευρώ για να πάνε στην Ελβετία να κάνουν ευθανασία, γιατί φοβούνται να αυτοκτονήσουν! Κάποτε οι άνθρωποι αυτοί πήγαιναν στην Ελβετία, χωρίς εμείς να μαθαίνουμε ποτέ τίποτα»

που δανειζόμασταν χωρίς περίσκεψη και χωρίς εγγυήσεις ως κράτος, πάλι ως κράτος ανοίγαμε τα βόρεια σύνορά μας, υπογράφαμε συμφωνίες που δεν έδιναν εγγυήσεις για το απαραβίαστο των «ευρωπαϊκών» μας συνόρων, στέλναμε τον κόσμο να χάσει τα λεφτά του στο Χρηματιστήριο, μπαίναμε πανηγυρίζοντας στο… ευρώ, λες και είχαμε ανακαλύψει κοιτάσματα τρισεκατομμυρίων βαρελιών πετρελαίου και πάλι δανειζόμασταν και ξαναδανειζόμασταν και δεν πληρώναμε τα δανεικά. Και σήμερα; Σήμερα έχουμε γίνει μια χώρα 12-13 εκατομμυρίων κατοίκων, βυθισμένη στα χρέη, στην ανεργία, στην αποβιομηχανοποίηση και στα ελλείμματα, με παραγωγικότητα ΜΗΔΕΝ. Μια χώρα που οι κάτοικοί της ΔΕΝ καλλιεργούν τη γη ούτε κατασκευάζουν έστω ΜΙΑ βίδα, μια χώρα που ΔΕΝ προωθεί τον τουρισμό, μια χώρα που παράγει τόσους δικηγόρους όσους η Αγγλία, που έχει τους περισσότερους άνεργους γιατρούς και δασκάλους με τα χειρότερα σχολεία και νοσοκομεία… Οι άστεγοι και οι νεοάστεγοι και οι άσιτοι ΔΕΝ είναι το πρόβλημά μας. Είναι η βασική αφορμή να το ΚΟΙΤΑΞΟΥΜΕ στα μάτια.

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:51 μ.μ. Page 85

Π

ΝΕΟΑΣΤΕΓΟΙ:

Μια καινούργια πραγματικότητα πριν από ένα χρόνο εργαζόταν ως πυροσβέστης με σύμβαση, αλλά απολύθηκε... «Ευτυχώς η πρώην γυναίκα μου έχει καλή δουλειά, δικό της σπίτι και τα παιδιά μου, 17 και 19 ετών, δεν αντιμετωπίζουν οικονομικά προβλήματα, δεν τους λείπει κάτι. Έφυγα για να μην τους δημιουργώ εγώ προβλήματα».

Τους τελευταίους μήνες μένει στο αυτοκίνητό του. «Είναι προσωρινό αυτό, πιστεύω ότι θα τα καταφέρω. Άκουσα ότι θα προκηρυχθούν νέες θέσεις στην Πυροσβεστική και περιμένω να κάνω αίτηση. Δεν θα παίρνω κανένα μεγάλο μισθό, αλλά θα μπορέσω να νοικιάσω μια τρύπα. Τώρα ζω με τα χρήματα του ταμείου ανεργίας και,

«Όταν έχεις μια στρωμένη ζωή και χρήματα, σε αντιμετωπίζουν διαφορετικά. Όταν ξεμένεις όμως και ζητήσεις βοήθεια, σου γυρίζουν την πλάτη!»

δυστυχώς, δεν φτάνουν για νοίκι. Τα βολεύω, όμως, ακόμη. Εγώ είμαι και τυχερός, γιατί έχω ένα αυτοκίνητο να μένω τα βράδια. Αυτοί που βλέπεις μένουν στα παγκάκια. Και κάνουν καλά που τους δίνουν φαγητό, γιατί αν δεν έχουν να φάνε, θα αναγκαστούν να κλέψουν». Το συσσίτιο αρχίζει… Τα μέλη του σωματείου «Οι φίλοι των αστέγων» έχουν αρχίσει να μοιράζουν τις σακούλες με τα τρόφιμα. Ο Σπύρος διστάζει να πάει στην ουρά. Καταλαβαίνω ότι αισθάνεται άσχημα και τον προτρέπω να το κάνει. Μου ζητάει αν μπορώ να του πάω μια λίστα με τα συσσίτια που υπάρχουν στην Αθήνα και τους ξενώνες όπου μπορεί να φιλοξενηθεί. Του υπόσχομαι ότι θα το κάνω. Καταλαβαίνω ότι μάλλον δεν έχει αυ-

▲ ▲

έμπτη μεσημέρι, Πεδίον του Άρεως. Υπάρχουν φορές που αισθάνεσαι την ανάγκη να το βάλεις στα πόδια, γιατί δεν αντέχεις να βλέπεις την αλήθεια, που στην Ελλάδα του 2012 είναι πολύ σκληρή. Η ώρα είναι 3 και οι «Φίλοι των αστέγων» έχουν αρχίσει ήδη την προετοιμασία για το συσσίτιο που θα ξεκινήσει σε λίγο. Οι άστεγοι καταφτάνουν σιγά σιγά και σχηματίζουν ουρά… Ακουμπισμένος σε ένα αυτοκίνητο, ο Σπύρος τους παρατηρεί. Τσεκάρει τα άτομα και προσπαθεί να καταλάβει τι συμβαίνει. Κάποια στιγμή με πλησιάζει δειλά δειλά και με ρωτάει: «Φαγητό μπορεί να πάρει όποιος θέλει;». «Ναι», του απαντώ, καταλαβαίνοντας ότι βρίσκεται σε πολύ δύσκολη θέση. Το βλέμμα του «φωνάζει» ότι ντρέπεται. Αλλά για να μένει, σίγουρα έχει ανάγκη από φαγητό. Σκέφτομαι επίσης πως αν καταλάβει ότι είμαι δημοσιογράφος, ίσως φύγει. Του λέω αμέσως την αλήθεια και του εξηγώ ότι δεν πρόκειται να συμπεριληφθεί στις φωτογραφίες που θα τραβηχτούν για τις ανάγκες του ρεπορτάζ. «Ξέρω… έχει να κάνει με τα προσωπικά δεδομένα», μου απαντάει και κάπως έτσι ξεκινάει να μου λέει την ιστορία του. Μέχρι

Ιανουάριος/2012

crash 85

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:52 μ.μ. Page 86

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Δύο φωτογραφιες χωρις λογια που δειχνουν την Αμειλικτη πραγματικοτητα

αθηνα, χειμωνασ του 1942 ▲ ▲

τοκίνητο και μάλλον δεν παίρνει και επίδομα από το ταμείο ανεργίας και ίσως να μην τον λένε και Σπύρο! Ίσως το χειρότερο από τα προβλήματά του να είναι η χαμένη του αξιοπρέπεια. Είδε τη ζωή του να ανατρέπεται από τη μια στιγμή στην άλλη. Θύμα της οικονομικής κρίσης, δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει τα προβλήματα που εμφανίστηκαν. Ο Δημήτρης φιλοξενείται σήμερα στον ξενώνα του μη κυβερνητικού οργανισμού «Κλίμακα». Στα 55 του χρόνια βρέθηκε στο δρόμο. Ένας άνθρωπος που μέχρι χθες είχε μια τακτοποιημένη ζωή... «Δεν ήμουν πλούσιος, ασχολούμουν με τις γύψινες διακοσμήσεις κι έβγαζα ένα καλό μεροκάματο. Είχα το σπίτι μου, την οικογένειά μου. Τα προβλήματα ξεκίνησαν πριν από 3 χρόνια, όταν πέθανε η γυναίκα μου. Ήμασταν μαζί 28 χρόνια και δεν μπορούσα να το αντέξω, με πήρε από κάτω. Στο μεταξύ, είχα πουλήσει το σπίτι μας, μήπως μπορέσω να τη σώσω, κι έμενα στο νοίκι, οπότε ήρθε και η οικονομική κρίση και με αποτελείωσε. Κάποια στιγμή δεν είχα να πληρώσω τα νοίκια κι έτσι το Φεβρουάριο του 2011 βρέθηκα στο δρόμο. Βρέθηκα να κοιμάμαι στο αμάξι μου». Το πρώτο σοκ το βίωσε όταν αναγκάστηκε να περιμένει στην ουρά για το συσσίτιο.

86 crash Ιανουάριος/2012

«Στην αρχή είχα κάτι λίγα χρήματα και πήγαινα σε εστιατόρια, μέχρι που τέλειωσαν και αυτά και αναγκάστηκα να πάω στο συσσίτιο του Δήμου Αθηναίων. Μία από τις πιο δύσκολες στιγμές της ζωής μου, αισθάνθηκα πολύ άσχημα. Είδα πράγματα που δεν πίστευα ποτέ ότι θα συμβούν σ’ εμένα. Οι περαστικοί που με έβλεπαν να κοιμάμαι στο αυτοκίνητο έκαναν διάφορα σχόλια κι έτσι αναγκάστηκα να πάω στο δάσος Χαϊδαρίου, για να αποφύγω τα αδιάκριτα βλέμματα. Εκεί όμως φοβόμουν κι έτσι ξαναγύρισα στο κέντρο, στο Μεταξουργείο. Το πρωί σηκωνόμουν, πήγαινα στο Σύνταγμα σε κάποια καφετέρια για να πλυθώ και από εκεί και πέρα γυρνούσα στους δρόμους». Προσπάθησε να κρατήσει κρυφή την κατάσταση από τους συγγενείς του: «Το κράτησα μόνο για τον εαυτό μου. Στην αρχή, πριν βγω στο δρό-

μο, είχα χτυπήσει το “καμπανάκι” σε μια ανιψιά μου. Με απέφυγε, μου είπε ότι έχει κι εκείνη δικά της προβλήματα. Αυτή τη στιγμή δεν ξέρει κανείς πού είμαι, τι κάνω, αν ζω ή αν πέθανα. Έχω δύο παιδιά από τον πρώτο μου γάμο, ένα γιο 31 ετών και μια κόρη 33, αλλά δεν έχω επαφή μαζί τους. Την κόρη μου έχω να τη δω 7 χρόνια, ενώ από το γιο μου, με τον οποίο είχα σχέσεις, δεν θέλησα να ζητήσω βοήθεια. Σίγουρα όταν υπάρχει το στήριγμα της οικογένειας τα προβλήματα ξεπερνιούνται πιο εύκολα. Όσο για τους φίλους; Όταν έχεις μια στρωμένη ζωή και χρήματα, σε αντιμετωπίζουν διαφορετικά. Όταν ξεμένεις όμως και ζητήσεις βοήθεια, σου γυρίζουν την πλάτη. Το ένιωσα στο πετσί μου αυτό. Από το Μάρτιο μένω στον ξενώνα. Άλλαξε η ζωή μου, βρήκα φίλους, στέγη, δουλειά και δεν γυρνάω πια στους δρόμους σαν την άδικη κατάρα. Τώ-

«Μια κοπελίτσα ζωγράφισε ένα σουβλάκι – επειδή πεινάει. Υπάρχουν παιδιά προσφύγων Αφγανών που ζωγραφίζουν βομβαρδισμούς σπιτιών»

ρα έχω προσληφθεί σε μια εταιρεία ως οδηγός. Τα χρήματα που παίρνω τα μαζεύω για να μπορέσω κάποια στιγμή να σταθώ στα πόδια μου, να νοικιάσω ένα σπίτι. Τώρα νιώθω πιο δυνατός». Ποια είναι η ευχή του για τη νέα χρονιά; «Εύχομαι υγεία σε όλο τον κόσμο, να έχει δουλειά και ό,τι καλύτερο. Συνήθως λέμε κάθε πέρυσι και καλύτερα, εύχομαι το 2012 να καταφέρω να το ανατρέψω αυτό και κάποια στιγμή να λέω κάθε φέτος και καλύτερα»!

Το προφίλ των νεοάστεγων Η πολιτική της λιτότητας έχει αυξήσει δραματικά τους αριθμούς των αστέγων στην Ελλάδα και πλέον έχει αλλάξει το «Προφίλ του άστεγου», καθώς χωρίς εστία δεν μένουν πια μόνο εξαρτημένα άτομα και ψυχικά ασθενείς αλλά και συμπολίτες μας που πριν από την κρίση είχαν μια κανονική ζωή, αλλά έχασαν τα πάντα. Άνθρωποι μορφωμένοι, επαγγελματίες, με σταθερή δουλειά και καλό εισόδημα βρέθηκαν ξαφνικά στο περιθώριο! Αξίζει να επισημανθεί ότι νεοάστεγοι που έχουν χρέη είτε στο ΙΚΑ είτε στο ΤΕΒΕ είτε στην εφορία δε μπορούν να βγάλουν ούτε καν βιβλιάριο πρόνοιας. «Στην Ελλάδα δεν μπορούμε να

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:52 μ.μ. Page 87

αθηνα, χειμωνασ του 2012 όπως ψυχολογικά, ψυχιατρικά, υγείας, σε συνδυασμό με οικονομικά προβλήματα και την έλλειψη του υποστηρικτικού πλαισίου της οικογένειας. Αυτοί είναι οι λόγοι για τους οποίους κυρίως ένας άνθρωπος μένει στο δρόμο. Οι άστεγοι της σημερινής εποχής, όμως, εμφανίζονται να έχουν βρεθεί σε αυτή την κατάσταση καθαρά για οικονομικούς λόγους, είτε γιατί έχασαν τη δουλειά τους ή το σπίτι τους από χρέη, είτε γιατί έχουν από ελάχιστα έως καθόλου εισοδήματα και παράλληλα δεν έχουν κάποιον να τους βοηθήσει». Η κυρία Αλαμάνου θίγει ένα ακόμη καίριο ζήτημα: «Όταν ο άστεγος αφήνει την κουβέρτα του για να πάει στο συσσίτιο και περνάει η δημοτική αστυνομία και την παίρνει, αυτός είναι ένας τρόπος για να τον διώξει. Την επόμενη φορά θα πάει κάπου αλλού. Επίσης, δεν έχουν νερό στις πλατείες. Τους πά-

με σπιτικό φαγητό και μας λένε ότι έχουν περισσότερο ανάγκη από νερό. Εντάξει, δεν υπάρχουν ξενώνες, δημόσια λουτρά, αλλά ούτε το μίνιμουμ της ανθρωπιάς; Δεν είναι ζώα, είτε είναι Έλληνες είτε αλλοδαποί ή πρεζόνια. Όταν πεινάει και διψάει ο άλλος, γιατί να μην σε κλέψει; Ο κοινωνικός αποκλεισμός και οι επιπτώσεις του αφορούν ολόκληρη την κοινωνία, γιατί δημιουργούνται προβλήματα παραβατικότητας, δημόσιας υγείας, ενώ υπάρχει και οικονομικό κόστος. Οι άνθρωποι που δεν είναι στην αγορά εργασίας δεν παράγουν, δεν καταναλώνουν, δεν φορολογούνται. Και δεν μπορούν σοβαρά προβλήματα, όπως η έλλειψη στέγης, να αντιμετωπίζονται μόνο με στείρα φιλανθρωπία. Δεν τους δίνεις μόνο ψωμί, τους βοηθάς να μπορούν να το κερδίσουν. Εμείς παλεύουμε να βοηθήσουμε αυτούς τους ανθρώπους να έχουν τα εφόδια και τις ικανότη-

«Υπάρχουν γονείς που δεν έχουν χρήματα να αγοράσουν βρεφικό γάλα σε σκόνη και… δίνουν στα μωρά τους εβαπορέ, με αποτέλεσμα να έχουν γαστρεντερολογικά προβλήματα»

τες να μπορούν να λειτουργήσουν στην κοινωνία ισότιμα». «Οι άνθρωποι που είναι στο δρόμο έχουν αυξηθεί γύρω στο 25%. Είναι άνθρωποι που έχουν από μέτριο έως υψηλό μορφωτικό επίπεδο, άνθρωποι της διπλανής πόρτας, που οι οικονομικές δυσκολίες τούς έφεραν σε αυτή την κατάσταση»

Δράσεις για την αποκατάστασή τους Το πρόγραμμα στήριξης αστέγων της «Κλίμακας» ξεκίνησε το 2001 και είναι μια δράση ανάμεσα στις πολλές της οργάνωσης για την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού. Πρόκειται για μια πρωτοβουλία του φορέα, η οποία στηρίζεται αποκλειστικά σε χορηγίες και εθελοντική προσφορά. Στη λογική της αποκατάστασης των αστέγων η «Κλίμακα» έχει δημιουργήσει το πρόγραμμα της ανακύκλωσης. Όπως εξηγεί η Άντα Αλαμάνου, υπεύθυνη του προγράμματος στήριξης αστέγων της «Κλίμακας»: «Σκεφτήκαμε ότι αυτοί οι άνθρωποι μπορούν και πρέπει να εργαστούν. Δεν είναι μόνο το εισόδημα που τους κάνει πιο λειτουργικούς και αυτόνομους, η εργασία δίνει στον άνθρωπο αξία και τον κάνει να νιώθει παραγωγικό, δημιουργικό και όχι κοινωνικά άχρηστο. Μέσα από τη συγκεκριμένη

▲ ▲

μιλάμε για νούμερα, αφού δεν υπάρχει θεσμική αναγνώριση του προβλήματος, δεν υπάρχει σχέδιο δράσης από την Πολιτεία, μέτρα πρόληψης, αντιμετώπισης και αποκατάστασης και δεν έχει γίνει ποτέ και καμία καταμέτρηση. Βάσει εκτιμήσεων, οι άστεγοι φτάνουν τις 20.000 σε όλη την Ελλάδα. Σε αυτούς περιλαμβάνονται όχι μόνο αυτοί που είναι στο δρόμο, αλλά και αυτοί που μένουν σε ανεπαρκείς, ακατάλληλες ή προσωρινές κατοικίες. Περίπου οι μισοί από αυτούς είναι στην Αθήνα και οι υπόλοιποι στα μεγάλα αστικά κέντρα. Βάσει πάλι εκτιμήσεων που έχει η “Κλίμακα” από τα περιστατικά που καλείται να αντιμετωπίσει, τον τελευταίο ενάμιση χρόνο οι άνθρωποι που είναι στο δρόμο έχουν αυξηθεί γύρω στο 25%. Το ποσοστό αυτό έχει να κάνει με την εμφάνιση των νεοάστεγων. Είναι άνθρωποι που έχουν από μέτριο έως υψηλό μορφωτικό επίπεδο, άνθρωποι της διπλανής πόρτας, που οι οικονομικές δυσκολίες τούς έφεραν σε αυτή την κατάσταση», εξηγεί η Άντα Αλαμάνου, υπεύθυνη του προγράμματος στήριξης αστέγων της «Κλίμακας» και συμπληρώνει, «η φτώχεια δεν αφορά πλέον μόνο τα κατώτερα κοινωνικά στρώματα, αλλά τη μέση τάξη των Ελλήνων». «Υπάρχουν κι άλλα προβλήματα, εκτός από την έλλειψη στέγης,

Ιανουάριος/2012

crash 87

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:52 μ.μ. Page 88

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Οι άστεγοι φτάνουν πανελλαδικά τους 20.000, ενώ τον τελευταίο ενάμιση χρόνο έχουν αυξηθεί κατά 25%

▲ ▲

δράση οι άνθρωποι αυτοί αποκτούν ένα μηνιαίο εισόδημα, το οποίο τους δίνει τη δυνατότητα να σταθούν κάποια στιγμή στα πόδια τους». Σημαντική είναι και η βοήθεια που προσφέρουν οι άνθρωποι της «Κλίμακας» μέσα από τη δράση «Street Work»: «Ουσιαστικά πρόκειται για παρέμβαση στο δρόμο. Προσπαθούμε να τους δίνουμε είδη πρώτης ανάγκης, όπως τρόφιμα, νερό, κουβέρτες, κασκόλ, τους παρέχουμε τις πρώτες βοήθειες και αν πρόκειται για κάποια βαριά περιστατικά, τα συνοδεύουμε στο νοσοκομείο. Η φιλοσοφία της δράσης είναι να παρέχουμε υλική βοήθεια, αλλά και να δημιουργήσουμε μαζί τους μια σχέση εμπιστοσύνης, που ουσιαστικά είναι και το πρώτο βήμα για το δρόμο της επανένταξής τους».

Θύματα της κρίσης και τα παιδιά Σοκάρουν οι καταγγελίες που κάνουν λόγο για παιδιά τα οποία λιποθυμούν μέσα στις σχολικές τάξεις λόγω ασιτίας. Απόρροια της οικονομικής κρίσης και αυτό το φαινόμενο, που έχει κινητοποιήσει εκπαιδευτικούς και αρμόδιους φορείς. «Πέρυσι είχαν αναφερθεί κάποια λιποθυμικά περιστατικά που 88 crash Ιανουάριος/2012

ήταν υπό διερεύνηση, αυτή τη στιγμή δεν έχουμε κάποια καταγγελία», αποκαλύπτει στο «Crash» ο Θοδωρής Μαλαγάρης, πρόεδρος της Β΄ ΕΛΜΕ Αθήνας. «Υπάρχουν όμως πια τρομερές δυσκολίες και μια άλλη συμπεριφορά από πλευράς των παιδιών, γι’ αυτό έχουμε αρχίσει και αναπτύσσουμε μια ιδιαίτερη κοινωνική αλληλεγγύη». Ένα ελληνόπουλο πολύ δύσκολα θα αποκαλύψει την οικονομική δυσκολία που βιώνει η οικογένειά του. Με πολύ μεγάλη δυσκολία δηλώνουν το πρόβλημα και πολλές φορές κι εμείς, οι εκπαιδευτικοί, βρισκόμαστε στο σκοτάδι. Δεν ξέρουμε ποιες είναι εκείνες οι περιπτώσεις που πραγματικά χρήζουν άμεσης συμπαράστασης και βοήθειας. Όμως, το βλέπουμε από τη

γενικότερη συμπεριφορά των μαθητών. Για παράδειγμα, μειώνεται συνεχώς η πελατεία των κυλικείων, τα παιδιά περιορίζονται σε πολύ συγκεκριμένα πράγματα, ενώ πολλά από αυτά δεν πηγαίνουν καθόλου. Ακόμα και οι εκδρομές ματαιώνονται λόγω μη συμμετοχής των μαθητών. Αυτό που βιώνουν τα παιδιά το μεταφέρουν και στο σχολείο. Έχουμε ξεσπάσματα, εντάσεις, είναι δυνατόν όταν υπάρχουν προβλήματα στο σπίτι να μην επηρεαστεί το παιδί; Οι εκπαιδευτικοί αντιμετωπίζουμε πια νέα δεδομένα και σε ό,τι αφορά τους μαθητές μας και σε ό,τι αφορά τη δική μας ζωή». Ο πρόεδρος του Κέντρου Αστέγων Δήμου Αθηναίων, δημοτικός σύμβουλος Γιώργος Αποστολόπουλος, έχει ζήσει συγκλονιστικές στιγμές:

«Ένα ελληνόπουλο πολύ δύσκολα θα αποκαλύψει την οικονομική δυσκολία που βιώνει η οικογένειά του. Με πολύ μεγάλη δυσκολία δηλώνουν το πρόβλημα και πολλές φορές κι εμείς, οι εκπαιδευτικοί, βρισκόμαστε στο σκοτάδι»

«Από το Κέντρο Αστέγων του Δήμου Αθηναίων διανέμεται φαγητό δύο φορές την εβδομάδα. Έχουν αυξηθεί οι αιτήσεις σε μεγάλο βαθμό, ενώ το προφίλ των αστέγων έχει αλλάξει ριζικά. Δεν θα ξεχάσω όταν μια φορά έφευγα από το γραφείο μου και είδα σε ένα παγκάκι έναν κύριο 35 ετών με καμπαρντίνα και laptop. Υπέθεσα ότι θα ήταν κάποιος δημοσιογράφος. Κι όμως, ήταν νεοάστεγος. Και υπάρχουν πολλοί. Συμπολίτες μας, νέοι άνθρωποι, πρώην επαγγελματίες, πρώην επιχειρηματίες, συνταξιούχοι. Αυτοί οι άνθρωποι νιώθουν αμήχανα. Δεν έχουν συνειδητοποιήσει τι έχει συμβεί. Ο αιφνιδιασμός και η απόγνωση είναι αποτυπωμένα στο πρόσωπό τους. Πρέπει να γίνει κάτι συνολικό. Να αλλάξει η κοινωνική πολιτική. Περιμένω να δω και το έργο του νέου πρωθυπουργού, Λουκά Παπαδήμου. Αξίζει να σας πω επίσης ότι δύο φορές την εβδομάδα έρχονται εδώ τα παιδιά των αστέγων και με ψυχολόγους και παιδαγωγούς κάνουν κάποιες δραστηριότητες, για παράδειγμα ζωγραφίζουν. Μια κοπελίτσα ζωγράφισε ένα σουβλάκι – επειδή πεινάει. Υπάρχουν παιδιά προσφύγων-Αφγανών που ζωγραφίζουν βομβαρδισμούς σπιτιών! Κάνουμε έκκληση σε όσους μπορούν να κάνουν χορηγίες σε όσπρια, ζυμαρικά, ρύζι γάλατα. Οι

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:52 μ.μ. Page 89

«Οι ασθενείς σχεδόν διπλασιάστηκαν από πέρυσι. Δεχόμαστε περίπου 200-250 άτομα την εβδομάδα», δηλώνει η υπεύθυνη του γραφείου των «Γιατρών του Κόσμου» ανάγκες έχουν αυξηθεί κατακόρυφα. Και να σκεφτείτε ότι οι περιφερειακοί δήμοι, όπως Βούλας, Νέας Σμύρνης, Παλαιού Φαλήρου, Κηφισιάς, δεν έχουν αντίστοιχα ιδρύματα και συνεπώς δεν γίνονται εκεί διανομές φαγητού. Επομένως, όλοι οι συνάνθρωποί μας που έχουν ανάγκη έρχονται σ’ εμάς».

Αναζητούν διέξοδο στους δήμους

1.000 το μήνα, με το 70% αυτών να είναι Έλληνες, ενώ την αντίστοιχη περσινή περίοδο ήταν γύρω στους 500. Κι ενώ τα προηγούμενα χρόνια το επισκέπτονταν, συνήθως, αλλοδαποί, μετανάστες και άτομα που ανήκουν σε ευπαθείς κοινωνικές ομάδες, τους τελευταίους μήνες εμφανίστηκαν και οι νεόπτωχοι. Έλληνες ηλικίας από 40 έως και 60 ετών, οικογενειάρχες, που έχασαν ξαφνικά τη δουλειά τους ή αντιμετωπίζουν σοβαρά οικονομικά προβλήματα και δεν μπορούν να πληρώσουν τις εισφορές τους στα ασφαλιστικά ταμεία, με αποτέλεσμα να αδυνατούν να πραγματοποιήσουν τις απαραίτητες για την υγεία τους ιατρικές εξετάσεις και να προμηθευτούν τα φάρμακα που

«Με τις υπάρχουσες δομές είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα που δημιουργείται. Πολύ φοβάμαι ότι αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα, που θα χτυπήσει εντονότερα την πόρτα μας τους επόμενους μήνες»

απαιτεί η αγωγή τους. «Οι ασθενείς σχεδόν διπλασιάστηκαν από πέρυσι. Δεχόμαστε περίπου 200-250 άτομα την εβδομάδα. Είναι άνθρωποι που έμειναν χωρίς εργασία και δεν ξέρουν πώς να αντεπεξέλθουν στις υποχρεώσεις τους», δηλώνει η υπεύθυνη του γραφείου των «Γιατρών του Κόσμου» στη Θεσσαλονίκη Σοφία Γκαρανέ. Και συνεχίζει: «Έχουμε σε αναμονή πάνω από 300 παιδιά για εμβόλια και δεν προλαβαίνουμε». Από την άλλη, ο πρόεδρος των «Γιατρών του Κόσμου» Νικήτας Κανάκης λέει: «Η φτώχεια δεν είναι ένα αισθητικό πρόβλημα της πόλης, ούτε μια αναπόφευκτη πραγματικότητα, έχει αίτια, λόγους και λύσεις. Είμαστε μια κοινωνία σε ανθρωπιστική κρίση. Αν δεν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, δεν θα μπορέσουμε να την αντιμετωπίσουμε». Ο Γιώργος Παπαδάκης είναι γιατρός και αντιμετωπίζει τα περιστατικά που φτάνουν στο πολυϊατρείο στην Ομόνοια. «Το τελευταίο διάστημα έχουμε αύξηση στον αριθμό των ασθενών, ενώ έρχονται και πιο πολλοί Έλληνες, κάτι που δεν συνέβαινε παλιότερα. Όταν κάποιος παίρνει 300 ευρώ, τα 50 ή 100 ευρώ που μπορεί να κοστίζουν τα φάρμακα είναι πολλά. Έτσι, αυτοί οι άνθρωποι

▲ ▲

«Με τη νέα αυτή γενιά των εν δυνάμει αστέγων έρχονται καθημερινά αντιμέτωπες οι κοινωνικές υπηρεσίες όλων των δήμων. Πρόκειται για άτομα, πολλές φορές και οικογένειες, που βρίσκονται στα πρόθυρα έξωσης από την κατοικία τους, καθώς αδυνατούν να πληρώσουν τα ενοίκια ή τις δόσεις των δανείων τους. Με τις υπάρχουσες δομές είναι αδύνατο να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα που δημιουργείται. Πολύ φοβάμαι ότι αυτό είναι το μεγάλο πρόβλημα, που θα χτυπήσει εντονότερα την πόρτα μας τους επόμενους μήνες», λέει στο «Crash» ο δήμαρχος Περιστερίου, Ανδρέας Παχατουρίδης. «Πέρυσι, τέτοιο καιρό, φοβόμασταν ότι θα υπήρχε κύμα εξώσεων, καθώς οι άνθρωποι που ζητούσαν βοήθεια μας έλεγαν ότι χρωστούσαν πολλές δόσεις δανείων. Κάτι τέτοιο αποφεύχθηκε μέχρι

στιγμής λόγω αναστολής των κατασχέσεων, ωστόσο τους επόμενους μήνες σίγουρα θα μας απασχολήσει. Χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, η πρώτη είναι αλλοδαποί και η δεύτερη περιλαμβάνει οικογένειες στις οποίες οι γονείς μένουν χωρίς δουλειά», καταλήγει. Τα τελευταία επίσημα στοιχεία προκαλούν σοκ. Οι νεόπτωχοι στην Ελλάδα που επισκέπτονται τους «Γιατρούς χωρίς Σύνορα» για μία απλή εξέταση αυξήθηκαν κατά 100%! Ταυτόχρονα, τον τελευταίο χρόνο δραματική είναι η αύξηση στον αριθμό των ατόμων που επισκέπτονται το πολυϊατρείο των «Γιατρών του Κόσμου» στο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Οι ασθενείς –κατά μέσο όρο– πλησιάζουν τους

Ιανουάριος/2012

crash 89

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:52 μ.μ. Page 90

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Προσπαθώντας να διασκεδάσουν την εξαθλίωσή τους...

▲ ▲

που κάποτε πήγαιναν στα νοσοκομεία τώρα πια στρέφονται σ’ εμάς». Άλλαξε και ο τρόπος αντιμετώπισης των περιστατικών... «Πλέον τους ασθενείς μας δεν τους αντιμετωπίζουμε μόνο από ιατρικής πλευράς. Την ώρα που δίνεις στον άλλο το φάρμακο πρέπει να σκεφτείς πού θα πάει να κοιμηθεί, τι θα φάει; Διαπιστώνουμε ότι δεν αρκεί να αντιμετωπίσουμε μόνο τα προβλήματα υγείας τους, χρειάζονται κι άλλη υποστήριξη. Γι’ αυτό, έχουμε ψυχολόγους, ενώ συγκεντρώνουμε και τρόφιμα για να μπορέσουμε να εξασφαλίσουμε τα απαραίτητα σε πολύ φτωχές οικογένειες. Ένα άλλο πρόβλημα είναι τα εμβόλια. Έρχονται γονείς και μας λένε ότι δεν μπορούν να γράψουν στο σχολείο τα παιδιά τους, επειδή χρειάζονται βεβαίωση εμβολιασμού. Οι ίδιοι δεν έχουν ασφάλεια και αδυνατούν να τα πληρώσουν. Τέτοια περιστατικά δεν θα τα συζητούσαμε καν πριν από μερικά χρόνια. Υπήρχαν τα ΠΙΚΠΑ, όπου πήγαιναν όλοι και έκαναν τα εμβόλια δωρεάν. Τώρα πια δεν υπάρχουν». Το πιο συγκλονιστικό από όσα αποκαλύπτει ο Γιώργος Παπαδάκης είναι ότι υπάρχουν γονείς που επειδή δεν έχουν χρήματα να αγοράσουν βρεφικό γάλα σε σκόνη και… δίνουν στα μωρά τους εβαπορέ, με αποτέλεσμα να έχουν γαστρεντε90 crash Ιανουάριος/2012

ρολογικά προβλήματα. «Είναι πολύ συνηθισμένο φαινόμενο αυτό, γιατί για πάρα πολλές οικογένειες το κόστος διαβίωσης ενός παιδιού είναι πια πολύ υψηλό σε σχέση με τα εισοδήματά τους, άρα προσπαθούν να βρουν εναλλακτικές λύσεις», επιβεβαιώνει ο Νικήτας Κανάκης και συμπληρώνει: «Αυτή είναι μια καλή εκδοχή. Η κακή είναι να μην έχουν καθόλου γάλα ή να τρώνε στα συσσίτια ό,τι ένας μεγάλος. Πριν από την οικονομική κρίση είχαμε το 20% των Ελλήνων που ήταν φτωχοί, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία. Αυτοί οι άνθρωποι είναι πλέον εξαθλιωμένοι, έχουν πέσει κάτω από το όριο. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, το 19% των παιδιών βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας». Μάλιστα, το τελευταίο διάστημα έχουν εμφανιστεί πάλι αρρώστιες που είχαν εξαφανιστεί από τη χώρα μας:

«Όντως έχουμε επανεμφάνιση ασθενειών. Το θέμα είναι να ελεγχθούν έγκαιρα. Έχουμε για παράδειγμα ελονοσία, σε συγκεκριμένες όμως περιοχές. Αυτό που έχει σημασία είναι να δούμε πώς θα αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα και να μη σπέρνουμε τον πανικό ή την αίσθηση της καταστροφής. Άρα, αυτό που χρειάζεται είναι ένα συνολικό σχέδιο αντιμετώπισης του προβλήματος. Εμείς προσπαθούμε όχι απλά να μπαλώνουμε τρύπες, γιατί αν το κάναμε αυτό θα ήμασταν απλά μια φιλάνθρωπη οργάνωση, αλλά να αναδεικνύουμε τα προβλήματα και τις δυσκολίες που υπάρχουν και στην πρόνοια και στο

«Η φτώχεια δεν είναι ένα αισθητικό πρόβλημα της πόλης, ούτε μια αναπόφευκτη πραγματικότητα, έχει αίτια, λόγους και λύσεις. Είμαστε μια κοινωνία σε ανθρωπιστική κρίση. Αν δεν το συνειδητοποιήσουμε αυτό, δεν θα μπορέσουμε να την αντιμετωπίσουμε»

σύστημα υγείας. Πρέπει κάποιος, παράλληλα με το να είναι πρακτικός και να λύνει τα καθημερινά προβλήματα, να έχει άποψη και να την καταθέτει, ώστε κάποια στιγμή αυτός που έχει την πραγματική ευθύνη, δηλαδή το κράτος, να αναλάβει τις ευθύνες του».

Αυτοκτονία: Η... εύκολη λύση; Τα ακραία προβλήματα οδηγούν και σε ακραίες σκέψεις. Είναι άραγε η αυτοκτονία η εύκολη λύση και πόσο έχει αυξηθεί το φαινόμενο αυτό στην Ελλάδα; «Η αυτοκτονία είναι μια αναστρέψιμη κατάσταση, μπορούμε να την προλάβουμε και να την αντιμετωπίσουμε», τονίζει ο Κυριάκος Κατσαδώρος, ψυχίατρος και υπεύθυνος της γραμμής παρέμβασης για την αυτοκτονία της «Κλίμακας». Το νοίκι έγινε γι’ αυτόν αβάσταχτος βραχνάς, που τον οδήγησε στην πιο ακραία απόφαση. Τα συναισθήματα και τις σκέψεις του μοιράστηκε με τους άγνωστους φίλους του στο

082_091_ASTEGOI 18/01/2012 11:52 μ.μ. Page 91

«Δεν έχουν ούτε νερό στις πλατείες. Μα δεν υπάρχει ούτε το μίνιμουμ της ανθρωπιάς;» λέει η υπεύθυνη του προγράμματος στήριξης αστέγων της «Κλίμακας»

Facebook. Ήταν ο μόνος τρόπος επικοινωνίας, αφού είναι κωφάλαλος. Η Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος εντόπισε τον 40χρονο κι επικοινώνησε αμέσως με την «Κλίμακα». Οι άνθρωποι που απαντούν στη γραμμή παρέμβασης για τις αυτοκτονίες κινητοποιήθηκαν και κατάφεραν να επικοινωνήσουν μαζί του. Ένα ακόμη περιστατικό είχε αίσιο τέλος, δυστυχώς όμως κάποιες φορές η κατάληξη είναι τραγική. «Μας πήρε τηλέφωνο ένας φίλος του και μας είπε ότι έχει πιει κι είναι έτοιμος να αυτοκτονήσει. Ήταν ένας περήφανος άνθρωπος 52 χρόνων, τον είχαν διώξει από τη δουλειά, χρωστούσε 3 νοίκια και ήταν απελπισμένος. Κάναμε μια επαφή μαζί του και την ίδια μέρα έρχεται στα γραφεία της “Κλίμακας”. Συζητήσαμε, μας είπε τα προβλήματά του και κάναμε μια συμφωνία μαζί του, ότι θα προσπαθήσουμε να τον βοηθήσουμε. Το αφεντικό του μας είπε ότι δεν είχε τη δυνατότητα να τον ξαναπροσλάβει. Μετά από 25 μέρες ο Κώστας μας δήλωσε: “Δεν αντέχω άλλο, δεν έχω τη δυνατότητα να επι-

βιώσω, σας παρακαλώ βοηθήστε με. Ετοιμάζομαι να αυτοκτονήσω, σας χαιρετώ και δεν θέλω να ξαναμιλήσουμε”. Ξέραμε πού μένει, πήγαμε εκεί, σπάσαμε την πόρτα και τον βρήκαμε με μια θηλιά στα χέρια. Πήραμε τη θηλιά, παραδέχτηκε ότι ήταν κουταμάρα του και τον παρακαλέσαμε να πάρει τα φάρμακά του και να πάει στο νοσοκομείο για 10 μέρες, για να ξεπεράσει το πρόβλημα. Παράλληλα, προσπαθήσαμε να του βρούμε δουλειά. Κινητοποιήσαμε τον ΟΑΕΔ, απ’ όπου μας είπαν ότι μέσα σε ένα μήνα θα του έχουν βρει κάτι. “Δεν μπορώ να περιμένω, βοηθήστε με, θα κάνω καμιά τρέλα”, μας απάντησε όταν του το είπαμε. Του

δώσαμε λοιπόν ένα χαρτί ότι είναι αυτοκτονικός και χρειάζεται να νοσηλευτεί και του είπαμε να πάει σε κάποιο νοσοκομείο για να αισθανθεί καλύτερα. Νομίζαμε ότι είναι εκεί, αλλά το νοσοκομείο δεν τον είχε δεχτεί. Έπειτα από 8 μέρες μάθαμε ότι κρεμάστηκε στο ίδιο σημείο που τον είχαμε βρει τότε!».

Αναστρέψιμη κατάσταση Πρωταθλήτρια στις αυτοκτονίες είναι η Αττική και ακολουθούν η Κρήτη, οι Κυκλάδες και τα Ιόνια νησιά. Η αυτοκτονία, όμως, δεν είναι η μόνη ακραία λύση. Πρόσφατα μάθαμε για τοξικομανείς που κολλάνε AIDS για να πάρουν το επίδομα, κάτι που επιβεβαίωσε ο κ. Κατσαδώρος: «Τα τηλεφωνήματα που δεχόμασταν πρώτα στο 1018 είχαν σχέση με την ψυχική υγεία. Από τα μέσα του 2009 διαφοροποιήθηκαν ποιοτικά κι έτσι το 75% των κλήσεων έχει να κά-

«Η αυτοκτονία είναι μια αναστρέψιμη κατάσταση, μπορούμε να την προλάβουμε και να την αντιμετωπίσουμε», τονίζει ο Κυριάκος Κατσαδώρος, ψυχίατρος και υπεύθυνος της γραμμής παρέμβασης για την αυτοκτονία της «Κλίμακας»

νει πια με οικονομικά προβλήματα. Η οικονομική κρίση κινητοποιεί πλέον ευάλωτες προσωπικότητες. Μας έχει συμβεί και αυτό που ακούστηκε για τους τοξικομανείς. Υπάρχουν άλλοι που θέλουν να πουλήσουν τα όργανά τους. Ξέρετε πόσα άτομα που αποφυλακίζονται ξανακάνουν μια παραβατική πράξη, προκειμένου να ξαναμπούν μέσα, για να έχουν κατάλυμα κι ένα πιάτο φαγητό; Έρχονται άνθρωποι που μας λένε ότι χρειάζονται 5.000 ή 10.000 ευρώ για να πάνε στην Ελβετία να κάνουν ευθανασία, γιατί φοβούνται να αυτοκτονήσουν! Μιλάμε βέβαια για άτομα που έχουν χρόνιες παθήσεις, όπως καρκίνο σε τελικό στάδιο. Θα μου πείτε τι σχέση έχει η κρίση μ’ αυτό. Κι όμως, έχει. Κάποτε οι άνθρωποι αυτοί πήγαιναν στην Ελβετία, χωρίς εμείς να μαθαίνουμε ποτέ τίποτα. Τώρα, ούτε κι αυτό δεν μπορούν να κάνουν. Το 95% των ανθρώπων θα μπορούσαν να έχουν σωθεί, εάν το περιβάλλον τους ήξερε κάποια συμπτώματα. Ένα άτομο που απομονώνεται, που αρχίζει να πίνει, να είναι νευρικό, καταθλιπτικό, να μην κοιμάται, φαίνεται ότι έχει πρόβλημα. Πρέπει να το πλησιάσουμε, να του δείξουμε ότι είμαστε κοντά του. Όλοι αυτοί οι άνθρωποι δίνουν μηνύματα. Σίγουρα χρειάζονται μέτρα, ένα κράτος που να έχει πιο κοινωνική διάσταση, να μπορεί να αντιμετωπίζει καταστάσεις». Ιανουάριος/2012

crash 91

092_097_ASFALISTHKA 18/01/2012 11:58 μ.μ. Page 92

crash

ΕΡΕΥΝΑ

Μια ιστορία με «κλέφτες» χωρίς... αστυνόμους. Αρχίζει από την παθητική διαχείριση, περνά στον ενεργό τζόγο με τα δεκάδες δισ. δραχμές των αποθεματικών που «παίχτηκαν» στη Χρηματιστήριο, όταν πρόεδρος στην Τράπεζα της Ελλάδος ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος. ...Και φτάνει μέχρι το αίτημα για επείγουσα ποινική διερεύνηση που κατέθεσαν εφτά επιστημονικοί φορείς προς τον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών του Παναγιώτη Τζένου

Ητων«μεγΑλΗ λΗστεΙΑ» Ασφαλιστικών ταμείων Σ

το ΧΑΑ «παίχτηκαν» εκατοντάδες δισεκατομμύρια δραχμές από τα αποθεματικά των ταμείων. Υπενθυμίζεται ότι διοικητής της ΤτΕ εκείνη την εποχή ήταν ο σημερινός πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος.

92 crash Ιανουάριος/2012

Με την έκδοση δομημένων ομολόγων η κυβέρνηση εξασφαλίζει ευνοϊκότερους όρους δανεισμού. Επίσης, η αγορά τέτοιων ομολόγων από τα ασφαλιστικά ταμεία και άλλα ΝΠΔΔ ή ΔΕΚΟ επέτρεπε τη λογιστική μείωση του δημόσιου χρέους, αφού κατά

τους κανονισμούς της Ε.Ε. τα ομόλογα αυτά δεν καταγράφονται στο χρέος της Γενικής Κυβέρνησης. Σήμερα υπολογίζεται πως οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης και τα ΝΠΔΔ κατέχουν κρατικά ομόλογα ύψους 25-26 δισ. ευρώ. Η

μείωση της περιουσίας τους από το «κούρεμα» θα ανέλθει σε 13 δισ., ενώ η απώλεια εσόδων από τους τόκους θα ξεπεράσει ετησίως τα 554 εκατ. ευρώ. Το Κοινό Κεφάλαιο που διαχειρίζεται η Κεντρική Τράπεζα ανέρχεται σε 18 δισ. ευρώ.

092_097_ASFALISTHKA 18/01/2012 11:58 μ.μ. Page 93

Το καλοκαίρι του 2007 και συγκεκριμένα η τελευταία ημέρα του Αυγούστου δεν ήταν μια συνηθισμένη ημέρα ραστώνης για το υπουργείο Οικονομικών. Με απόφαση της τότε κυβέρνησης, εν μέσω θέρους, η ηγεσία του υπουργείου επαναγόρασε άρτιο το… αμαρτωλό δομημένο ομόλογο των 280 εκατ. ευρώ της JP Morgan, που αποτέλεσε την πέτρα του μείζονος σκανδάλου για τη Νέα Δημοκρατία του Καραμανλή. Τα χρήματα επεστράφησαν στα ασφαλιστικά ταμεία, καμιά 60αριά διοικητές, χρηματιστές, γενικοί γραμματείς πέρασαν το κατώφλι των ανακριτικών αρχών, 5-6 προφυλακίστηκαν, συστάθηκε Εξεταστική και Προανακριτική Επιτροπή, αλλά περιέργως αποφασίστηκε ότι, πέραν των ποινικών ευθυνών υπηρεσιακών στελεχών, πολιτικό σκάνδαλο δεν υπήρξε. Ο ισχυρισμός ήταν ότι τα ασφαλιστικά ταμεία δεν έχασαν ούτε 1 ευρώ, αντιθέτως, τα περισσότερα από αυτά είχαν αποδόσεις 3-6%. Τελικά, τα δομημένα δαιμονοποιήθηκαν, οι διοικήσεις των ασφαλιστικών οργανισμών άλλαξαν, οι τοποθετήσεις έγιναν σε ελληνικά ομόλογα και αυξήθηκαν οι καταθέσεις ρευστού στην Τράπεζα της Ελλάδος, οι οποίες σήμερα ανέρχονται στο ποσό των 15,87 δισεκατομμυρίων ευρώ. ο σκάνδαλο με τα λεγόμενα «δομημένα ομόλογα», ωστόσο, δεν είναι παρά ένα ακόμη επεισόδιο σ’ ένα πολύπρακτο έργο. Είναι μία ακόμη μορφή χειραγώγησης των ταμείων από τις κυβερνήσεις και τις «αγορές», που σήμερα αδυνατούν να υπολογίσουν τις πραγματικές απώλειες που θα προκύψουν από το «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων που ήταν υποχρεωμένα να διακρατούν, και μάλιστα σε ποσοστό 77% της συνολικής αξίας των αποθεματικών τους. Κομβικό, ωστόσο, σημείο είναι το φθινόπωρο του 2009, καθώς τότε ακολούθησε η μεγαλύτερη και χειρότερη λεηλασία της περιουσίας των ασφαλιστικών ταμείων, με πρωταγωνιστές τους νέους διοικητές των ταμείων-οργανισμών και τον διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος Γ. Προβόπουλο, που επί 40 μέρες αναζητά μια πειστική δημόσια απάντηση στο ερώ-

Τ

Με το «κούρεμα» και τις εξαιρετικά επώδυνες συνέπειες τόσο για τα ταμεία όσο και για τους δικαιούχους τους (μειώσεις συντάξεων και παροχών) το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης δεν μειώνεται ούτε κατά 1 ευρώ! Νέα διάσταση στο θέμα δίνει το

αίτημα για κατεπείγουσα ποινική διερεύνηση της διαχείρισης των αποθεματικών του Εθνικού Ταμείου Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (ΕΤΑΑ), το οποίο κατέθεσαν στον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών εφτά επιστημονικοί φορείς.

▲ ▲

Διοικητές οργανισμών ζητούν ρευστό από την ΤτΕ για να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες ανάγκες τους, αλλά η απάντηση που λαμβάνουν από την πλευρά του Προβόπουλου είναι η εξής: «Λεφτά δεν υπάρχουν, ελάτε να πάρετε κάνα ακίνητο αν θέλετε»!

Ιανουάριος/2012

crash 93

092_097_ASFALISTHKA 18/01/2012 11:58 μ.μ. Page 94

crash

ΕΡΕΥΝΑ

▲ ▲

τημα «γιατί έπαιξε τα λεφτά των ταμείων σε ομόλογα χωρίς να ενημερώσει κανέναν», πολύ περισσότερο μάλιστα ενώ γνώριζε ότι τα ελληνικά ομόλογα ήταν στην κατηγορία «junk»! Να σημειωθεί ότι νέα διάσταση στο θέμα δίνει το αίτημα για κατεπείγουσα ποινική διερεύνηση της διαχείρισης των αποθεματικών του Εθνικού Ταμείου Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (ΕΤΑΑ), το οποίο κατέθεσαν στον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών εφτά επιστημονικοί φορείς – μεταξύ άλλων, το ΤΕΕ, ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, η Ελληνική Οδοντιατρική Ομοσπονδία, ο Πανελλήνιος Ιατρικός Σύλλογος, ο Συμβολαιογραφικός Σύλλογος Εφετείων ΑθηνώνΠειραιώς, Αιγαίου και Δωδεκανήσου και η Ομοσπονδία Δικαστικών Επιμελητών Ελλάδος. Στην αναφορά τονίζεται πως υπάρχει άμεσος κίνδυνος να μην μπορεί στο μέλλον το ταμείο να καταβάλει συντάξεις και παροχές, καθώς τα αποθεματικά του ΕΤΑΑ, ύψους 6 δισ. ευρώ, επενδύθηκαν ανεξέλεγκτα από τη διοίκηση της Τράπεζας, χωρίς καμία προσοχή και επιμέλεια, σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου. Για να γίνει, όμως, κατανοητή η λεηλασία των αποθεματικών των ταμείων, αλλά και οι πραγματικές ευθύνες που έχει ακόμα και ο σημερινός πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος, ο οποίος υπήρξε διοικητής της ΤτΕ (την περίοδο δηλαδή που τα αποθεματικά «παίζονταν» και στο Χρηματιστήριο), θα πρέπει να κάνουμε μια σύντομη αναδρομή στη διαχείρισή τους ήδη από το 1950. περίοδος 1951-1993 χαρακτηρίζεται από αρνητικές αποδόσεις, εξανέμιση των όποιων πλεονασμάτων είχαν τα ταμεία και αφαίμαξη μεγάλου μέρους των εισφορών των εργαζομένων. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, όπως επέβαλε ο αναγκαστικός νόμος 1611/1950, τα διαθέσιμα των ταμείων κατατίθενται υποχρεωτικά στην Τράπεζα της Ελλάδος, στην οποία τοκίζονται με ένα επιτόκιο που καθορίζεται από τη Νομισματική Επιτροπή. Μέχρι και το 1993 η «απόδοση» δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας επενδυτικής ή άλλης ενεργητικής διαχείρισης, αλλά ταυτίζεται με το εκάστοτε διοικητικά οριζόμενο επιτόκιο.

Η

94 crash Ιανουάριος/2012

Νέα διάσταση στο θέμα δίνει το αίτημα για κατεπείγουσα ποινική διερεύνηση της διαχείρισης των αποθεματικών του Εθνικού Ταμείου Ανεξάρτητα Απασχολούμενων (ΕΤΑΑ) Η περίοδος 1951-1954 χαρακτηρίζεται από υψηλό πληθωρισμό έως και 15,10%. Όμως, τα επιτόκια τοκισμού των διαθεσίμων των ταμείων μένουν καθηλωμένα στο 5%, με αποτέλεσμα την έντονη απαξίωση των καταθέσεων των ταμείων. Η περίοδος 1972-1993 χαρακτηρίζεται και πάλι από υψηλό πληθωρισμό, που, με τη διατήρηση των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα, οδηγεί στην εξανέμιση των όποιων πλεονασμάτων είχαν σχηματιστεί κατά την προηγούμενη περίοδο 1955-1971, όπου και παρατηρήθηκε μια σχετική σταθερότητα των τιμών. Ενδεικτικό είναι ότι τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας το επιτόκιο έμεινε στο 4%, ενώ ο πληθωρισμός εκτινάχθηκε στο 15,5% το 1973 και στο 26,8% το 1974. Μόνο στα δύο αυτά έτη τα πλεονάσματα των ταμείων έχασαν το 1/3 της αξίας τους. Η αφαίμαξη όμως συνεχίστηκε για όλη την περίοδο, με ελάχιστες εξαιρέσεις τόσο επί κυβερνήσεων Ν.Δ. όσο και επί κυβερνήσεων ΠΑΣΟΚ. Το πιο σκανδαλώδες είναι ότι, ενώ την περίοδο αυτή οι δανειακές ανάγκες του ελληνικού κράτους αυξάνονταν, δεν επετράπη στα ταμεία να επενδύουν τα διαθέσιμά τους σε τίτλους του δημοσίου. Έτσι, πέραν της απώλειας λόγω του πληθωρισμού και των χαμηλών επιτοκίων, τα ταμεία είχαν μεγάλα διαφυγόντα κέρδη λόγω της μη επένδυσής τους σε ομόλογα του δημοσίου, τα οποία, μάλιστα, τότε είχαν πολύ υψηλά επιτόκια. Αντίθετα, οι κυβερνήσεις επέλεγαν τη λύση του εξωτερικού δανεισμού, στη δημιουργία δηλαδή δυσανάλογου δημόσιου χρέους, ενώ θα μπορούσε να επιτρέψουν

Το έγγραφο με το αίτημα για κατεπείγουσα ποινική διερεύνηση που κατέθεσαν οι εφτά φορείς στον προϊστάμενο της Εισαγγελίας Εφετών Αθηνών το δανεισμό από τα ασφαλιστικά ταμεία, δίνοντάς τους και τις αντίστοιχες αποδόσεις. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 αυτή η στρατηγική της παθητικής και ζημιογόνας για τα ταμεία διαχείρισης είχε φτάσει σε πλήρες αδιέξοδο. Τα ταμεία, και σε πρώτη γραμμή το ΙΚΑ, όχι μόνο δεν είχαν πλεονάσματα, αλλά για να καλύψουν τρέχουσες ανάγκες τους κατέφευγαν στον τραπεζικό δανεισμό καταβάλλοντας πολύ υψηλά επιτόκια. Η επόμενη, λοιπόν, φάση, που διαρκεί από το 1994 έως το 2004, χαρακτηρίζεται από μια πρώτη προσπάθεια ενεργητικής διαχείρισης της περιουσίας των ταμείων. Ήδη με τους νόμους που είχαν ψηφιστεί επί Ν.Δ. (ν. 2042/92) είχε επιτραπεί στα ταμεία να επενδύουν μέχρι 20% των διαθεσίμων τους σε μετοχές και ακίνητα, ενώ για τους τίτλους του δημοσίου δεν υπήρχαν περιορισμοί. Αυτή όμως η προσπάθεια επιχειρείται χωρίς

σαφή στρατηγική και χωρίς τις θεσμικές και άλλες υποδομές που μια τέτοια πολιτική προϋποθέτει για να είναι ασφαλής και αποδοτική για τα ταμεία. Το καθεστώς των κομματικών διοικήσεων διατηρείται, τα ταμεία μένουν ανοργάνωτα, ακόμη και χωρίς ισολογισμούς, ενώ το σύστημα υποστήριξης των ταμείων, όπως κι εκείνο της εποπτείας τους, παραμένει διάτρητο και η ανα-

Η περίοδος 1951-1993 χαρακτηρίζεται από αρνητικές αποδόσεις, εξανέμιση των όποιων πλεονασμάτων είχαν τα ταμεία και αφαίμαξη μεγάλου μέρους των εισφορών των εργαζομένων

092_097_ASFALISTHKA 18/01/2012 11:58 μ.μ. Page 95

Με ένα «παραθυράκι» του νόμου άνοιξε διάπλατα η πόρτα του «χρηματοκιβωτίου» των ταμείων, τα οποία θεωρητικώς μπορούσαν να επενδύσουν το σύνολο των αποθεματικών, χωρίς οροφή, στο Xρηματιστήριο

βερνήσεων του ΠΑΣΟΚ εκείνης της περιόδου. Είναι χαρακτηριστικά τα δημοσιεύματα της εποχής που αποκαλύπτουν τον τρόπο με τον οποίο «παίχτηκαν» εκατοντάδες δισεκατομμύρια δραχμές από τα αποθεματικά των ταμείων. Υπενθυμίζεται ότι διοικητής της ΤτΕ εκείνη την εποχή ήταν ο σημερινός πρωθυπουργός Λουκάς Παπαδήμος. Μέσω της επιτροπής ελέγχου και εποπτείας της διαχείρισης της περιουσίας των ασφαλιστικών φορέων, που συγκροτήθηκε στις 14 Mαρτίου 2000, την ημέρα που επικράτησε χάος στο Xρηματιστήριο Aθηνών, σημειώνοντας πτώση 6,6%, απελευθερώνεται το όριο των επενδύσεων σε μετοχές. Σύμφωνα με το νόμο 2676/99, τα ασφαλιστικά ταμεία μπορούν να επενδύουν σε μετοχές και ακίνητα έως το 20% των αποθεματικών (12% στο Xρηματιστήριο και 8% σε ακίνητα) και από 1/1/2001 το ποσοστό

Ω

Τ

▲ ▲

γκαία κατάρτιση εξειδικευμένων στελεχών δεν υλοποιείται. Σαν να μην έφτανε αυτό, την ώρα που η χρηματιστηριακή «φούσκα» ωριμάζει και πολλοί θεσμικοί παράγοντες, όπως η Τράπεζα της Ελλάδος (διά στόματος του Λουκά Παπαδήμου), προειδοποιούν για τη «φούσκα» του ΧΑΑ, η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ επιλέγει εκείνη ακριβώς τη στιγμή να αυξήσει το όριο επενδύσεων σε μετοχές από 20 στο 23% (ν. 2676/99), ενώ επιτρέπει με ευκολία την υπέρβαση και του ορίου αυτού. Η «ενεργητική διαχείριση», δηλαδή, προσδένεται σε μια λογική «τζόγου» και η χειραγώγηση από την κυβέρνηση συμπληρώνεται πλέον από μια νέα χειραγώγηση από τις αγορές. Μέρος των πλεονασμάτων των ταμείων αξιοποιείται για την «τόνωση της κεφαλαιαγοράς» και για τη διευκόλυνση των ιδιωτικοποιήσεων. Αυτός ο δίδυμος στόχος συνοψίζει την πολιτική των κυ-

μπορεί να φτάσει έως το 23%. Ωστόσο, και έως το 2004, η εσωτερική σχέση 60%-40% σε μετοχές και ακίνητα μένει ανεπηρέαστη.

Mάλιστα, στο άρθρο 40, παράγραφος 1, ο ν. 2676/99 προβλέπει ότι επιτρέπεται η περαιτέρω (σ.σ.: πέραν του 23% που θα ίσχυε σε 9 μήνες) σταδιακή αύξηση του ποσοστού, με κοινή απόφαση των υπουργών Eθνικής ΟικονομίαςΟικονομικών και Eργασίας και Kοινωνικών Aσφαλίσεων, ύστερα από εισήγηση της Tράπεζας της Eλλάδος. στόσο, δύο άρθρα πιο κάτω, όπου προβλέπεται η σύσταση της ειδικής επιτροπής ελέγχου και εποπτείας της διαχείρισης της περιουσίας των ασφαλιστικών φορέων, αναφέρεται, μεταξύ άλλων, και η δυνατότητα της επιτροπής να εισηγείται «προς τον υπουργό Eργασίας και το διοικητή της Tράπεζας της Eλλάδος για επενδύσεις σε κινητές αξίες καθ’ υπέρβασιν των προβλεπόμενων από την παράγραφο 1 του άρθρου 40 του παρόντος ποσοστών (20% και 23% κατά περίπτωση) και για ρευστοποιήσεις τραπεζικών μετοχών. Έτσι, με αυτό το «παραθυράκι» του νόμου άνοιξε διάπλατα η πόρτα του «χρηματοκιβωτίου» των ταμείων, τα οποία θεωρητικά μπορούσαν να επενδύσουν το σύνολο των αποθεματικών, χωρίς οροφή, στο Xρηματιστήριο. Να σημειωθεί ότι η συνολική επένδυση των ταμείων στο Χρηματιστήριο Αθηνών την περίοδο

του 1999 είχε σαν αποτέλεσμα την εκτίναξη του ποσοστού που επένδυαν από το 17% σε 33%, με τις γνωστές ιδιαίτερα επώδυνες συνέπειες για την περιουσία τους. Οι κυβερνήσεις της περιόδου ανέχθηκαν ή και καλλιέργησαν χρηματιστηριακές κερδοσκοπικές αυταπάτες, αντί να προστατεύσουν τα ταμεία από αυτές. Έτσι, πολλά ταμεία ενεπλάκησαν σε κερδοσκοπικά παιχνίδια ερήμην των μελών τους. Και όσα ταμεία από ανάγκη ή από φόβο πούλησαν τις μετοχές τους στη φάση της κατάρρευσης του Χρηματιστηρίου κατέγραψαν μεγάλες ζημιές. α ασφαλιστικά ταμεία βγήκαν τραυματισμένα, φοβισμένα και αμήχανα από την κρίση του Χρηματιστηρίου. Η Ν.Δ., έχοντας ως προτεραιότητα τη στήριξη της πολιτικής της στους ξένους «θεσμικούς επενδυτές», αλλά και θέλοντας να κρατήσει ζωντανή την αντιπαράθεσή της με το ΠΑΣΟΚ γύρω από το «έγκλημα του Χρηματιστηρίου», ουσιαστικά ενίσχυσε την ενοχοποίηση των μετοχών. Παρότρυνε μάλιστα τα ταμεία να πουλήσουν τις μετοχές τους στην Εθνική και την Εμπορική Τράπεζα, για να διευκολύνει την είσοδο ξένων κεφαλαίων σ’ αυτές. Στο μεταξύ, η άνοδος των επιτοκίων διεθνώς, μετά το 2004, είχε ως αποτέλεσμα η τιμή των παλαιών τίτλων του δημοσίου με τις υψηλές αποδόσεις να μειωθεί και τα ταμεία που κατείχαν τέτοιους τίτλους να καταγράφουν λογιστικές ζημιές ή και πραγματικές, αν έπρεπε να τους πουλήσουν πριν από τη λήξη τους. Το δίλημμα που εξ αντικειμένου ετέθη, αλλά ουδέποτε συζητήθηκε δημόσια και ανοιχτά, είναι σαφές. Είτε τα ταμεία θα έπρεπε να αρκεστούν στις ισχνές και φθίνουσες αποδόσεις των δημόσιων ομολόγων είτε θα έπρεπε να αναλάβουν μεγαλύτερους κινδύνους. Οι συνθήκες αυτές εξέθρεψαν και το σκάνδαλο με τα «δομημένα ομόλογα». Τα ταμεία άρχισαν να βομβαρδίζονται από προτάσεις τραπεζών, χρηματιστών και άλλων μεσαζόντων για νέου τύπου σύνθετα επενδυτικά προϊόντα που υποτίθεται ότι υπόσχονταν υψηλές Ιανουάριος/2012

crash 95

092_097_ASFALISTHKA 18/01/2012 11:58 μ.μ. Page 96

crash

ΕΡΕΥΝΑ

▲ ▲

αποδόσεις, αλλά το βέβαιο είναι ότι ενσωμάτωναν υψηλό κίνδυνο, που μάλιστα δεν μπορούσε εύκολα να αποτιμηθεί και να τιμολογηθεί. Επομένως, τα ταμεία που αγόρασαν τέτοια προϊόντα δεν γνώριζαν αν αυτό που αγόραζαν ήταν «ακριβό» ή «φθηνό» σε σχέση με το ρίσκο που αναλάμβαναν. Κανείς δεν σημείωσε το πρόβλημα νομιμότητας που αναδείχθηκε, αφού αυτά τα νέα προϊόντα δεν ήταν ούτε μετοχές ούτε ομόλογα (σταθερού επιτοκίου), δεν ανήκαν, δηλαδή, σε καμία από τις προβλεπόμενες από τους νόμους μορφές επένδυσης. Το βέβαιο είναι ότι με την έκδοση τέτοιων ομολόγων η κυβέρνηση εξασφάλιζε ευνοϊκότερους όρους δανεισμού. Επίσης, η αγορά τέτοιων ομολόγων από τα ασφαλιστικά ταμεία και άλλα ΝΠΔΔ ή ΔΕΚΟ επέτρεπε τη λογιστική μείωση του δημόσιου χρέους, αφού κατά τους κανονισμούς της Ε.Ε. τα ομόλογα αυτά δεν καταγράφονται στο χρέος της Γενικής Κυβέρνησης. Για μία ακόμη φορά τα ταμεία δεν προστατεύθηκαν, αλλά χειραγωγήθηκαν και είτε συνειδητά και με σχέδιο είτε εξ αντικειμένου κατευθύνθηκαν πάντως σε ζημιογόνες επιλογές για τα ίδια και τους ασφαλισμένους. Και σε ορισμένες τουλάχιστον περιπτώσεις έγιναν θύματα απάτης και κλοπής από τους επιτήδειους που εισέπραξαν τις ληστρικές προμήθειες. πως προκύπτει και από τη σύντομη ιστορική αναδρομή, το κράτος διαχρονικά χρησιμοποιεί τα αποθεματικά των ταμείων ως «φθηνό χρήμα» για την κάλυψη των υποχρεώσεών του. Τα ταμεία είναι ο βασικός «αιμοδότης» της Κεντρικής Τράπεζας μέσω του κοινού κεφαλαίου και μια ενδεχόμενη «μεταβίβαση» της διαχείρισής του σε άλλες τράπεζες θα συνιστούσε ουσιαστικά την κατάρρευσή της στην προ-ευρώ εποχή. Τα «δομημένα ομόλογα» φαίνεται ότι επέδρασαν και στους αντίστοιχους νόμους του 2007 και 2008, που προσπαθώντας να «προστατέψουν» τα χρήματα των ταμείων, έβαλαν «πλαφόν» 23% συνολικά για τις επενδυτικές δραστηριότητες εκτός Τράπεζας της Ελλάδος. Αυτό ήταν και σε ένα με-

Ο

96 crash Ιανουάριος/2012

Mε τα δομημένα ομόλογα για μία ακόμη φορά τα ταμεία δεν προστατεύθηκαν, αλλά χειραγωγήθηκαν και είτε συνειδητά και με σχέδιο είτε εξ αντικειμένου κατευθύνθηκαν πάντως σε ζημιογόνες επιλογές για τα ίδια και τους ασφαλισμένους γάλο βαθμό εύλογο, καθώς μέχρι τότε τα ελληνικά κρατικά ομόλογα θεωρούνταν μια απολύτως –χωρίς ρίσκο– ασφαλής επένδυση. Σήμερα υπολογίζεται πως οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης και τα ΝΠΔΔ κατέχουν κρατικά ομόλογα ύψους 25-26 δισ. ευρώ. Η μείωση της περιουσίας τους από το «κούρεμα» θα ανέλθει σε 13 δισ., ενώ η απώλεια εσόδων από τους τόκους θα ξεπεράσει ετησίως τα 554 εκατ. ευρώ. Το κοινό κεφάλαιο που διαχειρίζεται η Κεντρική Τράπεζα ανέρχεται σε 18 δισ. ευρώ. Αξίζει να σημειωθεί πως με αυτό το τεράστιο «κούρεμα» και τις εξαιρετικά επώδυνες συνέπειες τόσο για τα ταμεία όσο και για τους δικαιούχους τους (μειώσεις συντάξεων και παροχών) το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης δεν μειώνεται ούτε κατά 1 ευρώ! Κι αυτό συμβαίνει επειδή τα ομόλογα που κατέχουν τα ασφαλιστικά ταμεία αποτελούν ενδοκυβερνητικό χρέος, του οποίου η οποιαδήποτε μείωση δεν επηρεάζει καθόλου το δημόσιο χρέος. αυτόχρονα έχει προκύψει και ένα θέμα μείζονος σημασίας για τον τρόπο διαχείρισης του κοινού κεφαλαίου από την Τράπεζα της Ελλάδος. Σύμφωνα με καταγγελίες των διοικήσεων των ταμείων (π.χ., Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολούμενων), απαιτείται άμεση ποινική διερεύνηση για τη σκοπιμότητα της διοίκησης της Τράπεζας της Ελλάδος να προβεί σε μα-

Τ

N. Γκαργκάνας και Γ. Προβόπουλος, πρώην και νυν διοικητής της ΤτΕ. Ο δεύτερος, όταν του ζητήθηκε από διοικητές ασφαλιστικών οργανισμών ρευστό, τους απάντησε: «Λεφτά δεν υπάρχουν, ελάτε να πάρετε κάνα ακίνητο αν θέλετε» ζικές αγορές κρατικών ομολόγων τα 2,5 τελευταία χρόνια. Τα σημεία της κριτικής, ανεξάρτητα το νομότυπο ή μη της συγκεκριμένης πράξης, είναι δύο: 1. Γιατί η Τράπεζα της Ελλάδος, που ως θεσμικό όργανο του κράτους γνώριζε τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, συνέχιζε να επενδύει σε τίτλους του ελληνικού δημοσίου με τα αποθεματικά των ταμείων (σε κάποιες περιπτώσεις οι επενδύσεις αυτές αγγίζουν και το 85% του συνόλου των αποθεματικών).

2. Γιατί δεν ενημέρωσε για τις παραπάνω ενέργειες τις καθ’ ύλην αρμόδιες (βάσει ν. 3586/2007 & 3655/2008) διοικήσεις των ταμείων με δεδομένες και τις έκτακτες μακροοικονομικές συνθήκες της ελληνικής οικονομίας. Οι εξηγήσεις που μέχρι στιγμής έχει δώσει –με σχετικά απαντητικά δελτία Τύπου η διοίκηση της Τράπεζας– εξαντλούνται στην επίκληση των δυνατοτήτων που της παρέχει ο –κατά πολλούς αντισυνταγ-

ματικός– νόμος 2469/1997. Πρόκειται για ένα μείζον πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα. Είναι αδιανόητο και ποινικά ελέγξιμο η Τράπεζα της Ελλάδος να επενδύει

Οι φορείς κοινωνικής ασφάλισης και τα ΝΠΔΔ κατέχουν κρατικά ομόλογα ύψους 25-26 δισ. ευρώ. Η μείωση της περιουσίας τους από το «κούρεμα» θα ανέλθει σε 13 δισ., ενώ η απώλεια εσόδων από τους τόκους θα ξεπεράσει ετησίως τα 554 εκατ. ευρώ

092_097_ASFALISTHKA 18/01/2012 11:58 μ.μ. Page 97

Μετά το «κούρεμα» εκτιμάται ότι τα ταμεία θα έχουν απώλειες πάνω από 11 δισ. ευρώ και θα κινδυνεύουν να καταρρεύσουν. Πρόκειται για τις εισφορές των ασφαλισμένων που έχουν χτίσει αυτή την περιουσία, δεν είναι κρατική επιχορήγηση

αυθαίρετα και συστηματικά σε ομόλογα του ελληνικού δημοσίου, τη στιγμή που γνώριζε το έντονο κίνδυνο μερικής χρεοκοπίας ή «κουρέματος». Δεν μπορεί τα χρήματα των ασφαλισμένων να γίνονται «μαξιλάρι» της κυβερνητικής πολιτικής. Δεν μπορεί οι ασφαλισμένοι να πληρώνουν με τόκο 50% (ελέω κουρέματος) τα χρέη της κεντρικής διοίκησης και τις κυβερνητικές αστοχίες. Μετά το «κούρεμα» εκτιμάται ότι τα ταμεία έχουν απώλειες πάνω από 11 δισ. ευρώ και κινδυνεύουν να καταρρεύσουν. Να θυμίσουμε ότι πρόκειται για τις εισφορές των ασφαλισμένων που έχουν χτίσει αυτή την περιουσία, δεν είναι κρατική επιχορήγηση. πό τις 26 Νοεμβρίου, όταν ο προϊστάμενος της Εισαγγελίας Εφετών Ι. Σακελλάκος ζήτησε να διερευνηθεί η υπόθεση, μέχρι σήμερα ουδείς δικαστικός έχει ασχοληθεί σοβαρά με τον τρόπο

Α

διαχείρισης των αποθεματικών των ταμείων από την Τράπεζα της Ελλάδος, ενώ το ακόμη χειρότερο είναι, όπως αποκαλύπτεται στη μηνυτήρια αναφορά των εφτά από τους πολλούς θιγόμενους οργανισμούς και συλλόγους, η κεντρική τραπεζική αρχή ακολουθούσε από το 1997 αυτή την τακτική αγοράζοντας ομόλογα του ελληνικού δημοσίου κατά βούληση, χωρίς να ενημερώνει προηγουμένως τις διοικήσεις των οργανισμών για τις ενέργειές της. Όχι τυχαία ο μεταβατικός (Παπαδήμος) συναντήθηκε με το διάδοχο (Προβόπουλο) για τελευταία φορά στις 2 Δεκεμβρίου, την ημέρα που ο υπουργός Εργασίας Γ. Κουτρουμάνης, απαντώντας σε ερώτηση βουλευτών του ΛΑΟΣ στη Βουλή, αναγκάστηκε να επιβεβαιώσει το εύρος των καταθέσεων των ασφαλιστικών ταμείων στην Τράπεζα της Ελλάδος και παράλληλα να τραβήξει την ουρά του απέξω, λέγοντας ότι οι αναλογι-

στικές μελέτες που συντάχθηκαν αφορούν σε τρέχουσα αποτίμηση της αξίας των καταθέσεων, εννοώντας προφανώς ότι όταν ολοκληρωθεί το PSI και «κουρευτούν» κατά 50% τα ομόλογα, θα μειωθεί στο ήμισυ η περιουσία των ταμείων και αναλόγως θα επηρεαστεί το ύψος των συντάξεων, κύριων και επικουρικών. ο άνευ ιστορικού προηγουμένου σκάνδαλο καλύπτεται ευθέως από την κυβέρνηση, καθώς ο Λ. Παπαδήμος ήταν εκείνος που ως διοικητής της ΤτΕ εγκαινίασε τέτοιες αγορές ομολόγων ελληνικού δημοσίου με το πρόσχημα ότι αποτελούσαν εγγύηση για τη διασφάλιση της δημόσιας περιουσίας. Με δεδομένο ότι τα ελλείμματα των φορέων καλύπτονταν βάσει του νόμου από τον κρατικό προϋπολογισμό, δεν συνέτρεχε κανένας λόγος ανησυχίας, ενώ το εκάστοτε οικονομικό επιτελείο κάλυπτε κάθε φορά τις δημοπρασίες σε περίπτωση που δεν εκδηλωνόταν έντονο ενδιαφέρον. Παπαδήμος, Γκαργκάνας και τώρα ο Προβόπουλος, παρά το γεγονός ότι έβλεπαν πού πήγαινε η κατάσταση (άλλωστε αποτυπώνονταν σε όλες τις εκθέσεις της Τράπεζας της Ελλάδος, ακόμη δε και στα μηνιαία στατιστικά δελτία), εντούτοις βολεύονταν χωρίς να αντιμετωπίζουν καμία αντίδραση. Σήμερα όμως, που τα πράγματα έφτασαν στο έσχατο όριο και διοικητές

Τ

οργανισμών ζητούν ρευστό από την ΤτΕ για να αντεπεξέλθουν στις αυξημένες ανάγκες τους, η απάντηση που λαμβάνουν από την πλευρά του Προβόπουλου είναι η εξής: «Λεφτά δεν υπάρχουν, ελάτε να πάρετε κάνα ακίνητο αν θέλετε»! Εντυπωσιακή είναι η στάση της Δικαιοσύνης, παρά το γεγονός ότι το Ταμείο Νομικών (ως ΕΤΑΑ) πλέον αποτελεί βασικό θύμα των επιλογών της ΤτΕ. Ακόμη δεν είναι γνωστό σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι έρευνες που ξεκίνησαν πριν από ενάμιση μήνα, ποιοι έχουν κληθεί σε απολογία, ποιες ενδεχόμενες ευθύνες αποδίδονται στο διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος και ποια είναι η θέση των εισαγγελικών αρχών για τις διοικήσεις των οργανισμών. Σε σχέση με τα «δομημένα ομόλογα», όπου η συνολική τους αξία δεν υπερέβαινε τα 500 εκατ. ευρώ, ορίστηκαν δύο ειδικοί εφέτες ανακριτές, ενώ στην προκειμένη περίπτωση αγνοείται το όνομα του τακτικού ανακριτή. Και να σκεφτεί κανείς ότι μεταξύ αυτών που έχουν προσφύγει είναι ο Δικηγορικός Σύλλογος Αθηνών, ο Φαρμακευτικός Σύλλογος, το ΕΤΑΤ των τραπεζοϋπαλλήλων, το ΕΤΑΠΜΜΕ των δημοσιογράφων, το ΕΤΕΑΜ του ΙΚΑ και ο ΕΟΔΕΑΠ, το επικουρικό δηλαδή των δημοσιογράφων. Με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία του ΟΟΣΑ, η περιουσία των δημόσιων συνταξιοδοτικών ταμείων για το 2008 ανερχόταν σε 38,4 δισ. ευρώ και αποτελούσε το 12,3% του ελληνικού ΑΕΠ. Σημειώνεται πως ως ποσοστό του ΑΕΠ το «χαρτοφυλάκιο» των ταμείων ξεπερνάει αρκετά τον αντίστοιχο μ.ο. της Ε.Ε. Σύμφωνα με τη Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Ασφάλισης (ΓΓΚΑ), η συνολική περιουσία των φορέων συνταξιοδότησης που βρίσκονταν υπό τον έλεγχό της ανερχόταν στις 30/9/2009 σε 31 δισ. ευρώ με την εξής κατανομή: 52,5% σε καταθέσεις κυρίως στην Τράπεζα της Ελλάδος, 30,3% σε Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου (και δομημένα), 8,4% σε μετοχές του Χ.Α., 4,2% σε αμοιβαία και 4,5% σε ακίνητα (αντικειμενικές αξίες). Ιανουάριος/2012

crash 97

098_105_ANDROYLAKHS 19/01/2012 12:01 π.μ. Page 98

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Μίμης Ανδρουλάκης

“ κυβερνΗσΗ

Η επόμενη

δεν θα είναι

“

ελλΗνικΗ Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Μ

ε το «Έτσι κάνουν όλες», το τελευταίο του βιβλίο ανά χείρας, μπήκα στο εντευκτήριο της Βουλής για τη συνάντησή μου με τον Μίμη Ανδρουλάκη, καλά «διαβασμένος», αφού αυτό μου το είχε ζητήσει και ο ίδιος. Ένα «φευγάτο» βιβλίο, κλασικό ανδρουλάκειο πόνημα, κάτι κοντά σε μια μυθιστορηματική εκδοχή μιας πολιτικής πρόγνωσης σε συνδυασμό με ένα πολιτικό δοκίμιο πολύ προχωρημένων συμπερασμάτων, που, αν η ανάγνωση δεν είναι προσεκτική, μπορεί να σε οδηγήσει και σε τελείως λάθος συμπεράσματα. Είναι ευχάριστος και χιουμορίστας ως άνθρωπος ο Μίμης Ανδρουλάκης, αλλά είναι και δύσκολος, μέχρι και… δύστροπος ως συνομιλητής, αφού ο λόγος του βαδίζει χωρίς μεγάλη σαφήνεια και με τρομερές απαιτήσεις από τον απέναντί του, ομοτράπεζο και συνδιαλεγόμενο. Ήρωας του βιβλίου ο «Καθηγητής Νοστράδαμος», μια μίξη προσωπικοτήτων που υπάρχουν και δρουν πολιτικά και οικονομικά γύρω μας και άλλων, μυθιστορηματικών δημιουργημάτων μιας ισχυρής φαντασίας ενός πολύ προσγειωμένου ανθρώπου. Αν και ξέρω –περίπου– την απάντηση, τον ρωτώ για τον ήρωά του, αφού ο συγγραφέας ενδιαφέρεται κυρίως για το έργο του και τις 98 crash Ιανουάριος/2012

συγκεκριμένες «γραμμές» που προτείνει –είναι γι’ αυτόν η κορυφαία του πολιτική πράξη– και δευτερευόντως για τον Γιώργο Παπανδρέου και τον Αντώνη Σαμαρά: Λοιπόν, εγώ διάβασα αρκετά από το βιβλίο σου και έχω μια πρώτη «αφελή» ερώτηση: Υπάρχει αυτός ο άνθρωπος; «Υπάρχει. Αλλά τον ανασυνθέτω μαζί με άλλους. Κάνω μια δημιουργική ανασύνθεση υπαρκτών προσώπων. Αλλά ο τύπος αυτός υπάρχει. Άσε που υπάρχει ο “άνθρωπος των προγνώσεων”, ο οποίος αποτυγχάνει επί δέκα χρόνια. Δέκα χρόνια λανθασμένες οικονομικές προγνώσεις σε όλο τον κόσμο. Διότι υπάρχουν αντίγραφά του πολλαπλά». Μ’ αρέσει αυτή η φράση σου με την οποία ομολογείς αποστροφή σε όλες τις μορφές τεχνολογικής επικοινωνίας. Ισχύει αυτό; «Ναι, ισχύει. Παρόλο που είμαι ο πρώτος που εισήγαγα το Internet στην πολιτική, παρ’ όλα αυτά, δεν ταυτίζομαι συναισθηματικά. Μου είναι αδιανόητο ότι μπορώ να διαβάσω ένα βιβλίο… ηλεκτρονικό». Γράφεις ότι μισείς κάθε επικοινωνία που αφήνει πίσω της ίχνη. Πώς αυτό; Ο άνθρωπος που δεν θέλει να αφήνει ίχνη φοβάται κάποια στιγμή ότι θα αποκαλυφθεί κάποια ενοχή του. «Ε, ναι… είναι αυτό που έμεινε μέσα μου από τη

δικτατορία. Αυτό το παράνομο. Είναι η εμπειρία της δικτατορίας». Αλλά είναι και ο τίτλος του βιβλίου. Το «Έτσι κάνουν όλες» είναι μια ελαφριά όπερα του Μότσαρτ. Δεν είναι κάτι βαρύ και δυσνόητο. «Όχι. Όμως εκεί πρόκειται περί απιστίας. Η όπερα είναι για τη γυναικεία απιστία». Και η τελευταία μου παρατήρηση από το βιβλίο: Δεν συμβαίνει αυτό στο «Hotel California». Το έψαξα. Αφιερώνεις πολύ χρόνο, πολλές σελίδες σ’ αυτό το τραγούδι των Eagles. Κάτι σημαίνει. Ίσως αυτό ήταν και το έναυσμα που έκανε τον Ανδρουλάκη να ανοίξει το στόμα του και να μιλήσει. Το περίφημο αυτό τραγούδι της αμερικάνικης ροκ μουσικής, με πωλήσεις εκατομμυρίων, για πολλούς ένας «ύμνος» στα ναρκωτικά, στον πλαστό

098_105_ANDROYLAKHS 19/01/2012 12:01 π.μ. Page 99

Χρειάζεται επειγόντως κυβέρνηση εθνικής ανάγκης, που θα βάλει ζώνη ασφαλείας στη χώρα αερόστατο, φούσκα, μετά έγινε βαρίδι. Υπάρχουνε γενετικές αδυναμίες στην Ευρωζώνη και ας μη στεκόμαστε μόνο ένοχα, αυτοκαταστροφικά στα ελλείμματα τα δημοσιονομικά, διότι υπάρχει ένα άλλο έλλειμμα… του εμπορικού ισοζυγίου. Το έλλειμμα της ανταγωνιστικότητας. Αυτά τα γενετικά σημάδια που αναπαράγουν τις ανισορροπίες μέσα στην Ευρωζώνη. Η Ευρωζώνη κατά κάποιον τρόπο είναι ανολοκλήρωτη. Δεν έχει ακόμα τα αναγκαία δημοσιονομικά και νομισματικά εργαλεία για να αντιμετωπίσει μια κρίση τέτοιου μεγέθους. Γι’ αυτό άλλωστε βλέπεις ότι το πρόβλημα έχει γίνει πια ευρωπαϊκό και παγκόσμιο». Πραγματικός χείμαρρος. Από εκεί που απαντούσε σχεδόν μονολεκτικά, δεν σταματά. Πρέπει να τον «γυρίσω» κάπου. Και τον «γυρίζω» στον Σημίτη και στο πόσο δύσκολο είναι να δεχτεί κανείς ότι

”

δεν τα ήξερε, δεν τα φανταζόταν ή δεν έκανε καν πρόγνωση επ’ αυτών που θα έρχονταν. «Έπεσαν έξω οι προγνώσεις. Αυτό το λέει και ο ίδιος ο πρόεδρος της κυβέρνησης… δηλαδή η Κεντρική Τράπεζα, όχι ο ίδιος. Κοίταξε κάτι: Υπήρξε μια συλλογική ψευδαίσθηση που ονόμασε τη “φούσκα” σύγκλιση με την Ευρώπη. Είναι μια πραγματικά συλλογική ψευδαίσθηση, την οποία την είχαν και οι έξω και οι εδώ. Πίστευαν ότι σταδιακά θα συγκλίνει η παραγωγικότητα, ότι σταδιακά θα γίνουμε –νομοτελειακά περίπου– Δανοί, θα γίνουμε Γερμανοί. Σε αυτή την ψευδαίσθηση μπλέχτηκε και ο Σημίτης. Ασφαλώς ο Σημίτης θα έπρεπε να είχε μια υποψία… μια, ας πούμε, καχυποψία θα την είχε, αλλά και οι Γερμανοί είχαν αυταπάτες. Είχαν προειδοποιηθεί ότι δεν μπορείς να φτιάξεις μια νομισματική

▲ ▲

κόσμο των ψευδαισθήσεων, είναι από τους ισχυρότερους συμβολισμούς του συγγραφέα. «Μα ζούμε εμείς, σαν Έλληνες, τώρα, μέσα σ’ ένα “Hotel California”. Δηλαδή… να μείνεις στο ευρώ φαίνεται δυσβάσταχτο, να φύγεις καταστροφικό, να σε διώξουνε… Αρμαγεδδώνας. Επομένως, ζούμε αυτή την ασφυξία, αυτόν τον εγκλεισμό. Είμαστε έγκλειστοι και σε κάθε απόπειρα να την “κοπανήσουμε” οι τοίχοι της φυλακής μετατοπίζονται και μένουμε πάντα εγκλωβισμένοι. Δηλαδή, βιώνουμε μια παγίδα. Είμαστε άξιοι της μοίρας μας, αλλά από την άλλη πλευρά υπάρχουν γενετικές αδυναμίες του ευρώ που μας οδηγούν σε αυτή την κατάσταση. Διότι το ευρώ στην “άνοδο” μας έκανε Γερμανούς –δηλαδή να τρομπάρουμε τη φούσκα με φτηνό, δανεικό χρήμα–, ενώ στην “κάθοδο” μας έκανε Αργεντινούς. Αυτό που ήτανε

Ιανουάριος/2012

crash 99

098_105_ANDROYLAKHS 19/01/2012 12:01 π.μ. Page 100

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

ένωση χωρίς να έχεις κάποια πολιτική ένωση και χωρίς κάποια Κεντρική Ευρωπαϊκή Τράπεζα η οποία να έχει τη δυνατότητα να “κόψει χρήμα” σε μια δεδομένη στιγμή. Δεν έχουμε κάτι το οποίο δεν είχε προαναγγελθεί. Εγώ για παράδειγμα, ο ταπεινός, για μια σειρά λόγους είχα την αίσθηση ότι επίκειται μια μεγάλη καταιγίδα, μια μεγάλη καταστροφή. Το 2004, όταν ξεκίναγαν οι Ολυμπιακοί Αγώνες, κυκλοφόρησε το βιβλίο μου “Βαμπίρ και Κανίβαλοι”, που είναι η προαναγγελία μιας οικονομικής και κοινωνικής καταιγίδας το αργότερο μέχρι το 2015. Την οποία αν οι πολιτικοί της Ευρώπης δεν την ανακόψουν, θα μπουν στη μαύρη λίστα της Ιστορίας. Έβλεπα να μετατοπίζονται οι τεκτονικές πλάκες του παγκόσμιου καπιταλισμού ανατολικότερα. Αυτό παράγει σεισμικές δονήσεις, ενώ σ’ εμάς, εδώ στην Ελλάδα, και σε μιαν άλλη σειρά ευρωπαϊκές χώρες ξετυλίγεται αυτό που λέμε “επιτάχυνση της δημογραφικής γήρανσης”. Δηλαδή, το σοκ το δημογραφικό». Δηλαδή, ήμασταν χαμένοι «από χέρι» πριν ακόμα ξεκινήσουμε; «Ναι… ναι… ναι… Ακριβώς. Τα υβρίδια μιας καταστροφής υπήρχαν στην αφετηρία. Όμως, στην πορεία το “φτηνό χρήμα” αδυνάτισε τα αντανακλαστικά μας. Αφαίρεσε την αίσθηση του επείγοντος στις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις στην Ελλάδα που θα αύξαναν την παραγωγικότητα της εργασίας. Κι έτσι επαναπαυθήκαμε στη φούσκα του φτηνού χρήματος. Κι ας μην τα ρίχνουμε όλα στις κυβερνήσεις. Αφορά και τους θεσμούς. Και την ελίτ την οικονομική, την επιχειρηματική, την ακαδημαϊκή ελίτ. Τη δημοσιογραφική ελίτ. Υπήρξε μια ευφορία, μια μέθη. Όταν υπάρχει φτηνό χρήμα, εύκολο χρήμα, οι άνθρωποι δεν ακούνε τις προειδοποιήσεις». Γράφοντας τόσα βιβλία, σε τόσο λίγα χρόνια, μιλώντας για όσα έγιναν και για όσα έρχονται, θεωρείς ότι είσαι σαν Έλληνας «γκουρού»; «Όχι, προς Θεού. Δεν είμαι και κανένας σοφός. Τίποτα. Κάθε χρόνο περίπου έβγαζα ένα βιβλίο (έχει εκδώσει 14 σε 17 χρόνια!) με ένα θέμα. Για παράδειγμα, η επικείμενη κρίση, η μεγάλη κρίση. Όλα τα βιβλία που έγραφα, ακόμη και για την ηγεσία, αφορούσαν την ηγεσία εν μέσω μιας μεγάλης, μιας καταστροφικής κρίσης. Όχι μελλοντολόγος. Ας το πω έτσι… εγωιστικά. Είχα τη βαθιά μνήμη του παγκόσμιου καπιταλισμού. Δηλαδή, ήξερα ότι μπαίνουμε σε μια νέα φάση της Ιστορίας. Συνήθως αυτές οι “μετατοπίσεις” των τεκτονικών πλακών της παγκόσμιας οικονομίας παράγουν σεισμικές δονήσεις. Το έχουμε δει όταν το ηγεμονικό κέντρο του καπιταλισμού έφευγε από τη Γένοβα και τη Βενετία και περνούσε στο Άμστερνταμ, δηλαδή στον ολλανδικό καπιταλισμό… Εταιρεία Ανατολικών Ινδιών, αν θυμάσαι… 200250 χρόνια πίσω. Μετά, καθώς μετατοπίζεται το κέντρο από το Άμστερνταμ στο Λονδίνο, πάλι έχουμε ανάλογα φαινόμενα. Όπως και από το Λονδίνο στους Αμερικάνους. Είχαμε δύο παγκόσμιους πολέμους. Αυτό ζούμε σήμερα. Ζούμε σ’ έναν ιδιότυπο πόλεμο. Και όταν υπάρχει πόλεμος (βενιζελική αρχή αυτή), πρέπει να φροντίζεις να 100 crash Ιανουάριος/2012

αντέξεις μέχρι το τέλος να είσαι στο τραπέζι των νικητών. Να είμαστε δηλαδή στο τραπέζι που θα επαναχαρτογραφήσει τη Νέα Ευρώπη. Διότι, αργά η γρήγορα, οι Γερμανοί θα αναγκαστούν από τα πράγματα να συμπληρώσουν τα εργαλεία της Ευρώπης, π.χ., με κάποιας μορφής ευρωομόλογο ή με τη δυνατότητα της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να “κόψει χρήμα”. Ή με μιαν επανισορρόπηση των εμπορικών ισοζυγίων. Κινδυνεύουμε να έχουμε αιφνίδιο θάνατο πριν φτάσουμε στο τραπέζι. Οι επόμενοι τρεις μήνες είναι κρίσιμοι… δηλαδή κρίσιμοι για συμβάν αιφνίδιου θανάτου. Δηλαδή… ατυχήματος. Πολιτικού ατυχήματος στην Ελλάδα». Πολιτικού και όχι οικονομικού; «Όχι. Το οικονομικό έχει γίνει. Έχει συντελεστεί. Ας το πούμε… μια πτώχευση συντεταγμένη. Εννοώ πολιτικό ατύχημα που θα μας αφαιρέσουνε, ας πούμε, τον αναπνευστήρα». Η φαεινή ιδέα του Παπανδρέου για το δη-

Όταν υπάρχει εύκολο χρήμα, οι άνθρωποι δεν ακούνε προειδοποιήσεις

μοψήφισμα μας έφερε δίπλα στον αιφνίδιο θάνατο; «Ναι. Σίγουρα. Το ζήτημα του δημοψηφίσματος μπορούσε να προκαλέσει αιφνίδιο θάνατο. Άλλωστε, είχε άμεσα μια σημαντική παρενέργεια, αρνητική παρενέργεια, σε όλη την παγκόσμια οικονομία. Διότι η Μέρκελ είπε τη φράση που δεν λέγεται. Ότι “έσπασε ένα ταμπού”. Ότι “μπορεί μια χώρα να βρεθεί εκτός Ευρωζώνης”. Αυτό είναι το βασικό. Όχι ότι ο Παπανδρέου σκέφτηκε κάτι σωστό ή λάθος. Είναι ότι η Μέρκελ αντέδρασε με αυτόν τον τρόπο. Όπως με την ίδια αποφασιστικότητα αντέδρασε στον Κάμερον. Ο Κάμερον ζύγισε τα πράγματα. Δεν μπλόφαρε. Διαπραγματευόταν. Αλλά την κατάλληλη στιγμή του αφαίρεσαν το χαλί κάτω απ’ τα πόδια. Το ίδιο μπορεί να συμβεί ενόψει ελληνικών εκλογών και λίγο πριν… λίγο μετά να ’χεις τέτοιο πρόβλημα». Ο Παπανδρέου έχει πιθανότητες να επανέλθει στο πολιτικό προσκήνιο; Πώς το κρίνεις από την προσωπική σας γνωριμία. «Μη νομίζεις ότι τον ξέρω και καλά τον Παπανδρέου. Παρ’ ότι ο Γιώργος μού πρότεινε να επιστρέψω στην πολιτική έπειτα από 13 χρόνια απουσίας μου, ακολούθησα τη συνταγή που λέει “Με τους Παπανδρέου από κοντά καίγεσαι και μακριά κρυώνεις”.Πρέπει να έχεις κάποια σχέση σε μιαν απόσταση. Δεν ξέρω τι πρέπει να έχει στο μυαλό του ο Παπανδρέου. Αν θέλει κάποτε να επιστρέψει, πρέπει πρώτα να έχει τη δύναμη να διαβεί την

098_105_ANDROYLAKHS 19/01/2012 12:01 π.μ. Page 101

Έλεγα στον Γιώργο το 2004: «Προσοχή, κάθεσαι σε ωρολογιακή βόμβα»

”

στα σκυλιά τον Ζίβκοφ, αυτοί… οι άλλοι… αλλάζοντας ράσο… θα γίνουν τα πρόσωπα της νέας εποχής. Αυτό δεν επιβεβαιώθηκε όμως. Διότι ο κόσμος ήθελε ριζική αλλαγή. Αν κάποιος νομίζει ότι μπορεί να πετάξει τον Παπανδρέου στη λάσπη για να έχει ελπίδες να είναι ο άνθρωπος της επόμενης ημέρας…». Κάποιος όπως ο Βενιζέλος λ.χ.; «Μπορεί. Κάποιο από τα πρόσωπα… ο Βενιζέλος είναι από τα πρόσωπα… αλλά αναγκαστικά θα σεβαστείς τον ηγέτη. Κοίταξε να δεις κάτι. Εγώ τον Παπανδρέου, από τότε που επέστρεψα, από το 2004, τον αντιμετώπιζα σαν έναν Ορέστη. Ένα σημαδεμένο από την “Τρόικα-Μοίρα” εγγονό. Ο Αισχύλος έλεγε τη φράση “γιατί λογαριάζω πως ως στην τρίτη γενιά το παλιό το κρίμα εκείνο βαστάει”. Δηλαδή, το “κακό” ξεσπάει στην τρίτη γενιά. Κι έχουμε λοιπόν τον Ατρέα, τον Αγαμέμνονα, τον Ορέστη. Τον Γεώργιο Παπανδρέου, τον Ανδρέα, τον Γιώργο».

Το ζήτημα του δημοψηφίσματος μπορούσε να μας προκαλέσει αιφνίδιο θάνατο

▲ ▲

έρημο. Να φύγει. Για να μείνεις στη συνείδηση των ανθρώπων και να παίξεις κάποιο ρόλο στην πολιτική ζωή, πρέπει να ξέρεις να φεύγεις». Όπως ο Καραμανλής δηλαδή, κάτι τέτοιο; Έχουν κοινά σημεία; «Ε, ας πάμε σε πολύ μεγαλύτερους ηγέτες, που θεωρούνται πρότυπα. Ο Ντε Γκολ έφυγε. Και μάλιστα με την ιστορική φράση “φροντίζω να εγκαταλείπω τα πράγματα προτού με εγκαταλείψουν”. Η πρώτη του παραίτηση. Και επέστρεψε πανηγυρικά μετά δέκα χρόνια. Αυτό μπορεί να συμβεί. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος έφυγε το ’22. Επέστρεψε το ’28. Έρχεται μια στιγμή που αν σέβεσαι τον εαυτό σου, πρέπει να φεύγεις, να περνάς την έρημο και ανανεωμένος να αναζητάς μια νέα ευκαιρία. Όμως, σ’ αυτές τις περιπτώσεις πάμε στις ανασφάλειες των ηγετών. Υπάρχει πάντα κάτι που αφορά αυτούς που είναι ηγέτες. “Αν ξεκαβαλήσεις –λέει– την τίγρη, θα σε φάει”. Εκεί πρέπει να του εγγυηθείς ότι δεν θα τον φάει η τίγρης ας πούμε». Προσπαθεί να τις βρει τις εγγυήσεις; Υπάρχει πιθανότητα, από το σημερινό ΠΑΣΟΚ να τις βρει; «Εγώ είμαι υπέρ των σταθεροποιητικών κινήσεων. Μου θυμίζουν ορισμένοι στο ΠΑΣΟΚ τον Ζίβκοφ, της Βουλγαρίας… το τι κάνανε στην ανατολική Ευρώπη δηλαδή. Οι ευνοούμενοι του καθεστώτος, κάτω απ’ τον Ζίβκοφ ας πούμε… ο Λουκάνοφ, μεγάλη φυσιογνωμία, ήταν και υπουργός Εξωτερικών… Νόμιζαν ότι πετώντας

Και θα πληρώσει ο Γιώργος όλα τα αμαρτήματα όλης της οικογένειας; «Μωρέ όλης της μεταπολίτευσης, της μεταπολεμικής περιόδου… δεν ξέρω… είναι σημαδεμένος από τη μοίρα. Του έλεγα από την αρχή: Πρόσεχε. Είσαι ένας Ορέστης. Επί των ημερών σου θα ξεσπάσει ένας καταστροφικός συγχρονισμός όλων των δαιμόνων. Δηλαδή ότι θα πληρώσει τις αμαρτίες όχι μόνο της “τριάδας των Παπανδρέου”, αλλά… ολονών μας. Το “έφερναν” οι ημερομηνίες. Το έβλεπα ότι η κρίση θα ξεσπούσε επί των ημερών μας με τον Παπανδρέου… το υπολόγιζα… Θα είναι ο Παπανδρέου επειδή το μάξιμουμ που θα μπορούσε να κάνει ο Καραμανλής θα ήταν δύο τετραετίες. Υπολόγιζα ότι ο Παπανδρέου θα γινόταν πρωθυπουργός στην κορύφωση της κρίσης. Στο βιβλίο μου, το “Ε… Πρόεδρε”, το απελπιστικό, το ύστατο προεκλογικό μου κείμενο απελπισίας, του έλεγα: “Προσοχή, κάθεσαι πάνω σε μια ωρολογιακή βόμβα, η οποία θα σκάσει από στιγμή σε στιγμή. Πρέπει να βάλεις γρήγορα ζώνη ασφαλείας στη χώρα, γιατί διαφορετικά η επόμενη κυβέρνηση δεν θα είναι ελληνική, ακόμα κι αν κάθονται στα υπουργικά έδρανα οι πλέον πατριώτες από τους πατριώτες. Γρήγορα κυβέρνηση εθνικής ανάγκης, που θα βάλει ζώνη ασφαλείας στη χώρα. Χρειάζεται τώρα ένας εθνικός συναγερμός”. Οι προειδοποιήσεις όμως αυτές υπήρξαν μάταιες. Στην προεκλογική περίοδο του 2009 –τότε που βγήκε το βιβλίο– ήταν μια δραματική για μένα εμπειρία. Ήμουν δεύτερος στη Β΄ Αθηνών χωρίς να κάνω ποτέ μου τίποτε και βρέθηκα έβδομος. Και προπηλακίστηκα από ανθρώπους. Έλεγα ότι έρχεται η καταστροφή και μου έλεγαν ότι υπονομεύω την παράταξη. Είχα βάλει στο εξώφυλλο τον πρόεδρο να περπατάει πάνω σ’ ένα τεντωμένο σχοινί κι αυτό θεωρήθηκε προσβολή. Ο κόσμος δεν ήθελε να το ακούσει αυτό». Τώρα επιβεβαιώθηκες όμως. «Δυστυχής επιβεβαίωση. Δεν παράγει θετικά αισθήματα. Καμιά φορά ο κόσμος νιώθει μια μνησικακία εναντίον αυτού που του είχε πει ότι “κάτι κακό” θα συνέβαινε και συνέβη. Οι επιβεβαιώσεις δεν έχουν κανένα κέρδος, κανένα όφελος. Να προφυλάξω πήγα εγώ τη χώρα και τον Παπανδρέου. Διότι δεν ήθελα να πιει το πικρό ποτήρι της πτώχευσης, που το ήπιε ένας Τρικούπης κι ένας Βενιζέλος. Έκανα ό,τι μπορούσα ώστε να αποφύγει το κρυφό κάλεσμα της “Τρόικας-Μοίρας”. Η “Τρόικα-Μοίρα” των Ελλήνων δεν είναι η Κλωθώ –που το γνέθει–, η Λάχεσις –που το μετρά– και η Άτροπος – που το κόβει. Είναι όλα τα άλλα που μάθαμε. Μπορείς να καταλάβεις πόσοι πρωταγωνιστές, αυτή την περίοδο, έκαναν ό,τι μπορούσαν σε επιλογές λανθασμένες, σε πρόσωπα και σε πράγματα –”μωραίνει ο Κύριος ον βούλεται απωλέσαι”– ως εάν ενεργούσαν σ’ ένα κρυφό κάλεσμα της “Τρόικας-Μοίρας”. Δηλαδή οι κινήσεις τους οδηγούσαν στο χαμό ως αυτο-επιβεβαιούμενη προφητεία. Κι αυτό αφορά τους πάντες, δεν αναφέρομαι αναγκαστικά σε συγκεκριμένα άτομα, σε συγκεκριμένα ονόματα. Ιανουάριος/2012

crash 101

098_105_ANDROYLAKHS 19/01/2012 12:01 π.μ. Page 102

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

Γνωρίζουμε όλοι πολύ καλά ο ένας τον άλλο σ’ αυτό τον τόπο». Κάνεις μια ανάλυση κοντά σε… αρχαία τραγωδία. «Μα κανείς δεν μπορεί να την κάνει την ανάλυση αν δεν έχει τραγική συναίσθηση. Τραγική μύηση. Και ένα που έλλειψε αυτά τα δυο χρόνια: Δεν είναι δυνατόν, δεν είναι νοητό οι στρατηγικοί να κρατήσουμε το κεφάλι έξω από το νερό εν μέσω μιας μεγάλης κρίσης, ευρωπαϊκής και παγκόσμιας. Αλλά έλλειψε και η τραγική συναίσθηση. Η αίσθηση του “ναυαγισμού” που μεταμορφώνει εσωτερικά τους ανθρώπους». Θεωρείς ότι αποκλείεται να υπήρχε, να υπάρχει ενδόμυχη επιθυμία ή προσυμφωνημένη λύση αυτή η κυβέρνηση να πάει δύο χρόνια; «Δεν αποκλείεται. Όχι βέβαια αυτή η κυβέρνηση, που είναι… Τζουράσικ Παρκ, με τους πενήντα υπουργούς. Θα μπορούσε να υπάρξει μια άλλη κυβέρνηση, μια έκτακτης ανάγκης κυβέρνηση, που ζητάγαμε κι εγώ και άλλοι… η οποία να μπορούσε να είχε μια πίστωση χρόνου ενός έτους για να μπορέσει να κάνει μερικά πράγματα». Ναι, αλλά τώρα έχουμε αυτό το… όπως το είπες «Τζουράσικ Παρκ». «Αν υπήρξε συμφωνία των τριών, μπορεί να υπάρξει ένας ανασχηματισμός και να έχει αυτή τη διάρκεια. Τα πράγματα όμως δεν δείχνουν αυτό. Ο Καρατζαφέρης το είπε, αλλά τα πράγματα εξαρτώνται από τον Σαμαρά. Ο Σαμαράς δείχνει μια περίεργη ανασφάλεια, η οποία δεν βοηθάει στην πολιτική. Αυτή η ανασφάλεια δεν ξέρω πώς έχει διαμορφωθεί μέσα του. Νομίζω ότι η έρημος που διέβη –διότι αυτός την διέβη– του άφησε μέσα του πληγές. Δεν βγήκε φιλοσοφημένος από την έρημο. Δεν βγήκε με ιστορική και φιλοσοφική μνήμη. Έτσι… κάτι σαν… κάτι σαν να φοβάται… τι στο καλό φοβάται για δύο μήνες, πέντε μήνες, έξι μήνες… και τι θα κάνεις μετά; Και η ανασφάλεια του Σαμαρά και οι προσωπικές στρατηγικές των στελεχών του ΠΑΣΟΚ ενόψει διαδοχής οδηγούν στην αδυναμία αυτής της κυβέρνησης να λειτουργήσει και να είναι αποδοτική». Για να πάμε λίγο στη διαδικασία –αν υπάρχει– διαδοχής στο ΠΑΣΟΚ. Αν την ήθελαν πραγματικά τα κορυφαία στελέχη, θα μπορούσε να λήξει σε δέκα μέρες. Μήπως κάποιοι δεν τη θέλουν; «Ναι. Μπορεί. Πρέπει να ξέρεις όμως τις “δεύτερες” σκέψεις που κάνει ο καθένας. Το πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ δεν θα λυθεί τώρα. Δεν λύνεται πρώτα απ’ όλα εντός αυτού. Θα λυθεί σε μια ευρύτερη κλίμακα, κυρίως μετά τις εκλογές. Εμένα αυτό που με ενδιέφερε θα ήταν μια νέα ιδρυτική πράξη σ’ αυτόν τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ Δεξιάς και Κομμουνιστικής Αριστεράς. Αυτό που ονόμαζα πάντα “ένας νέος πολιτικός αστερισμός της μεταρρυθμιστικής, σοσιαλδημοκρατικής, σοσιαλιστικής αριστεράς”». Κοινοβουλευτικά βέβαια, πολιτικά, τον στήριξες τον Παπανδρέου. «Ναι, ναι. Πολιτικά έκανα τα πάντα προσωπικά να μην πιει το πικρό ποτήρι. Αλλά όπως βλέπεις…».

102 crash Ιανουάριος/2012

Ζούμε σ’ έναν ιδιότυπο πόλεμο. Και όταν υπάρχει πόλεμος, πρέπει να φροντίζεις να αντέξεις μέχρι το τέλος να είσαι στο τραπέζι των νικητών

”

Παράλληλα όμως με το Μνημόνιο. Εκ των υστέρων οι μισοί βγαίνουν και λένε ότι δεν έπρεπε να το ψηφίσουμε. «Υπάρχουν οι Αρειανοί στο ΠΑΣΟΚ. Είναι αυτοί που ξαφνικά, τώρα, έπεσαν στον πλανήτη, ενώ ήταν πρωταγωνιστές της περασμένης περιόδου, οι οποίοι δεν άκουγαν τις προειδοποιήσεις. Το παιχνίδι παίχτηκε και χάθηκε οκτώ μήνες πριν από τις εκλογές , στο 8μηνο της προεκλογικής περιόδου και στο 5μηνο-7μηνο μετά τις εκλογές. Από ένα σημείο κι ύστερα δεν έχεις και άλλη επιλογή από το να προσφύγεις στους εταίρους για δανεισμό». Αυτά ήταν τα λεφτά που «υπήρχανε», τα λεφτά του γνωστού συνθήματος;

«Το “λεφτά υπάρχουνε” ήταν μια φράση προεκλογικής αμεριμνησίας, που έστελνε λάθος μηνύματα στην κοινωνία και απονομιμοποιούσε την κυβέρνηση από την αρχή. Θα ήταν υπονομευτικό πράγμα να ίσχυε για την κυβέρνηση Παπανδρέου η κουλτούρα του “λεφτά υπάρχουνε”, την οποία την είπαν οι επιφανείς, δεν την είπε μόνο ο Παπανδρέου». Μα ποια ήταν τα λεφτά; Μήπως ήταν συμφωνημένο… «Όχι… όχι… μην πας σε θεωρίες συνωμοσίας». Γιατί να μην πάω; Δεν υπήρχε; Μέσα σε μια συνωμοσία δεν ζούμε; «Πάντα… πάντα… υπάρχουν οι συνωμοσίες, αλλά ποια είναι η αυταπάτη; Η αυταπάτη είναι ότι μέ-

098_105_ANDROYLAKHS 19/01/2012 12:01 π.μ. Page 103

Θα είναι ανεπίτρεπτο λάθος αν ψάξουν να βρουν ένα νέο καλύτερο ΠΑΣΟΚ ή μια νέα καλύτερη Ν.Δ. Τέτοια πράγματα δεν γίνονται. Το σύστημα που σαπίζει δεν μπορεί να γεννήσει τίποτα νέο κι ελπιδοφόρο Από τον Αισχύλο στις προφητείες του Μίμη και τις παραινέσεις προς τον Γιώργο, τις οποίες όχι μόνο λέει, αλλά και καταγράφει στα βιβλία του σεις. Θεωρείς τους σύγχρονους προγνώστες αφελείς; «Η πρόγνωση είναι δύσκολη σε χαοτικές συνθήκες… περιβάλλον. Πρέπει να κάνουμε προγνώσεις. Εγώ κάνω προγνώσεις, αλλά με τη σεναριακή σκέψη. Δηλαδή, η δουλειά που έκανα εγώ όλα τα προηγούμενα χρόνια είναι αυτό που λέμε “σεναριακή σκέψη”. Δηλαδή, λες ιστορίες για να περιγράψεις ως δυνατότητα το δράμα που ξετυλίγεται μπροστά στα μάτια σου. Έτσι, δίνεις πιθανές τάσεις εξέλιξης για να χαράξεις τη στρατηγική σου. Άρα, αντί για μια μονοδρομική πρόγνωση όπως γινόταν τόσον καιρό, όλη αυτή την περίοδο, λέω να έχουμε τριάμισι σενάρια. Και τώρα κάνω πρόγνωση, αλλά με επιφυλακτικότητα. Διότι υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες, υψηλός βαθμός αβεβαιότητας». Αυτό που θέλει η κοινωνία σήμερα τι είναι; Ποιο είναι; Θέλει εκλογές; Θέλει σταθερότητα; Θέλει σύγκρουση; «Η κοινωνία αυτό που θα θέλει σε λίγο, όταν δει το Χάρο με τα μάτια της…». Δηλαδή, δεν τον έχει δει ακόμα; «Όχι. Γιατί στο κακό που μας βρήκε υπάρχει κάτι ακόμα χειρότερο… η απόλυτη και άτακτη χρεο-

Να μείνεις στο ευρώ φαίνεται δυσβάσταχτο, να φύγεις καταστροφικό, να σε διώξουνε… Αρμαγεδδώνας. Είμαστε έγκλειστοι

” ▲ ▲

σα στην κρίση –αυτό το έχει πει και ο Αλογοσκούφης, που είναι ένας πολύ καλός οικονομολόγος–, για να αντιμετωπίσουμε την κρίση, πρέπει να ξοδέψουμε… να δημιουργήσουμε ελλείμματα. Ναι, αυτό ισχύει ως ένα βαθμό. Αν είσαι στην Αμερική. Ο Στίγκλιτς, που είναι κορυφαίος οικονομολόγος με Νόμπελ, προοδευτικός άνθρωπος, τίμιος άνθρωπος, προφανώς έλεγε στον Παπανδρέου, τον ενθάρρυνε ότι μέσα στην κρίση πρέπει να ρίξουμε χρήμα και ο Αλογοσκούφης είχε πει και δημόσια ότι δεν μπορούμε να ασχολούμαστε με ελλείμματα μέσα σ’ αυτή την κρίση». Μα ο Παπανδρέου δεν έριξε χρήμα στην αγορά… στον κόσμο… «Πρόσεξε. Όλα τα κόμματα προεκλογικά, στις διακηρύξεις τους, είχαν πράσινες, κόκκινες, θαλασσιές, ροζ ζωγραφιές πάνω σε μια φούσκα του δημοσίου χρέους, έτοιμη να εκραγεί από στιγμή σε στιγμή. Εννοώ ότι τα “λεφτά” ο Παπανδρέου τα “έριξε”… ρητορικά. Οι προεκλογικές εκστρατείες όλων των κομμάτων ήταν φούσκες. Μην ξεχνάς ότι ο Τσίπρας έλεγε ότι η κρίση είναι παραμύθι με δράκους και πρέπει να διοριστούν άμεσα 100.000 εργαζόμενοι. Μιλάμε για μια πολιτική αυταπάτη του πολιτικού συστήματος, έτσι δεν είναι; Τότε λοιπόν… δεν υπήρχε συνωμοσία… υπήρχε η αυταπάτη ότι μπορούμε να αυξήσουμε τα ελλείμματα και να κρατήσουμε την ανάπτυξη. Ο Κέινς όμως λέει, ο μακαρίτης, ότι υπάρχει ένα όριο σ’ αυτό… Αν δηλαδή περάσεις το χρέος το 100%, πας στο 120%, λειτουργεί αντίστροφα η δημόσια δαπάνη. Υπήρξε η αυταπάτη ότι θα… ρίξουμε χρήμα… ότι είμαστε ο Ομπάμα, ότι έχουμε τη μηχανή που κόβει χρήμα. Δεν την έχουμε όμως εμείς τη μηχανή και οι Αμερικανοί οικονομολόγοι δεν μπορούν να το καταλάβουνε αυτό». Γιατί αυτοί μπορούν να «κόψουν χρήμα»… «Ακριβώς. Εμείς δεν μπορούμε όμως». Διστάζεις να κάνεις πάντως σαφείς προγνώ-

κοπία. Σε λίγο θα αντιληφθεί, νομίζω ότι θα φανεί και στις εκλογές παρ’ ότι εμφανίζει διαλυτικά φαινόμενα, οι θυσίες της να πιάσουν τόπο, αυτό θα θέλει. Και να βρεθεί σε θέση να “χτυπήσει πάτο” και να αρχίσει να ξανανεβαίνει. Δεν θέλει αυτοκαταστροφή, δεν θέλει αυτοκτονία. Γιατί υπάρχει ο κίνδυνος. Ο κίνδυνος μιας αυτοκαταστροφικής “αυτοκτονίας” δηλαδή. Αυτό δεν το θέλει». Μα στη σημερινή κατάσταση ο μέσος όρος της κοινωνίας έχει τρόπο να τα αντιληφθεί αυτά τα πράγματα; «Όχι. Ο κόσμος τώρα είναι τρελαμένος. Ο καθένας κοιτάζει τον εαυτό του, την πάρτη του, είναι φυσικό. Να πληρώσει τη δόση, την εισφορά, άλλοι δεν έχουν να φάνε… αυτό που μπορεί να τινάξει τα πάντα στον αέρα είναι η ανεργία. Είχα γράψει ότι “θα επιχειρήσουμε να σωθούμε με λάθος διάγνωση και με λάθος χάρτη”. Μιλούσα για το χάρτη της Ευρωζώνης. Ακόμα είμαστε εκεί. Αυτή τη στιγμή ο μόνος μηχανισμός προσαρμογής που έχουμε είναι η εσωτερική υποτίμηση. Πέφτουμε… πέφτουμε… πέφτουμε… και υποτίθεται ότι θα γίνουμε ανταγωνιστικοί με εσωτερική υποτίμηση, αλλά αυτό αυξάνει το επίπεδο της ανεργίας. Αν “χτυπήσουμε” πάνω από το 20% και πάμε στο 25%, η πίεση για ένα απονενοημένο διάβημα εξόδου από το ευρώ για τη δραχμή θα είναι συγκλονιστική». Θέλω να τελειώσουμε τη συνέντευξη γιατί οι βουλευτές έχουν αρχίσει και γεμίζουν το εντευκτήριο και η αίσθηση της προσωπικής συνέντευξης και της ιδιωτικής συνάντησης έχει αρχίσει και χαλάει. Η τελευταία μου ερώτηση έχει σχέση με τον Αντώνη Σαμαρά και ζητώ τη γνώμη του όχι ως «προγνώστη», αλλά ως πολιτικού σχολιαστή. Ο Αντώνης Σαμαράς γιατί να θέλει να γίνει πρωθυπουργός αυτή την περίοδο; «Το καταλαβαίνω αυτό. Διότι σου λέει “έχεις την ευκαιρία, άδραξέ τη γιατί αύριο δεν ξέρεις τι συμβαίνει”. Μπορεί να υπάρξουν ανακατατάξεις που θα σε ξεπεράσουν. Αυτό το σέβομαι. Θέλει να γίνει πρωθυπουργός. Αλλά δεν Ιανουάριος/2012

crash 103

098_105_ANDROYLAKHS 19/01/2012 12:02 π.μ. Page 104

Μπορείς να… γειώσεις το όνειρο; ▲ ▲

μπορεί να θες να γίνεις πρωθυπουργός σε έρημο τοπίο. Δεν μπορεί να θέλεις να γίνεις πρωθυπουργός με κόστος την άμεση χρεοκοπία. Δηλαδή να τινάξουμε στον αέρα μια κυβέρνηση μόλις σχηματίστηκε. Τον αντιλαμβάνομαι. Θέλει να γίνει πρωθυπουργός. Ωραία. Θα έχει αυτοδυναμία; Θα κάνει συμμαχία. Άρα θέλει να έχει ένα πλεονέκτημα στα συμμαχικά σχήματα της επόμενης περιόδου. Αυτό το καταλαβαίνω. Διότι ενδεχομένως ένα άλλο κόμμα θα του πει “ναι, αλλά με πρωθυπουργό τον… τάδε”. Ή θα του πει το ένα ή το άλλο, πρωθυπουργός αυτός και αντιπρόεδρος του άλλου κόμματος ή κάποια τρίτα πρόσωπα… Όλα αυτά θέλει να αποφύγει. Αλλά δεν μπορεί να το κάνει με λάθος τρόπο». Ελπίζει σε αυτοδυναμία λες; «Ε ναι… ελπίζει… Αλλά δεν φαίνεται. Ο λαός έχει πικρή εμπειρία από τις αυτοδυναμίες. Και κοίταξε να δεις… η κατάσταση είναι τόσο ασταθής…». Γι’ αυτό του δίνει λίγο ακόμη περιθώριο δηλαδή του Παπαδήμου; Θέλει να παραλάβει λίγο πιο «βατή» την κατάσταση, λίγο πιο «βατό» το τοπίο; Και είναι δυνατόν να είναι έτσι το τοπίο σε 4-5 μήνες μόνο; «Όχι. Απλώς ξέρει ότι δεν μπορεί να χρεωθεί τον “αιφνίδιο θάνατο”. Διότι αν δεν γίνει το PSI, αν δεν γίνει η ανταλλαγή των ομολόγων, αν δεν πάρουμε τη δόση, εάν δεν ψηφίσουμε τέλος πάντων μια συμφωνία δανειακή, κινδυνεύουμε να βρεθούμε στον αέρα. Η Ευρώπη κάνει προκαταρκτικές κινήσεις, ώστε να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει μια ελληνική έξοδο, αλλά δεν πατάει ακόμα γερά ώστε να το αντιμετωπίσει χωρίς καταστροφικό κόστος. Αλλά γίνονται κινήσεις ώστε την κατάλληλη στιγμή να μας βάλουν σε… υγειονομική ζώνη ασφαλείας προς την έξοδο. Δεν θα ήθελε, πιστεύω, ο Σαμαράς να χρεωθεί ένα τέτοιο… ατύχημα». Υπάρχει κάτι τέλος πάντων που θα μπορούσε να μας σώσει… ας πούμε, το πετρέλαιο ή το φυσικό αέριο; 104 crash Ιανουάριος/2012

«Όχι… όχι… ξεχάστε τα αυτά. Το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο μπορούν να μας ανακουφίσουν μετά 3-4 χρόνια από την πίεση που έχουμε, ας πούμε, στο ασφαλιστικό. Αυτό λέω εγώ. Τα έσοδα αυτά θα πρέπει να στηρίξουν το ασφαλιστικό στη δυσκολότερη καμπή του. Αυτή τη στιγμή εμείς δεν έχουμε όμως περιθώριο να περιμένουμε 3 χρόνια, 5 χρόνια για να βγει το φυσικό αέριο, όσο υπάρχει. Αλλά εμείς έχουμε ανώτερο πλεονέκτημα από το φυσικό αέριο. Έχουμε το Αιγαίο, έχουμε τη θάλασσα, έχουμε τον ήλιο. Αυτό είναι το πετρέλαιό μας. Και δεν εξαντλείται». Η συνέντευξη τελείωσε. Ο Μίμης Ανδρουλάκης είναι χαμογελαστός, δείχνει ευχαριστημένος, ξεχνά να μου υπογράψει με αφιέρωση το βιβλίο του, χαιρετά με χαρά τον Πάνο Καμένο, που έρχεται για ευχές στο τραπέζι που καθόμαστε, φιλάει για «Χρόνια πολλά» την Τόνια Αντωνίου, ανταλλάσσουμε ευχές μεταξύ μας και με τον Γιάννη Τραγάκη, σηκώνεται, βγαίνουμε στο περιστύλιο για να του τραβήξω μια-δυο φωτογραφίες και πριν φύγω του λέω: «Είναι μια περίοδος που δεν μπορεί να ονειρεύεται εύκολα ο άνθρωπος, έτσι;». Δεν συμφωνεί καθόλου. «Κι όμως, οι άνθρωποι στις δύσκολες εποχές ονειρεύονται. Ο Καζαντζάκης έγραψε τον “Αλέξη Ζορμπά”, το πιο διασκεδαστικό του μυθιστόρημα, μέσα στη μεγάλη την πείνα της Κατοχής. Όταν ήτανε στην Αίγινα, που φώναζε “πεινώ… πεινώ…”. Μπορούμε να ονειρευόμαστε». Με ικανοποιεί και με εμπνέει αυτό το φινάλε του. Αλλά αμέσως μετά με… προσγειώνει.

Δεν μπορείς να θες να γίνεις πρωθυπουργός σε έρημο τοπίο

”

«Αλλά να κάνουμε όνειρα “γειωμένα”. Όχι σαν το “ο πεινασμένος καρβέλια ονειρεύεται”». Μα μπορείς να… γειώσεις το όνειρο; «Μπορείς. Να σου δώσω ένα παράδειγμα. Επειδή σήμερα οι συμπολίτες μας περνούν πάρα πολύ δύσκολα, αρχίζουν να αναπτύσσονται σπέρματα μιας νέας αλληλεγγύης. Ένα κίνημα του “Φροντίζω… Μοιράζομαι… Νοιάζομαι… Συνδέομαι”. Είναι η ηθική της φροντίδας. Με λίγα πράγματα μπορούμε να βελτιώσουμε τη ζωή των ανθρώπων. Ο καθένας από το λίγο. Κι αυτό θα μας κάνει τους ίδιους να αισθανόμαστε καλύτερα. Τις γιορτές πήγαμε με φίλους, με συναδέλφους, με παπάδες σε διάφορα μέρη να μαγειρέψουμε εμείς και να φάμε και τους προσκαλέσαμε όλους στην παρέα. Δεν πήγαμε φαγητό στους άστεγους. Πήγαμε να “φάμε μαζί τους”». Μια τελευταία δυσάρεστη σκέψη για όσα έχουν γίνει εις βάρος πολιτικών, βουλευτών, δημόσιων προσώπων που ο λαός αποδοκιμάζει θεωρώντας τους υπεύθυνους: «Πόσοι μπορούν να το κάνουν σήμερα αυτό»; «Όποιος μπλέκει στο δημόσιο χώρο πρέπει να είναι προετοιμασμένος να παίξει και το ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου. Όταν ο λαός ζει μια τραγωδία, θα θυμώσει και θα ξεσπάσει. Κατανοητά και δικαιολογημένα. Έχει όμως ο λαός και την ικανότητα να διακρίνει και ποιος είναι ποιος. Μη νομίζεις ότι ο λαός δεν μπορεί να διακρίνει ποιος είναι εντάξει και ποιος έχει παραβεί τον όρκο του. Βέβαια, εύκολα ο λαός παρασέρνεται από την προβολή, από τα φτιαγμένα πορτρέτα, από τα μέσα ενημέρωσης. Που πολλές φορές δημιουργούν και αυτά τις δικές τους “φούσκες”. Φούσκες πολιτικές. Η πολιτική ζωή έχει πολλά υπερτιμημένα πρόσωπα, πραγματικές φούσκες. Πολλοί από τους θεωρούμενους κορυφαίους είναι υπερτιμημένες μετοχές. Σ’ ένα χρηματιστήριο που παίζει με σημαδεμένα χαρτιά».

098_105_ANDROYLAKHS 19/01/2012 12:02 π.μ. Page 105

ΑΡΘΡΟ

crash

Κώστας Πoυπάκης Ο Κώστας Πουπάκης είναι ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας

Η ανατροπή της Γεν. Συλλογικής Σύμβασης είναι δημοκρατική εκτροπή

Η

μετατροπή της κρίσης χρέους σε ανεξέλεγκτη κρίση δανεισμού, αποκλειστικό απότοκο της διακυβέρνησης ΠΑΣΟΚ, οδήγησε τη χώρα σε έναν πρωτοφανή φαύλο κύκλο ύφεσης, σε καταστροφικά αδιέξοδα για την κοινωνία και την πραγματική οικονομία. Η τυφλή επιμονή στην ανάλγητη ιδεοληψία για άνοδο της ανταγωνιστικότητας μέσα από την «υποτίμηση» του εργασιακού κόστους και την πλήρη απορρύθμιση της αγοράς εργασίας δεν απέφερε κανένα αποτέλεσμα στην αναπτυξιακή διαδικασία. Αντίθετα, «συνέβαλε» στην «ελεύθερη πτώση» του ΑΕΠ, στον πολλαπλασιασμό των «λουκέτων» και στην ασφυξία της «αγοράς», ενώ υπήρξε βασικός παράγοντας διόγκωσης της ανεργίας και της επακόλουθης «αιμορραγίας» του ασφαλιστικού συστήματος. Ενδεικτικό είναι ότι η μέση μείωση κατά 12% στους μισθούς του ιδιωτικού τομέα δεν συνοδεύτηκε από καμία βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Άλλωστε, το πραγματικό κόστος εργασίας στην Ελλάδα είναι σημαντικά χαμηλότερο από το αντίστοιχο των προηγμένων ευρωπαϊκών κρατών (35% χαμηλότερο έναντι των χωρών της βόρειας Ευρώπης, 25% έναντι της Γαλλίας και της Βρετανίας, 20% έναντι Ισπανίας και Ιταλίας). Μόνο την τελευταία διετία έχουν χαθεί περισσότερες από 320.000 θέσεις εργασίας, όσες δημιουργήθηκαν την περίοδο 2000-2008, όταν είναι τουλάχιστον άξιο απορίας γιατί η κυβέρνηση Παπανδρέου δεν ενεργοποίησε –παρά μόνο μία φορά– τους πόρους από το «Ευρωπαϊκό Ταμείο Προσαρμογής στην Παγκοσμιοποίηση» για τη στήριξη των Ελλήνων ανέργων. Σε αυτή την κατεύθυνση, κάθε «συζήτηση» για περαιτέρω συρρίκνωση του μισθολογικού κόστους αγνοεί παντελώς την κοινωνική και οικονομική πραγματικότητα. Ενδεχόμενη κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού αφενός θα προκαλέσει «ντόμινο» δυσμενών εξελίξεων

πένδυσης και απαξίωσης μεγάλων τμημάτων του παραγωγικού και ανθρώπινου δυναμικού. Απαιτείται ένα άλλο «μείγμα πολιτικής» που θα διασφαλίσει την αποκατάσταση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους μέσα από την στην πραγματική οικονομία, καθώς ένα νέο παραγωγική ανάκαμψη, τη δημιουργία θέσεων πλήγμα στην κατανάλωση θα δώσει τη «χαριεργασίας, την αναβάθμιση του επιχειρηματιστική βολή» στο λιανικό εμπόριο και στους ερκού περιβάλλοντος και τη χρηματοδότηση των γαζόμενους του κλάδου και αφετέρου θα υπομικρομεσαίων επιχειρήσεων, την επένδυση νομεύσει τη βιωσιμότητα και επάρκεια των ταστη γνώση και την καινοτομία, την εργασιακή μείων. Ταυτόχρονα, η συμπίεση της κατώτατης και κοινωνική σταθερότητα. Ένα ανθρωποκεναμοιβής των 740€ (640€ καθαρά – χα μη λό τρικό μοντέλο ανάπτυξης που δεν θα «ξοτερη και από της πρώην γιουγκοσλαβικής Σλοδεύει» παραγωγικούς συντελεστές, αλλά θα βενίας), η οποία ήδη έχει καταλυθεί με την αξιοποιεί τις δυνατότητές τους εκμεταλλευόάναρχη επέκταση της εκ περιτροπής εργασίας μενο στο ακέραιο το ΕΣΠΑ. Είναι απαράδεκτο και της μερικής απασχόλησης με «μισθούς σε μια εποχή που το Πρόγραμμα Δημοσίων πείνας» 350€ και 400€, θα σημάνει την ακαριΕπενδύσεων «πετσοκόβεται», η απορροφητιαία φτωχοποίηση εκατοντάδων χιλιάδων ερκότητα της Ελλάδας στο ΕΣΠΑ να ξεπερνά μεγαζομένων. τά βίας το 30% και αυτά τα ζωτικής σημασίας κονδύλια, αντί να διοχετεύονται στην αγορά και την απασχόληση, να λιμνάζουν στα «αζήτητα» των υπουργείων ή να Η συμπίεση της κατώτατης τοποθετούνται σε «νεκρά έργα». Η ελοικονομία πρέπει να παράγει αμοιβής των 740 ευρώ ληνική πλούτο και η πολιτεία να αναδιανέμει –χαμηλότερη και από της πρώην το κοινωνικό μέρισμα, δεν είναι δυναγιουγκοσλαβικής Σλοβενίας– τόν να αναπαράγει μαζικά εξαθλιωμένους ανέργους και «νεόπτωχους» ερθα σημάνει την ακαριαία γαζομένους, τους οποίους και «σπεύφτωχοποίηση εκατοντάδων δει» να φορολογήσει με τη μείωση του αφορολογήτου ορίου στις 5.000€, χιλιάδων εργαζομένων δηλαδή πολύ πιο κάτω από το όριο της φτώχειας, που σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ αρά την κρίσιμη συγκυρία, οφείλουκυμαίνεται στα 7.178€. με να προστατέψουμε σαν «κόρη Η «επαναδιαπραγμάτευση» του οικονομιοφθαλμού» την αυτονομία του κοινωκού και κοινωνικού μοντέλου της χώρας προνικού διαλόγου, την ισχύ και δυναμική της ϋποθέτει μια νέα κυβέρνηση με ισχυρή και νωσυμφωνίας των κοινωνικών εταίρων από πή λαϊκή εντολή, χρειάζεται μια αυτοδύναμη οποιαδήποτε «έξωθεν επιβολή». Η Εθνική κυβέρνηση της Ν.Δ., που πιστεύω ακράδαντα Γενική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας είναι ότι θα κατορθώσει –έχει δώσει διαπιστευτήρια «θεμέλιος λίθος» του κοινωνικού κράτους, με τις υπεύθυνες και ρεαλιστικές της προτάεγγυητής του ελάχιστου πλαισίου εργασιασεις– να συνδυάσει την αύξηση της παραγωγικής ειρήνης και κοινωνικής δικαιοσύνης. κότητας με την ενδυνάμωση της κοινωνικής Παρεμβάσεις ή προσπάθειες αποδυνάμωσης συνοχής και την ανταγωνιστικότητα με το διτων συμφωνηθέντων συνιστούν «δημοκρακαίωμα στην αξιοπρεπή αμοιβή και διαβίωση. τική εκτροπή». Αυτή η ισορροπία είναι αναγκαία συνθήκη για Το πρόβλημα της ανταγωνιστικότητας είναι την εθνική πρόοδο και την κοινωνική προκοπή, διαρθρωτικό. Η ακολουθούμενη πολιτική όχι είναι απαραίτητη προϋπόθεση, ώστε να επαναμόνο δεν βελτιώνει τη διαρθρωτική ανταγωνιφέρουμε το όραμα και την ελπίδα σε κάθε ελστικότητα, αλλά διαμορφώνει συνθήκες αποεληνικό σπίτι που σήμερα δοκιμάζεται.

“

Π

Ιανουάριος/2012

crash 105

106_113_LAGARD 19/01/2012 12:05 π.μ. Page 106

3

Θυελλώδεις σχέσεις, δύο γάμοι, δύο παιδιά και ο νεανικός έρωτας από το πανεπιστήμιο που φούντωσε το 2006. Τα ερωτικά sms με το σύντροφό της, Ξαβιέ

3

Η Γαλλίδα κοκέτα και οι στενές σχέσεις της με το αμερικανικό κατεστημένο

Η Κριστίν Λαγκάρντ κατά τη διάρκεια κρουαζιέρας στη Μεσόγειο, λίγες μέρες αφού ανέλαβε τα ηνία του ΔΝΤ (φωτό: «Daily Mail»)

Κριστίν Λαγκάρντ Πώς η κατάρα των σκανδάλων «χτύπησε» και την «Κρουέλα ντε Βιλ» του ΔΝΤ

106 crash Ιανουάριος/2012

ΕΡΩΤΕΣ, ΠΑΘΗ

106_113_LAGARD 19/01/2012 12:05 π.μ. Page 107

της Κάτιας Τσιμπλάκη

Μ

«Συνειδητοποίησα ότι ήμουν νέα, ελεύθερη και αθώα όταν η νεολαία έχασε την ελευθερία και την αθωότητά της», γράφει η Κριστίν Λαλουέτ στο μαθητικό λεύκωμα του σχολείου θηλέων Holton-Arms μετά την αποφοίτησή της

Η Κριστίν σε στιγμές ξεγνοιασιάς με τους δύο γιους της, Τόμας και Ανρί-Πιερ (φωτό: «Paris Match»)

▲ ▲

& ΠΟΛΙΤΙΚΗ

έριλαντ ΗΠΑ, 1973. Το κουδούνι στο σχολείο θηλέων HoltonArms χτυπά. Ανάμεσα στις μαθήτριες, όλες γόνοι εύπορων οικογενειών, πολιτικών, διανοούμενων, διακρίνεται ένα λυγερόκορμο, ψηλό, καστανόξανθο κορίτσι. Η 17χρονη Γαλλίδα Κριστίν Μαντλέν Οντέτ Λαλουέτ ξεχωρίζει σαν «τη μύγα μες στο γάλα» από τις συμμαθήτριές της, όχι μόνο γιατί είναι ένα χρόνο μεγαλύτερή τους, αλλά γιατί έχει ήδη αποκρυσταλλωμένη εικόνα για τη ζωή, τον έρωτα, την καριέρα που επιθυμεί να ακολουθήσει. Δηλώνει αποφασισμένη να υλοποιήσει τα όνειρά της. Η σημερινή «τσαρίνα» του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) Κριστίν Λαγκάρντ (σ.σ.: που διατηρεί το επώνυμο του πρώτου συζύγου της) ασφυκτιούσε στο πουριτανικό αμερικανικό περιβάλλον. Κάπνιζε, μιλούσε δυνατά, ενδιαφερόταν για την πολιτική και την οικονομία, ήθελε να βγαίνει αργά έξω. Ήταν όμως κοκέτα, έλουζε τα μαλλιά της με χαμομήλι για να γίνουν πιο ξανθά και στα ρούχα της πρόσθετε τη δική της πινελιά, ακόμη και όταν φορούσε την επιβεβλημένη καρό φούστα του αμερικανικού σχολείου. Τι δουλειά όμως έχει μια Γαλλίδα στην Αμερική; Σε ηλικία 17 ετών, μόλις δηλαδή τέλειωσε το σχολείο, έχασε τον πατέρα της, που ήταν καθηγητής σε βρετανικό κολέγιο. Το σοκ ήταν μεγάλο. Η υποτροφία που είχε εξασφαλίσει από τον Οργανισμό της AFS (American Field Service) για να φοιτήσει στο σχολείο Holton-Arms της πόλης Βηθεσδά, της πολιτείας του Μέριλαντ, στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ, αποτέλεσε τη συναισθηματική σανίδα σωτηρίας. Όπως όλοι οι υπότροφοι του προγράμματος AFS, έτσι και η Κριστίν έμεινε για ένα

Η Λαγκάρντ με το σύντροφό της, Ξαβιέ, στην κουζίνα του σπιτιού τους. Όταν δεν μπορούν να επικοινωνήσουν, στέλνουν ο ένας στον άλλο sms, εξομολογείται ο επιχειρηματίας Ιανουάριος/2012

crash 107

106_113_LAGARD 19/01/2012 12:05 π.μ. Page 108

crash

ΠΟΡΤΡΕΤΟ

Μπορεί η Λαγκάρντ να χαρακτηρίζεται ως η «Κρουέλα ντε Βιλ» της οικονομίας, όμως η ίδια δεν απεκδύεται ποτέ το ρόλο της γυναίκας και θεωρεί βασικό της όπλο τη γυναικεία θηλυκότητα

▲ ▲

χρόνο σε οικογένεια Αμερικανών, του Μπιλ και της Μαριόν Άτκινς. Φοίτησε στο αμερικάνικο σχολείο και μετείχε στη ζωή και στις δραστηριότητες της κοινότητας μυούμενη στον αμερικανικό τρόπο ζωής. Ο Μπιλ και η Μαριόν Άτκινς είχαν τρία παιδιά, ένα γιο, τον Μάικλ, και δύο κόρες, τη Λάουρα (που φοιτούσε κι εκείνη στο Holton-Arms) και την Ελίζαμπεθ. Όπως εξομολογείται η ίδια η Λαγκάρντ, την αντιμετώπιζαν σαν παιδί τους. Γι’ αυτό ακόμη και σή-

μερα διατηρεί επαφές μαζί τους και θεωρεί καταλυτική για τη διαμόρφωση του χαρακτήρα της τον πρώτο χρόνο διαμονής της στις ΗΠΑ. ρθα από το γαλλικό σχολικό σύστημα», λέει η Λαγκάρντ μιλώντας στην «Washington Post» για τον πρώτο καιρό διαμονής της στις ΗΠΑ. « Ήμουν πολύ ανεξάρτητη όταν ήμουν στη Γαλλία, αλλά όταν έφτασα στις ΗΠΑ, με ρωτούσαν: “Με ποιον θα πας έξω; Τι θα κάνεις;”».

«Η

Η βιρτουόζος για την αντιμετώπιση της κρίσης σε στιγμές ξεγνοιασιάς με έναν από τους γιους της (φωτό: «Paris Match») 108 crash Ιανουάριος/2012

Όσο και αν στην αρχή η Λαγκάρντ ασφυκτιούσε στο πουριτανικό αμερικανικό περιβάλλον, στη συνέχεια λάτρεψε τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Μάλιστα, ουκ ολίγες φορές τα γαλλικά ΜΜΕ την αποκαλούν η «Αμερικανίδα», όχι μόνο για τα άπταιστα αγγλικά που μιλάει, αλλά και για το αυστηρό επαγγελματικό προφίλ που έχει χτίσει, αποποιούμενη κάθε είδους συναισθηματισμό. Η ίδια εξομολογείται ότι πλέον αγαπά τον αμερικανικό τρόπο ζωής. Άλλωστε, από το 1999 είχε εγκατασταθεί μόνιμα στο Σικάγο και τον Ιούνιο του 2005, όταν της τηλεφώνησε ο τότε πρωθυπουργός της Γαλλίας Ντομινίκ ντε Βιλπέν, ζητώντας

της να αναλάβει το χαρτοφυλάκιο του θπουργείου Εξωτερικού Εμπορίου, εκείνη ζήτησε πίστωση χρόνου προκειμένου να το σκεφτεί. Μέχρι το τέλος του τηλεφωνήματος είχε δεχθεί την πρόταση και την επομένη βρισκόταν στο Παρίσι. Η Κριστίν απεχθανόταν το νερό της βρύσης και της άρεσε να πίνει σόδα, πολλές φορές μάλιστα υπερέβαινε το όριο του ενός μπουκαλιού που είχαν θέσει οι οικοδεσπότες της. Της επέτρεπαν να καπνίζει μόνο στο δωμάτιό της. Το δέχθηκε στωικά, αλλά εκεί που αντέδρασε είναι όταν της επέβαλαν να γυρίζει νωρίς στο σπίτι. Σε ό,τι αφορά τα αγόρια, ήθελε να φλερτάρει, αλλά δεν είχε χρόνο.

Η Μαντλέν Οντέτ Λαλουέτ (το πραγματικό της όνομα) που μάγεψε τους Αμερικανούς ακόμη και όταν φορούσε την καρό φούστα του σχολείου και η γνωριμία της με την κόρη του Φορντ

106_113_LAGARD 19/01/2012 12:05 π.μ. Page 109

Η «σιδηρά κυρία» του ΔΝΤ, με την ασημένια κόμη, δίνει ιδιαίτερη λεπτομέρεια στα αξεσουάρ που φοράει. Ακόμη και τα κουμπιά από το σακάκι που φοράει τα συνδυάζει με ασορτί μαντίλια. Η αστερόεσσα βγάζει μάτι... Τζέραλντ Φόρντ, Σούζαν, που φοιτούσε στο ίδιο σχολείο. Συνήθως έκανε παρέα με μαθήτριες που προέρχονταν κι εκείνες εκτός ΗΠΑ. Οι καλύτερές της φίλες ήταν η Μάτζι, κόρη ενός μέλους της κυβέρνησης της Αργεντινής, και η Γκάμπι, κόρη ενός πράκτορα της CIA. Με το αυτοκίνητο της Γκάμπι έκαναν βόλτα και συχνά γευμάτιζαν στο «Burger King». Σήμερα βέβαια η Λαγκάρντ έχει αφήσει τις γαστριμαργικές προτιμήσεις των νεανικών της χρόνων. Πίνει μόνο τσάι, αποφεύγει τον καφέ και το αλκοόλ, είναι χορτοφάγος και παρακολουθεί μαθήματα γιόγκα. Αγαπά τις καταδύσεις και όταν έχει ελεύθερο χρόνο, βουτά στα νερά της Μεσογείου με το σύντροφό της, τον επιχειρηματία Ξαβιέ Τζιοκάντι. Άλλωστε, είναι δεινή κολυμβήτρια. Ο πατέρας της την είχε γράψει να παρακολουθεί μαθήματα συγχρονισμένης κολύμβησης, για να της αποσπάσει την προσοχή και να μη συμμετέχει στις διαδηλώσεις του Μάη του ’68. Σε ηλικία μόλις 15 ετών συμμετείχε στην εθνική ομάδα και κέρδισε το χάλκινο μετάλλιο στο Εθνικό Πρωτάθλημα Κολύμβησης. «Σφίγγε τα δόντια και χαμο-

γέλα, γιατί είναι θέμα ανθεκτικότητας και ενέργειας. Και ποτέ μην κάνεις ό,τι κάνουν τα αγόρια»», της είχε πει ο προπονητής της, όπως αποκάλυψε στους «Νew York Times» όταν της ζήτησαν να δώσει μια συμβουλή στους νέους δικηγόρους.

▲ ▲

Θυμάται, όμως, ότι της άρεσε ένας Αυστραλός συμμαθητής της. Άλλωστε, ο χρόνος της ήταν περιορισμένος, καθώς εργαζόταν στο γραφείο του Ρεπουμπλικάνου βουλευτή Ουίλιαμ Κοέν, ο οποίος εμπλεκόταν στο σκάνδαλο «Γουότεργκεϊτ», τον οποίο βοηθούσε μεταξύ άλλων και στην αλληλογραφία του με τους γαλλόφωνους Καναδούς. « Ήταν μεγαλύτερη από τα παιδιά μας και λίγο πιο έμπειρη. Ποτέ, μα ποτέ δεν ήταν ταραχοποιός", λέει ο 73χρονος σήμερα Μπιλ Άτκινς, ο οποίος με τη σύζυγό του Μάριον κατοικούν στη Νότια Καρολίνα. « Ήταν σαν κόρη μου. Μιλούσα μαζί της, αλλά δεν συγκινούνταν, όπως μερικοί έφηβοι. Κάναμε καλές συζητήσεις, για οποιοδήποτε θέμα». Τον Μπιλ, που ήταν στέλεχος της εταιρείας συμβούλων Touche Ross & Co, η Λαγκάρντ έβλεπε σαν υποκατάστατο του πατέρα της. Μάλιστα, ακόμη και όταν έφυγε από τις ΗΠΑ, όταν βρισκόταν σε δίλημμα, του τηλεφωνούσε και ζητούσε τη συμβουλή του. Στο σχολείο η Κριστίν είχε δημιουργήσει τη δική της κοριτσίστικη «κλίκα», στην οποία όμως δεν ανήκε η κόρη του Προέδρου

Οι «Financial Times» την ανακήρυξαν «Γυναίκα της Χρονιάς 2011», εκτοπίζοντας ακόμη και τη Μέρκελ

Η Λαγκάρντ, ως υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, φύτεψε με τον προκάτοχό της στο ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος Καν ένα δέντρο στο περιθώριο της συνάντησης των υπουργών Οικονομικών των G8 στην Οσάκα, τον Ιούνιο του 2008. Παρών ήταν και ο Καναδός υπουργός Οικονομικών Τζέιμς Φλάχερτι Ιανουάριος/2012

crash 109

106_113_LAGARD 19/01/2012 12:05 π.μ. Page 110

crash

ΠΟΡΤΡΕΤΟ

Τα άψογα αγγλικά της Λαγκάρντ της επιτρέπουν να εμφανίζεται ακόμη και στο δημοφιλές «Daily Show» του κωμικού και σατιρικού πολιτικού σχολιαστή Τζον Στιούαρτ

▲ ▲

Μαθημένη να κολυμπά στα βαθιά από τα εφηβικά της χρόνια η Κριστίν σάλπαρε για το επόμενο λιμάνι-σταθμό. Μόλις αποφοίτησε από το Holton-Arms του Μέριλαντ, επέστρεψε στη Γαλλία, όπου έδωσε δύο φορές εξετάσεις στην ΕΝΑ, την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, από όπου προέρχεται όλη η αφρόκρεμα του γαλλικού κράτους. Δεν τα κατάφερε, σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Νομική. Έγινε δικηγόρος και απέκτησε εξειδίκευση στο Εργατικό Δίκαιο. ο 1981 ξεκίνησε να εργάζεται ως δικηγόρος στο Παρίσι. Μέσα σε λίγους μήνες προσλήφθηκε στο γαλλικό παράρτημα του δικηγορικού γραφείου Baker & McKenzie. Ειδικεύτηκε σε ζητήματα αντιμονοπωλιακού και εργατικού δικαίου. « Ήταν επίμονη, εργατική, αυστηρή, συγκεντρωτική, φιλόδοξη», με αυτά τα λόγια την περιγράφουν οι άντρες συνάδελφοί της, τους οποίους κατάφερε να εκτοπίσει. Μετά από 25 χρόνια

Στην πρώτη παγκόσμια παρουσίαση του iOn, του πρώτου ηλεκτρικού αυτοκινήτου της Peugeot

Τ

σκληρής εργασίας ως δικηγόρο, έφτασε το 1999 στην κορυφή, στην προεδρία της εταιρείας Baker & McKenzie, η οποία σε 35 κράτη είχε 4.500 εργαζόμενους. Παρέμεινε στη θέση αυτή μέχρι το 2004. Ο ετήσιος μισθός της έφτανε τα 600.000 δολάρια. Το 2004 ο Πρόεδρος Ζακ Σιράκ της απένειμε το μετάλλιο του Ιππότη της Λεγεώνας της Τιμής. Ένα χρόνο μετά, τον Απρίλιο του 2005, η Λαγκάρντ μπήκε στο εποπτικό συμβούλιο της πολυεθνικής ολλανδικής εταιρείας ING Group. Το 2009 οι «Financial Times» την ανακήρυξαν καλύτερη Ευρωπαία υπουργό Οικονομικών. Το 2006 το περιοδικό «Forbes» την κατέταξε στην 30η θέση ανάμεσα στις πιο ισχυρές γυναίκες στον κόσμο και τον επόμενο χρόνο ανέβηκε στη 12η θέση, στην 3η θέση στην Ευρώπη και στη 2η θέση στη Γαλλία. Το περιοδικό «Time» το 2009 και το 2010 τη συμπεριέλαβε στην ετήσια έκδοσή του με τους 100 πιο σημαντικούς ανθρώπους στον κόσμο.

106_113_LAGARD 19/01/2012 12:05 π.μ. Page 111

Στις 6 Ιουνίου 2009 ένας αστυνομικός δεν δίστασε να σταματήσει την τότε υπουργό Οικονομικών της Γαλλίας Κριστίν Λαγκάρντ, καθώς οι δρόμοι είχαν κλείσει για την άφιξη του Αμερικανού Προέδρου Μπάρακ Ομπάμα στο Προεδρικό Μέγαρο. Αν και εκνευρισμένη, η Λαγκάρντ πήρε το ποδήλατό της και συνέχισε τη βόλτα της σε άλλη περιοχή (φωτό: Pascal Le Segretain/Getty Images)

Η

φραζε για τον τρόπο που λειτουργούσε το γαλλικό πολιτικό σύστημα. Παρά τις ενστάσεις και τις παρατηρήσεις του Ντε Βιλπέν, το Νοέμβριο του 2007, λίγους μήνες δηλαδή αφού ανέλαβε το υπουργείο Οικονομικών, κι ενώ η τιμή της βενζίνης είχε εκτοξευτεί, συνέστησε στους Γάλλους «να αφήσουν το αυτοκίνητο και να πάρουν το ποδήλατο». Η δήλωσή της αυτή προκάλεσε θυελλώδεις αντιδράσεις και ουκ ολίγοι την παρομοίασαν με τη βασίλισσα της Γαλλίας Μαρία Αντουανέτα, όπου, όταν της είπαν ότι «ο λαός πεινάει, δεν έχει ψωμί να φάει», εκείνη απάντησε: «Τότε ας φάει παντεσπάνι». Στις διάσημες γκάφες της περιλαμβάνεται και η περίφημη παρότρυνσή της προς τους συμπατριώτες της: « Ήρθε η ώρα για λιγότερη σκέψη και περισσότερη δουλειά. Σηκώστε λοιπόν τα μανίκια». Οι επικριτές της τη χαρακτηρίζουν «Κρουέλα ντε Βιλ», από

την νουβέλα της Ντότι Σμιθ «Τα εκατό κι ένα σκυλιά Δαλματίας» που ενέπνευσε και την ομώνυμη ταινία της Disney, αφήνοντας αιχμές για τις εμμονές της και τη σκληρότητα που επιδεικνύει. Άλλωστε, όπως η Κρουέλα ντε Βιλ ήταν κοκέτα και είχε μανία με τις γούνες ζώων, ειδικά των σκύλων Δαλματίας, έτσι και η Λαγκάρντ φιγουράρει σε περιοδικά lifestyle για το εντυπωσιακό ντύσιμό της, τα ακριβά αξεσουάρ και το απαράμιλλο στιλ της. Μάλιστα, η «Telegraph» την περιγράφει ως «Κοκό Σανέλ» του

χρηματοοικονομικού κόσμου, που έχει θητεία στο υπουργείο Εμπορίου, στο υπουργείο Γεωργίας (μόλις ένα μήνα) και από το 2007 έως το καλοκαίρι του 2011 είναι η κραταιά υπουργός Οικονομικών.

H Λαγκάρντ είδε την καριέρα της να εκτοξεύεται μέσα από τον «τιτανικό» της παγκόσμιας οικονομίας. Έτσι, ενώ ο Σαρκοζί ετοιμαζόταν να τη θέσει στην…. πολιτική εφεδρεία, το 2008, μόλις ξέσπασε το σκάνδαλο της Lehman Brothers, αξιοποίησε τη βαθιά γνώση του αμε-

▲ ▲

Τέλη Δεκεμβρίου οι «Financial Times» την ανακήρυξαν «Γυναίκα της Χρονιάς 2011», εκτοπίζοντας ακόμη και την Άνγκέλα Μέρκελ. «Αν υπήρχε Lehman Sisters, δεν θα είχε ξεσπάσει η κρίση στις ΗΠΑ και αν το ευρώ είχε “μητέρες” εκτός από “ιδρυτικούς πατέρες”, δεν θα ήταν τόσο εύθραυστο», είπε χαριτολογώντας στη συνέντευξή της στους «Financial Times», υπογραμμίζοντας ότι «ευχόμουν πάντα να υπάρχουν περισσότερες γυναίκες στον οικονομικό τομέα, μιας και έχουν διαφορετική αίσθηση του κινδύνου». Στόχος της είναι μία στις τρεις θέσεις του ΔΝΤ να καταλαμβάνονται από το «ωραίο φύλο». Λαγκάρντ μόλις ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικού Εμπορίου στην κυβέρνηση του Ντομινίκ ντε Βιλπέν, προχώρησε άμεσα σε μεταρρυθμίσεις του γαλλικού εργατικού δικαίου, αλλά αντιμετώπισε αντιδράσεις, κυρίως για τις επικρίσεις που εξέ-

Ιανουάριος/2012

crash 111

106_113_LAGARD 19/01/2012 12:05 π.μ. Page 112

crash

ΠΟΡΤΡΕΤΟ

Η Λαγκάρντ μαζί με το σύντροφό της και φίλους, σε μία από τις σπάνιες εμφανίσεις της με σπορ ενδύματα

Η Κριστίν Λαγκάρντ ως υπουργός Οικονομικών μαζί με άλλους Γάλλους υπουργούς εκφράζουν την ικανοποίησή τους για τη μείωση του ΦΠΑ στα εστιατόρια! Το γιορτάζουν με έναν καφέ και ένα σνακ

▲ ▲

ρικανικού συστήματος που είχε. Από το 2010, οπότε ξέσπασε η κρίση του ευρώ, η Λαγκάρντ κυριαρχεί σε όλες τις ευρωπαϊκές και διεθνείς συνόδους και παρά το ότι δεν έχει ακαδημαϊκές γνώσεις στα οικονομικά, διακρίνεται για τη διαπραγματευτική της ικανότητα. Στις 25 Μαΐου 2011 η Λαγκάρντ ανακοίνωσε επίσημα την υποψηφιότητά της για την προεδρία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (IMF) ως αντικαταστάτρια του Ντομινίκ Στρος Καν, που παραιτήθηκε μετά τις κατηγορίες εναντίον του για απόπειρα βιασμού μιας καμαριέρας σε ξενοδοχείο της Νέας Υόρκης. Στις 28 Ιουνίου 2011 το διοικητικό συμβούλιο του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου εξέλεξε τη Λαγκάρντ στην ηγεσία του οργανισμού για τα επόμενα 5 χρόνια. Η κατάρα των σκανδάλων που χτυπά τους επικεφαλής του ΔΝΤ ίπταται και πάνω από τη Λαγκάρντ. Μελανό σημείο στην καριέρα της είναι ένα δικαστικό σκάνδαλο, που αφήνει σκιά για απαγγελία κατηγορίας για κατάχρηση εξουσίας. Το 2008 παρενέβη στη δικαστική διαμάχη του

Χωρίς την παρουσία της φρουράς της η Λαγκάρντ απολαμβάνει τη βόλτα της στη Μασσαλία, αγκαλιά με το σύντροφό της, Ξαβιέ

Δέλεαρ ακόμη και για την πάμπλουτη κυρία του ΔΝΤ είναι και οι εκπτώσεις, ιδιαίτερα όταν αυτές αγγίζουν το 50% 112 crash Ιανουάριος/2012

επιχειρηματία Μπερνάρ Ταπί (σ.σ.: πρώην πρόεδρος της Μαρσέιγ), με την τότε κρατική τράπεζα Le Credit Lyonnais (LCL), την οποία ο επιχειρηματίας κατηγορούσε ότι το 1993 τον εξαπάτησε κατά τη διάρκεια της πώλησης της Adidas. To ειδικό δικαστήριο στη Γαλλία, έπειτα από καταγγελίες βουλευτών του Σοσιαλιστικού Κόμματος, αποφάσισε στις αρχές του Αυγούστου του 2011 την έναρξη έρευνας για την ανάμειξη της «σιδηράς κυρίας» του ΔΝΤ σε υπόθεση έγκρισης καταβολής αποζημίωσης στον επιχειρηματία και πρώην Γάλλο κεντροαριστερό υπουργό Μπερνάρ Ταπί. Ποιο είναι το μελανό σημείο που εντοπίζουν οι εισαγγελικές αρχές; Την κατηγορούν ότι καταχράστηκε την εξουσία της εγκρίνοντας το 2008 την καταβολή αποζημίωσης που φτάνει το αστρονομικό ποσό ύψους 285 εκατ. ευρώ στον Μπερνάρ Ταπί. Ο Ταπί είναι γνωστός για τις πολιτικές του αναδιπλώσεις και κωλοτούμπες. Πρώην κεντροαριστερός υπουργός του Μιτεράν, άλλαξε κόμμα και το 2007 τάχθηκε υπέρ του Σαρκοζί στην προεκλογική του εκστρατεία. Ένα

106_113_LAGARD 19/01/2012 12:06 π.μ. Page 113

χρόνο νωρίτερα, το 2006, είχε χάσει την υπόθεση στο Ανώτατο Δικαστήριο και βρισκόταν στη διαδικασία της έφεσης, όταν ο σημερινός Πρόεδρος Σαρκοζί ανέλαβε την εξουσία. Η Λαγκάρντ, η οποία διαψεύδει μέσω του δικηγόρου της ότι ενέχεται σε οποιαδήποτε αδικοπραγία, αψήφησε τις ενστάσεις από υφισταμένους της στο υπουργείο και άσκησε πιέσεις προκειμένου η υπόθεση να αναπεμφθεί σε επιτροπή επιδιαιτησίας, χρησιμοποιώντας ως βασικό επιχείρημα ότι χρειαζόταν για να επιλυθεί σε εύλογο χρόνο η υπόθεση. «Τους προσεχείς μήνες –ίσως και χρόνια– η επικεφαλής του

διεθνούς οργανισμού θα μπαινοβγαίνει σε δικαστικές αίθουσες καταθέτοντας ακόμη και ως ύποπτη», είπε η γραμματέας της Ενωσης Γάλλων Δικαστών και Εισαγγελέων Βιρζινί Ντιβάλ. Η Λαγκάρντ μπορεί με το «μαγικό ραβδάκι» της να έσωσε τον Ταπί και να αισθάνεται κατά την άσκηση της προεδρίας του ΔΝΤ την καυτή ανάσα της εισαγγελίας, όμως ο Σαρκοζί φαίνεται ότι έχει «καθαρίσει την προεδρική φωλιά του» από το σκάνδαλο. ύμφωνα με τη «Le Monde», o Nικολά Σαρκοζί όντας κραταιός υπουργός Εσωτερικών, στις 24 Φεβρουαρίου 2007 (σ.σ.: δηλαδή, τρεισήμισι μήνες

Σ

Δεινή κολυμβήτρια, πουλούσε τρόφιμα και ποτά και εκτελούσε χρέη ενδυματολόγου! Τα νεανικά γεύματα στο «Burger King», το τσιγάρο, η αγάπη για τη σόδα και οι βόλτες με το αυτοκίνητο

πριν εκλεγεί Πρόεδρος της Γαλλίας) έθεσε σε ισχύ τροποποίηση του άρθρου 68 του Συντάγματος, σε συνεννόηση φυσικά με τον απερχόμενο Πρόεδρο Ζακ Σιράκ. Τι όριζε η επίμαχη τροποποίηση; Ότι δυσχεραίνεται η παραπομπή του Προέδρου της Δημοκρατίας – πλην της περίπτωσης εσχάτης προδοσίας–, καθώς εκτός από το γεγονός ότι απολαμβάνει ποινική ασυλία, απαιτούνται τα 2/3 της Βουλής και της Γερουσίας για να τον απαλλάξουν από τα καθήκοντά του. Η Λαγκάρντ όμως, παρά τη «χειρουργική» πολιτική παρέμβασή της στην τακτοποίηση του Ταπί, που αφήνει σκιά στην προεδρία της στο ΔΝΤ, εξακολουθεί να καταγράφει στο βιογραφικό της πολλές πρωτιές. Έγινε η πρώτη γυναίκα υπουργός Οικονομικών τόσο στη Γαλλία όσο και σε χώρα του G8. Από τον Ιούλιο μέχρι το Δεκέμβριο του 2008 υπήρξε πρόεδρος του ECOFIN, το οποίο αριθμεί ως μέλη τους υπουργούς Οικονομικών όλων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Γεννήθηκε όμως και την 1η Ιανουαρίου 1956 στο Παρίσι. Οι γονείς της ήταν καθηγητές Πανεπιστημίου, καθολικοί και βαθιά

θρησκευόμενοι. Έχει άλλα τρία αδέρφια, όλα αγόρια. Δεινή κολυμβήτρια, παρέδιδε και η ίδια μαθήματα κολύμβησης για να συμπληρώνει το εισόδημά της. Πουλούσε όμως ποτά και ρούχα σε υπαίθριες αγορές, εκτελούσε ακόμη και χρέη ενδυματολόγου στο Φεστιβάλ της Αβινιόν! Ίνδαλμά της ήταν η μητέρα της που σε ηλικία μόλις 38 ετών έμεινε χήρα με 4 παιδιά και η γιαγιά της που ήταν νοσοκόμα κατά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Θαύμαζε και το πρώτο της αφεντικό, μια κομψή και ιδιαίτερα δυναμική Βελγίδα, που της έμαθε πως οι γυναίκες που δίνουν μάχη για να επιβιώσουν σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο δεν πρέπει να χάνουν τη θηλυκότητά τους. Η Λαγκάρντ έχει δύο γιους από τον πρώτο της γάμο, τον 23χρονο Τομάς και τον 25άχρονο ΠιερΑνρί. Ο δεύτερος σύζυγός της ήταν ο επιχειρηματίας Ε. Γκίλμουρ. Από το 2006 συγκατοικεί με τον επιχειρηματία Ξαβιέ Τζιοκάντι, με τον οποίο γνωρίζονταν από το πανεπιστήμιο. Είχαν συναντηθεί όταν ήταν παντρεμένοι με παιδιά και αποφάσισαν να ενώσουν τη ζωή τους όταν ήταν πλέον και οι δύο διαζευγμένοι. « Ήταν σαν να ξαναρχίζαμε από την αρχή, είχαμε τόσα χρόνια να συναντηθούμε», εξομολογείται ο Ξαβιέ και συμπληρώνει χαριτολογώντας ότι ο γάμος τους αναβλήθηκε λόγω της… οικονομικής κρίσης και των ανειλημμένων υποχρεώσεων της συντρόφου του. Στέλνουν ο ένας στον άλλο sms, «ευτυχώς που υπάρχουν και αυτά», λέει ο Χαβιέ. Όταν έχουν χρόνο, περπατούν αγκαλιά στη Μασσαλία χωρίς τη συνοδεία της προσωπικής τους φρουράς. Ο Ξαβιέ, που η έδρα των επιχειρήσεών του είναι στη Μασσαλία, ταξιδεύει συχνά στο Παρίσι, όπου συναντά την αγαπημένη του. Εκείνη προσπαθεί να τον μυήσει στα μυστικά της όπερας, άλλωστε ο αδερφός της, ο Όλιβερ Λαλουέτ, είναι διάσημος βαρύτονος. Αυτό που της λείπει, δηλώνει με νοσταλγία, είναι το εξοχικό της στη Νορμανδία, να μαγειρεύει και να ασχολείται με την κηπουρική, που τόσο αγαπά. Ιανουάριος/2012

crash 113

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:08­π.μ.­­Page­114

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Τέσσερα χρόνια μετά το θάνατό του (28 Ιανουαρίου 2008) αποκαλύπτoυμε το «βρόμικο πόλεμο» που δέχτηκε από τον πρώην πρωθυπουργό και το εβραϊκό λόμπι με αφορμή το θέμα των ταυτοτήτων

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:08­π.μ.­­Page­115

«Με σταύρωσαν, επί Σημίτη...» Ο στενός συνεργάτης του, Σωτήρης Τζούμας, γράφει αποκλειστικά για το «Crash» και φέρνει στο φως άγνωστα παρασκήνια από τους αγώνες του, εναντίον ντόπιων και ξένων συμφερόντων, αλλά και τα προφητικά του λόγια για την οικονομική κρίση Kείμενα-Επιμέλεια: Σωτήρης Μ. Τζούμας* * Ο Σωτήρης Μ. Τζούμας είναι επικοινωνιολόγος

Δ

προσέφερε ελπίδα, όραμα, δύναμη, και μια διάθεση για γνήσια αντίσταση και όχι κατευθυνόμενη από τα συμφέροντα της κάθε κομματικής καμαρίλας. Ο Χριστόδουλος χτυπούσε διαρκώς τον «κώδωνα του κινδύνου», διότι υποψιαζόταν ότι τα γεγονότα που έρχονταν δεν ήταν για το καλό μας. Γι’ αυτό και είχε από την πρώτη στιγμή που ανέβηκε στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο απέναντί του, ως πολέμιους, όλους αυτούς που απεργάστηκαν τη σημερινή μας κατάντια. Οι μικρόψυχοι τον φθονούσαν. Τον φθονούσαν κι όσοι είχαν βαλθεί να ξεριζώσουν τη γλώσσα μας, να αλλάξουν φώτα στην παιδεία μας, να φιμώσουν την Εκκλησία μας, να παραχαράξουν την Ιστορία μας, να κομματιάσουν την πατρίδα μας. Τον φθονούσαν όλοι αυτοί που προσπάθησαν και προσπαθούν να μετατρέψουν το λαό μας – αυτόν το λαό «τον μικρό, τον μέγα»– σε λαό βαστάζων. Σε λαό θάμνων, κατά το δικό τους ανάστημα. Και «στην εποχή των μυρμηγκιών προσβλέπω στα λιοντάρια». Ίσως γι’ αυτό ήλθε η ώρα να ξαναθυμηθούμε πόσο σημαντικός και προφητικός υπήρξε ο Χριστόδουλος.

▲ ▲

εν θέλω να σας μιλήσω για έναν άνθρωπο που πέθανε, που όσο σημαντικός κι αν ήταν κάποτε, πάντως δεν είναι ξένος προς τα προβλήματά μας. Θέλω να σας μιλήσω για έναν ηγέτη, που ο έντιμος και προφητικός λόγος του είναι σήμερα επίκαιρος και μας αφορά. Όταν «έφυγε» από αυτήν τη ζωή, εγράφη πολύ εύστοχα από ένα σύγχρονο στοχαστήιστορικό και συγγραφέα: «Σε κλαίει ο λαός!». Σήμερα, 4 χρόνια από το θάνατό του, αυτό που ακούς από στόμα σε στόμα είναι το: «Πού είσαι, Χριστόδουλε;». Στα 4 χρόνια απουσίας του από αυτήν τη ζωή «έφυγαν» κι άλλοι πολλοί, σπουδαίοι και μεγάλοι. Όλοι τους, όμως, ξεχάστηκαν. Μόνον ο Χριστόδουλος ζει – άσβηστο καντήλι στην ψυχή του λαού μας, που σήμερα πονεί για αυτήν την πατρίδα και δοκιμάζεται. Όσο ζούσε ο Χριστόδουλος ο λαός είχε τις ελπίδες του σ’ αυτόν, γιατί ήξερε ότι έχει έναν αληθινό και άφοβο ηγέτη να μιλάει στην καρδιά του και να λέει τα πράγματα με το όνομά τους. Όταν, όμως, έφυγε από κοντά μας, ο λαός μας έχασε τον άνθρωπό του, τον άνθρωπο που του

3«Κάποια μέρα, Γιώργο μου, θα γίνεις πρωθυπουργός, μην έχεις άγχος...» είχε πει στον Παπανδρέου κατά την τελευταία τους συνάντηση 3Πώς έκανε την Ολμπράιτ να φύγει ντροπιασμένη από το Προεδρικό Μέγαρο μετά τους βομβαρδισμούς στο Κόσοβο 3«Οι Ευρωπαίοι πολιτικοί παλεύουν για την ένωση της Ευρώπης ή για τη συγκρότηση μιας πολυεθνικής Ευρωπέξ, εταιρείας περιορισμένης ευθύνης;» είχε γράψει στον Μπαρόζο Ιανουάριος/2012

crash 115

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:08­π.μ.­­Page­116

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο «ανίερος πόλεμος» από τον Σημίτη και τους Εβραίους για το θέμα των ταυτοτήτων

Τ

ο πρόβλημα των ταυτοτήτων δεν το δημιούργησε ο Χριστόδουλος και δεν άρχισε καν επί των ημερών του. Το θέμα έχει ένα «ιστορικό» παρασκήνιο, που φανερώνει παθογένειες της ελληνικής πολιτικής. Το θέμα των ταυτοτήτων ετέθη για πρώτη φορά από τους Αμερικανούς Εβραίους, το Μάιο του 1995 στον πρωθυπουργό Ανδρέα Παπανδρέου, κατά την επίσκεψή του στις ΗΠΑ. Ο Ανδρέας απέρριψε το αίτημα αρνούμενος να το συζητήσει. Σε λιγότερο από ένα χρόνο, τον Ιανουάριο του 1996, ο Κώστας Σημίτης αναλαμβάνει πρωθυπουργός. Επακολουθεί αμέσως η κρίση στα Ίμια, η Ελλάδα ταπεινώνεται με τη σύμφωνη γνώμη της κυβέρνησης και ο Σημίτης αναπέμπει ευχαριστήριο παιάνα προς τις ΗΠΑ, από το βήμα της Βουλής. Την ίδια χρονιά ο Σημίτης επισκέπτεται την Αμερική, και εκεί το Παγκόσμιο Εβραϊκό Συμβούλιο ζητάει και πάλι, πιεστικά τη φορά αυτή, την απάλειψη του θρησκεύματος από τις ταυτότητες. Ο καταπτοημένος πρωθυπουργός βεβαιώνει τους Εβραίους συνομιλιτές του ότι θα το κάνει το ταχύτερο. Οι Εβραίοι τον πιέζουν και απο κοντά ο αδερφός του, που ζει στη Γερμανία. Επιπλέον, το λόμπι που έχει δημιουργηθεί ζητάει ακόμη περισσότερο την απομάκρυνση του κράτους από την Εκκλησία. Δεν ζητούν το χωρισμό Εκκλησίας-Πολιτείας, δεν τους ενδιαφέρει, ακόμη τότε,ποιος θα πληρώνει μισθούς κ.λπ., αλλά ζητούν την απομάκρυνση των χριστιανικών συμβόλων από τα δικαστήρια, τα σχολεία, τα αστυνομικά τμήματα, το στρατό κ.λπ. του ζητούν δηλαδή να εφαρμόσει ό, τι ισχύει και στις ΗΠΑ. Ο Σημίτης δεν είναι σε θέση να αρνηθεί, ζητά όμως πίστωση χρόνου φοβούμενος τις αντιδράσεις στην Ελλάδα. Το Παγκόσμιο Εβραϊκό Συμβούλιο ενθουσιάζεται με το αποτέλεσμα της συνάντησης, και δημοσιεύει όλα τα παραπάνω στην ιστοσελίδα του στο Διαδίκτυο. Το 1997, όμως, ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ προσποιείται ή πράγματι δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τέτοιο θέμα, που κατάλαβε αμέσως ότι θα προκαλέσει θύελλα αντιδράσεων, και κατά του Σημίτη αλλά και εναντίον του ίδιου και της Εκκλησίας, αν δεχόταν και συναινούσε σε μια τέτοια καινοτομία. Και ο Σεραφείμ μπορεί να μη 116 crash Ιανουάριος/2012

1

2

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:08­π.μ.­­Page­117

μιλούσε πολύ, όπως ο Χριστόδουλος,αλλά διέθετε και ο ίδιος ισχυρό πολιτικό κριτήριο, γιατί ήταν πολιτικό ον από τα γεννοφάσκια του, ανήκων, όμως, σε μια άλλη σχολή! Άλλωστε, εκείνη την εποχή, που φάνηκαν τα πρώτα σύννεφα στον ορίζοντα, για το θέμα των ταυτοτήτων, ο Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ δεν είχε πια δυνάμεις να παλέψει. Βρισκόταν σχεδόν στα τελευταία του! Και ήταν στο νοσοκομείο, το «Λαϊκό», όταν τον επισκέφθηκε ο Χριστόδουλος (μετά από πολλές δυσκολίες που του είχαν δημιουργήσει οι τότε Ηρακλείς του Αρχιεπισκοπικού Θρόνου) σε μια συνάντηση που θα ήταν η τελευταία επί γης. Ο Σεραφείμ τότε του είπε: «Χριστόδουλε, ξέρω πως μπορεί να είσαι ο επόμενος Αρχιεπίσκοπος, γι’ αυτό θέλω να σου ζητήσω μια χάρη». «Πείτε μου τι θέλετε, μακαριότατε, ό,τι θέλετε», απάντησε δακρυσμένος ο Χριστόδουλος. «Σε παρακαλώ να μου κάνεις εσύ ο ίδιος μνημόσυνα. Να με μνημονεύεις, όσο πιο συχνά μπορείς». Και όταν ο Χριστόδουλος, μη μπορώντας να κρατήσει τα δάκρυά του, του φιλούσε το χέρι, ο Σεραφείμ πρόσθεσε: «Χριστόδουλε, όταν γίνεις εσύ Αρχιεπίσκοπος κι αν θέλεις να πάνε όλα καλά, να αφήσεις τα πράγματα να κυλούν από μόνα τους. Μην επιχειρήσεις καινοτομίες και αλλαγές. Και κυρίως μην έρθεις σε κόντρα με τις κυβερνήσεις. Αυτές έρχονται και φεύγουν, η Εκκλησία μένει. Και μένει είτε με τον ένα τρόπο είτε με τον άλλον». Δεν γνωρίζουμε γιατί τα είπε αυτά ο Σεραφείμ. Σίγουρα δεν ήταν λόγια του αέρα, διότι ένιωθε ότι βρίσκεται στη νεκρική του κλίνη. Εξάλλου, το μυαλό του λειτουργούσε μια χαρά, μέχρι την τελευταία στιγμή, ανεξάρτητα από την ασθένεια. Τι ακριβώς είχε στο νου του δεν το ξέρουμε. Είχε άραγε στο νου του το θέμα της απομάκρυνσης του κράτους από την Εκκλησία; Το μόνο που ξέρουμε είναι ότι ο Χριστόδουλος έγινε μεν Αρχιεπίσκοπος, όπως το είχε προφητεύσει ο μακαριστός Σεραφείμ,αλλά δεν τον άκουσε στη συμβουλή που του έδωσε.

▲ ▲

1. Ο καταπτοημένος πρωθυπουργός είχε συμφωνήσει κρυφά με το Παγκόσμιο Εβραϊκό Συμβούλιο την απάλειψη του θρησκεύματος από τις ταυτότητες 2. «Χριστόδουλε, όταν γίνεις Αρχιεπίσκοπος, μην έρθεις σε κόντρα με τις κυβερνήσεις», τον συμβούλεψε ο Σεραφείμ

­

Η άρνηση του Ανδρέα και η υποταγή του Σημίτη στο εβραϊκό λόμπι Ιανουάριος/2012

crash 117

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:08­π.μ.­­Page­118

crash

­

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

▲ ▲

Στις 28 Απριλίου 1998 νέος Αρχιεπίσκοπος εκλέγεται ο Χριστόδουλος. Η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ δείχνει αμέσως την πρόθεσή της να έχει καλές σχέσεις μαζί του (αν και είχε άλλη προτίμηση, τον νυν Αρχιεπίσκοπο, τότε Θηβών, που μάλιστα δεν το έκρυβε κι εργαζότανε με όλες της τις δυνάμεις υπέρ αυτού). Εντούτοις ο Χριστόδουλος ανταποκρίνεται θερμά. Ο Γεράσιμος Αρσένης, τότε υπουργός Παιδείας, είχε κάνει στον Χριστόδουλο θετική εντύπωση για τον άψογο τρόπο που παρακολούθησε,ως καθ’ ύλην αρμόδιος υπουργός, την πολύωρη εκλογική διαδικασία της αρχιεπισκοπικής εκλογής. Αλλά και άλλους κορυφαίους του ΠΑΣΟΚ εκτιμούσε, σεβόταν τις απόψεις τους και χαιρόταν να συζητά μαζί τους. Το ίδιο συνέβαινε και με στελέχη της Νέας Δημοκρατίας. Δεν ένιωθε πιο κοντά σε ένα από τα δύο κόμματα και ούτε το έδειχνε, τουλάχιστον στα δύο πρώτα έτη της Αρχιεπισκοπείας του. Στο σημείο αυτό να πούμε ότι ήταν καλή και αγαστή η συνεργασία του Αρχιεπισκόπου με την κυβέρνηση Σημίτη την πρώτη περίοδο, προ του 2000, όπως προκύπτει και από το παρακάτω γεγονός.

O τότε υφ. Εξωτερικών Γρ. Νιώτης είχε προσκαλέσει τον Αρχιεπίσκοπο και τους συνεργάτες του σε γεύμα εργασίας στο υπουργείο. Αρχές του 2000 και ολίγο προ των εκλογών του Απρίλη του 2000 ο Αρχιεπίσκοπος στην αντιφώνησή του προς τον κ. Νιώτη είχε εκφράσει την ευχή να κερδίσουν πάλι τις εκλογές, για να συνεχίσουν την εξαιρετική συνεργασία που υπάρχει μεταξύ Εκκλησίας και Πολιτείας. Δημιουργήθηκε τότε οξύτατο επεισόδιο με τη Ν.Δ. Μάλιστα, ο τότε βουλευτής Ν.Δ. Γιώργος Βουλγαράκης μου τηλεφώνησε και μου έδωσε το εξής τελεσίγραφο: «Να πεις στον Αρχιεπίσκοπο να μαζέψει αυτό που έκανε σήμερα, γιατί θα βγω και θα κάνω δήλωση και δεν θα ακούσω ούτε Καραμανλή ούτε κανέναν». Μετά το ξέσπασμα Βουλγαράκη ο Αρχιεπίσκοπος κατάλαβε ότι την αβρότητά του προς τον αμφιτρύωνα υπουργό την κατέγραφε τηλεοπτική κάμερα, η οποία μετέδωσε την πρόποσή του, ως ευθεία, θετική παρέμβαση του δημοφιλούς Αρχιεπισκόπου υπέρ της κυβέρνησης Σημίτη. Ο Χριστόδουλος έκανε την επανόρθωση που έπρεπε κατά τρόπο αριστοτεχνικό, μέσα από το κήρυγμα της πρώτης Κυριακής που λειτούργησε. Και ήταν τόσο σωστός, που και η Ν.Δ. ικανοποιήθηκε αλλά και το ΠΑΣΟΚ δεν δυσαρεστήθηκε. «Η Εκκλησία», είπε τότε, «δεν πολιτεύεται. Δεν ανήκει σε κόμματα, γιατί τα κόμματα ανήκουν στην Εκκλησία.Είσαστε όλοι παιδιά μας! Και όταν ο Αρχιεπίσκοπος, σε μια υπηρεσιακή στιγμή, δίνει την ευχή του σε ένα κόμμα, που ήδη κυβερνά, να επανεκλεγεί, δεν το κάνει γιατί προτιμά αυτό το κόμμα. Ούτε όταν πάλι συναντά τους αξιωματικούς ενός κόμμα118 crash Ιανουάριος/2012

1 1. O Γιώργος Βουλγαράκης με αφορμή τις δηλώσεις Χριστόδουλου για επανεκλογή Σημίτη τηλεφώνησε στον Σ. Τζούμα και είπε: «Να πεις στον Αρχιεπίσκοπο να μαζέψει αυτό που έκανε σήμερα, γιατί θα βγω και θα κάνω δήλωση και δεν θα ακούσω ούτε Καραμανλή ούτε κανέναν» 2. O Βενιαμίν Αλμπάλας, πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, θεωρούσε ότι ο τότε υπουργός Παιδείας κ. Ευθυμίου ήταν «ο ιδανικός» για να θέσει σε εφαρμογή την απόφαση για διδασκαλία του Ολοκαυτώματος στα σχολεία

τος που βρίσκεται στην αντιπολίτευση και τους εύχεται καλή επιτυχία στις εκλογές σημαίνει ότι προτιμά να εκλεγούν αυτοί, εις βάρος των άλλων. Ο Αρχιεπίσκοπος είναι πατέρας και όλοι όσοι κατέρχονται στις εκλογές, είτε βρίσκονται κοντά στην Εκκλησία είτε όχι, είναι παιδιά του. Εύχεται και προσεύχεται για την επιτυχία όλων. Να νικήσουν οι ικανοί και οι άξιοι». Τα λόγια αυτά έγιναν αποδεκτά με παρατεταμένα χειροκροτήματα από το εκκλησίασμα. έσα σ’ αυτό το κλίμα ο Σημίτης δέχεται στην Αθήνα το Μάρτιο του 1999 επιτροπή του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συμβουλίου. Η επιτροπή διαμαρτυρήθηκε, αφήνοντας σαφείς υπαινιγμούς

Μ

για την αθέτηση της υπόσχεσης που τους είχε δώσει το 1996. Ο πρωθυπουργός συνιστά να έχουν και συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο, διαβεβαιώνοντάς τους παράλληλα ότι θα εφαρμόσει στο ακέραιο την υπόσχεσή του. Πράγματι, τα μέλη του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συμβουλίου επισκέπτονται το Μάρτιο του 1999 τον Αρχιεπίσκοπο Χριστόδουλο συνοδευόμενα από τον πρόεδρο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος κ. Κωνσταντίνη. Του ζητούν να ξεπεράσει τις επιφυλάξεις του και να συμφωνήσει στην απάλειψη αναγραφής του θρησκεύματος στις ταυτότητες, διότι αυτό δημιουργεί διακρίσεις σε βάρος των μη χριστιανών Ελλήνων. Ο Χριστόδουλος

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:08­π.μ.­­Page­119

2

«Η Εκκλησία δεν πολιτεύεται. Δεν ανήκει σε κόμματα, γιατί τα κόμματα ανήκουν στην Εκκλησία» Τους θύμισε ότι άλλωστε η Εκκλησία έχει ιστορία προάσπισης των Εβραίων, και μάλιστα υπό συνθήκες δραματικές. Τους εξήγησε ότι ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής είχε δώσει εντολή και οι ιερείς της Αρχιεπισκοπής χορηγούσαν σε όλους τους Εβραίους της Ελλάδος βεβαιώσεις ότι είναι βαπτισμένοι ορθόδοξοι, ώστε να βγάλουν αμέσως ταυτότητες ως χριστιανοί Έλληνες. Και εν πάση περιπτώσει, δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα αντίστοιχη πιθανή απειλή κατά των Εβραίων. Λίγο μετά την επίσκεψη αυτή άρχισε η αναζωπύρωση του αιτήματος χωρισμού Εκκλησίας - Κράτους. Στα περισσότερα ΜΜΕ άρχισαν να δημοσιεύονται οι πρώτες βολές κατά

του Χριστόδουλου. Στην αρχή ο Αρχιεπίσκοπος δεν συνέλαβε την έκταση και το βάθος της κριτικής. Πέρασε έτσι ένας περίπου χρόνος. Στη διάρκειά του το θέμα το συζήτησε ο Χριστόδουλος με αρκετούς υπουργούς, χωρίς όμως οι συζητήσεις να καταλήξουν στη διαμόρφωση μιας κοινής πολιτικής. Εν τω μεταξύ, στον ελληνικό Τύπο εμφανίζονταν συνεχώς σχόλια όχι μόνο εναντίον του Χριστόδουλου, αλλά και άλλα, που ζητούσαν τον άμεσο χωρισμό Εκκλησίας - Κράτους. Από το πλήθος των δημοσιευμάτων αυτών, εάν τα κοσκίνιζες, έβγαζες ότι το ζητούμενο είναι ό,τι είχε τεθεί στο τραπέζι από τους ξένους φίλους μας: η αποχριστιανοποίηση του κράτους.

▲ ▲

πληροφορήθηκε από αυτούς, για πρώτη φορά, ότι υπάρχει θέμα, και μάλιστα ότι έχει τεθεί από μακρού και ότι έχουν δοθεί διαβεβαιώσεις εδώ και χρόνια. Δεν μπόρεσε να κρύψει την έκπληξή του. Ωστόσο, ερώτησε την επιτροπή τι την έκανε να ζητήσει κάτι τέτοιο, και γιατί ειδικά από την Ελλάδα. Οι Εβραίοι επέμειναν ότι υπάρχει πρόβλημα διακρίσεων. Ο Χριστόδουλος τους διαβεβαίωσε ότι θα το μελετήσει και ο ίδιος και η Ι. Σύνοδος, δεδομένου ότι δεν είναι κάτι επείγον. Εκείνοι απάντησαν πως είναι εξαιρετικά επείγον και υπάρχει ήδη καθυστέρηση τριών χρόνων. Ο Χριστόδουλος αντέταξε ότι δεν κατανοεί το επείγον του θέματος, αφού η Ελλάδα ζει υπό καθεστώς ήρεμης και μη απειλούμενης δημοκρατίας.

Ιανουάριος/2012

crash 119

­ 114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:08­π.μ.­­Page­120

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Oι Εβραίοι της Αμερικής πίεζαν να διδάσκεται το Ολοκαύτωμα στα σχολεία... ▲ ▲

Όπως αποκάλυψαν οι Εβραίοι της Αμερικής την περίοδο εκείνη, «ο Βενιαμίν Αλμπάλας, πρόεδρος της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αθηνών, μας πληροφόρησε (16/11/2000) ότι αυτή τη στιγμή συζητείται με τον υπουργό Παιδείας πρόταση να διδάσκεται το Ολοκαύτωμα στα σχολεία της χώρας. Ο κ. Αλμπάλας ήταν συγκρατημένα αισιόδοξος: “Ο κ. Ευθυμίου φαίνεται να είναι ο ιδανικός υπουργός για να θέσει σε εφαρμογή μια τέτοια απόφαση”. Όμως, η υπόσχεση έχει ακόμη προφορική μορφή και κατά τα άλλα εξαρτάται απολύτως από τη θέληση οποιουδήποτε τυχαίνει να κατέχει αυτή τη θέση». Την ίδια περίοδο άρχησε να κλιμακώνεται μια μεγάλη καμπάνια στον ξένο Τύπο με στόχους τον Χριστόδουλο και την Ορθόδοξη Εκκλησία της Ελλάδος. Κυριαρχούσαν «διαπιστώσεις» όπως: «Η ελληνική Ορθόδοξη Εκκλησία είναι η χριστιανική Χεζμπολάχ» (εννοούσαν την παλαιστινιακή αντισιωνιστική οργάνωση), «Μέλη της Ιεραρχίας της Εκκλησίας αυτής τροφοδοτούν με όπλα τους Παλαιστίνιους τρομοκράτες», «Ο Αριχεπίσκοπος Χριστόδουλος καλλιεργεί τον αντισημιτισμό στην Ελλάδα», «Το μόνο που χρειάζεται είναι να καταρρακωθεί ο Αρχιεπίσκοπος. Τότε, θα έχει γίνει το πρώτο θετικό βήμα», «Οι Έλληνες είναι διεστραμμένοι αντισημίτες από τα αρχαία χρόνια», «Ο Χριστόδουλος είναι φίλος των σιιτών μουσουλμάνων» κ.λπ. Τεκμήριο του αντισημιτισμού της Εκκλησίας έφερναν το γεγονός ότι ο Παντελεήμων Κορίνθου είχε δημοσιεύσει βιβλίο με τίτλο «Εβραίοι και Χριστιανοί», στο οποίο τονίζεται η υπεροχή των χριστιανών. Ο Χριστόδουλος αρνήθηκε να δεχθεί, ευθύς εξαρχής τότε, τα αιτήματα των Εβραίων για την ταυτότητα. Του εξήγησα τότε την αντίθεσή μου, με το επιχείρημα ότι η ταυτότητα δεν είναι παρά ένα κρατικό έγγραφο, ένα πιστοποιητικό. Υπάρχουν και άλλα κρατικά πιστοποιητικά για τα οποία η Εκκλησία δεν ενδιαφέρεται. Ποιο το νόημα της επιμονής μας στο περιεχόμενο της ταυτότητας; Είχα μάλιστα αρθρογραφήσει και σχετικά με το θέμα αυτό και είχα έρθει σε αντίθεση με τον Αρχιεπίσκοπο! Εκείνος επέμενε γιατί θεωρούσε ότι αυτό το θέμα, δηλαδή των ταυτοτήτων, θα ήταν μόνον η αρχή! Οφείλω εδώ να παρατηρήσω ότι ελάχιστοι εκ των συνεργατών του διαφώνησαν τότε με την άποψη του Χριστόδουλου, που ήθελε κινητοποιήσεις. Μόνον εγώ κι ένας δύο ακόμη ήμασταν υπερ του χωρισμού Εκκλησίας - Κράτους, υπό προϋποθέσεις, 120 crash Ιανουάριος/2012

1

2 και υπέρ της σε βάθος ανάπτυξης των δεσμών Εκκλησίας - κοινωνίας. Υποστηρίζαμε μάλιστα ότι η Εκκλησία πρέπει να δίνει συνεχώς αγώνα ανυποχώρητο για τη διάσωση της Ελληνικής αυτοσυνειδησίας, της ελληνικής ιδιοπροσωπίας αλλά είναι ακατανόητο να την απασχολεί το αστυνομικό δελτίο ταυτότητος. Για την Εκκλησία το δελτίο αυτό δεν μπορεί να έχει μεγαλύτερη σημασία από οποιοδήποτε ταξιδιωτικό έγγραφο. Υποστηρίζαμε ακόμη ότι η ταύτιση του αγώνα για την ιδιοπροσωπία του

λαού μας με τον αγώνα για μια βεβαίωση της αστυνομίας θα υποβαθμίσει τον πρώτο αγώνα. Μόνο στα θέματα παιδείας έπρεπε να δοθεί προσοχή. Και πάλι όμως, προσθέταμε και υποστηρίζαμε, όχι με σκοπό την επίλυση του προβλήματος των αδιόριστων θεολόγων, αλλά με σκοπό την αντιμετώπιση των πραγματικών προβλημάτων: γλώσσα, ιστορία, τέχνη, ορθοδοξία. «Εκεί που το κράτος αποσύρεται ως άμπωτις, η Εκκλησία να έρχεται ως παλίρροια», υποστηρίζαμε!

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:08­π.μ.­­Page­121

Οι ξένες εφημερίδες έγραφαν: «Το μόνο που χρειάζεται είναι να καταρρακωθεί ο Αρχιεπίσκοπος. Τότε θα έχει γίνει το πρώτο θετικό βήμα»

1. Την περίοδο που ο Χριστόδουλος συναντιόταν με τον αρχιραβίνο του Ισραήλ Γιονάν Μέτζκερ 2. Από την επίσκεψή του στο Ισραήλ. Συνάντηση με τον Πρόεδρο Μοσέ Κατσάβ. Ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος θεωρούσε ότι οι ταυτότητες θα ήταν μόνο η αρχή...

Ο ξένος Τύπος επιτίθεται στην Εκκλησία χαρακτηρίζοντάς τη «χριστιανική Χεζμπολάχ»

Τ

νέντευξη αυτή δόθηκε στην εφημερίδα « Έθνος» στις 8 Μαΐου του 2000, προβλήθηκε ως κύριο θέμα και αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος στην κρίση των ταυτοτήτων. Έτσι, μια συνέντευξη έγραψε από τη μία ιστορία και από την άλλη διέγραψε… το θρήσκευμα! Στις 20 Μαΐου του 2000 ο Χριστόδουλος επισκέπτεται την Εκκλησία της Ρουμανίας. Κατά διαβολική σύμπτωση, κατατίθεται ερώτηση της Μαρίας Δαμανάκη στη Βουλή, η οποία κ. Δαμα-

νάκη ανήκε ακόμη τότε στο Συνασπισμό ενώ φλέρταρε ανοιχτά με το ΠΑΣΟΚ, για το θέμα των ταυτοτήτων. Ο Χριστόδουλος το πληροφορείται και τηλεφωνεί από τη Ρουμανία στον Σημίτη ζητώντας του να μην απαντήσει ο ίδιος, ώστε να αποφύγει να δεσμευτεί, αλλά να απαντήσει ,αντ’ αυτού, ό,τι θέλει, κάποιος υπουργός. Τον βεβαιώνει ότι με τον τρόπο αυτό δεν θα απαντήσει και αυτός ως Αρχιεπίσκοπος, αλλά θα αφήσει το θέμα σε κάποιον μητροπολίτη!

▲ ▲

ο θέμα των ταυτοτήτων ήρθε στη δημοσιότητα από μια συνέντευξη του τότε εξωκοινοβουλευτικού υπουργού Δικαιοσύνης Μιχάλη Σταθόπουλου στον έγκριτο δημοσιογράφο Κώστα Μαρδά. Στη συνέντευξη αυτή αποκάλυψε τις προθέσεις του να διαγράψει από τις αστυνομικές μας ταυτότητες την αναγραφή του θρησκεύματος,αλλά και όλα τα άλλα που θα ακολουθούσαν κι έκαναν τον Χριστόδουλο να ανησυχεί. Η συ-

Ιανουάριος/2012

crash 121

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:09­π.μ.­­Page­122

­

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Ο

▲ ▲

Σημίτης όμως αρνείται. Πεισμωμένος απαντά ότι θα απαντήσει ο ίδιος. Και το έκανε, στις 24 Μαΐου. Με αυτή την επιλογή του άνοιξε τους ασκούς του Αιόλου... Δεν έχει νόημα να παρουσιάσω εδώ τη συνέχεια: τις λαοσυνάξεις, τις υπογραφές που ζητούσαν δημοψήφισμα, τις δηλώσεις και τις αμφισβητήσεις. Ούτε να αποκαλύψουμε το σκοτεινό ρόλο και τα βρόμικα παιχνίδια συγκεκριμένων προσώπων και στις δύο πλευρές! Η περίοδος εκείνη έδειξε πολλά. Έδειξε το πείσμα του Σημίτη και πολλών μελών της κυβέρνησής του, πείσμα που ξεκινούσε από το φόβο ότι οι ξένοι φίλοι μας –αυτοί που σήμερα μας σταυρώνουν– θα τιμωρούσαν σκληρά την Ελλάδα στους Ολυμπιακούς. Στο απολογητικό βιβλίο του, που έγραψε αργότερα ο Κώστας Σημίτης, μετά την πτώση του, υποστηρίζει ότι ο Χριστόδουλος επιχείρησε να επιβληθεί στην κυβέρνησή του και να χειραγωγήσει τον πολιτικό κόσμο γενικότερα. Είναι θλιβερό που ένας πρώην πρωθυπουργός, ο Κ. Σημίτης, λέει ψέματα και διαστρέφει τόσο απροκάλυπτα την πραγματικότητα. Πρώτα απ’ όλα, πώς θα ήταν αυτό δυνατόν, αφού το θέμα των ταυτοτήτων δεν ετέθη από τον Χριστόδουλο. Ωστόσο, η κυβέρνηση δεν περιορίστηκε στην άρνηση να ακούσει τον Χριστόδουλο. Όπως αποκάλυψε τότε η «Αυριανή», η κυβέρνηση Σημίτη είχε επιστρατεύσει το βαρύ πυροβολικό της ΕΥΠ, για να συγκεντρώσει στοιχεία σε βάρος του Αρχιεπισκόπου Χριστοδούλου, μητροπολιτών και λαϊκών συνεργατών του. Μάλιστα, είχε δημοσιεύσει και ονόματα αυτών που παρακολουθούνταν και τι ακριβώς έκαναν. Παράλληλα, μηχανισμοί κατευθυνόμενοι από ξένα συμφέροντα προωθούσαν στα ΜΜΕ δημοσιεύματα και καλλιεργούσαν κλίμα. Η κρίση για τις ταυτότητες είχε πολύ μεγάλο κόστος για τον Χριστόδουλο προσωπικά, αλλά και για την Εκκλησία. Ο ίδιος ο Χριστόδουλος αισθάνθηκε πολλές φορές ασφυξία από τις επιθέσεις εναντίον του και εναντίον της Εκκλησίας. Ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα είναι ότι ο Χριστόδουλος δεν ηττήθηκε, όπως ήθελαν τότε οι διώκτες του! Αλλά τραυματίστηκε και μάλιστα θανάσιμα, για να έρθει μετά η κρίση με το Φανάρι για να βάλει την ταφόπετρα! Είχε πει τότε,μετά την κρίση των ταυτοτήτων, το ανεπανάληπτο: «Αστόχησαν να με εξοντώσουν, γιατί δεν ήξεραν καλή σκοποβολή». Ο Σημίτης, όμως, ηττήθηκε, και έφυγε κακήν κακώς από το δημόσιο βίο, όπως ακριβώς το είχε προφητεύσει ο Χριστόδουλος! Αλλά και το ΠΑΣΟΚ έχασε τις εκλογές που ακολούθησαν, παρά το θρίαμβο των Ολυμπιακών. Όμως, αυτό δεν το επισημάναμε μόνον εμείς. Επισημάνθηκε επίσης από ξένα κέντρα αποφάσεων, τα οποία και άλλαξαν πεδία αγώνα, με σκοπό πάντοτε έναν και μόνο: Να γκρεμίσουν τον Χριστόδουλο και να ευτελίσουν την Εκκλησια. Στη νέα φάση της σύγκρουσης ο Χριστόδουλος θα ήταν ήδη λαβωμένος, ενώ οι επιθέσεις θα είχαν νέο οπλισμό.

122 crash Ιανουάριος/2012

1

H κυβέρνηση Σημίτη είχε επιστρατεύσει την ΕΥΠ, για να συγκεντρώσει στοιχεία σε βάρος του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου

2

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­123

­

­

«Η Μακεδονία θα σώσει την Ελλάδα, που αποφάσισε να αυτοκτονήσει»

Ο

3 1. «Αστόχησαν να με εξοντώσουν, γιατί δεν ήξεραν καλή σκοποβολή», είχε πει ο μακαριστός Χριστόδουλος για τις επιθέσεις που δέχτηκε 2. Το θέμα των ταυτοτήτων ήρθε στη δημοσιότητα από μια συνέντευξη του τότε εξωκοινοβουλευτικού υπουργού Δικαιοσύνης Μιχάλη Σταθόπουλου 3. Τον ενοχλούσε βαθύτατα το γεγονός ότι η προσπάθεια οικειοποίησης του ονόματος από τα Σκόπια έμεινε απροκάλυπτα στο πολιτικό πεδίο, ως επιβουλή κατά της Ελλάδας

▲ ▲

Χριστόδουλος υπήρξε, εκτός των άλλων που προαναφέραμε, και αταλάντευτα εχθρός στις προσπάθειες των Σλάβων γειτόνων μας που αυτοβαφτίστηκαν Μακεδόνες. Πριν πούμε οτιδήποτε άλλο ας δούμε τι είπε κάποτε από στήθους σε μία από τις επισκέψεις του στη Μακεδονία, απευθυνόμενος σε μια ομάδα νέων φοιτητών: «Η Μακεδονία θα σώσει την Ελλάδα, γιατί η Ελλάδα αποφάσισε ν’ αυτοκτονήσει. Και η Μακεδονία είναι αυτή που κρατάει υψηλά τα λάβαρα, με τέτοια ιστορία, με τέτοιες αναμνήσεις, με την ιστορική μνήμη καθάρια. Χωρίς σκοπιμότητες, χωρίς υπολογισμούς, χωρίς έξωθεν εντολές, χωρίς υπαγορεύσεις. Γι’ αυτό καλό θα ήταν όλοι οι Έλληνες να έρχονται από καιρού εις καιρόν στη Μακεδονία και να προσέχουν πού πατάνε, γιατί σε κάθε βήμα μπορεί να πατήσεις χώμα ιερό, μπορεί να πατήσεις έναν τάφο, μπορεί να πατήσεις ένα λείψανο. Είναι διάσπαρος ο τόπος αυτός, από θυσία. Αυτή η θυσία μας δίνει ζωή, αυτή η θυσία μας συντηρεί και είναι το αντίδοτο της παγκοσμιοποίησης, που θέλει όλα να τα ισοπεδώσει: Να μη μιλάμε για αγώνες, να μη μιλάμε για Ιστορία, να μη μιλάμε για πολέμους, να μη μιλάμε για θυσίες, να μη μιλάμε για τίποτα». Η αγάπη του για τη Μακεδονία ήταν τόσο μεγάλη, γι’ αυτό και αναφερόταν συχνά σ’ αυτήν, στους αγώνες και στις θυσίες της. Και δεν εχθρευόταν απλώς την προσπάθεια οικειοποίησης του ονόματος «Μακεδονία» από τα Σκόπια. Τον ενοχλούσε βαθύτατα το γεγονός ότι η προσπάθεια αυτή έμεινε απροκάλυπτα στο πολιτικό πεδίο, ως επιβουλή κατά της Ελλάδας, αλλά δεν συνοδεύτηκε από καμιά προσπάθεια εξοικείωσης των Σλάβων με το γενναίο φρόνημα και τον υψηλό πολιτισμό των Μακεδόνων. Έβλεπε την ψευδολατρεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, που δεν συνοδευόταν από καμιά προσπάθεια προσέγγισης του οικουμενικού οράματός του. Από την άλλη, αποστρεφόταν και τη χυδαία επιθετικότητα με την οποία οι Αλβανοί έμπαιναν στο προσκήνιο της επικαιρότητας αμέσως μόλις βγήκαν από τη χειμερία νάρκη που είχε επιβάλει ο Χότζα. Έβλεπε ότι έμπαιναν στην επικαιρότητα με την αρπακτικότητα θηρίου, με τη λεηλασία και την καταστροφή ως τρόπους επιβολής τους.

Ιανουάριος/2012

crash 123

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­124

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Η παλικαρίσια στάση του μπροστά στην Ολμπράιτ για τους βομβαρδισμούς στο Κόσοβο

Ο

124 crash Ιανουάριος/2012

1 ανθρωπιστική βοήθεια και στους ξερριζωμένους Αλβανούς πρόσφυγες, στις οικογένειες που κατέφευγαν στην Αλβανία διωγμένοι και από τους Σέρβους και από τους ληστές συμπατριώτες τους. Αυτές οι σκληρές συνθήκες, οι οποίες στρέφονταν απειλητικά εναντίον των Μακεδόνων, τον ώθησε να δώσει τόσο ιδιαίτερη έμφαση στον Μακεδονικό Αγώνα, εκθειάζοντας σε κάθε ευκαιρία το έργο και τις θυσίες των γενναίων μας Μακεδονομάχων.

Είπαν και τούτο το στενόκαρδο: στις εκλογές μητροπολιτών για περιφέρειες της Μακεδονίας και Θράκης στήριζε πάντοτε υποψηφίους που στρέφονταν εναντίον του Πατριαρχείου στο Φανάρι. Δεν ήταν αλήθεια. Είναι ασύστολο ψεύδος αυτή η κατηγορία. Αυτό που τον απασχολούσε, ήταν να προωθεί –παντού βέβαια, αλλά κυρίως στη Μακεδονία και τη Θράκη– μητροπολίτες με αγωνιστική συνείδηση και με φρόνημα ικανό, ώστε να βρίσκονται σε συνεχή μέριμνα για το ποίμνιό τους.

▲ ▲

ι αλβανικές λεηλασίες στο Κόσοβο είχαν αρχίσει πολύ πριν εκδηλωθεί ο πόλεμος: η Εκκλησία της Σερβίας ειδοποιούσε με κάθε τρόπο τις πυρπολήσεις ναών, τις κτηνωδίες σε βάρος ανδρικών και γυναικείων μονών, τις κλοπές,τις λεηλασίες, τους βιασμούς και τις δολοφονίες Σέρβων του Κοσόβου. Ήταν ακόμη μητροπολίτης ο Χριστόδουλος, και οργάνωσε τις πρώτες μεταφορές ειδών πρώτης ανάγκης και κυρίως φαρμακευτικού υλικού στο Κόσοβο. Το ενδιαφέρον του για τους Σέρβους του Κόσοβου δεν ήταν «εθνικιστικό», όπως τον κατηγορούσαν οι υψηλόμισθοι και όχι μόνον καλαμοκαβαλάρηδες του κράτους των Αθηνών τότε, δεν ήταν προϊόν μιας επιλογής ανάμεσα στους Σέρβους και τους Αλβανούς, αλλά ήταν αποτέλεσμα της απέχθειας και της οργής του, για τις λεηλασίες και τις θηριώδεις συμπεριφορές. Όταν άρχισαν οι βομβαρδισμοί του ΝΑΤΟ, το ανθρωπιστικό πρόβλημα της Σερβίας έφτασε σε τεράστια ύψη. Ο Χριστόδουλος δεν έμεινε αργός. Κι όταν ανήλθε στον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο, κινητοποίησε κάθε δύναμη που διέθετε, με σκοπό την ανακούφιση των θυμάτων. Την οργή του απέδειξε και όταν σε επίσημο γεύμα, στο Προεδρικό Μέγαρο της Ηρώδου του Αττικού, προς τιμήν του τότε Προέδρου των ΗΠΑ Μπιλ Κλίντον, που βρισκόταν στην Αθήνα, είχε πει στην παρακαθήμενη συνδαιτυμόνα του, την τότε Αμερικανίδα υπουργό Εξωτερικών Μαντλίν Ολμπράιτ: «Διερωτώμαι, κυρία υπουργέ, με τι συνείδηση μπορείτε να κοιμάστε ήρεμη τα βράδια σας, όταν έχετε διατάξει τόσους ανελέητους βομβαρδισμούς σε βάρος ενός λαού και μιας χώρας, στην οποία μάλιστα, αν δεν κάνω λάθος, έχετε γεννηθεί;». Κι εκείνη, αντί απαντήσεως, αποχώρησε διπλωματικά από το γεύμα. Το επεισόδιο αυτό και ολόκληρη η συνομιλία του Χριστοδούλου με την Μαντλίν Ολμπράιτ κατεγράφη αναλυτικά, λίγες μέρες αργότερα, στην εφημερίδα «Ελευθεροτυπία», από το δημοσιογράφο Θωμά Τσάτση. Ωστόσο, δεν αφέθηκε σε τέτοιες λεκτικές μόνον παρεμβάσεις. Ούτε στην απέχθεια που του προκάλεσε ο αλβανικός τρόπος. Έστειλε

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­125

­

2 1. H Mαντλίν Ολμπράιτ κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης υποδοχής του Προέδρου Κλίντον το 1999 στην Αθήνα 2. Το επεισόδιο και οι διάλογοι με την Αμερικανίδα υπουργό Εξωτερικών κατεγράφησαν αναλυτικά στα δημοσιεύματα του Τύπου 3, 4. Το ενδιαφέρον του για τους Σέρβους του Κοσόβου δεν ήταν «εθνικιστικό», όπως τον κατηγορούσαν οι υψηλόμισθοι και όχι μόνο καλαμοκαβαλάρηδες του κράτους των Αθηνών τότε

3

4

«Διερωτώμαι, κυρία υπουργέ, με τι συνείδηση μπορείτε να κοιμάστε ήρεμη τα βράδια» Ιανουάριος/2012

crash 125

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­126

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Τα «προφητικά» λόγια για την οικονομική κρίση

Ο

μως, για ποια αδιέξοδα μιλούσε τότε ο Χριστόδουλος; Μα για αυτά ακριβώς που αντιμετωπίζουμε τα τελευταία δυόμισι χρόνια, γι’ αυτά που μας πνίγουν σήμερα. Τόνισε τούτα τα σημαντικά σε μια ημερίδα για τον περιορισμό του κράτους και την οικονομική ανάπτυξη: «Η ελευθερία του ανθρώπου μέσα στην κοινωνία που ζει παραμερίζεται για να κυριαρχήσει αποκλειστικά και μόνο η ελευθερία της οικονομίας, της απόδοσης και του κέρδους. Θα μας πουν ότι αν δεν υποταχθούμε σε αυτό, ενισχύουμε τον κρατισμό. Οφείλουμε όμως να προσέξουμε καλά, διότι το φρένο στη γιγάντωση του κράτους δεν θα πρέπει να οδηγήσει σε κατάργηση της ελευθερίας του ανθρώπου να διαμορφώνει ο ίδιος την προσωπικότητά του, την καριέρα του, τη ζωή του. Δεν θα πρέπει να καταργηθεί η πρόνοια για τον συνάνθρωπο. Η κοινωνία μας οφείλει να ανοίγει το δρόμο στην οικονομική ελευθερία, αλλά χωρίς να ξεχνάμε ότι ο άνθρωπος δεν είναι μέσον για να επιτύχουμε κάποιους στόχους, ο άνθρωπος είναι ο σκοπός. Ο άνθρωπος δεν έγινε για να διογκώνεται το κράτος, δεν έγινε ούτε για να περνάει ανεμπόδιστη η οικονομική προκοπή. Κράτος και οικονομική ζωή έγιναν για να υπηρετήσουν τον άνθρωπο. Και πρέπει εδώ να πω με όση ένταση μπορώ, ότι αλίμονο στις κοινωνίες που τσαλαπατάνε τον άνθρωπο για να περάσει η οικονομία». Στην ίδια αυτή ημερίδα ξεκαθάρισε απαντώντας σε ερώτηση: «Τήν ἐλεύθερη ἀγορά ἐνισχύει ὄχι μόνον ἡ αποκρατικοποίηση ἀλλά καί τό ἐμπόριο ὅπλων, τό ἐμπόριο ναρκωτικῶν, τό δουλεμπόριο καί ἡ πώληση μικρῶν παιδιῶν στούς οἴκους ἀνοχῆς. Τήν ἐλεύθερη ἀγορά ἐνισχύει καί ἡ κατάργηση κάθε ἀσφάλειας, ὅπως ἐπίσης κάθε σύνταξης. Τήν ἐνισχύει καί ἡ κατάργηση τῶν κρατικῶν σχολείων καί τῶν κρατικῶν νοσοκομείων. Ἐν τούτοις, εἶμαι βέβαιος ὅτι καί οἱ πιό ἀκραῖοι ἰδεολόγοι δέν φθάνουν στό σημεῖο νά στηρίζουν ὁποιοδήποτε μέτρο προωθεῖ τήν ἐλεύθερη ἀγορά, ἀδιαφορώντας γιά τό κοινωνικό κόστος. Ἐπειδή ἀκριβῶς θέλω νά πιστεύω πώς ἔχουν αὐτή τή σωφροσύνη, γι' αὐτό νομίζω ὅτι θά συμφωνήσουν μέ τήν Ἐκκλησία ἡ ὁποία ζητᾶ ἡ παγκοσμιοποίηση νά μήν μετατραπεῖ σέ ὁδοστρωτήρα πού θά συνθλίψει τόν ἄνθρωπο.»

Σ

τις 9 Μαρτίου 2000 ο τότε πρωθυπουργός Κ. Σημίτης πανηγύριζε, και δικαίως, την ένταξη της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Στην ομιλία του υποστήριξε ότι: «Σήμερα είναι μια ιστορική στιγμή για τη χώρα, σηματοδοτεί ένα νέο ιστορικό κύκλο για την πατρίδα μας. Ανοίγει μια νέα εποχή ασφάλειας και σταθερότητας, ανάπτυξης και ευημερίας. Σήμερα 126 crash Ιανουάριος/2012

­

2 τελειώνει οριστικά η εικόνα μιας Ελλάδας μικρής και ανασφαλούς». Ο Χριστόδουλος συμμεριζόταν τη χαρά αυτή, αλλά κοιτούσε ανήσυχος το μέλλον. Ήταν με την ψυχή στο στόμα καθώς μου διατύπωνε τους φόβους του ότι προχωράμε με γρήγορους ρυθμούς προς την ταϊλανδοποίηση της Ευρώπης. Και μιλώντας στην Ιεραρχία της Εκκλησίας μας διατύπωσε τη βαθύτατη ανησυχία του: «Ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι το προϊόν μιας παράλληλης δράσης δύο στοιχείων: της ελεύθερης οικονομίας και της κοινωνικής αλληλεγγύης. Πληρώσαμε πάρα πολύ ακριβά, όλοι οι Ευρωπαίοι, κάθε προσπάθεια κατάργησης αυτής της παραλληλίας. Επιπλέον, πρέπει και πάλι να δούμε την

άλλη όψη του νομίσματος: η παγκοσμιοποίηση θα ανεβάσει στο επίπεδο του Ευρωπαίου τον δυστυχή Ταϊλανδό εργάτη, που τώρα δουλεύει για ένα μικρό κομμάτι ξερό ψωμί, ή μήπως θα κατεβάσει τον Ευρωπαίο σε επίπεδο παρόμοιο με του Ταϊλανδού; Ελπίζω ότι όλοι θα έχουμε σε κάποιες ώρες μας αναρωτηθεί πού πηγαίνει ένας πολιτισμός όταν αναγορεύει την οικονομική ανάπτυξη σε αυτοσκοπό, δίνοντάς της το δικαίωμα να γίνεται βωμός του Μολώχ. Όλοι θα έχουμε αναρωτηθεί πώς μπορεί να ονομάζεται αναπτυξιακή μια οικονομία που δεν υπολογίζει στο κόστος της την καταστροφή του ανθρώπου».

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­127

­

Οι πύρινοι λόγοι ενώπιον Ευρωπαίων ηγετών και η επιστολή στον Μπαρόζο

Λ

ίγο αργότερα του δόθηκε η ευκαιρία να διατυπώσει ακόμη μια φορά την αγωνία του και απευθυνόμενος στους ευρωβουλευτές, υπογράμμι-

σε: «Θεωρῶ ὅτι οἱ τάσεις στὰ κέντρα λήψεως

1 1. Στις 25 Αυγούστου του 2000 ο Χριστόδουλος συναντήθηκε με τον ιστορικό Παλαιστίνιο ηγέτη Γιάσερ Αραφάτ στη Βηθλεέμ 2. Με το Ρώσο τότε Πρόεδρο (νυν πρωθυπουργό) Βλαντιμίρ Πούτιν, με τον οποίο συναντήθηκε το 2001 στο Κρεμλίνο. Φέρονται να είχαν συζητήσει και εθνικά θέματα, όπως το Κυπριακό και το Αιγαίο

«Η παγκοσμιοποίηση θα ανεβάσει στο επίπεδο του Ευρωπαίου τον Ταϊλανδό εργάτη ή μήπως θα γίνει το αντίθετο;»

▲ ▲

ἀποφάσεων τῆς Ευρώπης καθιστοῦν χρήσιμη τὴν ἐπανεξέταση τῆς εὐρωπαϊκῆς προοπτικῆς, καὶ θὰ ἦταν πολύτιμο νὰ δοῦμε τὶς σκέψεις σας ἐπ’ αὐτοῦ. Διότι ὅλοι καταλαβαίνουμε πὼς ἔχουμε ἀπομακρυνθεῖ πολὺ ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῶν Ἱδρυτῶν Πατέρων τῆς Ἕνωσης, καὶ δὲν εἶναι καθόλου αὐτονόητο ὅτι ἡ πολιτικὴ ἡγεσία συνεχίζει νὰ ἀκολουθεῖ πορεία ποὺ ὁδηγεῖ πραγματικὰ στὴν ἕνωση τῆς Εὐρώπης. Καὶ σᾶς παρακαλῶ νὰ δεῖτε σὲ αὐτή μου τὴν παρατήρηση ἀνησυχία, φόβο ἴσως, ἀλλὰ μὲ κανένα τρόπο ἄσκηση πολιτικῆς κριτικῆς. Δὲν χωρᾶ ἀμφιβολία ὅτι ὅλες οἱ ἡγεσίες ἔχουν τὶς ἐξηγήσεις τους. Ἐπισημαίνω ἐδῶ ὅτι ἱστορία, ψυχολογία καὶ θεολογία συμφωνοῦν σὲ τοῦτο: δὲν ὑπάρχει ἀμαρτία χωρὶς τὴν εὔλογη ἐξήγησή της. Θὰ θυμᾶστε ὅτι ἡ Εὔα ἔδωσε ἀμέσως ἐξήγηση γιὰ τὴν πράξη της στὸν Ἀδάμ, καὶ ὁ Ἀδάμ μὲ τὴν ἴδια εὐκολία ἐξήγησε στὸ Θεὸ τὴν ἐπιλογή του. Βλέπετε όμως ὅτι μὲ τὶς πειστικές ἐξηγήσεις αυτές βρεθήκαμε ἐκτὸς Παραδείσου. Εὔχομαι λοιπὸν νὰ μὴ φθάσουμε στὸ σημεῖο νὰ διαπιστώσουμε ὅτι ὁ εὐρωπαϊκὸς κόσμος χάθηκε, ἐπειδὴ οἱ πολιτικὲς ἡγεσίες τῆς Εὐρώπης εἶχαν τὶς πειστικὲς ἐξηγήσεις τους. Πρέπει ὅλοι αὐτοὶ ποὺ ἀρέσκονται νὰ χαράζουν τὸ μέλλον τῶν λαῶν ἐπὶ χάρτου, νὰ δοῦν ὅτι οἱ Εὐρωπαῖοι δὲν εἶναι διατεθειμένοι να ἀπορρίψουν ὅ,τι τοὺς συγκροτεῖ, δὲν θέλουν νὰ παραστοῦν στὴν κηδεία τῆς ἴδιας τῆς κοινωνίας τους. Ἡ Ἐκκλησία θεωρεῖ καταστροφικὴ προοπτικὴ τὴ μετατροπὴ τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης σὲ ἁπλῶς οἰκονομικὴ ὀντότητα, διότι σὲ αὐτὴ τὴν προοπτική, ἡ Εὐρώπη θὰ γίνει πεδίο θηριώδους ἀνταγωνισμοῦ. Ὄχι μόνον ὁ κοινωνικὸς ρόλος τοῦ κράτους θὰ ὑποβαθμισθεῖ, ἀλλὰ ἡ ἴδια ἡ κοινωνικότητα θ΄ ἀντικατασταθεῖ ἀπὸ τὴν ὠμὴ διεκδίκηση. Ἡ οἰκονομικὴ ἕνωση εἶναι ἀπολύτως θετική, ἐφ’ ὅσον δὲν αὐτονομεῖται, ἐφ’ ὅσον διακονεῖ τὴν κοινωνία, ἐφ’ὅσον ὑπακούει στὴν πολιτική. Οἱ κοινωνίες, ἀγαπητοί μου, δὲν εἶναι ἐπιχειρήσεις. Ὅποτε ἔγινε προσπάθεια ὑποταγῆς της κοινωνίας στὴ λογικὴ τῶν ἐπιχειρήσεων, εἴχαμε ὡς συνέπεια τὴν κορύφωση τῆς ἀδικίας. Καὶ ὅταν περισσεύει ἡ ἀδικία, κανεὶς δὲν εἶναι ἀθῶος τοῦ αἵματος». Ιανουάριος/2012

crash 127

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­128

­

«Ο φόβος ουδέποτε δημιούργησε κοινωνία. Ο φόβος δημιουργεί μόνο δουλεία», τόνιζε στην επιστολή του στον Μανουέλ Μπαρόζο

Α

υτά λοιπόν που προείδε –είχε σχεδόν προφητεύσει– ο Χριστόδουλος δεν τα είχε συλλάβει η κυβέρνηση Σημίτη. Κι όμως, οι εξελίξεις επιβεβαίωσαν ότι όχι αδίκως αγωνιούσε ο Αρχιεπίσκοπος. Σήμερα βλέπουμε πάρα πολύ καθαρά πόσο δίκιο είχε ο Χριστόδουλος. Μιλώντας το 2004 πάλι στους Έλληνες ευρωβουλευτές, είχε προειδοποιήσει κατηγορηματικά: «Γνωρίζετε αυτό το οποίο είναι το πλέον επικίνδυνο: οι λαοί έχουν πειστεί ότι δεν εισακούγονται για τα μείζονα πολιτικά ζητήματα, ότι οι αποφάσεις παίρνονται ερήμην και εις πείσμα των. Και αντιδρούν μη μετέχοντας, αντιδρούν περιοριζόμενοι σε ό,τι ευθέως και αμέσως αναφέρεται στα επαγγελματικά και οικονομικά των θέματα. Με δυο λόγια, υπάρχει μια απόσυρση του λαού από την πολιτική, απόσυρση που έχει πολλές συνέπειες σε καίριους τομείς. Ας αναρωτηθούμε, επιτέλους, αν οι Ευρωπαίοι πολιτικοί παλεύουν για την ένωση της Ευρώπης ή για τη συγκρότηση μιας πολυεθνικής Ευρωπέξ, εταιρείας περιορισμένης ευθύνης». Και τιμώντας τα 50 χρόνια από την ίδρυση της Ενωμένης Ευρώπης, πρόσθεσε μπροστά σε ένα κοινό που αποτελούσαν δημοσιογράφοι και πολιτικοί: «Η σημερινὴ ἐπέτειος δὲν προσφέρεται γιὰ πανηγυρισμοὺς μόνον, ἀλλὰ ἐπίσης γιὰ περίσκεψη. Ὅσοι ἀπὸ μᾶς, ἔστω κι ἂν δὲν εἶναι ἐνθουσιώδεις εὐρωπαϊστές, θέλουν ὅμως ἡ Εὐρώπη νὰ εἶναι τὸ σπίτι μας, πρέπει νὰ συνειδητοποιήσουν ὅτι γιὰ νὰ εἶναι σπίτι μας, πρέπει νὰ ἀναπαύει τὴ συνείδησή μας, να αισθανόμαστε ασφαλείς μέσα σε αυτό. Ἡ πολιτικὴ ἡγεσία πρέπει ὄχι μόνο νὰ μὴ φοβᾶται τὸν Εὐρωπαῖο, ἀλλὰ νὰ τὸν προστατεύει καὶ νὰ εἶναι ὑπερήφανη γι αὐτόν».

128 crash Ιανουάριος/2012

«Οι ημέρες που έρχονται θα είναι δύσκολες όχι μόνο για το λαό μας, αλλά για όλο τον κόσμο. Έρευνα στην Αμερική απέδειξε ότι 61% των ενηλίκων και 75% των εφήβων πιστεύουν ότι ο κόσμος θα φτάσει σ’ ένα τέλος ή θα καταστραφεί στην αρχή της επόμενης χιλιετίας» Όλη την επερχόμενη οικονομική και πολιτική κρίση την ένιωθε, όταν η πολιτική ηγεσία –και της Ελλάδος και της Ευρώπης– δεν μπόρεσε να τα προβλέψει, δεν μπόρεσε να αισθανθεί ανησυχία για το τι θα ακολουθούσε. Εκείνος, ο ηγέτης της Εκκλησίας μας, προεγνώριζε τι επέρχεται και ανησυχούσε για την κατάσταση του λαού μας μέσα στην κρίση. Μιλώντας και πάλι στην Ιεραρχία, εξέφρασε και πάλι την αγωνία του για τα επερχόμενα: «Έχω την αίσθηση ότι οι καιροί μας είναι αποκαλυπτικοί και κρίσιμοι και ότι τώρα ακριβώς επαναβεβαιώνεται ο ρόλος της Εκκλησίας μας μέσα στο έθνος και στην κοινωνία. Οι ημέρες που έρχονται θα είναι δύσκολες όχι μόνο για το λαό μας, αλλά για όλο τον κόσμο. Έρευνα στην Αμερική απέδειξε ότι 61% των ενηλίκων και 75% των εφήβων πιστεύουν ότι ο κόσμος θα φτάσει σ’ ένα τέλος ή θα καταστραφεί στην αρχή της επόμενης χιλιετίας. Κεντρικός άξονας του

φόβου αυτού, πιστεύω, είναι η συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι η κοινωνία που διαμορφώθηκε αυτά τα χρόνια πρέπει να τιμωρηθεί και όλη της η υπόσταση βρίσκεται σε κίνδυνο». Έτσι οδηγηθήκαμε εδώ, στο σημείο όπου εκείνος είχε προβλέψει. Δεν ήταν μια άσκοπη ανησυχία. Μας είχε ενημερώσει, είχε ενημερώσει πολλές φορές και την πολιτική μας ηγεσία αλλά και την ηγεσία της Ευρώπης. Είχε συναντηθεί με τον τότε πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τον Ζακ Σαντέρ, με τον Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν, αλλά και με τον Μανουέλ Μπαρόζο, που είναι ακόμη πρόεδρος της Κομμισσιόν. Στον Μπαρόζο, μάλιστα, είχε στείλει και επιστολή,, όπου του έγραφε: «Μόνον εφόσον η ανάπτυξη της οικονομίας επιδιώκεται παράλληλα με την ανάπτυξη της κοινωνικής συνευθύνης, μπορεί κ. πρόεδρε, η ευρωπαϊκή κοινωνία να προχωρήσει. Αυτό που ο Ευρωπαίος χρειάζεται είναι πράγματι μια κοινωνία με συνοχή, ενότητα και αλληλεγγύη, με αίσθημα δικαιοσύνης και κατανόησης στους αδύνατους. Μια τέτοια κοινωνία θα μπορεί να αντιμετωπίζει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα προβλήματα που η ατελής κοινωνία μας, ως έργον ανθρώπου, πάντοτε θα έχει. Αντιλαμβάνομαι, κ. πρόεδρε, ότι, δυστυχώς, το αξίωμα της άκρατης ανταγωνιστικότητας και της μεγιστοποίησης του οφέλους κυριαρχεί. Ο ρόλος όμως της Ευρώπης είναι να δείξει ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης, που χωρίς να εγκαταλείπει τις απαιτήσεις και τους κανόνες της ανοιχτής αγοράς, θα έχει ανθρώπινο πρόσωπο. Η “θεοποίηση” του ατομικού οφέλους, όπως κι αν αυτό νοείται, οδηγεί πάντοτε τις κοινωνίες στην παρακμή». Του γράφει τούτα τα βαρυσήμαντα:

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­129

­

«Ε

▲ ▲

ίναι αυτονόητο ότι δεν μπορεί να αναπτύσσεται η κοινωνική συνοχή όταν οι εργαζόμενοι υποκύπτουν σε πιέσεις από φόβο ότι θα χάσουν τη θέση τους και άρα θα βάλουν σε κίνδυνο το επίπεδο ζωής των. Ο φόβος ουδέποτε δημιούργησε κοινωνία. Ο φόβος δημιουργεί μόνο δουλεία.Όσα μειονεκτήματα και αντιφάσεις έχει το κοινωνικό κράτος μπορούν και πρέπει να διορθωθούν, έχοντας όμως πάντοτε ως αρχή ότι δεν ωφελεί την Ευρώπη η μετατροπή της σε περιοχή στέρησης και ανασφάλειας. Το χειρότερο που μπορεί να συμβεί στην Ευρώπη, ο αληθινός εφιάλτης της, είναι να αντικατασταθεί ο ανταγωνισμός των επιχειρήσεων από τον ανταγωνισμό μεταξύ των εργαζομένων για μια θέση εργασίας. Εάν αυτό το αίσθημα μεταδοθεί στη νεολαία της Ενωμένης Ευρώπης, κύριε πρόεδρε, πιθανώς να επιβιώσει η Ένωση, αλλά θα χαθεί για πάντα ο ευρωπαϊκός πολιτισμός». Η ευρωπαϊκή ηγεσία, όπως και ο Μπαρόζο, απαντούσαν στον Χριστόδουλο ότι συμμερίζονται τις αρχές του και ότι θα φροντίσουν να μην κινδυνέψει ο λαός της Ελλάδας και της Ευρώπης. Και κατά την ομιλία του στις Βρυξέλλες ενώπιον ευρωβουλευτών από όλες τις χώρες της Ένωσης, ο Αρχιεπίσκοπος ανταπάντησε: «Εύχομαι να εργαστούμε όλοι μαζί, για να επιβεβαιώσουμε ότι η Ευρώπη δεν είναι ένας χώρος, αλλά ένας πολιτισμός. Να εργαστούμε για να δείξουμε στους νέους μας ότι ακόμα και τα πιο επικερδή συμφέροντά μας υποχωρούν μπροστά στα οράματά μας». Κι ωστόσο, οι Ευρωπαίοι ηγέτες δεν θέλησαν ή δεν μπόρεσαν να πάρουν τα αναγκαία μέτρα που θα έσωζαν τους λαούς της Ευρώπης. Ακόμη και σήμερα δεν έχουν κατορθώσει να δημιουργήσουν μια αποτελεσματική βάση σύγκλισης, ικανή να προφυλάξει όχι μόνο την οικονομία αλλά και την κοινωνία. Οι Έλληνες πολιτικοί, από την άλλη, όπως αποδείχθηκε δεν κατάλαβαν καν ποιος ήταν ο επερχόμενος κίνδυνος για τον οποίο με τόση επιμονή επί χρόνια ολόκληρα προειδοποιούσε ο Αρχιεπίσκοπος. Ο λαός μας, και αυτός δεν μπόρεσε να ακούσει τον Αρχιεπίσκοπό του. Τα ΜΜΕ, τυφλωμένα από την αντιχριστοδουλική τους εμπάθεια, δεν τον άκουσαν ώστε να ταρακουνήσουν το λαό και να υποχρεώσουν τις κυβερνήσεις σε αλλαγή πορείας. Και σήμερα ακόμη καμιά τηλεόραση και καμιά εφημερίδα δεν τολμά να ζητήσει συγχώρεση από τον Χριστόδουλο και από το λαό μας για όσα του απέκρυψε. Γιατί το έκανε αυτό ο Τύπος, εφημερίδες, ραδιόφωνα και κανάλια, είναι κάτι που μένει να διερευνηθεί. Ελάχιστοι εκδότες δημοσιογράφοι τόλμησαν να μιλήσουν υπέρ του Αρχιεπισκόπου. Αλλά πάντως η πολιτική μας ηγεσία στο σύνολό της δεν κατάλαβε τίποτε και δεν έκανε τίποτε για να προφυλάξει το λαό από την καταστροφή και την απόγνωση.

«Ο αληθινός εφιάλτης της Ευρώπης είναι να μετατραπεί σε περιοχή ανασφάλειας και ανεργίας»

«Ἡ πολιτικὴ ἡγεσία πρέπει ὄχι μόνο νὰ μὴ φοβᾶται τὸν Εὐρωπαῖο, ἀλλὰ νὰ τὸν προστατεύει καὶ νὰ εἶναι ὑπερήφανη γι’ αὐτόν», είχε πει στον πρώην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής

Χαβιέ Σολάνα

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­130

crash

­

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Οι τελευταίες του συναντήσεις, τα αστεία και οι συγκλονιστικοί διάλογοι...

Σ

τις 26 Οκτωβρίου 2007, ημέρα του Αγίου Δημητρίου, επέστρεψε ο Χριστόδουλος στην Αθήνα από το Μαϊάμι, μετά την αποτυχία της μεταμόσχευσης στο ήπαρ. Το μεσημέρι της ημέρας εκείνης το ιδιωτικό αεροπλάνο που τον μετέφερε στην Ελλάδα προσγειώθηκε στο αεροδρόμιο της Ελευσίνας. Η αντίστροφη μέτρηση είχε ξεκινήσει... Από την ημέρα της επιστροφής μέχρι και την ημέρα του θανάτου του ζήσαμε πολλές τραγικές στιγμές. Καθημερινά τον επισκέπτονταν στην αρχιεπισκοπική κατοικία στο Ψυχικό πνευματικά του παιδιά, αρχιερείς, συνεργάτες του, η πολιτειακή και πολιτική ηγεσία της χώρας μας. Εκείνος πάντα με το χαμόγελο στα χείλη τους δεχότανε όλους και είχε σε όλους να πει μια καλή κουβέντα, ένα λόγο παρηγοριάς. Αντί να τον ενισχύουμε και να τον παρηγορούμε, το έκανε εκείνος για όλους μας! Και ήταν πάντα δοξαστικός προς τον Θεό για ό,τι περνούσε! Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τελευταίες συναντήσεις του με τους Κάρολο Παπούλια, Κ. Καραμανλή, Γ.Α. Παπανδρέου και Αλέκο Αλαβάνο... σχέση του Χριστόδουλου με τον Κάρολο Παπούλια ενώ ξεκίνησε περίεργα (ούτε να ορκιστεί δεν ήθελε στην αρχή ο Πρόεδρος ενώπιον του Αρχιεπισκόπου), εξελίχθηκε στη συνέχεια πάρα πολύ καλά. Κατά τη διάρκεια της ασθενείας του Αρχιεπισκόπου ο Πρόεδρος τον επισκέφθηκε πολλές φορές. Παραθέτουμε το διάλογό τους από την τελευταία συνάντηση μεταξύ των δύο ανδρών, όπως ακριβώς μας τον αφηγήθηκε ο μακαριστός Χριστόδουλος.

- Μακαριότατε, θέλω να μου επιτρέψετε να σας πω κάτι... Ξέρετε, εγώ δεν είμαι αυτό που λέτε εσείς «άνθρωπος της Εκκλησίας». Και στη ζωή μου μέχρι τώρα δεν το έκρυψα... Τελευταία, όμως, συλλαμβάνω τον εαυτό μου να προσεύχεται...

- Μπράβο, μπράβο, Πρόεδρε, πολύ με συγκινείς, του απάντησε ο Χριστόδουλος!

- Και ξέρετε γιατί; συνέχισε ο Πρόεδρος. Γιατί αισθάνομαι την ανάγκη να προσεύχομαι για σας, μακαριότατε, για να γίνετε καλά, για να συνεχίσετε το έργο σας και –θα σας το πω τώρα–, να συνεχίσετε να μιλάτε και να λέτε αυτά που δεν μπορούμε να πούμε εμείς!

- Να ’σαι καλά, Πρόεδρέ μου. Σε ευχαριστώ πολύ, με συγκινείς. Εγώ, πάλι, δεν μπορώ να θυμηθώ ποτέ τον εαυτό μου χωρίς προσευχή,

Η

130 crash Ιανουάριος/2012

1

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­131

από τότε που ήμουν παιδί. Η μητέρα μου ήταν άνθρωπος της προσευχής και μας το μετέδωσε παιδιόθεν. Πάντως, να ξέρεις ότι η δική σου προσευχή πιάνει διπλά. Την εισακούει ο καλός Θεός και για σένα που την κάνεις και για μένα, για τον οποίο την κάνεις. Και με βλέπει με μεγαλύτερη συμπάθεια αφού εξαιτίας μου προσεύχεσαι! Η στιχομυθία των δύο ανδρών τελείωσε με πολλά γέλια κι ένα ανέκδοτο που συνήθιζε να λέγει ο Αρχιεπίσκοπος, γιατί του άρεσε! Επρόκειτο για έναν οδηγό αυτοκινήτου-λεωφορείου, που ο Θεός τον ξεχώριζε μολονότι ήταν βλάσφημος και κακός οδηγός, γιατί με τη συμπεριφορά του αυτή και τον επικίνδυνο τρόπο οδήγησης έκανε τους επιβάτες του λεωφορείου να προσεύχονται συνεχώς και να κάνουν το σημείο του σταυρού! τότε πρωθυπουργός Κ. Καραμανλής είχε επίσης μια πολύ καλή σχέση με τον Αρχιεπίσκοπο. Γνωρίζονταν από την εποχή που ο Χριστόδουλος ήταν μητροπολίτης Δημητριάδος και ο Κ. Καραμανλής απλός βουλευτής Θεσ/νίκης. Ο Χριστόδουλος αγαπούσε πολύ τη μητέρα του πρώην πρωθυπουργού, την αείμνηστη Αλίκη Καραμανλή. Το θέμα των ταυτοτήτων τους έφερε κοντά. Συζήτησαν πολλές φορές για τις βαθύτερες επιδιώξεις του Σημίτη και του Σταθόπουλου και τα όσα πρέσβευαν. Αυτή ήταν και η αιτία που ο Κ. Καραμανλής πήγε και ψήφισε για το δημοψήφισμα που ζητούσε η Εκκλησία για τις ταυτότητες. Στην τελευταία τους συνάντηση στο σπίτι του Ψυχικού τους δόθηκε η ευκαιρία να μιλήσουν για τη νέα γενιά, αλλά και για τα παιδιά, τα δίδυμα του Κ. Καραμανλή. Ο Αρχιεπίσκοπος μιλούσε περισσότερο και ο

Ο

2

«Η Εκκλησία είναι σαν το κάρβουνο, που όσο ανάβει, αν το αγγίξεις, σε καίει και όταν είναι σβηστό και το πιάσεις, σε μουντζουρώνει...»

▲ ▲

1. Το θέμα των ταυτοτήτων έφερε τον Αρχιεπίσκοπο πολύ κοντά με τον πρώην πρωθυπουργό. Συζήτησαν πολλές φορές για τις βαθύτερες επιδιώξεις του Σημίτη και του Σταθόπουλου και τα όσα πρέσβευαν. Αυτή ήταν και η αιτία που ο Κ. Καραμανλής πήγε και ψήφισε για το δημοψήφισμα που ζητούσε η Εκκλησία για τις ταυτότητες 2. Η σχέση του Χριστόδουλου με τον Κάρολο Παπούλια ενώ ξεκίνησε περίεργα (ούτε να ορκιστεί δεν ήθελε στην αρχή ο Πρόεδρος ενώπιον του Αρχιεπισκόπου), εξελίχθηκε στη συνέχεια πάρα πολύ καλά

Κ. Καραμανλής τον άκουγε με πολλή προσοχή.

- Μήπως σε κούρασα, Κώστα μου; του είπε κάποια στιγμή.

- Μα τι λέτε, μακαριότατε; Έχω μείνει άφωνος με τις γνώσεις σας, με την πληροφόρηση που έχετε και με το ενδιαφέρον και την αγάπη που δείχνετε για τα νέα παιδιά! Το κλίμα βάρυνε... ο Κ. Καραμανλής Ιανουάριος/2012

crash 131

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­132

crash

­

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

▲ ▲

βούρκωσε, σκεφτόμενος προφανώς ότι ο άνθρωπος που βρισκότανε μπροστά του, με τις τόσες γνώσεις και τα τόσα ενδιαφέροντα, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος, μετρούσε πλέον μέρες! Στο τέλος ο Κ. Καραμανλής, για να ελαφρύνει την ατμόσφαιρα, ρώτησε τον Αρχιεπίσκοπο τι ομάδα είναι...

- Άκουσε, Κώστα μου, να σου πω, του απάντησε. Πριν έρθω στην Αθήνα ήμουν ΑΕΚ, λόγω των σχέσεών μας με τις αλησμόνητες πατρίδες και την Κων/πολη. Όταν, όμως, έγινα Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, σκέφτηκα και είπα... είναι δυνατόν να είμαι Αθηνών και να μην είμαι Παναθηναϊκός; - Μπράβο, μακαριότατε, πετάχτηκε από τη θέση του ο Κ. Καραμανλής ως γνήσιος βάζελος κι έκλεισε τον Χριστόδουλο, που η ασθένειά του τον είχε αφήσει μισό, μέσα στην πληθωρική αγκαλιά του! Ο αποχαιρετισμός των δύο ανδρών ήταν πολύ συγκινητικός! Ο Αρχιεπίσκοπος έδωσε την ευχή του στον Κ. Καραμανλή και του επέστρεψε τον σταυρό-φυλαχτό που του είχε δώσει ο Καραμανλής όταν έφευγε για το Μαϊάμι! συνάντηση με τον Γ.Α. Παπανδρέου,αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης τότε και αργότερα πρωθυπουργό, ήταν ιδιαιτέρως εγκάρδια. Εκείνη την εποχή ο Γ. Παπανδρέου αμφισβητείτο έντονα από το κόμμα του, μετά την αποτυχία των εκλογών το Σεπτέμβριο του 2007. Στην τελευταία αυτή συνάντηση ο Αρχιεπίσκοπος προσπάθησε να τον εμψυχώσει ως πνευματικός πατέρας πιο πολύ. Τα λόγια του προφητικά...

- Κάποια μέρα, Γιώργο μου, θα γίνεις πρωθυπουργός, μην έχεις άγχος. Αυτο θα γίνει κατά τρόπο νομοτελειακό. Όπως έγιναν και ο παππούς σου και ο πατέρας σου! Φρόντισε, ωστόσο, όταν συμβεί αυτό, να είσαι έτοιμος από κάθε άποψη. Και να θυμάσαι αυτό που θα σου πω σήμερα... Κοίταξε να μην κάνεις τα λάθη που έκανε ο πατέρας σου, στα πρώτα χρόνια που ήταν πρωθυπουργός και εφέρετο με τρόπο ανεπίτρεπτο προς την Εκκλησία.Το βρήκε μπροστά του μετά... και ο Σημίτης χειρότερα. Τα θυμάσαι, γι’ αυτό ας μην τα επαναλάβω... Το πλήρωσαν ακριβά. Όσοι επιχείρησαν να βλάψουν την Εκκλησία είχαν κακό τέλος. Γι’ αυτό, καλέ μου Γιώργο, να σέβεσαι την Εκκλησία και να μη δέχεσαι εισηγήσεις συνεργατών σου που είναι εναντίον της. Αυτοί δεν θα θέλουν μόνο το κακό της Εκκλησίας, αλλά και το δικό σου κακό, γιατι εσύ θα χρεώνεσαι τα λάθη, εσένα θα βαραίνουν οι όποιες αποφάσεις και όχι αυτούς που θα τις προτείνουν! Θα σου θυμίσω κάτι που έλεγαν οι παλαιοί πατέρες και το είχε πει ο μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Σεραφείμ –που είχαν δει πολλά τα μάτια του και είχε φοβερή πολιτική αντίληψη– στο γέρο Καραμανλή και στον πατέρα σου. Η Εκκλησία, τους είπε, είναι σαν το κάρβουνο, που όσο ανάβει, αν το αγγίξεις, σε καίει και όταν είναι σβηστό και το πιάσεις, σε μουντζουρώνει... Ο Γ.Α.Π. άκουσε με πολλή προσοχή τον Χριστόδουλο... Τόλμησε μάλιστα να του πει ότι δεν έχει κακές

Η

132 crash Ιανουάριος/2012

«Μακαριότατε, για να σας δούμε φτάσαμε στο σημείο να γίνουμε ΠΑΣΟΚ και να ντυθούμε στα πράσινα!» του είχε πει ο Αλ. Αλαβάνος στην εντατική

«Με σταύρωσαν, ειδικά επί Σημίτη. Και μάλιστα χωρίς λόγο...»

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­133

M

«Κάποια μέρα, Γιώργο μου, θα γίνεις πρωθυπουργός, μην έχεις άγχος. Αυτό θα γίνει νομοτελειακά. Όπως έγιναν ο παππούς και ο πατέρας σου!» Γ.Α.Π., ότι ο Σημίτης δυσφορούσε τότε που το έκανα, αλλά όταν του εξήγησα το λόγο, έδειξε να καταλαβαίνει και συμφώνησε! Ο Αρχιεπίσκοπος αποχαιρέτησε με τον ίδιο τρόπο, όπως συνήθιζε, τον Γ.Α.Π. και του είπε: «Μην έχεις άγχος! Ο καλός Θεός έχει ήδη φροντίσει το μέλλον του καθενός μας... Και όπως έχει το σχέδιό του για όλους και για όλα, έχει και για σένα κάποιο σχέδιο». Ο Γ.Α.Π. μειδίασε ελαφρώς, χαιρέτησε τον Αρχιεπίσκοπο πολύ εγκάρδια, για τελευταία φορά, κατέβηκε βιαστικά τις σκάλες της αρχιεπισκοπικής κατοικίας, μπήκε στο αυτοκίνητο στη θέση του οδηγού και έφυγε με ταχύτητα!

▲ ▲

διαθέσεις για την Εκκλησία και του θύμισε τα χρόνια που διετέλεσε υπουργός Εξωτερικών, που έσπευδε να τον ενημερώσει πριν από κάθε ταξίδι του στο εξωτερικό, ώστε να είναι ενημερωμένος για τις όποιες διακρατικές σχέσεις είχαμε και τα ενδεχόμενα προβλήματα και τις ιδιαιτερότητες, ώστε να αποφεύγει ο Αρχιεπίσκοπος τις όποιες κορόνες, αφού το συνήθιζε. Ο Χριστόδουλος συμφώνησε ότι πράγματι το έκανε αυτό και μάλιστα σε μια εποχή που οι σχέσεις του με τον Σημίτη δεν ήταν οι καλύτερες! Μάλιστα, του είπε ότι το είχε εκτιμήσει την εποχή εκείνη...

- Και να σκεφτείτε, μακαριότατε, συμπλήρωσε ο

ε τον Αλέκο Αλαβάνο ησχέσητου πέρασε από σαράντα κύματα. Η ασθένεια, ωστόσο, του Αρχιεπισκόπου τους έφερε κοντά! Ο Αλέκος Αλαβάνος επισκέφθηκε τον Χριστόδουλο κατ’ αρχήν στην εντατική στο «Αρεταίειο» και μετά την επιστροφή από το Μαϊάμι, στο σπίτι στο Ψυχικό! Όταν τον επισκέφθηκε στην εντατική, στο «Αρεταίειο», έπρεπε να φορέσει την πράσινη χειρουργική ρόμπα και τα σχετικά παπούτσια. Μόλις μπήκε λοιπόν μέσα στην εντατική ντυμένος στα πράσινα, είπε ο Αλέκος Αλαβάνος στον Αρχιεπίσκοπο: - Μακαριότατε, για να σας δούμε φτάσαμε στο σημείο να γίνουμε ΠΑΣΟΚ και να ντυθούμε στα πράσινα! Ο Αρχιεπίσκοπος μολονότι ήταν αδύναμος ακόμη και πονούσε στις τομές της επεμβάσεως, τόσο πολύ χάρηκε με το αστείο του, που γέλασε με την καρδιά του, για πρώτη φορά μετά από τόσες μέρες κατήφειας και στεναχώριας. Και του είπε: - Αλέκο μου, να είσαι καλά... με έκανες και γέλασα! Όμως, για να ντυθείς εσύ ΠΑΣΟΚ, για να μπορέσεις να με δεις, όπως λες, θα πει ότι τα έχω εγώ καλά με το ΠΑΣΟΚ... Αλλά, όπως ξέρεις, κάθε άλλο! Ξεχνάς τι μου έχουν κάνει; Με σταύρωσαν... ειδικά επί Σημίτη. Και μάλιστα, χωρίς λόγο! Δεν πειράζει όμως... Αφού τα επέτρεψε ο Θεός,δ εν πειράζει... Όλα γίνονται για κάποιο λόγο! Στην επόμενη επίσκεψη του Αλέκου Αλαβάνου, στο σπίτι του Ψυχικού ,ο Αρχιεπίσκοπος του βγήκε από τα... αριστερά!

- Βλέπεις, του είπε, εδώ που είναι το σπίτι μας σε δεχόμαστε όπως είσαι... Δεν σου ζητάμε να.... αλλαξοπιστήσεις πολιτικά και να ντυθείς στα πράσινα, για να μπεις στο σπίτι του Αρχιεπισκόπου...

- Καλά, μακαριότατε, το θυμάστε ακόμη; Είστε φοβερός, του είπε ο Α. Αλαβάνος, ξεσπώντας σε ηχηρά γέλια! Τη μέρα εκείνη δόθηκε η ευκαιρία στον Αλέκο Αλαβάνο να ζητήσει συγγνώμη από τον Αρχιεπίσκοπο, για το ανθρώπινο μέρος, όπως εξήγησε, για κάποιες ατυχείς στγμές που υπήρξαν, κατά τις οποίες αντηλλάγησαν λόγια σκληρά.

- Εγώ, Αλέκο μου, τα έχω ήδη ξεχάσει όλα αυτά! Βλέπεις στην κατάσταση που βρίσκομαι δεν μπορώ να σκέφτομαι τέτοια πράγματα που βαραίνουν την ψυχή μας! Κι εγώ σου ζητώ συγγνώμη για όλα εκείνα που μας επίκραναν τότε... Άλλωστε, εσύ ως πολιτικός, που μάχεσαι για την ψήφο του λαού, έχεις κάθε δικαίωμα να πεις και μια κουβέντα παραπάνω... Εσύ ηγείσαι ενός κομματικού μηχανισμού και σας ψηφίζει ο κόσμος... Εγώ γιατί έπρεπε να ξεπεράσω τον εαυτό μου και να πω αυτά που είπα τότε... Σε ευχαριστώ, πάντως, που αναγνωρίζεις, στο επίπεδο που σε αφορά, το λάθος σου... Η στάση αυτή προϋποθέτει εσωτερικό μεγαλείο ψυχής, που φαίνεται ότι διαθέτεις και με τη συμπεριφορά αυτή με συγκινείς πολύ σήμερα και με διδάσκεις! Πολύ σε ευχαριστώ! Ιανουάριος/2012

crash 133

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:11­π.μ.­­Page­134

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Για την οργή των νέων και το δρόμο της δημιουργίας

Τ

α προβλήματα του ποιμνίου του ήταν τα δικά του προβλήματα, αυτά ήθελε να αντιμετωπίσουμε. Φάνηκε αμέσως και σε όλους αυτό, όταν έγινε Αρχιεπίσκοπος. Με τον πρώτο του λόγο, την ώρα της ενθρόνισής του, διατύπωσε την αγωνία του για τα προβλήματά μας: «Τα κοινωνικά μας προβλήματα πολλαπλασιάζονται κάθε μέρα. Η ανεργία χτυπάει την πόρτα εκατομμυρίων ανθρώπων και μάλιστα νέων, πολλοί νέοι μας παραδίδονται βορά στη χρησιμοθηρία και στον καιροσκοπισμό. Χρειάζεται μια τολμηρή προσέγγιση των προβλημάτων των νέων και μια συνειδητή επαφή με τον κόσμο. Με ρωμαλεότητα και τόλμη οφείλουμε να καταπιαστούμε ουσιαστικά με τα προβλήματα της νεολαίας μας. Δείχνοντας αγάπη στα παιδιά μας, τα πλησιάζουμε με ταπείνωση, “μη παροργίζοντάς τα”, αλλά μιλώντας τους με ειλικρίνεια, με πίστη, με πειθώ, με ενάργεια, με επίγνωση. Τα μεγάλα προβλήματα της νεολαίας μας, τα ναρκωτικά, το ΑΙDS, ο αλκοολισμός, ο παρασιτισμός, η ανεργία, η βία, το έγκλημα, η έλλειψη στοργής, η απουσία της οικογενειακής θαλπωρής, η ανάγκη για ψυχαγωγία, όλα αυτά απαιτούν προσευχή, προσοχή, συναντίληψη, αγάπη, επιμονή». Τον λόγο του εκείνον τον τέλειωσε με μιαν έκκληση προς τους νέους, που έκανε πολλών τα μάτια να βουρκώσουν: «Απευθύνομαι στους νέους της πατρίδας μας και τους λέγω: Παιδιά μου, χρυσά της Ελλάδος παιδιά. Είσθε το καμάρι του γένους, δαφνοστεφανωμένη απαντοχή μας. Όμως, σας πονέσαμε πολύ με την υποκρισία μας και σας ευτελίσαμε μέσα σας την έννοια του καθήκοντος. Σας χρεώνουμε τις παρεκτροπές σας, ενώ είμαστε οι ηθικοί αυτουργοί. Σας αναγκάσαμε να ζείτε σ’ έναν κόσμο απάνθρωπο, ανηλεή και ανοικτίρμονα. Σας υποδείξαμε να ακολουθήσετε δρόμους που εμείς δεν βαδίζαμε. Σας αφαιρέσαμε την πίστη και την ελπίδα. Γκρεμίσαμε από μέσα σας κάθε ιδανικό. Κι όμως, λέμε ότι σας αγαπάμε. Σεις, με την οξύνοιά σας, καταλάβατε την ασυνέπειά μας. Και μας εγκαταλείψατε. Δεν μας εμπιστεύεστε πια, δεν θέλετε να ζήσετε στον κόσμο που εμείς σας ετοιμάσαμε. Και στραφήκατε στην αναζήτηση της χίμαιρας μέσα απ’ τα ναρκωτικά, στην επιβεβαίωσή σας μέσα από τη βία». Αλλά δεν αρκέστηκε σε διαπιστώσεις. Θέλησε να δείξει στους νέους ότι το να αποστρέφεσαι και να μουντζώνεις δεν είναι λύση. Να δείξει ότι 134 crash Ιανουάριος/2012

1

3

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:12­π.μ.­­Page­135

­

2 1, 2, 3, 4. O Xριστόδουλος ήταν ο μοναδικός Αρχιεπίσκοπος που έριξε το βάρος του στην προσέλκυση των νέων. Αλλά δεν αρκέστηκε σε διαπιστώσεις. Θέλησε να τους δείξει ότι το να αποστρέφεσαι και να μουντζώνεις δεν είναι λύση. Να δείξει ότι η οργή πρέπει να παραμερίσει για να ανοίξει ο δρόμος της δημιουργίας

η οργή πρέπει να παραμερίσει για να ανοίξει ο δρόμος της δημιουργίας. Και κατέληξε τότε: «Παιδιά μου, σήμερα αυτός που σας ομιλεί παίρνει πάνω του την ευθύνη για τις απέναντί σας αμαρτίες όλης της γενιάς του, και σας ζητά συγγνώμη. Θέλει όμως ταυτόχρονα να σας πει πως καμιά αμαρτία δική μας και καμιά αστοχία δική σας δεν επιτρέπεται να σας κλείσει το δρόμο προς την καταξίωση. Τα αδιέξοδα σήμερα πλήθυναν. Τώρα πια η αδυσώπητη ανάγκη σας καλεί να πάρετε μια σταθερή απόφαση». Ποιος μπορεί να ξεχάσει, ακόμη και σήμερα, τους συγκλονιστικούς λόγους του, «τον εαυτό μου ν’ αλλάξω, για να αλλάξει ο κόσμος;». Απευθυνόμενος στους μαθητές ενός Λυκείου, στη μητρόπολη Νεαπόλεως και Σταυρουπόλεως στη Θεσσαλονόκη, είχε πει: «Αλλά αυτός ο κόσμος, παιδιά μου, τον οποίο θα ζήσετε κι εσείς –και έχετε ήδη αρχίσει να ζείτε και να γεύεστε– δεν είναι αγγελικά πλασμένος. Είναι ένας κόσμος με πολλές κακίες, είναι ένας κόσμος με πολλές αδικίες, είναι ένας κόσμος που θέλει να εκμεταλλευτεί τον αδύνατο και τον ασθενή, είναι ένας κόσμος τον οποίο πρέπει να αλλάξουμε. Να έχετε τη φιλοδοξία να αλλάξετε τον κόσμο, αλλά προσέξτε, θα σας δώσω μια

«Παιδιά μου, χρυσά παιδιά της Ελλάδας... σας πονέσαμε πολύ με την υποκρισία μας»

▲ ▲

4

συμβουλή: όσοι έγιναν στο διάβα της Ιστορίας επαναστάτες για ν’ αλλάξουν τον κόσμο, γιατί όλες οι επαναστάσεις έγιναν κάτω απ’ αυτή τη σημαία, “ν’ αλλάξουμε τον κόσμο”, η διαφορά με μας είναι ότι αυτοί θέλησαν ν’ αλλάξουν τον κόσμο με το να αλλάξουν όλοι οι άλλοι. Εμείς λέμε ν’ αλλάξουμε πρώτα εμείς. Εάν δεν είσαστε διατεθειμένοι ν’ αλλάξετε πρώτα εσείς τον εαυτό σας, να γίνετε πιο ειλικρινείς, πιο αληθινοί, πιο γνήσιοι, πιο ηθικοί. “Τον εαυτό μου να αλλάξω, για ν’ αλλάξει ο κόσμος;”, είχε πει ένας σύγχρονος πολιτικόςιστορικός. Αν δεν το κάνετε αυτό, δεν θα αλλάξει τίποτα στον κόσμο. Θα μπείτε κι εσείς μετά στον κόσμο αυτό κι ύστερα από λίγο θα τον έχετε συνηθίσει». Ιανουάριος/2012

crash 135

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:12­π.μ.­­Page­136

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Δεν ζήτησε ποτέ τίποτα για τον εαυτό του

Τ

▲ ▲

α τελευταία δύο χρόνια οι Έλληνες ζούμε μια φοβερή κρίση, από την οποία δεν ξέρουμε πώς και πότε θα μπορέσουμε να βγούμε. Πρόκειται για κρίση που η παγωμένη ανάσα της καταστρέφει όλα τα επίπεδα του βίου. Είναι κρίση πολιτική, διότι οι πολιτικοί μας στο σύνολό τους στάθηκαν ανίκανοι να δουν την καταστροφή που ερχόταν, και βεβαίως είναι ανίκανοι να χειριστούν τα πράγματα. Είναι κρίση οικονομική, γιατί πνιγόμαστε μέσα στη φτώχεια που μας έχει επιβληθεί σαν το αναγκαστικό φάρμακο σε μιαν αρρώστια που δεν παίρνει γιατριά. Είναι κρίση κοινωνική, γιατί τσάκισε κάθε αίσθημα ασφαλείας, κάθε δυνατότητα να χαράξουμε ως οικογένειες μια πορεία προς το μέλλον. Είναι κρίση εθνική, διότι μας έχει αφαιρέσει κάθε δυνατότητα να υπερασπίσουμε την πατρίδα από Τούρκους, Σλάβους και Αλβανούς, έχει διαλύσει κάθε δυνατότητα αντίστασης στην καθημερινή είσοδο στρατιάς λαθραίων κι αρπακτικών μεταναστών. Τα προβλήματά μας μοιάζουν να είναι απροσδόκητα, μοιάζουν σαν τις συνέπειες ενός σεισμού, που έρχεται πάντα απροειδοποίητα. Κι όμως, ο Χριστόδουλος ήταν ο άνθρωπος που τα είχε δει όλα αυτά, που είχε μιλήσει γι’ αυτά, που τα έβλεπε κι ένιωθε να τον πνίγει η ανησυχία για το μέλλον του λαού. Τα έβλεπε, και η ψυχή του καιγόταν να βρει ποια πρέπει να είναι η στάση της Εκκλησίας απέναντι σε αυτά, με ποιον τρόπο θα σταθεί στο πλευρό του λαού. Την απόφασή του να βάλει την Εκκλησία μέσα στα τρέχοντα πιεστικά προβλήματα του λαού την είχε δείξει πριν γίνει Αρχιεπίσκοπος, όταν ήταν ακόμη απλός ιερέας. Οι ενορίτες του στην Παναγίτσα του Π. Φαλήρου τον θυμούνται να τρέχει από σπίτι σε σπίτι κάθε πιστού, να συμπάσχει, να καίγεται από το πρόβλημα κάθε οικογένειας, έτσι που έλεγες πως αυτός ο παπάς δεν είναι άλλος, δεν είναι ξένος, αλλά είναι μέλος της οικογένειας. Κι αργότερα, ως μητροπολίτης Δημητριάδος, στον όμορφο Βόλο, είχε την καρδιά του ανοιχτή σε κάθε πρόβλημα. Δεν υπήρξε πόνος ενός πιστού που να μην ήταν και δικός του πόνος. Τον έβλεπα πάρα πολύ συχνά, γιατί ερχόταν να βρούμε τρόπους ανακούφισης αυτής κι εκείνης της φαμίλιας, αυτού κι εκείνου του νέου που έχει πιαστεί σε παγίδα. Δεν μου ζήτησε ποτέ τίποτε για τον εαυτό του.

136 crash Ιανουάριος/2012

1

3

6

1. Με την οικογένειά του: τον πατέρα του Κώστα, τη μητέρα του Βασιλική και το μεγαλύτερο αδερφό του Γιάννη, που ζει ακόμα και διαμένει στο Γηροκομείο της Ιεράς Μητροπόλεως Καλαβρύτων στα Καλάβρυτα 2. Αναμνηστική φωτογραφία των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Κοραής. Ο Χρήστος Παρασκευαΐδης διακρίνεται στην τελευταία σειρά, πάνω, πέμπτος από αριστερά 3. Ο μικρός Χρήστος με τον αδερφό του Γιάννη.

4. Νεαρός, με πολιτικά ρούχα, μαζί με αρχιερείς και ιερείς 5. Μοιράζοντας το αντίδωρο αμέσως μετά τη χειροτονία του σε επίσκοπο 6. Ο μικρός Χρήστος κατά τη διάρκεια εορτασμού επετείου 7. Νεαρός αρχιμανδρίτης κηρύττει το λόγο του Θεού

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:12­π.μ.­­Page­137

2

4

7

5

Την απόφασή του να βάλει την Εκκλησία μέσα στα τρέχοντα πιεστικά προβλήματα του λαού την είχε δείξει πριν γίνει Αρχιεπίσκοπος, όταν ήταν ακόμη απλός ιερέας Ιανουάριος/2012

crash 137

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:13­π.μ.­­Page­138

­

crash

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Αντί επιλόγου...

Α

υτός λοιπόν ήταν ο Χριστόδουλος; Όχι, δεν ήταν μόνον αυτά, όσο σημαντικά κι αν είναι αυτά. Ήταν επίσης πολλά ακόμη, για τα οποία δεν είναι δυνατόν να τα πούμε όλα εδώ. Τα προβλήματα της κοινωνίας και τα όσα αντιμετωπίζει ο κάθε άνθρωπος τον απασχολούσαν συνεχώς. Όπως επίσης, βέβαια, τον απασχολούσαν τα θεολογικά και εκκλησιαστικά θέματα. Αλλά θέλησα εδώ να σας μεταφέρω την αγωνία του για εμάς την ώρα της μεγάλης οικονομικής και κοινωνικής κρίσης που περνάμε. Εύχομαι η ψυχή του να με βοήθησε όσο χρειάζεται. Αφότου έφυγε, έγραψα και μίλησα αρκετές φορές για τον Χριστόδουλο. Κάποιες σκέψεις μου μάλιστα έγιναν βιβλίο «Ο ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ». Και ακολουθεί και ο επόμενος τόμος «Ο ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΡΟΣΩΠΑ». Κι αν τώρα ανταποκρίθηκα στο αίτημα του περιοδικού «Crash» και του φίλου Γιώργου Τράγκα, είναι γιατί κάθε φορά –πολύ συχνά ομολογουμένως, γιατί είμαστε γείτονες– που τον επισκέπτομαι στο νέο του σπίτι, στο Α΄ Νεκροταφείο των Αθηνών, βλέπω γύρω μου τους τάφους σπουδαίων ανθρώπων, ακόμα και πολιτικών ηγετών, να μένουν γυμνοί και ξεχασμένοι. Ο τάφος του Χριστόδουλου, όμως, είναι πάντα πνιγμένος στα ολόφρεσκα λουλούδια, λες και είναι ανθοπωλείο. Τις προάλλες πήγα να κόψω ένα κλαράκι βασιλικού για να το πάρω μαζί μου στο σπίτι και το χαρτάκι με τη φράση «Σ’ αποζητούμε, Χριστόδουλε», που άφησε μια ευγενική ψυχή, με συγκλόνισε. Ο Κύριος δεν θέλησε να αφήσει ανάμεσά μας για πολλά χρόνια τον Χριστόδουλο. Τον άφησε όμως ως παρακαταθήκη, ως έργο, ως λόγο, ως μέριμνα για την πατρίδα μας και το λαό μας. Τον άφησε ως τον πατέρα μας. Το ανά χείρας αφιέρωμα δεν είναι μια βιογραφία. Είναι οι προφητικές απόψεις του Χριστόδουλου για όλα όσα περνάμε σήμερα. Και είναι δύσκολο να συνθέσεις ένα τέτοιο αφιέρωμα, όταν οι πρωταγωνιστές όλοι σχεδόν ζουν, όταν τα συμφέροντα όλα σχεδόν κυριαρχούν ακόμη. Όσο διαυγής και να ήταν ο Χριστόδουλος, όταν ακόμη καπνίζουν οι κάννες των συμφερόντων, πυκνώνει γύρω του το σκοτάδι, μες στο μεσημέρι. Έπειτα, στο πρόσωπο του ανθρώπου που βρέθηκε στην κορυφή ενός θεσμού, πέφτει η σκιά από τις πρόχειρες κρίσεις, τις αβασάνιστες απαιτήσεις και κυρίως από τις βεβαιότητες που θρέφουν οι προκαταλήψεις. Ένα είναι βέβαιο: Ο Χριστόδουλος μας αγάπησε και πέρασε πολλές δοκιμασίες για μας. Δεν ήταν ο άγιος, δεν ήταν ο τέλειος, ήταν ο άνθρωπος που έταξε τον εαυτό του σ’ εμάς. Και το ένιωθε αυτό πολύ καλά, όταν βγαίνοντας από το «Αρεταίειο«, τις 138 crash Ιανουάριος/2012

1

μέρες της δοκιμασίας του, μας φώναξε: «Είμαι ο Χριστόδουλός σας!». Έτσι προσδιόρισα τη μοίρα του κειμένου αυτού: το θέλησα να ’ναι ένα κερί για τον άνθρωπο που μας αγάπησε, ένα κερί να διώξει λίγο πέρα τα παγωμένα χνότα αυτών που θέλουν να τον ξεχάσουμε. Θα μου επιτρέψετε να κλείσω εδώ αυτό το αφιέρωμα, χρησιμοποιώντας απόσπασμα από δική του ομιλία.

«Θέλω να σας παρακαλέσω να μη χειροκροτήσετε, παρά μόνο, αν αναλαμβάνετε, να προσεύχεστε για τον κλήρο, να προσεύχεστε για τον επίσκοπό σας, να προσεύχεστε και για μένα, ως έναν εξ αυτών, να προσεύχεστε να μένουμε μέσα στον κόσμο για να διακονούμε, έχοντας όμως προ οφθαλμών και δείχνοντας πάντοτε τον αληθινό κόσμο. Να βλέπουμε τον κόσμο όχι ως χώρο του θανάτου, αλλά ως τον χώρο όπου ενσαρκώθηκε ο Κύριος».

114_139_XRISTODOULOS­­19/01/2012­­11:13­π.μ.­­Page­139

­

2 1. Βγαίνοντας από το «Αρεταίειο«, τις μέρες της δοκιμασίας του, μας φώναξε: «Είμαι ο Χριστόδουλός σας!»

2. Στο Α΄ Νεκροταφείο των Αθηνών τάφοι σπουδαίων ανθρώπων, ακόμα και πολιτικών ηγετών, μένουν γυμνοί και ξεχασμένοι. Ο τάφος του Χριστόδουλου, όμως, είναι πάντα πνιγμένος στα ολόφρεσκα λουλούδια

«Θέλω να σας παρακαλέσω να μη χειροκροτήσετε... παρά μόνο να προσεύχεστε για μένα» Ιανουάριος/2012

crash 139

WIKI 19/01/2012 12:03 μ.μ. Page 140

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

«Οι ΗΠΑ είναι η μόνη δύναμη στον κόσμο που μπορεί να προωθήσει τη δημοκρατία»

Ο Jeffry

«ΔΟYρΕιΟσ IππΟσ» για την εισβολή του ΔΝΤ

140 crash Ιανουάριος/2012

σΤηΝ Ευρωπη

WIKI 19/01/2012 12:04 μ.μ. Page 141

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

Επιμέλεια: Δέσποινα Παπαγεωργίου

Τ

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον είναι το τηλεγράφημα ATHENS 207, που περιγράφει τη συνάντηση που πραγματοποιήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου 2009 μεταξύ του Γιώργου Παπανδρέου, του γερουσιαστή Ρίτσαρντ Ντέρμπιν, του Αλέξη Γιαννούλια και του Αμερικανού πρέσβη Ντάνιελ Σπέκχαρντ. «Παπανδρέου και Ντέρμπιν», αναφέρει το τηλεγράφημα, «συμφώνησαν ότι η νέα αμερικανική κυβέρνηση (του Μπάρακ Ομπάμα) αντιμετωπίζεται παγκοσμίως με καλή διάθεση με την προϋπόθεση ότι θα δοθεί η ευκαιρία να γίνουν δραστικές μεταρρυθμίσεις στην παγκόσμια οικονομία –περιλαμβανομένης της διευρυνόμενης χρήσης της ανανεώσιμης ενέργειας– και, για να βελτιώσει τη διεθνή εικόνα, ο Παπανδρέου τόνισε την “εγγύτητα” που νιώθει με τις ΗΠΑ, τη χώρα γέννησής του, ενώ είπε ότι οι ΗΠΑ είναι “η μόνη δύναμη στον κόσμο” που μπορεί να ηγηθεί στην προώθηση των κοινών δημοκρατικών αξιών. Πρόσθεσε ότι η Ελλάδα θα είναι έτοιμη να διαδραματίσει το δικό της ρόλο υπό μια μελλοντική κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ».

▲ ▲

ην υφήλιο είχε καταλάβει μια πρωτόγνωρη φρενίτιδα ενθουσιασμού για την εκλογή Αμερικανού Προέδρου. Ο Τζορτζ Μπους είχε μόλις φάει τη σκόνη του λαμπερού Μπάρακ Ομπάμα. Ο πρώτος Αφροαμερικανός Πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ ενσάρκωνε την ελπίδα για παγκόσμια αλλαγή. Ικανοποιημένος φέρεται να ήταν και ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Παπανδρέου. Φαίνεται, λοιπόν, πως δήλωνε στους Αμερικανούς πόσο μεγάλη εγγύτητα νιώθει με τη μαμά Αμερική, η οποία, είπε, είναι «η μόνη που μπορεί να προωθήσει τη δημοκρατία στον κόσμο». Δεν παρέλειψε να τοποθετηθεί υπέρ του αμερικανικού πακέτου στήριξης, να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του για τη Γερμανία, που καθυστερεί να δράσει για την κρίση, αλλά και να δηλώσει πως θα του άρεσε να δει ένα ευρωπαϊκο ΔΝΤ. Αυτά αποκαλύπτουν τα Wikileaks, τα οποία συνεχίζει να φέρνει στο φως το «Crash». Όλα αυτά, σύμφωνα με τηλεγραφήματα που αποκάλυψαν τα Wikileaks.

Ιανουάριος/2012

crash 141

WIKI 19/01/2012 12:04 μ.μ. Page 142

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

Δυστυχώς, η Γερμανία... κρατάει πίσω την ευρωπαϊκή αντίδραση στην οικονομική κρίση εφαρμόζοντας δημοσιονομικούς κανόνες που δεν έχουν νόημα σε μια ύφεση, φέρεται να είπε ο Παπανδρέου ▲ ▲

Ο Παπανδρέου φέρεται να «εξέφρασε θαυμασμό για το πρόσφατα υπογεγραμμένο πακέτο στήριξης στις ΗΠΑ και είπε ότι εύχεται και η Ε.Ε. να εξέταζε παρόμοια λύση». «Δυστυχώς, είπε», όπως αναφέρει το τηλεγράφημα, «η Γερμανία ηγείται στο να κρατάει πίσω την ευρωπαϊκή αντίδραση στην οικονομική κρίση, βασισμένη σε αυτό που ο Παπανδρέου θεωρούσε μια αποπροσανατολισμένη δέσμευση σε δημοσιονομικούς κανόνες που λίγο νόημα είχαν στο πλαίσιο μιας ύφεσης»... «Επισημαίνοντας το ρόλο του στη Σοσιαλιστική Διεθνή», συνεχίζει το τηλεγράφημα, «ο Παπανδρέου εξήγησε τη δουλειά που έχει κάνει με τους ηγέτες του μουσουλμανικού κόσμου και αλλού με στόχο την εξεύρεση τρόπου ειρηνικής διευθέτησης των κρίσεων και την αντιμετώπιση της τρομοκρατίας. Είπε ότι θα είναι ανοιχτός σε ιδέες των ΗΠΑ εάν υπάρχουν τρόποι που να μπορεί να βοηθήσει να οικοδομηθούν δεσμοί με συγκρουσιακούς ηγέτες παντού στον κόσμο». Ο Παπανδρέου συμπλήρωσε ότι θα του άρεσε να δει ένα ευρωπαϊκό ΔΝΤ. «Ερωτώμενος από το γερουσιαστή Ντέρμπιν για τις απόψεις του για το εμπόριο, ο Παπανδρέου τόνισε ότι δεν είναι του προστατευτισμού, αλλά αντί γι’ αυτό, τάχθηκε με τη σοσιαλδημοκρατική άποψη ότι οι αγορές πρέπει να είναι ανοιχτές και

142 crash Ιανουάριος/2012

με κανόνες που να ενθαρρύνουν την ανάπτυξη. Είπε ότι θα του άρεσε να δει έναν οργανισμό σαν το ΔΝΤ που θα έκανε περισσότερα για να θέσει ξεκάθαρους, αυστηρούς κανόνες στην οικονομική ανάπτυξη “σχεδιασμένους ανάλογα με το προς τα πού θέλουμε να κινήσουμε τον πλανήτη”, περιλαμβανομένης της αυξανόμενης χρήσης ανανεώσιμης ενέργειας. Εξέφρασε υποστήριξη για “κίνητρα για ελεύθερο ανταγωνισμό” στον ΠΟΕ που, συν τω χρόνω, να βελτιώσει τις κακές συνθήκες υπό τις οποίες εργάζονται σήμερα οι εργάτες σε πολλές φτωχές χώρες. Ο Παπανδρέου είπε ότι τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ε.Ε. πρέπει να είναι πιο ανοιχτές στο αγροτικό εμπόριο. Σημείωσε ότι η Ελλάδα μπορεί να τα πάει καλά σαν παραγωγός γεωργικών προϊόντων υψηλής ποιότητας σε μια πιο ανταγωνιστική αγορά». Ενδιαφέρον έχει πως ένας εκ των συνομιλητών επισημαίνει το πρόβλημα του ελληνικού χρέους, αλλά και η απάντηση που λαμβάνει από τον Γιώργο Παπανδρέου: «Όταν ο Γιαννούλιας τον ρώτησε για την επικίνδυνη διόγκωση του ελληνικού δημόσιου χρέους, ο Παπανδρέου συμφώνησε πως ήταν ένα πρόβλημα, διαφορετικό από το ιδιωτικό χρέος και τα τοξικά προϊόντα, δύο προβλήματα που η Ελλάδα μπόρεσε εν πολλοίς να αποφύγει. Ο Παπανδρέου είπε ότι η Ελλάδα υστερούσε σε ανταγωνιστικότητα, και ότι αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί με εκσυγχρο-

νισμό, περιλαμβανομένου του αναπροσανατολισμού προς μια πράσινη οικονομία. Επισήμανε ότι η Ελλάδα έγινε πιο ευάλωτη στην παγκόσμια οικονομική κρίση, γιατί οι τράπεζές της επένδυσαν εκτεταμένα στα Βαλκάνια». Ταυτόχρονα, αναφέρεται ότι απηύθυνε ερωτήσεις στην αντιπροσωπία «για το πώς οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν τις σοβούσες οικονομικές προκλήσεις σε τομείς όπως τα ακίνητα, η ανεργία και οι δημόσιες συγκοινωνίες. Ο Ντέρμπιν και ο Γιαννούλιας τόνισαν τη σημασία της ανάπτυξης υποδομών σαν μέρος του πακέτου στήριξης των ΗΠΑ».

Η μυστική διπλωματία Μία από τις πλέον ενδιαφέρουσες συνομιλίες που περιέχονται στα απόρρητα αμερικανικά τηλεγραφήματα που αποκάλυψαν τα Wikileaks είναι αυτή της συμβούλου του πρωθυπουργού Γιώργου Παπανδρέου, Πωλίνας Λάμψα, με δύο πολιτικούς συμβούλους της Αμερικανικής Πρεσβείας στις 3 Δεκεμβρίου του 2009. Να σημειωθεί ότι η κ. Λάμψα διέψευσε κατηγορηματικά όσα της αποδίδονται στο τηλεγράφημα αυτό, λέγοντας ότι «αποτελούν αποκύημα νοσηρής φαντασίας και εξυπηρετούν την ατζέντα όσων τα έγραψαν», ενώ επισήμανε ότι «το ΠΑΣΟΚ είναι απολύτως αντίθετο με πρακτικές “μυστικής διπλωματίας”». Σε τηλεγράφημα του πρώην Αμερικανού πρέσβη στην Αθήνα Ντάνιελ Σπέκχαρντ, με ημερομηνία

WIKI 19/01/2012 12:04 μ.μ. Page 143

Για Ερντογάν και Ν.Δ. Ο Αμερικανός πρέσβης συνεχίζει την αναφορά του λέγοντας ότι «η Λάμψα χαρακτήρισε τον Τούρκο πρωθυπουργό Ερντογάν ως “λιγότερο προβλέψιμο από τον προηγούμενο συνομιλητή του Παπανδρέου, τον Ισμαήλ Τζεμ” [...] Εκτίμησε επίσης ότι το γραφείο ελληνοτουρκικών υποθέσεων του υπουργείου Εξωτερικών δεν γνωρίζει απαραίτητα τι συμβαίνει στις συνομιλίες υψηλού επιπέδου με τους Τούρκους [...]». Στο τηλεγράφημα επισημαίνεται ακόμα η ανησυχία της Λάμψα ότι «μετά την εκλογή του Σαμαρά στην αρχηγία της Νέας Δημοκρατίας η κυβέρνηση Παπανδρέου θα αντιμετωπίσει εντονότερη κριτική και περιορισμούς στις διαπραγματεύσεις με τα Σκόπια και την Άγκυρα. Ο Σαμαράς, που είναι ο πιο συντηρητικός υποψήφιος για την ηγεσία της Ν.Δ., αναμένεται να προσπαθήσει να προσελκύσει ψήφους από το ακροδεξιό ΛΑΟΣ. Κάτι τέτοιο θα ωθήσει τη Ν.Δ. προς τα δεξιά». Ανάλογος, σημειώνει το τηλεγράφημα, είναι και «ο προβληματισμός της κ. Λάμψα για την επιλογή του Σαμαρά να ορίσει εκπρόσωπο της Ν.Δ. τον Πάνο Παναγιωτόπουλο, διότι, όπως είπε, είναι γνωστός για την εθνικιστική ρητορική του και ενδέχεται να προσπαθήσει να την εισαγάγει στην πολιτική συζήτηση».

Ο Γιώργος Παπανδρέου με το γερουσιαστή του Ιλινόις Ρίτσαρντ Ντέρμπιν και τον υπουργό Οικονομικών της ίδιας πολιτείας Αλέξη Γιαννούλια αποστολής 20 Δεκεμβρίου, αναφέρεται ότι η Πωλίνα Λάμψα είναι γραμματέας του ΠΑΣΟΚ για διεθνείς σχέσεις και «άτυπη σύμβουλος του πρωθυπουργού Παπανδρέου, είναι τακτική επαφή του πολιτικού τμήματος της πρεσβείας στην Αθήνα. Επιμελείται τα διεθνή ταξίδια του και τη δραστηριότητά του ως προέδρου της Σοσιαλιστικής Διεθνούς. Είναι υπεύθυνη για τη διαχείριση των μη διπλωματικών δικτύων του Παπανδρέου και σε συμβουλευτικό ρόλο για τις εξωτερικές σχέσεις και την επικοινωνιακή στρατηγική. Είναι επικεφαλής ενός μικρού ανεξάρτητου γραφείου, το οποίο μεγαλώνει και το οποίο είναι ξεχωριστό από το ΠΑΣΟΚ και το υπουργείο Εξωτερικών. Η Λάμψα είχε αυτή τη θέση πριν από τη νίκη του ΠΑΣΟΚ τον Οκτώβριο και είπε πως ζήτησε να παραμείνει σε αυτόν το ρόλο αντί να μπει στην κυβέρνηση ως υφυπουργός. Επειδή προτιμάει να εργαστεί απευθείας για τον Παπανδρέου δεν θέλει να αναφέρεται σε κάποιον υπουργό. Όπως είπε, καμιά φορά συντονίζεται με το υπουργείο Εξωτερικών, αλλιώς λειτουργεί ως απευθείας άτυπη σύμβουλος του Παπανδρέου, πριν ζητηθεί η γνώμη της κυβέρνησης». Ο κ. Σπέκχαρντ αναφέρει επίσης στο τηλεγράφημά του ότι «η Λάμψα σημείωσε πως και ο Άλεξ Ρόντος λειτουργεί σαν άτυπος σύμβουλος του πρωθυπουργού μακριά από το προσκήνιο και πως έχει αναλάβει ειδικούς ρόλους και αποστολές για λογαριασμό του κ. Παπανδρέου». Στη συνέχεια μεταφέ-

ρονται οι απόψεις της Λάμψα για τη μυστική διπλωματία της κυβέρνησης: «Αν και άτυπη σύμβουλος η ίδια, παραδέχθηκε ότι υπάρχουν περιθώρια για σύγχυση και αλληλοεπικάλυψη στις επικοινωνίες, εκφράζοντας ανησυχία για το γεγονός ότι υπάρχει πάρα πολλή μυστική διπλωματία σε εξέλιξη μέσα στην κυβέρνηση και πως πολλοί άνθρωποι σε υπηρεσιακό επίπεδο στο υπουργείο Εξωτερικών δεν λαμβάνουν πληροφορίες για ευαίσθητα θέματα. Σύμφωνα με τα λεγόμενά της, υπάρχει ένα ρίσκο όταν δεν γνωρίζει η κυβέρνηση από πού λαμβάνει πληροφορίες».

«Νοοτροπία κομμουνιστικού κόμματος» ο Χριστόφιας Οι εκτιμήσεις της Λάμψα για το Κυπριακό, όπως καταγράφονται στο τηλεγράφημα, είναι ότι «ο Πρόεδρος Χριστόφιας, με τον οποίο είχε συναντηθεί πρόσφατα, θέλει να προχωρήσει στις συνομιλίες για τη λύση του Κυπριακού και εργάζεται γι’ αυτό μαζί με την Ελλάδα». Η Λάμψα επίσης φέρεται να εξέφρασε την άποψη ότι «υπάρχουν όμως ομάδες στην Ελλάδα και την Κύπρο οι οποίες είναι αντίθετες στη λύση και θα εργαστούν σκληρά εναντίον της επανένωσης του νησιού. Ο Χριστόφιας δεν εμπιστεύεται μέλη της δικής του συμμαχίας. Η Λάμψα τον περιέγραψε ως άνθρωπο που έχει κομμουνιστική νοοτροπία και γι’ αυτό οι συνομιλητές του πρέπει να διαβάσουν “μεταξύ των γραμμών”, τα μηνύματα δεν είναι σαφή».

Ο Ρόντος και η χρηματοδότηση ΜΚΟ Στο τηλεγράφημα αναφέρεται ότι η Λάμψα επιβεβαίωνε πως ο Άλεξ Ρόντος εργάζεται στο παρασκήνιο αναλαμβάνοντας σημαντικές υποθέσεις για λογαριασμό του πρωθυπουργού, ενώ η ίδια μιλά για φαινόμενα «μυστικής διπλωματίας», καθώς αρκετά στελέχη του ΥΠ.ΕΞ. δεν ενημερώνονται για τις κινήσεις στενών συνεργατών του πρωθυπουργού, όπως ο Ρόντος. Φέρεται να λέει χαρακτηριστικά ότι «υπάρχει κίνδυνος οι άνθρωποι αυτοί να μην ενημερώνουν την κυβέρνηση από πού λαμβάνουν τις πληροφορίες τους». Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Ρόντος έγινε γνωστός μέσα από την ΜΚΟ IOCC (International Orthodox Christian Charity), που δραστηριοποιούνταν στο Ιράκ και η οποία, σύμφωνα με το τηλεγράφημα με ημερομηνία 9 Σεπτεμβρίου 2005, έλαβε χρηματοδότηση ύψους 100.000 ευρώ για τη δράση της στο Ιράκ. Στο ίδιο τηλεγράφημα, στο οποίο αναφέρονται πληροφορίες για τα ποσά που δαπανούσε η ελληνική κυβέρνηση σε ελληνικές και ξένες μη κυβερνητικές οργανώσεις στο Ιράκ, γίνεται αναφορά και στο International Crisis Group, στο οποίο μετέχει ο Τζορτζ Σόρος. Μεταξύ των ελληνικών ΜΚΟ ξεχωρίζει το ποσό των 516.000 ευρώ που δόθηκε στην οργάνωση «Ευρωπαϊκή Προοπτική». Σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα της «Ελευθεροτυπίας», η συγκεκριμένη οργάνωση είναι δημιούργημα του Παντελή Σκλιά, στενού φίλου και συνεργάτη του πρώην υφυπουργού Εξωτερικών και αρμόδιου για τις ΜΚΟ Ευριπίδη Στυλιανίδη». Στο ίδιο δημοσίευμα υποστηρίζεται ότι η ίδια ΜΚΟ έλαβε 5 εκατ. ευρώ σε τρία χρόνια. Ιανουάριος/2012

crash 143

144_151_XREH 19/01/2012 12:22 μ.μ. Page 144

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Τι γίνεται με: Γερμανία Γαλλία Ελλάδα Ιταλία Πορτογαλία Ισπανία Ιρλανδία Αγγλία ...αλλά και με: ΗΠΑ ΙΑΠΩΝΙΑ

Ο ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ

του ευρωπαϊκού χρέους Γιατί η ελληνική περίπτωση είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

Άγκελα Μέρκελ

ΓΑΛΛΙΑ

Νικολά Σαρκοζί

ΕΛΛΑΔΑ

Λουκάς Παπαδήμος

ΙΤΑΛΙΑ

Μάριο Μόντι

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

Πέδρο Πάσος Κοέλιο

144_151_XREH 19/01/2012 12:22 μ.μ. Page 145

Δείτε σε

Επιμέλεια: Δημήτρης Κωνσταντάρας

8+2 Τ ΠΙΝΑΚΕΣ

ποια χώρα χρωστάει πόσa και σε ποιον

▲ ▲

ο νόημα της λέξης «χρέος» σήμερα δεν έχει καμία σχέση με το «παραδοσιακό» νόημα της λέξης, έτσι όπως έχει καταγραφεί διεθνώς στην Ιστορία. Σήμερα πρόκειται για μια… διευρυμένη εκδοχή της λέξης «φούσκα». Η Ελλάδα, μέσα σε αυτή τη «φούσκα» του σημερινού παγκόσμιου χρέους, κατέχει –σύμφωνα με τους εγκυρότερους αναλυτές– τα σκήπτρα. Το συνολικό χρέος της ανέρχεται σε 265% του ΑΕΠ, ακριβώς όσο και ο παγκόσμιος μέσος όρος. Ο ιδιωτικός τομέας οφείλει 235 δισ. ευρώ –είναι ο λιγότερο δανεισμένος από τις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης–, αλλά το δημόσιο οφείλει 360 δισ., από τα υψηλότερα χρέη παγκοσμίως. Κι ενώ η Ελλάδα ως οικονομία αποτελεί το 0,5% της αντίστοιχης παγκόσμιας, το κρατικό της χρέος ανέρχεται στο ιλιγγιώδες ποσοστό του 1,22% του παγκόσμιου ΑΕΠ. Ουσιαστικά, είναι μη βιώσιμο. Αλλά… Οι κρίσεις κρατικού χρέους στις χώρες του Νότου της Ευρωζώνης έχουν μεταφέρει την κρίση στον πυρήνα της. Οι Ευρωπαίοι, που είναι επιφορτισμένοι να επιλύσουν το πρόβλημα, αδυνατούν να καταλήξουν σε συμφωνημένο και αποτελεσματικό σχέδιο λύσης. Οι εναλλακτικές δεν είναι άπειρες, απλώς κάθε επιλογή έχει και διαφορετικούς παραλήπτες του λογαριασμού. Κι εκεί αναδεικνύεται σύγκρουση επιδιώξεων και συμφερόντων. Η κρίση χρέους που βιώνει η Ελλάδα είναι απλώς η κορυφή του παγόβουνου σε μια παγκόσμια διαδικασία συσσώρευσης χρεών, που έχει πάρει πρωτοφανείς διαστάσεις και απειλεί τη βιωσιμότητα της διεθνούς οικονομίας. Πρόσφατη μελέτη της γνωστής εταιρείας συμβούλων McKinsey είναι ενδεικτική και αποκαλυπτική της υφιστάμενης κατάστασης. Το συνολικό παγκόσμιο χρέος, ιδιωτικό και δημόσιο, υπερδιπλασιάστηκε τα τελευταία δέκα χρόνια και στις 31/12/10 άγγιζε το πο-

ΙΣΠΑΝΙΑ

Μαριάνο Ραχόι

ΙΡΛΑΝΔΙΑ Έντα Κένι

ΑΓΓΛΙΑ

Ντέιβιντ Κάμερον

Ιανουάριος/2012

crash 145

144_151_XREH 19/01/2012 12:22 μ.μ. Page 146

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ

ΗΠΑ

6,2 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΑΛΛΙΑ

41,4 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

▲ ▲

σό των 158 τρισ. δολαρίων. Τα 41 τρισ. αποτελούσαν κρατικά χρέη, 42 τρισ. κυκλοφορούντα ομόλογα χρηματοπιστωτικών οργανισμών, 10 τρισ. εταιρικό χρέος μη χρηματοοικονομικών επιχειρήσεων και τα υπόλοιπα 64 τρισ. ήταν «χρέη νοικοκυριών». Την ίδια στιγμή, ο ετήσιος παραγόμενος πλούτος διεθνώς ήταν το 2010 περίπου 60 τρισ. δολάρια. Σε ποσοστό ήταν το 263% του ΑΕΠ! Η τάση της «φούσκας» παραμένει επικίνδυνα αυξητική. Η Ελλάδα, βέβαια, είναι… κακό παιδί. Δεν είναι, όμως, το μόνο. Και για να καταλήξετε σε «κάποιο» συμπέρασμα για τη φιλοσοφία της δημιουργίας χρεών και των τρόπων αποπληρωμής τους, προσπαθήστε, με την απλή λογική, να απαντήσετε στο ερώτημα: Πώς γίνεται κι ενώ το Λουξεμβούργο, η Αγγλία, η Ελβετία, το Βέλγιο, η Γαλλία, η Δανία και η Αυστρία έχουν ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ποσοστό χρέους από την Ελλάδα, να μη χρειάζονται « σώσιμο» , αλλά να έρχονται να μάς σώσουν; αρασκευή, 18 Νοεμβρίου 2011, είκοσι ημέρες μετά τη διατύπωση της «φαεινής ιδέας» του Γιώργου Παπανδρέου για δημοψήφισμα που οδήγησε

Π

146 crash Ιανουάριος/2012

ΙΣΠΑΝΙΑ

29,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 7,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

2,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

στην «ευρωπαϊκή έκρηξη» εναντίον του, οδηγηθήκαμε στην κατάρρευση της κυβέρνησής του και τελικά στη δημιουργία της κυβέρνησης Παπαδήμου, στους βασικούς τίτλους των εφημερίδων η κατάσταση έδειχνε να διαμορφώνεται ως εξής: •Σφίγγουν τον κλοιό γύρω από τον Γ. Παπανδρέου τα στελέχη του – Τον πιέζουν να εγκαταλείψει την αρχηγία. • Επιμένει ο Αντώνης Σαμαράς – Εφικτή η επαναδιαπραγμάτευση, αλλά με εκλεγμένη κυβέρνηση • Ευρωζώνη – Ή αλλάζει, ή διαλύεται – Η κρίση χρέους χτυπάει τον πυρήνα του ευρώ • Οι τραπεζίτες απειλούν το... κούρεμα •Δεν μπορούν να σώσουν τις χώρες τους αυτοί που παριστάνουν τους σωτήρες της Ελλάδας – Οι αγορές έκαναν σκουπίδια τα ευρωπαϊκά ομόλογα και αποδομούν την Ευρωζώνη, που πάει ολοταχώς για διάλυση • Η Ιταλία με εξήντα εκατομμύρια πληθυ-

ΙΡΛΑΝΔΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΑΠΩΝΙΑ

15,4 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

σμό έχει 11 υπουργούς. Η Ελλάδα των δέκα εκατομμυρίων ταΐζει 49 από δαύτους • Καταρρέουν τα ταμεία, απειλούνται με νέες περικοπές και οι κύριες • Μία εβδομάδα προθεσμία από τους δελφίνους στον ΓΑΠ για να αποφασίσει πότε θα παραιτηθεί • Σκηνικό Β΄ Παγκοσμίου πολέμου στην Ευρωζώνη – Γαλλία, Βρετανία εναντίον του γερμανικού άξονα της frau Μέρκελ • Εξαιρέσεις στο χαράτσι μετά τη θύελλα • Οι αγορές επιτίθενται, η Μέρκελ στον κόσμο της – Στενεύουν τα περιθώρια για το ευρώ: οι κερδοσκόποι απειλούν με χρεοκοπία Ιταλία και Ισπανία • Μπλόκο στην Ευρωζώνη από την άνοδο των σπρεντ • Διαμάχη για το ρόλο της Ευρωπαϊκής Τραπέζης • Έκθεση-κόλαφος για το Δημόσιο – Ράιχενμπαχ: Ανικανότητα είσπραξης φόρων και απορρόφησης κοινοτικών κονδυλίων • Η συνταγή Ράιχενμπαχ για έξοδο από την κρίση

Το BBC σημειώνει ότι η Ευρώπη αγωνίζεται να βρει διέξοδο και να αποφύγει την κρίση της Ευρωζώνης, τη στιγμή που διογκώνονται τα χρέη, συνεχίζεται το «πάγωμα» της ανάπτυξης και διευρύνεται η δυσλειτουργία της αγοράς

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 15,9 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

T

ΑΓΓΛΙΑ

9,4 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ην ίδια ημέρα, το BBC στην ηλεκτρονική του «εφημερίδα» σημείωνε ότι η Ευρώπη αγωνίζεται να βρει διέξοδο και να αποφύγει την κρίση της Ευρωζώνης, τη στιγμή που διογκώνονται τα χρέη, συνεχίζεται το «πάγωμα» της ανάπτυξης και διευρύνεται η δυσλειτουργία της αγοράς. Και ανέφερε : «Μετά την Ελλάδα η Ιρλανδία και η Πορτογαλία έχουν εξαναγκαστεί να αναζητήσουν “σωτηρία” και η Ιταλία αγγίζει απαγορευτικό κόστος δανεισμού. Αλλά με τα Παγκόσμια Χρηματοπιστωτικά Συστήματα τόσο αλληλοσυνδεδεμένα και αλληλοεξαρτώμενα, αυτό που συμβαίνει σήμερα δεν είναι απλά μια “Κρίση της Ευρωζώνης”. Οι επιπτώσεις εκτείνονται και εκτός των “συνόρων” της. Όταν μια χώρα δεν αντέχει πια να χειριστεί τα χρέη της, τα χρηματοπιστωτικά “ιδρύματα” που της δάνεισαν χρήματα είναι απόλυτα εκτεθειμένα σε ζημιές. Αυτό δεν δημιουργεί τεράστια προβλήματα μόνο στη χώρα που χρωστάει, αλλά κινδυνεύει να εξαπλωθεί σαν μεταδοτικός ιός σε όλο τον κόσμο». Σε μια στιγμή που ο ιός αυτός εμφανίζεται τουλάχιστον απειλητικός και εν πολλοίς συμβάλλει στην αποσταθεροποίηση διμερών αλλά και πολυμερών σχέσεων και συναλλα-

144_151_XREH 19/01/2012 12:23 μ.μ. Page 147

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

ΗΠΑ

39,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΑΛΛΙΑ

23,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΣΠΑΝΙΑ

29,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΕΛΛΑΔΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΑΠΩΝΙΑ

15,4 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 82 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

104,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΕΛΛΑΔΑ

ΙΑΠΩΝΙΑ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΑΓΓΛΙΑ

ΑΓΓΛΙΑ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

ΗΠΑ

3,9 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΑΛΛΙΑ

19,1 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

66,7 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

2,9 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΡΛΑΝΔΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

τών των ευρωπαϊκών οικονομιών και δύο από τις μεγαλύτερες παγκόσμιες οικονομικές δυνάμεις, την Ιαπωνία και τις Ηνωμένες Πολιτείες, στις οποίες όλες οι ευρωπαϊκές οικονομίες χρωστούν χρήματα. Στις Ηνωμένες Πολιτείες χρωστούν ΚΑΙ ΟΙ 8 ευρωπαϊκές

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

χώρες που αναφέρονται. Στην Ιαπωνία χρωστούν όλες οι χώρες, εκτός από την Ελλάδα και την Πορτογαλία.

ΕΛΛΑΔΑ H Ελλάδα βρίσκεται στο «κόκκινο». Έχει ένα συνολικό εξω-

26,6 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

18,9 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

τερικό χρέος 400 δισεκατομμυρίων ευρώ, το Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) είναι 200 δισεκατομμύρια ευρώ και το κατά κεφαλήν εξωτερικό χρέος είναι 38.073 ευρώ και έχει το εξωτερικό της χρέος στο 252% του ΑΕΠ.

▲ ▲

γών, είναι ενδιαφέρον –σίγουρα είναι και εντυπωσιακό– να δούμε ποιος χρωστάει, πόσα και σε ποιον. Για να υπάρξει καλύτερη κατανόηση στα ποσά αλλά και στο φαινόμενο της χρηματοπιστωτικής παγκοσμιοποίησης, συμπεριλαμβάνουμε στον πίνακα των πιστω-

ΙΣΠΑΝΙΑ

Ιανουάριος/2012

crash 147

144_151_XREH 19/01/2012 12:23 μ.μ. Page 148

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΙΣΠΑΝΙΑ

ΗΠΑ

49,6 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΑΛΛΙΑ

112 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

▲ ▲

Είναι υπερχρεωμένη σε χώρες της Ευρωζώνης. Δεν χρωστάει στην Ιρλανδία, την Ισπανία η την Ιαπωνία, αλλά χρωστάει 2,8 δισ. στην Ιταλία, 7,5 στην Πορτογαλία, 41,4 στη Γαλλία, 6,2 στις ΗΠΑ, 9,4 στην Αγγλία και 15,9 στη Γερμανία. Και φυσικά και σε πολλούς άλλους, εκτός Ευρωζώνης, σε ιδιωτικούς φορείς, σε τράπεζες και σε ιδιώτες, εμφανώς μικρότερα ποσά.

ΙΡΛΑΝΔΙΑ H Ιρλανδία βρίσκεται επίσης στο «κόκκινο» με τεράστια χρέη, αλλά έχει επιβάλει ένα αυστηρότατο πρόγραμμα λιτότητας και η οικονομία της άρχισε να δείχνει σημεία ελαφριάς ανάκαμψης. Έχει ένα Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν 200 δισεκατομμυρίων ευρώ, ένα εξωτερικό χρέος 1,7 τρισ., κατά κεφαλήν εξωτερικό χρέος δεκαπλάσιο του ελληνικού (360.969 ευρώ) και εξωτερικό χρέος στο 1.093% του ΑΕΠ της με κυριότερο πιστωτή της την Αγγλία. Χρωστάει 104,5 δισεκατομμύρια ευρώ στην Αγγλία, 82 δισεκατομμύρια στη Γερμανία, 15,4 στην Ιαπωνία, 39,8 στις ΗΠΑ και 23,8 στη Γαλλία.

148 crash Ιανουάριος/2012

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 19,7 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

22,3 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΡΛΑΝΔΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ H Πορτογαλία είναι η τρίτη χώρα που βρίσκεται στο «κόκκινο» και έχει ανάγκη «χείρα βοηθείας» από την Ευρωζώνη με εξωτερικό χρέος 400 δισεκατομμυρίων ευρώ, Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν (ΑΕΠ) 200 δισ. και κατά κεφαλήν εξωτερικό χρέος στα 38.081 ευρώ, περίπου ίδιο με το ελληνικό. Το εξωτερικό της χρέος είναι στο 251% του ΑΕΠ της. Κυριότερος πιστωτής της είναι η Ισπανία. Χρωστάει 66,7 δισ. ευρώ στην Ισπανία, 2,9 δισ. στην Ιταλία , 26,6 δισ. στη Γερμανία, 18,9 δισ. στην Αγγλία, 19,1 στη Γαλλία και 3,9 στις ΗΠΑ.

ΙΣΠΑΝΙΑ H Ισπανία βρίσκεται στο «κίτρινο» (μεσαία κατάσταση) με Ακα-

ΕΛΛΑΔΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΑΠΩΝΙΑ

20 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

θάριστο Εθνικό Προϊόν στα 700 δισεκατομμύρια ευρώ, εξωτερικό χρέος 1,9 τρισεκατομμύρια και κατά κεφαλήν εξωτερικό χρέος στα 41.336 ευρώ. Το εξωτερικό της χρέος είναι στα 284% του ΑΕΠ και κύριοι πιστωτές της είναι η Γερμανία και η Γαλλία. Χρωστάει 131,7 δισεκατομμύρια ευρώ στη Γερμανία, 112 δισ. στη Γαλλία, 74,9 δισ. στην Αγγλία, 49,6 στις ΗΠΑ, 22,3 στην Ιταλία, 20 στην Ιαπωνία και 19,7 στην… Πορτογαλία, κάτι που είναι από τα κυριότερα προβλήματά της, δεδομένου ότι η Πορτογαλία της… χρωστάει τα τριπλά! Από το 2008 βρίσκεται σε ύφεση, από τις χειρότερες στην Ευρώπη, και ελπίζει στη νέα κυβέρνηση να κατορθώσει να «φέρει σε λογαριασμό» τα χρέη της.

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 131,7 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΑΓΓΛΙΑ

74,9 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ H Ιταλία βρίσκεται σε κατάσταση χειρότερη από το «κίτρινο» και αγγίζει το «κόκκινο», παρά το ότι έχει Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν στα 1,2 τρισεκατομμύρια ευρώ, γιατί έχει εξωτερικό χρέος 2 τρισεκατομμυρίων και μια διαμορφωμένη τάση να το αυξήσει, βάζοντας τη νέα κυβέρνηση Μόντι σε θέση «σωτήρα», καθώς η κυβέρνηση Μπερλουσκόνι έκανε τις «αγορές» να δυσφορούν. Το κατά κεφαλήν εξωτερικό χρέος είναι 32.875 ευρώ και χρωστάει τα περισσότερα στη Γαλλία. Χρωστάει 309 δισεκατομμύρια ευρώ στη Γαλλία, 120 δισ. στη Γερμανία, 54,7 στην Αγγλία, 34,8 στις ΗΠΑ, 32,8 στην Ιαπωνία και 29,5 στην Ισπανία.

ΓΑΛΛΙΑ

Όταν μια χώρα δεν αντέχει πια να χειριστεί τα χρέη της, τα χρηματοπιστωτικά «ιδρύματα» που της δάνεισαν χρήματα είναι απόλυτα εκτεθειμένα σε ζημιές. Αυτό δεν δημιουργεί τεράστια προβλήματα μόνο στη χώρα που χρωστάει, αλλά κινδυνεύει να εξαπλωθεί σαν μεταδοτικός ιός σε όλο τον κόσμο

H Γαλλία, με τη δεύτερη ισχυρότερη οικονομία στην Ευρώπη, βρίσκεται στο «κίτρινο», αλλά σε καλύτερη θέση από την Ιταλία, με Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν που φτάνει τα 1,8 τρισεκατομμύρια ευρώ, αλλά και εξωτερικό χρέος στα 4,2 τρισεκατομμύρια, στο 235% του ΑΕΠ της.

144_151_XREH 19/01/2012 12:24 μ.μ. Page 149

ΙΤΑΛΙΑ

ΗΠΑ

34,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΑΛΛΙΑ

309 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΣΠΑΝΙΑ

29,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΡΛΑΝΔΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΕΛΛΑΔΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΑΠΩΝΙΑ

32,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 120 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

54,7 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΕΛΛΑΔΑ

ΙΑΠΩΝΙΑ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΑΓΓΛΙΑ

ΑΓΓΛΙΑ

ΓΑΛΛΙΑ

ΗΠΑ

202,1 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΣΠΑΝΙΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

37,6 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΡΛΑΝΔΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

της χρωστούν πολλά. Χρωστάει 227 δισ. ευρώ στην Αγγλία, 202,1 δισ. στις ΗΠΑ, 123,5 στη Γερμανία, 79,8 στην Ιαπωνία και 37,6 στην Ιταλία.

ΑΓΓΛΙΑ H Αγγλία έχει τεράστια χρέη σε χώρες εκτός Ευρώπης,

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

79,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

χρέη που σχετίζονται κυρίως με τραπεζικά «προϊόντα». Με ΑΕΠ 1,7 τρισεκατομμυρίων ευρώ, έχει συνολικό εξωτερικό χρέος 7,3 τρισεκατομμύρια, στο 436% του Ακαθάριστου Εθνικού Προϊόντος, αλλά ο μεγαλύτερος πιστωτής της εί-

123,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

227 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ναι οι ΗΠΑ, με πάνω από μισό τρισεκατομμύριο. Το κατά κεφαλήν εξωτερικό χρέος είναι πολύ υψηλό, στα 117.580 ευρώ, αλλά το υψηλό της χρέος δεν θεωρείται πρόβλημα, γιατί είναι από τους μεγάλους πιστωτές. Χρω-

▲ ▲

Έχει ένα κατά κεφαλήν εξωτερικό χρέος 66.508 ευρώ και το μεγαλύτερο πρόβλημά της είναι ότι οι τράπεζές της «κατέχουν» πολύ μεγάλα «κομμάτια» των χρεών της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Ιταλίας. Ωστόσο, έχει και την ιδιομορφία του να χρωστάει σε χώρες που επίσης

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ

Ιανουάριος/2012

crash 149

144_151_XREH 19/01/2012 12:24 μ.μ. Page 150

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΑΓΓΛΙΑ

ΗΠΑ

578,6 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΑΛΛΙΑ

209,9 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΣΠΑΝΙΑ

316,6 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΡΛΑΝΔΙΑ 113,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΕΛΛΑΔΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΑΠΩΝΙΑ

122,7 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΙΡΛΑΝΔΙΑ

ΕΛΛΑΔΑ

ΙΑΠΩΝΙΑ

ΑΓΓΛΙΑ

379,3 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ

ΗΠΑ

174,4 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΑΛΛΙΑ

205,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

▲ ▲

στάει 578,6 δισεκατομμύρια ευρώ στις ΗΠΑ, 122,7 δισ. στην Ιαπωνία, 379,3 στη Γερμανία, 316,6 στην Ισπανία, 209,9 στη Γαλλία αλλά και 113,5 στην Ιρλανδία.

150 crash Ιανουάριος/2012

ΙΣΠΑΝΙΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

202,7 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ H μεγαλύτερη και ισχυρότερη οικονομία της Ευρώπης, χρωστάει στη Γαλλία, στην Ιταλία και στις ΗΠΑ τα περισσότερα.

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

Ωστόσο, και οι τρεις αυτές οικονομίες χρωστούν τεράστια ποσά στους Γερμανούς… Η Γερμανία έχει Ακαθάριστο Εθνικό Προϊόν 2,4 τρισεκατομμυρίων ευρώ και εξωτερικό

108,3 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

141,1 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

χρέος 4,2 τρισ., στο 176% του ΑΕΠ της. Χρωστάει 205,8 δισεκατομμύρια ευρώ στη Γαλλία, 202,7 στην Ιταλία, 174,4 στις ΗΠΑ, 141,1 στην Αγγλία και 108,3 στην Ιαπωνία.

144_151_XREH 19/01/2012 12:24 μ.μ. Page 151

ΗΠΑ

ΓΑΛΛΙΑ

440,2 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΣΠΑΝΙΑ

170,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΡΛΑΝΔΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΕΛΛΑΔΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΑΠΩΝΙΑ

835,2 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 414,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΑΓΓΛΙΑ

414,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΑΠΩΝΙΑ

ΗΠΑ

244,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΓΑΛΛΙΑ

107,7 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΑΠΩΝΙΑ-ΗΠΑ Η χώρα με το υψηλότερο δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ στον κόσμο είναι η Ιαπωνία: φτάνει στο 233% του ΑΕΠ! Όμως, η εξάρτηση της χώρας

ΙΣΠΑΝΙΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΙΤΑΛΙΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

από τον εξωτερικό δανεισμό είναι μικρή, επειδή το μεγαλύτερο μέρος του κατέχεται από Ιάπωνες. Η Ιαπωνία οφείλει 244,8 δισ. ευρώ στις ΗΠΑ και 107,7 δισ. ευρώ στη Γαλλία. Οι ΗΠΑ είναι η

ΙΡΛΑΝΔΙΑ 0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΕΛΛΑΔΑ

0 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

χώρα με το μεγαλύτερο δημόσιο χρέος στον κόσμο σε απόλυτους αριθμούς. Χρωστούν 835,2 δισ. ευρώ στην Ιαπωνία, 440,2 δισ. ευρώ στη Γαλλία, από 415,5 δισ. ευρώ

ΓΕΡΜΑΝΙΑ 42,5 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

ΑΓΓΛΙΑ

101,8 ΔΙΣ. ΕΥΡΩ

σε Γερμανία και Βρετανία και 170,5 δισ. ευρώ στην Ισπανία. Πηγή: http://www.bbc.co.uk με στοιχεία από Τράπεζα Διεθνών Ρυθμίσεων, Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, Παγκόσμια Τράπεζα, Ηνωμένα Έθνη Ιανουάριος/2012

crash 151

152_157_TSOYKALAS 19/01/2012 12:36 μ.μ. Page 152

”

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Κωνσταντίνος Τσουκαλάς

(Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών)

Οι αγορές είναι σαν τον Αττίλα, καταστρέφουν τα πάντα Συνέντευξη στη Μαρία Β. Δημητρούκα

”

”

Ολοένα και περισσότερα πράγματα αφαιρούνται από την αρμοδιότητα του λαού, όπως το να αποφασίζει για το μέλλον του

Ω

ρα γλυκιά απογευματινή, ανεβαίνω τη Σπευσίππου με την ελπίδα πως τούτο μου το απόγευμα θα το κερδίσω... Ο άνθρωπος που μου ανοίγει διάπλατα την πόρτα στέκει ολόρθος δίπλα της, ευθυτενής, με τα μαλλιά αφημένα στη δίνη του χρόνου. Πρόσωπο ήρεμο, σχεδόν γαλήνιο. Η ματιά του, ματιά ανθρώπου που πολλά είδε, πολλά έμαθε και τώρα βρίσκεται σ’ εκείνη την αόρατη σχισμή που δεν ξέρεις αν γέρνει στην ευτυχία ή τη δυστυχία. Γεννημένος στην Αθήνα το 1937, ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς σπούδασε τη νομική επιστήμη στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Οι μεταπτυχιακές του 152 crash Iανουάριος/2012

σπουδές με αντικείμενο τη Φιλοσοφία του Δικαίου και την Κοινωνιολογία πραγματοποιήθηκαν στα πανεπιστήμια της Χαϊδελβέργης, του Μονάχου και του Παρισιού. Το 1974 ανακηρύχθηκε διδάκτορας Γραμμάτων και Ανθρωπιστικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού. Από το 1968 έως το 1985 ήταν καθηγητής Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Παρισίων και από το 1985 και μετά είναι καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Παράλληλα, από το 1981 έως το 1989 άσκησε καθήκοντα επιστημονικού διευθυντή στο Εθνικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών. Το 1993 ορίστηκε πρόεδρος στο Δ.Σ. του ΕΚΚΕ, θέση που διατήρη-

σε έως το 1995. Επίσης, έχει διατελέσει πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Κοινωνιολόγων, μέλος του Ανωτάτου Συμβουλίου Έρευνας και Τεχνολογίας καθώς και επισκέπτης καθηγητής στα πανεπιστήμια Παρισίων, Πρίνστον, Νέας Υόρκης, Μεξικού και στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν αρχηγός της Ελληνικής Αντιπροσωπείας στη Διάσκεψη Κορυφής του ΟΗΕ για την κοινωνική ανάπτυξη και μέλος του Δ.Σ. του Ιδρύματος Ελληνικού Πολιτισμού. Σήμερα είναι πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης και μέλος του Ερευνητικού Συμβουλίου του Ολυμπιακού Μουσείου της Λωζάνης. Επίσης, έχει πλούσιο συγγραφικό έργο.

152_157_TSOYKALAS 19/01/2012 12:36 μ.μ. Page 153

Για πολλά χρόνια τα χρήματα που έρχονταν στην Ελλάδα δεν ήταν από δάνεια. Έπαιρνε χρήματα πολλά από τους μετανάστες Έλληνες, που έστελναν γερά εμβάσματα. Και όπως τελείωσαν αυτοί, τελείωσε και η βοήθεια

”

Τι άξιο λόγου έχει σημειωθεί; «Οικονομική ανάπτυξη. Μια αναμφισβήτητη άνοδος του βιοτικού επιπέδου όλων σχεδόν των Ελλήνων. Το τι συμβαίνει τα τελευταία χρόνια είναι μια άλλη ιστορία. Δεν μπορεί όμως κανείς να αρνηθεί ότι μετά το 1974 έχουμε μια περίοδο κατά την οποία πάρα πολλά προβλήματα που είχε η ελληνική κοινωνία λύθηκαν ή σχεδόν λύθηκαν». Η ανάπτυξη της χώρας και το ανεβασμένο βιοτικό επίπεδο αυτών των χρόνων ήταν πραγματική ή εικονική πραγματικότητα, όπως εκ των πραγμάτων αποδείχτηκε; «Εάν αναλύσει κανείς την ανάπτυξη με όρους αριθμητικούς, ως διόγκωση, είχαμε μια μεγάλη

▲ ▲

Σημειώνω ενδεικτικά: «Είδωλα πολιτισμού», «Ταξίδι στο λόγο και στην ιστορία» «Πόλεμος, μνήμη και τέχνη», «Η εξουσία ως λαός και ως έθνος» και άλλα πολλά. Μεταπολίτευση… Σαράντα χρόνια μετά πού βρισκόμαστε; Πήγαμε εμπρός, πίσω ή μείναμε στάσιμοι; «Υπήρξε προφανώς και πρόοδος. Κατ’ αρχήν, έπειτα από πολλά χρόνια έχουμε δημοκρατία». Έχουμε; «Έχουμε, αφού όλα τα κόμματα έχουν λόγο στο γίγνεσθαι της πολιτειακής οργάνωσης. Από κει και πέρα, αν είμαστε καλύτερα ή όχι, είναι ένα θέμα στο οποίο δεν μπορεί κανείς να απαντήσει».

συστηματική αναπτυξιακή διόγκωση. Τώρα, το πώς έγινε αυτό και ποιες ήταν οι κοινωνικές και οικονομικές προϋποθέσεις να κινηθούμε προς αυτή την κατεύθυνση είναι ένα άλλο ζήτημα». Είχαμε άνοδο όντως. Αλλά καθισμένοι πάνω σε σαρκοβόρα δάνεια; Γιατί αυτή τη στιγμή έχουμε φτάσει σε πλήρη εξαθλίωση. Η μισή Αθήνα κοιμάται στα παγκάκια και όσοι στα σπίτια τους δεν ξέρουν τι τους ξημερώνει. «Δύο απαντήσεις χρειάζονται εδώ. Ποτέ η ανάπτυξη και η οποιαδήποτε πρόοδος μέσα στην ιστορία δεν είναι ευθύγραμμη. Η ιστορία έχει σκαμπανεβάσματα. Αν λοιπόν είχες ανάπτυξη πριν από 20 χρόνια, δεν σημαίνει ότι δεν μπορεί να έχεις 20 χρόνια ύφεσης μετά. Έχει ξανασυμβεί, συμβαίνει και θα συμβαίνει πάντα. Επομένως, το να θέτει κανείς το ερώτημα στο στενό πλαίσιο του άσπρου-μαύρου δεν επιτρέπει την ανάλυση του τι έγινε. Είχαμε ανάπτυξη, είχαμε ευημερία, αλλά αυτή έγινε με τρόπους που καθιστούν τη διαιώνισή τους εξαιρετικά δύσκολη και δεν είναι, πιστεύω, θέμα δανείων». Τίνος θέμα είναι; «Του τρόπου που πραγματοποιήθηκε αυτή η ανάπτυξη. Πού στηρίχτηκε; Σε υπηρεσίες ειδικού τύπου. Για πολλά χρόνια τα χρήματα που έρχονταν στην Ελλάδα δεν ήταν από δάνεια. Έπαιρνε χρήματα πολλά από τους μετανάστες Έλληνες, που έστελναν γερά εμβάσματα. Και όπως τελείωσαν αυτοί, τελείωσε και η βοήθεια. Τα δάνεια άρχισαν τη δεκαετία του ’50». Έχει παραγωγικό ιστό η χώρα μας; «Είχε, αλλά δεν ενισχύθηκε προς κατευθύνσεις οι οποίες θα εγγυούνταν τη συνεχή αναπαραγωγή της ανάπτυξης. Και δεν μπορούσε να συμβεί αυτό το πράγμα διότι οι όροι υπό τους οποίους Iανουάριος/2012

crash 153

152_157_TSOYKALAS 19/01/2012 12:36 μ.μ. Page 154

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Το σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης σκόνταψε στη Συνθήκη του Μάαστριχτ. Πήγαν όλα κατά διαόλου. Μαζί με τις υπογραφές μπήκε και ταφόπετρα σε όλα αυτά

”

▲ ▲

μπήκε η Ελλάδα στην κοινή αγορά και την Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ήταν ευνοϊκοί». Ευρώπη δυνατή, ισχυρή, ενωμένη, Ευρώπη των λαών. Αυτό δεν επαγγέλονταν οι οραματιστές της; Ή μήπως δεν ήταν όραμα, αλλά μια πονηρή κίνηση, με απώτερο σκοπό την υποδούλωση των κατώτερων στρωμάτων και το κέρδος κάποιων άλλων; «Αυτή τη στιγμή τραντάζεται όλη η Ευρώπη. Αυτό όμως δεν είναι νομοτελειακό. Και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι έχει επικρατήσει στην Ευρώπη, αλλά και αλλού, μια αντίληψη ότι δεν υπάρχει άλλη λύση από το να γίνεται μια συνεχής ανακατανομή υπέρ του μεγάλου κεφαλαίου και εναντίον των εργαζομένων. Και ότι ο εξορθολογισμός σημαίνει περικοπή όλων των κατακτήσεων των εργαζομένων, όλων των κοινοτικών κρατών, όλων των δυνατοτήτων που έχουν οι άνθρωποι να εξασφαλίζουν τα στοιχειώδη επίπεδα ευημερίας. Αυτό, όμως, ανατρέπεται στην Ελλάδα πιο γρήγορα. Σε άλλες χώρες πιο αργά, αλλά γίνεται παντού. Πολύ θεαματικά. Ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ανακατανέμεται ο πλούτος συνεχώς υπέρ των πλουσίων εις βάρος της εργατικής τάξης». Άρα, ήταν θέμα πολιτικής και όχι ιστορικής αναγκαιότητας… «Είναι θέμα καθαρά πολιτικών επιλογών. Συνέβαλε σε αυτό και η κατάρρευση των σοβιετικών καθεστώτων, διότι επέτρεψε στο φιλελεύθερο σύστημα να αποφασίζει χωρίς αντίπαλο. Και στο πλαίσιο αυτό ανετράπησαν όλα τα κεκτημένα των λαών των δυτικών κρατών, κεκτημένα από τις δεκαετίες του ’50, του ’60 και του 70. Αυτά όλα είναι σαφή». Στις παραδοσιακά ανεπτυγμένες χώρες τι συμβαίνει τώρα; «Μια συνεχής εξαθλίωση ενός ολοένα και μεγαλύτερου μέρους του πληθυσμού. Στο σημείο αυτό ας μου επιτραπεί να κάνω και μια παρατήρηση, η οποία είναι πολιτική και κοινωνιολογική ταυτόχρονα. Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της φιλελεύθερης Δύσης, που φαίνεται να συρρικνώνεται ή και να καταρρέει το σύστημα των μεσαίων τάξε-

154 crash Iανουάριος/2012

Είναι η πρώτη φορά στην ιστορία της φιλελεύθερης Δύσης, που φαίνεται να συρρικνώνεται ή και να καταρρέει το σύστημα των μεσαίων τάξεων, το οποίο υπήρξε η σπονδυλική στήλη των κοινωνικών τάξεων

152_157_TSOYKALAS 19/01/2012 12:37 μ.μ. Page 155

Αυτή τη στιγμή δεν παράγουμε σχεδόν τίποτα ή ελάχιστα. Εισαγωγές κάνουμε. Είμαστε εξαρτημένοι. Μπορούμε λοιπόν να γυρίσουμε στη δραχμή και να κλείσουμε τα σύνορα;

”

ρίες και από διάφορους που μετέχουν σε πολλαπλές κοινωνικές κατηγορίες– αυτά λοιπόν τα στοιχεία, μόλις ικανοποιηθούν προσωπικά, θα φύγουν από το δρόμο». Μιλάμε για κάποιο κενό, λοιπόν, εδώ... «Απολύτως. Πολιτικό και ιδίως κοινωνικό. Πιστεύω ότι η ιστορία θα οδηγήσει σε νέες ισορροπίες, που κανείς δεν τις ξέρει ακόμη». Άρα, τι μέλλει γενέσθαι ουδείς γνωρίζει… «Οι προφήτες και οι χαρτορίχτρες… Εκείνο που ξέρω είναι ότι ποτέ, ούτε στην κρίση του 1929-33 δεν είχαμε τέτοιου είδους συστημικές ανισορροπίες». Δημοκρατία έχουμε επειδή διατηρούμε το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και λειτουργεί το Κοινοβούλιο; Φτάνουν αυτά και συνιστούν μια δημοκρατική κυβέρνηση; «Όχι, δεν φτάνουν, γιατί η δημοκρατία είναι πολλά πράγματα». Τηρούνται οι δημοκρατικές διαδικασίες; «Είπαμε: η δημοκρατία είναι πολλά πράγματα μαζί. Πρώτα πρώτα η δημοκρατία, όμως, αναφέρεται στα εξής: Να έχεις ορισμένα δικαιώματα και όταν χτυπάει το κουδούνι το πρωί, να μην είναι ο μπάτσος, αλλά, όπως λέγαμε κάποτε, ο γαλατάς». Κι αν είναι η ιδιωτική εισπρακτική εταιρεία μιας τράπεζας στην οποία χρωστάς; «Σαν να είναι ο μπάτσος είναι, αλλά δεν είναι ο μπάτσος. Από αυτή την άποψη υπάρχει δημοκρατία». Και αφού δεν είναι ο μπάτσος, έχουμε δημοκρατία; «Αυτό είναι ένα μόνο κομμάτι της. Δημοκρατία είναι, σύμφωνα με την αρχαία λέξη αλλά και τη σύγχρονη, η συνεχής συμμετοχή ολόκληρου του λαού όσον αφορά τις αποφάσεις που παίρνονται. Κι εδώ έχουμε μείζον πρόβλημα, διότι ολοένα και περισσότερα πράγματα αφαιρούνται από την αρμοδιότητα του λαού, όπως το να αποφασίζει για το μέλλον του». Αντ’ αυτού ποιος αποφασίζει; «Κάποια αδιαφανή κέντρα, τα οποία δεν γνωρίζει κανείς και αυτά δεν δίνουν λογαριασμό σε κανέ-

ναν. Από την άποψη αυτή, λοιπόν, η δημοκρατία είναι κουτσουρεμένη. Θα έλεγα δε ότι η κοινοβουλευτική δημοκρατία, όπως την ξέρουμε, που έχει μια τυπική επίφαση λαϊκής εκπροσώπησης, βρίσκεται, αν όχι υπό διάλυση, σίγουρα υπό έλεγχο. Διάβαζα προχθές στη “Φιγκαρό” συνέντευξη του Ντράγκι, νέου προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος αναφέρει μια σειρά πραγμάτων που πρέπει να γίνουν, όπως συρρίκνωση των αποδοχών, κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, ανεξέλεγκτες απολύσεις εργατών και υπαλλήλων. Λέει δε και κάτι πιο σημαντικό. Όλα αυτά θα κατεβαίνουν ως διατάγματα προεδρικά και δεν θα περνάνε καθόλου από το Κοινοβούλιο». Τι σχέδιο είναι πάλι αυτό; «Όσο περισσότερο η πολιτική εμφανίζεται ως διακυβέρνηση και όχι ως κυβέρνηση –οι έννοιες και οι διαφορές των λέξεων είναι σημαντικές–, η πολιτική λοιπόν που εμφανίζεται ως διακυβέρνηση επί τη βάσει ενός υπερ-ιστορικού ορθολογισμού λένε ότι αυτό πρέπει να γίνεται με το μοναδικό τρόπο ο οποίος συνάδει προς τις ανάγκες και τις περιστάσεις». Ποιος κρίνει τις ανάγκες και τις περιστάσεις; «Οι ίδιοι βεβαίως». Αυτή τη στιγμή πού βρισκόμαστε; «Βρισκόμαστε όλοι, το σύστημα δηλαδή, σε κατάσταση ανάγκης. Η κατάσταση ανάγκης εξωθεί κατ’ ανάγκην –μας ωθεί όλους– να αποδεχτούμε μια απομείωση της γνωστής δημοκρατικής διαδικασίας και, κατ’ αυτούς, το καλύτερο που έχουμε να κάνουμε είναι να υποκύψουμε χωρίς καμία άλλη συζήτηση στη σοφία των αρμόδιων ειδημόνων ή ειδικών». Και ποιοι είναι αυτοί; «Προφανώς οι τεχνοκράτες, οι οποίοι θα υποδείξουν το μόνο δυνατό τρόπο για να προχωρήσει το πράγμα και να ξεφύγουμε από την κρίση». Λοιπόν, εκτός από την πιθανή κατάργηση της δημοκρατίας, πού αλλού μπορεί να οδηγήσει αυτή η κατάσταση; «Στη μετατόπιση των ουσιαστικών συντεταγμένων βάσει των οποίων λαμβάνονται οι αποφάσεις». Παράδειγμα; «Αυτά όλα περνάνε μέσα από διάφορους και περίεργους διαύλους. Ένας από αυτούς είναι η ουσιαστική μετατόπιση του τρόπου με τον οποίο προσλαμβάνεται ο λαός. Ο λαός αρχίζει πλέον να θεωρείται όχι κακό πράγμα –κανείς δεν θα τολμούσε να το πει αυτό–, αλλά τα σύμφυτα που βγαίνουν από το λαό είναι κακά. Η λέξη “λαϊκισμός” έχει γίνει ανάθεμα στο στόμα όλων εκείνων οι οποίοι μιλάνε στο όνομα της ιστορικής λογικής. Οι πρώτοι που επικέντρωσαν την κριτική τους εναντίον του λαϊκισμού ήταν οι μαρξιστές. Τώρα δεν είναι παρά οι φιλελεύθεροι». Τι ακριβώς πιστεύουν αυτοί; «Πιστεύουν ότι το κοινό συμφέρον, όπως θα το κρίνουν οι ορθολογιστές, δεν μπορεί να είναι τίποτα άλλο από εκείνο το οποίο θα βγει τεχνικά, βάσει των αριθμών που δίνουν οι τεχνοκράτες».

▲ ▲

ων, το οποίο υπήρξε η σπονδυλική στήλη των κοινωνικών τάξεων». Η λεγόμενη «μικροαστική»; «Ναι. Αλλά δεν θα μπω στη θεωρία των κοινωνικών τάξεων. Αλλά εάν θεωρήσουμε μικροαστούς τους αυτόνομους μικροπαραγωγούς, μικροεμπόρους, μικροβιοτέχνες και ούτω καθεξής, όλοι αυτοί επιβίωναν το 19ο αιώνα σε ένα επίπεδο σχετικής οικονομικής ισορροπίας. Άλλοι κατέρρεαν, άλλοι πλούτιζαν σχετικώς. Αυτοί, συνεπεία της κρίσης, εκλείπουν. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Το μεγαλύτερο κομμάτι είναι τα μισθωτά στρώματα. Ο τομέας λοιπόν των μισθωτών –είτε κρατικοί είτε ιδιωτικοί– συρρικνώνεται. Περικόπτονται οι μισθοί, καταρρέει το βιοτικό επίπεδο και για πρώτη φορά –το επαναλαμβάνω αυτό– στην ιστορία των τελευταίων 200 χρόνων φαίνεται οι προσμονές, οι αγωνίες και οι αβεβαιότητες να μοιάζουν ολοένα και περισσότερο στις κακές προοπτικές και αγωνίες των παλιών εργατικών στρωμάτων». Δηλαδή, οι διαφορές ανάμεσα στις τάξεις είναι πιο ζωτικές πια; «Φυσικά. Και αυτές οι διαφορές είναι ανάμεσα στα μεσαία αστικά στρώματα. Αυτό είναι καινούργιο. Διότι μέχρι πρόσφατα θα έλεγα, μέχρι τουλάχιστον πριν από 10 χρόνια, είχαμε αυτό που ονόμαζαν στη Δύση “κοινωνία των δύο τρίτων”». Τι σημαίνει αυτό ακριβώς; «Ότι τα δύο τρίτα νομιμοποιούν τη κοινωνική ισορροπία, ψηφίζουν κατά συνείδηση, συμμαχούν λίγο πολύ με το μεγάλο κεφάλαιο και αποδέχονται την αναπαραγωγή ενός συστήματος ως έχει. Όταν όμως το σύστημα οδηγεί στην αντικατάσταση των δύο τρίτων από τα δύο δέκατα ή από τα τρία δέκατα, τάση η οποία αυτή τη στιγμή φαίνεται να διαχέεται σε ολόκληρη την Ευρώπη, τότε τα πράγματα δεν πάνε καλά». Δυσοίωνο το μέλλον της Ευρώπης, λοιπόν; «Πιστεύω ότι η κρίση από την οποία απειλούμαστε εμείς οι Ευρωπαίοι θα κλείσει με το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία του λαού δεν θα έχει πού την κεφαλήν κλίνη». Και πού θα οδηγήσει αυτό; «Σε πολύ μεγάλη κοινωνική κρίση». Τα μεσαία στρώματα, που πλήττονται και αυτά σε μεγάλο βαθμό, δεν θα ενωθούν με τις λαϊκές μάζες, δεν θα διεκδικήσουν προς όφελός τους και προς όφελος όλων; «Αυτά τα στρώματα, τα μεσαία, κατά παράδοση είναι ατομοκεντρικά, σκέφτονται τη δική τους προκοπή, δεν είναι ενταγμένα σε συγκροτημένες πολιτικές και ιδεολογικές κατευθύνσεις και άρα έχουν δυσκολία στο να συμμαχήσουν και να συμπλεύσουν με την εργατική τάξη». Αυτό ήταν το φαινόμενο των «Αγανακτισμένων»; «Τα κινήματα –όχι μόνο εδώ, αλλά και παντού– των λεγόμενων “Αγανακτισμένων”, που, όπως φαίνεται, δεν είναι δυνατόν να καθοδηγηθούν από κανέναν και είναι άμορφα και ετερόκλητα στοιχεία που δεν έχουν πολιτική εκπροσώπηση – και αυτό πιστεύω ότι συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό επειδή συγκροτούνται από μάζες, από κατηγο-

Iανουάριος/2012

crash 155

152_157_TSOYKALAS 19/01/2012 12:37 μ.μ. Page 156

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

Κάτι ήξερε ο Μπρεχτ: «Όταν ευημερούν οι αριθμοί, δυστυχούν οι άνθρωποι». Και το τεχνικό αποτέλεσμα βάσει των αριθμών τι θα επιφέρει; «Επέφερε ήδη. Αφού πια οποιαδήποτε αναγωγή στο λαό, όπως “το συμφέρον του λαού” ή ο “λαϊκισμός”, θεωρείται ύποπτη και πρέπει να εξαφανιστεί κι έτσι, ταυτόχρονα με την απομείωση του κράτους, οδηγούμαστε ταυτόχρονα σε μια δυσφήμιση συστηματική όλων των κλασικών μορφών της πολιτικής κινητοποίησης και οργανωμένης πάλης». Με τα συνδικάτα τι παιχνίδι παίχτηκε; «Τα συνδικάτα, πιο χαρακτηριστικά οι συντεχνίες. Η λέξη “συντεχνία” είναι πια ανάθεμα. Γιατί όμως; Μην ξεχνάμε ότι πριν από 30 μόλις χρόνια η κυρίαρχη σοσιαλδημοκρατική γλώσσα έβλεπε στις συντεχνίες τη μαγική συνταγή για να υπάρξουν δημοκρατικές διαδικασίες συναίνεσης. Μιλούσαν για τον αιώνα των συντεχνιών. Αίφνης, από τη στιγμή που έπρεπε να καταργηθεί η πεποίθηση ότι οι συλλογικές διαδικασίες και τα συλλογικά συμφέροντα πρέπει να μετέχουν στο πολιτικό γίγνεσθαι, εκεί ακριβώς πονηρά και ύπουλα έπεσαν οι φράσεις “κατάχρηση συνδικαλιστών”, “κατάχρηση συλλογικών δικαιωμάτων” και βεβαίως έπαιξαν και το ρόλο τους τα κόμματα. Τα κόμματα γίνονται πολυσυλλεκτικά, δηλαδή παύουν να είναι κόμματα, το κράτος απομειώνεται και καλούμαστε να πιστέψουμε ότι υπάρχει ένας θεσμός σοφών, ο οποίος –και μόνο αυτός– είναι σε θέση να έχει άποψη και να αποφασίζει. Εδώ βρίσκεται σήμερα η Ευρώπη. Υπάρχει μια τάση αποπολιτικοποίησης της πολιτικής ζωής, αποκοινωνικοποίησης του πληθυσμού και αποκρατικοποίησης του δημοσίου και του κρατικού». Γιατί η Ελλάδα έφαγε πρώτη τη σφαλιάρα; « Ίσως μας είδαν σαν πειραματόζωο. Είμαστε ο προπομπός ή, αν θες, ο τελευταίος τροχός της αμάξης, γι’ αυτό και τα νιώσαμε πιο γρήγορα και πιο έντονα». Οι ξέμπαρκες φωνές των δρόμων είναι από χέρι αρνητικές; «Όχι. Υπάρχει πιθανότητα να οδηγήσουν σε αύξηση της παραδοσιακής Αριστεράς, αλλά υπάρχει ο κίνδυνος και ο φόβος να οδηγηθούμε σε νέες ακροδεξιές κρυσταλλώσεις. Η ιστορία είναι πανούργα και πονηρή». Ήδη στην κυβέρνησή μας μετέχουν και ακροδεξιοί… «Συγκυριακό το φαινόμενο. Δεν με ανησυχεί». Κι αφού βράζουμε στο ίδιο καζάνι, γιατί οι Ευρωπαίοι μας χλευάζουν με αναιδή και ασεβή δημοσιεύματα; «Κι αυτό συγκυριακό είναι. Ένα παιχνιδάκι δημοσιών σχέσεων το οποίο ενεργοποιείται από τα ξένα ΜΜΕ, στο πλαίσιο της διστακτικότητας της Ευρώπης σε σχέση με τη διαφαινόμενη κρίση». Οι Έλληνες θύμωσαν πάντως. Προσωπικά επηρεάστηκα τόσο, που όταν αναφέρομαι στη Γερμανία, αντί να σκεφτώ τον Σίλερ ή τον Γκέτε, βλέπω τη Μέρκελ… Κι αντί του Διαφωτισμού και του Μάη του ’68, τον Σαρκοζί και τον 156 crash Iανουάριος/2012

Φανταστείτε την Ελλάδα, που ήταν μια σχετικά πλούσια χώρα, να μάθει να ζει με το τίποτα. Και στο Κάιρο έχουν ελλείψεις και μεγάλη φτώχεια, αλλά έχουν μάθει σε όλη τους τη ζωή να τρέφονται με ψίχουλα στα νεκροταφεία

”

άξονά του… Λες και είμαστε σε πόλεμο… «Μα είναι πόλεμος». Πώς μπορούμε να ονομάσουμε αυτό το περίεργο κράμα της Ευρώπης; «Συμπολιτεία ίσως. Ένωση ανεξάρτητων κρατών, ένωση λαών και πολιτισμών». Είναι δυνατή η πλήρης πολιτιστική ένωση; «Όχι βεβαίως. Λαοί με διαφορετική γλώσσα, κουλτούρα, ανάγκη, δίχως καν τη στοιχειώδη κοινωνική εξομοίωση. Δύσκολο πράγμα. Να φέρω ένα παράδειγμα. Μετά από 150 χρόνια οι Ιταλοί δεν έχουν καταφέρει να λύσουν το πρόβλημα του Νότου. Ο ιταλικός Βορράς και ο ιταλικός Νότος είναι σε πολύ μεγάλο σημείο διαφοροποιημένοι οικονομικά και πολιτιστικά, έστω κι αν μιλούν την ίδια γλώσσα και είναι μία χώρα. Υπάρχει ένα σοβαρό κομμάτι του Βορρά που θέλει να ανεξαρτητοποιηθεί. Το ίδιο συμβαίνει στη Γερμανία. Μετά από 20 και πλέον έτη η Δυτική και η Ανατολική δεν είναι ακόμη ενσωματωμένες σ’ ένα κοινό κοινωνικό πλαίσιο. Τεράστιες οι διαφορές τους». Το κοινό νόμισμα –για το ευρώ μιλώ– τι το ήθελαν; «Σκέφτηκαν βλακωδώς ότι θα τους έβγαζε από μια περιπέτεια, ενώ το μόνο που έγινε δεν ήταν άλλο από το να οξύνει τις διαφορές και να καταστήσει ολοένα και πιο δυσεφάρμοστες τις κοινές οικονομικές πολιτικές». Έχει από ώρα πέσει ο ήλιος. Καθώς μιλάει, παρατηρώ το χώρο γύρω μου. «Ένα σπίτι δίχως τοίχους», σκέφτομαι. Ναι. Το σπίτι στο οποίο μένει με τη σύντροφό του, ψυχολόγο Φωτεινή Τσαλίκογλου, δεν έχει τοίχους. Κι αν έχει, δεν φαίνονται. Είναι σκεπασμένοι από βιβλία. Μόνο βιβλία. Παντού. Πολλά. Η

φωνή του, η απαλή και θυμωμένη μαζί, φιλτραρισμένη από το λαμπερό μυαλό, με ξαναφέρνει πίσω. «Μέχρι και τον Ντελόρ κάτι υπήρχε στα κεφάλια τους για ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Για ενσωμάτωση της ευρωπαϊκής ηπείρου σε ένα κοινό κοινωνικό πλαίσιο, με κοινές διατάξεις, κοινές προστασίες κοινές εργασιακές νομοθεσίες και άλλα». Πού σκόνταψε αυτό; «Στη συνθήκη του Μάαστριχτ βεβαίως. Πήγαν όλα κατά διαόλου. Μαζί με τις υπογραφές μπήκε και ταφόπετρα σε όλα αυτά». Αν βγούμε από το ευρώ; «Ακόμα και η Παπαρήγα, σε στιγμές που δεν φοβάται ότι φαίνεται να αναθεωρεί τις θέσεις της, έχει πει πολλές φορές ότι αν φύγουμε από το ευρώ, θα χρεοκοπήσουμε. Αν και αυτή τη στιγμή δεν είναι δουλειά μας να κρίνουμε τι λέει το ΚΚΕ, πρέπει να πω ότι η στάση του είναι καθ’ όλα συνεπής». Υπάρχει χειρότερα; «Φυσικά. Πολύ χειρότερα. Με υποτιμημένη τη δραχμή έως και 60% τι θα κάνουμε; Όταν για να αγοράσεις έναν υπολογιστή, θα χρειάζεσαι πέντε μισθούς; Όταν τα εισαγόμενα προϊόντα θα πρέπει να πληρώνονται επί τη εμφανίσει, τι θα κάνουμε; η αγροτική μας κοινωνία χρειάζεται τουλάχιστον 10 χρόνια για να σταθεί στα πόδια της. Το ίδιο και η κτηνοτροφία και όλα. Αυτή τη στιγμή δεν παράγουμε σχεδόν τίποτα ή ελάχιστα. Εισαγωγές κάνουμε. Είμαστε εξαρτημένοι. Άρα, πιο καταστροφικές οι προεκτάσεις. Μπορούμε λοιπόν να γυρίσουμε στη δραχμή και να κλείσουμε τα σύνορα; Πώς θα ζήσουμε; Ποτέ και σε ποια αγαθά θα έχουμε αυτάρκεια; Με τι κεφάλαια θα χτίσουμε

152_157_TSOYKALAS 19/01/2012 12:37 μ.μ. Page 157

Οποιαδήποτε αναγωγή στο λαό, όπως «το συμφέρον του λαού» ή ο «λαϊκισμός», θεωρείται ύποπτη και πρέπει να εξαφανιστεί. Έτσι, οδηγούμαστε σε μια δυσφήμιση όλων των μορφών πολιτικής κινητοποίησης και οργανωμένης πάλης Ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς με τη δημοσιογράφο του «Crash» Μαρία Β. Δημητρούκα από την αρχή τη ζωή μας; Κανείς δεν θα μας δίνει δάνεια. Η σύγκριση με την Αργεντινή είναι εντελώς εσφαλμένη. Διότι η Αργεντινή το έκανε αυτό, αλλά πολύ γρήγορα έφτιαξαν τα πράγματα. Είναι μια χώρα αραιοκατοικημένη, με τεράστια γεωργική παραγωγή και με τεράστια βιομηχανική παραγωγή. Εδώ έχουν σταματήσει όλα αυτά. Δεν θα υπάρχει δυνατότητα πρόσβασης σε αναγκαία αγαθά, γιατί και αυτά δεν θα υπάρχουν. Και φανταστείτε την Ελλάδα, που ήταν μια σχετικά πλούσια χώρα, να μάθει να ζει με το τίποτα. Και στο Κάιρο έχουν ελλείψεις και μεγάλη φτώχεια, αλλά έχουν μάθει σε όλη τους τη ζωή να τρέφονται με ψίχουλα στα νεκροταφεία». Άρα; «Άρα, αυτή τη στιγμή, όπως έχουν τα πράγματα, δεν υπάρχει σωτηρία από πουθενά. Ήθελα να σας πως επίσης ότι με την επιστροφή στη δραχμή οι ανισότητες θα πενταπλασιαστούν, γιατί εκείνοι που έχουν ευρώ έξω στις τράπεζες θα αγοράσουν αντί πινακίου φακής τα πάντα. Γι’ τούς λοιπόν που δεν εντάσσονται σε μια στενή κομματική γραμμή υπάρχει ένα μείζον δίλημμα. Δεν είναι απλό». Όλο και πιο πολύ ακούγεται μια λέξη που δεν κατανοούμε επακριβώς το νόημά της, αλλά μας τρομάζει: «αγορές». Τι είναι, τέλος πάντων, αυτό. Αριθμοί, άνθρωποι, τι; «Είναι ένας παγκόσμιος θεσμός κερδοσκόπων, που σαν τον Αττίλα καταστρέφουν τα πάντα. Λειτουργούν σαν νομάδες, φεύγουν από τη μια χώρα και πάνε σε άλλη, κερδοσκοπούν ασύστολα και βραχυπρόθεσμα, σήμερα αγοράζουν γιεν, αύριο δολάρια, μεθαύριο ευρώ, σπεκουλάρουν

στους κινδύνους, στις καταστροφές, στοιχηματίζουν, και αυτοί οι άνθρωποι έχουν τη δύναμη και τη δυνατότητα, γιατί κανείς δεν τους αντιστέκεται, να επιβάλλουν τις απόψεις τους». Η Ευρώπη, η Κίνα, η Ρωσία και η Αμερική δεν μπορούν να τις ελέγξουν; «Εάν ήθελαν, ναι, θα μπορούσαν. Αποφάσισαν να ελέγξουν τις αγορές σε μια περίπτωση και, φυσικά, τα κατάφεραν. Για την τρομοκρατία. Οι Αμερικανοί αίφνης επέβαλαν σε όλο τον κόσμο τα οποία μέτρα τους κατά της τρομοκρατίας, με το πρόσχημα ότι κινδυνεύει η παγκόσμια ειρήνη…» Ανέκδοτο, αλλά πικρό. Δεν βγάζει γέλιο… «Αν λοιπόν ήθελαν οι υπερδυνάμεις, θα μπορούσαν να φροντίσουν ώστε η συμμορία των αγορών να υπαχθεί κάτω από ένα διεθνή έλεγχο. Θα γινόταν έτσι πιο ανθρώπινος ο καπιταλισμός; Όχι. Αλλά θα ήταν κάτι. Φανταστείτε ότι τα πράγματα προ εικοσαετίας ήταν πολύ καλύτερα. Στον ΟΗΕ συζητούνταν το επίμαχο θέμα της δημιουργίας ενός παγκόσμιου ταμείου, το οποίο θα στήριζε τις αδύναμες χώρες. Το σχέδιο ήταν του νομπελίστα οικονομολόγου Τόμπιν, το λεγόμενο “Τόμπιν Ταξ”. Τι ήταν; Θα φορολογούνταν όλες οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές συναλλαγές. Τα ποσά είναι μεγάλα. Τρισεκατομμύρια κινούν κάθε μέρα. Τι απέγινε; Ξεχάστηκε! Όπως ξεχάστηκε και ο τρόπος που είχε προτείνει για το πώς να φορολογείται η ανωνυμία του χρήματος». Μπορείτε να μου πείτε γιατί και πώς δημιουργήθηκε αυτή η Λερναία Ύδρα του δημοσιο-υπαλληλισμού; «Ναι. Έφτιαξαν μια τάξη στην οποία στηρίζονταν οι εκάστοτε κυβερνήσεις».

”

Οι ορμητικοί επαναστάτες του ’77, οι ιδεολόγοι, πώς έγιναν αυτά τα αρπαχτικά που όλοι γνωρίσαμε μετά τις εκλογές του ’81; «Εξουσία, δύναμη, χρήμα. Απείρως γοητευτικά πράγματα. Σπανίως, σχεδόν ποτέ κανείς όταν τα βρει δεν τα αφήνει. Με όποιο τίμημα. Ακόμα και ψυχικό. Δεν ξέρω πολλές εξουσίες δε που δεν λειτούργησαν για ίδιον όφελος. Κάποιες ναι. Θυμάμαι και τον Κινγκινάτο». Γιατί αυτή η συσσώρευση πλούτου; Να τα κάνουν τι; «Δεν ξερώ. Εκείνο που ξέρω είναι ότι αυτή τη στιγμή το ένα χιλιοστό του πληθυσμού ολόκληρου του πλανήτη έχει μαζέψει στα χέρια του το μεγάλο κεφάλαιο». Ο Λένιν δεν προείδε τη μετάλλαξη που παθαίνει ο άνθρωπος μπροστά στο χρήμα ή δεν πρόλαβε να το πει; «Νομίζω πως όχι. Ο Μαρξ ναι, κάτι ψυλλιάστηκε» Μέσα σε αυτόν τον πνευματικό οικονομικό εργασιακό και κοινωνικό μεσαίωνα που ζούμε, οι άνθρωποι του πνεύματος πού είναι; Δεν έχουν κάτι να πουν; «Μέσα στα δύσκολα ανθίζει το πνεύμα και η τέχνη. Στη Μακρόνησο κι αλλού δεν έκαναν θέατρο; Στον τόπο της εξορίας τους; Όπως στο γκέτο της Βαρσοβίας. Όσοι ζούσαν και για όσο ζούσαν έκαναν τέχνη. Θα ’ρθει η ώρα». Αν ένας δικτάτορας είχε μια σφαίρα και απέναντί του ένα συγγραφέα, πού θα την έριχνε; Στην καρδιά ή στο μυαλό; «Μη με ρωτάτε τέτοια. Θα γίνω ποιητικός και…» Δεν μου απάντησε. Μα ξέρω την απάντηση: Στο μυαλό...

Iανουάριος/2012

crash 157

158_161_DAIMONIO 19/01/2012 12:41 μ.μ. Page 158

crash

ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΙΟ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ

Στην παγωμένη κόλαση για τα παιδιά με καρκίνο! της Κατερίνας Σταυρίδου 158 crash Ιανουάριος/2012

158_161_DAIMONIO 19/01/2012 12:42 μ.μ. Page 159

Ο ομογενής Τζέιμς Καστρίσιον με το φίλο του, Τζάστιν Τζονς

Το έλκηθρο που κουβαλάει ο καθένας με τα τρόφιμα και τα προσωπικά του αντικείμενα ζυγίζει 400 κιλά!

Α

Ο ομογενής Τζέιμς Καστρίσιον και ο Αυστραλός φίλος του, Τζάστιν Τζονς, «σαρώνουν» την Ανταρκτική σε ένα αποκορύφωμα ανθρωπιάς και αλληλεγγύης ρές να απασχολήσουν τα διεθνή μέσα με τα κατορθώματά τους. Ο Τζέιμς Καστρίσιον και ο Τζάστιν Τζονς είναι ένα πραγματικά αχτύπητο δίδυμο, που βάζει πάντα στόχο το ακατόρθωτο. Αυτή τη φορά όμως το εγχείρημά

▲ ▲

ποφάσισαν να μπουν στην «κατάψυξη» του πλανήτη, πραγματοποιώντας τον προσωπικό τους άθλο. Ο ομογενής Τζέιμς Καστρίσιον και ο Αυστραλός φίλος του Τζάστιν Τζονς ξεκίνησαν από την Ανταρκτική για να φτάσουν περπατώντας στο Νότιο Πόλο και να επιστρέψουν πάλι πίσω, κάτι που δεν έχει καταφέρει κανείς μέχρι τώρα. Το εγχείρημα αυτό θα χαρίσει στα παιδιά που πάσχουν από καρκίνο 15 εκατομμύρια δολάρια, για την αγορά ειδικών μηχανημάτων, που θα τα βοηθήσουν στη θεραπεία τους. Αν μη τι άλλο, οι δύο φίλοι έχουν ισχυρό κίνητρο! Λάτρεις της περιπέτειας και οι δύο έχουν καταφέρει πολλές φο-

Στόχος των δύο φίλων είναι πάντα το ακατόρθωτο Ιανουάριος/2012

crash 159

158_161_DAIMONIO 19/01/2012 12:42 μ.μ. Page 160

crash

ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΙΟ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ

▲ ▲

τους ξεπερνά κάθε φαντασία. Αποφάσισαν να προσεγγίσουν την παγωμένη κόλαση του Νότιου Πόλου, εκεί που οι άνεμοι πνέουν με 60 χλμ. την ώρα και η θερμοκρασία αγγίζει τους -50 βαθμούς Κελσίου. Χρειάστηκαν πολλοί μήνες σκληρής προετοιμασίας πριν ξεκινήσουν το περιπετειώδες ταξίδι τους και πολλές θυσίες, όπως για παράδειγμα να βάλουν από 20 κιλά ο καθένας, προκειμένου το σώμα τους να έχει λίπος για να είναι ανθεκτικό στο ψύχος. Στις 31 Οκτωβρίου βρέθηκαν στη γραμμή εκκίνησης, που ήταν ο Όρμος του Ηρακλή, στη δυτική ακτή της Ανταρκτικής. Οι μέρες των Χριστουγέννων τους βρήκαν πολύ κοντά στο στόχο τους, το Νότιο Πόλο, ενώ στη συνέχεια πήραν και πάλι το δρόμο της επιστροφής. Οι δύο φίλοι πρέπει μέχρι τις 24 Ιανουαρίου να έχουν επιστρέψει στην Ανταρκτική για να προλάβουν την τελευταία πτήση του καλοκαιριού του Νότιου Ημισφαιρίου. Το χειμώνα βλέπετε εκεί τα αεροδρόμια κλείνουν! ο ταξίδι τους μεταφράζεται σε 2.200 χιλιόμετρα, τα οποία υπολόγισαν ότι μπορούν να διανύσουν μέσα σε τρεις μήνες. Η διαδρομή όμως αποδείχθηκε απρόβλεπτη και οι προκλήσεις που κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν ήταν πολλές. Σύμφωνα με τη Μετεωρολογική Υπηρεσία, οι χιονοπτώσεις στην περιοχή είναι οι χειρότερες των τελευταίων δεκαετιών. Από τις πρώτες κιόλας μέρες της διαδρομής ξεκίνησε ο εφιάλτης τους. Οι άνεμοι έπνεαν με 60 χλμ. την ώρα, το χιόνι που σήκωναν μπροστά τους έφτανε το ένα μέτρο, ενώ το θερμόμετρο είχε κολλήσει στους -50 βαθμούς.

Τ

Με αυτές τις συνθήκες ο Τζέιμς και ο Τζάστιν δεν μπορούσαν να κάνουν και πολλά. Τις πρώτες 20 μέρες είχαν διανύσει μόνο 170 χλμ, ενώ υπήρχαν μέρες που δεν κατάφερναν να κάνουν πάνω από ένα χιλιόμετρο. Το φρέσκο χιόνι τους εμπόδιζε να περπατήσουν, αλλά

και να σύρουν το έλκηθρο με τα τρόφιμα και τα προσωπικά τους αντικείμενα, που ζύγιζε 400 κιλά. Το σώμα τους γέμισε πληγές από το πολικό ψύχος, ευτυχώς όμως ο καιρός έφτιαξε, οι πληγές έκλεισαν και οι δύο φίλοι κατάφεραν να καλύψουν το χαμένο χρόνο. Όπως

ανέφεραν στη σελίδα τους στο Facebook στα μέσα Δεκέμβρη, με εννιά ώρες πεζοπορία κάλυπταν σχεδόν 25 χλμ. τη μέρα. «Σκέτη κόλαση, με μια διαφορά. Δεν έχει φωτιά. Είναι μια κόλαση παγωμένη», έτσι περιγράφουν την περιπέτειά τους στους φίλους τους, που παρα-

Δεν αφήνουν τίποτα στην τύχη του «Η επιτυχία μιας μεγάλης αποστολής στηρίζεται κατά 90% στην καλή προετοιμασία και κατά 10% στην εκτέλεση», τονίζουν οι δύο φίλοι. Γι’ αυτό και πριν ξεκινήσουν την κάθε καινούργια πρόκληση εξετάζουν εξονυχιστικά και την παραμικρή λεπτομέρεια και προπονούνται σκληρά. Πριν από τη συγκεκριμένη αποστολή ο Τζέιμς Καστρίσιον και ο Τζάστιν Τζονς έμειναν επί μήνες στη Νέα Ζηλανδία και την Ανταρκτική και για μεγάλο διάστημα στο παγωμένο Iqaluit του βόρειου Καναδά, προκειμένου να συνηθίσουν τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, που εκεί αγγίζουν τους -44 βαθμούς Κελσίου. Επίσης πέρασαν από ειδική ιατρική εκπαίδευση για να μπορούν να αντιμετωπίσουν τις άγριες καιρικές συνθήκες. Σε τόσο χαμηλές θερμοκρασίες η ανάσα παγώνει και ακόμη και τα μάτια ή τα ρου160 crash Ιανουάριος/2012

θούνια μπορούν να πιάσουν πάγο. Οι τροφές που έχουν μαζί τους είναι ειδικές για να διατηρούν την ενέργειά τους σε υψηλά επίπεδα. Επίσης είναι κομμένες σε μπουκιές, αφού λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών στην πραγματικότητα το φαγητό που τρώνε είναι κατεψυγμένο! Ο μεγαλύτερος κίνδυνος όμως που έχουν να αντιμετωπίσουν είναι οι κρυφές χαράδρες. Κάποιες τις γνωρίζουν και ξέρουν πώς να τις αποφύγουν, κάποιες άλλες όμως δεν έχουν χαρτογραφηθεί. Έτσι πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί, διότι ακόμη και μια μικρή παράκαμψη μπορεί να τους κοστίσει τη ζωή. Στο έλκηθρό τους ο Τζέιμς και ο Τζάστιν, εκτός από ρούχα και τρόφιμα, έχουν ένα δορυφορικό τηλέφωνο, μια σκηνή και μια συσκευή εντοπισμού.

158_161_DAIMONIO 19/01/2012 12:42 μ.μ. Page 161

Την κορυφή του Κιλιμάντζαρου επέλεξε ο Τζέιμς Καστρίσιον για να κάνει πρόταση γάμου στην καλή του, Μία!

κολουθούν από το Διαδίκτυο βήμα-βήμα το ταξίδι τους. υτός δεν θα είναι ο πρώτος άθλος του Τζέιμς Καστρίσιον και του Τζάστιν Τζονς. Στο παρελθόν κατόρθωσαν να διασχίσουν με καγιάκ την πιο άγρια και παγωμένη θάλασσα του κόσμου, από τις ακτές της Αυστραλίας έως τη Νέα Ζηλανδία. Τα κύματα έφταναν τα 10 μέτρα, ενώ συνοδοιπόροι τους στο ταξίδι ήταν μερικοί απειλητικοί καρχαρίες. Η είδηση έκανε τότε το γύρο του κόσμου και το κατόρθωμά τους συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο των ρεκόρ Γκίνες. Επίσης, έχουν διακριθεί και ως ορειβάτες, σκαρφαλώνοντας στο ΜακΚίνλεϊ, το ψηλότερο βουνό της Βόρειας Αμερικής και το Κιλιμάντζαρο. «Το πάθος είναι αυτό που μας οδηγεί να κάνουμε τα όνειρα της

A

παιδικής μας φαντασίας πραγματικότητα», έχει δηλώσει ο Τζέιμς Καστρίσιον, ο οποίος συνδύασε με την περιπέτεια ακόμη και την πρόταση γάμου που έκανε στην αρραβωνιαστικιά του, Μία. Όταν οι δυο τους βρέθηκαν στην κορυφή του Κιλιμάντζαρου, εκείνος έβγαλε από την τσέπη του το δαχτυλίδι, γονάτισε μπροστά της και της ζήτησε να γίνει γυναίκα του. Η νύφη δέχτηκε, ο γαμπρός όμως ζήτησε πίστωση χρόνου, αφού από τότε είχε στα σκαριά το εγχείρημα στο Νότιο Πόλο. Έτσι, ο Τζέιμς Καστρίσιον, επιστρέφοντας από την κατάψυξη του πλανήτη, θα πάει κατευθείαν στην εκκλησία. Όπως συνηθίζει μάλιστα να λέει γελώντας, η περιπέτεια αυτή θα είναι η πιο τρελή και απαιτητική της ζωής του και μάλλον η πιο απρόβλεπτη.

Τις πρώτες μέρες της διαδρομής τους οι άνεμοι έπνεαν με 60 χλμ. την ώρα, το χιόνι που σήκωναν μπροστά τους έφτανε το ένα μέτρο, ενώ το θερμόμετρο είχε κολλήσει στους -50 βαθμούς! Ιανουάριος/2012

crash 161

ARTHRO KONSTANTARAS 19/01/2012 12:46 μ.μ. Page 162

crash

ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ

Μα τι είναι τέλος πάντων αυτός ο άνθρωπος, ο… Γ.Α.Π.; του Δημήτρη Κωνσταντάρα

Θ

α ήθελα να σας καλέσω και παραιτήθηκαν μέσα στη γενική όλους να αφιερώσουμε μεχλεύη, ελληνική αλλά και διεθνή. ρικά λεπτά από τον πολύτιμο Διαπίστωσα και ανακάλυψα ότι για το χρόνο μας για να προσπαθήπερίφημο «δημοψήφισμα» ο πρωθυσουμε να καταλάβουμε τι ακριβώς είπουργός Παπανδρέου δεν είχε σταθμίναι –και ποιος στην ουσία είναι– ο σει καλά τις παραμέτρους τις εξωτεριΓιώργος Ανδρέα Παπανδρέου. Ο πρόκές, δεν είχε προετοιμάσει σωστά το εδρος του ΠΑΣΟΚ. Ο μέχρι πρότινος γεγονός, δεν είχε προετοιμάσει τη συπρωθυπουργός της Ελλάδας. ζήτηση και την ενημέρωση των ξένων, Προσπαθώντας όλοι μαζί, ίσως ενώ το Υπουργικό Συμβούλιο ήταν ανε–λέω ΙΣΩΣ– μπορέσουμε να αποκωδινημέρωτο και διχασμένο. κοποιήσουμε τον άνδρα τον οποίο οι Διαπίστωσα και ανακάλυψα ότι ακόπερισσότεροι χλευάζουμε, βρίζουμε, μη και αυτοί που είχαν πάρει θέση υπέρ απορρίπτουμε και αναθεματίζουμε κι της ιδέας Παπανδρέου για δημοψήφιέτσι, να καταλάβουμε γιατί μας προσμα είχαν την πεποίθηση ότι είχε εξαέκυψε στην πολιτική ζωή του τόπου. σφαλιστεί η 6η δόση και ότι ήταν ενημεΊσως έτσι να καταλάβουμε γιατί τον ρωμένοι οι εταίροι μας. Αλλά ούτε το ένα Ακόμη και αυτοί που είχαν πάρει είχαμε βουλευτή από το 1981, γιατί τον ίσχυε ούτε το άλλο , με αποτέλεσμα η μιείχαμε υφυπουργό Πολιτισμού το 1985 θέση υπέρ της ιδέας Παπανδρέου κρή Ελλάδα να εμφανιστεί ότι… εκβίαζε και Εξωτερικών το 1993, γιατί τον είχαμε για δημοψήφισμα είχαν τους Μεγάλους του πλανήτη. Με τα γνωυπουργό Παιδείας το 1988 και το 1994, στά αποτελέσματα. γιατί τον είχαμε αναπληρωτή υπουργό την πεποίθηση ότι είχε εξασφαλιστεί Διαπίστωσα και ανακάλυψα, ακούγονκαι μετά υπουργό Εξωτερικών επί σειρά η 6η δόση και ότι ήταν ενημερωμένοι τας την εξομολόγηση του κ. Χρυσοχοΐδη, ετών, γιατί τον ψηφίσαΤε πρόεδρο του ότι τα μέλη της κυβέρνησης Παπανδρέου, ΠΑΣΟΚ το 2004 και γιατί τον ψηφίσαΤε οι εταίροι μας. Αλλά ούτε το ένα ίσχυε όταν ανέλαβαν να διοικήσουν τη χώρα, για πρωθυπουργό το 2009. ούτε το άλλο, με αποτέλεσμα η μικρή βρίσκονταν σε «άλλο κόσμο». Και σίγουΜετρώντας την παρουσία του στο Κοιρα, σε « άλλη χώρα», αφού κουβέντιαζαν Ελλάδα να εμφανιστεί ότι... εκβίαζε νοβούλιο, «βγάζουμε» 11 εκλογικές θηγια αυξήσεις στους μισθούς και στις συντείες (άλλες μεγαλύτερες κι άλλες μι- τους Μεγάλους του πλανήτη τάξεις όπως ήταν το προεκλογικό τους κρότερες) και 30 χρόνια αιρετής «προπρόγραμμα, έδωσαν μάλιστα και ένα επίυπηρεσίας», αφήνοντας απέξω την προδομα αλληλεγγύης 500 εκατομμυρίων ευρώ χωρίς να έχουν επίγνωση εδρία της Σοσιαλιστικής Διεθνούς (από το 2008). της πραγματικής κατάστασης. Και ότι χάθηκε πολύτιμος χρόνος σε συΓεννημένος το 1952, τέλειωσε τις πανεπιστημιακές του σπουδές και τα ζητήσεις που δεν είχαν κανένα απολύτως νόημα και καμία σχέση με την τρία μεταπτυχιακά του γύρω στο 1979 και βγήκε βουλευτής το 1981, χωπραγματικότητα. ρίς να έχει «δουλέψει» ούτε μία μέρα. Οι άνθρωποι αυτοί, που νόμιζαν ότι βρίσκονταν σε άλλη χώρα, σε άλλο Μπορεί και οι σπουδές του να ακούγονται εντυπωσιακές, ο αριθμός κόσμο, που δεν είχαν συναίσθηση της πραγματικότητας, που ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ των ετών του στα βουλευτικά έδρανα πολύ μεγάλος, τα υπουργικά πόστα ΙΔΕΑ για τη δεινή θέση της Ελλάδας στο παγκόσμιο οικονομικό προσκήπου κατείχε σοβαρά, πολλά και κρίσιμα, η θητεία του ως προέδρου του νιο, αλλά παρ’ όλα ταύτα διεκδίκησαν την εξουσία και όταν την κέρδισαν, ΠΑΣΟΚ ικανοποιητικά μακρά, αλλά η διάρκεια της πρωθυπουργίας του επιχείρησαν να την ασκήσουν χωρίς να φαντάζονται καν πού βαδίζουν, ιδιαιτέρως… σύντομη. Από συλλογή «ενσήμων» στο πανεπιστήμιο της δεν υπέπεσαν σε όλα αυτά τα ολέθρια πολιτικά αμαρτήματα μόνο επειδή ζωής, «εζυγίσθη, εμετρήθη και ευρέθη» ελλιπής. δεν διάβαζαν, δεν άκουγαν, δεν ρωτούσαν, δεν καταλάβαιναν, δεν είχαν Γι’ αυτό λοιπόν αναρωτιόμαστε τόσον καιρό πώς και γιατί μας προέκυτα απαιτούμενα προσόντα. Το έπαθαν κυρίως γιατί δεν είχαν την παραμιψε αυτός ο άνθρωπος στην πρωθυπουργική καρέκλα, με αποτέλεσμα να κρή ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ από τον αρχηγό τους. καταλήξουμε εδώ που βρισκόμαστε. Καλά ως τώρα; Πείτε μου τώρα εσείς: Γιατί δεν τους είχε ενημερώσει ο Παπανδρέου Μιλώντας τις προάλλες με το σημερινό υπουργό Ανάπτυξης –και εκ για την οικτρή οικονομική κατάσταση της χώρας, αφού και τις επαφές των διεκδικητών της προεδρίας του ΠΑΣΟΚ– Μιχάλη Χρυσοχοΐδη για τη του είχε κάνει και τις συζητήσεις του με τον Στρος Καν και το ΔΝΤ και με συνέντευξη που μας παραχώρησε στο τεύχος που κρατάτε, ακούγοντάς τους τραπεζίτες; Διότι δεν κατάλαβε τίποτε απ’ όσα του έλεγαν όλοι αυτον σε μια ειλικρινέστατη αυτοκριτική, διαπίστωσα, ανακάλυψα κι έμειτοί; Ή διότι κατάλαβε πολύ καλά αλλά δεν τον ενδιέφερε τίποτε άλλο πανα με ανοιχτό το στόμα ότι τα περισσότερα, αν όχι όλα τα μέλη του ρά μόνο να γίνει πρωθυπουργός; Υπουργικού Συμβουλίου της κυβέρνησης Παπανδρέου, δεν είχαν ιδέα Πείτε μου. για το έργο που αναλάμβαναν τον Οκτώβριο του 2009, φορτώθηκαν ένα Είμαι ανοιχτός σε προτάσεις… αν υπάρχει και κάποιο ΤΡΙΤΟ ενδεχότεράστιο και επικίνδυνο έργο, που δεν μπόρεσαν να φέρουν εις πέρας, μενο, που δεν έχει πάει ο νους μου. «βούλιαξαν» λόγω… άγνοιας κινδύνου και άγνοιας χειρισμών το πλοίο 162 crash Ιανουάριος/2012

ESWTERIKH OPISTHOFYLOY 19/01/2012 11:53 π.μ. Page 1

OPISTHOFYLO 19/01/2012 11:55 π.μ. Page 2