Τεύχος 5 - Μάϊος 2011 by CrashOnlineGR

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Ολικής Ρήξης

CMYK

ΤΕΥΧΟΣ 5 l ΜΑΪΟΣ 2011 l ΤΙΜΗ 4,50 €

ΑΛ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

YΠΟΘΕΣΗ ALTER

Ο φόβος του οικονομικού παγετώνα

Πώς άνοιξε η «τρύπα» των 500 εκατ. ευρώ

ΠΡΟΣΩΠΑ Γ. Αλογοσκούφης Κ. Μπέης Γ. Κασσιμάτης Ν. Μηταράκης Γρ. Ψαριανός

Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΣ

ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΑ ΧΑΡΤΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟΝ Γ. ΤΡΑΓΚΑ

ΤΕΥΧΟΣ 5 l ΜΑΪΟΣ 2011

Δεν κοιτάζω πίσω!

Ο πρόεδρος της Ν.Δ. μιλάει για Καραμανλή, Καρατζαφέρη, Ντόρα και ρίχνει το γάντι στον Παπανδρέου «Θα επιστρέψουμε τα λεφτά στους χαμηλοσυνταξιούχους» KATAΘΕΣΗ ΨΥΧΗΣ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ ΣΤΟ «CRASH»

Πρέπει να αντικατασταθεί το σύστημα από μια προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση Μιχ. Χρυσοχοΐδης: Η Ανάπτυξη... «κρύβεται» καλύτερα από τη 17Ν!

CMYK

03_EDITORIAL 4/29/11 9:43 PM Page 3

edito

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΡΑΓΚΑ

Ούτε στη «Χαβάη» του Κατελάνου

πλήρη αφασία η αγορά με τον παλμογράφο των διεθνών αναλυτών να δείχνει την ευθεία (και σε βάθος πολλών ετών) γραμμή του κλινικού θανάτου της εθνικής οικονομίας. Τροϊκανοί και κυβέρνηση θέλουν κι άλλη, μεγαλύτερη αφαίμαξη, όπως οι αλμπάνηδες γιατροί του Μεσαίωνα, που άνοιγαν με το συνήθως μολυσμένο μαχαιρίδιο τις φλέβες του ασθενούς και αντλούσαν κάθε τόσο ποσότητα αίματος για να τον απαλλάξουν από κάθε άγνωστη νόσο. Φυσικά, από την πολύ αφαίμαξη έφευγε ταχύτερα… Κάπως έτσι είναι και τώρα τα πράγματα. Οι «γιατροί» που σκύβουν πάνω από το κεφάλι μας, κουνάνε με απογοήτευση τα κεφάλια τους. Πάπαλα! Τα τίναξε! Φωνάζουν από το Μαξίμου «Λάζαρε, δεύρο έξω», αλλά Εγώ λέω να τον προϋπαντήσουμε στο ελληνικό κοιδεν σηκώνεται με τίποτα. Ο θάνατος επήλθε από οξεία νοβούλιο, που αυτό τον καιρό θυμίζει τη «Χαβάη» του «τραπεζίτιδα» και απύθμενο δοσιλογισμό. Ανίατη Κατελάνου, δίπλα στο Περοκέ, σε όσους γνώρισαν τα ασθένεια οφειλόμενη στην πολύχρονη μολυσματική κακόφημα στέκια της παλιάς Αθήνας. Εδώ που τα λέμε, επαφή των «τζακιών και των «νονών» της πολιτικής Οι «γιατροί» που η «Χαβάη» με τους νταβατζήδες, τις «αδελφές», τη σκηνής με ντόπιους και ξένους τραπεζίτες και μεγαλο«Βασίλω» και τις «Γαβριέλες» του Μεταξουργείου και σκύβουν πάνω από το επιχειρηματίες. του Μοναστηρακίου, ήταν «Αρσάκειο» και «Καλόγριες» Πόσο θα κρατήσει αυτό; Πόσο θα το αντέξει η κοινωκεφάλι μας, κουνάνε με μπροστά στη σημερινή Βουλή μας! νία; Ο Μίκης Θεοδωράκης, με ψυχή εφήβου, φωνάζει Όλα τα «μπουμπούκια» έχουν θέση στον κήπο της. απογοήτευση τα κεφάλια από το CRASH που κρατάτε στα χέρια σας ότι το «σύΕίτε πρόκειται για τη Siemens, είτε πρόκειται για τα τους. Πάπαλα! Τα τίναξε! στημα πρέπει να αντικατασταθεί από μια προσωρινή υποβρύχια, είτε πρόκειται για απευθείας αναθέσεις, επαναστατική κυβέρνηση». Διακεκριμένοι καθηγητές, είτε για διόδια, όλα βρωμάνε υπόκοσμο. Κι αν υπάρ- Φωνάζουν από το όπως ο κ. Κώστας Μπέης και ο κ. Γιώργος Κασσιμάχουν εξαιρέσεις, παραμένουν σιωπηλές, συμπαρασύ- Μαξίμου «Λάζαρε, της επισημαίνουν ότι όλα αυτά που ζούμε είναι αντιρονται από την κομματική πειθαρχία. Καταγώγιο πολύ συνταγματικά, παράνομα και δημιουργούν έλλειμμα δεύρο έξω», αλλά δεν χειρότερο από εκείνο του Κατελάνου. δημοκρατίας. Δηλαδή, ασφυξία στην κοινωνία. Ο βουΤώρα πια, δημόσια ο ένας λέει τον άλλον «νονό», σηκώνεται με τίποτα λευτής Πάνος Καμένος κραύγασε στη Βουλή ότι «ο «μπροστάντζα» (για όσους δεν καταλαβαίνουν τη γλώσκόσμος με αυτά που βλέπει να γίνονται, θα αφήσει τα σα του υποκόσμου σημαίνει: τα παίρνω μπροστά, πριν γιαούρτια και θα αρπάξει τα καλάσνικοφ»! από τη δουλειά και σε μετρητά. Κασαδούρα…) «εργοΕδώ που τα λέμε, μπορεί να έχει και δίκιο. Όταν λάβο», «άθλιο υποκείμενο», προβοκάτορα και πολλά έχεις να κάνεις με υπόκοσμο, με κακοποιούς, με μαάλλα χαριτωμένα παρατσούκλια, που πρώτα λέγονται φιόζους που διαφεντεύουν τη ζωή σου και την τύχη των παιδιών σου, κάμέσα στη Βουλή και μετά στα FM και στα παράθυρα της TV! ποια στιγμή η σκέψη σου πάει και στην αυτοάμυνα. Και στην αυτοδικία, Οι «κύριοι» αυτοί απαιτούν από τους πολίτες να είναι έντιμοι, πατριώτες αφού σε γδέρνουν και σε χρησιμοποιούν ως πειραματόζωο. Η πείνα, η και εντάξει σε όλες τις υποχρεώσεις τους απέναντι στο κράτος. Παραδίανέχεια, το άδειο στομάχι είναι κακός σύμβουλος σε αυτές τις περιπτώσεις. δουν καθημερινά μαθήματα ηθικής και παριστάνουν τους ενάρετους, ενώ είΌταν μάλιστα, υπάρχει και εμφανές έλλειμμα Δημοκρατίας και νομιμότητας ναι διαχρονικά ανέντιμοι, ψεύτες και πολυδιεφθαρμένοι, μέχρι μυελού των κυβερνητικών αποφάσεων, τότε το πράγμα μπορεί να εξελιχθεί σε έκρηοστών! Τι να περιμένει ο πολίτης απ’ όλους εκείνους που μέχρι σήμερα ξη ηφαιστείου. Όλοι οι πολίτες είναι σίγουροι πια ότι ο τόπος δεν μπορεί να μετείχαν, ανέχθηκαν ή αποσιώπησαν τη λεηλασία που οδήγησε στην εθνισυνεχίσει με το παρόν πολιτικό σκηνικό, που είναι βουτηγμένο στα σκάνδακή καταστροφή; Είναι αυταπόδεικτο πλέον (δεν το κρύβουν ούτε οι ίδιοι) ότι λα και παραμένει αμετανόητο. Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο «Κανένας» κινούνται όπως τα μέλη της Μαφίας, της Καμόρας, της Τριάδας, εξυπηρετώνκυριαρχεί πλέον στην κοινή συνείδηση. Πάντως, ο Σαμαράς στην αποκλειτας «συμβόλαια» και προωθώντας ντόπια και ξένα οργανωμένα συμφέρονστική συνέντευξη που μου έδωσε για το CRASH, εξέφρασε με θέρμη την πετα. Είναι δυνατόν αυτό το πολιτικό σκηνικό να λύσει τα φλέγοντα προβλήματα ποίθηση ότι θα πείσει τους πολίτες για το πρόγραμμά του. «Δεν είμαι μάγος» της χώρας και να την οδηγήσει σε ανάκαμψη; Ο Μάιος μας έφτασε, ενώ έχουμε ήδη μπει στη ζώνη του λυκόφωτος. Σε μου είπε αρκετές φορές, «αλλά έχω λύσεις». Ίδωμεν! Μάιος μας έφτασε εμπρός βήμα ταχύ… Πού θέλετε να τον προϋπαντήσουμε; Στα γκισέ των εφοριών; Στα νοσοκομεία που δεν έχουν ούτε γάζες; Στο 30% των ελληνικών επιχειρήσεων που έχουν να πληρώσουν τους εργαζόμενους τρεις ή τέσσερις μήνες; Έξω από τον ALTER; Στα κέντρα ελέγχου της ΔΕΗ όπου οι εργαζόμενοι είναι έτοιμοι να κατεβάσουν τους διακόπτες; Στη Σοφοκλέους όπου οι μετοχές ακόμη και τα περίφημα blue chips μοιάζουν με σκουπίδια έτοιμα να ενταφιαστούν σε χωματερή, εκτός, πολύ μακριά της εξεγερμένης Κερατέας;

“ Μάιος 2011

04_05_PERIEXOMENA 4/29/11 7:56 PM Page 4

crash

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

6 ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΣ

Aλέκος Παπαδόπουλος

Πόλεμος με τον Κώστα; Σιγά... τις ρωγμές!

Ο Οικονομικός Παγετώνας

O πρόεδρος της Ν.Δ., παραμονές του «Ζαππείου ΙΙ», ανοίγει τα χαρτιά του στον Γιώργο Τράγκα

22 ALTER 12

Μίκης Θεοδωράκης:

«Πολεμάμε όπως οι 300 του Λεωνίδα, υπό σκιάν»

Προς μια...

προσωρινή

επαναστατική

«Τρίγωνο των Βερμούδων» ήταν η... αγορά ξένου προγράμματος

κυβέρνηση

Aποκλειστική συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Πώς, μέσα σε εννιά χρόνια, το χρέος του καναλιού έφθασε στα 500 εκατ. ευρώ

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Ολικής Ρήξης Εκδότης: Σύμβουλος Έκδοσης: Διευθυντής Σύνταξης: Αρχισυνταξία: Εμπορική Διεύθυνση:

30 Μιχάλης Χρυσοχοΐδης «Έχουν επιβαρυνθεί πολύ οι επιχειρήσεις λόγω της μείωσης κατανάλωσης και της αύξησης των φόρων»

Γιώργος Τράγκας Δημήτρης Κωνσταντάρας Νίκος Παπανικολάου Μαρία Καρρά Μάρθα Τσιατά mtsiata@yahoo.gr

Αρθρογράφοι Τεύχους: Αλέκος Παπαδόπουλος, Γιάννης Βαρουφάκης, Μανώλης Δράκος, Μαρία Δεναξά, Γιάννης Μηλιός, Σύλβια Ράντου Ειδικοί Συνεργάτες: Δέσποινα Παπαγεωργίου, Δημήτρης Καζάκης

Αναζητώντας τον τρομοκράτη που λέγεται... ανάπτυξη!

Γράφουν: Γιώργος Ανδρουτσόπουλος, Γιώργος Παππούς, Στέλλα Νοβάκη, Μαριάννα Ανδρούτσου, Γεωργία Σκιτζή Διόρθωση Κειμένων: Βάσια Τζαβέλλα Διεύθυνση Ατελιέ: Δημιουργικό: Αρχείο Φωτογραφιών: Φωτογράφος: Photo Editor: Εκτύπωση: Επωνυμία Eταιρείας: Διεύθυνση: Τηλέφωνο: FAX: e-mail:

Aποκλειστική συνέντευξη στον Γ. Τράγκα

Ευτυχία Κόλβερη Θάνος Χήνης EUROKINISSI Α.Ε, AΠΕΙΡΟΝ Α.Ε STUDIO RASSIAS by Βαγγέλης Ρασσιάς Μιχάλης Τσίτας NASMANIA ΑΕΒΕ EFP EURO FREE PRESS Α.Ε Κορίνθου 1 και Τατοΐου, Μεταμόρφωση 210 2839036 210 2839038 info@crashmag.gr Μάιος 2011

40 Υποβρύχια - Παρασκήνιο Στην άβυσσο της διαφθοράς... 20.000 λεύγες υπό τη θάλασσα 4

04_05_PERIEXOMENA 4/29/11 7:59 PM Page 5

crash

48 Γιώργος Αλογοσκούφης 76

Ένας χρόνος από το Μνημόνιο

Πτώχευσαν τους Έλληνες για να σωθούν οι τράπεζες!

110

Γρηγόρης Ψαριανός

«Τεράστια ποσά πήγαν σε τρύπιες τσέπες και μαύρες σακούλες»

Ανάλυση του καθηγητή Γιάννη Βαρουφάκη

Οι κροίσοι την εποχή... της κρίσης

Συνέντευξη στον Νίκο Παπανικολάου

Η Ν.Δ. υπονομεύει την προοπτική της και αδικεί την ιστορία της Συνέντευξη στον Γ. Τράγκα

Το γαϊτανάκι της αναδιάρθρωσης και οι κρυφές επιδιώξεις

120 74 δισ. $

13.8 δισ. $

21.2 δισ. $

Ρεκόρ αριθμού δισεκατομμυριούχων

το 2010

της Δέσποινας Παπαγεωργίου

142

Κώστας Μπέης

Ψάχνοντας στο λαβύρινθο των σκοτεινών τραπεζών

Μούσα Κούσα To «δεξί χέρι» του Καντάφι ήταν διπλός πράκτορας;

Γ. Κασιμάτης

της Δέσποινας Παπαγεωργίου

Καμίνης ο... Πυρπολητής! Oι πρώτες 130 ημέρες του δημάρχου προκάλεσαν οργή και αναταραχή τoυ Δημήτρη Κωνσταντάρα Ρεπορτάζ: Γεωργία Σκιτζή

Συνέντευξη στον Γ. Τράγκα

«Άργησα να μιλήσω. Mea Culpa»

Ο έμπιστος του Αντώνη από τα πέτρινα χρόνια

Συνέντευξη στον Γ. Ανδρουτσόπουλο

Μισέλ Ρος

του οικονομολόγου Δημήτρη Καζάκη

Δημήτρης Σταμάτης

150

Ουέσλι Κλαρκ

Ο «σκοτεινός» στρατηγός της Crisis Group

Ο «χασάπης της Γιουγκοσλαβίας» που προετοιμάζει τις αμερικανικές «επεμβάσεις» τoυ Δημήτρη Κωνσταντάρα

102 Νότης Μηταράκης 158 Γουόρις Ντίρι «Ο Παπακωνσταντίνου είναι εκτός πραγματικότητας»

«Τα δικαιώματα του Έλληνα και το συμφέρον του τόπου κινδυνεύουν»

«Είμαι ένας πρακτικός άνθρωπος της αγοράς»

Συνεντεύξεις στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Συνέντευξη στον Γ. Ανδρουτσόπουλο Μάιος 2011

Το «Λουλούδι της Ερήμου» μιλά στο «crash»

«Μου έραψαν τον κόλπο με αγκάθι και νήμα» Συνέντευξη στην Δέσποινα Παπαγεωργίου

06_11_SAMARAS 4/29/11 8:18 PM Page 6

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Πόλεμος με τον Kώστα;

Σιγά... τις ρωγμές! Υ πάρχει πραγματικά ένας υπόγειος πόλεμος Σαμαρικών- Καραμανλικών στη Νέα Δημοκρατία; Υπάρχουν ρωγμές στις σχέσεις του πρώην πρωθυπουργού με τον νέο πρόεδρο της παράταξης; Οι ξαφνικές επικρίσεις στελεχών της Συγγρού για την «απογραφή» και τον ρόλο του Αλογοσκούφη, ήταν έμμεσες βολές κατά του πρώην πρωθυπουργού; Πολύς ο θόρυβος και πολλά τα δημοσιεύματα τον τελευταίο καιρό. Έχουν βάση; Γιατί αν έχουν, δεν έχουμε μόνο την «Πολυκατοικία» αλλά και «στρατόπεδα» μέσα στη Συγγρού. Αν όμως δεν έχουν, τότε έχουμε πολλά «λούκια», πολλούς «ρουφιάνους», ατελείωτη ίντριγκα και «καμαριλά» που χειραγωγείται από άλλα κέντρα.

Το «Ζάππειο ΙΙ», που θα γίνει τις επόμενες μέρες, δηλαδή η παρουσίαση της πρότασης Σαμαρά για μία νέα πορεία της χώρας και έξοδο από την κρίση,πολλοί πιστεύουν και ελπίζουν ότι θα δώσει πράγματι μία νέα ώθηση και αξιοπιστία στη Νέα Δημοκρατία. Θα δώσει; Υπάρχει σοβαρή πρόταση; Οι δημοσκοπήσεις αποκαλύπτουν ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου βρίσκεται σε ελεύθερη πτώση και κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει την πλήρη συντριβή της, μόλις στηθούν κάλπες, πρόωρες ή στην ώρα τους. Δεν έχει μεγάλη σημασία με βάση αυτό που διαφαίνεται. Από την άλλη πλευρά όμως και η αξιωματική αντιπολίτευση παραμένει καθηλωμένη σε πολύ χαμηλά ποσοστά. Παρά το οικονομικό ολοκαύτωμα που προκαλεί στην κοινωνία η εφαρμογή του Μνημονίου, δεν έχει πάρει έστω και ένα μικρό προβάδισμα. Βέβαια, ορισμένοι (όπως ο Κυριάκος Μητσοτάκης κ.ά.) υποστηρίζουν ότι η ψαλίδα έχει κλείσει πλέον στα όρια στατιστικού λάθους. Κυριαρχεί όμως ακόμη ο «Κανένας»,

ενώ ο δικομματισμός δείχνει να αποτεφρώνεται στην κοινή συνείδηση. Γιατί συμβαίνει αυτό; Φταίνε οι σχετικά χαμηλοί τόνοι της αντιπολίτευσης που ασκεί η Νέα Δημοκρατία; Φταίει η ικανότητα των στελεχών που διαθέτει στη σημερινή βιτρίνα της; Κάθεται στη γωνία και περιμένει υπομονετικά να πέσει από την εξουσία το ΠΑΣΟΚ, όπως ένα σάπιο φρούτο; Δεν έχει εναλλακτικές προτάσεις ή «μαγικές λύσεις» και κάθεται στα αυγά της, περιμένοντας να δει αν θα βγάλει τα κάρβουνα από τη φωτιά το ΠΑΣΟΚ ή οι Ευρωπαίοι εταίροι μας; Όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί που βρίσκονται στον προθάλαμο της εξουσίας, περιμένουν το κατάλληλο timing για να ρίξουν το γάντι στον αντίπαλό τους. Να αρχίσουν να τον προκαλούν, ζητώντας πρόωρες εκλογές και επιταχύνοντας έτσι τη φθορά του. Αυτό που ξέρω είναι ότι σίγουρα ο Αντώνης Σαμαράς έμαθε να περιμένει, όπως ένας Βιετκόνγκ στη ζούγκλα του Βιετνάμ, στην πολύχρονη περίοδο της πολιτικής μοναξιάς του. Παρά τα λάθη και τις αδυναμίες που εντοπίζονται αυτή την εποχή στη λειτουργία της Συγγρού και σε άκαιρες και άστοχες δηλώσεις συμβούλων και εμπίστων στα «παράθυρα» της τηλεόρασης, ο Αντώνης έχει γερό στομάχι και τεράστια αποθέματα αντοχής. Ένα 4ωρο νυχτερινό τετ-α-τετ μαζί του, που μου θύμισε συναντήσεις μας μιας άλλης εποχής. Τότε που«φλεγόταν» η χώρα για το Μακεδονικό και κάναμε το μποϊκοτάζ στα ολλανδικά και ιταλικά προϊόντα. Η νυχτερινή ατμόσφαιρα βοηθάει τους ανθρώπους να εξωτερικεύουν καλύτερα τις σκέψεις τους και τα συναισθήματά τους. Ο Σαμαράς μου έδωσε την αίσθηση ότι θα ρίξει το γάντι στο «Ζάππειο ΙΙ» και αμέσως μετά θα πατήσει… τέρμα το γκάζι!

Aποκλειστική συνέντευξη στον Γιώργο Τράγκα

06_11_SAMARAS 4/29/11 8:18 PM Page 7

crash

«Δεν κοιτάζω πίσω. Υπάρχουν λύσεις. Όχι μαγικές. Οι μαθητευόμενοι μάγοι μάς έφτασαν ως εδώ!»

«Εμείς δεν είμαστε ΠΑΣΟΚ να μοιράζουμε υποσχέσεις “υπάρχουν λεφτά”. Τουλάχιστον μία αδικία θα την αποκαταστήσουμε αμέσως. Tις συντάξεις των χαμηλοσυνταξιούχων»

06_11_SAMARAS 4/29/11 8:18 PM Page 8

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Στην αποκλειστική συνέντευξη που μου έδωσε για το «Crash», ξεκαθαρίζει οριστικά αμετάκλητα πολλά πράγματα για τις σχέσεις του με τον Καραμανλή και το «χθες» της Νέας Δημοκρατίας. Διευκρινίζει και οριοθετεί πόσα και ποια μπορεί να κάνει μόλις έρθει στην εξουσία. Χωρίς υποσχέσεις. Χωρίς ψέματα. Χωρίς «ταξίματα», χωρίς αντίκρισμα. Δεν θέλει να δείχνει μπιχλιμπίδια και καθρεφτάκια σε ιθαγενείς. Υπάρχει το Μνημόνιο. Υπάρχει το κολοσσιαίο πρόβλημα του χρέους. Δεν μιλάει για μαγικές λύσεις, αλλά για δέκα πράγματα εφικτά που μπορούν να γίνουν. Ένιωσα, έπειτα από 30 χρόνια γνωριμίας, ότι θέλει να ξεφύγει από συνήθειες και αδυναμίες του παρελθόντος και να αφήσει κάτι πίσω του. Όχι μόνο να πάρει την καρέκλα του πρωθυπουργού και να υλοποιήσει τη μεγάλη φιλοδοξία, αλλά και κάτι να γίνει για τον πολύπαθο τόπο. Έχω την αίσθηση ότι είναι, παραμονές του «Ζαππείου ΙΙ», η πιο ενδιαφέρουσα και ειλικρινής συνέντευξη που έχει δώσει…. -Κύριε πρόεδρε, ούτε λίγο ούτε πολύ το «Ζάππειο ΙΙ» προαναγγέλλεται ως ένα μεγάλο πολιτικό γεγονός στο οποίο θα εξαγγείλετε ένα πρόγραμμα, ή μία σειρά μέτρων που θα γυρίσουν την οικονομία σε θετική πορεία. Ξένοι και Έλληνες, όμως, ειδικοί λένε ότι δεν υπάρχουν θαυματουργές λύσεις ούτε μαγικές προτάσεις και ότι ο μόνος δρόμος είναι τα σκληρά μέτρα, η λιτότητα και σε κάποια φάση η αναδιάρθρωση, ή τα αλλεπάλληλα μνημόνια. Πιστεύετε ότι πραγματικά στη φάση αυτή υπάρχει μαγικός τρόπος διάσωσης της οικονομίας; «Σίγουρα δεν υπάρχουν “μαγικές λύσεις”. Αλλά δεν υπάρχουν και αξεπέραστα αδιέξοδα. Πέρσι διάφοροι Έλληνες και ξένοι - ειδικοί και μη - μας πρότειναν μια “μαγική λύση”: το Μνημόνιο! Το οποίο, υποτίθεται, σε δύο χρόνια θα μας έβγαζε στις αγορές και σε τρία χρόνια θα εξυγίαινε τα δημόσια οικονομικά! Τότε δεν μας μίλαγαν για “αναδιάρθρωση”… Τώρα, αποδείχθηκε ότι η Πολιτική του Μνημονίου χειροτέρεψε πολύ τη θέση της Ελλάδας. Όπως από την πλευρά του χρέους, για παράδειγμα. Τώρα ανακάλυψαν επίσης, αυτό που τους λέγαμε από πέρυσι: Ότι με το Μνημόνιο οι θυσίες του ελληνικού λαού, σε πολύ μεγάλο βαθμό, πάνε χαμένες. Τις “τρώει” η ύφεση που το ίδιο το Μνημόνιο προκαλεί. Και γι’ αυτό τώρα μας λένε κάτι που δεν μας έλεγαν πέρυσι: ότι θα χρειαστούμε, λέει, “αναδιάρθρωση” του χρέους. Δηλαδή αυτό το οποίο το Μνημόνιο υποτίθεται ότι θα απέτρεπε! Κι έτσι όλη αυτή η λογική χρεοκόπησε. Και μαζί της χρεοκόπησε και η Πολιτική του Μνημονίου. Με ρωτάτε αν υπάρχει λύση. Υπάρχει! Όχι “μαγική” βέβαια… Οι “μαθητευόμενοι μάγοι” μάς έφτασαν ως εδώ. Καιρός είναι η Ελλάδα να ξεφύγει από τη “Μαύρη Μαγεία” και να προσχωρήσει στην κοινή λογική: για να βγει

μια χώρα από τέτοια κρίση, πρέπει να ανακάμψει η Οικονομία της και ταυτόχρονα να παραμείνει ενωμένη. Ανάκαμψη άμεσα και αποκατάσταση της κοινωνικής Συνοχής επειγόντως. Αυτή είναι η λύση! Δεν είναι εύκολη. Ασφαλώς δεν είναι “μαγική”. Αλλά είναι εφικτή. Και μόνο όσοι μας θέλουν “γονατισμένους” επιμένουν, ότι μόνος δρόμος είναι η συνέχιση της Πολιτικής του Μνημονίου. Πράγματι, είναι μονόδρομος. Στο πουθενά… Την πλήρη πρότασή μας θα την παρουσιάσουμε σε λίγες μέρες…» -Αυτή την εποχή, η πλειοψηφία του ελληνικού λαού, υφίσταται μαζική φτωχοποίηση. Μείωση του εισοδήματος και αφαίμαξη των οικονομιών του. Εσείς, σε περίπτωση πρόωρων εκλογών και ερχομού της Ν.Δ. στην εξουσία μπορείτε από τώρα να υποσχεθείτε επιστροφή των απωλειών που υπέστησαν συντάξεις και μισθοί, ή επιστροφή των κεκτημένων δικαιωμάτων των εργαζομένων; «Εμείς δεν είμαστε ΠΑΣΟΚ να τριγυρνάμε και να σκορπάμε υποσχέσεις “πάρε κόσμε λεφτά υπάρχουν”. Αδικίες έγιναν πολλές. Ασφαλώς δεν είπαμε ποτέ ότι μπορούμε να τις αποκαταστήσουμε όλες μονομιάς. Αλλά μία τουλάχιστον θα την αποκαταστήσουμε αμέσως: τις συντάξεις των χαμηλοσυνταξιούχων. Έχουν κόψει τόσα χωρίς να αγγίξουν τις αληθινές σπατάλες του κράτους κι έχουν αφήσει τόση σπατάλη άθικτη, ώστε αυτό το περιορισμένο ποσό, θα βρούμε απ’ αλλού για να το αποκαταστήσουμε. Τις υπόλοιπες κοινωνικές αδικίες, σιγά – σιγά μόλις μπορέσουμε. Αλλά τις πενιχρές συντάξεις των χαμηλοσυνταξιούχων θα τις αποκαταστήσουμε στα επίπεδα του 2009. Κι επειδή δεν “τάζω” πολλά – ουσιαστικά μόνο ένα – ο κόσμος με πιστεύει. Ξέρει ότι θα το κάνω…» -Λέτε ότι η Ν.Δ. θα προβεί σε αποκατάσταση των αδικιών. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρχει ένας επιμερισμός στο γενικό «κούρεμα» που έχουν υποστεί μισθοί και συντάξεις, δηλαδή θεωρείτε ότι υπάρχουν και πράξεις της κυβέρνησης Παπανδρέου που ήταν απόλυτα δικαιολογημένες και επιβεβλημένες;

«Εδώ και πολύ καιρό έχω πει ότι έχω τραβήξει μια γραμμή ξεκάθαρη, που χωρίζει το χθες από το σήμερα. Δεν ασχολούμαι με το χθες. Βλέπω μόνο μπροστά»

«Ναι υπήρχαν πράγματα που έπρεπε να γίνουν. Και τα περισσότερα τα είχε στο πρόγραμμά της η Νέα Δημοκρατία. Και το ΠΑΣΟΚ, όταν ήταν στην αντιπολίτευση, τα εμπόδιζε λυσσαλέα. Αλλά κι αυτά πλέον κάνουν μικρή διαφορά… Για να σας το πω αλλιώς, όταν οι λεγόμενες “διαρθρωτικές αλλαγές” γίνονται σε φάση ανάκαμψης της Οικονομίας, έχουν θετικό αποτέλεσμα που φαίνεται άμεσα. Όταν γίνονται σε φάση καθίζησης, έχουν μηδαμινά αποτελέσματα που θα φανούν, αν φανούν, πολύ-πολύ αργότερα. Άσε που και τα πιο χρήσιμα απ’ αυτά η Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ τα κωλυσιεργεί. Ή τα κάνει στραβά. Ή τα κάνει μισά. Γι’ αυτό σας λέω: Το πρώτο απ’ όλα είναι η Ανάκαμψη. Όχι μόνο για να επανορθωθούν οι αδικίες. Αλλά και για να γίνουν σωστά κι εκείνες οι αλλαγές που έπρεπε να γίνουν. Και που τώρα ξεκίνησαν μεν, αλλά καρκινοβατούν…» -Συμφωνείτε ότι πρέπει το Δημόσιο προκειμένου να μειωθεί το βάρος του χρέους, να προβεί σε μαζικές αποκρατικοποιήσεις, ακόμη και τομέων, όπως η ΔΕΗ που είναι κερδοφόροι; Καλά να πουλήσουμε τις παθογόνες ΔΕΚΟ και μάλιστα όπως φαίνεται αντί πινακίου φακής, αλλά

06_11_SAMARAS 4/29/11 8:18 PM Page 9

crash -Λέτε συνεχώς, εσείς και οι συνεργάτες σας, ότι με βάση το δικό σας πρόγραμμα κλείνει εντός έτους το έλλειμμα που παρουσιάζεται αυτή την ώρα συνεχώς αυξομειούμενο απροσδιόριστο, ανέλεγκτο και εκτός στόχων. Πώς μπορείτε να το εξαλείψετε, αφού δεν υπάρχουν έσοδα, λόγω ισοπεδωμένης αγοραστικής δύναμης και ζήτησης και αφού όλες οι δόσεις του Μνημονίου, πηγαίνουν απευθείας στην εξόφληση τόκων και δανειστών; Ουσιαστικά όπως λένε οι ειδικοί, ντόπιοι και ξένοι το περίφημο δάνειο των 110 δισ., δεν διαβαίνει καν τα σύνορα της χώρας. Επομένως το λειτουργικό κόστος του Δημοσίου πρέπει να πληρωθεί από τα συνεχώς μειούμενα δημόσια έσοδα… Υπάρχει μαγική λύση για αύξηση αυτών των εσόδων;

«Δεν υπάρχει “υπόγειος” πόλεμος. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τον Κώστα Καραμανλή»

να πουληθούν κερδοφόροι οργανισμοί όπως ο ΟΠΑΠ ή η ΔΕΗ ή η ΕΥΔΑΠ, τί κέρδος μπορεί να φέρει στο ελληνικό Δημόσιο; Την αποπληρωμή ενός μόνο μέρους των τόκων; Ποιά θα είναι η στάση της Νέας Δημοκρατίας πάνω σε αυτές τις αποκρατικοποιήσεις; «Για θυμηθείτε την Ολυμπιακή! Που στοίχισε στο Δημόσια απίστευτα ποσά με τέσσερα… “Σχέδια σωτηρίας” επί ΠΑΣΟΚ, που πήγαν όλα “άπατα”. Κι έφτασε να κοστίζει στον Έλληνα φορολογούμενο 1 εκατομμύριο ευρώ την ημέρα! Η Νέα Δημοκρατία πρόλαβε και την πούλησε λίγο καιρό πριν χάσει τη διακυβέρνηση. Το ΠΑΣΟΚ ήταν στα κάγκελα τότε, και απειλούσε να την… επανακρατικοποιήσει! Φυσικά, όταν ανέλαβε τα ξέχασε όλα αυτά. Αλλιώς σήμερα θα είχε έναν “πονοκέφαλο” ακόμα… Όσον αφορά τις ΔΕΚΟ γενικότερα, δεν έχουμε εμμονές εναντίον της ιδιωτικοποίησής τους, ιδίως για μερικές από αυτές, εφ’ όσον τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις ευρύτερου δημοσίου συμφέροντος, όπως συμβαίνει παντού στον κόσμο. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι σε συνθήκες κρίσης, όπως η σημερινή, ποιος θα αγοράσει και σε ποια τιμή»;

-Έχουν βγει διάφοροι συνεργάτες σας οι οποίοι ασκούν κριτική επί διαφόρων πράξεων που σημειώθηκαν στο παρελθόν από τη Ν.Δ. και κυρίως για την απογραφή. Όπως είναι γνωστό, η απογραφή έγινε με πίεση της eurostat. Εσείς συμφωνείτε ότι είναι χρήσιμη μία τέτοια κριτική σε μία περίοδο, όπου η συνοχή του κόμματος και της κοινωνίας είναι σαφώς ωφελιμότερη από μία πολυδιάσπαση σκέψεων, προτάσεων και απόψεων; Και κυρίως κριτικής άνευ αντικρίσματος; «Δεν υπάρχει καμία “πολυδιάσπαση προτάσεων, σκέψεων και απόψεων” στη Νέα Δημοκρατία. Κύριε Τράγκα, εδώ και πολύ καιρό έχω πει ότι έχω τραβήξει μια γραμμή ξεκάθαρη, που χωρίζει το χθες από το σήμερα. Δεν ασχολούμαι με το χθες. Βλέπω μόνο μπροστά. Και βέβαια, στην Ελλάδα ζούμε, καταλαβαίνω και γιατί διάφοροι παράγοντες, συμφέροντα κλπ. περιμένουν και μισή ακόμα αναφορά στο χθες για να προκαλέσουν συζητήσεις. Είμαι βουλευτής από το 1977. Πάντα έτσι ήταν τα πράγματα. Πιστέψτε με, όμως, κερδισμένος τελικά βγαίνει εκείνος που ξέρει που πατά, ξέρει που πάει και κοιτάζει μπροστά, όχι πίσω». Μάιος 2011

«Πρώτον, δεν είπαμε ποτέ ότι θα “κλείσουμε το έλλειμμα εντός ενός έτους”. Είπαμε ότι με άλλη πολιτική – και με τα περσινά δεδομένα μπορούσε να ισοσκελιστεί ο Προϋπολογισμός εντός δύο ετών. Τώρα, βέβαια, τα περσινά δεδομένα χειροτέρεψαν… Αλλά αλλού είναι το πιο σοβαρό πρόβλημα: το Μνημόνιο δεν προέβλεπε πότε θα ισοσκελιστεί ο Προϋπολογισμός! Όμως κάθε σχέδιο “εξυγίανσης” μιας επιχείρησης ή ενός κράτους απ’ αυτό ξεκινά: πότε θα πάψει “να μπαίνει μέσα”. Αν δεν πεις αυτό, δεν λες τίποτε... Κι ύστερα δεν έχουμε μόνο μεγάλο έλλειμμα. Έχουμε και πολύ μεγάλο χρέος. Που πια έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο. Αυτός είναι ένας πρόσθετος λόγος που πρέπει να ισοσκελίσουμε τον Προϋπολογισμό μας το γρηγορότερο δυνατό. Και τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση επέβαλε σε όλες τις χώρες-μέλη της ευρωζώνης, να μειώσουν το χρέος τους σε 20 χρόνια στο 60% του ΑΕΠ. Πράγμα που για την Ελλάδα σημαίνει ότι πρέπει, όχι μόνο να ισοσκελίσει τον Προϋπολογισμό της αλλά να βγάλει και πλεόνασμα! Κι εκείνοι που “γέλαγαν” πριν λίγους μήνες με την προτεραιότητα ισοσκελισμού του ελλείμματος, τώρα υπέγραψαν την υποχρέωση να βγάλουν πλεόνασμα σε λίγα χρόνια, ενώ έχουν ήδη χάσει το έλεγχο του τωρινού ελλείμματος… Εμείς λοιπόν, προτείναμε τη σωστή προτεραιότητα. Να γίνουν θυσίες, ναι. Να νοικοκυρέψουμε τα δημόσια οικονομικά μας, ναι. Να ανεβάσουμε την ανταγωνιστικότητά μας, ναι. Αλλά όλα αυτά προϋποθέτουν δύο πράγματα: άμεση υποκίνηση της Ανάκαμψης και ισοσκελισμένο Προϋπολογισμό το γρηγορότερο δυνατό! Από εδώ, από την Ελλάδα, θα έλθει η σωτηρία… Αυτά ασφαλώς δεν είναι “μαγικά”. Είναι απλώς κοινή λογική. Αλλά στη χώρα που ανθεί η “φαιδρά πορτοκαλέα” και διάφορες άλλες… φαιδρότητες, η κοινή λογική θέλει χρόνο και κόπο και πείσμα για να περάσει. -Εάν αύριο το πρωί- υποθετικά- έχουμε τη Νέα Δημοκρατία στην εξουσία με πια μέτρα μπορούμε να ξαναφέρουμε εδώ τις επιχειρήσεις που έφυγαν στο εξωτερικό

06_11_SAMARAS 4/29/11 8:18 PM Page 10

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

και χωρίς να έρθουμε σε σύγκρουση με τις αρχές και τους όρους της Τρόικας και του Μνημονίου; Που επιβάλλουν μέτρα, σαφώς αντιεπενδυτικά, τόσο για τη μεσαία τάξη, όσο και για το μεγάλο κεφάλαιο, λόγω φορολογίας; «Με επαναστατικά μέτρα που πείθουν τον επιχειρηματία να επενδύσει, να μείνει, να ανοίξει τις δουλειές του και να προσλάβει. Και τον μικρομεσαίο να προκόψει και να δημιουργήσει θέσεις εργασίας. Και τον νέο να μείνει στον τόπο του. Αληθινά “επαναστατικά” μέτρα! Που δεν ξεζουμίζουν ό,τι υπάρχει, αλλά επιτρέπουν στην οικονομία να παράγει εισοδήματα χωρίς να κλέβει το κράτος. Και στο ίδιο το κράτος, να συλλέγει φόρους, χωρίς να “στύβει" τους φορολογούμενους. Όλα αυτά κάποιοι μας λένε ότι μπορεί να γίνονται παντού, αλλά στην Ελλάδα τάχα δεν γίνονται. Ε λοιπόν, γίνονται και θα τα κάνουμε! Και οι δανειστές μας θα τα δεχθούν, γιατί θα τα διαπραγματευθούμε μαζί τους. Όπως έκανε ο πρωθυπουργός της Ιρλανδίας, που ήδη αλλάζει τους όρους του δικού του Μνημονίου. Κι όπως δεν τόλμησε να κάνει η δική μας κυβέρνηση». -Τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι πέφτει το ΠΑΣΟΚ, κλείνει η ψαλίδα με τη Νέα Δημοκρατία, αλλά παρά τη γενική κατακραυγή κατά της κυβέρνησης Παπανδρέου, ακόμη η παράταξή σας δεν έχει περάσει μπροστά, δεν έχει πείσει και το άθροισμα των ποσοστών που συγκεντρώνουν τα δύο μεγάλα κόμματα είναι το ιστορικότερο χαμηλό όλης της μεταπολιτευτικής περιόδου. Αυτό κατά τη γνώμη σας οφείλεται στον κατακερματισμό της Δεξιάς, στο ότι ο πολιτικός λόγος σας δεν είναι ακόμη τόσο πειστικός ή και στα δύο; «Η παράταξή μας υπέστη το 2009 μια ιστορική ήττα. Αλλά το “κατακερματισμένη” δεν το δέχομαι. Ανακάμψαμε πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι πίστευαν οι περισσότεροι. Και είμαστε σήμερα στα ίσα με το ΠΑΣΟΚ, όταν κάποιοι πέρσι προέβλεπαν ότι θα μέναμε στο “καναβάτσο” για πολλά χρόνια. Σήμερα δεν ακούτε πια τέτοια πράγματα… Καταφέραμε, λοιπόν, να μείνουμε όρθιοι, όταν κατέρρευσαν τα πάντα. Βέβαια, δεν έχει γίνει ακόμα το επόμενο βήμα. Δεν έχουμε συσπειρώσει ακόμα το σύνολο των δυνάμεων που προσβλέπει σε μας. Αλλά περιμένουν να τους πείσουμε… Πέρσι τον Ιούλιο, η πρότασή μας, το “Ζάππειο Ι” στην αρχή αποσιωπήθηκε. Αργότερα, άρχισε να γίνεται γνωστή. Στην πορεία διαστρεβλώθηκε όσο τίποτε άλλο! Σήμερα, όμως, η κριτική που κάναμε τότε αποδείχθηκε απολύτως σωστή. Και αυτό ομολογείται πλέον από πολλούς… Και οι προτάσεις που τότε προβάλαμε, σήμερα υιοθετούνται από όλο και περισσότερους... Σήμερα, λοιπόν, το “Ζάππειο ΙΙ” το περιμένει όλη η κοινωνία. Έχει λάβει μεγαλύτερη δημο-

Πολλά γράφτηκαν τον τελευταίο καιρό για τις σχέσεις Καραμανλή - Σαμαρά. Ο πρόεδρος όμως της Ν.Δ. διαβεβαιώνει το «Crash»: «Σιγά... τις ρωγμές»

σιότητα, πριν ακόμα το εξαγγείλουμε και χωρίς καν να το επιδιώξουμε… Κι αυτό τι σημαίνει; Ότι η κοινωνία από μας περιμένει να πειστεί! Βρισκόμαστε, λοιπόν, στα μισά της διαδρομής. Αυτοί που εγκατέλειψαν το ΠΑΣΟΚ, το εγκατέλειψαν για τα καλά. Δεν γυρνάνε. Κι αυτοί που δεν ήλθαν ακόμα σε μας, δεν ήλθαν ακόμα. Αλλά από μας περιμένουν να τους κερδίσουμε…» -Δεν ανησυχείτε ότι τόσο οι πολλαπλές συχνές ρωγμές με το Καραμανλικό στρατόπεδο όσο και η συνεχιζόμενη κόντρα με το ΛΑΟΣ και με τη Δημοκρατική Συμμαχία, μπορούν να δώσουν πάλι προβάδισμα στο ΠΑΣΟΚ; Τα γκάλοπ δείχνουν οριακή αντοχή του κυρίου Παπανδρέου… Μάιος 2011

«Κατ’ αρχάς, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με τον Κώστα Καραμανλή. Όσον αφορά τα υπόλοιπα που αναφέρατε… σιγά τις “ρωγμές”! Αλλά να σας θέσω κι εγώ ένα ρητορικό ερώτημα κ. Τράγκα: καθημερινά αποδοκιμάζετε το Μνημόνιο, την κυβέρνηση που το στήριξε και τα “εξαπτέρυγα” που το ψήφισαν. Πώς θα σας φαινόταν, αν ξαφνικά εμείς τα βρίσκαμε με εκείνους, που στήριξαν την κυβέρνηση Παπανδρέου και την καταστροφική πολιτική της, ψηφίζοντας και υπερθεματίζοντας για το Μνημόνιο; Θα σας φαινόμασταν τότε “αξιόπιστοι” ως “εναλλακτική λύση”; Δεν νομίζω! Μάλλον θα μας “στολίζατε” δεόντως… Αυτή τη στιγμή εναντίον του Μνημονίου είναι το 70-80% του ελληνικού λαού. Και η συντριπτική πλειονότητά τους είναι άνθρωποι της μεσαίας τάξης, άνθρωποι νοικοκυραίοι, χωρίς

06_11_SAMARAS 4/29/11 8:18 PM Page 11

crash “ιδεολογικά κολλήματα” σε εμμονές και ταμπέλες. Αυτή είναι η μεγάλη δεξαμενή από την οποία αντλούμε. Αυτούς θέλουμε να φέρουμε κοντά μας και να εκπροσωπήσουμε. Όχι να συγκολλήσουμε “φέουδα” του καιροσκοπισμού και του γινατιού. Η λαϊκή βάση μας ενδιαφέρει. Κι αυτή μας ψάχνει. Και σε αυτή στρεφόμαστε». -Συμφωνείτε με τις συγχωνεύσεις που θέλει να κάνει, βάσει του Μνημονίου, ο κ. Παπανδρέου σε νοσοκομεία, πανεπιστήμια, σχολεία, αστυνομικά τμήματα και σε όλες τις υπηρεσίες του Δημοσίου που δημιουργήθηκαν στα χρόνια του δικομματισμού και εν πολλοίς αποτέλεσαν την εκλογική πελατεία του; «Μερικά απ’ αυτά είναι σωστά. Άλλα όχι… Για παράδειγμα, οι συγχωνεύσεις νοσοκομείων πρέπει να γίνουν. Αρκεί όμως να γίνουν σωστά. Αντίθετα, οι συγχωνεύσεις αστυνομικών τμημάτων είναι πιθανότερο να οδηγήσουν σε παντελή “εξαφάνιση” της αστυνόμευσης από ολόκληρες περιοχές. Όπως έγινε παλαιότερα με τα “πολυδύναμα”, θυμάστε; Για σκεφτείτε, την ώρα που η εγκληματικότητα οργιάζει, να αραιώσουμε την αστυνόμευση στους δρόμους, εν ονόματι της “συγχώνευσης” τμημάτων…» -Έχετε δηλώσει στο περιοδικό «Crash», πριν από 4 μήνες, ότι εάν οι Έλληνες μάθουν την αλήθεια για το πώς φτάσαμε στο Μνημόνιο, θα πέσουν από τα σύννεφα. Θα πείτε κάποια στιγμή, εάν εννοείτε ότι υπήρξαν βρώμικα παρασκήνια για να οδηγηθούμε στη σύναψη αυτού του Μνημονίου; Μπορείτε να μας πείτε λεπτομέρειες των όσων γνωρίζετε, ή σκοπεύετε να τα αφήσετε για το «Ζάππειο II»; «Δεν αλλάζω τίποτε από εκείνη τη δήλωσή μου. Αλλά μην βιάζεστε. Στο “Ζάππειο ΙΙ” θα δώσουμε προοπτική κι ελπίδα στον κόσμο. Τα άλλα θα έλθουν αργότερα. Και ο ελληνικός λαός θα μάθει τελικά αυτά που οφείλει να ξέρει…» -Είστε κατά της αναδιάρθρωσης του χρέους. Αρκετοί λένε ότι αυτή η θέση στηρίζει μόνο τα συμφέροντα των ελληνικών και ξένων τραπεζών, όπως και οι πολιτικές επιλογές της κυβέρνησης. Τι θα κάνετε, όμως, όταν ο κ. Σόϊμπλε και οι άλλοι Ευρωπαίοι, μας οδηγήσουν λόγω συσσώρευσης του χρέους στο αναπόφευκτο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων; «Αυτό που λέτε μπορεί και να αντιστραφεί: υπάρχουν κάποιοι, έξω κυρίως, που “έπαιξαν” στην αγορά το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους κι ύστερα βγαίνουν στα ΜΜΕ και μιλάνε για “επικείμενη αναδιάρθρωση”, ώστε να φέρουν πιο κοντά αυτό στο οποίο έχουν ποντάρει και περιμένουν να κερδίσουν. Δεν λέω, βέβαια, ότι όλα αυτά είναι μόνο “σπέκουλα”. Ασφαλώς, όταν δεν βγαίνει το Μνημόνιο, οι αγορές προεξοφλούν “έκτακτες

Πώς θα σας φαινόταν, αν ξαφνικά εμείς τα βρίσκαμε με εκείνους, τα «εξαπτέρυγα» που στήριξαν την κυβέρνηση Παπανδρέου και την καταστροφική πολιτική της, ψηφίζοντας και υπερθεματίζοντας για το Μνημόνιο; Θα σας φαινόμασταν τότε “αξιόπιστοι” ως “εναλλακτική λύση”; Δεν νομίζω! Μάλλον θα μας “στολίζατε” δεόντως…» εξελίξεις”. Και σε αυτά ποντάρουν οι κερδοσκόποι. Διότι το “κούρεμα” θα πλήξει καίρια το ελληνικό τραπεζικό σύστημα και τα ασφαλιστικά ταμεία. Δηλαδή θα πλήξει όλους τους Έλληνες, καταθέτες και ασφαλισμένους. Συνεπώς, το “κούρεμα” δεν είναι λύση…» -Πόσο βολεύει αλήθεια τη χώρα μας η επιμήκυνση ή η επιμήκυνση της επιμήκυνσης όταν έχουν ισοπεδωθεί οι γραμμές παραγωγής και αναμένονται άλλες διακόσιες χιλιάδες λουκέτα; «Η επιμήκυνση συμφέρει, εφόσον ελαφρύνει αισθητά τις δόσεις των δανείων μας και μόνον αν συνοδευτεί από άμεση ανάκαμψη, δηλαδή από επανεκκίνηση της Οικονομίας. Συμφωνώ ότι η ανάκαμψη της Οικονομίας δηλαδή να σταματήσουν τα λουκέτα και να μειωθεί η ανεργία - είναι η απόλυτη προτεραιότητα για όλα τα άλλα. Αυτό ακριβώς λέω συνεχώς… Όλα τα υπόλοιπα είναι μέτρα ανακούφισης. Χρήσιμης μεν, αλλά απλώς ανακούφισης. Δεν θα λύσουν το πρόβλημα. Χρειάζεται πάνω απ’ όλα ανάκαμψη…» -Πιστεύετε ότι ασκείτε έντονη κριτική στην κυβέρνηση, ή την ασκείτε και δεν την παρουσιάζουν τα Μέσα Ενημέρωσης όσο πρέπει; Μήπως οι χαμηλοί τόνοι της Νέας Δημοκρατίας οφείλονται στο γεγονός ότι σε αυτή την πολύ δύσκολη φάση δεν έχει την απαραίτητη εναλλακτική πρόταση; «Ασφαλώς πολλά ΜΜΕ δεν μεταχειρίστηκαν ισότιμα τη Νέα Δημοκρατία. Αρκετές φορές αποσιώπησαν τις θέσεις μας. Κάποιες φορές τις διαστρέβλωσαν κιόλας. Πολλές φορές, μάλιστα, πιστεύω ότι ενσυνείδητα παραποίησαν τις θέσεις μας. Μάιος 2011

Κι εμείς αλλού υψώσαμε τους τόνους κι αλλού αποφύγαμε να δώσουμε μάχες εντυπώσεων και λαϊκισμού. Μας ενδιαφέρει μόνον η ουσία. Νομίζω ότι και ο κόσμος έχει κουραστεί από στείρες κοκορομαχίες χωρίς περιεχόμενο. Και πολύ σύντομα θα δικαιώσει τη στάση μας. Που είναι σκληρή εκεί που χρειάζεται. Και κλιμακώνει όταν πρέπει… Κι από δω και πέρα τα “γκάζια” θα είναι συνεχώς πατημένα. Έχουμε αποδείξει ότι αντέχουμε στον Μαραθώνιο. Όταν χρειαστεί θα αποδείξουμε ότι τα καταφέρνουμε και στο “σπριντ”.» -Πώς σχολιάζετε το ξέσπασμα της οργής του κόσμου εναντίον γνωστών πολιτικών τόσο του ΠΑΣΟΚ όσο και της Νέας Δημοκρατίας; «Αποδοκιμάζουμε τέτοια φαινόμενα που βλάπτουν όλους: και τη δημοκρατία και την οικονομία και την κοινωνία. Όσο δικαιολογημένη κι αν θεωρείται, η οργή είναι ο χειρότερος σύμβουλος. Γι’ αυτό πρέπει να δώσουμε προοπτική και ελπίδα στον κόσμο. Για να εκτονώσουμε την οργή και για να απομονωθούν όσοι κερδοσκοπούν σε αυτήν.» -Φοβάστε ότι μπορεί να φτάσουμε σε μία γενικευμένη πολιτική αναταραχή και ανατροπή του υπάρχοντος πολιτικού σκηνικού; «Ένας από τους λόγους που καταψηφίσαμε το Μνημόνιο, είναι γιατί το βλέπαμε ότι οδηγούσε σε αδιέξοδο. Και το αδιέξοδο κυοφορούσε κινδύνους κοινωνικών εκρήξεων… Γι’ αυτό προσπαθούμε να δώσουμε ρεαλιστική διέξοδο. Για σκεφτείτε αν είχαμε ψηφίσει πέρυσι κι εμείς το Μνημόνιο: τώρα αντιπολίτευση ουσιαστικά δεν θα υπήρχε, πέρα από το πεζοδρόμιο… Αν ήμασταν καιροσκόποι, θα περιμέναμε απλώς να φθαρεί το ΠΑΣΟΚ. Όμως, το παιχνιδάκι του “ώριμου φρούτου” εγώ δεν το παίζω. Δεν κερδοσκοπώ στις οδύνες της χώρας. Η παράταξή μου προσπαθεί να σηκωθεί η χώρα στα πόδια της και “να πάρει ο λαός τη μοίρα του στα χέρια του”. Κι αυτό είναι πολύ πιο δύσκολο από το να περιμένεις, απλά, τον αντίπαλό σου να καταρρεύσει.” -Είστε ευχαριστημένος από την παρουσία και την πολιτική απόδοση του στελεχιακού δυναμικού της Νέας Δημοκρατίας; «Μέσα σε δύσκολες συνθήκες όλοι δίνουν τον καλύτερο εαυτό τους. Αλλάζουμε πολλά. Κι έχουμε ακόμα δρόμο. Υπάρχουν κι εκείνοι που ίσως να δυσκολεύονται στον γρήγορο βηματισμό. Όμως, αυτό σήμερα ζητάει ο κόσμος: Δυναμισμό, ανανέωση, τόλμη. Άλλωστε, πολλά στελέχη της Κοινοβουλευτικής Ομάδας μας ποτέ στο παρελθόν δεν πήραν κάποιο ρόλο. Κι έτσι πολλοί έχουν σήμερα την ευκαιρία να δοκιμαστούν, να δοκιμάσουν τις δυνάμεις τους και να αποκτήσουν πείρα. Τα αποτελέσματα άρχισαν να φαίνονται. Κι ύστερα η παράταξη αυτή έχει μεγάλες εφεδρείες. Πιστέψτε με…»

12_19_THEODORAKIS 4/29/11 5:55 PM Page 12

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Aποκλειστική συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

12_19_THEODORAKIS 4/29/11 5:55 PM Page 13

crash

Μίκης Θεοδωράκης:

Προς μια...

«Πολεμάμε όπως οι 300 του Λεωνίδα, υπό σκιάν»

προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση «Ό,τι γίνεται σήμερα, είναι συνταγματικά άκυρο και πραξικοπηματικό»

ε τα λόγια του εκπλήσσει! Θυμίζει έφηβο επαναστάτη στη γαλλική του 1789 ή τη ρωσική επανάσταση του 1917. Αν και «κομμάτι» της σύγχρονης Ελλάδας και μάλιστα υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου το 1990 στην κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας, δείχνει απηυδισμένος, ασυγκράτητος, σφόδρα ενοχλημένος. Ο Μίκης Θεοδωράκης στα 87 του, δεν δέχεται μύγα στο σπαθί του! Εξεγείρεται, αγανακτεί, μιλά για ένα απόστημα επάνω στη σάρκα της πατρίδας, για τον γόρδιο δεσμό του Μνημονίου που χρειάζεται σπαθί, αφού, «με άλλους τρόπους τίποτα καλό δεν μπορεί να προκύψει». Θεωρεί κατάπτυστες τις συμφωνίες που υπέγραψε ο κ. Παπακωνσταντίνου και επιμένει πως ό,τι γίνεται σήμερα, είναι συνταγματικά άκυρο και πραξικοπηματικό. Ζητά ένα νέο Σύνταγμα, νέους θεσμούς και τη δημιουργία ενός πανεθνικού- παλλαϊκού Μετώπου, «ώστε να αντικατασταθεί το σημερινό σύστημα από μια προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση, με ένα πρόγραμμα επικεντρωμένο στα συμφέροντα του ελληνικού λαού δίχως ξένη εξάρτηση».

Στις συνεντεύξεις προτιμά να δίνει τις απαντήσεις του γραπτώς. «Θεωρώ», λέει, «ότι ο προφορικός λόγος δεν αποδίδει σωστά τις σκέψεις μας»… Έστω κι έτσι, ο Μίκης Θεοδωράκης γνωρίζει να συμπαρασύρει στο δικό του όραμα.

«Το πολιτικό μας σύστημα στο σύνολό του διέρχεται περίοδο αποσύνθεσης. Επομένως, τίποτα καλό δεν θα μπορέσει να προκύψει μέσα από αυτές, όσες αλλαγές και αν συμβούν. Έχουμε να κάνουμε με ένα απόστημα επάνω στη σάρκα της πατρίδας, που καθημερινά μας δηλητηριάζει»

12_19_THEODORAKIS 4/29/11 5:55 PM Page 14

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Χειραψία με τον Ερντογάν υπό το βλέμμα του Γιώργου Παπανδρέου

Η πραγματικά συγκλονιστική, ζωντανή συνέντευξή σας στον ΑΝΤ1, δημιούργησε τεράστια ερωτήματα στους πολίτες. Ένα από αυτά: πώς είναι δυνατόν τα ΜΜΕ να είναι «κλειστά» για τον Μίκη Θεοδωράκη; Τι προσπαθούν να αποφύγουν; Τι ενδεχομένως φοβούνται; Και πώς αντιδρά ένας άνθρωπος που αψήφησε τους Γερμανούς και τη Χούντα; «Από το 1950 έως σήμερα, όλοι λένε σε όλους ψέματα στον ελληνικό λαό, ο καθένας φυσικά για τους δικούς του λόγους. Παράλληλα, ζούσαμε μέσα σε ένα καθεστώς ουσιαστικής υποτέλειας και οικονομικής εξάρτησης. Επομένως, αυτό που φοβούνται οι κρατούντες είναι η ΑΛΗΘΕΙΑ και ακριβώς γι’ αυτό, όπως λέτε κι εσείς, αψήφησα τους Γερμανούς και τη Χούντα, γιατί διέθετα δύο στοιχεία που λείπουν σήμερα: θάρρος και αντικειμενικότητα. Δηλαδή, βλέπω και λέω τα πράγματα όπως ακριβώς είναι, ενώ το σύστημα και οι εξουσιαστές κάνουν τα πάντα για να τα κρύψουν από τον λαό μας. Φυσικά, στα ερωτήματα που έθεσα και που θέτω –ερωτήματα ζωτικής σημασίας– δεν πήρα ως τώρα από πουθενά απάντηση, γεγονός που δείχνει τον πανικό των κρατούντων, γιατί για πρώτη φορά ίσως, τους έκανα να καταλάβουν ότι παίζουν με τη φωτιά».

Η απόφασή σας για τη δημιουργία της «Σπίθας», με τη μορφή της «ειρηνικής επανάστασης», προέρχεται περισσότερο από τη φανερή απογοήτευσή σας για τον τρόπο που ασκείται η εξουσία ή από τη δική σας επιθυμία να προσφέρετε «καλές υπηρεσίες»; «Η πολιτική πείρα που απέκτησα συμμετέχοντας από το 1940 ενεργητικά σε όλες τις φάσεις του εθνικού μας βίου, με οδήγησε στην απόφαση να εκθέσω λεπτομερώς τις θέσεις μου, σχετικά με την πορεία και τα προβλήματα της χώρας από κάθε άποψη, προσθέτοντας και τα δικά μου ιδεολογικά πιστεύω ως προς το αύριο. Αποφάσισα να τα παρουσιάσω σε πέντε ομιλίες, ώστε η πολιτική μου πρόταση να είναι όσο γίνεται πιο ολοκληρωμένη. Και ήταν πολύ ευχάριστη έκπληξη για μένα, το γεγονός ότι από την πρώτη ομιλία της 1.12.2010, το μήνυμα αγκαλιάστηκε και μετουσιώθηκε αυθόρμητα από τον ίδιο τον λαό, ο οποίος αυτό-οργανώθηκε δημιουργώντας την Κίνηση Ανεξάρτητων Πολιτών, γεγονός που με ανάγκασε να συστρατευτώ κι εγώ, ενώ ειλικρινά δεν είχα τέτοια πρόθεση όταν ξεκίνησα». Τι ουσιαστικά αποτελέσματα μπορεί να έχει ένα – αναμφίβολα διαρκώς ογκούμενο– Κίνημα Ειρηνικής Επανάστασης

«Από το 1950 έως σήμερα όλοι λένε ψέματα σε όλους και στον ελληνικό λαό, ο καθένας φυσικά για τους δικούς του λόγους. Προετοιμαζόμαστε από τώρα για την τελική σύγκρουση αλλά και για την “επόμενη μέρα”, με τη δημιουργία ενός νέου Συντάγματος και νέων θεσμών» Μάιος 2011

σε μια πολιτική, οικονομική και κοινωνική κατάσταση «αποσύνθεσης ιστού», όπου όλα θεωρούνται πλέον, ακόμη και η χρεοκοπία, δεδομένα και προερχόμενα από «ξένα κέντρα»; «Εφ’ όσον έχω πεισθεί ότι το σύστημα έχει περάσει στο στάδιο της αποσύνθεσης και επομένως δεν μπορεί πια να διορθωθεί και να αλλάξει, η λογική οδηγεί στην άποψη ότι θα πρέπει να φύγει, γιατί έχει μεταβληθεί σε απόστημα που μολύνει τον εθνικό οργανισμό. Πώς όμως θα φύγει; Μόνο με τη δημιουργία ενός πανεθνικού- παλλαϊκού Μετώπου, ώστε να αντικατασταθεί το σημερινό σύστημα από μια προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση, με ένα πρόγραμμα επικεντρωμένο στα συμφέροντα του ελληνικού λαού δίχως ξένη εξάρτηση». Ζήσατε στη ζωή σας πολλές «ξενόφερτες» πιεστικές καταστάσεις. Τι σχέση έχει η σημερινή με τις παλαιότερες στην Ελλάδα; «Η σημερινή παράδοση της εθνικής μας αυτοτέλειας από την κυβέρνηση στους ξένους, αποτελεί τη φυσική κατάληξη της ουσιαστικής παράδοσης της χώρας από το 1950 από τον θρόνο και τους αστούς πολιτικούς στον απόλυτο έλεγχο των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Τελικά, αφού μας κυβέρνησαν επί 60 χρόνια από το παρασκήνιο, αποφάσισαν να αναλάβουν οι ίδιοι τα ηνία της διακυβέρνησης της χώρας». Πόση δύναμη για ενεργό «αντίσταση» μπορεί να κρύβει ένας λαός που έχει δεχτεί τόσα πολλά χτυπήματα και τόση προδοσία από ανθρώπους, φορείς, κόμματα, ακόμη και ιδέες που είχε στηρίξει και υποστηρίξει; «Αυτό θα εξαρτηθεί από τον βαθμό των πιέσεων που θα δεχθεί. Όπως είπα κάποτε, ο μέσος

12_19_THEODORAKIS 4/29/11 5:55 PM Page 15

crash Έλληνας υποχωρεί, υποχωρεί, έως ότου νιώσει ότι τον έχουν κολλήσει στον τοίχο. Οπότε γίνεται ή ραγιάς ή ήρωας».

Ο Μίκης με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κάρολο Παπούλια

Είναι άραγε, αυτήν τη στιγμή, εχθροί του λαού μας το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα; Ή μήπως οι κύριοι εχθροί βρίσκονται πίσω από αυτούς τους τίτλους και εντός κάποιων δυνάμεων που μας επιβουλεύονται εθνικά, εδαφικά και πολιτικά; «Με την υπογραφή ενός μονάχα υπουργού και κάτω από την πίεση του ΔΝΤ και της Ευρώπης των Τραπεζών, παραχωρήσαμε στους δανειστές μας τα πάντα: την εθνική μας αυτοτέλεια, τα εδάφη μας, τις θάλασσές μας, το υπέδαφος και τον υποθαλάσσιο χώρο, αρνηθήκαμε το δικαίωμα κάθε είδους συναλλαγής (πολιτική ή οικονομική) με ξένους εκτός των δανειστών και επί πλέον, για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας, δεν εξαιρέσαμε από αυτό το ειδεχθές ξεπούλημα ούτε τα αρχαία μας μνημεία. Χωρίς να ψηφίσει η Βουλή και να υπογράψει ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, ο κύριος αυτός που υπέγραψε εκ μέρους της κυβέρνησης, έβγαλε στο σφυρί την Ακρόπολη, τους Δελφούς, την Ολυμπία και την Επίδαυρο. Κι όλα αυτά βάσει ενός σχεδίου των ξένων “φίλων” μας, που από καιρό μας επιβουλεύονται εθνικά, εδαφικά και πολιτικά, έχοντας δημιουργήσει ένα ισχυρό προγεφύρωμα με τη βοήθεια των Ελλήνων συνεργατών τους πάνω και μέσα στην “καρδιά” του ελληνικού κράτους και της ελληνικής κοινωνίας». Υπήρξαν ποτέ στην ιστορία του 20ού αιώνα πραγματικοί «φίλοι» μας στο εξωτερικό; Και ποιοι; «Ο κάθε λαός κοιτά το συμφέρον του, εκτός από τον ελληνικό! Φίλοι δεν υπάρχουν παρά μόνο αν έχουν να κερδίσουν κάτι από εμάς». «Κίνημα ανεξάρτητων πολιτών: Η «Σπίθα» του Μίκη Θεοδωράκη θα γίνει φωτιά για την τρόικα». Με ποιον τρόπο και με ποια μέθοδο, αφού οι «ειρηνικές επαναστάσεις» χρειάζονται πολύ προσεκτικότερο σχεδιασμό από μια ένοπλη εξέγερση ή ένα στρατιωτικό πραξικόπημα; «Σας είπα καθαρά τι πιστεύω για να διώξουμε το απόστημα. Το ποια μορφή θα πάρει η παλλαϊκή εξουσία, θα εξαρτηθεί από πολλούς παράγοντες και ιδιαίτερα από τις αντιστάσεις του συστήματος. Εμείς με τις “Σπίθες” φιλοδοξούμε να δημιουργήσουμε μέσα στην ελληνική κοινωνία ζωντανά θεμέλια, που θα στηρίξουν την ενότητα του λαού. Η υπεράσπιση της πατρίδας, που είναι το πρώτο μας καθήκον, μας δίνει το δικαίωμα και τη δύναμη να πείσουμε τους Έλληνες ότι κάθε είδους αντιθέσεις που αυτή τη στιγμή τον χωρίζουν, θα πρέπει να παραμεριστούν. Φτάνει να συμφωνούν ότι το παρόν σύστημα και οι ξένοι που το στηρίζουν είναι εχθροί της πατρίδας και ότι είμαστε ώριμοι ως λαός να αυτοκυβερνηθούμε ελεύθεροι και ανε-

«Όταν επί 60 χρόνια κάθονται πάνω στην πλάτη του με το έτσι θέλω οι κάκιστοι, ο ελληνικός λαός ήταν μοιραίο να θελήσει να ξεπεράσει τα βασικά τους χαρακτηριστικά και να γίνει χειρότερος από αυτούς» ξάρτητοι, με μοναδικό γνώμονα τα συμφέροντα του λαού και της πατρίδας». Σύμφωνα με δήλωσή σας, «τα χαρακτηριστικά απελευθερωτικού αγώνα θα πρέπει να έχουν οι αντιδράσεις των Ελλήνων απέναντι στα μέτρα που προωθεί και εφαρμόζει η κυβέρνηση, με τις εντολές της Τρόικας». Πιστεύετε ότι ο Έλληνας που παρουσιάζεται επανειλημμένα τόσο από τα διεθνή ΜΜΕ όσο και από μεμονωμένους πολιτικούς ως «βολεψάκιας», «οκνηρός», «καλοπερασάκιας», «αδιάφορος» και διάφορα άλλα… κοσμητικά, είναι έτοιμος για έναν τέτοιο αγώνα; «Ο ελληνικός λαός, συνήθως, γίνεται με τους κακούς χειρότερος, ενώ με τους καλούς καλύτερος. Αυτό τουλάχιστον μας διδάσκει η ιστορία μας. Όταν επί 60 χρόνια κάθονται πάνω στην πλάτη του με το έτσι θέλω οι κάκιστοι, ήταν μοιραίο να θελήσει να ξεπεράσει τα βασικά τους χαρακτηριστικά και να γίνει χειρότερος από Μάιος 2011

αυτούς. Όμως, στις σπάνιες περιπτώσεις από το 1940 που είδε να μπαίνουν μπροστά οι κάλλιστοι, δηλαδή αυτοί που έβαζαν το συμφέρον του λαού επάνω ακόμα και από την ίδια τη ζωή τους, τότε είδαμε αυτόν τον ίδιο τον λαό να μεταβάλλεται σε αληθινό ήρωα. Το πρόβλημα, λοιπόν, σήμερα είναι αν εμείς οι ίδιοι τον πείσουμε ότι η αγάπη μας για την πατρίδα είναι ειλικρινής, ότι είμαστε σοβαροί και υπεύθυνοι και ότι διαθέτουμε την ηθική δύναμη και την πολιτική ευφυΐα να πραγματοποιήσουμε τις υποσχέσεις μας. Αν, τελικά, μας θεωρήσει “καλούς”, τότε θα θελήσει να γίνει καλύτερος, διαψεύδοντας όσους μας θέλουν “βολεψάκηδες”, “οκνηρούς”, “αδιάφορους” και “καλοπερασάκηδες”, γιατί αυτή η εικόνα ακριβώς τους συμφέρει, για να μας εξοντώσουν ως χώρα και ως λαό». «Βάζω εγώ σήμερα μια σπίθα και περιμένω να ακολουθήσουν κι άλλες», δηλώσατε. Ο κόσμος συγκινείται από εσάς, σας αγαπάει και σας πιστεύει αλλά, μέχρι στιγμής, «νέες σπίθες» δεν έχουν φανεί. Δεν το έχουν αποφασίσει ακόμη; Κάποιοι τις «μπλοκάρουν», τις κρύβουν, τις πολεμάνε, τις απαξιώνουν; Κι αν ναι, πώς αντιδράτε; «Πάντοτε η ιδέα τρέχει ταχύτερα από την πραγματοποίησή της. Έτσι και η ιδέα της “Σπίθας” μας βρήκε τεχνικά και οργανωτικά απροετοίμαστους, όχι μόνο για να τη βοηθήσουμε να οργανωθεί, αλλά ακόμα και να την… ανακαλύψουμε! Όμως, φοβάμαι ότι η εικόνα που έχετε για το εύρος της υπάρχουσας οργάνωσής μας είναι εσφαλμένη, δεδομένου ότι μας λείπει το μέσον της προβολής. Εγώ που έχω γνωρίσει συνεχείς αποκλεισμούς και απαγορεύσεις, δεν συνάντησα ως τώρα μεγαλύτερη και ισχυρότε-

12_19_THEODORAKIS 4/29/11 5:55 PM Page 16

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Με τον Χαρίλαο Φλωράκη, ενώ παρακολουθεί ο Κώστας Καραμανλής

ρη προσπάθεια φίμωσης από το σύνολο των ελεγχομένων ΜΜΕ. Γνωρίζετε μήπως ότι ο κόσμος που κατέκλυσε το Βελλίδειο στη Θεσσαλονίκη, ήταν διπλάσιος από εκείνον που έχουν συνήθως οι εν ενεργεία πρωθυπουργοί και μάλιστα δίχως να γραφεί ούτε μια λέξη στον Τύπο; Ότι την επομένη της εκδήλωσής μας στο Ηράκλειο, ο τοπικός τύπος είχε πρωτοσέλιδο τίτλο “Λαοθάλασσα - Η μεγαλύτερη συγκέντρωση που έγινε ποτέ στην πόλη μας”; Πολεμάμε λοιπόν, όπως οι 300 του Λεωνίδα, υπό σκιάν. Γεγονός που το θεωρώ φυσιολογικό, δεδομένης της πρόθεσής μας να τους χτυπήσουμε κάποτε μετωπικά, για να καθαρίσει ο τόπος από την Κόπρο του Αυγείου. Άλλωστε, από τώρα ο κύριος χαρακτήρας της κάθε “Σπίθας” πρέπει να είναι συγκρουσιακός σε μόνιμη καθημερινή βάση. Δεν είμαστε απλώς αντίπαλοι, αλλά εχθροί, δεδομένου ότι τους θεωρούμε συνειδητά όργανα των ξένων. Πέραν όμως της γενικευμένης και ποταπής αντιμετώπισής μας από τα Μέσα Επικοινωνίας και προβολής, είναι φυσικό να μας χτυπάνε με όλα τα μέσα από παντού. Προσωπικά, δεν είναι η πρώτη φορά που μου συμβαίνει και δεν μπορώ να αντισταθώ στον πειρασμό, να σας πω με υπερηφάνεια ότι όλοι οι εχθροί μου, με κορυφαία περίπτωση τη Χούντα, έγιναν παρελθόν, ενώ εγώ δεν είμαι μόνο παρών αλλά μπορώ να κοιτάζω με σιγουριά και προς το μέλλον!» Έχετε μιλήσει –ή έχετε ίσως επιδιώξει να μιλήσετε– με άλλες «πλευρές», για ανταλλαγή απόψεων, εντοπισμό κοινών σημείων, δημιουργία κάποιου «μετώπου»; «Είναι νωρίς ακόμα. Όλα εξαρτώνται από τους άλλους. Εμείς είμαστε έτοιμοι και ανοιχτοί σε κάθε πρόταση. Προς το παρόν, όμως, υπάρχει μεγάλη θετική κινητικότητα στη βάση του λαού». Μια διαδικασία πρόωρων εκλογών, ανεξαρτήτως εκλογικού συστήματος, θα ήταν δυνατόν να αποτελέσει κάποιου είδους «βραχίονα» για την επιθυμητή –απ’ όλους τους Έλληνες νομίζω– αλλαγή;

Και από ποιες υπάρχουσες δυνάμεις; Ξεχωρίζετε κάποια ή τις «αποκληρώνετε» όλες; «Σας είπα: θεωρώ ότι το πολιτικό μας σύστημα στο σύνολό του διέρχεται περίοδο αποσύνθεσης. Επομένως, τίποτα καλό δεν θα μπορέσει να προκύψει μέσα από αυτές, όσες αλλαγές και αν συμβούν. Έχουμε να κάνουμε με ένα απόστημα επάνω στη σάρκα της πατρίδας, που καθημερινά μας δηλητηριάζει. Εξάλλου το Μνημόνιο μας έχει δέσει χειροπόδαρα! Οπότε, θα πρέπει να κοπούν όπως ο γόρδιος δεσμός με το σπαθί. Να θεωρήσουμε τα χρέη, τα δάνεια και τους τόκους άσχετα με τη θέληση και τα συμφέροντα του λαού μας, καθώς και όλες τις κατάπτυστες συμφωνίες που υπέγραψε ο κ. Πα-

«Το Μνημόνιο μας έχει δέσει χειροπόδαρα! Οπότε, θα πρέπει να κοπεί το σχοινί όπως ο γόρδιος δεσμός με το σπαθί. Να θεωρήσουμε τα χρέη, τα δάνεια και τους τόκους άσχετα με τη θέληση και τα συμφέροντα του λαού μας. Καθώς και όλες τις κατάπτυστες συμφωνίες που υπέγραψε ο κ. Παπακωνσταντίνου και που είναι ουσιαστικά παράνομες, δεδομένου ότι δεν εγκρίθηκαν από τα 3/5 των βουλευτών»

πακωνσταντίνου και που είναι ουσιαστικά παράνομες, δεδομένου ότι δεν εγκρίθηκαν από τα 3/5 των βουλευτών. Ό,τι γίνεται σήμερα, είναι συνταγματικά άκυρο και πραξικοπηματικό. Όλα αυτά τα συσσωρευμένα χρέη και υποχρεώσεις είτε θα μας γονατίσουν τελειωτικά, είτε θα πρέπει να θεωρηθούν ως μη γενόμενα κι αυτό μπορεί να το κάνει ο λαός μόνο με μια επαναστατική πράξη, έτοιμος και ώριμος να αντιμετωπίσει την οργή των τοκογλύφων και όσων πιστεύουν ότι βάλανε τελειωτικά τον λαό μας στο χέρι τους. Γι’ αυτό κι εμείς προετοιμαζόμαστε από τώρα για την τελική σύγκρουση αλλά και για την “επόμενη μέρα”, με τη δημιουργία ενός νέου Συντάγματος και νέων θεσμών, καθώς και με λεπτομερή σχέδια για όλους τους τομείς της εθνικής μας ζωής. Στην κίνησή μας έχουν ενταχθεί πλήθος επιστημόνων και ειδικών, οι οποίοι έχουν αναλωθεί στην εκπόνηση του προγράμματος της παλλαϊκής εξουσίας, βασισμένης στον θεσμό της άμεσης Δημοκρατίας με την ενεργητική συμμετοχή όλων των μελών μας. Πήγα στην Κερατέα για να δω επί τόπου την κατάσταση πολιορκίας που ζει ο πληθυσμός μιας ελληνικής πόλης, εν έτει 2011. Άνθρωποι οι οποίοι, στην ουσία, υπερασπίζονται το δικαίωμα προστασίας του ύψιστου αγαθού, του “καθαρού” αέρα που τους ανήκει. Σκέφθηκα, λοιπόν, εκεί να προτείνω στην επιτροπή μας, που ασχολείται με τους “θεσμούς”, να εξετάσει το δικαίωμα του πολίτη στον αέρα που αναπνέει. Διατύπωσα μάλιστα μια “αρχή”: ότι κανείς δεν υποχρεούται να αναπνέει τη βρωμιά του άλλου και επομένως αυτός και μόνο αυτός οφείλει να αναπνέει τη βρωμιά που ο ίδιος παράγει (λ.χ. λύματα και σκουπίδια). Έτσι, η κάθε πόλη θα πρέπει να είναι υποχρεωμένη να αποθηκεύει και να εξουδετερώνει τις βρωμιές της, αποκλειστικά μέσα στα γεωγραφικά της όρια. Ο “καθαρός” αέρας έτσι αποκτά την αξία ενός ύψιστου αγαθού, που θα προστατεύεται με εδικό άρθρο του νέου Συντάγματος. Εξ άλλου, σήμερα, υπάρχουν σύγχρονα μέσα που επιτρέπουν στο Παρίσι λόγου χάρη, το περίφημο ΧΥΤΑ να βρίσκεται δίπλα στον Πύργο του Άϊφελ. Και επειδή μιλάμε για “καθαρό” αέρα, ακόμα πιο πολύτιμος θα πρέπει να είναι ο καθαρός αέρας της Δικαιοσύνης. Η αίσθηση του Δικαίου αποτελεί βιολογική θα έλεγα ανάγκη για την ψυχική και ηθική υγεία ενός λαού. Η ατιμωρησία, ειδικά των κλεπτών του εθνικού πλούτου από τους πολιτικούς βάσει του νόμου περί ευθύνης υπουργών, έχει τραυματίσει βαθειά τον λαό μας. Γι’ αυτό το πρώτο πράγμα που θα κάνει η επαναστατική κυβέρνηση, είναι να τον καταργήσει αναδρομικά και να παραδώσει στη Δικαιοσύνη όλους τους ενόχους από το 1974, τουλάχιστον, έως σήμερα. Οι ποινές που θα καθοριστούν με τον νέο νόμο θα προβλέπουν τη δήμευση των περιουσιών όσων καταδικασθούν σε πολυετή κάθειρξη, καθώς και τη στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Για όσους έχουν στείλει τα χρήματά τους έξω, στέρηση της ιθαγένειας και δήμευση της περιουσίας τους έως τρίτου βαθμού συγγενείας».

12_19_THEODORAKIS 4/29/11 5:56 PM Page 17

crash

ερισσότερα από χίλια άτομα βρέθηκαν το απόγευμα της Τετάρτης 1ης Δεκεμβρίου του 2010 στο Ίδρυμα «Μιχάλης Κακογιάννης», στην Πειραιώς 206 για την εκδήλωση «γέννησης» της «Σπίθας» και τη διακήρυξη της Κίνησης Ανεξάρτητων Πολιτών. Στα 87 του χρόνια πλέον ο Μίκης Θεοδωράκης, διάβασε τις περίπου 100 σελίδες του φλογερού του κειμένου, όχι χωρίς να κουραστεί. Οι 1000 προσκαλεσμένοι παρακολούθησαν τη δίωρη «κατάθεση ψυχής» της σπουδαίας αυτής προσωπικότητας και στο τέλος, κουρασμένοι κι αυτοί αλλά ικανοποιημένοι, έφυγαν με τη βεβαιότητα ότι στη σημερινή Ελλάδα, υπάρχει ακόμη ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΕΝΑΣ άνθρωπος που λέει όλη την αλήθεια, χωρίς να διστάσει ή να φοβηθεί. Όλη την αλήθεια ή – τουλάχιστον- τη «δική του» αλήθεια για την τραγική στιγμή που βιώνει ο τόπος μας. Η διακήρυξη είναι πολύ μεγάλη για να διαβαστεί και να ακουστεί «με τη μία». Πολύ δυσκολότερο είναι να καταλάβει κανείς με την πρώτη ανάγνωση τι καταθέτει ο Θεοδωράκης, τι προσάπτει και σε ποιους, τι προτείνει και τι ζητά. Γι΄ αυτό άλλωστε, ο σπουδαίος συνθέτης και πολιτικός, φρόντισε ώστε οι θέσεις του Κινήματος και η ομιλία του να περιληφθούν σε ένα βιβλίο με τον τίτλο "Σπίθα" και σε ένα dvd, τα οποία διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία. Οι βασικές αρχές της Κίνησης Πολιτών και της ομιλίας Θεοδωράκη έχουν παρουσιαστεί και αναλυθεί σε μερικά έντυπα, σίγουρα όμως όχι σε όλα και όχι με την πληρότητα που τους αξίζει. Γιατί; Ίσως, αν πάρετε το βιβλίο στα χέρια σας και το διαβάσετε, να καταλάβετε γιατί τόσοι πολλοί τα «έβαλαν» με μόνον ΕΝΑΝ και προσπάθησαν να περιθωριοποιήσουν την προσπάθειά του. Αλλά κυρίως γιατί ο Θεοδωράκης, επίσημα και δημόσια και με το κύρος που έχει κατακτήσει μέσα απ΄ τους αγώνες του, είπε όλα όσα λέει, σκέπτεται, φαντάζεται και φοβάται ο καθένας από εμάς με τους φίλους του, καθημερινά, εδώ και 2-3 χρόνια σε σπίτια, σε γραφεία, στα καφενεία και στο δρόμο Απομονώνουμε μερικές βασικές «καταθέσεις, θέσεις, απόψεις και προτάσεις» του Θεοδωράκη που σε γενικές γραμμές, έχει «καταθέσει» και στη συνέντευξη που μας παραχώρησε: l Η χώρα μας από την εποχή του Εμφυλίου πολέμου βρίσκεται κάτω από συνεχή έλεγχο και εξάρτηση από τις ΗΠΑ.Η μορφή της ουσιαστικής εξάρτησης που μας έχει επιβληθεί προσδίδει στον χαρακτήρα της πάλης, που καλείται να επωμισθεί ο ανεξάρτητος πολίτης, τα χαρακτηριστικά ενός απελευθερωτικού αγώνα μέσα στις καινούριες συνθήκες της παγκοσμιοποίησης, που πολλές φορές κάνει τον εχθρό αόρατο. l Θα πρέπει ο κάθε ανεξάρτητος πολίτης να

Ομιλία για τη φιλία Ελλάδας και Παλαιστίνης με φόντο φωτογραφία του Αραφάτ

Η γέννηση της «Σπίθας» προβληματιστεί σοβαρά και υπεύθυνα έως ότου ανακαλύψει τι ακριβώς μας συμβαίνει, πού βρισκόμαστε και γιατί βρισκόμαστε εδώ που βρισκόμαστε, καθώς και σε ποιες δυνάμεις και με ποιους τρόπους θα πρέπει να στηριχτούμε. Κι ακόμα, πώς εμείς μόνοι μας, ο ένας με τον άλλο, θα μπορέσουμε να δημιουργήσουμε τη δύναμη που θα μας σώσει. Φτάνει να δούμε ποιοι είναι σήμερα οι εχθροί μας. Οι εχθροί του Λαού και της πατρίδας μας. l Η σημερινή κυβέρνηση εκλέχτηκε τον Οκτώβριο του 2009, μόνο και μόνο γιατί μας διαβεβαίωσε ότι αντίθετα από την κυβέρνηση Καραμανλή που προέβλεπε σκληρές μέρες, πίστευε ότι δεν υπάρχει έλλειψη χρημάτων, θα έπρεπε μόνο να εφαρμοστεί ένα πρόγραμμα ανάπτυξης που θα βγάλει αμέσως τη χώρα από την κρίση. Ο νυν πρωθυπουργός είχε μάλιστα την ευκαιρία να περιγράψει λεπτομερώς πώς θα επιτευχθεί η αύξηση των μισθών, η ελάττωση της φορολογίας και πώς, με την εφαρμογή ενός λεπτομερούς σχεδίου οικονομικής ανάπτυξης, που είναι έτοιμο, η χώρα θα βαδίσει προς την ευημερία. l Σύντομα αποδείχθηκε, ότι όχι μόνο δεν υπήρχε τέτοιο πρόγραμμα αλλά ούτε σχέδιο διακυβέρνησης, με πλήθος νέων άπειρων Μάιος 2011

υπουργών που αυτοσχεδίαζαν, ενώ οι περισσότεροι δεν ήξεραν τι να κάνουν, αφού τους έλειπε ο συντονισμός. Ενώ γύρω μας φούντωνε απειλητικά η γενική κρίση, που έκανε αναγκαία τη λήψη άμεσων μέτρων, για να μη φτάσουμε στην απόλυτη χρεωκοπία. l Πέρασαν πολύτιμοι μήνες, κατά τους οποίους όχι μόνο δεν κάναμε τίποτα, αλλά βοηθούσαμε με όλες μας τις δυνάμεις ώστε, στο τέλος, οι Τράπεζες να πάψουν να μας δανείζουν κι έτσι να οδηγηθούμε στο δίλημμα «Πτώχευση ή ΔΝΤ». l Τον Οκτώβριο του 2009, όταν το ΠΑΣΟΚ έγινε κυβέρνηση, δεν είχε μπροστά του τέτοιο δίλημμα, γιατί τότε υπήρχε η λύση με τον δανεισμό, όπως γινόταν πάντοτε από όλες τις κυβερνήσεις και όπως το έκαναν και εξακολουθούν να το κάνουν οι κυβερνήσεις της Ισπανίας, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας και άλλες, που βρέθηκαν μπροστά σε παρόμοια με εμάς προβλήματα. Επομένως, το δίλημμα το προκαλέσαμε εμείς οι ίδιοι. Ακούσια ή εκούσια; Αυτό δεν μπορούμε να το ξέρουμε. Όμως μας φτάνει το ότι με πρόσχημα αυτό το δίλημμα, η χώρα έχει τεθεί πια κάτω από την υψηλή επιτήρηση-κηδεμονία και ουσιαστική διακυβέρνηση του ΔΝΤ και της Ευρώπης των Τραπεζών.

12_19_THEODORAKIS 4/29/11 5:56 PM Page 18

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

l Οι κυβερνήσεις Μητσοτάκη, Σημίτη και Κ. Καραμανλή ευθύνονται για το 20% του χρέους ενώ οι κυβερνήσεις του Ανδρέα και του Γιώργου για το 70% της ανόδου ο πρώτος και για 10% ο δεύτερος μέσα σε ένα χρόνο, αποδεικνύοντας έτσι ότι αυτοί ήταν και είναι και σήμερα οι κυρίως υπεύθυνοι για την ουσιαστική πτώχευση της χώρας. l Μια μικρή ομάδα πλουσίων, που χάρη στις πολεμικές τους βιομηχανίες -δηλαδή την εξαγωγή του μαύρου θανάτου- έχουν κυρίαρχη οικονομική θέση που βλέπει αφ’ υψηλού τους υπόλοιπους μικρούς και ασήμαντους λαούς, για να φτάσουμε στην πρόσφατη αποκάλυψη του πραγματικού τους καθαρά δικτατορικού χαρακτήρα- προσώπου, του ντουέτου Μέρκελ-Σαρκοζί, που ζήτησαν και επέβαλαν τιμωρίες για όλους εμάς που είμαστε καλοί μόνο αν μπορούν να κερδίζουν από το υστέρημά μας, όπως το έκαναν συστηματικά έως τώρα. l Λέτε κι εμείς να υποχρεωθούμε κάποτε να γυρίσουμε το ρολόι της Ιστορίας στο 1942, στη γερμανική Κατοχή, τότε που άρχισαν να λειτουργούν τα δημόσια συσσίτια χάρη στα οποία επέζησαν τελικά οι Αθηναίοι; l Λαός ζαλισμένος, αμήχανος, φοβισμένος, αποπροσανατολισμένος αλλά και θυμωμένος, που δεν έχει καταλάβει ακόμα τι του συμβαίνει και γι’ αυτό πιάνεται από τα μαλλιά του για να μην πνιγεί. Είναι δε χαρακτηριστικό το ότι δόθηκαν νέα ονόματα στα υπουργεία, μόνο και μόνο για να εξαλειφθεί η λέξη «Εθνικό, Εθνικός». Οπως και η Μακεδονία και το Αιγαίο. l Φαίνεται πως κάτι σκαρώνουν στην Ανατολική Μακεδονία και στη Θράκη. Είναι αλήθεια υπερβολικό να διερωτάται κανείς αν υπάρχουν και αν υπήρξαν ουσιαστικά πατριωτικές κυβερνήσεις σ’ αυτή τη χώρα, και τι έχουν κάνει όλα αυτά τα χρόνια απέναντι στις ανοιχτές πληγές που μας περιβάλλουν; Και να γιατί αναφέρομαι στα θέματα αυτά τα καθαρά εθνικά: γιατί μόνο ένας ανεξάρτητος και υπεύθυνος λαός μπορεί να τα αντιμετωπίσει. l Κάποιοι μας έβαλαν μέσα σε ένα γλιστερό κατήφορο, γλοιώδη από περιττώματα μεταλλαγμένα σε μαρμελάδα και όλοι μαζί, συνωμότες, συμμετέχοντες και παρακολουθούντες, ξεκινήσαμε το ταξίδι χαζοχαρούμενοι προς την άβυσσο της εθνικής μας καταστροφής. l Το πολιτικό μας σύστημα στο σύνολό του έχει σαπίσει και, το κυριότερο, είναι εξαρτημένο. Ακόμα το ότι έχει εγκλωβίσει μεγάλες λαϊκές δυνάμεις και διαθέτει τεράστια οικονομικοτεχνικά μέσα. Κυριαρχεί στα ΜΜΕ, στα συνδικάτα, στον κρατικό μηχανισμό, επομένως έχει μεγάλη δύναμη επηρεασμού με εξαγορές. Και τέλος έχει την αμέριστη βοήθεια πανίσχυρων διεθνών κέντρων εξουσίας. l Πρέπει να αλλάξει σε εθνικό επίπεδο η νοοτροπία μας. Το να ζούμε πάνω απ’ τις δυνάμεις μας, να καταναλώνουμε περισσότερο

Με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο στην Κύπρο

Ο Μίκης Θεοδωράκης οδηγεί, ο Μάνος Χατζιδάκις ονειρεύεται και στο πίσω κάθισμα ο Σταύρος Ξαρχάκος συνειδητοποιεί... από όσα παράγουμε, αυτή η τακτική δεν πάει άλλο. Δεν οδηγεί πουθενά. l Πρέπει να διεκδικήσουμε με κάθε δυνατό τρόπο τις λεγόμενες «πολεμικές αποζημιώσεις» από τη Γερμανία, που οφείλει στην Ελλάδα για τις χιλιάδες δολοφονίες αθώων θυμάτων, τις ανυπολόγιστες καταστροφές και την κλοπή του πλούτου της χώρας. Σύμφωνα με αξιόπιστους υπολογισμούς στο Δημόσιο Ταμείο θα μπουν πάνω από ένα τρισεκατομμύριο ευρώ. Από τα οποία, αφού αφαιρεθεί το Δημόσιο Χρέος, θα υπάρξουν αρκετά χρήματα, ικανά να στηρίξουν την αναγεννητική προσπάθεια της χώρας και τα οποία θα διατεθούν ανάλογα με τις ανάγκες στην άμυνα, στην ανάπτυξη, στην υγεία, στην παιδεία και στην εξάλειψη της φτώχειας. l Τα αποτελέσματα από τις τελευταίες εκλογές θέτουν σοβαρά προβλήματα σε σχέση με κείνο το ποσοστό των ψηφοφόρων που νομιμοποιεί μια κυβέρνηση και το κυβερνών κόμμα να ισχυρίζονται ότι διαθέτουν την πλειοψηφία ενός λαού και επομένως ότι δικαιούνται να ασκούν την εξουσία. Ηδη το γεγονός ότι οι ποικίλες αλχημείες -απαΜάιος 2011

ραίτητες για να λειτουργήσει δήθεν το σύστημα- επιτρέπουν να αναδειχθούν κυβερνήσεις ουσιαστικής μειοψηφίας κάτω του 50% και να λαμβάνουν αποφάσεις και μέτρα που είναι δυνατόν ακόμα και να αντίκεινται στα συμφέροντα της πραγματικής πλειοψηφίας, έχει ως αποτέλεσμα να υποσκάπτεται η ενότητα του λαού, που μονάχα μια ουσιαστική πλειοψηφία μπορεί να την εξασφαλίσει. Τι γίνεται όταν η μεγάλη αποχή και η ύπαρξη πολλών κομμάτων κατεβάζει τον πήχυ της κυβερνητικής πλειοψηφίας στο ένα τρίτο του συνόλου των ψηφοφόρων; Δεν πρόκειται πλέον για ένα ποσοστό περιορισμένης μειοψηφίας, όπως πριν, αλλά για ένα αποτέλεσμα μιας ελάχιστης μειοψηφίας, που επομένως είναι απαράδεκτο να μπορεί να εκπροσωπήσει το σύνολο του λαού και μάλιστα σε μια περίοδο εθνικής κρίσεως. l Κανείς δεν αμφισβητεί τη νομιμότητα των δύο εκλογικών γύρων ή των εκλογικών αποτελεσμάτων. Εκείνο που αμφισβητείται είναι αν, με ένα τόσο μεγάλο ποσοστό αποχής, που αγγίζει το ήμισυ και περισσότερο του εκλογι-

12_19_THEODORAKIS 4/29/11 5:56 PM Page 19

crash κού σώματος, υπάρχει ουσιαστική νομιμοποίηση της εξουσίας. Η δημοκρατική αρχή αξιώνει, για να τηρείται η αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, πέρα από την τυπική νομιμοποίηση της εξουσίας και την ουσιαστική νομιμοποίησή της. Αξιώνει δηλαδή το εκλογικό αποτέλεσμα να δηλώνει ή έστω να αντανακλά και τη συναίνεση, την αποδοχή της πλειοψηφίας. Εδώ όμως είχαμε ευρύτατη αποχή. Και μιλάμε για αποχή, όχι για λευκά, γιατί, σε αντίθεση με την αποχή, τα λευκά εκφράζουν τη συναίνεση τουλάχιστον ως προς την εκλογική διαδικασία. Το γεγονός αυτό, κατά τη γνώμη ενός απλού πολίτη όπως εγώ, αποτελεί εκτροπή από τη δημοκρατική νομιμότητα, κατά την οποία η πλειοψηφία κυβερνά και η μειοψηφία ελέγχει. Γιατί, σήμερα, η μεν μειοψηφία κυβερνά, η δε πλειοψηφία είναι καταδικασμένη να υφίσταται παθητικά τις αποφάσεις της. Γεγονός που κατά τη γνώμη μου νομιμοποιεί την ανυπακοή και την καθιστά όργανο άμυνας των πολλών απέναντι σε μια έωλη και ουσιαστικά αντιδημοκρατική νομιμοποίηση των ολίγων. l Έως ότου η πολιτική εξουσία επιλύσει τα προβλήματά της εμείς, η συντριπτική πλειονότητα των ανεξάρτητων πολιτών, έχουμε ηθικό, εθνικό και δημοκρατικό χρέος να θεωρούμε τις αποφάσεις αυτής της ουσιαστικής μειοψηφίας -σε μια εποχή μάλιστα που έχει παραδώσει τις τύχες της χώρας μας στους ξένους- ως ηθικά, εθνικά και δημοκρατικά παράνομες, αντιτάσσοντας το όπλο της ΑΝΥΠΑΚΟΗΣ στις ηθικά, εθνικά, δημοκρατικά και ιστορικά παράνομες αποφάσεις της. l Στην ιστορία των δημοκρατιών, η πολιτική ανυπακοή υπήρξε το μέσο μη βίαιης και διαφανούς αντίστασης του συνειδητού πολίτη απέναντι στις αποφάσεις μιας κυβέρνησης που παραβιάζει τους θεμελιώδεις κανόνες της κοινωνικής συμβίωσης. Η πολιτική ανυπακοή δεν είναι μια αυθαίρετη έννοια. Είναι μια ολόκληρη θεωρία της πολιτικής επιστήμης και του συνταγματικού δικαίου και κεκτημένο του πολιτικού και συνταγματικού μας πολιτισμού. Οι ρίζες της ανάγονται στις απαρχές του συνταγματισμού, στη Μάγκνα Κάρτα και στο περίφημο δικαίωμα αντίστασης. Δηλώνει το δικαίωμα του πολίτη να μην τηρεί τις υποχρεώσεις του απέναντι στην εξουσία, όταν εκείνη πρώτα δεν τηρεί τους όρους του «κοινωνικού συμβολαίου». Ας μην ξεχνάμε την ακροτελεύτια διάταξη του Συντάγματός μας: «Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων». l Ο τραγικός ρόλος τής Βουλής σήμερα συνίσταται στο να καλύπτει με το κύρος της μια ουσιαστικά, ηθικά και ιστορικά παράνομη διαδικασία, με καταστροφικές συνέπειες για το μέλλον της χώρας. Τελικά αυτή η διαδικασία μάς οδηγεί στον τέλειο εθνικό εξευτελισμό και συγχρόνως στη διακωμώδηση του Κοινοβουλευτικού μας Πολιτεύματος.

Μίκης Θεοδωράκης:

Πολίτης του κόσμου και κήρυκας της Ειρήνης

ν και βέρος Κρητικός στην καταγωγή, ο Θεοδωράκης γεννήθηκε στις 29 Ιουλίου 1925 στη Χίο και πέρασε τα παιδικά του χρόνια σε διάφορες πόλεις της ελληνικής επαρχίας, όπως σε Μυτιλήνη, Γιάννενα, Κεφαλλονιά, Πύργο, Πάτρα και κυρίως στην Τρίπολη. Ήταν μόλις 17 ετών, όταν έδωσε –στην Τρίπολη– την πρώτη του συναυλία, παρουσιάζοντας το έργο του «Κασσιανή». Από τότε, ήταν στην αντίσταση κατά των κατακτητών. Συνελήφθη για πρώτη φορά από τους Ιταλούς και βασανίστηκε στη μεγάλη διαδήλωση της 25ης Μαρτίου 1943. Διέφυγε στην Αθήνα, οργανώθηκε στο ΕΑΜ και αγωνίστηκε κατά των Γερμανών, ενώ σπούδαζε στο Ωδείο Αθηνών. Στη διάρκεια του Εμφύλιου, λόγω των ιδεών του καταδιώχθηκε, έζησε «στην παρανομία» στην Αθήνα, συνελήφθη και εξορίστηκε στην αρχή στην Ικαρία και στη συνέχεια στη Μακρόνησο. Αποφοίτησε από το Ωδείο το 1950 με δίπλωμα στην αρμονία, αντίστιξη και φούγκα και τέσσερα χρόνια αργότερα, πήγε με υποτροφία στο Παρίσι, όπου σπούδασε μουσική ανάλυση και διεύθυνση ορχήστρας, ενώ συνέθετε συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου και μουσική για μπαλέτο, κερδίζοντας αναγνώριση και βραβεία. Το 1960, επέστρεψε έχοντας ήδη μελοποιήσει τον «Επιτάφιο» του Γιάννη Ρίτσου, κάτι που σηματοδότησε τη στροφή του στο λαϊκό τραγούδι. Το 1964, απέκτησε διεθνή αναγνώριση με τη σύνθεση της μουσικής για την ταινία του Μιχάλη Κακογιάννη, Αλέξης Ζορμπάς («Zorba the Greek»). Ήδη από το 1963, μετά τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, είχε ιδρυθεί η «νεολαία Λαμπράκη», της οποίας εκλέχτηκε πρόεδρος, ενώ, την ίδια εποχή, εκλέχτηκε και βουλευτής της ΕΔΑ. Την 21η Απριλίου του 1967 πέρασε στην παρανομία, απηύθυνε την πρώτη έκκληση για αντίσταση κατά της δικτατορίας στις 23 Απριλίου, ίδρυσε τον Μάιο του 1967 –μαζί με άλλους– το ΠΑΜ και εκλέχτηκε πρόεδρός του. Συνελήφθη τον Αύγουστο του 1967, φυλακίστηκε στην οδό Μπουμπουλίνας, στις φυλακές Αβέρωφ, αποφυλακίστηκε και εκτοπίστηκε με την οικογένειά του στη Ζάτουνα Αρκαδίας και τέλος το στρατόπεδο Ωρωπού. Όντας στον Ωρωπό, η κατάσταση της υγείΜάιος 2011

ας του επιδεινώθηκε και στο εξωτερικό ξεσηκώθηκε θύελλα διαμαρτυριών. Τελικά, υπό την πίεση αυτή αποφυλακίστηκε και έφυγε για το Παρίσι τον Απρίλιο του 1970. Από τότε, άρχισε να αφιερώνει τον χρόνο του σε περιοδείες σε όλο τον κόσμο με συναυλίες, συναντήσεις με αρχηγούς κρατών και προσωπικότητες, συνεντεύξεις. Το 1974, με την πτώση της Δικτατορίας, επέστρεψε στην Ελλάδα, αφού προηγουμένως, όπως και ο ίδιος παραδέχτηκε πρόσφατα σε ομιλία του, συνετέλεσε στην εφαρμογή της «λύσης Καραμανλή». Δεν σταμάτησε ποτέ να συνθέτει και να κάνει συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, ενώ ήταν ενεργός στα κοινά είτε ως απλός πολίτης είτε ως βουλευτής (τις περιόδους 1981- 1986 και 1989- 1992) και υπουργός Επικρατείας (1990- 1992), θέσεις από τις οποίες τελικά παραιτήθηκε. Στο μεταξύ, το 1983, του είχε απονεμηθεί το Βραβείο Λένιν για την Ειρήνη. Επίσης το 1986, έγινε πραγματικότητα κάτι που επεδίωκε από το 1970: η δημιουργία επιτροπών ελληνοτουρκικής φιλίας στην Ελλάδα, με πρόεδρο τον ίδιο. Μετά την παραίτησή του από το υπουργείο και ύστερα από ένα σχετικά σύντομο «πέρασμα» από τα Μουσικά Σύνολα της ΕΡΤ, παρουσίασε τις όπερές του «Ηλέκτρα» (1995) και «Αντιγόνη» (1999). Το 2000 ήταν υποψήφιος για το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης. Το 2002 παρουσιάστηκε η όπερά του Λυσιστράτη, ένας αληθινός ύμνος στην Ειρήνη. Ο Μίκης Θεοδωράκης, το 1974, κατέβηκε υποψήφιος με το ψηφοδέλτιο της Ενωμένης Αριστεράς, όμως δεν κατάφερε να εκλεγεί. Το 1978, μετά από πρόταση που δέχτηκε, αποφάσισε να κατέβει υποψήφιος δήμαρχος Αθηνών, όμως πάλι δεν κατάφερε να εκλεγεί. Το 1981 εξελέγη βουλευτής με το ψηφοδέλτιο του ΚΚΕ, όπως και το 1985. Το 1990 με τη διάσπαση του ΚΚΕ και λόγω της διαφωνίας που είχε με αυτή την κατάσταση, εξελέγη με το ψηφοδέλτιο Επικρατείας της Νέας Δημοκρατίας και διατέλεσε υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου και Επικρατείας. Την 1η Δεκεμβρίου 2010 ο Μίκης Θεοδωράκης ανακοίνωσε την ίδρυση Κινήματος Ανεξάρτητων Πολιτών με την ονομασία «Σπίθα».

20_21_PAPADOPOULOS 4/29/11 6:01 PM Page 20

crash

ΑΡΘΡΟ - ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ

Ο Οικονομικός Παγετώνας του Αλέκου Παπαδόπουλου, πρώην υπουργού

τα μεσοδυτικά των ΗΠΑ υπάρχει μία πολιτεία ονόματι Νεβάδα. Είναι μάλλον η φτωχότερη και έχει το ίδιο νόμισμα (δολάριο) με τις υπόλοιπες πολιτείες. Η αρνητική κατάταξή της στις τελευταίες θέσεις δεν ήταν επιλογή των κατοίκων της αλλά της γεωμορφολογίας της. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση τα πράγματα δεν έχουν διαμορφωθεί ακόμα. Τα επόμενα λίγα χρόνια μια ορισμένη κατηγορία χωρών, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, πρέπει να επιλέξουν εάν θα ζήσουν ή όχι στο επίπεδο των άλλων ευρωπαϊκών προηγμένων χωρών. Συγκεκριμένα, και μάλιστα μέσα σε περίοδο βαθειάς οικονομικής κρίσης, η ελληνική κοινωνία και οι ηγεσίες της θα αποφασίσουν αν θα ενταχθούμε στην ομάδα των σύγχρονων ευρωπαϊκών κρατών ή θα συνεχίσουμε να εξελισσόμαστε ως το ανάπηρο καθυστέρημα της Ευρώπης. Το αν θα επιλέξουμε να είμαστε μια τριτoευρωπαϊκή χώρα, αυτό θα είναι δική μας απόφαση και όχι κάποιων γεωοικονομικών αντικειμενικών συνθηκών. Το δίλημμα αυτό δεν είναι πρόσφατο. Απλώς, με αφορμή την κρίση πρέπει να αποφασίσουμε οριστικά. Κατά τη μεταπολεμική ιστορία της χώρας, κυριάρχησε στην ελληνική κοινωνία και στη ζωή του λαού το όραμα της προόδου. Κατά καιρούς αφύπνισε συνειδήσεις, πυροδότησε δυνάμεις, ενέπνευσε κινήματα. Του δόθηκαν διάφορα ονόματα: εκβιομηχάνιση από την Αριστερά, εξευρωπαϊσμός από τον Κωνσταντίνο

Η ελληνική κοινωνία δεν έπαψε σχεδόν ποτέ να υποκύπτει στην ιδεολογική τρομοκρατία που ασκούσαν καθημερινά οι εύκολοι διαδηλωτές της ακινησίας της. Δεν απηλλάγη από τα είδωλα της λαϊκής πλάνης και τις συσκοτισμένες δυνάμεις του «δημόσιου λόγου»

20_21_PAPADOPOULOS 4/29/11 6:01 PM Page 21

crash Καραμανλή, κοινωνική αλλαγή από τον Ανδρέα Παπανδρέου και εκσυγχρονισμός από τον Κώστα Σημίτη. Νομίζω για το ίδιο πράγμα μιλούσαν αλλά με διαφορετικές λέξεις. Πίσω απ’ όλα αυτά υπήρχε μόνιμα, σταθερά και επίμονα το αίτημα και η ανάγκη να ξεπεράσει ο λαός μας την ιστορική του καθυστέρηση, να βρεθεί ισάξια και ισότιμα πλάι στην υπόλοιπη Ευρώπη. Να ξεπεράσει την υπανάπτυξη. Όμως, ο δυισμός περί του εθνικού χαρακτήρα των Ελλήνων υπήρξε ένας σημαντικός παράγοντας που καθηλώνει την εξέλιξη της χώρας. Είναι η σύγκρουση ανάμεσα σ’ εκείνους που αυτοπροσδιορίζονται υποκριτικά ως οι εκφραστές του «μεταβυζαντινού και μεσανατολίτικου προτύπου» και σε εκείνους που οραματίζονται σταθερά τη μετεξέλιξη της χώρας σ’ ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Μας το αναβιώνει ανάγλυφα ο συμπατριώτης μου Ιωάννης Κωλλέτης, που ως πρέσβης της Ελλάδας στο Παρίσι κυκλοφορούσε με ρεντικόντα από πάνω και φουστανέλα από κάτω. Η αντίφαση αυτή είναι ο «δαίμονας που μας κυνηγάει» και που τόσο εκφραστικά αναφέρει ο Γιώργος Σεφέρης σε συνομιλία του με τον Φαμπρίκιο (Γιώργο Θεοτοκά): «Δεν μου φταίνε οι θεσμοί και τα πολιτικά συστήματα. Μου φταίει το δαιμόνιο που έχουμε να εξευτελίζουμε τον κάθε θεσμό και το κάθε σύστημα και να σκεπάζουμε τα καμώματά μας με ρητορείες».

Κρίση, η μητέρα της αλλαγής Πολλοί ίσως να πιστεύουν ότι η σημερινή κρίση είναι «η μητέρα της αλλαγής» που θα οδηγήσει στην πραγμάτωση του κοινού ονείρου, να βρεθεί ισάξια και ισότιμα με την υπόλοιπη Ευρώπη. Φοβάμαι όμως ότι όχι μόνο δεν κατακτήθηκαν ακόμα, αλλά ούτε καλλιεργούνται επαρκώς οι πολιτικές, κοινωνικές και πολιτισμικές προϋποθέσεις για τον μετασχηματισμό της χώρας σε ένα σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος. Δυστυχώς, η χώρα δεν κατάφερε να καλύψει την ιστορική της καθυστέρηση από την Ευρώπη. Καμιά δύναμη αλλαγής στη μεταπολεμική της ιστορία δεν διαπέρασε τις επικρατούσες πεποιθήσεις για την πορεία της. Δεν άνοιξε ποτέ ένας βιώσιμος μεταρρυθμιστικός δρόμος και δεν έγιναν αποφασιστικές επιλογές ως προς τον χαρακτήρα της σύγχρονης τάξης πραγμάτων στη χώρα. Η ελληνική κοινωνία δεν έπαψε σχεδόν ποτέ να υποκύπτει στην ιδεολογική τρομοκρατία που ασκούσαν καθημερινά οι εύκολοι διαδηλωτές της ακινησίας της. Δεν απηλλάγη από τα είδωλα της λαϊκής πλάνης και τις συσκοτισμένες δυνάμεις του «δημόσιου λόγου». Στον λαό, μέχρι σήμερα, δεν καλλιεργήθηκε η εθνική αυτογνωσία. Δεν του έχουν μιλήσει ακόμη για τη δεινή θέση της χώρας και την προοπτική της. Επέλεξε, παραδείγματος χάριν, ο λαϊκισμός που καταδυναστεύει τη χώρα δεκαετίες, να του αποκρύψει την φοβερή αλήθεια ότι τελούμε υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο. Αντίθετα, του μιλάνε και διαπληκτίζονται για ένα κάποιο «χαρτί», το «Μνημόνιο», θέλοντας συ-

Να συγκροτηθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ανάταξης της χώρας, δηλαδή μια ατζέντα 2020, η οποία θα κινείται «πέραν του Μνημονίου» και πέραν του «Συμφώνου για το Ευρώ» και που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες μεταρρυθμιστικές προτάσεις και ανατροπές σε όλους τους τομείς λειτουργίας του κράτους νειδητά, κάτω από το βάρος συνολικών ενοχών, να ελαχιστοποιήσουν ή να ξορκίσουν ότι ο διεθνής οικονομικός έλεγχος έχει ήδη επιβληθεί από τον περασμένο Μάιο. Το λαϊκίστικο πνεύμα δεν σταματά μάλιστα εδώ. Παρουσιάζει τον διεθνή οικονομικό έλεγχο ως μια συνήθη απλή επιτήρηση ρουτίνας, η οποία μάλιστα θα αρθεί πολύ σύντομα. Πιο συγκεκριμένα, ο χαρακτήρας αυτής της κρίσης δεν έχει αποσαφηνιστεί στον μέσο Έλληνα. Η συντριπτική πλειονότητα και των πολιτικών δυνάμεων και των υπόλοιπων ελίτ της χώρας αντιμετωπίζουν την κρίση μόνο ως οικονομική. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι πρέπει πρώτα να αντιμετωπιστεί το ζήτημα του εθνικού προσανατολισμού και μέσα σ’ αυτό η οικονομική κρίση.

Οικονομική ακινησία Το 2011 θα είναι μια δύσκολη αλλά και καθοριστική χρονιά για την οικονομική πορεία της χώρας. Κυρίως μέσα σε αυτήν τη χρονιά θα φανεί αν θα επιβεβαιωθεί ο φόβος του μακροχρόνιου οικονομικού παγετώνα, που είναι το πιθανότερο ότι θα επικαθήσει επί της χώρας. Για να μειώσεις το έλλειμμα, να ανακόψεις τη δυναμική του δημοσίου χρέους, να δημιουργήσεις προϋποθέσεις καμπής όσον αφορά στην ύφεση, να απομειώσεις το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και γενικά να βελτιώσεις τις συνθήκες της πραγματικής οικονομίας, πρέπει από εδώ και στο εξής να κυριαρχήσουν άλλες αντιλήψεις. Γιατί διαφορετικά όχι μόνο δεν θα πετύχεις βελτιώσεις, αλλά τα πράγματα θα γίνονται πολύ δύσκολα αν όχι αδύνατα. Αν δεν προχωρήσεις σε συθέμελες μεταρρυθμίσεις και περιοριστείς σε ήπιας μορφής παρεμβάσεις, τότε είναι απολύτως βέβαιο ότι ούτε σε θετικό δημοσιονομικό αποτέλεσμα θα οδηγηθείς, ούτε από την ύφεση θα εξέλθεις, ούτε ανάπτυξη θα οικοδομήσεις. Ακριβώς εκεί κρύβεται ο μεγάλος κίνδυνος, να σχηματιστεί τα τρία επόμενα χρόνια ο γνωστός Μάιος 2011

«παγετώνας της οικονομίας», που θα καθηλώσει τη χώρα στην οικονομική ακινησία και τον λαό στη φτώχεια για πάρα πολλά χρόνια. Γι’ αυτό η θέση μου είναι, αν θέλουμε πραγματικά να θέσουμε τη χώρα μας σε αναπτυξιακή τροχιά, να προχωρήσουμε τώρα σε επώδυνες παρεμβάσεις τεράστιας έκτασης και βάθους στον δημόσιο τομέα, τομές που απαιτούν σκληρές συγκρούσεις με συντεχνιακά κατεστημένα. Όλα αυτά, όμως, δεν μπορούν να είναι ξεκομμένα, ασυνάρτητα, ευκαιριακά και κυρίως επειδή μας πιέζει η τρόικα. Γι’ αυτό επαναφέρω και πάλι την πρότασή μου, να συγκροτηθεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα ανάταξης της χώρας, δηλαδή μια ατζέντα 2020, η οποία θα κινείται «πέραν του Μνημονίου» και πέραν του «Συμφώνου για το Ευρώ» και που θα περιλαμβάνει συγκεκριμένες μεταρρυθμιστικές προτάσεις και ανατροπές σε όλους τους τομείς λειτουργίας του κράτους: παιδεία, δημόσια διοίκηση, υγεία, μεταποιητικός χώρος, τουρισμός, επενδυτικό πλαίσιο, οικονομικούς και πολιτικούς θεσμούς κ.λπ. Στη βάση αυτή και μόνο έχει αξία να επιτευχθεί συναίνεση, που μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε έξοδο από την κρίση. Όλα τα άλλα είναι υποκρισίες, αυταπάτες και ψευδαισθήσεις. Μια και είναι της μόδας διεθνώς και εγχωρίως να γίνεται συζήτηση περί πιθανής «αναδιάρθρωσης» του ελληνικού χρέους, έχω να προσθέσω τα εξής: η μονομερής διαγραφή χρέους είναι μια επιβλαβής λύση για τη χώρα με πολλαπλές συνέπειες. Φοβούμαι ότι όσοι το προτείνουν, το κάνουν από λόγους αδυναμίας και επιλογής του εύκολου δρόμου. Η χώρα πρέπει να επιλέξει τον δύσκολο δρόμο. Στόχος και στρατηγική είναι να βγούμε το συντομότερο στη διεθνή κεφαλαιαγορά. Για να το πετύχουμε αυτό, ώστε ν’ αρχίσουν να μας ξαναδανείζουν, πρέπει να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη και των αγορών και γενικότερα του διεθνούς παράγοντα. Για να γίνει αυτό, πρέπει να το διαπιστώσουν με συγκεκριμένες πράξεις ότι ως λαός και ως έθνος έχουμε πάρει την απόφαση να αναμορφώσουμε ριζικά τις λειτουργίες της χώρας. Έτσι θα αποκτήσουμε διαπραγματευτική θέση. Μόνο τότε θα μπορούμε, μετά το 2013, να πετύχουμε «φιλική διευθέτηση» του χρέους, δηλαδή συμφωνημένα και όχι μονομερώς. Να πετύχουμε κατά περίπτωση είτε επιμήκυνση, είτε haircut ή και τα δύο, όπως εξάλλου έκαναν κι άλλες χώρες. Είναι φανερό ότι απαιτείται μία «νέα συμφωνία της ελληνικής κοινωνίας» κυρίως με τον εαυτό της, για το πού θέλει να πάει η χώρα. Αυτό προϋποθέτει τη χαλύβδωση της κοινωνίας με τρεις τουλάχιστον εσωτερικές δυνάμεις, που θα την καθοδηγούν: (α) Το ριζοσπαστικό πνεύμα, (β) την κοινωνική δικαιοσύνη και (γ) την εθνική αυτογνωσία. Ούτε η αισιοδοξία, ούτε η απαισιοδοξία για το μέλλον μας πρέπει να κυριαρχήσουν. Η ωφέλιμη πολιτική διαλέγει τον δρόμο της δύσκολης αισιοδοξίας.

22_28_TYPOS 4/29/11 7:44 PM Page 22

crash

ΚΡΙΣΗ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ

Προφητική φωτογραφία. Ο Κώστας Γιαννίκος παρουσιάζει το cd με τίτλο «Ερημιά», ανάμεσα στους διακεκριμένους δημιουργούς Λευτέρη Παπαδόπουλο και Μανώλη Μητσιά. Τώρα, ο τηλεοπτικός μάνατζερ και επιχειρηματίας αντιμετωπίζει την «ερημιά» της άρνησης τραπεζών και επενδυτών. Και καλείται να εξηγήσει πώς έγινε η τρύπα των 500 εκατομμυρίων

«Τρίγωνο των Βερμούδων» ήταν η... αγορά ξένου προγράμματος Έρευνα: Δημήτρης Κωνσταντάρας - Γιώργος Ανδρουτσόπουλος - Στέλλα Νοβάκη

22_28_TYPOS 4/29/11 7:44 PM Page 23

crash

ν και οι «κακές γλώσσες» λένε ότι «κάποιοι σκύλευσαν, κοινώς “ξεκοκάλισαν” οικονομικά, το ALTER, τους εργαζόμενους και τους διαφημιστές» και το οδήγησαν σε ναυπάγιο αδιέξοδο, οι πιο ψύχραιμοι αναλυτές πιστεύουν ότι η υπόθεση αποτελεί την «κορυφή του παγόβουνου». Όπως εκτιμούν, πάνω του θα συντριβεί ο «Τιτανικός» των ελληνικών Media και κατ’ επέκταση όλης της ελληνικής δημοσιογραφίας.

Πώς, μέσα σε εννιά χρόνια, το χρέος του καναλιού έφθασε στα 500 εκατ. ευρώ. Δάνεια - ακάλυπτες

Κι αυτό, επειδή ακολουθεί στον ίδιο δρόμο απογευματινή «ιστορική» εφημερίδα, για την οποία προσφέρεται πλέον τίμημα μόνο 6- 8 εκατ. ευρώ, όταν η αποτίμησή της πριν μερικά χρόνια ξεπερνούσε τα 100 εκατομμύρια! Σήμερα μαζί με τα χρέη της, όπως εκτιμά ξένη εταιρεία συνεργαζόμενη με ελληνική τράπεζα, δεν πιάνει ούτε 6 με 8! Οι περισσότεροι ισολογισμοί των Μέσων είναι στο βαθύ «κόκκινο» και το συνολικό ύψος των χρεών κυρίως προς τράπεζες και Δημόσιο και μετά προς τρίτους, φθάνει το ύψος του 1,5 δισ. ευρώ. Κάθε τόσο απεργίες γίνονται, τα συνδικάτα τρέχουν και δεν φτάνουν, αλλά τα λουκέτα ήδη έχουν... παραγγελθεί και βρίσκονται καθ’ οδόν! Η υπόθεση του ALTER όμως, ενός μεγάλου ενημερωτικού καναλιού, με πολλούς τηλεαστέρες και έντονο μαχητικό προφίλ είναι ξεχωριστή. Γιατί μέσα σε 9 χρόνια έκανε μια οικονομική τρύπα 500 εκατ. ευρώ, δηλαδή σε δολάρια περίπου 750 εκατ.! Πολύ μεγάλο ποσό για ένα τηλεοπτικό κανάλι σε μια τόσο μικρή αγορά, με τόσα πολλά κανάλια... Τώρα, που γράφονται αυτές οι γραμμές, καταβάλλονται ακόμη προσπάθειες για να επαναλειτουργήσει ο σταθμός με την εισρροή στο ταμείο του 15 - 20 εκατ. ευρώ από τράπεζες ή επενδυτές. Οι συζητήσεις αυτές (όπως και τα μέτρα του Μνημονίου) περιλαμβάνουν απολύσεις περίπου 300 - 350 εργαζομένων, ώστε να πέσει το λειτουργικό κόστος, με την ελπίδα ότι κάποια στιγμή στο μέλλον θα «ρεφάρει» και θα ξοφλήσει τα 500 εκατ. που χρωστάει σε τράπεζες και διαφημιστικές εταιρείες. Εκεί κολλάει το πράγμα, γιατί κανείς δεν πιστεύει ότι ένα κανάλι με μερίδιο 11% στη διαφημιστική πίτα, δηλαδή κάπου 60 εκατ., (χωρίς τις επιστροφές στις διαφημιστικές) μπορεί να τα βγάλει πέρα. Και πώς θα λειτουργήσει, αφού με το που θα πει «350 στο δρόμο», θα έχει έξι μήνες ή για ένα χρόνο απεργίες και επισχέσεις. Πέραν αυτού, ήδη υπάρχει ψυχική απογοήτευση από παραγωγούς και συνεργάτες, ορισμένοι από τους οποίους, άλλος για Χίο τράβηξε πήγε κι άλλος για Μυτιλήνη... Διότι, καλά να πληρώσει κάποιους μισθούς. Ποιος πιστεύει ότι δεν θα ξαναρχίσει η ίδια περιπέτεια... Πώς έφθασε όμως στο σημείο να «καταπιεί» ολόκληρο τηλεοπτικό σταθμό το «Τρίγωνο των Βερμούδων»; Πώς οι τράπεζες έφθασαν μέσα σε 9 χρόνια τα 250 - 300 εκατ. δάνεια; Πώς έπαιρνε δάνεια μια εταιρεία που ο τζίρος της τα Μάιος 2011

170-180 εκατ. ευρώ σε ακάλυπτες επιταγές του ALTER καλούνται να πληρώσουν οι διαφημιστικές εταιρείες! διαφημιστικά της έσοδα ήταν 60-70 εκατ. και μόνο το 2008 βλέπουμε περιέργως στον ισολογισμό 120; Πώς βρέθηκαν στα χέρια μεγάλων διαφημιστικών εταιρειών 165-180 εκατ. ακάλυπτες επιταγές, που βρίσκονται τώρα στα πλαφόν των τραπεζών; Κι αν «σκάσουν», δεν καλυφθούν, πώς θα πληρώσουν τα υπόλοιπα κανάλια οι διαφημιστικές, που έχουν κόψει επιταγές για να παίξουν τις διαφημίσεις τους; Ο ALTER, λοιπόν, έχει μεταβληθεί σε «ιό εμπόλα» που απειλεί όλο το σύστημα. Βέβαια, είναι τόσο μεγάλη η τρύπα που κάποιοι σοβαροί άνθρωποι λένε «καλύτερα να τελειώνουμε, για να τακτοποιηθεί κάποια στιγμή πάλι η αγορά». Το ALTER απασχολεί 670 εργαζόμενους, οι περισσότεροι των οποίων είναι μισθωτοί και μεταξύ τους γνωστοί «πρίγκιπες» και «πριγκίπισσες» της δημοσιογραφίας, καθώς και «αστέρες» και «αστεράκια» των τηλεοπτικών πλατό, που μπορεί να έχουν διαφορετικό ύψος αποδοχών στα συμβόλαιά τους, δεν παύουν να απαιτούν όμως τα δεδουλευμένα τους εδώ και τέσσερις μήνες, που το ταμείο του σταθμού είναι κενόν φορτίου!

Η «ιστορία» Για την ιστορία του πράγματος, η πλειονότητα των μετοχών του καναλιού πέρασε στα χέρια του μεγαλοεκδότη Γιώργου Κουρή, μετά τον ολοκληρωτικό «πόλεμο» με τον κ. Αθανασούλη της Altec, που, λόγω τεχνογνωσίας, πήρε το «Kανάλι 5» το 2000, το έβαλε στο Χρηματιστήριο και το μετονόμασε σε ALTER. Η ιστορία μάλλον γνωστή στους περισσότερους, καθώς είχε κάνει πάταγο η κόντρα (επί πρωθυπουργίας Κώστα Σημίτη) λόγω και των καταγγελιών Κουρή περί σκανδάλων στο λογιστήριο του καναλιού από πλευράς Αθανασούλη, με εικονικά τιμολόγια. Το ALTER, με πολύ χαμηλή AGB τότε, πέρασε κατά 52% στον κ. Κουρή, ενώ το 25% το αγόρασε ο Κώστας Γιαννίκος. Μικρά ποσοστά πήραν άλλοι δυο- τρεις και το υπόλοιπο δόθηκε στους επενδυτές της Σοφοκλέους. Από τότε ξεκινά μια ανοδική πορεία για τον σταθμό, με αλλαγή του προγράμματός του, με έμφαση στην ενημέρωση όσο και στη ψυχαγωγία, με ένα «mix grill» πρόγραμμα. Το πρόβλημα του πολυδανεισμού του, που

22_28_TYPOS 4/29/11 7:44 PM Page 24

crash

ΚΡΙΣΗ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ

κυμάνθηκε στα περίπου 250 εκατ. ευρώ, από πέντε τράπεζες («Πειραιώς» και «Marfin», που είχαν και το μεγαλύτερο βάρος, «Εθνική», «Alpha Bank» και «ATEbank», με σαφώς χαμηλότερα ποσά) άρχισε να φαίνεται πριν από δυόμισι περίπου χρόνια, καθώς το ALTER μεταξύ εσόδων- εξόδων είχε μια «τρύπα». Τα δάνεια σήμερα είναι ύψους 250 ή και 300 εκατ. ευρώ! Δηλαδή, από το 2002 μέχρι σήμερα, μέσα σε εννιά χρόνια, πέραν των όποιων εσόδων του, ήθελε 25 με 30 εκατ. ευρώ, τουλάχιστον, για να συντηρηθεί και να εξυπηρετήσει παράλληλα και τον δανεισμό του! Όμως, τα έσοδά του από διαφημιστική δαπάνη (τιμολόγια προς διαφημιστικές εταιρίες), σύμφωνα με όσα είπαν στο «Crash»εκπρόσωποι των μεγάλων διαφημιστικών εταιριών, εξαιτίας του «μεριδίου» της διαφημιστικής «πίτας» που του αναλογούσε (το σύνολο της οποίας δεν ήταν πάνω από 600 εκατ. ευρώ τον χρόνο) υπολογίζονταν στο 11%, λόγω τηλεθέασης. Δηλαδή, 60-65 εκατ. ευρώ ετησίως. Ποσό από το οποίο αφαιρούνταν τα ΥΕΒ (ετήσια bonus) του 9,9% προς τις διαφημιστικές εταιρίες, βάσει του σχετικού νόμου Βενιζέλου. Το πράγμα, όμως, άρχισε να γίνεται ηφαίστειο και να «σκάει», όταν διαπιστώθηκε ότι το ALTER έχει σύνολο μετακυλιόμενων συνεχώς –«ακάλυπτων» δηλαδή– επιταγών προς διαφημιστικές εταιρίες, ύψους 165- 180 εκατ. ευρώ και, ταυτόχρονα, παρουσίαζε «ασφυξία», από πλευράς ρευστότητας, στο ταμείο του! Πώς έγινε η «τρύπα» των 500 εκατ. ευρώ, δηλαδή 750 εκατ. δολάρια με τις τρέχουσες τιμές του αμερικανικού νομίσματος, την ώρα που αν κάποιος εξετάσει επισταμένως όλα τα «χαρτιά» του σταθμού και των διαφημιστικών εταιριών δεν θα βρει, ενδεχομένως, τίποτε το παράνομο, καθώς υπάρχουν συμβόλαια και συναλλαγές κατατεθειμένες στην εφορία. Αυτό, εκ πρώτης όψεως λένε αρμόδιοι. Κι αν όλα μπορούν να φανούν «καθαρά», κανείς δεν μπορεί να εξηγήσει τη «μαγεία» σε όλη αυτή την «ιστορία», μαγεία που θα έκανε ακόμη και τον μεγάλο Χουντίνι και τον πανούργο Κόπερφιλντ να ζηλέψουν. Γιατί ίσως και γι’ αυτούς είναι δύσκολο να μαντέψουν τα «μαγικά» που έγιναν και, αντί να έχει το ALTER «χαρτιά»- επιταγές των διαφημιστικών εταιριών, όπως θα ήταν και το πιο λογικό άλλωστε, να τα έχουν (ακάλυπτες επιταγές) οι διαφημιστικές εταιρίες και, μάλιστα, σε τέτοιο ύψος! Ελάχιστοι έχουν γλιτώσει στην αγορά. Γιατί, ενώ όλες οι συνεργαζόμενες με το ALTER διαφημιστικές εταιρίες είχαν κανονικότατες συναλλαγές για τη διαφήμιση που έπαιζε στο κανάλι (έπαιζε το διαφημιστικό τους προϊόν πλήρωναν και έπαιρναν πίσω τα bonus τους) πώς έγινε και κατείχαν ακάλυπτες επιταγές 165- 180 εκατ. ευρώ, ώστε το σύνολο δανείων και ακάλυπτων επιταγών προς διαφημιστικές εταιρίες που πήγαν στις τράπεζες (balloon) να φτάσει τα 500 εκατ. ευρώ!

Γ. Κουρής: «Θα ξεκοιλιάσω κάποιους», αλλά «θα κερδίσω κι αυτόν τον πόλεμο»! Όπως αφηγήθηκαν διευθυντές διαφημιστικών και οικονομικοί σύμβουλοί τους στο «Crash» (πολλοί είναι «ζεματισμένοι» και ορισμένοι σκέπτονται για δευτερόλεπτα και το απονενοημένο διάβημα), το «Τρίγωνο των Βερμούδων» άρχισε, κάπου το 2002, με μια πολύ ενδιαφέρουσα πρόταση του διευθύνοντος συμβούλου του ALTER και μετόχου κ. Κώστα Γιαννίκου. Επιτυχημένου επιχειρηματία στο χώρο των εκδόσεων, της δισκογραφίας και της τηλεόρασης. Η «φάμπρικα» ήταν ιδιαίτερα αποδοτική. Στην αρχή για όλες τις πλευρές. Η εταιρεία του Γιαννίκου, η Modern Times, είχε μεγάλους τζίρους και ο κ. Γιαννίκος τις καλύτερες επαφές και εμπειρίες στις ξένες αγορές ταινιών, τηλεοπτικών σειρών, πνευματικών δικαιωμάτων (public domein). Η Modern Times αγόραζε από το εξωτερικό τηλεοπτικό πρόγραμμα και έκανε την ακόλουθη πρόταση στις διαφημιστικές εταιρείες. «Εγώ σου πουλάω το πρόγραμμα τόσα λεφτά (μιλάμε για εκατομμύρια) και μετά έρχεται ο ALTER και αγοράζει από σένα το πρόγραμμα με άμμεσο κέρδος 10%. Για παράδειγμα, μου δίνεις επιταγή 1 εκατομμύριο και σου δίνω την ίδια ώρα επιταγή του ALTER 1.100! Ποιος τυφλός δεν θέλει το φως του! Στην Μάιος 2011

αρχή κάποιοι το βοήθησαν, στο τέλος οι περισσότεροι μπήκαν στο κόλπο. Όπως αφηγήθηκαν στο «Crash» οι εκπρόσωποι διαφημιστικών εταιρειών που έχουν καταφύγει στους δικηγόρους της ενώσεώς τους, επιταγές και συμβόλαια άλλαζαν χέρια την ίδια ώρα. Μάλιστα, οι επιταγές του ALTER έληγαν σε χρόνο προγενέστερο των επιταγών των διαφημιστών, ώστε αυτοί να είναι σίγουροι και ασφαλείς πως θα πάρουν τα χρήματά τους και το κέρδος τους, πριν «σκάσουν» οι δικές τους επιταγές και κληθούν να πληρώσουν! Έτσι, τα συμβόλαια υπογράφονταν ταυτόχρονα ας πούμε στο ίδιο γραφείο. Μια γλυκιά «ιστορία», ιδιαίτερα μάλιστα «γλυκιά» αν σκεφθείς ότι αυτά τα συμβόλαια είναι κατατεθημένα στις εφορίες και το ΦΠΑ, όπως λένε, είναι πληρωμένο, καθώς αυτό είναι και το μόνο που ουσιαστικά ενδιαφέρει το Δημόσιο. Εκ πρώτης όψεως... Όλοι ήταν ωφελημένοι. Έτσι, η Modern Times είχε ένα εύλογο, λόγω εισαγωγής και πώλησης, μεγάλο τζίρο (δεν γνωρίζουμε το κέρδος) και φυσικά ένα επιπλέον ενεργητικό, ενώ το ίδιο συνέβαινε και με τις διαφημιστικές λόγω του κέρδους του 10%. Άγνωστο ακόμη παραμένει, σύμφωνα πάντα με τους ίδιους κύκλους των διαφημιστικών εταιρειών, το πώς μετά έφταναν τα χρήματα ή μέρος αυτών, που καταβάλλονταν στη Modern Times στο κανάλι του Μπουρναζίου. Όπως λένε, στην αρχή μπήκαν στη «φάμπρικα» κάποιες διαφημιστικές, που ήθελαν το κέρδος που προσέφερε ο κ. Γιαννίκος γιατί αυ-

22_28_TYPOS 4/29/11 7:44 PM Page 25

crash θήσουν να πληρώνουν τον ALTER για τις διαφημίσεις που θα βάζουν και σιγά σιγά να καίνε τα εκατομμύρια των ακάλυπτων χαρτιών που έχουν στα χέρια τους! Η όλη αυτή «ιστορία» μελετάται σήμερα από τους νομικούς συμβούλους της Ένωσης Διαφημιστικών Εταιρειών. Ελάχιστες είναι εκείνες, όπως η Tempo του κ. Παπαπολύζου, η Asley του κ. Σεριάτου και ορισμένες άλλες, που δεν έχουν «μολυνθεί» από τον «ιό». Κι αυτό λένε συνέβη, γιατί δεν είχαν «καλές σχέσεις» με τον κ. Γιαννίκο και δεν μπήκαν στον «πειρασμό» να αγοράσουν ξένο τηλεοπτικό πρόγραμμα. Έτσι, κάτω από αυτές τις συνθήκες, οι τράπεζες που, για δικούς τους λόγους, έδειχναν ανοχή στο σύστημα ALTER (μεγάλη τηλεθέαση και πολιτική παρέμβαση), λόγω και της οικονομικής κρίσης έκοψαν την πολύχρονη «εξυπηρέτηση» προς το κανάλι. Κι αυτό επειδή δεν υπάρχει πουθενά αλλού στον κόσμο τέτοιο «γεγονός», δηλαδή να πάρει μια εταιρεία χρηματοδότηση πέντε φορές επάνω από τον ετήσιο τζίρο της!

Γιώργος Κουρής

τό τους έδινε τη δυνατότητα να παίρνουν μέρος και σε spec (μειοδοτικούς διαγωνισμούς) και να «χτυπούν» δουλειές μεγάλων διαφημιζομένων με αμοιβή 1% ή και καθόλου. Απλά, για τον μεγάλο τζίρο. Υπήρχαν οι «πλάτες» ενός πρόσθετου κέρδους από την αγορά ξένου προγράμματος για τον ALTER. Και όλα πήγαιναν καλά και έμπαιναν σταδιακά στη «φάμπρικα» οι περισσότερες διαφημιστικές.

Το «μπαμ» Ξαφνικά έγινε το κακό! Πριν από δύο χρόνια περίπου, παρουσιάστηκε μια έλλειψη ρευστότητας στο ALTER και άρχισαν να μετακυλίονται όλες οι επιταγές των διαφόρων διαφημιστικών, ανεβάζοντας κάποια στιγμή το άθροισμα των μετακυλιομένων και ακάλυπτων επιταγών στο ύψος των 165-180 εκατ. ευρώ, που αντιστοιχεί σε δυο κύκλους εργασιών του καναλιού. Όπως είπαν στο «Crash» οι «ζεματισμένοι», οι εταιρείες έχουν σήμερα ποσά ακάλυπτων επιταγών που κυμαίνονται από 40, 30, 22, 20 και 5 εκατ. ευρώ. Που είναι πανέτοιμες για σφράγισμα! Αν δεν πληρώσει ο ALTER πρέπει να τις καλύψουν γιατί θα πάνε «Τειρεσία», θα αρχίσουν να φωνάζουν τα «Μother Company» του εξωτερικού και κυρίως θα κληθούν οι άνθρωποι να καλύψουν και τις επιταγές που έχουν δώσει στα υπόλοιπα κανάλια! Στις συζητήσεις που έγιναν για τη σωτηρία του ΑLTER, προτάθηκε στις διαφημιστικές να κάνουν «hair cut» στις επιταγές ή να δεχθούν να εξακολου-

Το «αντίπαλο δέος» τι κάνει; Ο κ. Κουρής, που υποστηρίζει ότι μιλάει μέσω δικηγόρων με τον κ. Γιαννίκο, έχει κρατήσει από το λογιστήριο του καναλιού τιμολόγια ύψους 500 εκατ. ευρώ για αγορά ξένου τηλεοπτικού προγράμματος και μόνο 3 εκατ. ευρώ για αγορά ελληνικών ταινιών. Ο παλιός εκδότης δείχνει να αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν το Star Channel, που έχει το ακριβότερο, καλύτερο και πολύωρο ξένο πρόγραμμα, να πληρώνει περίπου 20 εκατ. ευρώ τον χρόνο και το ALTER πλήρωνε πάνω από 50 εκατ. ευρώ επί εννέα χρόνια. Την ώρα μάλιστα που έπαιζε ελάχιστες ξένες ταινίες και από το πρωί μέχρι το βράδυ είχε ζωντανές ενημερωτικές εκπομπές και κυρίως εσωτερικές παραγωγές! Ωστόσο, ο κ. Κουρής ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για τη «σωτηρία» του καναλιού, πούλησε ένα κτήμα 5 εκατ. ευρώ στην Κεφαλονιά και προσπάθησε να βρει άλλα 15 εκατ. ευρώ, για να πληρωθούν οι μισθοί που οφείλονται στο προσωπικό από τα Χριστούγεννα. Πάντως, ήδη (λες και το είχε διαίσθηση) είχε αγοράσει ένα μικρότερο κανάλι, που το ονόμασε «Contra». Πρόσφατα, έγραψε στην «Αυριανή» για τη «συνυπευθυνότητα» του κ. Γιαννίκου, κατηγορώντας τις διαφημιστικές ότι, προκειμένου να δώσουν διαφημίσεις, ζητούσαν 35% επιστροφές. Μάλιστα, έκανε συζητήσεις και για το μάνατζμεντ με τον Γιώργο Κορωνιά (όπως και με τον Άγγελο Φιλιπίδη), ο οποίος ζήτησε εγγυήσεις για να βάλει 10 εκατ. ευρώ. Όπως είπαν οι τράπεζες, ήθελε να πάρει τα λεφτά του και μία αμοιβή μετά από τρία χρόνια. Έτσι, η προσπάθεια μέχρι στιγμής απέτυχε. Οι τράπεζες δεν ήθελαν να γράψουν επισφάλειες, αλλά ούτε και να χρηματοδοτούν την «τρύπα» του ALTER, την ώρα μάλιστα που στην υπόθεση έχει εμπλακεί και το Δημόσιο, μπλοκάροντας λογαριασμούς της εταιρίας. Μάιος 2011

Ποιος είναι ο Κώστας Γιαννίκος O Κώστας Γιαννίκος θεωρείται ένας από τους καλύτερους στην κατάρτιση προγράμματος τηλεοπτικών σταθμών. Η «πιάτσα» έλεγε πως είχε τις καλύτερες σχέσεις με τις διαφημιστικές εταιρίες και μπορούσε να συγκεντρώνει τα απαραίτητα χρήματα για οποιαδήποτε δουλειά. «Μετρ» στην αγορά ξένου προγράμματος Ξεκίνησε από το MEGA CHANNEL, για να μετακινηθεί προς τον ΣΚΑΪ της «πρώτης περιόδου», απ’ όπου επέστρεψε στο STAR επί Θεόδωρου Βαρδινογιάννη. Από εκεί, μετά από πρόσκληση του Γιώργου Κουρή, που έπεισε τον Αθανασούλη να τον πάρει ως διευθύνοντα σύμβουλο και γενικό μάνατζερ πριν ξεσπάσει η κρίση και ο πόλεμος με το αφεντικό της Altec. Στη συνέχεια και μετά την αποχώρηση του κ. Αθανασούλη, ο ALTER πέρασε στα χέρια του και στα χέρια του Γ. Κουρή. Ταυτόχρονα, είχε μια ιδιαίτερα επιτυχημένη επιχειρηματική πορεία, αναλαμβάνοντας τα ηνία γνωστών εταιριών, όπως τον εκδοτικό οίκο Modern Time, ο οποίος εκδίδει βιβλία, τηλεοπτικά περιοδικά («Tivo» και «Avanti») και παιδικά περιοδικά και της δισκογραφικής εταιρίας Legend. Κάποια στιγμή, μάλιστα, μονοπώλησε τις παιδικές εκδόσεις στην Ελλάδα, αγοράζοντας τα δικαιώματα από το εξωτερικό. Στη δε Legend πέρασαν μια σειρά από μεγάλα ονόματα του καλλιτεχνικού κόσμου (Θεοδωράκης, Σαββόπουλος, Μητσιάς, Βιτάλη, Περίδης, αλλά και… Καρβέλας). Στον δισκογραφικό του όμιλο ανήκουν επίσης οι εταιρίες «Lyra», «MBI», «Κίνησις», «Eros», «Σονόρα» και «Πάνιβαρ». Τώρα γράφτηκε ότι χάνει τον έλεγχο σε διάφορες εταιρείες του, στον «Επενδυτή», στα θέατρα και άλλα. Θεωρείται σπεσιαλίστας στην αγορά δικαιωμάτων ταινιών παραγωγής Χόλυγουντ και όχι μόνο, καθώς και στην Παιδική Βιβλιογραφία. Σχεδόν μονοπωλούσε την εισαγωγή κινουμένων σχεδίων. Είχε, επίσης, υψηλούς τζίρους προωθώντας στην αγορά, ως προσφορές στα έντυπά του, CD με γνωστές επιτυχίες διακεκριμένων καλλιτεχνών, DVD με κινούμενα σχέδια και πολλές ξένες, γνωστές και παλιές σειρές. Έχει, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, στον έλεγχό του την εφημερίδα «Ο κόσμος του Επενδυτή», τα μουσικά περιοδικά «Δίφωνο» και «Ποπ και Ροκ» και τρεις ραδιοφωνικούς σταθμούς, τους «John Greek», «Captain Jack» και «Oasis». Ακόμη, την εταιρία «Ελληνική Θεαμάτων» που ελέγχει τα θέατρα «Παλλάς», «Μικρό Παλλάς», «Κιβωτός», «Εμπορικόν», «Πειραιώς 131», «Αποθήκη», «Δημήτρης Χορν» και «Πόρτα».

22_28_TYPOS 4/29/11 7:44 PM Page 26

crash

ΚΡΙΣΗ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ

Αμέσως μετά μπήκαν στις συζητήσεις και Κύπριοι του fund Argo, αλλά «στύλωσε» τα πόδια ο πρόεδρος της Πειραιώς, κ. Μιχάλης Σάλλας, λέγοντας ότι με 20 εκατ. ευρώ δεν μπορεί να κάνει αντιστροφή και θετική πορεία μια εταιρία με χρέη 500 εκατ. ευρώ και με την υποχρέωση, βάσει μιας «μελέτης βιωσιμότητας», να απολύσει 350 άτομα, δηλαδή το 50% του προσωπικού της. Πάντως, ο κ. Κουρής συνεχίζει τις επαφές και, όπως ο ίδιος υποστηρίζει, θα «κερδίσει κι αυτόν τον πόλεμο» και κάποια στιγμή «θα ξεκοιλιάσει κάποιους», υποστηρίζοντας πάντα με θέρμη ότι δεν γνώριζε επί σειρά ετών τις ενέργειες του κ. Γιαννίκου. Ωστόσο, είναι απορίας άξιο το πώς υπέγραφαν οι ορκωτοί λογιστές και πόση γνώση μπορούσαν να είχαν έστω και αυτοί που είχαν μια μετοχή μιας εισηγμένης στο Χρηματιστήριο εταιρίας με χρέη 500 εκατ. ευρώ! Δεν είναι λίγοι αυτοί που θεωρούν ότι το «ναυάγιο» του ALTER δεν είναι παρά μόνο η αρχή. Αλλά μια «θεαματική» αρχή καθώς λαμπερά ονόματα του τηλεοπτικού γίγνεσθαι –με πρώτο και βασικό του Νίκου Χατζηνικολάου– εξαφανίστηκαν από τον δέκτη, εκατοντάδες εργαζόμενοι πέρασαν «Πάσχα των 300 ευρώ», ποσό που τους δόθηκε ως «δώρο», ασφαλιστικά μέτρα και αγωγές άρχισαν να κατατίθενται και μέσα σε όλα αυτά ξεκίνησε (ήρεμα στην αρχή και πολύ πιο έντονα στη συνέχεια) η διατύπωση της ερώτησης: «Ποιος φταίει; Ποιος έφαγε τα λεφτά;»

Άνεργα τα «λαμπερά ονόματα» Οι δημοσιογράφοι και παρουσιαστές που έβαλαν «πλάτη» για να ανορθωθεί το κανάλι και εργάστηκαν με προθυμία και ταλέντο για να βοηθήσουν στην άνοδό του και το πέτυχαν, είναι κατά βάση τα «νεότερα» αποκτήματα Νίκος Χατζηνικολάου, Γιώργος Αυτιάς, Γιώργος Τράγκας. Οι «παλαιότεροι» Μάκης Τριανταφυλλόπουλος, Αγγελική Νικολούλη και Κώστας Χαρδαβέλλας, καθώς και η Αννίτα Πάνια. Όλοι τους, για λόγους ανεξάρτητους της θελήσεώς τους –και της απόδοσής τους– βρίσκονται εκτός τηλεόρασης και με χρηματικές απαιτήσεις πολλών εκατομμυρίων. Άλλοι σημαντικοί πρωταγωνιστές της μικρής οθόνης του καναλιού του Μπουρναζίου (Παυλόπουλος, Κώνστας, Μακρή, Τσιμτσιλή, Κωνσταντάτος, Ξενάκης) έχουν χάσει κι αυτοί τη στέγη τους αλλά και αποδοχές πολλών μηνών που, όπως φαίνεται, τους χρωστούν. Και τις οποίες, όλοι τους, μαζί με τους υπόλοιπους συνεργάτες, δημοσιογράφους, σκηνοθέτες, τεχνικό προσωπικό, ρεπόρτερς, ετοιμάζονται, ελλείψει ενημέρωσης και απέναντι σε μια πραγματική αδιαφορία, να διεκδικήσουν με αγωγές και μηνύσεις. Η Αννίτα Πάνια λόγου χάρη, και οι βασικοί συνεργάτες της που είχαν μια εσω- εξωτερική παραγωγή 2- 3 δίωρων ή τρίωρων ζωντανών

Νίκος Χατζηνικολάου. Έδωσε μάχες για να σωθεί ο ALTER εβδομαδιαίων εκπομπών, λέγεται ότι έχουν λαμβάνειν αμοιβές για δυο (!!!) σεζόν. Η έννοια της εσω- εξωτερικής παραγωγής σημαίνει ότι το μεν κανάλι «βάζει» το στούντιο και τις άλλες μόνιμες εγκαταστάσεις και προσωπικό και η εταιρεία –εν προκειμένω της Αννίτας Πάνια– την ιδέα και τους συνεργάτες, σκηνοθέτη, ρεπόρτερς, δημοσιογράφους, μουσικούς και πανελίστες, τους οποίους πληρώνει από το τίμημα που έχει συμφωνηθεί ανά εκπομπή. Τα χρέη του καναλιού στον δημοσιογράφο Γιώργο Αυτιά, που έκανε το τόλμημα να φύγει από τον Alpha και να «χτίσει» την πρωινή ζώνη, σκοπεύοντας και πετυχαίνοντας την πρωτιά, ξεπερνούν (λένε κάποιοι που ξέρουν) τις 200.000 ευρώ για ένα συμβόλαιο που είχε διάρκεια άλλων 18 μηνών, κάτι που ανεβάζει το χρέος στο μισό εκατομμύριο. Κι αν λογαριάσει κάποιος ότι ο δημοσιογράφος θεωρεί ότι η απότομη, αναίτια διακοπή της εκπομπής του με ευθύνη και πρωτοβουλία του καναλιού, του προκαλεί ανεπανόρθωτη βλάβη, ακόμα και στην καριέρα του ετοιμάζει ειδικές αγωγές αλλά κα μήνυση, τότε ο «λογαριασμός» ανεβαίνει πολύ. Το ίδιο περίπου ισχύει και για τον Μάκη Τριανταφυλλόπουλο που εργαζόταν με ένα καθεστώς παρόμοιο με αυτό της Αννίτας Πάνια. Του χρωστούν, μαζί με τον Φ.Π.Α., που ο ίδιος κατέβαλε ως παραγωγός, πάνω από 1,2 εκατομμύρια και φυσικά, όλοι του οι συνεργάτες

Τα χρέη του ALTER στον Γιώργο Αυτιά ξεπερνούν (λένε κάποιοι που ξέρουν) τις 200.000 ευρώ, για συμβόλαιο άλλων 18 μηνών, κάτι που ανεβάζει το χρέος στο μισό εκατομμύριο

Γιώργος Αυτιάς. Bαθύτατα πικραμένος. Δούλευε 20 ώρες την ημέρα, απλήρωτος είναι απλήρωτοι επί μήνες. Φυσικά ο πρώτος απλήρωτος είναι ο ίδιος, παρά το γεγονός ότι εδώ και αρκετά χρόνια έχει συνδέσει την τύχη του με το ALTER και του έχει εξασφαλίσει τεράστιες επιτυχίες με τις δυο ζωντανές εβδομαδιαίες εκπομπές, τον «Κίτρινο Τύπο» και τη «Ζούγκλα». Ανάλογα είναι τα ποσά που οφείλονται και στους άλλους βασικούς συνεργάτες, κυρίως στον «νούμερο 1» Έλληνα newscaster Νίκο Χατζηνικολάου, που επένδυσε το πιο «ώριμο» κομμάτι της θαυμαστής του καριέρας στο Μπουρνάζι με το κεντρικό δελτίο Ειδήσεων και το πασίγνωστο πολιτικό του talk show. Αλλά και στον Γιώργο Τράγκα, η καθημερινή εμφάνιση του οποίου ως σχολιαστή της επικαιρότητας, στο πλευρό του Χατζηνικολάου στο βραδινό δελτίο ειδήσεων, έδωσε νέα ώθηση στα «νούμερα», που το καταξίωσαν ως νούμερο 1. Κώστας Χαρδαβέλλας και Άκης Παυλόπουλος, ένας παλιός και ένας νέος, επένδυσαν κι αυτοί την εμπειρία και τις ικανότητές τους στο ALTER, προσφέροντας το μάξιμουμ με τις εκπομπές και τις εμφανίσεις τους στα δελτία ειδήσεων. Όλοι τους «έχουν να παίρνουν» πολλά χρήματα. Και σκοπεύουν να τα διεκδικήσουν μέχρι κεραίας και ως προσωπικές αμοιβές και συμβόλαια και ως αμοιβές συνεργατών. Για όλους τους προαναφερθέντες, πρωταγωνιστές, δευτεραγωνιστές και συνεργάτες που συνέβαλαν τα μέγιστα για να φτάσει το κανάλι εκεί που είχε φτάσει, το ALTER ήταν εκτός από χώρος εργασίας και «δεύτερο σπίτι» τους. Για όλους τους, από τον Νίκο Χατζηνικολάου ως τους τελευταίους βοηθούς, το «κανόνι» του καναλιού ισοδυναμεί με «κλείσιμο» του σπιτιού τους. Και όχι μόνο οικονομικά. Διακόπτεται βίαια, άγνωστο για πόσο, η καριέρα τους.

Η κρίση στον Τύπο Είναι παγκόσμια και διαχρονικά διαπιστωμένο, πως ό,τι δεν παρακολουθεί τις εξελίξεις και δεν προσαρμόζεται σε αυτές, αποδεικνύεται,

22_28_TYPOS 4/29/11 7:44 PM Page 27

crash

Παλιοί και νέοι συνεργάτες που στήριξαν το ALTER και του πρόσφεραν το κύρος ενός μεγάλου καναλιού, για λόγους ανεξαρτήτως της θελήσεώς τους, βρίσκονται εκτός τηλεόρασης και με χρηματικές απαιτήσεις πολλών εκατομμυρίων Μάκης Τριανταφυλλόπουλος. Καταφεύγει στη Δικαιοσύνη, στηρίζοντας την ομάδα του τελικά, ανίσχυρο να λειτουργήσει στοιχειωδώς αποτελεσματικά. Μέσα από τα γυαλιά της ευημερίας που για χρόνια φορούσαν εκδότες, καναλάρχες ακόμη και δημοσιογράφοι, ελάχιστοι αντιλήφθηκαν έγκαιρα τι επρόκειτο να συμβεί. Τα τελευταία χρόνια, δημιουργήθηκαν στη χώρα μας περίπου 280 εφημερίδες, 800 περιοδικά, 160 τηλεοπτικά κανάλια και κοντά 1.200 ραδιοφωνικοί σταθμοί! Οι περισσότερες από αυτές τις επιχειρήσεις αποδείχθηκαν ζημιογόνες. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι η Ελλάδα με πληθυσμό 11 εκατομμυρίων έχει 29 εφημερίδες πανελλήνιας κυκλοφορίας, ενώ η Γαλλία με 62 εκατομμύρια πληθυσμό έχει 7 τέτοιες εφημερίδες, η Βρετανία με 61 έχει 12, ενώ η Ισπανία με 46 έχει 13. Από τη Μεταπολίτευση και έπειτα, τα ΜΜΕ στην Ελλάδα αντιμετώπισαν φέτος τον πιο δύσκολο χειμώνα. Ανεπίσημα στοιχεία που προκύπτουν μέσα από έρευνα του «Crash», μαρτυρούν ότι τους τελευταίους 10 μήνες σχεδόν 1700 εργαζόμενοι τεχνικοί και δημοσιογράφοι σε εφημερίδες, ραδιόφωνο και τηλεόραση, έμειναν άνεργοι. Κάποιοι μάλιστα χωρίς καν την προβλεπόμενη αποζημίωση. Οι ιδιοκτήτες βλέπουν πλέον τα έσοδά τους να συρρικνώνονται δραματικά. Η βαθιά οικονομική ύφεση, η κρίση αξιοπιστίας του Τύπο και το διαδίκτυο αποσαθρώνουν τα παραδοσιακά συγκροτήματα, που μοιάζουν να μην μπορούν

Κώστας Χαρδαβέλλας. Έχουν να τον πληρώσουν πολλούς μήνες να βρουν ξανά τον βηματισμό τους. Για πολλούς εργαζόμενους αλλά και άνεργους δημοσιογράφους μέσα από τον «θάνατο του διαπλεκόμενου Τύπου», όπως τον αποκαλούν, εκτιμούν ότι θα έρθει η ώρα σημαντικών αποφάσεων. Κάποιοι εκτιμούν ότι είναι ίσως και η ιδανική αρχή για την επιστροφή στην πραγματική δημοσιογραφία. Μέχρι τότε όμως… Σε διαδοχικά λουκέτα –ακόμη και σε ιστορικές εφημερίδες– σε απολύσεις αλλά και βίαιες περιστολές δαπανών σε όλο το φάσμα των Μέσων Ενημέρωσης, έχει οδηγήσει η πρωτοφανής οικονομική κρίση σε συνδυασμό με τα εγγενή προβλήματα του κλάδου. Τα θλιβερά αποτελέσματα της κρίσης στο χώρο των ΜΜΕ καταγράφει από μόνη της μια απλή απαρίθμηση των εντύπων που έχουν βάλει ήδη λουκέτο. Το καθημερινό «Βήμα», η κυριακάτικη «VETO», η «Απογευματινή», οι «Αποκαλύψεις». Σε ό,τι αφορά γενικά στην τηλεόραση, η διαφημιστική δαπάνη από 661 εκατομμύρια το 2007 εκτιμάται ότι το 2011 θα βυθιστεί στα 327. Πόσοι θα «ζήσουν»; Το πρώτο θύμα της οικονομικής κρίσης στο χώρο των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης ήταν ο «Ελεύθερος Τύπος» (έστω κι αν επανεκδόθηκε υπό άλλη διεύθυνση), μία ιστορική εφημερίδα που έκλεισε τον Ιούνιο του 2009. Πριν μερικούς μήνες, η εταιρεία που εκδίδει την εφημερίδα «Απογευματινή», κατέθεσε αί-

«H ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ Α.Ε. (ALTER CHANNEL) κατόπιν επιστολής της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς και σε συνέχεια προηγούμενων ανακοινώσεών της σχετικά με την είσοδο fund υπό τη διαχείριση της ARGO CAPITAL MANAGEMENT LTD στο μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας, ενημερώνει το επενδυτικό κοινό ότι συνεχίζονται οι διαπραγματεύσεις της εταιρείας με τις πιστώτριες τράπεζες, για την αναδιάρθρωση του τραπεζικού δανεισμού της και την παροχή χρηματοδοτικών διευκολύνσεων προς αυτήν, από την έκβαση των οποίων εξαρτάται τυχόν συμφωνία με το νέο επενδυτή. Η εταιρεία θα προβεί άμεσα σε ανακοίνωση του αποτελέσματος των διαπραγματεύσεων » 29 Απριλίου 2011, ώρα 15.00 Μάιος 2011

τηση πτώχευσης, ενώ ανεστάλη η καθημερινή έκδοση του «Βήματος». Σε καθημερινή βάση απολύονται εργαζόμενοι σε τηλεοπτικούς και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Η ζοφερή εικόνα στον χώρο της έντυπης δημοσιογραφίας που δημιουργούν τα «λουκέτα» μεγάλων και ιστορικών εφημερίδων, προκαλούν στους εργαζόμενους άλλων συγκροτημάτων ή μικρότερων εφημερίδων ένα καθεστώς τρομοκρατίας! Η έντυπη δημοσιογραφία παραπαίει, λένε πολλοί συνάδελφοι που εργάζονται σε μεγάλα παραδοσιακά συγκροτήματα. Δεν φοβούνται μόνο για το επαγγελματικό τους μέλλον αλλά κυρίως για το παρόν.

Καταρρέει ο Τύπος ή η διαπλοκή; «Από τότε που οι εφημερίδες και τα μεγάλα ΜΜΕ πέρασαν στα χέρια εργολάβων και μεγαλοεπιχειρηματιών, άρχισε να γράφεται το τέλος της πραγματικής ενημέρωσης και της ανεξαρτησίας του πολιτικού κόσμου», μας λέει εργαζόμενος σε μεγάλο εκδοτικό συγκρότημα. Πώς θα κρίνεις όμως τον εργοδότη σου; Ως επιχειρηματία ή ως εκδότη; Το πρώτο και καθοριστικό στάδιο της «κρίσης στον Τύπο» υπήρξε όταν μια ολόκληρη γενιά επιδίωκε να μπει στο «λαμπερό κόσμο» των media. Κάποιοι πόνταραν στη δημοσιότητα κάποιοι άλλοι στην επιρροή. Μέχρι και την δεκαετία του 1990 κερδισμένοι είχαν βγει και οι δύο. Το θέμα της επιρροής, όμως, φάνηκε πιο ισχυρό και διαχρονικό. «Όσο οι κυβερνήσεις συνεχίζουν να αντιμετωπίζουν αδιαφανώς τον Τύπο, θα είναι αδύνατη η επιβίωση Μέσων Ενημέρωσης, τα οποία θέλουν να είναι οικονομικά αυτάρκη και ανεξάρτητα», μας λέει πολύ έμπειρος δημοσιογράφος που από γνωστή εφημερίδα μεταπήδησε στην τηλεόραση. Οι τελευταίες εξελίξεις τον δικαιώνουν. Η χαριστική δανειοδότηση μέσω κρατικών τραπεζών, η πελατειακή κατανομή κρατικής διαφήμισης σε έντυπα, η μη εφαρμογή των νόμων και όρων της αγοράς για ορισμένους, έχει δια-

22_28_TYPOS 4/29/11 7:44 PM Page 28

crash

ΚΡΙΣΗ ΣΤΟΝ ΤΥΠΟ

μορφώσει ένα πλαίσιο το οποίο δεν επιτρέπει τον υγιή ανταγωνισμό. Η μεταβατική περίοδο για τα ελληνικά ΜΜΕ είναι αρκετά επώδυνη και δυστυχώς δεν φαίνεται να υπάρχει ρεαλιστική συνεννόηση μεταξύ εκδοτών και εργαζομένων, μικρών αλλά κυρίως μεγάλων εφημερίδων. Ο Τύπος στην εποχή του «Μνημονίου» αντιλήφθηκε πως… λεφτά δεν υπάρχουν. Με μείωση των εσόδων από την κυκλοφορία της τάξεως του 20% και της διαφήμισης 25%, τα ελλείμματα έχουν εκτιναχθεί Για πόσο καιρό ακόμη μπορεί να συνεχιστούν έτσι τα πράγματα; Είναι κοινό μυστικό μεταξύ της λεγόμενης πιάτσας ότι πολλές εφημερίδες έχουν υποθηκεύσει όλα τα περιουσιακά στοιχεία τους και πληρώνουν τους μισθούς με δανεικά, την ίδια στιγμή που οι τράπεζες αρνούνται να συνεχίσουν τη χρηματοδότηση. Υπάρχει επίσης το φαινόμενο να κλείνει μια εφημερίδα, να απολύει το προσωπικό της, για να ξανανοίξει αργότερα με πολύ λιγότερους και χαμηλότερα αμειβόμενους δημοσιογράφους. Οι λίγες καινούργιες που ανοίγουν, έχουν και αυτές το ένα τρίτο του προσωπικού, το οποίο συχνά δουλεύει ταυτόχρονα σε εφημερίδα, ραδιόφωνο και internet. Η πρώτη άμεση παρενέργεια της κρίσης θα είναι αποφάσεις για δραματικές περικοπές στο κόστος. Το μεγαλύτερο μέρος των απολύσεων μέχρι σήμερα, υφίσταται το τεχνικό προσωπικό τόσο στον Τύπο όσο και σε ραδιόφωνο και εφημερίδες. Η συρρίκνωση του χώρου των ΜΜΕ στη χώρα μας αναμένεται να εξακολουθήσει και μάλιστα με δραματικούς ρυθμούς, φτάνοντας σύμφωνα με προβλέψεις ανθρώπων του χώρου στο 50%! Ήδη τα περιθώρια εκδοτών και καναλαρχών έχουν στενέψει, σε βαθμό που δεν αντέχουν οικονομικά ακόμη ούτε το ενεργό εργασιακό δυναμικό. Τα σενάρια για τη διαμόρφωση του οποίου… προς το χειρότερο παραμένουν ισχυρά. Αναζωπυρώνονται από την «αναταραχή» που επικρατεί στον δημοσιογραφικό κόσμο, με κανάλια που αναστέλλουν τη λειτουργία τους, δημοσιογράφους να μηνύουν δημοσιογράφους, εφημερίδες να βρίσκονται στο στόχαστρο της κυβέρνησης, επιχειρηματίες να μηνύουν ηλεκτρονικές εφημερίδες και τώρα τελευταία με συζητήσεις για «συγχωνεύσεις»- συνεργασίες μεταξύ τηλεοπτικών σταθμών. Από τη μια οι εξελίξεις στον ALTER, από την άλλη τα σενάρια που ακούγονται για ΑΝΤ1 και ALPHA και ενδεχόμενη συνεργασία μεταξύ τους έχει κάνει πολλούς να ισχυριστούν ότι η κυβέρνηση ενθαρρύνει μια τέτοια προοπτική συνεργασιών και συγχωνεύσεων των καναλιών.

Η κρίση σε αριθμούς Οι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους: 6 από τις 7 εισηγμένες καταγράφουν ζημίες το πρώτο εξάμηνο του 2010. l Η «Ελεύθερη Τηλεόραση» (ALTER) αποτυπώνει ζημιές σε επίπεδο μητρικής, αξίας 6,15

O «Τιτανικός» του ALTER χτύπησε στο παγόβουνο και χάθηκε στο «Τρίγωνο των Βερμούδων» της αγοράς ξένου προγράμματος

εκατ. ευρώ το επίμαχο διάστημα, έναντι κερδών 340.000 ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2009. Ο κύκλος εργασιών είναι μειωμένος και φέτος καθώς το πρώτο ’ εξάμηνο διαμορφώνεται στα 49,88 εκατ. ευρώ, από 57,06 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο εξάμηνο του 2009. Το ALTER αποτυπώνει δανεισμό ύψους 237,21 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2010, έναντι 292,778 εκατ. ευρώ το 2009. l Στην «Χ. Κ. Τεγόπουλος» οι ενοποιημένες ζημίες ανήλθαν στα 12,73 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 8,45 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό διάστημα, με τον δανεισμό σε επίπεδο Ομίλου να διαμορφώνεται στα 35,71 εκατ. ευρώ (έναντι 28,1 εκατ. ευρώ στο τέλος του 2009). l Ενοποιημένες ζημίες 16,58 εκατ. ευρώ εμφάνισε και ο ΔΟΛ, έναντι ζημιών 9,24 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο. Η μητρική καταγράφει ζημίες 9,98 εκατ. ευρώ το φετινό εξάμηνο (έναντι -3,44 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο διάστημα του 2009). Σε ενοποιημένο επίπεδο τα δάνεια του «συγκροτήματος» έφθασαν στα 120,10 εκατ. ευρώ, έναντι 109,92 εκατ. ευρώ πέρυσι. Ο τζίρος έφθασε τα 105,59 εκατ. Ευρώ, από 127,98 εκατ. ευρώ το α΄ εξάμηνο του 2009. l Η «Πήγασος εκδοτική» σε ενοποιημένο επίπεδο εμφάνισε ζημιές της τάξεως των 4,15 εκατ. ευρώ, έναντι 4,12 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2009, ενώ σε επίπεδο μητρικής οι ζημίες πρώτου εξαμήνου του 2010 διαμορφώθηκαν στα 2,37 εκατ. ευρώ. Ο δανεισμός της μητρικής ανέρχεται στα 86,91 εκατ. ευρώ, από 81,55 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2009, ενώ σε ενοποιημένο επίπεδο οι υποχρεώσεις διαμορφώνονται στα 157,32 εκατ. ευρώ, με το σύνολο των ιδίων κεφαλαίων να φθάνει τα 94,42 εκατ. ευρώ. l Η «Καθημερινή Α.Ε.» εμφάνισε ενοποιημένες ζημίες 1,18 εκατ. ευρώ, έναντι ζημιών 1,19 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2009. Ο δανεισμός ανήλθε στα 59,63 εκατ. Ευρώ, από 35,10 εκατ. ευρώ στη λήξη του 2009 (στον όμιλο). Μάιος 2011

l Η Τηλέτυπος (MEGA CHANNEL) κατέγραψε αρνητική τροχιά (- 2,53 εκατ. ευρώ), έναντι 2,06 εκατ. ευρώ κερδών που είχε σημειώσει το πρώτο εξάμηνο του 2009. Παράλληλα, εμφάνισε μείωση του ενοποιημένου κύκλου εργασιών στα 68,99 εκατ. ευρώ, από 75,39 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο περσινό εξάμηνο. Αυξημένος ήταν και ο δανεισμός του MEGA, καθώς το φετινό πρώτο εξάμηνο έφθασε τα 52,19 εκατ. Ευρώ, από 39 εκατ. ευρώ που ήταν για το σύνολο της περσινής οικονομικής χρήσης. Η «Ναυτεμπορική» είναι η μόνη μηντιακή εισηγμένη που εμφανίζει κέρδη σε επίπεδο μητρικής (1,29 εκατ. ευρώ έναντι 1,81 εκατ. πέρυσι). Οι θέσεις εργασίας στους μεγάλους εισηγμένους ομίλους ανέρχονταν στο τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2010 σε 5.826. Μέσα σε ένα μόλις έτος απομακρύνθηκαν περισσότεροι από 500 εργαζόμενοι.

Μετοχές σε επιτήρηση Μετά τις τεράστιες ζημιές εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ που εμφάνισαν μέσα στο 2010 οι μεγαλύτερες επιχειρήσεις Τύπου στη χώρα μας, η διοίκηση του Χρηματιστηρίου αποφάσισε να θέσει σε επιτήρηση τις μετοχές τους. Η απόφαση αφορά, μεταξύ άλλων, τον Δημοσιογραφικό Οργανισμό Λαμπράκη («Νέα», «Βήμα» κ.λπ), τον «Πήγασο» («Έθνος», «Ημερησία» κ.λπ), την «Χ.Κ. Τεγόπουλος» («Ελευθεροτυπία» κ.λπ), τον «Τηλέτυπο» (MEGA CHANNEL) και τις «Τεχνικές Εκδόσεις» («4 Τροχοί» κ.λπ). Πλέον, οι μετοχές των εταιρειών θα τελούν υπό διαπραγμάτευση για συγκεκριμένο, περιορισμένο χρονικό διάστημα. Από τους ισολογισμούς του 2010 προκύπτουν ζημιές ύψους 46,92 εκατ. ευρώ για τον «ΔΟΛ», 31,1 εκατ. ευρώ για τον «Πήγασο», η «Χ. Κ. Τεγόπουλος» 21,3 εκατ. ευρώ, ο «Τηλέτυπος» 27,5 εκατ. ευρώ και οι «Τεχνικές Εκδόσεις» 236 χιλιάδες ευρώ.

29_R_COSMOTE 4/29/11 6:03 PM Page 29

30_37_XRYSOXOIDHS 4/29/11 7:00 PM Page 30

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Νομίζω ότι όσο πιο μεγάλες ποινές βάζεις, τόσο λιγότερο αποτελεσματικός είσαι (στα έσοδα). Δηλαδή, οι μεγάλες ποινές δεν σημαίνει ότι λύνουν και το πρόβλημα»

«Έχει σχεδόν “κλείσει” το τραπεζικό σύστημα. Δεν λειτουργεί. Δεν υπάρχει εκταμίευση από την πλευρά των τραπεζών. Δεν υπάρχει ρευστότητα»

Μιχάλης Χρυσοχοΐδης Αποκλειστική συνέντευξη στον Γιώργο Τράγκα

30_37_XRYSOXOIDHS 4/29/11 7:00 PM Page 31

crash

Αναζητώντας

τον τρομοκράτη που λέγεται... ανάπτυξη! Σ

ίγουρα η ανάπτυξη είναι πιο δύσκολη υπόθεση από την εξάρθρωση της 17 Νοέμβρη. Εδώ δεν περιμένεις να σκάσει τυχαία στα χέρια του Ξηρού μια αυτοσχέδια βόμβα. Ούτε να προσέλθει αυθορμήτως και να παραδοθεί στην ασφάλεια ο Κουφοντίνας, αφού προηγουμένως ο Αμερικανός πρέσβης έχει δηλώσει σε συνέντευξη του στο «ΒΗΜΑ» ότι οσονούπω θα εμφανιστεί ο τελευταίος «εκτελεστής» και θα κλείσει η υπόθεση της τρομοκρατίας... Μια ανακωχή δηλαδή ενόψει Ολυμπιακών Αγώνων. Ακόμη και οι τρομοκράτες σέβονται τα μεγάλα εθνικά γεγονότα και τα δισεκατομμύρια που πέφτουν στην αγορά με «απ’ ευθείας» αναθέσεις. Άλλωστε, σε αυτές τις ιστορίες σου δανείζουν με ευκολία οι αγορές, χωρίς να σκέφτονται πώς θα εξυπηρετηθεί αργότερα το χρέος.

Τώρα μπορεί να σου σκάσει –όχι τυχαία- η βόμβα του χρέους , Αυτού του δόλιου υπερδανεισμού της χώρας. Να σε κομματιάσει και να μην προσέλθει ποτέ, όχι αυθορμήτως, ούτε σιδηροδέσμια, η πολυκαταζητούμενη... ανάπτυξη! Σε αυτήν την ιστορία δεν έχεις τις μυστικές υπηρεσίες των Γάλλων να σου λένε «αργήσατε 20 χρόνια να έρθετε στο Παρίσι για να δείτε τον φάκελο των τρομοκρατών που ψάχνετε». Τώρα έχεις το Βερολίνο, τη Γουόλ Στριτ, την Γκόλντμαν Σάκς και τα «dark rooms» των μεγάλων τραπεζών να σου λένε ότι θα μείνεις κρατούμενος στο «Γκουαντάναμο» της διεθνούς τοκογλυφίας, των hedge funds και των διαφόρων Σόρος, επί δεκαετίες, εάν δεν είσαι ένα “πειραματόζωο” μεγάλης αντοχής, εάν δεν χύσεις ακόμη και την τελευταία ρανίδα του αίματός σου στον βωμό της αέναης εξόφλησης των δανεικών και των τόκων τους. Άντε τώρα λοιπόν να συλλάβεις την «ανάπτυξη», ακόμη κι αν έχεις εμπειρία και μεγάλες επιτυχίες ως υπουργός στην τρομοκρατία και το οργανωμένο έγκλημα… Η είσοδος του υπουργείου των Οικονομικών

(δεν ξέρω πόσοι από εσάς έχετε πάει εκεί για υπόθεση σας και έχετε δει τι συμβαίνει) θυμίζει καταυλισμό αστυνομικών δυνάμεων στην Κερατέα. Πολλοί άνδρες (και γυναίκες) όλων των αρμοδίων υπηρεσιών ασφαλείας, με αλεξίσφαιρα και βαρύ οπλισμό προστατεύουν το πολιτικό και διοικητικό προσωπικό που εργάζεται σήμερα εκεί, στην πλατεία Συντάγματος. Ο υπουργός των Οικονομικών πρέπει να είναι ο περισσότερο φρουρούμενος σε ολόκληρη τη Γηραιά Ήπειρο! Ανάλογη θα πρέπει να είναι και η προστασία του υπουργού Ανάπτυξης Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, ο οποίος είχε δεχθεί και μια επιστολή-βόμβα στο γραφείο του, όταν ήταν υπουργός Προστασίας του Πολίτη. Η έκρηξη της βόμβας σκότωσε έναν από τους πιο αγαπημένους και στενούς συνεργάτες του. Από καθαρή τύχη τα θραύσματα δεν βρήκαν τον ίδιο, που ήταν σε διπλανό χώρο. Σίγουρα αυτό το χτύπημα επηρέασε ψυχολογικά έναν πολιτικό που έχει προσφέρει πολλά στο κόμμα του, θεωρείται από τους πιο ικανούς και παραγωγικούς υπουργούς, και –κατά καιρούς- έχει ταράξει τα νερά, μιλώντας για ριζικές αλλαγές σε ένα σοσιαλιστικό κόμμα που εδώ και χρόνια έχει ξεφύγει από το δρόμο του και είναι κατ’ ευφημισμόν «σοσιαλιστικό».

«Έχουν επιβαρυνθεί πολύ οι επιχειρήσεις λόγω της μείωσης της κατανάλωσης και της αύξησης των φόρων, και το πιο βασικό είναι ότι αυτή τη στιγμή διαθέτουμε ψυχολογία ήττας. Όλοι έχουν αφήσει κάτω τα μολύβια!»

Ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης είναι από εκείνους που πριν την κρίση χαρακτηρίστηκε… γραφικός (αν και ο πιο επιτυχημένος υπουργός του Κινήματος) επειδή τόλμησε να φωνάξει και να γράψει ότι «Πρέπει να αλλάξουν τα πάντα μέσα στο ΠΑΣΟΚ». Δεν έχει χάσει μέχρι σήμερα (παρά το γεγονός ότι πέρασε από διάφορα υπουργεία και από τη θέση του γραμματέα του κόμματος) τις λαϊκές ρίζες του. Ξέρει σε βάθος τι συμβαίνει στην πολιτική ζωή του τόπου, τι ακριβώς συμβαίνει, γνωρίζει πρόσωπα πράγματα και μυστικά για τις ηγεσίες των τελευταίων ετών και είναι εκείνος που όπου βρεθεί και όπου σταθεί στα παράθυρα και στα πάνελ της τηλεόρασης, επαναλαμβάνει μονότονα και με νόημα ότι «είναι πολύ κακή συζήτηση να μιλάμε για συνολική επαναδιαπραγμάτευση του χρέους». Κατοικοεδρεύει και εργάζεται στον 7ο όροφο του υπουργείου Οικονομικών, ένα πάτωμα πάνω από τον Παπακωνσταντίνου. Καλά τα πάει μαζί του, αν και, όπως λένε στο Κίνημα, «ο Γιώργος Παπακωνσταντίνου είναι ένας άνθρωπος που δεν πιάνεται φίλος και μιλάει μόνο με τον Παπανδρέου». Ο υπουργός Ανάπτυξης πιστεύει ότι ο φόβος, οι ποινές και η τρομολαγνεία δεν φέρνουν περισσότερα έσοδα στο κράτος και το χειρότερο πράγμα που βλέπουμε είναι η βουβαμάρα της κοινωνίας. Η απόγνωση στην οποία έχει περιέλθει. Στην αποκλειστική συνέντευξη που μου έδωσε για το «CRASH» προσπάθησε να είναι συγκρατημένος, αλλά κάποια στιγμή δεν άντεξε και τα έριξε χοντρά σε όλους εκείνους που κέρδισαν δισεκατομμύρια από την ελληνική κοινωνία και τώρα δεν δίνουν φράγκο για να κινηθεί πάλι η οικονομία και να υπάρξουν λίγες θέσεις εργασίας. -H ανάπτυξη- τον ρώτησα κάνοντας χιούμορ - για να «συλληφθεί» είναι πιο δύσκολη υπόθεση από τη σύλληψη της 17 Νοέμβρη; «Ναι, η ανάπτυξη είναι ένας μεγάλος “τρομο-

30_37_XRYSOXOIDHS 4/29/11 7:00 PM Page 32

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Συνέντευξη στο «φρούριο» του υπουργείου Οικονομικών. Ο Μιχάλης Χρυσοχοΐδης απαντά στα ερωτήματα του «Crash»

κράτης που κρύβεται πολύ καλά”. Ένας μεγάλος καταζητούμενος, τον οποίο τελικά δεν βρίσκουμε». -Γιατί άραγε «κρύβεται» πολύ καλά; Γιατί αυτή την εποχή σε αυτή την περιοχή δεν υπάρχει καθόλου αγοραστική ζήτηση ή ενδιαφέρον για επενδύσεις; «Σε όλα αυτά υπάρχει μια πρώτη απάντηση, που λέει ότι λείπουν από την αγορά 35 δισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία ήταν δάνεια και κατανάλωση η οποία δεν υπάρχει πια. Από τη στιγμή που λείπουν 35 δισεκατομμύρια, λείπει και η ανάπτυξη. Είναι πολύ απλό. Άλλωστε, η δική μας ανάπτυξη και οικονομία στηριζόταν και στηρίζεται στην κατανάλωση και από τη στιγμή που λείπουν αυτές οι δανειακές καταβολές των 35 δισεκατομμυρίων δεν υπάρχει και ανάπτυξη». -Σε αυτό συμβάλλει και το γεγονός ότι οι Έλληνες πολίτες καλούνται πλέον να πληρώσουν έκτακτες εισφορές ή να προσέλθουν στα δημόσια ταμεία και να καταβάλλουν τις υποχρεώσεις τους, χωρίς συγχρόνως να υπάρχει δουλειά στην αγορά; «Πρώτος λόγος είναι ότι έχει σχεδόν «κλείσει» το τραπεζικό σύστημα. Δεν λειτουργεί. Δεν υπάρχει εκταμίευση από την πλευρά των τραπεζών. Δεν υπάρχει ρευστότητα. -Δεν δίνουν δάνεια… «Ακριβώς, δεν δίνουν δάνεια. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι έχουν επιβαρυνθεί πολύ οι επιχειρήσεις λόγω της μείωσης κατανάλωσης και της αύξησης των φόρων. Και ο τρίτος λόγος είναι ότι έχει μειωθεί πολύ η κατανάλω-

ση – πέραν της έλλειψης των 35 δισ. – γιατί έχουν αυξηθεί πάρα πολύ οι φόροι και έχουν μειωθεί τα εισοδήματα. Σε όλα αυτά όμως να προσθέσουμε και κάτι βασικό, που ανέφερες και πριν, δηλαδή, ότι λείπει η ψυχολογία. Έχουμε ψυχολογία ήττας αυτή τη στιγμή. Είναι η ψυχολογία του ηττημένου». -Μήπως όμως για όλο αυτό φταίνε κάποιοι μέσα στην κυβέρνηση, που περνάνε επικοινωνιακά το γεγονός ότι είμαστε υποχρεωμένοι μόνο να σφίξουμε το ζωνάρι; Μόνο να εξυπηρετήσουμε τους δανειστές μας κι από κεί και πέρα, τραβώντας λεφτά μέσα από αυτή την αγορά… δεν υπάρχει αύριο; Εσύ συμφωνείς με αυτή την επικοινωνιακή τακτική; «Υπάρχει εκ των πραγμάτων μια ψυχολογία τρόμου, που έχει φωλιάσει στην ψυχή των ανθρώπων. Ο τρόμος, ο φόβος και η ανασφάλεια για το αύριο, η οποία όταν συνοδεύεται και με πραγματικά γεγονότα όπως είναι η ανεργία

«Η γνώμη μου είναι ότι ο τρόμος είναι περιττός. Δηλαδή, η τρομολαγνεία και ο φόβος δεν χρειάζονται. Ο τρόμος, ο φόβος και η κακή ψυχολογία είναι αρνητικά συμπτώματα σε μια οικονομία»

που συνεχώς αυξάνεται ή η περικοπή των μισθών εντείνει αυτά τα συναισθήματα και δημιουργεί μια στάση απέναντι στα πράγματα, η οποία ουσιαστικά απομακρύνει τους ανθρώπους από τη διάθεση για κατανάλωση, για ανάπτυξη για επέκταση των δραστηριοτήτων κλπ.» - Διαφωνείς με την πολιτική που λέει: είσαι διεφθαρμένη, … σε κυνηγάω… σε διώκω… θα πας φυλακή; «Η γνώμη μου είναι ότι ο τρόμος είναι περιττός. Δηλαδή, η τρομολαγνεία και ο φόβος δεν χρειάζονται. Ο τρόμος και ο φόβος και κυρίως η κακή ψυχολογία είναι αρνητικά συμπτώματα σε μια οικονομία, η οποία υφίσταται μια καταθλιπτική πίεση από τα ίδια τα γεγονότα. Από την άλλη πλευρά είναι μια ευκαιρία όλες τις παθογένειες που υπήρχαν μέχρι στιγμής να τις άρουμε. Συνεπώς, δεν είμαι υπέρ της τρομολαγνείας και του φόβου, αλλά υπέρ των αλλαγών στη χώρα». - Είσαι υπέρ όλων αυτών των νομοσχεδίων που διώκουν σε βαθμό κακουργήματος τον χρεοφειλέτη Έλληνα; «Αυτά τα ζητήματα θα μπορούσε κανείς να τα κουβεντιάσει και να διαπιστώσει ότι υπάρχουν πολλές και διαφορετικές προσεγγίσεις. Κι εγώ προσωπικά και πολλοί υπουργοί της κυβέρνησης, πολλά από τα νομοσχέδια που έρχονται θα μπορούσαμε να έχουμε – και συνήθως εκφράζουμε – διαφορετικές προσεγγίσεις. Π.χ. για το φορολογικό νομοσχέδιο εκφράστηκαν πολλές απόψεις και από νομικούς υπουργούς που ήταν μέσα στη συζήτηση. Ωστόσο, από την άλλη πλευρά, η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να υπάρξει μια παιδαγωγική διαδικασία ή λειτουργία

30_37_XRYSOXOIDHS 4/29/11 7:00 PM Page 33

crash αυτό το διάστημα. Δηλαδή, πρέπει να περάσει ένα μήνυμα ότι η φοροδιαφυγή είναι αδίκημα που δεν είναι απλώς ποινικό. Αυτό είναι το λιγότερο. Είναι ένα αδίκημα ενάντια στην κοινωνία. Πρέπει λοιπόν να αποκτήσουμε φορολογική συνείδηση».

πρωί να πουλήσουμε... 150 δισ. «ασημικά», πάλι θα έχουμε 300 δισ. το 2014 που θα πρέπει να ξεχρεώσουμε…

- Δεν θέλεις όμως αυτό να συνδυάζεται με μια ατμόσφαιρα «αποφασίζομεν και διατάσσομεν»… «Νομίζω ότι όσο πιο μεγάλες ποινές βάζεις, τόσο λιγότερο αποτελεσματικός είσαι. Δηλαδή οι μεγάλες ποινές δεν σημαίνει ότι θα λύσουν και το πρόβλημα. Εγώ πιστεύω ότι πάντα πρέπει να λειτουργείς προληπτικά και με την εφαρμογή τέτοιων κριτηρίων και τέτοιων θεσμών που όλο λιγότεροι τελικά θα διαπράττουν αδικήματα. Αυτό είναι το μεγάλο θέμα». - Συμφωνείς με την κριτική του αδελφού του πρωθυπουργού Νίκου Παπανδρέου που λέει ότι με τέτοιους τρόπους δεν μπορείς να έχεις έσοδα; «Αυτό είναι η μία πλευρά του θέματος και νομίζω ότι θα συμφωνήσει ο καθένας. Πρώτος το υφίσταμαι εγώ που είμαι και ο αρμόδιος υπουργός για να τρέξει την ανάπτυξη. Από την άλλη μεριά όμως δεν βλέπω, σήμερα, μια εναλλακτική λύση η οποία θα οδηγούσε σε έσοδα. Μιλάω για το σήμερα, γιατί σήμερα όλοι έχουν κατεβάσει τα μολύβια. Οι επιχειρηματίες είναι σε αναμονή και δεν κάνουν τίποτα. Οι καταναλωτές είναι σε αναμονή επίσης και δεν καταναλώνουν. Και κάποιοι που έχουν χρήματα, είτε για να επενδύσουν είτε για να καταναλώσουν, φυλάσσουν τις οικονομίες τους για τα δύσκολα και προσπαθούν να ξοδέψουν όσο γίνονται λιγότερα. Αυτό προέχει αυτή τη στιγμή είναι να στέλνουμε καλά μηνύματα προς τα έξω. Ότι δηλαδή η Ελλάδα προχωράει, αλλάζει και σταθεροποιείται. - Τι σου λένε οι άνθρωποι της εκλογικής σου περιφέρειας; «Υπάρχει απογοήτευση. Υπάρχει οργή, φόβος και ανασφάλεια. Όλα αυτά μαζί συνθέτουν ένα εκρηκτικό και επικίνδυνο μείγμα. Αυτό συνδυάζεται και με την άρνηση απέναντι στην πολιτική. Νομίζω ότι όλα αυτά, εάν εμείς αποτύχουμε, θα οδηγήσουν τον κόσμο στα άκρα. Είναι μια περίοδος που μπορεί εύκολα κάποιος να πάει προς τα άκρα. Αλλά τα άκρα ποτέ δεν έχουν δώσει λύση, ως γνωστόν. Γι’ αυτό είναι μεγάλη η ευθύνη μας. Εγώ πιστεύω ωστόσο ότι το πρόβλημα στη χώρα μας είναι κυρίως πολιτικό. Υπάρχει σαφώς και το οικονομικό ζήτημα. Υπάρχει, υπήρχε και θα υπάρχει. Το ίδιο συμβαίνει και με το κοινωνικό ζήτημα. Σαφώς πιο οξυμένο σήμερα. Το πολιτικό πρόβλημα όμως είναι το κυρίαρχο. Πιστεύω ότι μέσα από το πολιτικό θα λυθούν και τα υπόλοιπα ζητήματα. Και πολιτικό πρόβλημα σημαίνει ότι εξαρτάται από εμάς σήμερα, που είμαστε κυβέρνηση που πήραμε 44% από τον ελληνικό λαό να δείξουμε και να είμαστε σταθεροί στο ότι πιστεύουμε σε αυτό που κάνουμε.

«Η ανάπτυξη τελικά είναι ένας μεγάλος καταζητούμενος. Χειρότερος τρομοκράτης από τη 17Ν!»

Σαφώς, θα υπάρξουν και υπάρχουν διαφωνίες. Όμως, έχουμε την πεποίθηση ότι αυτό που κάνουμε είναι το σωστό, ότι θα βγάλουμε τη χώρα από αυτή την κρίση και θα υπηρετήσουμε τους συμπολίτες μας και το λαό. Είναι το βασικό, νομίζω, στοίχημα, κριτήριο και προϋπόθεση για να πετύχουμε». - Φοβάσαι κάποια μεγάλη κοινωνική αναταραχή; «Δεν το πιστεύω αυτό. Όχι, δεν πιστεύω ότι θα έχουμε τέτοιου είδους εκρήξεις ή αντιδράσεις. Όμως αυτό είναι χειρότερο. Δηλαδή, μια βουβή κοινωνία η οποία υφίσταται καθημερινά όλα αυτά, ίσως είναι χειρότερο. Εγώ θα έλεγα ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε το πρόβλημα αυτό είναι η δική μας πίστη γι’ αυτό που κάνουμε και χρειάζεται να ανοίξουμε ένα ζωντανό διάλογο με τους πολίτες». - Έχετε το παπικό αλάθητο σε αυτή την κυβέρνηση; Τα νούμερα δεν βγαίνουν, το χρέος μεγαλώνει… «Όχι, όχι, δεν υπάρχει παπικό αλάθητο ούτε τα πράγματα είναι στατικά. Τα πράγματα προχωρούν. Πέρσι το Μάιο λήφθηκε μια απόφαση στην Ευρωπαϊκή Ένωση, φέτος λήφθηκε μια άλλη που βελτίωσε τα πράγματα ενδεχομένως σε λίγο καιρό να ληφθεί μια άλλη απόφαση. Όμως, στις προϋποθέσεις για να οδηγηθούμε κάπου υπάρχει κι ένα άλλο στοιχείο. Είναι η ειλικρίνεια, με την οποία πρέπει να μιλήσουμε ανοιχτά και καθαρά». - Δεν μιλάτε όμως όλοι με ειλικρίνεια. Ελάχιστοι λένε ότι το 2014 όσα και να πουλήσουμε, και ως δια μαγείας αύριο το Μάιος 2011

«Σωστά! Εάν λοιπόν είτε ως δια μαγείας λύναμε αυτό το θέμα, είτε λυθεί με διάφορους τρόπους επωφελείς για τη χώρα, ουσιαστικά δεν θα λυθεί πάλι το πρόβλημα της Ελλάδας. Γιατί, το μοντέλο της οικονομίας που είχαμε δεν μπορεί να ανατροφοδοτήσει την ανάπτυξη. Δηλαδή, χρειάζεται με την πολιτική μας να χτίζουμε κάθε μέρα στο εξής ένα άλλο μοντέλο ανάπτυξης που θα είναι η παραγωγή, η βιομηχανία, οι εξαγωγές, η ανταγωνιστικότητα. Ακόμη κι αν τα πράγματα ήταν τέλεια σήμερα και λέγαμε ότι επιτέλους ανασάναμε από το δυσβάσταχτο χρέος κι έχουμε μια δυνατότητα μέσα στο χρόνο να το υπηρετήσουμε, πάλι δεν θα λύναμε το πρόβλημά μας. Πρόκειται για ένα πιο μακροπρόθεσμο πρόβλημα, κι αυτό είναι οι δομές και η λειτουργία του πολιτικού συστήματος, της διοίκησης και η αντίληψή μας για την οικονομία. Όταν ήμουν μικρό παιδί, επειδή είμαι αγροτικής καταγωγής, θυμάμαι ότι όλοι στην οικογένεια δούλευαν και όλες οι οικογένειες δούλευαν. Οι ελάχιστοι τεμπέληδες ήταν πολύ περιθωριακοί άνθρωποι. Επίσης, όλη η παραγωγή πήγαινε στη μεταποίηση. Υπήρχε ένας τεράστιος όγκος μεταποιητικών μονάδων. Βιομηχανία δηλαδή. Στη συνέχεια υπήρχε κι ένας τριτογενής τομέας ο οποίος δούλευε με μεταφορές και διάφορες παρεμφερείς δραστηριότητες. Είχε μεγάλη αξία η εργασία τότε καθώς και η δημιουργικότητα. Αυτό όμως δεν συμβαίνει σήμερα, γιατί μετατρέψαμε την οικονομία μας σε μια οικονομία υπηρεσιών, χωρίς να παράγουμε τίποτα. Αυτό μας κόστισε. Εάν δεν φτιάξουμε μια σύγχρονη οικονομία που να στηρίζεται στην παραγωγή και την εξωστρέφεια δεν πρόκειται να κάνουμε επί της ουσίας τίποτα». -Πώς θα φτιάξετε μια οικονομία παραγωγική και ανταγωνιστική όταν έχετε 4 εκατομμύρια μη ενεργούς οικονομικά πολίτες; «Να προσθέσω όμως ότι έχουμε κι ένα εκατομμύριο καλά μορφωμένους νέους, όχι χειρώνακτες, αλλά εργάτες της γνώσης, ειδικευμένους επιστήμονες και τεχνίτες. Οι τεχνίτες είναι όντως σήμερα ένα πρόβλημα καθώς η τεχνική εκπαίδευση έχει διαλυθεί τελείως. Από αυτούς έχουμε ανάγκη. Κι αυτοί υπάρχουν στη χώρα ή με λίγη εκπαίδευση μπορούν να υπάρξουν. Άρα έχουμε το υλικό». - Γιατί το ΠΑΣΟΚ και η Ν.Δ. άφησαν αυτό το μοντέλο να εξελίσσεται επί τρεις δεκαετίες για να φτάσουμε σε αυτή την κατάσταση; «Όλες οι πόλεις της Μακεδονίας είχαν χιλιάδες μικρές βιοτεχνικές, κατασκευαστικές μονάδες με διάφορα προϊόντα, πολλά από τα οποία πήγαν στο εξωτερικό. Δυστυχώς περιπέσαμε στην πλάνη των επιδοτήσεων. Μας πλάνεψαν οι επιδοτήσεις. Μας πλάνεψαν τα χρήματα. Οι πολλοί και άμεσοι πόροι που ήρ-

30_37_XRYSOXOIDHS 4/29/11 7:00 PM Page 34

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Σαφέστατα, η ατμόσφαιρα που ζούμε, η οικονομική και πολιτική , γεννάει φαινόμενα τρομοκρατίας»

θαν από την Ευρωπαϊκή τότε Κοινότητα. Μας έδωσαν λοιπόν τους πόρους κι αντί να φτιάξουμε υποδομές και παραγωγή, καταστρέψαμε τη δική μας παραγωγή. Γίναμε εισαγωγείς και στις πόλεις μας κυριαρχούν εισαγωγές αυτή τη στιγμή. Όλες οι βιτρίνες όλων των επιχειρήσεων λένε εισαγωγές. Δυστυχώς καταστρέψαμε την δική μας παραγωγή. Αυτό έγινε σαφώς, όχι συνειδητά, αλλά από έλλειψη πρόνοιας και οργανωμένης πολιτικής. Σας θυμίζω όμως, για να μην κάνουμε τους μετά Χριστόν προφήτες, ότι πριν από 10 χρόνια είχα κάνει μια συνέντευξη και είχα ζητήσει να αλλάξουμε ριζικά το ΠΑΣΟΚ γιατί πίστευα ότι είχε πιάσει πια τα όριά του εκείνο το ΠΑΣΟΚ, γιατί πίστευα ότι χρειαζόταν να ξαναβάλουμε στο τραπέζι όλες τις πολιτικές μας και τότε πολλοί σύντροφοι μου άρχισαν να με αποκαλούν ανατρεπτικό, μέχρι και γραφικό, ότι δεν είμαι ΠΑΣΟΚ κ.λπ.» -Αυτή την περίοδο οι προύχοντες του τόπου μας δεν δείχνουν και κανένα ενδιαφέρον για επενδύσεις, παρά το γεγονός ότι έβγαλαν δισεκατομμύρια….. «Δυστυχώς, αυτή η συμπεριφορά και εμένα με έχει εκπλήξει. Το γεγονός δηλαδή ότι έχουν φύγει τόσα πολλά χρήματα από τη χώρα από τις καταθέσεις των τραπεζών, έχουν χαθεί παρά πολλά χρήματα. Υπάρχει επίκληση ότι είναι υψηλή η φορολογία στη χώρα, κι αυτό από τη μια μεριά είναι κατανοητό, αλλά από την άλλη όμως νομίζω ότι ο τόπος αυτός στάθηκε διαχρονικά χάρη στις ενέργειες κάποιων ανθρώπων. Αυτοί οι άνθρωποι κάθε φορά έβαζαν πάνω κι έξω απ’ όλα το καθήκον και το χρέος απέναντι στο λαό και τον τόπο. Δεν το βλέπω, αλλά εύχομαι να συμβεί σύντομα. Όχι μόνο δεν συμβαίνει τώρα, αλλά μάλιστα συμβαίνει το αντίθετο». -Εσείς συμφωνείτε με το γεγονός ότι αυτή εδώ η χώρα στηρίζει τόσο πολύ τραπεζίτες που απέκτησαν επί σειρά ετών κερδοφορίες τεράστιες δισεκατομμυρίων; Κάθε έξι μήνες εγώ διάβαζα τους ισολογισμούς και συνεχώς πρόλαβαν τα κέρδη τους για να αποδείξουν πόσο εύρωστοι οργανισμοί είναι και να στηρίξουν τη μετοχή τους. Τώρα φτάσαμε στο σημείο να δίνουμε 30άρια δισ. εγγυήσεις σε τράπεζες που υποβαθμίζονται κάθε δύο βδομάδες! «Εδώ υπάρχει πολύ σοβαρό πρόβλημα και ισχυρό δίλημμα. Οικονομία χωρίς τραπεζικό σύστημα δεν γίνεται. Από την άλλη πλευρά οι τράπεζες και κυρίως τα στελέχη τους όλα αυτά τα χρόνια κέρδισαν πάρα πολλά χρήματα, που δεν έπρεπε. Σε μπόνους των golden boys. Αναφέρομαι σε αμοιβές που ήταν εξωπραγματικές και άδικες. Καλά τα μερίσματα, αλλά αυτά τα φοβερά μπόνους που έπαιρναν διάφοροι, οι οποίοι πλούτισαν σε βάρος του καταναλωτικού κοινού, ήταν ένας παραλογισμός. Σήμερα όμως δεν μπορούμε να λέμε ότι επειδή έγινε αυτό πρέπει να κλείσουμε τις τρά-

πεζες ή πρέπει να εθνικοποιήσουμε τις τράπεζες δημιουργώντας άλλα προβλήματα».

δεξιές πολιτικές και επομένως γιατί να τα ψηφίσει ο κόσμος;»

-Έχετε αντιληφθεί φυσικά ότι με τις συνεχείς εγγυήσεις που δίνετε, αυξάνεται η επιρροή του δημοσίου πάνω στις ιδιωτικές τράπεζες.

- Πόσο σωστό μπορεί να είναι δηλαδή η απόλυτη εξυπηρέτηση διεθνών τοκογλύφων; Ναι, μεν χρωστάω, αλλά πρέπει να με βάλεις μέσα σε ένα κρεματόριο και με κάνεις οικονομικό ολοκαύτωμα;

«Ο ρόλος του κράτους πράγματι αυξάνεται, όμως αντιλαμβάνεστε ότι οι τράπεζες στο οικονομικό μας σύστημα χρειάζονται και δεν πρέπει να κλείσουν ή να πέσουν. Θα δημιουργηθούν τεράστια κοινωνικά προβλήματα. Αυτό που πρέπει να γίνει και γίνεται αυτή τη στιγμή είναι ένα μέρος από αυτήν την βοήθεια και τη στήριξη να επιστρέψει στην αγορά. Δεν επιστρέφει όμως, και δυστυχώς φέτος τα πράγματα θα είναι χειρότερα. Αφενός γιατί θα έχουμε αύξηση επιτοκίων της ΕΚΤ όπως ανακοίνωσε ο πρόεδρος, αφετέρου οι τράπεζες θα πρέπει να γυρίσουν πίσω τα 90 δισεκατομμύρια που πήραν από την ΕΚΤ, που σημαίνει θα δώσουν λιγότερα δάνεια. Γι’ αυτό ακριβώς το λόγο ετοιμάσαμε μια τράπεζα για τους μικρομεσαίους, ένα ταμείο, το εθνικό ταμείο επιχειρηματικότητας και ανάπτυξης. Προσπαθούμε και τον επόμενο μήνα θα αρχίσουν να ρέουν προς την αγορά 1,2 δισεκατομμύρια ευρώ από το ΕΤΕΑΝ προκειμένου να καλύψουμε το κενό των τραπεζών. Το ΠΑΣΟΚ τελικά, από σοσιαλιστικό κόμμα έχει μεταβληθεί σε ένα κόμμα των χρηματοπιστωτικών ροών. Φυσικά δεν είναι μόνο το ΠΑΣΟΚ, αλλά όλα τα σοσιαλιστικά κόμματα στην Ευρώπη. Αυτό δεν νιώθετε ότι είναι πολύ παράξενο και πολύ μακριά από την αρχική ιδεολογία του κόμματός σας; « Έχετε απόλυτο δίκαιο. Το θέμα, όμως, που είναι και ευρύτερο ευρωπαϊκό για τη σοσιαλδημοκρατία, είναι ότι δεν υπάρχει σοσιαλδημοκρατία. Είναι σε αναζήτηση ενός νέου δρόμου και μιας νέας ταυτότητας. Δεν υπάρχει στην ουσία, όμως. Πολλές φορές σοσιαλδημοκρατικά κόμματα εφαρμόζουν πιο γνήσια τις Μάιος 2011

«Είδατε ότι αυτή η προσπάθεια για να υπάρξει μια ελάφρυνση της όλης διαδικασίας δεν σταματάει. Γι’ αυτό και είχαμε τα πρώτα θετικά αποτελέσματα από κάποιες διαπραγματεύσεις που κάναμε με την επιμήκυνση του πρώτου δανείου που πήραμε. Το οποίο δάνειο ήταν ακριβό. Το κάναμε φθηνότερο και πήραμε και παράταση χρόνου για να το εξοφλήσουμε. Πιστεύω ότι αυτή η διαπραγμάτευση για καλύτερους όρους δεν θα σταματήσει. Αλλά, είμαστε μέσα σε ένα σύστημα, της Ευρωζώνης, το οποίο δεν παρέχει και πολλά περιθώρια – κατά τη γνώμη μου – να διαπραγματευτεί όπως διαπραγματεύτηκε π.χ. ο Ισημερινός. Είναι λοιπόν άλλο το ζήτημα της διαπραγμάτευσης το οποίο γίνεται και θα εξακολουθήσει να γίνεται προκειμένου να εξασφαλίσουμε καλύτερους όρους. Και είναι άλλο το ζήτημα αυτό που προτείνουν κάποιοι να βγούμε από το ευρώ, να περάσουμε σε στάση πληρωμών, προτάσεις που θα ήταν καταστροφικές για τη χώρα. Εγώ πιστεύω ότι πρέπει να πάμε συντεταγμένα με διαπραγματεύσεις με όλα τα επιχειρήματα και για τους δανειστές μας και για μας, έτσι ώστε στο τέλος να εξασφαλίσουμε τη βέλτιστη λύση». -Αισθάνεσαι καλά όταν κυκλοφορείς ανάμεσα στον κόσμο; Έχουμε διάφορα περιστατικά επίθεσης κατά πολιτικών. Παίρνεις μέτρα ασφαλείας; «Τίποτα δεν είναι ευχάριστο αυτή την εποχή. Και δεν είναι σίγουρα ευχάριστο να είναι κανείς πολιτικός σήμερα. Προσωπικά έχω περάσει μέσα στην όλη μου πολιτική διαδρομή πολύ δύσκολες στιγμές. Επίπονες και επώδυνες στιγμές. Γι’ αυτό, εγώ προσωπικά, δεν θα

30_37_XRYSOXOIDHS 4/29/11 7:00 PM Page 35

crash έλεγα ότι αισθάνομαι ιδιαίτερα στενάχωρα με αυτή την κατάσταση. Γενικότερα, η κατάσταση είναι δύσκολη. Όμως θεωρώ ότι αυτή η γενίκευση, η ισοπέδωση και η άρνηση και ο μηδενισμός είναι κι αυτή μια ακραία συμπεριφορά και δεν οδηγεί πουθενά. Κύριε Τράγκα, δείτε το και ιστορικά. Όλες οι ακραίες και μηδενιστικές συμπεριφορές έχουν οδηγήσει σε ολέθρους». - Ανεβαίνει ο «κανένας» όμως… «Ναι, ναι, ανεβαίνει!» - Δεν είναι καταπληκτικό αυτό το φαινόμενο; Η άνοδός του «Κανένα»; Δεν έχει αίτια; «Αυτό το καταλαβαίνω, το αντιλαμβάνομαι, το κατανοώ και το δέχομαι. Είναι άλλωστε στην κρίση του κάθε πολίτη. Αλλά οι ακραίες συμπεριφορές, επαναλαμβάνω, δεν έχουν οδηγήσει πουθενά. Είναι όλεθρος και πολλές φορές έχουν οδηγήσει σε εθνικές καταστροφές, γι’ αυτό χρειάζεται πολύ μεγάλη προσοχή». - Πόσο έχει αλλάξει τη ζωή σας το γράμμα-βόμβα που έφτασε και σκότωσε έναν άνθρωπο αγαπημένο σας;

«Είναι η συνέχεια σαφώς, όμως σε ένα πολύ διαφορετικό κοινωνικό και πολιτικό φόντο και μιας πολύ διαφορετικής πραγματικότητας. Έχει μια διαφορετική υφή η νέα τρομοκρατία που αντιμετωπίζουμε» -Η ατμόσφαιρα που ζούμε, η οικονομική και πολιτική, γεννάει τέτοιου είδους φαινόμενα; «Σαφέστατα» -Εκτιμάς ότι αυτό δεν είναι μια τερατογένεση, αλλά ένα φαινόμενο που γεννιέται μέσα από συγκεκριμένες συνθήκες; «Ακριβώς. Είναι συνέπεια θα έλεγα των συνθηκών που αντιμετωπίζει κάθε εποχή, η οποία γεννά τα δικά της φαινόμενα. Γι’ αυτό θα έλεγα ότι χρειάζεται για το θέμα μια τεράστια και νηφάλια πολιτική συζήτηση. Όχι με επίκεντρο το αστυνομικό θέμα. Το αστυνομικό είναι ένα θέμα που το ερευνά η αρμόδια Αρχή. Όμως το πολιτικό και κοινωνικό ζήτημα αυτού του φαινομένου, οφείλει να το κουβεντιάζει η πολιτική και η κοινωνία». -Ποιος σε έβαλε στόχο, η τρομοκρατία ή το οργανωμένο έγκλημα;

«Είμαι πολιτικός και πρέπει να στέκομαι όρθιος σε όλα. Είναι μεγάλη απώλεια η ανθρώπινη ζωή, την οποία υφίσταται η οικογένεια ενός ανθρώπου που ήταν για πολλά χρόνια συνεργάτης μου. Είναι μεγάλη η θλίψη της οικογένειάς του, των παιδιών του, αλλά ταυτόχρονα και η δική μου για το γεγονός ότι συνέβη ένα τέτοιο δύσκολο και τραγικό περιστατικό».

«Δεν ξέρω. Ό,τι και να σας πω αυτή τη στιγμή δεν θα είμαι ακριβής. Γι’ αυτό και δεν θέλω να αναφερθώ αόριστα στο ζήτημα αυτό. Ας ερευνήσει η αστυνομία. Έχω εμπιστοσύνη στις Αρχές ότι κάνουν καλά τη δουλειά τους. Ας ερευνήσουν και ας αποκαλύψουν και να δικάσει τελικά η δικαιοσύνη δίκαια, όποιους ή όποιον το έχει κάνει».

-Εσύ άλλαξες κάτι στη ζωή σου; Πήρες π.χ. περισσότερα μέτρα; Ψάχνεις να βρείς ποιοι το έκαναν;

Σε εξέπληξε το πώς μεταβλήθηκε η οικονομία μας σε «Τιτανικό»;

«Δεν είναι δική μου δουλειά να τo ψάξω. Είναι δουλειά των αρμόδιων αρχών να ψάξουν να ερευνήσουν και να βρουν την άκρη, τι ακριβώς συνέβη, τους ανθρώπους, τα κίνητρα ή ό,τι άλλο κρύβει αυτή η υπόθεση. Εγώ, ωστόσο, είμαι πολιτικός έχω μάθει να αγωνίζομαι, στέκομαι όρθιος, ποτέ δεν γονάτισα και θα συνεχίσω τον αγώνα μου προκειμένου να υπηρετώ την πατρίδα μου με τρόπο αποτελεσματικό και να είμαι χρήσιμος στην κοινωνία». -Άλλαξε η ψυχολογία των μελών της οικογένειάς σου; «Κάνω μεγάλη προσπάθεια και να νομίζω ότι τα καταφέρνω να μην μεταφέρω στην οικογένειά μου, στα παιδιά μου, στη γυναίκα μου και σε κανέναν οικείο μου αυτά τα ζητήματα. Είναι μια σφαίρα πολύ πιο ξεχωριστή η οικογένειά μου από την πολιτική. Προσπαθώ να διατηρώ την ηρεμία στο οικογενειακό μου περιβάλλον. Έχω τη δύναμη αυτή από μικρό παιδί γιατί έμαθα να αγωνίζομαι». -Αυτό που βλέπουμε κάθε τόσο με τις συλλήψεις υπόπτων για συμμετοχή σε τρομοκρατικές οργανώσεις, επιβεβαιώνει παλιές απόψεις ότι δεν τελείωσε η υπόθεση της 17Ν;

«Δεν εξεπλάγην καθόλου. Και ο πολιτικός δεν πρέπει να εκπλήσσεται, αλλά να βλέπει σε βάθος τα πράγματα. Αυτή πρέπει να είναι και πιο σημαντική ικανότητά του: η πρόβλεψη, η πρόγνωση και τελικά η προετοιμασία της κοινωνίας για να αποδεχθεί μια νέα πραγματικότητα. Θυμάμαι ότι επί χρόνια αναρωτιόμουν και δημόσια, αλλά και μέσα μου κυρίως, πώς είναι δυνατόν να ζούμε έτσι; Να διαβιούμε εμείς, το κράτος, όλοι μας και να μην υπάρχει κανένα πρόβλημα. Τελικά, έσκασε το πρόβλημα και δεν εξεπλάγην καθόλου. Το αντιμετώπισα πολύ φυσιολογικά, ως μια φυσική εξέλιξη». -Αναρωτιόσουν δηλαδή πώς έγιναν ορι-

«Πολλές φορές σοσιαλδημοκρατικά κόμματα εφαρμόζουν πιο γνήσια τις δεξιές πολιτικές, και επομένως γιατί να τα ψηφίσει ο κόσμος;»

σμένοι κροίσοι; «Ακριβώς. Έβλεπα όμως και τους φτωχούς ανθρώπους, όπως επίσης κι ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας που αγωνιζόταν και εξακολουθεί να αγωνίζεται μέρα νύχτα -και είναι πάρα πολλοί άνθρωποι της μεσαίας τάξης που αγωνίζονται, επιχειρούν και τολμούν -και έβλεπα και κάποιους άλλους, όπως λέτε όψιμους κροίσους…» -Πόσο φταίτε εσείς ως πολιτικοί και ως κυβέρνηση; «Νομίζω ότι η απόλυτη ευθύνη είναι της πολιτικής. Η πολιτική καθορίζει και κανοναρχεί τις τύχες ενός τόπου. Θετικά ή αρνητικά. Η πολιτική έχει την ευθύνη για ό,τι γίνεται. Μην ξεχνάμε ότι πριν από 3-4 χρόνια τηλεφωνούσαν οι τράπεζες στους πολίτες και τους έλεγαν ελάτε να πάρετε ένα δάνειο και, εάν δεν δεχόσουν, μετά από λίγο σε ξαναπέρνανε και σε παρακαλούσαν. Ωστόσο, ένα μέρος του πληθυσμού, νοικοκύρηδες και άνθρωποι σοβαροί δεν πήραν δάνειο. Περίπου το 50%. Το άλλο 50% πήρε, ίσως σωστά γιατί πήρε στεγαστικό δάνειο, όμως ένα εξίσου μεγάλο μέρος πήρε δάνειο καταναλωτικό, διακοποδάνεια κ.λπ., τα οποία ήταν λάθος. Αλλά, οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν από τις τράπεζες ήταν υπό τη δική μας θα έλεγα ανοχή και έγκριση. Άρα, λοιπόν, το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι και σήμερα και χθες και αύριο η πολιτική θα καθορίζει τις τύχες του τόπου. Γι’ αυτό δεν χρειάζεται άρνηση». -Σήμερα χρειάζεται μια ανατροπή; «Ανατροπές χρειάζονται και μάλιστα μεγάλες» -Έχεις υπολογίσει ότι μπορεί στο σκηνικό να μπουν νέοι πολιτικοί φορείς με εντελώς άφθαρτους ανθρώπους – θα μου πεις πού θα βρουν τα λεφτά για να κάνουν κόμμα; «Δεν είναι το πρόβλημα ή το θέμα εκεί. Εγώ δεν πιστεύω ότι στην πολιτική υπάρχει παρθενογένεση. Υπάρχουν δυνάμεις στην κοινωνία που πιστεύω ότι θα μπορούσαν να τις εκφράσουν είτε τα σημερινά, είτε κάποια άλλα κόμματα. Πιστεύω στη διαρκή μετεξέλιξη». -Γιατί το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα έφτιαξε νόμους προστασίας κακουργηματικών πράξεων; Δηλαδή, πόσο αναγκαίος ήταν ο νόμος περί ευθύνης υπουργών; Γιατί το έκαναν αυτό; Ήταν π.χ. προστασία της «ροής ελαιολάδου»; «Κάθε εποχή νομοθετεί με το δικό της τρόπο. Να σας θυμίσω ότι το 1975 ο αείμνηστος Τσάτσος, καθιέρωσε το ισόβιο των καθηγητών του πανεπιστημίου. Το έκανε γιατί τότε η Χούντα απέλυε τους δημοκρατικούς καθηγητές. Έτσι βάλανε το ισόβιο προκειμένου να μην υπάρχει η δυνατότητα σε κανένα να απολύει ακαδημαϊκούς δασκάλους. Σωστά το έκανε τότε. Σήμερα αυτό έχει μια άλλη διάσταση. Κάπως έτσι έγινε και με το νόμο περί ευθύνης υπουργών. Δηλαδή, για κάποια στιγμή, κάτω από το βάρος μιας αναγκαιότητας κοινωνικής και πολιτικής τότε,

30_37_XRYSOXOIDHS 4/29/11 7:00 PM Page 36

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

έγιναν και διατηρήθηκαν όλα αυτά ως προνόμια τα οποία σήμερα δεν έχουν κανένα νόημα, αντίθετα προκαλούν την κοινή γνώμη». -Διατηρήθηκαν ως προνόμια ή ως ασπίδες; «Πείτε το κι έτσι» -Τα σκάνδαλα είναι πολλά και οι κυβερνήσεις πέφτουν στην Ελλάδα όταν η μία καταγγέλλει την άλλη. Δεν υπάρχει μια κυβέρνηση στην Ελλάδα που να μην έχει πέσει υπό βάρος σκανδάλων τα οποία καταγγέλλει η αντιπολίτευση.. «Σωστά». -Και φυσικά τα σκάνδαλα αυτά πάνε σε Εξεταστικές και εξαφανίζονται. Στην Ελλάδα μπορεί να πάει ο οποιοσδήποτε Έλληνας φυλακή «διπλωμένος» στις σελίδες μιας δικογραφίας, ενώ κανείς υπουργός δεν έχει πάει φυλακή…Οι δε πρωθυπουργοί … μάλλον πρόκειται περί αγίων, αφού δεν έχει κληθεί ούτε καν να καταθέσει. «Θα σας θυμίσω τι συνέβη το ‘89» -Ναι, μόνο μια περίπτωση του Ανδρέα, ο οποίος και δεν παρέστη. Ήταν ωσεί παρόν. «Εννοώ ότι εκείνη την περίοδο πήγαν και υπουργοί στη φυλακή και αρκετά στελέχη…». -Κάποια τηλεγραφήματα του Wikileaks που έλεγαν ότι είχες καλές σχέσεις με τους Αμερικανούς κ.ά, σε στεναχώρησαν; Περιμένεις να βγουν κι άλλα; «Δεν έχω να κρύψω απολύτως τίποτα. Κι όταν βγήκα δύο τηλεγραφήματα τα οποία δεν ξέρω γιατί και ποιος τα έγραψε, μου ήταν εντελώς αδιάφορο. Αναφερόταν σε ένα ζήτημα που αφορούσε άλλωστε την ΕΥΠ. Επειδή άλλωστε τα είχα πει δημόσια ότι εξεπλάγην από αυτό που βρήκα ως υπουργός τότε. Κυρίως το ότι άφησα πίσω μου το 2003 δύο υπηρεσίες εξαιρετικής ποιότητας και αποτελεσματικότητας, την αστυνομία και την ΕΥΠ και βρήκα κατά την επιστροφή μου δύο υπηρεσίες σε πλήρη διάλυση. Δεν είπα τίποτα άλλο και το είπα δημόσια αυτό. Δεν έχω να κρύψω τίποτα απολύτως και δεν έχω κρύψει τίποτα ποτέ. Το θέμα στην πολιτική είναι να υπηρετείς το λαό. Να υπηρετείς τα δημόσια συμφέροντα και τη χώρα σου. Οι θεωρίες συνωμοσίας δεν με αφορούν». -Συμφωνείς με τη δήλωση του αντιπροέδρου που είπε ότι διαλύθηκαν τα πάντα στη δεύτερη τετραετία του Σημίτη; «Νομίζω ότι δεν έχει νόημα αυτή η συζήτηση. Ο Θεόδωρος Πάγκαλος έχει έναν πολύ ιδιαίτερο και δικό του τρόπο να εκφράζεται. Στη δημοκρατία ο καθένας έχει τη δυνατότητα να διατυπώνει τη δική του ρητορική και τις δικές τους ιδέες. Όλα είναι ανοιχτά. Η δική μου θέση ωστόσο, μετά τις εκλογές του 2000 διατυπώθηκε δημόσια, όπως σας είπα. Είπα, φτάνει μέχρι εδώ! Τώρα, πρέπει να ξεκινήσουμε μια νέα αρχή. Να πάμε σε επανί-

«Την πέφτουν όλοι στον Παπακωνσταντίνου, γιατί έχει μια δουλειά να κάνει και είναι υποχρεωμένος να είναι δυσάρεστος»

δρυση της παράταξής μας. Να αλλάξουμε πολιτικές, να δούμε τον καινούργιο κόσμο που έρχεται και να γίνουμε μια καινούργια πολιτική δύναμη που θα ανατάξει τον τόπο. Δεν έγινε τίποτα βεβαίως. Από εκεί και πέρα για την κυβέρνηση Σημίτη, ο κάθε ηγέτης έχει τις δικές του προτεραιότητες και ανησυχίες. Ο Κώστας Σημίτης επέλεξε ως προτεραιότητα σε μια σειρά από μεγάλα θέματα που απασχολούσαν τότε την Ελλάδα, την ένταξή μας στα δυτικά πράγματα με την ένταξή μας στην ΟΝΕ, στο Κυπριακό και άλλα θέματα. Σαφώς, αφέθηκαν πίσω άλλα ζητήματα, όπως ήταν ο εκσυγχρονισμός της χώρας». -Πιστεύετε ότι η κυβέρνησή σας μπορεί να οδηγήσει σε έξοδο από την κρίση; «Σε ό,τι αφορά τη φορολογία και τους επενδυτές που δύσκολα θα έρθουν είναι θέμα χρόνου. Η φορολογία σιγά-σιγά θα μειωθεί. Σταδιακά και σχετικά πολύ γρήγορα. Όμως δεν θα

«Εγώ πιστεύω ότι το πρόβλημα στη χώρα μας είναι κυρίως πολιτικό. Υπάρχει σαφώς και το οικονομικό ζήτημα. Υπάρχει, υπήρχε και θα υπάρχει. Το ίδιο συμβαίνει και με το κοινωνικό ζήτημα. Σαφώς πιο οξυμένο σήμερα. Το πολιτικό πρόβλημα όμως είναι το κυρίαρχο»

είναι αυτό το στοιχείο που θα φέρει επενδύσεις στη χώρα. Οι επενδύσεις στη χώρα θα έρθουν εάν πειστούν ότι διαθέτουμε καλό σύστημα απονομής δικαιοσύνης, καλό επιχειρηματικό περιβάλλον χωρίς γραφειοκρατία, σταθερούς κανόνες και πολιτική σταθερότητα. Αυτά θα φέρουν την ανάπτυξη στη χώρα. Η Ελλάδα έχει 20% φορολογία στις Ανώνυμες Εταιρείες, αντιθέτως, έχει πολύ μεγάλη φορολογία στα φυσικά πρόσωπα, 40%. Νομίζω, ότι δεν είναι το θέμα της φορολογίας, η οποία θα πέσει κι άλλο. Ήδη για τις επιχειρήσεις έχει πέσει 4 μονάδες φέτος. Εγώ πιστεύω ότι υπάρχουν δυνάμεις στον τόπο. Δεν αναφέρομαι στους ξένους επιχειρηματίες αλλά στους Έλληνες, στους ντόπιους. Υπάρχουν επιχειρήσεις στην Ελλάδα. Θα αρχίσει σιγά-σιγά η ανάκαμψη. Ήδη έρχονται επενδύσεις του εξωτερικού από επιχειρήσεις που ήδη υπάρχουν και στην Ελλάδα. Πολυεθνικές δηλαδή, που θέλουν να επεκτείνουν κι άλλο τις δραστηριότητές τους. Δεν είναι τυχαίο ότι οι επιχειρήσεις επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους στη χώρα μας. Σημαίνει ότι αυτό και τους συμφέρει, αλλά και βλέπουν και τη χώρα ως βάση και για άλλες περιοχές του πλανήτη, προς την Ασία, προς τα Βαλκάνια και τη μέση Ανατολή. Όμως, θα πρέπει να αποφασίσουμε ότι θα αλλάξουμε την Ελλάδα σε ό,τι αφορά στο επιχειρηματικό περιβάλλον». -Αντίθετα από αυτά που λέτε, εγώ ακούω πολλούς που θέλουν να φύγουν από την Ελλάδα… «Σωστό. Απλώς, να πω ότι υπάρχουν πολλοί τέτοιοι επιχειρηματίες που αντιμετωπίζουν το δίλημμα να φύγουν ή όχι. Εγώ κατανοώ την απογοήτευσή τους. Αλλά νομίζω ότι δεν είναι λύση αυτή. Η λύση είναι μία. Το οικονομικό πρόβλημα της χώρας θα λυθεί όταν μπορέσουμε όλοι να είμαστε ενωμένοι, διότι εάν πάμε προς τα άκρα θα καταστραφούμε. Μιλάω για τις κοινωνικές κι όχι τις πολιτικές δυνάμεις. Στο εθνικό σχέδιο για να

30_37_XRYSOXOIDHS 4/29/11 7:00 PM Page 37

crash βγούμε από την κρίση προέχει η ένωση των δυνάμεων της κοινωνίας». -Φοβάστε σε περίπτωση εκλογών μήπως καταρρεύσει το ΠΑΣΟΚ λόγω δυσφορίας του κόσμου; «Δεν πιστεύω ότι η κυβέρνησή μας έχει μπροστά της τέτοιο ενδεχόμενο. Σαφώς, οι δημοσκοπήσεις αποτυπώνουν τη σημερινή δυσάρεστη κατάσταση. Όμως, πιστεύω στις δικές μας δυνάμεις. Όπως επίσης πιστεύω και στις δυνάμεις της ελληνικής κοινωνίας. Έχει δυνάμεις αυτός ο τόπος». -Ναι, έχει, αλλά αυτές οι δυνάμεις θα σας αποδοκιμάσουν γιατί θα έχουν κουραστεί από μια διαδρομή η οποία θα είναι όλο «φέρε μας». «Αυτό το “φέρε μας” δεν μπορεί να συνεχιστεί άλλο». -Ναι, αλλά τώρα ήρθε πάλι η τρόικα, και ο Παπακωνταντίνου ετοιμάζεται να ανακοινώσει νέα μέτρα. Επιβεβλημένα θα πει και πάλι, ή απαραίτητα. Ο Έλληνας όμως βρίσκεται σε δύσκολο σημείο. Δεν ξέρω εάν έχετε αντιληφθεί τι γίνεται με τις κατασχέσεις… «Αυτό που χρειάζεται να γίνει είναι να συλλάβουμε πραγματικά ό,τι φοροδιαφυγή ή παράνομη συναλλαγή κυκλοφορεί. Αυτό πρέπει να τελειώνει και συμφωνούμε όλοι σε αυτό. Αν αρχίσει να κινείται η ανάπτυξη, εγώ πιστεύω ότι στο τέλος του 2011 θα έχουμε μηδενίσει το κοντέρ. Θα έχουμε μηδενίσει τους αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης. Αυτοί είναι οι υπολογισμοί οι δικοί μου». -Σας παρακολουθώ τον τελευταίο καιρό που λέτε ότι είναι μια κακή συζήτηση όταν ακούτε να λένε ότι δεν έπρεπε να επαναδιαπραγματευθούμε μόνο τα 110 δισ., αλλά το σύνολο του χρέους. Έχει γίνει σλόγκαν το «είναι μια κακή συζήτηση». (γέλια…) «Χαίρομαι, το επανέλαβα άλλωστε και στη Βουλή πριν από λίγες ημέρες. Ξέρετε γιατί; Είναι κακή όντως η συζήτηση και καταστροφική, γιατί αυτή τη συζήτηση την κάνουν όλοι αυτοί, οι οποίοι στοιχηματίζουν στην χρεοκοπία της χώρας. Εγώ δεν αναφέρομαι στο γεγονός ότι μπορεί η κυβέρνηση ή κάποιοι να αναφέρονται σ’ αυτό το θέμα. Καλώς κάνουν. Και να το διαπραγματεύονται και να το παλεύουν. Είναι όμως άλλο αυτό κι άλλο η δημόσια συζήτηση. Η δημόσια συζήτηση δίνει τροφή σε αυτούς. Το Bloomberg, το Ρόιτερ και μια σειρά άλλα ΜΜΕ βάζουν στοιχήματα καθημερινά και κάνουν δημοσκοπήσεις μεταξύ συγκεκριμένου κοινού, εάν θα πτωχεύσει η Ελλάδα ή όχι. Γιατί πρέπει να τους ακολουθήσουμε και να το λέμε κι εμείς;» -Μα, αυτοί που στοιχηματίζουν τα CDS είναι αυτοί που… μπαινοβγαίνουν στου Μαξίμου. Ο κ. Σόρος, η Goldman Sachs, η JP Morgan. Εδώ έχουμε διαχειριστή του δημόσιου χρέους που είναι πρώην στέλε-

Για το Wikileaks: «Άφησα πίσω μου το 2003 δύο υπηρεσίες εξαιρετικής ποιότητας και αποτελεσματικότητας: την αστυνομία και την ΕΥΠ. Kαι βρήκα κατά την επιστροφή μου δύο υπηρεσίες σε πλήρη διάλυση» χος της Goldman Sachs. Αυτοί έχουν βγάλει αυτά τα χρηματοπιστωτικά προϊόντα που είναι τα ασφάλιστρα, που παίζουν και με τη διαχείριση του χρέους μας, αλλά και με τον κίνδυνο της χρεοκοπίας μας, που μπορεί να είναι πιο κερδοφόρoς. Εδώ έχουμε μπερδευτεί λίγο…. «Κι αυτό δεν είναι καλή συζήτηση! Για παράδειγμα, πάλι έλεγαν γιατί ο πρωθυπουργός μιλάει με τον Σόρος; Με όλους πρέπει να μιλάμε, ακόμη και με αυτούς, για να δούμε ποιες είναι οι απόψεις τους. Δεν πρέπει να ενοχοποιούμε τις συζητήσεις. Δεν είναι θετικό. Ας δούμε τι λένε κι αυτοί. Σημασία έχει να μην εξυπηρετούμε τους στόχους τους, με κακές συζητήσεις». -Το δικό σας πολιτικό μέλλον πώς το βλέπετε; Αν για παράδειγμα συντριβεί το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές, όπως έγινε στην Ουγγαρία, τι θα κάνετε; «Το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να γίνει ουγγρικό σοσιαλιστικό κόμμα. Είμαστε ένα μεγάλο κόμμα και ουδέποτε θα φτάσουμε σε αυτό το σημείο». -Πάντως δεν σας την πέφτουν εσάς οι βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, ενώ στον κ. Παπακωνσταντίνου... του την πέφτουν όλοι. «Γιατί είναι υποχρεωμένος να είναι δυσάρεστος». -Μήπως αισθάνονται ίσως ότι είναι ένας υπουργός πανέτοιμος να εξυπηρετήσει αυτά που του λέει η τρόικα; «Δεν είναι ακριβώς έτσι. Γιατί να το κάνει αυτό; Κανείς πολιτικός και κανείς άνθρωπος δεν θα το έκανε αυτό για να είναι δυσάρεστος σε κάποιους. Προφανώς, έχει μια επείγουσα αποστολή την οποία πρέπει να φέρει σε πέρας. Είναι δύσκολη η θέση του». -Ναι αλλά αυτό θυμίζει «επέμβαση σε ασθενή, χωρίς την έγκριση του ιδίου ή της οικογένειας του»… «Στη δημοκρατία πάντα υπάρχουν αντιδράσεις και διαφορετικές απόψεις. Δεν είναι παρεξηγήσιμο αυτό. Στο ΠΑΣΟΚ πάντα υπήρχαν πολύ έντονες διαμάχες και με τον Ανδρέα Παπανδρέου και με τον Κώστα Σημίτη στη συνέχεια. Το μεγάλο θέμα είναι εάν θα σωθεί η χώρα ή όχι». Μάιος 2011

-Εσείς θα διεκδικήσετε την ηγεσία του ΠΑΣΟΚ αργότερα; «Αυτή τη στιγμή ειλικρινά, εκφράζοντας και τα εσώψυχά μου, αυτό που έχω μέσα στο μυαλό μου και στην ψυχή μου είναι μια τεράστια αγωνία –και είναι μια ειλικρινής και έντιμη κατάθεση αυτή– για το εάν θα τα καταφέρουμε. Αυτό με έχει καταλάβει όλο αυτό το χρονικό διάστημα. Δεν σας κρύβω ότι έχουμε περάσει πάρα πολύ δύσκολες στιγμές. Και πέρσι τον Απρίλιο-Μάιο όταν η χώρα κινδύνευε να χρεοκοπήσει. Ένας άνθρωπος που εκφράζει ένα μεγάλο μέρος της σημερινής Ελλάδας, και τις ανάγκες που έχει η χώρα. Ας σταθούμε λοιπόν σε αυτά, γιατί αυτά προέχουν». -Έπρεπε να πείτε τόσα ψέματα παραμονές των εκλογών, την ώρα που κατέρρεε ο Καραμανλής; Ήταν ανάγκη να πείτε ότι λεφτά υπάρχουν; «Όταν είσαι αντιπολίτευση, τα πράγματα τα βλέπεις διαφορετικά. Θέλεις να βλέπεις τα πράγματα πιο αισιόδοξα, πιο δυναμικά και πιο εύκολα πολλές φορές. Δεύτερον, δεν γνωρίζεις την πραγματική κατάσταση. Μη μου πείτε ότι γνώριζε κανείς ότι είχαμε 15,5% έλλειμμα. Έλεγαν 9 με 10, αλλά 15,5% κανείς δεν πίστευε. Και κανείς δεν μπορούσε να καταλάβει πώς έχει διπλασιαστεί το δημόσιο χρέος. Μου φαινόταν απίστευτο. Όπως και ο τρόπος με τον οποίο κυβερνούσε η προηγούμενη κυβέρνηση. Δεν μπορούσα να καταλάβω τι συμβαίνει; Σαν να ήταν μια διαδικασία αυτόματου πιλότου και έλεγα τώρα πότε θα τελειώσουν τα καύσιμα; Ε, κάποια στιγμή τα καύσιμα τελείωσαν και … πέσανε». -Μου έκανε εντύπωση που επισημάνατε ότι κάποιοι Έλληνες που έχουν πολλά λεφτά, σε αυτή τη δύσκολη ώρα για την πατρίδα, δεν βάζουν λίγα για να κινηθεί πάλι η ανάπτυξη. «Να σας θυμίζω ότι σε δύσκολες εποχές για τον τόπο, όπως ήταν η δεκαετία του 1910-1920, ο Βενιζέλος έπιανε πάρα πολλούς ανθρώπους και τους ζητούσε με έναν τρόπο κάπως απαιτητικό, να φτιάξουν πράγματα για τη χώρα. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν αυτά τα φαινόμενα σήμερα. Εγώ, μέσα από τη συνέντευξή μας σήμερα, καλώ αυτούς τους ανθρώπους που μπορούν να βοηθήσουν τον τόπο. Ας το κάνει ο καθένας με τον δικό του τρόπο ή ας το κάνει σε συνεννόηση με την πολιτεία. Αυτή η αδράνεια και η απουσία και η φυγή ουσιαστικά δεν είναι φαινόμενο το οποίο τιμά τη σύγχρονη Ελλάδα». -Φοβάστε την ψυχική κόπωση του κόσμου; «Ακριβώς, και την ψυχική κόπωση του πολιτικού προσωπικού της χώρας, το οποίο έμαθε να κυβερνά και να διαχειρίζεται την εξουσία με διαφορετικούς όρους, δηλαδή με το δώσε κι όχι με το πάρε. Αυτό με φοβίζει».

38_39_SHMITHS 4/29/11 6:06 PM Page 38

crash

οικονομια

Τι ζητά ο Σημίτης στο παζάρι της αναδιάρθρωσης; του Δημήτρη Καζάκη, οικονομικού αναλυτή

αναδιάρθρωση του χρέους θα απελευθερώσει δυνάμεις» είπε ο κ. Κ. Σημίτης στη συνέντευξη που παραχώρησε στο «Βήμα της Κυριακής» (17/4/2011). Ο πρώην πρωθυπουργός υποστήριξε ότι η Ελλάδα οφείλει να προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους το ταχύτερο δυνατόν, σε συνεννόηση ασφαλώς με τους Eυρωπαίους εταίρους της, και τόνισε ότι «μια καλά προετοιμασμένη αναδιάρθρωση» μπορεί να αποδειχθεί καταλυτική, ώστε «τα επόμενα 15-20 χρόνια να είναι μια περίοδος στην οποία θα ξαναχτίσουμε με αισιοδοξία μια σταθερή οικονομία και θα επανενταχθούμε στην ευρωπαϊκή εξέλιξη».

Παραλλήλως, αντιτάχτηκε σε καλλιεργούμενες φήμες περί τραπεζικών κλυδωνισμών και επισήμανε με έμφαση ότι «από την αναδιάρθρωση δεν κινδυνεύουν οι καταθέσεις». Εκτίμησε ότι ακόμη και αν η Ελλάδα υποστεί μια 20ετή δοκιμασία σκληρής λιτότητας για να αποφύγει την αναδιάρθρωση, τίποτε δεν εγγυάται ότι θα επιτύχει την αποπληρωμή του δημοσίου χρέους, αφού, όπως υπογραμμίζει, «είναι επιπόλαιο να ελπίζουμε ότι τα επόμενα 20 χρόνια δεν θα προκύψουν οικονομικές αναταραχές, νομισματικές κρίσεις, ανατιμήσεις του πετρελαίου», που θα έχουν ως αποτέλεσμα «να αναπαράγονται οι κρίσεις». Σύμφωνα με τον κ. Σημίτη η αναδιάρθρωση τώρα από την Ελλάδα, θα αποτρέψει μια αναγκαστική και καταστροφική αναδιάρθρωση το 2013: « Η αναδιάρθρωση θεωρείται αναγκαία, ιδίως από οικονομολόγους και ερευνητικά κέντρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το κύριο επιχείρημά τους είναι ότι η αποπληρωμή του ελληνικού χρέους προϋποθέτει επιδόσεις της ελληνικής οικονομίας οι οποίες είναι αμφίβολο αν θα επιτευχθούν. Εξαρτάται, για παράδειγμα, από την πραγματοποίηση πλεονασμάτων από το Δημόσιο σε ύψος και σε διάρκεια που δεν έχουν επιτευχθεί έως τώρα σε άλλες χώρες της Ένωσης. Πιστεύουν λοιπόν ότι ή θα πρέπει να περικοπεί το χρέος ή να επιμηκυνθεί κατά πολύ ο χρόνος εξόφλησής του και να μειωθεί δραστικά το επιτόκιο. Αναδιάρθρωση μπορεί να επιβληθεί στη χώρα το 2013 από το Εurogroup. Αν ζητήσουμε τη βοήθεια του νέου μηχανισμού στήριξης και το χρέος μας κριθεί μη βιώσιμο, η αναδιάρθρωση θα αποτελέσει τότε όρο της

χρηματοδότησής μας. Η αναδιάρθρωση μπορεί να έχει πολύ αρνητικές συνέπειες και δεν είναι σκόπιμη όταν η χώρα είναι απροετοίμαστη και σε αδυναμία να ελέγξει τις επιπτώσεις. Μια καλά προετοιμασμένη αναδιάρθρωση θα βελτιώσει ουσιαστικά τη θέση μας». Αυτά λέει σήμερα ο κ. Σημίτης. Και αξίζει να σταθούμε γιατί ο αρχιτέκτονας της «ισχυρής Ελλάδας» που αποδείχτηκε φούσκα, δεν ήταν πάντα τόσο ένθερμος υποστηρικτής της αναδιάρθρωσης του χρέους. Όταν ήταν υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης του Ανδρέα Παπανδρέου το 1985, είχε πάλι φουντώσει το ζήτημα της αναδιάρθρωσης του χρέους μέσα από διαπραγματεύσεις με τους δανειστές της χώρας. Πώς απαντούσε τότε ο κ. Σημίτης; «Η κυβέρνηση δεν πρόκειται να ζητήσει αναδιαπραγμάτευση του εξωτερικού δημόσιου χρέους της χώρας, γιατί η αναδιαπραγμάτευση θα ήταν άσκοπη ενέργεια, και αν το ζητούσαμε, οι ξένες τράπεζες θα μας επέβαλαν κάποιους όρους και η χώρα θα εξετίθετο σ’ ορισμένες πιέσεις. Αντίθετα, η καλύτερη λύση θα ήταν η αναχρηματοδότηση του χρέους, η σύναψη νέων δανείων για την εξυπηρέτηση των παλαιών» (Τα Νέα, 27/11/1985).

Σύμφωνα με τον κ. Σημίτη η αναδιάρθρωση τώρα από την Ελλάδα, θα αποτρέψει μια αναγκαστική και καταστροφική αναδιάρθρωση το 2013

Αξίζει να θυμηθούμε ότι το συνολικό δημόσιο χρέος της χώρας το 1984 ήταν μόλις το 49,4% του ΑΕΠ, ενώ το 1985 ανήλθε στο 58,3% του ΑΕΠ. Η εξυπηρέτηση του δημόσιου χρέους αντιστοιχούσε το 1984 στο 5,5% του ΑΕΠ, ενώ το 1985 στο 6,8% του ΑΕΠ. Το 80% του δημόσιου χρέους εκείνη της εποχή ήταν εσωτερικό δραχμικό και αποτελούνταν κατά κύριο λόγο από δανειακές συμβάσεις με τράπεζες. Με άλλα λόγια, η χώρα είχε μεγάλη ελευθερία κινήσεων στη διαχείριση του χρέους. Τι έκανε λοιπόν αδύνατη την αναδιαπραγμάτευση του δημόσιου χρέους τότε και την αναδιάρθρωσή του; Και πώς γίνεται σήμερα εγκλωβισμένοι στο ευρώ με ένα δημόσιο χρέος ολοκληρωτικά ελεγχόμενο από τις απρόσωπες αγορές κεφαλαίου και σε ύψος 2,5 φορές μεγαλύτερο απ’ ό,τι το 1985, να έρχεται πάλι ο κ. Σημίτης και να θεωρεί την αναδιάρθρωση και μάλιστα με πρωτοβουλία της ίδιας της Ελλάδας ως πιο πρόσφορη λύση; Ξέρει τι λέει ή απλά αρέσκεται να φλυαρεί για λόγους πολιτικής και οικονομικής σκοπιμότητας; Και τέλος πάντων πότε επιτέλους θα νιώσουν την ανάγκη οι αρχιτέκτονες της σημερινής χρεοκοπίας να απολογηθούν για ό,τι έλεγαν και κυρίως για ό,τι έπρατταν ως κυβερνώντες τόσα χρόνια; Αλήθεια, αυτή η σύναψη νέων δανείων για την εξυπηρέτηση των παλαιών δεν αποτελεί τη συνταγή της σημερινής χρεοκοπίας; Πώς είναι δυνατόν ένα κράτος που βρίσκεται σ’ έναν φαύλο κύκλο σύναψης διαρκώς νέων δανείων για να πληρώσει τα παλιότερα, να γλυτώσει τη χρεοκοπία; Χρειάζεται πολύ σκέψη, ή ιδιαίτερη ευφυΐα για να καταλάβει κανείς ότι αυτή ακριβώς η συνταγή μας έχει φέρει στο σημερινό αδιέξοδο; Αξίζει τον κόπο να σημειώσουμε ότι, την ίδια εποχή, ο ακαδημαϊκός Άγγελος Αγγελόπουλος σημείωνε στο Βήμα (15/9/1985): «Ανεξάρτητα από το ακριβές ύψος του εξωτερικού χρέους, εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι ότι το χρέος αυξάνεται τελευταίως πολύ ταχύτερα από το εθνικό εισόδημα, ότι το προϊόν του χρησιμοποιείται, όπως είπαμε, κατά ένα μεγάλο μέρος, μέχρι 75% για την εξυπηρέτηση των παλαιότερων δανείων και το απομένον υπόλοιπο, ανεπαρκές άλλωστε, χρησιμοποιείται για καταναλωτικούς σκοπούς και όχι για παραγωγικές επενδύσεις». Στο ίδιο μήκος κύματος λίγο νωρίτερα και ο πρώην διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, Ξενοφών Ζολώτας, ο οποίος παρατηρούσε στον

38_39_SHMITHS 4/29/11 6:06 PM Page 39

crash «Οικονομικό Ταχυδρόμο» (8/11/1984): «Κάθε νέα δανειακή επιβάρυνση με τις παρούσες συνθήκες θα αποτελέσει για το μέλλον περιοριστικό παράγοντα της καταναλώσεως και της αποταμιεύσεως και σοβαρό, ανασχετικό παράγοντα αναπτύξεως για την οικονομία». Όμως ο κ. Σημίτης τότε είχε τον δικό του χαβά: συνάπτουμε νέα δάνεια για να πληρώσουμε τα παλιά. Κι αυτό γιατί ήξερε πολύ καλά το πόσο δεμένος ήταν ο ίδιος και η κυβέρνησή του με τις τράπεζες. Γι’ αυτό και προδίκαζε τότε ότι τυχόν αναδιαπραγμάτευση του χρέους θα οδηγούσε σε χειρότερους όρους και εκβιασμούς. Σήμερα με το δημόσιο χρέος στα 150% του ΑΕΠ, με την εξυπηρέτηση του χρέους να υπερβαίνει το 35% του ΑΕΠ, χωρίς εθνικό νόμισμα και αιχμάλωτοι των διεθνών αγορών κεφαλαίου με πάνω από το 90% των νέων δανείων να πηγαίνουν στην πληρωμή παλιότερων δανείων, ο κ. Σημίτης έρχεται να μας προτείνει την αναδιαπραγμάτευση του χρέους και την αναδιάρθρωσή του! Πραγματικά, το θράσος του εν λόγω κυρίου δεν έχει όρια. Ο πρώην πρωθυπουργός στοιχειοθετεί το ισχυρότερο επιχείρημα υπέρ της αναδιάρθρωσης έναντι των ευρωπαϊκών κέντρων που αντιδρούν στην προοπτική αυτή, όταν καταδεικνύει ότι η συσσώρευση και η συνακόλουθη αδυναμία εξυπηρέτησης του χρέους των περιφερειακών χωρών της Ένωσης δεν οφείλονται μόνο στις λανθασμένες πολιτικές τους, αλλά και «στις ανισορροπίες που προκαλεί το χάσμα ανάπτυξης μεταξύ Βορρά και Νότου». Εκτιμά ότι για να αντιμετωπιστούν οι συνέπειες του χάσματος αυτού και να επιταχυνθεί η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση απαιτούνται «κοινοτική αλληλεγγύη και διευκόλυνση των οφειλετριών χωρών». Ταυτόχρονα ο κ. Σημίτης απαντά στις κατηγορίες που διατύπωσε ο συγγραφέας και δημοσιογράφος κ. Μαρκ Ρος στο «Βήμα της Κυριακής», σχετικά με το αν το swap της Goldman Sachs βοήθησε την Ελλάδα να αποκρύψει μέρος του χρέους της και έτσι να ενταχθεί στην ΟΝΕ. «Ο Ρος παραποιεί χονδροειδώς τα γεγονότα» λέει ο πρώην πρωθυπουργός, εξηγεί με λεπτομέρειες την τότε συμφωνία και υπενθυμίζει ότι το 2001, έτος που έγινε το swap, η Ελλάδα ήταν ήδη μέλος της ΟΝΕ». Αυτό όμως που δεν μας εξηγεί ο κ. Σημίτης είναι γιατί, αφού όλα καλώς έγιναν με το swap της Goldman Sachs, μάθαμε γι’ αυτό μόλις τον Φεβρουάριο του 2010; Γιατί το συγκεκριμένο swap δεν δόθηκε στη δημοσιότητα όταν έγινε; Γιατί εξακολουθεί η κυβέρνηση να μην δίνει τη συγκεκριμένη σύμβαση στη δημοσιότητα; Γιατί δεν μας ξεκαθαρίζει ο κ. Σημίτης, η κυβέρνηση, ο κ. Τρισέ, ή όποιος δύναται, πόσες συμβάσεις swap έχουν γίνει και τι περιλαμβάνουν; Γιατί ο κ. Τρισέ αρνείται να δώσει τις συμβάσεις των ελληνικών swap στη δημοσιότητα, επικαλούμενος ότι «θα κλονισθεί η εμπιστοσύνη του επενδυτικού κοινού στις αγορές»; Τι άλλο εκτός από μαφιόζικη πρακτική ομερτά υποδηλώνει αυτή η στάση;

Ξαφνικά ο αρχιτέκτονας της «ισχυρής Ελλάδας» που αποδείχτηκε φούσκα, μπήκε στο παζάρι της αναδιάρθρωσης του χρέους

Μάιος 2011

40_46_YPOBRYXIA 4/29/11 9:59 PM Page 40

crash

ΣΚΑΝΔΑΛΟ

Μιλούν στο «Crash»

Τσοχατζόπουλος , Καρατζαφέρης, Μεϊμαράκης

Ρεπορτάζ: Γιώργος Τράγκας

40_46_YPOBRYXIA 4/29/11 9:59 PM Page 41

crash

Στην άβυσσο της διαφθοράς... 20.000 λεύγες υπό τη θάλασσα Ο

νεαρός βουλευτής που μου έφερε στο «Crash» όλους τους φακέλους με την υπόθεση των υποβρυχίων ήταν κατηγορηματικός: «Είναι χιλιάδες οι σελίδες των καταθέσεων και των εγγράφων, μία ντουλάπα ολόκληρη, δεν προλαβαίνουμε να τη μελετήσουμε για να βγάλουμε ασφαλή συμπεράσματα. Τι συζήτηση θα γίνει και πώς θα ψηφίσουμε για το εάν πρέπει να παραπεμφθεί ο Άκης Τσοχατζόπουλος σε Προανακριτική ή όχι»;

Εκείνη την ώρα, δεν ξέρω γιατί, σκέφτηκα την πλοκή, την ένταση και την περιπέτεια της ταινίας «Ο κόκκινος Οκτώβρης», που εκτυλίσσεται μέσα σε ένα σοβιετικό πυρηνικό υποβρύχιο στην άβυσσο των ωκεανών, κάτω από τους πάγους της Αρκτικής, με πρωταγωνιστή τον Σον Κόνερι. Ένα βετεράνο κυβερνήτη υποβρυχίων, που θέλει να αποσκιρτήσει στη Δύση μαζί με τους αξιωματικούς του και το προηγμένης τεχνολογίας σκάφος του Ερυθρού Στόλου. Ο Κόνερι, είναι πιο ωραίος και πιο πειστικός στο ρόλο του από τον Άκη που θέλει να αποδράσει και πετάει πλέον δεξιά και αριστερά πυραύλους – αντίμετρα, απειλώντας ότι «κανείς δεν θα μείνει στο απυρόβλητο - αβύθιστος» και ότι ο ίδιος δεν θα αποτελέσει ένα «βολικό στόχο- ένοχο». Εάν θυμάστε, όσοι έχετε δει αυτή την εκπληκτική ταινία, μέσα στο πλήρωμα του «Κόκκινου Οκτώβρη», υπάρχουν οι κομματικοί εγκάθετοι, οι πιστοί στο Κρεμλίνο κομισάριοι, που παρακολουθούν τα πάντα , εκείνοι που πιστεύουν στη γοητεία της αμερικανικής ελευθερίας και του καπιταλισμού και εκείνοι που είναι διαποτισμένοι από τη νοοτροπία του σοβιετικού καθεστώτος. Στη δική μας υπόθεση των υποβρυχίων, το γερμένο γερμανικό υποβρύχιο (όχι πυρηνικό και κακής κατασκευής), κινείται στην άβυσσο της… διαφθοράς, 20.000 λεύγες υπό τη θάλασσα και από το περισκόπιό του όλοι «οι αξιωματικοί του» βλέπουν συνεχώς μίζες εκατ. ευρώ! Το κυνήγι του δικού μας «Κόκκινου

Οκτώβρη», δηλαδή η έρευνα για τον Άκη Τσοχατζόπουλο, έφερε στο φως συγκλονιστικές καταγγελίες, κατηγορίες και αποκαλύψεις για το πώς λειτουργεί η σημερινή πολιτική σκηνή στον τόπο μας, η οποία καθημερινά καλεί τους πολίτες να είναι χρηστοί και ενάρετοι και να αλλάξουν ρότα, καταβάλλοντας κάθε ικμάδα των δυνάμεών τους και της περιουσίας τους για τη σωτηρία της πατρίδας. Ομολογώ ότι βρήκαμε ιδιαίτερα διδακτική τη συζήτηση που έγινε στη Βουλή, πριν παραπέμψουν τον Τσοχατζόπουλο. Ειδικότερα, η αποχώρηση του Γιώργου Καρατζαφέρη με τον ισχυρισμό ότι «Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ ¨τα έχουν κάνει πλακάκια¨ για να συγκαλυφθεί και αυτή η υπόθεση, για να μη γίνει έρευνα και για τους επόμενους υπουργούς Άμυνας και τα μέλη του ΚΥΣΕΑ», αλλά και η επίθεση του Βαγγέλη Μεϊμαράκη εναντίον του προέδρου του ΛΑΟΣ, με τον ισχυρισμό ότι «τον παρακαλούσε και τον πίεζε να παραλάβει τα γερμένα υποβρύχια», άφησαν άναυδη την κοινή γνώμη! Κι αυτό, γιατί ο μεν πρώτος ισχυρίστηκε ότι εντελώς … υποβρυχιακά ο Σαμαράς και ο Παπανδρέου αποφεύγουν να στήσουν Εξεταστική Επιτροπή για να μην κληθούν να καταθέσουν ως μάρτυρες οι πρώην πρωθυπουργοί, οι υπουργοί Άμυνας και τα μέλη του ΚΥΣΕΑ και να περιοριστεί η υπόθεση στο πρόσωπο του Άκη Τσοχατζόπουλου. Ο τελευταίος παρασκηνιακά έχει πειστεί (από την κυβέρνηση και από τους δικηγόρους του) ότι δεν πρόκειται να πάθει τίποτα, γιατί έχουν πλέον παραγραφεί όλα τα αδικήματα

Στην περίπτωση του δικού μας γερμένου «Κόκκινου Οκτώβρη», το πλήρωμα βλέπει από το περισκόπιο μόνο μίζες εκατ. ευρώ!

για τα οποία κατηγορείται . Από την άλλη πλευρά, ο Μεϊμαράκης, ακούγοντας την πιθανότητα να φτάσει ο ίδιος σε Εξεταστική Επιτροπή ή και (κανείς δεν ξέρει!) σε Ειδικό Δικαστήριο, χτύπησε «κόκκινα» και κατηγόρησε ούτε λίγο ούτε πολύ τον Καρατζαφέρη ως «εργολάβο» και «νονό» (αυτό το είπε αργότερα στον Χατζηνικολάου, στον Real Fm) συμφερόντων που έχουν σχέση με τους εξοπλισμούς. Δηλαδή, ο πρώην υπουργός Άμυνας της Ν.Δ. υποστήριξε ότι ο Καρατζαφέρης πολιτεύεται, ψηφίζει ή κοντράρει νόμους ή αποσύρεται από τη Βουλή, ανάλογα με τις επιθυμίες των εταιρειών ή των προμηθευτών ή των μεταλοεπιχειρηματιών που τον καθοδηγούν. Έτσι, ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ έβγαλε το περίστροφο γρήγορα (από τα πιο γρήγορα πιστόλια του φαρ ουέστ) ότι ο Μεϊμαράκης είναι γνωστός στην πιάτσα ως ο «κύριος Μπροστάντζα», δηλαδή πριν από κάθε δουλειά θέλει τα χρήματα μπροστά και σε μετρητά! Όπως αντιλαμβάνεστε, τα μισά να πιστέψει ο μέσος πολίτης από τους χαρακτηρισμούς αυτών των γνωστών πολιτικών, αισθάνεται χειρότερα και σε μεγαλύτερη πίεση από το να είναι μέσα στο υποβρύχιο «Κόκκινος Οκτώβρης» και να καταδιώκεται από όλον τον «ερυθρό» στόλο στα βάθη των Ωκεανών. Και όταν ακούγονται τέτοια στο σόναρ, μάλλον έχει δίκιο ο Πάνος Καμένος που λέει ότι «ο κόσμος θα αφήσει τα γιαούρτια και θα πιάσει τα καλάσνικοφ»! Έτσι, λοιπόν, αντί να ξεφυλλίσω τα εκατοντάδες έγγραφα της δικογραφίας που μου έφεραν στο γραφείο μου, προτίμησα να πάρω τρεις συνεντεύξεις από το πλήρωμα του δικού μας υποβρυχίου. Άλλωστε, ο Άκης άφησε να εννοηθεί στη Βουλή ότι «λάθη έγιναν» σ’ αυτό το σκάνδαλο, δηλαδή «μίζες έπεσαν», αλλά η έρευνα δεν πρέπει να πάει μόνο στο πρόσωπό του. Γιατί όσα υπέγραψε αυτός, τα υπέγραψαν και τα χειρίστηκαν και οι επόμενοι υπουργοί. Άλλωστε, τα μέλη του ΚΥΣΕΑ τυφλά ή κουφά ήσαν, όταν έφταναν εκεί οι συμβάσεις των γερμένων υποβρυχίων;

40_46_YPOBRYXIA 4/29/11 9:59 PM Page 42

crash

ΣΚΑΝΔΑΛΟ

Ο Γιώργος Καρατζαφέρης, στο πρώτο ερώτημά μου μού είπε ορθά κοφτά «φωνάζει ο κλέφτης, για να φοβηθεί ο νοικοκύρης. Σου ορκίζομαι», μου είπε με δραματικό ύφος, «στο παιδί μου, στο εγγόνι μου, στη μάνα μου, στην οικογένειά μου -δεν έχω ιερότερο όρκο- πρόκειται για άθλια προβοκάτσια, για άθλιο υποκείμενο. Ουδέποτε του είπα ή τον πίεσα να παραλάβει τα υποβρύχια». - Ούτε εσύ ούτε αυτός έχετε μάρτυρα για να αποδείξετε ότι αυτό έγινε ή δεν έγινε μέσα στο γραφείο του; Εις μάρτυς, ουδείς μάρτυς. «Ακριβώς. Γι’ αυτό τα λέει αυτό το άθλιο υποκείμενο. Γι’ αυτό στήνει αυτή την άθλια προβοκάτσια, γιατί φεύγοντας από τη Βουλή, αποκάλυψα το κουκούλωμα, τα “πλακάκια” μεταξύ Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ. Εξάλλου, Γιώργο μου, δεν είμαι… ελέφαντας να αποδείξω το τι είπαμε τετ-α-τετ στο υπουργικό του γραφείο, αλλά κι αυτός δεν έχει στοιχεία για να αποδείξει αν τα είπαμε και πώς τα είπαμε». - Και γιατί ισχυρίζεσαι πως τα έχουν κάνει «πλακάκια» Παπανδρέου - Σαμαράς; «Μα, είναι απλό. Σύμφωνα με το εισαγωγικό της παράδοσης της ποινικής δικογραφίας που έστειλε ο αρμόδιος αντιεισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Αθανάσιος Κατσιρώδης στον πρόεδρο της Βουλής, εκτός του Άκη Τσοχατζόπουλου, ζητεί στη δεύτερη παράγραφο να εξεταστούν και οι τυχόν ποινικές ευθύνες “των μελών των κυβερνήσεων που κατά καιρούς επόπτευαν την υλοποίηση των παραπάνω συμβάσεων…”, οπότε και καταλαβαίνετε το τι έπρεπε να γίνει και το ποιοι έπρεπε να εξεταστούν: οι πρώην πρωθυπουργοί, ο Σημίτης, ο Καραμανλής, οι πρώην υπουργοί Άμυνας, Παπαντωνίου, Σπηλιωτόπουλος, Μεϊμαράκης. Όλα τα μέλη του ΚΥΣΕΑ». - Δηλαδή, τι θα έβγαινε αν γινόταν Εξεταστική; «Τότε θα καλούσα πολλούς. Θα ζητούσα, μάλιστα, να κληθεί και ο αδελφός του πρωθυπουργού, ο Νίκος Παπανδρέου, για να μας πει τι έκανε στο Αμπού Ντάμπι που πήγε με το πρωθυπουργικό αεροπλάνο, αλλά και ποιο ρόλο παίζει η κα Μαργαρίτα Μαθιοπούλου, ως “δίαυλος” με διάφορα γερμανικά συμφέροντα, Μια κυρία που έχει στενές σχέσεις με

Καρατζαφέρης: «Εγώ ήθελα να πάνε όλοι σε Εξεταστική, για να καλέσω εκεί και τον Νίκο Παπανδρέου!» την οικογένεια Παπανδρέου και ξέρει πολλά για τα υποβρύχια». - Μα, ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης σε κατηγόρησε ότι τον πίεζες να πάρει και τορπίλες και έβαζες τους βουλευτές του ΛΑΟΣ να καταθέτουν ερωτήσεις στη Βουλή… «Ψεύδεται. Αντίθετα, εμείς του λέγαμε ότι είναι σκάνδαλο η υπόθεση των υποβρυχίων. Ισχυρίζεται ότι τον ρωτήσαμε γιατί δεν αγόρασε και τορπίλες για τα υποβρύχια, αλλά αυτό ήταν μπλόφα και γράφτηκε σε ένα ερώτημα του Άδωνη γιατί τις τορπίλες τις έφτιαχνε η ΓΕΡΜΑΝΟΣ στην Ξάνθη. Και θέλαμε να δούμε τι θα απαντήσει. Τώρα, όμως, σε διαβεβαιώ, θα ανοίξουν “ιστορίες” και για τα Leopard και για τις τορπίλες και για πολλά άλλα. Άσε που θα καταθέσω και αγωγές εναντίον του Μεϊμαράκη για τα όσα είπε σε βάρος μου». - Τελικά, κατά τη γνώμη σου, γιατί «στέλνουν» μόνο τον Άκη Τσοχατζόπουλο; «Βασικά, υλοποιούν την πρόταση Βενιζέλου να «στείλουν» μόνο τον Άκη, επειδή βρίσκεται σε πολιτική παρακμή! Τον έχουν πείσει ότι δεν πρόκειται να πάθει τίποτα, γιατί όλα αυτά έχουν παραγραφεί… Έχε δε υπόψη σου ότι με τον Μεϊμαράκη και τις άθλιες προβοκάτσιές του δεν θα τελειώσουμε. Άλλωστε, στην πιάτσα έχει το παρατσούκλι “ο Μπροστάντζας”». Έκλεισα τη μια γραμμή του τηλεφώνου κι αμέσως σήκωσα την άλλη, όπου στην άλλη άκρη ήταν ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης, ο οποίος χωρίς περιστροφές και πολλές κουβέντες, κάθετος σ’ αυτά που έλεγε και σταθερός σ’ αυτά που είπε και από το βήμα της Βουλής, επέμενε ότι «εγώ έχω αρχές και Μάιος 2011

δεν θέλω να τις παραβαίνω και μάλιστα όταν προκαλούμαι με όρους υποκόσμου. Δημοσιοποίησα τη συζήτηση με τον Καρατζαφέρη, γιατί με προκάλεσε η συμπεριφορά του. Πρέπει να εξεταστεί τι ρόλο παίζει, ποιους εξυπηρετεί». - Όταν μιλάς για «υπόκοσμο» και «νονούς» εννοείς τον πρόεδρο του ΛΑΟΣ; «Οι «νονοί» νομίζουν ότι επειδή κάποιοι πολιτικοί έχουμε αρχές, είμαστε και αδύναμοι, γι’ αυτό και δημοσιοποίησα, μιλώντας στη Βουλή, ιδιωτική συζήτηση που είχα όταν ήμουν υπουργός Άμυνας με τον Καρατζαφέρη. Αυτός δουλεύει για συμφέροντα είτε προωθώντας τα είτε για λογαριασμό ανταγωνιστών και θέλουν να καταστρέψουν δουλειές άλλων». - Μα, αυτές είναι βαριές κουβέντες… «Ναι. Ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ είναι πολιτικά ανήθικος και θα έπρεπε να συσταθεί Εξεταστική Επιτροπή για το πώς κινείται ο πρόεδρος ενός κόμματος που βρίσκεται μέσα στο Κοινοβούλιο και τι συμφέροντα εξυπηρετεί»! Έκλεισε το τηλέφωνο απότομα και την ώρα που προσπαθούσα να συμμαζέψω τις κουβέντες του, να και ο τρίτος της «παρέας» από την άλλη γραμμή. Ο Άκης Τσοχατζόπουλος. Οπότε, σκέφτηκα, αν μπορούσα να τους έχω και τους τρεις σε ένα… πάνελ θα γινότανε χαμός, αλλά και… ο Άκης με πρόλαβε: «Εγώ δεν θα είμαι η βολική λύση για κανέναν», μου λέει με την πρώτη κουβέντα. - Δηλαδή, τι θα γίνει απ’ εδώ και πέρα; «Δεν θα μείνει κανείς στο απυρόβλητο. Δεν φυγομαχώ , αλλά έχω και την ιστορία μου, 30-40 χρόνια στο ΠΑΣΟΚ, που δεν μπορεί να ξεχαστεί και τόσο εύκολα»! Πάντως, εκείνο που μου έμεινε απ’ όλη αυτή την κουβέντα των τριών «μονομάχων», θα πρέπει να… κολυμπήσουμε πολύ βαθιά για να βρούμε την άκρη της «πορείας» του δικού μας «Κόκκινου Οκτώβρη», καθώς στο πιλοτήριο δεν βρίσκονταν μόνο ένας Σον Κόνερι, καθώς για τα υποβρύχια, άσχετα αν έγερναν ή όχι, ποτέ δεν υπέγραφε μόνο ένας και, ως εκ τούτου, ποτέ δεν «έτρωγε» μόνο ένας…

40_46_YPOBRYXIA 4/29/11 9:59 PM Page 43

crash

Πενήντα ογκώδεις φάκελοι σε... καρότσια σούπερ μάρκετ! Ρεπορτάζ: Γιώργος Ανδρουτσόπουλος

οιος να το έλεγε πριν μερικά χρόνια, ότι ο «πιστός Άκης» του Ανδρέα, θα υποχρεωνόταν να δώσει εξηγήσεις σε Προκαταρκτική Επιτροπή στη Βουλή, για το αν εμπλέκεται ή όχι σε διακίνηση «μαύρου» χρήματος! Αν πήρε ή όχι «χορηγίες» από τους Γερμανούς για την προμήθεια των «γερμανικών» υποβρυχίων, υπόθεση που εξελίχθηκε σε μείζον σκάνδαλο, ακόμη κι αν δεν υπήρχε θέμα «μιζών» και «λαδωμάτων», μόνο και μόνο από την τεράστια καθυστέρηση και την παραλαβή τελικά του «Παπανικολή», του υποβρυχίου που… γέρνει.

Όπως στο σκάνδαλο της Siemens, έτσι και στο σκάνδαλο των «γερμανικών» υποβρυχίων η υπόθεση «άνοιξε» από τους Γερμανούς, από τη γνωστή μας εισαγγελία του Μονάχου, που διερεύνησε το πώς έπαιρνε παραγγελίες από άλλες χώρες (Ελλάδα, Πορτογαλία) η κοινοπραξία Ferrostahl/Howaldwerke – Deutsche Werft AG για την κατασκευή υποβρυχίων. Η κοινοπραξία των ναυπηγείων του Κιέλου βάδιζε στα χνάρια της Siemens, με «προμήθειες» επί των προμηθειών, δικό της «μαύρο ταμείο», που διαχειριζόταν η «Ομάδα Α» και παρένθετα πρόσωπα, εταιρίες συμβούλων που… πήγαιναν το λάδι. Η ελληνική Δικαιοσύνη κινήθηκε με αφορμή δημοσιεύματα του ελληνικού Τύπου, σχετικά με τις έρευνες των γερμανικών δικαστικών αρχών για παράνομες πληρωμές και μίζες ύψους δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ στην Ελλάδα. Πάντα από… τρίτους, μαθαίνουμε τις πομπές του οίκου μας. Κι ας κόπτονται οι κυβερνήσεις που έρχονται και παρέρχονται για τη διαφάνεια και την κάθαρση στον δημόσιο βίο! Στην περίπτωση των «γερμανικών» υποβρυχίων, οι μίζες ξεπερνούν τα 50 εκατομμύρια ευρώ. Περίπου τα μισά απ’ όσα «μοίρασε» η Siemens στην Ελλάδα από το «μαύρο ταμείο», σύμφωνα με τα όσα αποκάλυψαν στην Εισαγγελία του Μονάχου πρώην στελέχη της, που τελικά καταδικάστηκαν για τις δωροδοκίες και τα «λαδώματα», αλλά «έπεσαν στα μαλακά». Οι Γερμανοί και… «λαδώνουν» και μας «ανοίγουν τα μάτια» εκ των υστέρων. Τουλάχιστον αυτό δείχνουν οι δυο παράλληλες υποθέσεις, της Siemens και της HDW/Ferrostahl. Kι αν, τελικά, αποδεχθούν έναν εξωδικαστικό συμβιβασμό (όπως προτείνει ο υπουργός Δικαιοσύνης Χαρ. Καστανίδης) για την καταβολή ενός είδους αποζημιώσεων για τις «μίζες»), κάτι που θεωρείται μάλλον απίθανο, θα μπορούμε να μιλάμε και για… γερμανικές επανορθώσεις. Ο Άκης Τσοχατζόπουλος θα είναι ο μόνος

Τσοχατζόπουλος: «Εγώ δεν πρόκειται να είμαι ένας “βολικός” στόχος, ένας “βολικός” ένοχος!» που θα αντιμετωπίσει την Προκαταρκτική Επιτροπή της Βουλής. Οι πολιτικοί που διετέλεσαν υπουργοί Άμυνας μετά από εκείνον, θα κληθούν να δώσουν εξηγήσεις στη Διαρκή Επιτροπή Άμυνας. Αυτά λένε δημοσιογραφικές πληροφορίες από το ρεπορτάζ στην κυβέρνηση και το ΠΑΣΟΚ. Ο ίδιος επιμένει ότι είναι στόχος «αλήτικης σκευωρίας» και ότι δεν υπήρξε παράνομη συναλλαγή στο μεγάλο πρόγραμμα των υποβρυχίων 214, «που στόχευσε να καλύψει τις επιχειρησιακές ανάγκες του Πολεμικού Ναυτικού και να εξασφαλίσει για την Ελλάδα τα επόμενα χρόνια στρατηγικό πλεονέκτημα στο Αιγαίο». Η σύμβαση για την ανάθεση της κατασκευής των υποβρυχίων, υποστηρίζει, ήταν απολύτως νόμιμη και χαρακτηρίζει ψεύδη τα όσα εγράφησαν, ότι είχε «ταμία», ότι έλαβε «μίζες» και ότι «ο Γιάννης Μπέλτσιος ή οποιοσδήποτε άλλος μεσολάβησε εκ μέρους του, για να εισπράξει ή εισέπραξε χρήματα για την παραγγελία των εν λόγω υποβρυχίων». Η Εισαγγελία του Αρείου Πάγου όμως, έστειλε στη Βουλή την ποινική δικογραφία για τις τέσσερις επίδικες συμβάσεις του Πολεμικού Ναυτικού με την HDW/Ferrostahl και τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, επειδή από την προκαταρκτική εξέταση προέκυψαν ενδείξεις για τυχόν ποινικές ευθύνες πολιτικών προσώπων, από τα οποία κατονομάζεται μόνον ο τότε υπουργός Άμυνας Άκης Τσοχατζόπουλος. H Βουλή, με συντριπτική πλειοψηφία, και παρά την ομιλία στην Ολομέλεια του τέως ισχυΜάιος 2011

ρού και πολιτικού ανδρός Άκη Τσοχατζόπουλου, αποφάσισε να τον παραπέμψει σε Προκαταρκτική Επιτροπή, με τα αδικήματα της δωροδοκίας και της διακίνησης κατάμαυρου χρήματος. Σε αυτήν, θα αναζητηθούν απαντήσεις στις επισημάνσεις: α) Την απευθείας ανάθεση της ναυπήγησης υποβρυχίων τύπου 214 στα Ελληνικά Ναυπηγεία ΑΕ και τα Γερμανικά Ναυπηγεία FS/HDW. β) Την απευθείας ανάθεση της επισκευής υποβρυχίων τύπου 209 στα ίδια Ναυπηγεία. γ) Την κατάρτιση των 8/2000 και 13/2002 συμβάσεων Αντισταθμιστικών Ωφελημάτων που απορρέουν από τις παραπάνω δύο πρώτες αναθέσεις».

Ογκώδεις φάκελοι Η δικογραφία καταλαμβάνει 50 ογκώδεις φακέλους. Για τη μεταφορά τους χρειάστηκαν… πάμπολλα καρότσια σούπερ μάρκετ. Θα προλάβουν να τη μελετήσουν τα μέλη της Επιτροπής και να καταλήξουν σε ασφαλή συμπεράσματα, απαλλαγμένα από κομματικές σκοπιμότητες μέσα σε μια περιορισμένη προθεσμία; Πώς, όμως, θα γίνει η παραπομπή του Άκη Τσοχατζόπουλου στην Επιτροπή με βάση τον νέο νόμο περί ευθύνης υπουργών, που δεν είχε ψηφισθεί από τη Βουλή πριν από το Πάσχα, παρά τα όσα είχαν γραφτεί στον ημερήσιο Τύπο; Θα έχει αναδρομική ισχύ ο νόμος; Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή… Έχουν περάσει δυο χρόνια από την κρίση στα

40_46_YPOBRYXIA 4/29/11 9:59 PM Page 44

crash

ΣΚΑΝΔΑΛΟ

Ίμια (1996) και την υποστολή της ελληνικής σημαίας που διέταξε ο Σημίτης από τη βραχονησίδα. Τότε που ευχαρίστησε δημόσια –στη Βουλή– τις Ηνωμένες Πολιτείες για… την απαράδεκτη διαδικασία αποκλιμάκωσης, η οποία αποθράσυνε την πολιτικο-στρατιωτική ηγεσία της Τουρκίας στις αξιώσεις της σε βάρος της χώρας μας. Ήταν τότε, το 1998, που η κυβέρνηση Σημίτη αποφάσισε να προχωρήσει σε μια γενναία ενίσχυση του υποβρύχιου στόλου με την παραγγελία τεσσάρων νέων υποβρυχίων, τύπου 214 (σύμβαση «Αρχιμήδης»), συνολικής αξίας 1.385.277. Τόση είναι η πρεμούρα της, που προχωρεί με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, της απευθείας ανάθεσης, με αποτέλεσμα οι Γάλλοι, σύμμαχοι και εταίροι μας όπως και οι Γερμανοί, να διαμαρτυρηθούν επειδή αγνοήθηκε η δική τους προσφορά. Η σπουδή είναι προσχηματική. Αυτό αποδεικνύεται από τα χρονικά διαστήματα που μεσολαβούν. Η απόφαση του τότε υπουργού Άμυνας Άκη Τσοχατζόπουλου, με ημερομηνία 11-12-1998, εγκρίνεται επτά μήνες αργότερα από το ΚΥΣΕΑ, στις 26-7-1999, και η σύμβαση με τα Ελληνικά Ναυπηγεία Σκαραμαγκά (ΕΝΑΕ) ως κύριο ανάδοχο και τη γερμανική κοινοπραξία HDW/Ferrostahl ως κύριο υποκατασκευαστή, υπογράφεται στις 15-2-2000. Θα ακολουθήσει μια δεύτερη σύμβαση, η σύμβαση «Ποσειδών» για την υλοποίηση του Προγράμματος Εκσυγχρονισμού Μέσης Ζωής και Γενικής Επισκευής τεσσάρων υποβρυχίων τύπου «Ποσειδών» (209), αξίας 826.173.947 ευρώ, που υπογράφεται στις 315-2002 από τους ίδιους ανάδοχους. Οι δυο αυτές συμβάσεις του Πολεμικού Ναυτικού φέρουν τους κωδικούς αριθμούς 012Β/2000 και 021Β/2002 αντίστοιχα, ενώ άλλες δυο συμβάσεις, με κωδικούς 8/2000 και 13/2002, που απορρέουν από τις δυο κύριες συμβάσεις, αφορούν στα Αντισταθμιστικά Ωφελήματα. Η πορεία της εκτέλεσης των συμβάσεων διαπλέκεται με τις εξελίξεις στο θέμα των ναυπηγείων Σκαραμαγκά και τις καντρίλιες της κυβέρνησης Σημίτη με τους Γερμανούς. Τα ναυπηγεία που ιδρύθηκαν το 1958 από τον εφοπλιστή Σταύρο Νιάρχο, στη θέση των παλιών και κατεστραμμένων από τον πόλεμο ναυπηγείων του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού. Αφού γνώρισαν μια περίοδο άνθισης, στα μέσα της δεκαετίας του ΄60, εξαγοράστηκαν από την ΕΤΒΑ. Την περίοδο 1992 –1994 ναυπηγήθηκαν σε αυτά, σε συνεργασία με την Blohm Voss, τέσσερις φρεγάτες του Πολεμικού Ναυτικού της κλάσης «Ύδρα». Η κρίση, όμως, στη ναυπηγοεπισκευαστική βιομηχανία οδήγησε στην ιδιωτικοποίησή τους με μορφή συνεταιριστική για το 50% , ενώ το υπόλοιπο 50% αγοράστηκε από τη βρετανική Brown & Root και στη συνέχεια από τη γνωστή μας HDW, η οποία σε κοινοπραξία με τη Ferrostahl εξασφάλισε, με απευθείας ανάθεση, την παραγγελία για τα υποβρύχια του Πολεμικού Ναυτικού.

Το 1998 η κυβέρνηση Σημίτη, με τη διαδικασία του κατεπείγοντος, που αποδείχθηκε προσχηματική, ενίσχυσε τον στόλο με τέσσερα νέα υποβρύχια Τόμους γεμίζουν τα σχετικά δημοσιεύματα και όταν τον Ιανουάριο του 2005 ο πανίσχυρος γερμανικός όμιλος Thyssen εξαγοράζει τη HDW, παίρνει και τα ναυπηγεία μαζί με το πρωτότυπο των υποβρυχίων Τύπου 214, το προβληματικό «Παπανικολής» που παρουσιάζει κλίση –γέρνει!– και για τον λόγο αυτόν αρνείται να το παραλάβει το Πολεμικό Ναυτικό. Πέντε χρόνια κρατάει η διελκυστίνδα για το υποβρύχιο «που γέρνει». Και είναι από μόνη της άλλο ένα σκάνδαλο με την κατάληξή της, γιατί το «Παπανικολής» το πήραμε τελικά, με την προοπτική η κρατική ναυπηγική βιομηχανία των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων Abu Dhabi Mar, η οποία ελέγχει σήμερα το 75,1% των ναυπηγείων Σκαραμαγκά (ποσοστό που αγόρασε από την γερμανική ThyssenKrupp Marine Systems), να το πωλήσει σε τρίτη χώρα. Αλλά θα βρεθεί αγοραστής για ένα υποβρύχιο, που έγινε διεθνώς γνωστό από τα σημαντικά προβλήματα που παρουσίασε κατά την κατασκευή του ή θα μας μείνει «αμανάτι»;

Η «προίκα» Έχει αναφερθεί, ότι οι συμβάσεις για τα υποβρύχια του Πολεμικού Ναυτικού αποτελούσαν «προίκα» για τους Γερμανούς, για να πάρουν τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά, προίκα όχι ευκαταφρόνητη. Κάποιοι επωφελήθηκαν από αυτή την «προικοδότηση» από τις μίζες, που, σύμφωνα με τα στοιχεία της γερμανικής Δικαιοσύνης, μοιράστηκαν αφειδώς από την κοινοπραξία μέσω εταιριών- συμβούλων, οι οποίες αμείφθηκαν πλουσιοπάροχα για τις υπηρεσίες που προσέφεραν. Είναι, πράγματι, εντυπωσιακό ότι μια εταιρία ανεξάρτητου Έλληνα εφοπλιστή, με έδρα τον Παναμά, στο διάστημα από το 2000 μέχρι και το 2003, πήρε συνολικά 87,5 εκατομμύρια ευρώ για τις «υπηρεσίες» της, ενώ μια άλλη εταιρία- σύμβουλος με έδρα τις βρετανικές Παρθένες Νήσους, φέρεται ότι πήρε 11 εκατομμύρια ευρώ, μετά από συμβιβασμό με τη γερμανική κοινοπραξία, την οποία είχε απειλήσει ότι θα τη σύρει στα δικαστήρια. Πολύ ακριβές συμβουλές έδιναν! Στην απόφαση του Ειρηνοδικείου του Μονάχου αναφέρεται: «Τουλάχιστον ένα μέρος των χρημάτων χρησιμοποιήθηκε για τη συγκάλυψη των μιζών. Τα χρήματα αυτά διαβιβάστηκαν σε φορείς λήψεις αποφάσεων, οι οποίοι ήταν στην κυβέρνηση, στα υπουργεία, στις υπηρεσίες ή Μάιος 2011

στο Πολεμικό Ναυτικό της Ελλάδος, προκειμένου να επηρεάσουν θετικά την ανάθεση της παραγγελίας των υποβρυχίων υπέρ της γερμανικής κοινοπραξίας. Για την ανάθεση της παραγγελίας χρειαζόταν η βοήθεια των ειδικών, οι οποίοι έχαιραν της εμπιστοσύνης των φορέων λήψης αποφάσεων». Μάλιστα οι Γερμανοί, οι εξοικειωμένοι με τα «λαδώματα», μας θεωρούν και… ακριβούς στις μίζες, σε σύγκριση με την Πορτογαλία. Χαρακτηριστικά είναι τα όσα αναφέρει στην κατάθεσή του στην εισαγγελία του Μονάχου, ο Έρβιν Έρπλσε, ο οποίος υπήρξε στέλεχος της Ferrostahl μέχρι τo 2009: «Οι πληρωμές μιζών στην Πορτογαλία δεν είναι τίποτα σε σχέση με αυτές στην Ελλάδα. Μου έλεγαν ότι στην Ελλάδα υπήρχαν υπέρογκες αμοιβές. Το θέμα αυτό δεν με ενδιέφερε περισσότερο, σοκαρίστηκα όμως από το γεγονός ότι μια χώρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης είναι τόσο απαιτητική. Για την υπόθεση των υποβρυχίων όπως στην Πορτογαλία έτσι και στην Ελλάδα καταβλήθηκαν μίζες σε δημόσιους λειτουργούς για την ανάληψη του έργου. Οι μίζες καταβάλλονταν μέσω εικονικών συμβάσεων συμβούλων και μέσω εφοπλιστή ως αχυρανθρώπου στους δημόσιους λειτουργούς και στους φορείς λήψης των αποφάσεων…». Ο ίδιος μάρτυρας υποστήριξε ότι στη δωροδοκία εμπλέκεται και το Δ.Σ. Από την κατάθεσή του προκύπτει ότι, μέχρι το 2001, οι παράνομες πληρωμές γινόντουσαν μέσω ενός δικηγορικού γραφείου της Ζυρίχης, που έπαιρνε το 10% της προμήθειας. Στη συνέχεια, η Ferrostaal και η ΗDW συνέστησαν θυγατρική κατά 50% - 50%, με έδρα το Λονδίνο, για την πληρωμή των προμηθειών και ότι αυτή ήταν η ΜFI, η οποία κατηύθυνε τις παράνομες πληρωμές στην Marine Industrial Enterprises (MIE). Ως δικαιούχος της δεύτερης εταιρίας φέρεται Έλληνας εφοπλιστής, τον οποίο διαδέχθηκε το 2004 άλλοτε συνεργάτης του ασφαλιστικός σύμβουλος. Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στο σκάνδαλο των «γερμανικών» υποβρυχίων είναι αυτό που αφορά στα αντισταθμιστικά ωφελήματα, δηλαδή τις ανταποδοτικές πράξεις που αναλαμβάνει ο προμηθευτής, σαν αντιστάθμισμα της προμήθειας. Στην πραγματικότητα, όμως, το κόστος των αντισταθμιστικών το πληρώνει ο αγοραστής, δηλαδή το ελληνικό Δημόσιο. Ο στόχος ήταν να εξασφαλιστεί τεχνογνωσία για την ΕΑΒ και να ανατεθεί υποκατασκευαστικό έργο για την κύρια σύμβαση σε εγχώριες βιομηχανίες. Τι έγινε στην πραγματικότητα; Σε τι ποσοστό υλοποιήθηκαν τα προβλεπόμενα αντισταθμιστικά ωφελήματα; Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η σχετική έρευνα των ελεγκτών του ΣΔΟΕ για τα όσα αποκάλυψε για το θέμα αυτό. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι είναι κοινό μυστικό, ότι τα προγράμματα των αντισταθμιστικών ωφελημάτων προσφέρονται για τη διοχέτευση μιζών με νομιμοφανείς διαδικασίες. Το ζήτημα είναι πως στοιχειοθετείται η διακίνηση βρώμικου χρήματος.

40_46_YPOBRYXIA 4/29/11 9:59 PM Page 45

crash

Οι… ταινιόδρομοι των μιζών

ε τι ύψος έφθασαν οι μίζες για τα «γερμανικά» υποβρύχια; Πώς διοχετεύονταν στους παραλήπτες; Tι στοιχεία διαθέτει για τη στοιχειοθέτηση των αξιοποίνων πράξεων της δωροδοκίας και της διακίνησης βρώμικου χρήματος ελληνική Δικαιοσύνη;

Όπως και στην περίπτωση της Siemens, υπολογίζουμε τη συνδρομή της γερμανικής Δικαιοσύνης, τις καταθέσεις Γερμανών μαρτύρων και τις απολογίες Γερμανών υπόπτων και στελεχών της ΗDW και της Ferrostaαl. Όμως, ούτε οι Γερμανοί εισαγγελείς φαίνεται να έχουν βρει άκρη με τις μίζες. Γι’ αυτό γίνεται λόγος για πάνω από 50 εκατ. ευρώ, μέσω των δύο εταιριών συμβούλων, τη ΜΙΕ του Έλληνα ανεξάρτητου εφοπλιστή, που είχε τα… «κονέ» και τις άκρες στην τότε κυβέρνηση και την Dolmanton Ltd, που διεκδίκησε 67 εκατομμύρια ευρώ από την κοινοπραξία HDW/ Ferrostaal και τελικά, με συμβιβασμό, πήρε 11 εκατομμύρια ευρώ. Η γερμανική Δικαιοσύνη δεν φαίνεται να έχει ασχοληθεί με το κεφάλαιο των αντισταθμιστικών ωφελημάτων, που προσφέρονται επίσης για τη διοχέτευση «χρησίμων δαπανών», «χορηγιών» και μιζών. Το κεφάλαιο αυτό ερευνήθηκε από ελεγκτές του ΣΔΟΕ και, σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, η έκθεσή του είναι καταπέλτης για το τι ακριβώς έχει συμβεί τητα με κάθε ένα από τα προγράμματα, τις αναδόχους εταιρίες, την εκπλήρωση ή μη των όρων, τις τροποποιήσεις των συμβάσεων και την ανταπόκριση ή μη του υπουργείου Εθνικής Άμυνας σε αιτήματα των ελεγκτών του ΣΔΟΕ για την αποστολή εγγράφων και διευκρινιστικές πληροφορίες. Τα αντισταθμιστικά ωφέλη αφορούν στη συμπαραγωγή προγραμμάτων των υποβρυχίων, την υποδομή στα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά και τη μεταφορά τεχνολογίας και τεχνογνωσίας. Ακόμη, στην αγορά συσσωρευτών υποβρυχίων από τη «Γερμανός», τη ναυπήγηση fast ferries, την κατασκευή σιδηροδρομικών βαγονιών, την παραγωγή πυρομαχικών από την ΠΥΡΚΑΛ και την κατασκευή 12 πλοιαρίων ΑΒΑΚ και δύο πλοιαρίων RIB. Η έκθεση των ελεγκτών του ΣΔΟΕ περιέχει εντυπωσιακά «ευρήματα» που δεν ξέρουμε πού οδηγούν. Ένας από τους πιο ουσιώδεις μάρτυρες, ο Ervin Heinrich Otto Erbsloeh αναφέρει ότι οι πληρωμές στην εταιρία ΜΙΕ του Έλληνα εφοπλιστή Μιχ. Ματαντού, ο οποίος ήταν «σύμβουλος στην παραγγελία προμήθειας υποβρυχίων στην Ελλάδα», κατά την γνώμη του ήταν «στο μεγαλύτερό τους μέρος μίζες». Ο Erbsloeh από την αρχική κατάθεσή του δηλώνει ότι γνώριζε από το παρελθόν τον Έλληνα εφοπλιστή, ο οποίος ήταν ο «κύριος άξονας» της δουλειάς στην Ελλάδα και ο οποίος «έχει άριστες

Μεϊμαράκης: «Στην περίπτωση Καρατζαφέρη έχουμε να κάνουμε με “νονό” που παίζει τα παιχνίδια εργολάβων» σχέσεις με την κυβέρνηση, πράγμα που δεν είναι κάτι το μεμπτό». Ο ίδιος στην αρχική κατάθεσή του «δίνει» και όλα εκείνα τα στελέχη της γερμανικής κοινοπραξίας, που είχαν σχέση με τις «χρήσιμες δαπάνες», δηλαδή την καταβολή μιζών, που από τις αρχές του 1999 θεωρούνται αξιόποινο αδίκημα στη Γερμανία (δωροδοκία) και τιμωρούνται με φυλάκιση και χρηματικές ποινές. Είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικός ο Erbsloeh στην κατάθεσή του για την καταβολή των «χρησίμων δαπανών». Αρχικά χρησιμοποιούσαν ένα δικηγορικό γραφείο στην Ελβετία, του οποίου το αφεντικό είναι ευγενής από καταγωγή, ο οποίος έπαιρνε προμήθεια 10% επί της μίζας. Κι έτσι ανέβαινε κι άλλο το κόστος των έργων. Την επαφή με τον συγκεκριμένο δικηγόρο είχε κάνει ένας άλλος «φον», ο τότε διευθύνων σύμβουλος Klaus von Menges. O ταινιόδρομος μιζών λειτούργησε μέχρι το 2001 για μίζες από συμβάσεις που είχαν συναφθεί πριν από την αλλαγή της γερμανικής νομοθεσίας για τις δωροδοκίες στο εξωτερικό. Αλλά για τις συμβάσεις μετά τις 15/2/1999 «επιλέχθηκε μια λύση μέσω συμβάσεων συμβούλων». Όσο για τα περί διαφάνειας και τη σχετική εγκύκλιο της διοίκησης της εταιρίας, μετά τη νέα νομοθεσία, ο μάρτυρας λέει ότι ίσχυε το μότο «τη διαβάσανε, γελάσαμε και την αρχειοθετήσαμε»! Έτσι, συνεχίστηκε η πρακτική της καταβολής «χρησίμων δαπανών». Μάλιστα, κάνει λόγο και για «παραμύθια των αδελφών Γκριμ», γιατί Γκριμ λεγόταν και ο γενικός εμπορικός πληρεξούσιος της Ferrostaal, o οποίος κρατούσε και τα δεύτερα λογιστικά βιβλία με τις μίζες και ήταν αρμόδιος Μάιος 2011

και για τα προγράμματα κατασκευής υποβρυχίων χωρών της Νοτίου Αμερικής (Βραζιλία, Χιλή, Περού, Βενεζουέλα), αλλά δεν συμμετείχε στα προγράμματα για την Ελλάδα και την Πορτογαλία. Την ευθύνη για την Ελλάδα την είχε ο κ. Hanfried Haun, τον οποίο αργότερα διαδέχθηκε προσωρινά ο Dr. Mitscherlich, o oποιος, κατά τον μάρτυρα, «είναι μεγάλος γνώστης της Ελλάδας» και πριν από την Ferrostaal εργαζόταν στην Kloeckner, που κατασκεύασε τις κυλιόμενες κλίμακες στο αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος». Μάνατζερ του έργου στην Ελλάδα ήταν ο φίλος του Dr. Stefan Gehlhof, ο οποίος του έλεγε ότι στην Ελλάδα υπήρχαν υπέρογκες πληρωμές (μιζών). Της Πορτογαλίας δεν ήταν τίποτε σε σύγκριση με αυτές στην Ελλάδα. Ωστόσο, φαίνεται ότι ούτε η εισαγγελία του Μονάχου έχει κατορθώσει να διαπιστώσει το πραγματικό ύψος των μιζών, που καταβλήθηκαν σε Έλληνες «τελικούς χρήστες», όπως αποκαλούσαν τους «λαδωμένους»! Για τις δωροδοκίες ήταν ενήμεροι όχι μόνον ο Gehlhoff και ο Wereteckim αλλά και το Δ.Σ. Κατονόμασε δε τον πρόεδρο του Dr. Mitscherlich και τους Gesinn και Βeck, μέλη της οικονομικής διεύθυνσης. Οι ελεγκτές του ΣΔΟΕ έκαναν έρευνα στα γραφεία της ΜΙΕ HELLAS LTD, στην οποία ήταν διαχειριστής, μέχρι τις 19 Μαρτίου 2003, ο Μιχ. Ματαντός και υπάλληλος από το 1997 ο Αντ. Χαγιάς, ο οποίος στη συνέχεια, μαζί με τον επίσης υπάλληλο Αλ. Παπαντωνίου, την αγόρασαν εξ ολοκλήρου. Στην ίδια έδρα βρέθηκαν και άλλες εταιρίες. Μάλιστα, ο πίνακας με τα ονόματα των εταιριών αυτών δημοσιεύτηκε στον Τύπο. Είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικό ότι στα χέρια των ελεγκτών του ΣΔΟΕ υπάρχουν αντίγραφα εγγράφων που απεστάλησαν από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας ή τα Ελληνικά Ναυπηγεία () προς εταιρείες που ανέλαβαν να εκτελέσουν έργα από τα αντισταθμιστικά ωφελήματα. Από τα τελευταία προκύπτει η άμεση εμπλοκή της ΜΙΕ και των ανθρώπων της στην υπόθεση των γερμανικών υποβρυχίων και των αντισταθμιστικών ωφελημάτων.

40_46_YPOBRYXIA 4/29/11 9:59 PM Page 46

crash

ΣΚΑΝΔΑΛΟ

Το υποβρύχιο που… έγερνε

ελικά το πήραμε! To πολύπαθο υποβρύχιο «Παπανικολής» που πέρασε στην ιστορία ως «το υποβρύχιο που έγερνε»! Μεταξύ άλλων κατασκευαστικών προβλημάτων παρουσίαζε κλίση. Και γι’ αυτόν τον λόγο αρνείτο να το παραλάβει η χώρα μας. Το πήραμε, προσωρινά υποτίθεται, μέχρι να βρει αγοραστή να του το δώσει η Abu Dhabi Mar, η εταιρία των Αραβικών Εμιράτων που αγόρασε τα Ελληνικά Ναυπηγεία (ΕΝΑΕ) από τον γερμανικό όμιλο ΤhyssenKrupp Marine Systems (που είχε αγοράσει τη HDW μαζί με τα ναυπηγεία Σκαραμαγκά και όφειλε να υλοποιήσει και τις συμβάσεις για τα υποβρύχια και τα αντισταθμιστικά ωφελήματα). Το πώς και πόσο ανταποκρίθηκαν οι Γερμανοί στις συμβατικές υποχρεώσεις είναι μια μακρά και… περιπεπλεγμένη ιστορία, που εκτός όλων των άλλων μας εξασφάλισε και ένα ακόμη μείζον σκάνδαλο μιζών με γερμανικές μαρτυρίες. Πρόσφατα, πάντως, ο κυβερνήτης του «Παπανικολής», αντιπλοίαρχος Κ. Κοντογιαννάκος και μέλη του πληρώματός του δήλωσαν κατηγορηματικά ότι το σκάφος είναι απολύτως αξιόπλοο, δοκιμάστηκε στις πολύ αντίξοες συνθήκες της Βόρειας Θάλασσας τον περασμένο χειμώνα και όλα τα προβλήματα που είχε παρουσιάσει έχουν αντιμετωπισθεί. Αλλά τότε προς τι τα όσα αναφέρθηκαν περί Abu Dhabi Mar και αναζήτησης αγοραστή και η άποψη περί «πλωτού φερέτρου» που διατυπώνουν ορισμένοι; Τι λέει, εν προκειμένω, η κυβέρνηση; Η ThyssenKrupp είχε καταγγείλει τη σύμβαση για τα υποβρύχια, ένα μήνα πριν από τις εκλογές του 2009, σε μια προσπάθεια να απεμπλακεί από την ελληνική εμπλοκή. Θα πάμε πολύ μακριά αν επιχειρήσουμε να ερμηνεύσουμε τους λόγους αυτής της επιλογής των Γερμανών. Το βέβαιο είναι ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου κληρονόμησε επαυξημένο με όλες τις «αμαρτίες» μιας δεκαετίας το πρόβλημα- σκάνδαλο των γερμανικών υποβρυχίων, δημιούργημα της κυβέρνησης Σημίτη, που δεν μπόρεσε να το διαχειριστεί η κυβέρνηση Καραμανλή. Η λύση της Abu Dhabi Mar παρουσιάστηκε περίπου σαν επιτυχία της κυβέρνησης, χωρίς πολλές εξηγήσεις. Επιτυχία στην οποία φέρεται να συνέβαλε διακριτικά ένας διαχρονικός φίλος της οικογένειας Παπανδρέου, ο επιχειρηματίας Τζόρτζ Χάλαγκ, γνωστός και από την υπόθεση της βίλας της Εκάλης, όπου είχε εμφανιστεί μεταξύ των δανειστών του Ανδρέα Παπανδρέου. Η συμφωνία με τον όμιλο ΤhyssenKrupp και την Abu Dhabi Mar, μετά από διαπραγματεύσεις, επισφραγίστηκε σε χρόνο -ρεκόρ: Δημοσιογραφικές πληροφορίες αναφέρουν ότι μέσα σε 12

ώρες συνεδρίασαν διαδοχικά το Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο, το Συμβούλιο Αρχηγών Επιτελείων και το ΚΥΣΕΑ για να κλείσει το θέμα των γερμανικών υποβρυχίων και φυσικά του πολύπαθου πρωτότυπου των 214, του «S 120 Παπανικολής». Το πόσο επιτυχής στάθηκε η διαπραγμάτευση με τους Γερμανούς και τον ισχυρό άνδρα της Abu Dhabi Mar I.Safa μπορεί να κριθεί και από

Το βέβαιο είναι ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου κληρονόμησε επαυξημένο με όλες τις «αμαρτίες» μιας δεκαετίας το πρόβλημασκάνδαλο των γερμανικών υποβρυχίων, δημιούργημα της κυβέρνησης Σημίτη, που δεν μπόρεσε να το διαχειριστεί η κυβέρνηση Καραμανλή

τα οικονομικά στοιχεία της συμφωνίας. Η ThyssenKrupp θα εισέπραττε 540 εκατομμύρια ευρώ, που ήταν το υπόλοιπο από τη σύμβαση για τα τέσσερα υποβρύχια τύπου 214 και θα απαλλασσόταν από το «Παπανικολής», σε τιμή χαμηλότερη από εκείνη που ζητούσε η ελληνική πλευρά. Από αυτά, τα 200 εκατομμύρια ευρώ ήταν δάνειο της ΤhyssenKrupp προς την ΕΝΑΕ. Η Abu Dhabi Mar για το 75,1% των ναυπηγείων θα έδινε στον γερμανικό όμιλο 80 εκατομμύρια ευρώ. Η επιβάρυνση, από τη λύση αυτή, υπολογίζεται για την Ελλάδα, σύμφωνα με σχετικά δημοσιεύματα, σε πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια. Κι αυτό την ώρα που η κυβέρνηση φέρεται αποφασισμένη να κάνει περικοπές και στα εξοπλιστικά προγράμματα στο πλαίσιο του πακέτου των 50 δισεκατομμυρίων ευρώ! Είναι χαρακτηριστικό ότι τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά που πέρασαν στον έλεγχο των Αράβων, «προικοδοτήθηκαν» με την κατασκευή άλλων δύο υποβρυχίων τύπου 214μ, αντί των δύο νέων τύπου 209, στο πλαίσιο του αναθεωρημένου προγράμματος «Neptun II». Δεν ξέρουμε, αν τελικά η Abu Dhabi Mar θα βρει αγοραστή για το «Παπανικολής», που έχει δυσφημιστεί διεθνώς από τα προβλήματα της κατασκευής του ή θα μας μείνει «αμανάτι».

47_R_FAGE 4/29/11 6:11 PM Page 47

48_54_ALOGOSKOYFHS 4/29/11 8:03 PM Page 48

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Η Νέα Δημοκρατία, σήμερα, αδικεί την ιστορία της. Με την υιοθέτηση της επιχειρηματολογίας που χρησιμοποιούσε το ΠΑΣΟΚ ως αντιπολίτευση, δυστυχώς, υπονομεύει την αξιοπιστία της και τις πολιτικές της προοπτικές»

«Ο Καραμανλής παραμένει μεγάλο κεφάλαιο για τη χώρα, που μπορεί να τον ξαναχρειαστεί»

Γιώργος Αλογοσκούφης Συνέντευξη στον Γιώργο Τράγκα

48_54_ALOGOSKOYFHS 4/29/11 8:04 PM Page 49

crash

«Είναι δυσάρεστο να μιλήσουμε για το πώς με έδιωξε ο Καραμανλής» E

νώ είχε «ξεχαστεί» και απέφευγε την επαφή με δημοσιογράφους, κάποιες δηλώσεις του στο «Βήμα της Κυριακής» έγιναν βασικό πρωτοσέλιδo: «Ο Καραμανλής μου έλεγε άστα για αργότερα», εννοώντας τα μέτρα που έπρεπε να ληφθούν, ενώ η οικονομία κατέρρεε και πέφταμε στην άβυσσο. Ακολούθησε σεισμός που τάραξε πάλι τον ίδιο και την οικογενειακή γαλήνη του. Οι «καινούργιοι» στο τιμόνι της Ν.Δ. του την «έπεσαν» για την απογραφή που έγινε το 2004, με οδηγία της Eurostat και φυσικά του Καραμανλή. Κάποιοι είπαν ότι βρήκαν ευκαιρία οι «Σαμαρικοί» να χτυπήσουν εμμέσως τον Καραμανλή, τραβώντας το... δικό του αυτί. Όπως και να ’χει, ο πρώην τσάρος της Οικονομίας Γιώργος Αλογοσκούφης πέρασε πάλι στην πρώτη γραμμή της επικαιρότητας, ενώ, όπως μου εξομολογήθηκε, είχε απόλυτη ανάγκη να συνεχίσει τη ζωή του στο Πανεπιστήμιο, μακριά από την πολιτική. Μακριά από το «αγριεμένο πλήθος». Η ενόχλησή του, όταν βρεθήκαμε από κοντά, στο μικρό γραφείο που εξακολουθεί να διατηρεί, ήταν εμφανής. «Η Νέα Δημοκρατία το 2004 παρέλαβε τεράστια, και σε μεγάλο βαθμό, κρυφά χρέη και ελλείμματα τα οποία επεσήμαινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη από το 2002», μου λέει και «για τον λόγο αυτό η Eurostat είχε ζητήσει από την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να προχωρήσει σε απογραφή. Η Νέα Δημοκρατία ως κυβέρνηση ήταν υποχρεωμένη να το πράξει σε συνεργασία με τη Eurostat». Επέμενε μάλιστα πως «αυτοί που σήμερα χωρίς κανένα στοιχείο κατηγορούν την απογραφή, παραβλέπουν ότι η απογραφή του 2004 επιβεβαιώθηκε και πάλι πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και δεν είχε καμία αρνητική επίπτωση». Σε όλη τη διάρκεια της συνομιλίας μας ο Γιώργος Αλογοσκούφης ήταν ήρεμος και μάλλον σίγουρος πως η πολιτική του, μέχρι το 2008, αυτή της ήπιας προσαρμογής, ήταν σωστή και πως μέχρι σήμερα πληρώνουμε την αναδιανομή με δανεικά που έγινε τη δεκαετία του ΄80. Πως έως το 2008, το χρέος παρέμενε σταθερό στο 100% του ΑΕΠ και πως με αυτό μπήκαμε στην ΟΝΕ, είχαμε ανάπτυξη και χαμηλά spread. Μου είπε ακόμη, πως τους ήρθαν και πολλές αναποδιές και πως η Ν.Δ. αναγκάστηκε να

κάνει εκλογές στο μέσον της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Όταν όμως η συζήτησή μας έφτασε στον Καραμανλή και τον ρώτησα γιατί τον απομάκρυνε ξαφνικά, τα μάτια του φάνηκε να υγραίνουν, έμοιαζαν κάπως σαν βουρκωμένα. Μάσαγε την απάντηση συγκινημένος. Επανέλαβε μερικές φορές τη λέξη «δυσάρεστο» (δυσάρεστη σχέση, είναι δυσάρεστο να μιλάμε γι’ αυτό), δίνοντάς μου την εντύπωση πως ήθελε να πει πολύ περισσότερα, αλλά δίσταζε και δεν τα έλεγε. Σαν να ήθελε να κρύψει κάτι για όλο το σκηνικό της αποχώρησής του, έστω κι αν υπογράμμισε, πως η εικόνα που πέρασε στον κόσμο για τον πρώην πρωθυπουργό τον αδικεί κατάφωρα και πως παραμένει μεγάλο «κεφάλαιο» για τη χώρα. Αυτό που παραδέχτηκε πάντως πως τον πίκρανε πολύ, ήταν το γεγονός πως το 2009, το «νέο σχήμα» (εννοώντας ασφαλώς τον Γιάννη Παπαθανασίου) «πήρε πίσω και έτσι δεν εφαρμόστηκαν τα μέτρα του Σεπτεμβρίου του 2008», για τα οποία, όπως μου είπε, υπήρξε τόσο μεγάλο πολιτικό κόστος. -Έχεις επιστρέψει στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, στο τμήμα Οικονομικής Επιστήμης; «Ναι, έχω επιστρέψει και παραδίδω τα μαθήματά μου, από τον Οκτώβριο του 2009». -Σε ρωτάνε καθόλου οι φοιτητές σου για το πώς οδηγήθηκε η χώρα σ’ αυτή την κατάσταση; «Κατά τη διάρκεια των μαθημάτων δεν έχει γίνει ποτέ. Αυτά, που διδάσκω άλλωστε είναι πολύ σχετικά με την σημερινή οικονομική κατάσταση, γιατί κάνω μακροοικονομικά και διεθνή οικονομικά, τα οποία έχουν άμεση σχέση με τα ζητήματα και προβλήματα της χώρας. Κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας, όμως, μένουμε αμιγώς στο μάθημα των οικονομικών και μακριά από πολιτικές συζητήσεις». -Στους διαδρόμους όμως; «Εγώ έχω πει την άποψή μου ήδη από τον Ιούνιο του 2009, που έγραψα το βιβλίο μου για την Ελλάδα μετά την κρίση. Τα έχω γράψει όλα εκεί και ό,τι απορία έχουν πάνω σ’ αυτό το θέμα τους παραπέμπω εκεί. Νομίζω ότι για όλους, αλλά και για Μάιος 2011

τους φοιτητές είναι χρήσιμα τα όσα γράφω στο βιβλίο μου, γιατί εκεί διαβάζουν τεκμηριωμένα για όσα έγιναν στην Ελλάδα τα τελευταία 30 χρόνια. Από κει και πέρα οι συζητήσεις που κάνουμε περιορίζονται στα θέματα της οικονομικής θεωρίας, των εμπειριών διαφόρων χωρών, στο γιατί η Ελλάδα έχει συσσωρεύσει όλο αυτό το χρέος, που δεν είναι ιστορία φυσικά των τελευταίων χρόνων. Είναι μια υπόθεση που έχει ξεκινήσει από τη δεκαετία του ΄80. Τότε, ουσιαστικά φορτωθήκαμε το χρέος και έκτοτε προσπαθούμε να το διαχειριστούμε». -Δηλαδή, στην εποχή του «Τσοβόλα δώστα όλα» έγινε η ζημιά; «Όχι, πολύ πιο πριν. Από το 1981 και μετά. Στη δεκαετία του 1980 έγινε προσπάθεια αναδιανομής με δανεικά. Αναδιανομή εις βάρος των μελλοντικών γενεών. Έκτοτε αυτό πληρώνουμε και αυτό διαχειριζόμαστε. Δηλαδή, και η κυβέρνηση Μητσοτάκη, και η κυβέρνηση Παπανδρέου η τρίτη και η κυβέρνηση Σημίτη και η Κυβέρνηση Καραμανλή, προσπαθούσαν να διαχειριστούν αυτό το τεράστιο χρέος, ώστε να μην χαθεί η εμπιστοσύνη – κάτι που χάθηκε φυσικά τον τελευταίο καιρό - των ξένων δανειστών». -Έχει αλλάξει πολύ η ζωή σου από τον καιρό που έφυγες από το υπουργείο; Δηλαδή είχες κάποιες φραστικές επιθέσεις κλπ… «Όχι. Είχα μόνο ένα “στημένο” επεισόδιο από την ΠΑΣΠ του Οικονομικού Πανεπιστημίου, το οποίο και κατήγγειλα δημοσίως, και μία φραστική επίθεση από ένα μέλος του ακροατηρίου σε μία διάλεξή μου στο Λονδίνο». -Τώρα δουλεύεις από το πρωί μέχρι το απόγευμα; «Τώρα δουλεύω κανονικά. Επίσης κάνω πολλά ταξίδια στο εξωτερικό για συνέδρια. Την περασμένη εβδομάδα ήμουν στο Εδιμβούργο καλεσμένος ως ομιλητής σε ένα μεγάλο συνέδριο και φυσικά συνεχίζω τη δουλειά μου κανονικά στο Πανεπιστήμιο». -Γιατί αποφάσισες να επιστρέψεις στο Πανεπιστήμιο και δεν έκανες ότι οι περισσότεροι, δηλαδή να πας επιτελικό στέλεχος σε μια επιχείρηση ή πολυεθνική ή σε καμιά τράπεζα;

48_54_ALOGOSKOYFHS 4/29/11 8:04 PM Page 50

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Γιατί αυτή ήταν πάντα η δουλειά μου. Η Πανεπιστημιακή μου καριέρα ξεκίνησε στο εξωτερικό από τότε που ήμουν 26 ετών. Αυτή τη δουλειά ξέρω, αυτή έκανα, σ’ αυτήν επέστρεψα. Κι όταν ασχολήθηκα με την πολιτική θεώρησα ότι ήταν κάτι προσωρινό. Δεν το είδα ποτέ σαν κάτι μόνιμο. Σιγά-σιγά ήρθαν έτσι τα πράγματα κι έμεινα για πολλά χρόνια. Αλλά για τη δουλειά μου δεν έπαψα ποτέ να ενδιαφέρομαι. Ακόμα και όταν ήμουν υπουργός συνέχισα να ενημερώνομαι για τις εξελίξεις στην επιστήμη μου. Τώρα που επέστρεψα στα ακαδημαϊκά μου καθήκοντα, συνεχίζω με πολύ μεγάλη όρεξη. Μελετώ, γράφω, διδάσκω, μετέχω σε συνέδρια». -Θα ήθελες να ξαναπροσφέρεις τις υπηρεσίες σου ή έχεις αηδιάσει γενικά από το χώρο της πολιτικής; Αισθάνομαι ότι έχεις κάτι μεταξύ φόβου και αηδίας… «Δεν έχω ούτε φόβο, ούτε αηδία. Τα χρόνια που ήμουν στην πολιτική προσπάθησα να κάνω το καλύτερο δυνατό, όσο μπορούσα φυσικά, στο πλαίσιο των περιορισμών που υπήρχαν. Δεν μπορώ σε καμία περίπτωση να πω ότι έχω αηδιάσει, ούτε ότι έχω μετανιώσει. Προσπάθησα να κάνω το καλύτερο που μπορούσα για τη χώρα μου, με τα δεδομένα και τους περιορισμούς που υπήρχαν κάθε φορά. Η ελληνική οικονομία είχε εξαιρετικές επιδόσεις στην περίοδο 2004-2008. Μας ήρθαν όμως και πολλές αναποδιές. Οι αυξήσεις των τιμών του πετρελαίου, αλλά κυρίως η διεθνής κρίση του 2008. Μη ξεχνάμε ότι η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας αναγκάστηκε να κάνει εκλογές το 2009, στο χειρότερο σημείο της διεθνούς κρίσης». -Ήταν στο μέσον της κρίσης ή έσπευσε να τις κάνει ο Καραμανλής για να φύγει από αυτό το σκηνικό; «Όχι, ήταν στο μέσον της κρίσης. Θυμίζω μάλιστα, για όποιον δεν το θυμάται, ότι επί ένα χρόνο, πριν γίνουν οι εκλογές, ο Παπανδρέου απειλούσε ότι θα προκαλέσει εκλογές με αφορμή την ανανέωση της θητείας του Προέδρου της Δημοκρατίας». -Εννοείς τότε την πολιτική κρίση, όχι την οικονομική;

«Στη δεκαετία του 1980 έγινε προσπάθεια αναδιανομής με δανεικά. Αναδιανομή εις βάρος των μελλοντικών γενεών. Έκτοτε, αυτό πληρώνουμε και αυτό διαχειριζόμαστε» «Μιλάω και για την οικονομική και την πολιτική κρίση. Δεν είχαμε δανειακή κρίση, αλλά είχαμε την απειλή των εκλογών τον Μάρτιο του 2010, με πρόσχημα την εκλογή Προέδρου Δημοκρατίας. Αυτό σήμαινε ότι μια κυβέρνηση που δεν είχε φτάσει ούτε καν στο μέσον της θητείας της, δεν μπορούσε και να λειτουργήσει. Γιατί όταν έχεις αυτή την απειλή, πώς να λειτουργήσεις;» -Εσύ δεν ήσουν στην κυβέρνηση τότε. «Όχι, είχα φύγει από τα τέλη του 2008. Αλλά, δεν έχει σημασία. Η Νέα Δημοκρατία αναγκάστηκε να κάνει εκλογές το 2009 στο χειρότερο σημείο της κρίσης. Αναγκάστηκε δεν το επέλεξε. Το 2009 ήταν η χειρότερη χρονιά της διεθνούς κρίσης». -Λίγο πριν χτυπήσει δηλαδή το καμπανάκι της δανειακής ανεπάρκειας… «Μετά τις εκλογές τέθηκε θέμα αξιοπιστίας της χώρας και από την ίδια τη νέα κυβέρνηση, μ’ αυτά που έλεγε, αλλά και από το γεγονός ότι δεν φάνηκε διατεθειμένη να λάβει τα μέτρα που ο Καραμανλής είχε προειδοποιήσει προεκλογικά ότι έπρεπε να ληφθούν». -Δηλαδή, εάν συνέχιζε ο Καραμανλής να έχει την εξουσία, υπήρχε περίπτωση οι αγορές έξω να μην χτυπήσουν κανένα καμπανάκι; «Δεν θα φτάναμε σ’ αυτό το σημείο. Γιατί θα είχαν ληφθεί μέτρα αμέσως μετά τις εκλογές, όπως είχε πει ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός. Δεν λέω ότι θα είχαμε λύσει όλα τα προβλήματά μας, αλ-

Δείχνει να συγκινείται όταν θυμάται πώς απομακρύνθηκε από τον Καραμανλή

λά νομίζω ότι δεν θα είχαμε φτάσει σ ‘αυτά τα άκρα. Δηλαδή, φτάσαμε στο σημείο η Ελλάδα, που ήταν θύμα της κρίσης, λόγω του υψηλού χρέους που είχαμε από τη δεκαετία του 1980, να εμφανίζεται υπαίτια της κρίσης». -Γιατί συνέβη αυτό; Περίμεναν δηλαδή τον Παπανδρέου για να εκδηλωθούν όλα αυτά τα φαινόμενα; «Σίγουρα έγιναν μεγάλα λάθη μετά τις εκλογές. Αυτό το «λεφτά υπάρχουν» το οποίο πήγε να εφαρμοστεί, πιστεύω ότι έκανε μεγάλη ζημιά, όπως και ο «Τιτανικός» κι όλα αυτά. Και υπήρξε μεγάλη πίεση από το εξωτερικό για να υποχρεώσουν τον Παπανδρέου να αλλάξει ρότα στις αρχές του 2010. Ίσως σε διαφορετική περίπτωση να μην φτάναμε στην κρίση». -Μετανιωμένος πάντως δεν είσαι. «Μετανιωμένος όχι. Ότι υπήρξαν λάθη και καθυστερήσεις και στη δική μου θητεία δεν το αρνούμαι. Λάθη όλοι κάνουμε. Η κρίση που βιώνουμε σήμερα όμως δεν οφείλεται σε αυτά. Η ελληνική οικονομία είχε εξαιρετικές επιδόσεις στην περίοδο 2004-2008 που ήμουν υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών. Η αχίλλειος πτέρνα της αποδείχθηκε το δημόσιο χρέος που συσσωρεύθηκε στη δεκαετία του 1980. Τη δεκαετία του μακροοικονομικού λαϊκισμού.» -Θα έμπαινες σε ένα κυβερνητικό σχήμα πάλι; «Δεν έχω ούτε τη διάθεση ούτε την επιδίωξη να συμμετάσχω σε ένα κυβερνητικό σχήμα». -Θα σ’ άφηνε η οικογένειά σου να ξαναμπλέξεις με την πολιτική; «Ούτε θα με άφηνε, αλλά ούτε και θα το ήθελα με τα σημερινά δεδομένα». -Έχουν έρθει οι υπηρεσίες του κράτους να σε ψάξουν γύρω από τα πόθεν έσχες σου, από τα λεφτά σου κ.λπ.; «Από την εποχή που ήμουν υπουργός σου θυμίζω ότι συνεχώς είχα προσωπικές επιθέσεις από το ΠΑΣΟΚ για δήθεν θέματα διαφάνειας κλπ. Επιχείρησαν κατόπιν να με εμπλέξουν σε όλες τις Εξεταστικές Επιτροπές. Με υποχρέωσαν χωρίς κανένα λόγο να δώσω στοιχεία για τις κινήσεις όλων των τραπεζικών μου λογαριασμών. Δεν βρέθηκε τίποτα, και ούτε θα μπορούσε να βρεθεί». -Ήσουν «ψυλλιασμένος» για διάφορα πράγματα; Για παράδειγμα, δεν υπάρχει υπογραφή σου στο θέμα των ομολόγων. Επίσης έχεις διώξει μέσα από το γραφείο σου τους παπάδες του Αγίου Όρους. «Δεν είχα αρμοδιότητες στα ομόλογα και για τους παπάδες που λες, ήρθαν στο γραφείο μου για να μου πουν να εξαιρέσω το Άγιο Όρος από το Ενιαίο Τέλος Ακινήτων, το ΕΤΑΚ. Τότε μόνο είχαν έρθει και ήταν μάλιστα και πολύ επιθετικοί. Αρνήθηκα φυσικά γιατί δεν μπορεί το Άγιο Όρος που έχει τόσα ακίνητα να μην πληρώνει τέλος ακίνητης περιουσίας».

48_54_ALOGOSKOYFHS 4/29/11 8:04 PM Page 51

crash -Είχες αντιληφθεί τίποτα από όσα γίνονταν με Αρσένιο, με Εφραίμ κ.λπ.; «Πρέπει να ξέρεις ότι ο υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών δεν είχε παρά ελάχιστες διαχειριστικές αρμοδιότητες. Αυτές κατά παράδοση, εκχωρούνται στους αρμόδιους υφυπουργούς. Πάντοτε έτσι γινόταν. Η μόνη αρμοδιότητα που είχα εγώ ως υπουργός Οικονομίας ήταν η νομοθετική πρωτοβουλία, να φέρνω δηλαδή νόμους στη Βουλή, να σχεδιάζω στο πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής και να εφαρμόζω τις αποφάσεις. Όλα τα άλλα θέματα, είτε φορολογικά, είτε διαχείρισης χρέους, είτε θέματα του κοινοτικού πλαισίου τα είχαν αποκλειστικά οι υφυπουργοί. Κι αυτό δεν έγινε μόνο στη δική μου εποχή. Ήταν πάντα έτσι». -Ναι, αλλά εσύ δεν σηκωνόσουν το πρωί να εφαρμόσεις μια πολιτική, επειδή έτσι ξύπνησες. Ήταν στο πλαίσιο των εντολών Καραμανλή. «Δεν θα το έλεγα έτσι». -Ε, κάποιες αποφάσεις δεν θα τις έπαιρνε ο υπουργός Υγείας, ο Καραμανλής θα τις έπαιρνε. «Θα έλεγα ότι εφάρμοζα την συνολική κυβερνητική πολιτική. Παρ’ ότι κατηγορούν τον Καραμανλή ότι δεν είχε συλλογικές αποφάσεις, κάθε εβδομάδα συγκαλούσε την κυβερνητική επιτροπή. Όλες οι αποφάσεις και τα νομοσχέδια περνούσαν από την Κυβερνητική Επιτροπή. Βεβαίως, πριν φθάσουν εκεί, υπάρχει πάντοτε συνεργασία του αρμόδιου Υπουργού με τον Πρωθυπουργό». -Στα μεγάλα κεντρικά θέματα της κυβέρνησης Καραμανλή υπάρχει κάποια πρωτοβουλία του Αλογοσκούφη που να αιφνιδίασε το Μαξίμου; «Ε, όχι αυτά δεν γίνονται σε καμία κυβέρνηση». -Άρα ήταν όλα υπ’ όψιν του Καραμανλή; Δηλαδή όλα αυτά που έγιναν στον ΟΤΕ δεν ήταν αποφάσεις που πήρες μόνος σου; «Εννοείς η αποκρατικοποίηση του ΟΤΕ; Σαφώς και όχι». -Η υπόθεση π.χ. Cosmote- Γερμανός δεν ήταν μια απόφαση που πήρες μόνος σου και την έσπρωξες μόνος σου; «Η υπόθεση Cosmote-Γερμανός δεν ήταν κυβερνητική απόφαση. Ήταν απόφαση των εταιρειών. Η κυβέρνηση δεν είχε καμία εμπλοκή σ’ αυτή την υπόθεση. Είχε μόνο μια ενημέρωση, από τον τότε πρόεδρο του ΟΤΕ». -Στα ομόλογα πώς δεν μπλέκεις καθόλου; Είναι σαν να έχεις ένα ραντάρ, κάθε φορά, που σου λέει «Αλογοσκούφη μακριά». «Στα ομόλογα δεν υπάρχει καμία εμπλοκή παράγοντα του υπ. Οικονομικών. Κανενός. Εκδόθηκαν ομόλογα, τώρα το τι έγιναν από την ώρα που εκδόθηκαν δεν είναι αρμοδιότητα του

υπουργείου Οικονομικών». -Κυβερνητικό «νεύμα» δεν υπήρξε προς τα ταμεία; Όλα μαζί τα ταμεία την έκαναν τη δουλειά; «Έχω την εξής ερμηνεία γι’ αυτό. Θεωρώ ότι επειδή τα ταμεία είχαν φορτωθεί μετοχές από την εποχή του χρηματιστηρίου, και είχαν ξεπεράσει τα όρια των επενδύσεων στις μετοχές, πείστηκαν μάλλον από τους χρηματιστές που τα συμβούλευαν να στραφούν προς τα ομόλογα γιατί δεν μπορούσαν να τους πουλήσουν πια μετοχές.» -Το υπουργείο δεν είχε καμία ευθύνη να προφυλάξει λίγο τα ταμεία; «Όχι, γιατί το υπουργείο Οικονομικών δεν είχε καμία αρμοδιότητα να παρεμβαίνει στις επενδυτικές αποφάσεις των ταμείων. Τα ταμεία εποπτεύονται από άλλους φορείς και έχουν και διοικητικά συμβούλια». -Έχεις σηκώσει ποτέ το τηλέφωνο να προειδοποιήσεις τον Καραμανλή για το Βατοπαίδι, για τα ομόλογα ή να του πεις ότι κάτι συμβαίνει εδώ; «Οι υποθέσεις αυτές δεν αφορούσαν εμένα, αλλά πιστεύω και τον Καραμανλή τον αιφνιδίασαν. Όταν έμαθα τι συμβαίνει, ασφαλώς τον ενημέρωσα, όπως ζήτησα και από τα αρμόδια όργανα να διευρευνήσουν την υπόθεση». -Από την ιστορία της Siemens δεν σας «μύριζε» τίποτα; «Με το θέμα της Siemens το υπουργείο Οικονομικών δεν είχε καμμία εμπλοκή. Ακόμη απορώ γιατί με κάλεσαν στην Εξεταστική Επιτροπή, όπου βεβαίως δεν βρήκαν και τίποτα να πουν. Ο Χριστοφοράκος ορισμένες φορές ζήτησε ραντεβού. Μια-δυο φορές επισκέφθηκε το Υπουργείο Οικονομίας, για λόγους ενημέρωσης ή και εθιμοτυπικούς. Δηλαδή, στους Ολυμπιακούς Αγώνες, έφερε τον διευθυντή της Siemens της Γερμανίας που βρισκόταν στην Ελλάδα για τους αγώνες, να επισκεφθεί τον υπουργό Οικονομίας και Οικονομικών. Πολλοί άλλοι διεθνείς παράγοντες έκαναν το ίδιο σε εκείνη την περίοδο. Όλα αυτά τα έχω καταθέσει άλλωστε και στην Εξεταστική Επιτροπή. Θεωρώ ότι η σκανδαλολογία αυτή ήταν κεντρική πολιτική επιλογή του ΠΑΣΟΚ από το 2006». -Εσύ δεν έπαιρνες αποφάσεις χωρίς να ενημέρωσεις τον Καραμανλή; «Για όλες τις κρίσιμες αποφάσεις, δεν μπορεί

«Ούτε η οικογένειά μου θα με άφηνε, αλλά ούτε και θα το ήθελα, με τα σημερινά δεδομένα, να ξαναμπλέξω με την πολιτική»

παρά ο Πρωθυπουργός να είναι ενήμερος. Εγώ, με τον Καραμανλή συνεργάστηκα 12 χρόνια, πάρα πολύ καλά και τον εκτιμώ πολύ. Και πιστεύω ότι η εικόνα που έχει παρουσιαστεί για τον Καραμανλή ως πρωθυπουργό, τον αδικεί κατάφωρα. Ήταν καλός πρωθυπουργός, λειτούργησε με συλλογικές διαδικασίες, κράτησε και την παράταξη ενωμένη για όλα τα χρόνια που ήταν αρχηγό της κι είναι πολύ σημαντικό αυτό. Κυβέρνησε καλά, μέχρι που ήρθε η κρίση που χτύπησε την ελληνική οικονομία στην αχίλλειο πτέρνα της. Το δημόσιο χρέος το δημιούργησε όμως το ΠΑΣΟΚ. Η κρίση έχει ανατρέψει τα πάντα σε όλο τον κόσμο, όχι μόνο στην Ελλάδα. Ο Καραμανλής είχε την ατυχία να είναι ο πρώτος πρωθυπουργός που κρίθηκε σε εκλογές μετά την οικονομική κρίση». -Γιατί δεν βγαίνατε από την αρχή να το πείτε; Ότι π.χ., αυτά συμβαίνουν. Γιατί το κρατήσατε μέχρι τις εκλογές, ώστε σήμερα να μιλάνε για σκηνικό απόδρασης; «Μα νομίζω ότι το έλεγε συνεχώς, ίσως με πιο προσεκτικό τρόπο». -Γιατί να το πει με προσεκτικό τρόπο κι όχι με μια ειλικρινή τοποθέτηση ή διάγγελμα; «Γιατί αυτός που είναι στην εξουσία και στη διαχείριση χρειάζεται να είναι και κάπως προσεκτικός σ’ αυτά που λέει. Δηλαδή, δεν ήθελε και πολύ εάν ο πρωθυπουργός παρουσίαζε τραγικά τα πράγματα, να δημιουργήσεις την κρίση εμπιστοσύνης, που δημιούργησε ο Παπανδρέου μετά τις εκλογές το 2009». -Μήπως το έκανε περισσότερο για να περιορίσει τις απώλειες; «Όχι. Δεν νομίζω. Είπε στο τέλος τα πράγματα με το όνομά τους, γιατί ήταν πολύ σημαντικό να ξέρει ο κόσμος τι τον περιμένει. Φαντάσου να είχε πει και ο Καραμανλής «λεφτά υπάρχουν» και να εκλεγόταν. Τι θα έλεγε μετά στον κόσμο; -Όταν το 2004 ανέλαβες υπουργός Οικονομικών είδες ότι τα πράγματα ήταν άσχημα από πλευράς χρέους. Ο Καραμανλής σού λέει πάμε σε ήπια προσαρμογή. «Άστα για αργότερα» είπες και το έβαλε τίτλο το «Βήμα». Γιατί δεν αποφασίσατε νωρίτερα δραστικά μέτρα; «Η πολιτική που ακολουθήσαμε μέχρι και το 2008, πέτυχε. Η ήπια προσαρμογή πέτυχε. Το χρέος σαν ποσοστό του ΑΕΠ έπεφτε. Αυτό σήμαινε ήπια προσαρμογή. Να συνδυάσεις την ανάπτυξη, την αύξηση της απασχόλησης και τη μείωση της ανεργίας, με τη μείωση των ελλειμμάτων. Βέβαια, αν παίρναμε περισσότερα μέτρα ενδεχομένως τα ελλείμματα να έπεφταν ταχύτερα. Αλλά κι αυτό αν συνέβαινε, νομίζεις ότι μετά την κρίση θα είχε μεγάλη σημασία εάν το χρέος μας θα ήταν 100% του ΑΕΠ ή 90% του ΑΕΠ; Πάλι μεγάλο θα ήταν. Ό,τι και να γινόταν στην περίοδο 20042008 και πιο έντονη να ήταν η δημοσιονομική προσαρμογή, πάλι θα είχαμε πρόβλημα. Αυτό που επιδιώξαμε τότε, ήταν μετά τους Ολυμπιακούς να συνεχίσει η αναπτύσσεται η οικονομία.

48_54_ALOGOSKOYFHS 4/29/11 8:04 PM Page 52

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γιατί πολύ πιο γρήγορα μαζεύονται τα πράγματα και πολύ πιο εύκολα γίνονται οι αλλαγές σε ένα περιβάλλον που η οικονομία αναπτύσσεται. Αυτό το πετύχαμε, μέχρι το τέλος του 2008. Το 2009 όμως η κρίση ήταν πια διεθνής. Δηλαδή η Ελλάδα το 2009 είχε ύφεση 2,5% και η Γερμανία 4,5%. Όλες οι χώρες είχαν πρόβλημα το 2009. Η ήπια προσαρμογή λοιπόν πέτυχε, αλλά μετά ήρθε η κρίση. Η κρίση ήταν τσουνάμι. Ήταν απροσδόκητα ισχυρή και όλες οι χώρες ήταν απροετοίμαστες για την αντιμετώπιση κρίσης τέτοιας έντασης. Η Ισπανία που είχε πλεόνασμα το 2007, σήμερα έχει τεράστια ελλείμματα γιατί άλλαξαν τα δεδομένα λόγω κρίσης. Η κρίση άλλαξε πολύ τα πράγματα, ιδίως για τις οικονομίες του Νότου. Όταν η οικονομία δεν αναπτύσσεται, δεν αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα και είναι επόμενο να υπάρχουν ελλείμματα. Προσπαθεί τώρα η κυβέρνηση να πάρει μέτρα για να μειώσει το έλλειμμα και δεν μπορεί». -Πιστεύεις ότι η κυβέρνηση θα μπορέσει να πουλήσει κρατική περιουσία 50 δισ. ευρώ; «Το 50 δισ. είναι υπερβολικό. Δεν μπορεί να γίνει και μάλιστα με την κατάσταση που επικρατεί στις αγορές … είναι πολύ δύσκολο! Εμείς κάναμε 7 δισ. στα πέντε χρόνια και θυμάσαι και τι αντιδράσεις είχαμε από το ΠΑΣΟΚ και από την κοινωνία. Πήραμε και άλλα δύσκολα μέτρα. Και το ΦΠΑ ανεβάσαμε το 2005 και τους φόρους στα καύσιμα. Αλλά πήραμε και μέτρα για να τονώσουμε την οικονομία. Μειώσαμε την άμεση φορολογία για να έχουμε ανάπτυξη. Σήμερα, όλοι οι φόροι έμμεσοι και άμεσοι έχουν ανέβει και δεν ξέρεις αύριο τι θα σου ξημερώσει. Είναι ένας από τους λόγους που δεν υπάρχει ανάπτυξη. Δεν έχει κανείς πια εμπιστοσύνη στο να κάνει μια επένδυση όταν δεν ξέρει τι φόρους θα του ζητήσουν αύριο. Αυτό που εφαρμόσαμε δηλαδή, ως ήπια προσαρμογή, εγώ πιστεύω ότι πέτυχε. Μπορεί κι εγώ να είχα κάποιες διαφωνίες π.χ. στις δαπάνες διαφόρων μεγάλων τομέων, αλλά ουσιαστικά το μείγμα αυτό πέτυχε. Άλλωστε κερδίσαμε και τις εκλογές του 2007 με κύριο όπλο την οικονομία, και τίποτα άλλο. Και μάλιστα, μετά τις πυρκαγιές. Αδικεί τον εαυτό της η Νέα Δημοκρατία που δεν το υποστηρίζει αυτό». -Γιατί σε απομάκρυνε ξαφνικά ο Καραμανλής το 2008; «Αυτό, θα πρέπει να το ρωτήσετε στον ίδιο τον κ. Καραμανλή». -Μα διώχνεις έναν άνθρωπο που είτε δεν εφαρμόζει την πολιτική σου ή έχει γίνει δυσάρεστος; «Δυσάρεστος ασφαλώς είχα γίνει. Η επιδίωξή μου ήταν να είμαι χρήσιμος, όχι ευχάριστος. Καθόλου ευχάριστος θα έλεγα .Εκείνη την εποχή εγώ, βλέποντας την κρίση να έρχεται έχω εισηγηθεί τα μέτρα για την κατάργηση του αφορολογήτου, για την εισαγωγή των τεκμηρίων, για την αύξηση του ΦΠΑ, για τον έλεγχο των δαπανών των νοσοκομείων, των ελλειμμάτων των ασφαλιστικών ταμείων και των δαπανών των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης. Είχα πεί

Τα τελευταία χρόνια έχει μια «δύσκολη» σχέση με τον Καραμανλή

«Εγώ με τον Καραμανλή συνεργάστηκα 12 χρόνια πάρα πολύ καλά και τον εκτιμώ πολύ. Πιστεύω ότι η εικόνα που έχει παρουσιαστεί γι’ αυτόν ως πρωθυπουργό, τον αδικεί κατάφωρα» ότι η ήπια προσαρμογή πρέπει να είναι πλέον λιγότερο ήπια και περισσότερο προσαρμογή. Πολλά από αυτά αποφασίστηκαν τον Αύγουστο του 2008 και νομοθετήθηκαν το Σεπτέμβριο του 2008. Εκείνη την εποχή ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων, γιατί εκείνη την εποχή ο κόσμος δεν είχε συνειδητοποιήσει ακόμη ότι η κατάσταση είναι σοβαρή. Τον Αύγουστο του 2008 λοιπόν, ανακοινώσαμε μέτρα. Καταργήσαμε το αφορολόγητο για τους ελεύθερους επαγγελματίες, όπου υπάρχει η μεγαλύτερη φοροδιαφυγή, και φέραμε τα νοσοκομεία, τα ασφαλιστικά ταμεία και τους ΟΤΑ κάτω από τον έλεγχο του υπουργείου Οικονομικών για να μπορέσουμε να ελέγξουμε τις δαπάνες. Είχα ξεκινήσει πρόγραμμα να εισαγάγουμε τα τεκμήρια, κάτι που ποτέ δεν εφαρμόστηκε. Δυστυχώς στο ξεκίνημα του 2009, μετά την αντικατάστασή μου, επικράτησαν άλλες αντιλήψεις στην οικονομία, γεγονός που είχε τις συνέπειές του στην εξέλιξη των πραγμάτων». -Όταν σου ανακοινώθηκε ότι φεύγεις, δεν είδες τον Καραμανλή; Τον ρώτησες γιατί σε απομακρύνει; «Όχι. Ούτε τον είδα, ούτε τον ρώτησα. Ο πρωθυπουργός έχει το δικαίωμα να κάνει τον ανασχηματισμό του. Όπως με είχε πάρει το 2004 και μου είχε πει Γιώργο θα σε βάλω στο υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών και όπως με είχε πάρει το 2007 μετά τις εκλογές και μου είχε πει ότι πάλι θα σε βάλω στο ίδιο υπουργείο, έτσι με πήρε ένα πρωινό στις αρχές Ιανουαρίου του 2009 και μου είπε θα σε αφήσω εκτός κυβέρνησης. Δεν το συζητάς αυτό. Ο πρωθυπουργός έχει το δικαίωμα να κάνει τις επιλογές του και δεν μπορεί να το αμφισβητήσει κανείς αυτό. Δεν μπορώ να έχω παράπονο». Μάιος 2011

-Υπήρξε κάποια ιδιαίτερη τριβή από έναν «ενοχλητικό Αλογοσκούφη» που ήθελε να περάσει κάποια μέτρα; «Δεν το ξέρω. Δεν έκανα εγώ τον ανασχηματισμό. Ωστόσο, με ενόχλησε όταν στις αρχές του 2009, το νέο σχήμα πήρε πίσω τις εξαγγελίες μας και έτσι δεν εφαρμόστηκαν τα μέτρα του Σεπτεμβρίου του 2008 για τα οποία είχαμε τόσο μεγάλο πολιτικό κόστος». -Προκαλούσε η παρουσία σου δυσφορία στην κοινωνία; «Μετά την ανακοίνωση των μέτρων του Σεπτεμβρίου του 2008 δυσφορία υπήρχε και στην κοινωνία και στην κοινοβουλευτική ομάδα. Τα μέτρα είχαν κόστος. Και νομίζω ότι αυτό που προσπάθησε να κάνει ο Καραμανλής είναι να βάλει ένα φρέσκο πρόσωπο για να εκπροσωπήσει και ένα νέο ξεκίνημα, γιατί εγώ είχα κάνει ήδη πέντε χρόνια υπουργός Οικονομίας. Δεν έχουν κάνει άλλοι σ’ αυτές τις συνθήκες τόση μεγάλη θητεία, πέντε ετών. Αν κοιτάξεις τους υπουργούς Οικονομίας και Οικονομικών της μεταπολίτευσης δεν υπάρχει κανείς με τόσο μεγάλη θητεία. Ο Παπαντωνίου ίσως να έχει κάνει ανάλογη θητεία. Αλλά αυτή η καρέκλα είναι ηλεκτρική. Σε βάζει απέναντι από την κοινωνία. Ο κόσμος σε βλέπει σαν την προσωποποίηση των φόρων (…πικρά γέλια…). Σε φέρνει σε δυσάρεστη θέση. Αυτή είναι η εικόνα του υπουργού Οικονομικών, αλλά είναι ένα στερεότυπο. Δεν πρέπει να κάθεσαι πολλά χρόνια σ’ αυτή την καρέκλα. Κι εγώ παρακάθισα». -Σε φοβίζει ότι μπορεί να σε πάνε σε μια Εξεταστική Επιτροπή για την οικονομία; «Όχι. Δεν με φοβίζει. Έχω τη συνείδησή μου ήσυχη και τα στοιχεία για την πορεία της οικονομίας στην περίοδο που ήμουν υπουργός, υπέρ μου». -Στον Καραμανλή π.χ. μπορεί να του προσάψουν και τη Μικρασιατική καταστροφή, σε σένα μπορεί να προσάψουν διάφορες άλλες καταστάσεις; «Αν συγκρίνουμε την κατάσταση της οικονομίας, μέχρι και που έφυγα, μέχρι το 2008, με την σημερινή κατάσταση αντιλαμβάνεται κανείς ότι είναι η μέρα με τη νύχτα. Και δεν είναι η σημερινή κατάσταση αποτέλεσμα της πολιτικής που ακολουθήσαμε εκείνη την περίοδο.

48_54_ALOGOSKOYFHS 4/29/11 8:04 PM Page 53

crash Εγώ θα έλεγα αντίθετα, ότι είναι σε μεγάλο βαθμό και αποτέλεσμα εγκατάλειψης της πολιτικής που ακολουθήσαμε εκείνη την περίοδο. Ειδικά στα φορολογικά που έχουν δημιουργήσει αυτό το αλαλούμ». -Είχατε κάνει κάποια κρυφά swaps με την Goldman Sachs κι εσείς; «Όχι. Εμείς παραλάβαμε αυτό το swap της Goldman Sachs και έπρεπε να το διαχειριστούμε προκειμένου να μειώσουμε το κόστος για το δημόσιο».

«Το θέμα δεν είναι να κάνουμε κυνήγι μαγισσών, αλλά να βρούμε λύσεις για τη χώρα. Και η λύση για τη χώρα μόνο μέσα από τη Δημοκρατία μπορεί να περάσει»

-Πόσο ήταν το κόστος για το δημόσιο; -Δεν γνωρίζω γιατί δεν το χειρίστηκα εγώ προσωπικά. Δεν είχα εγώ την τεχνική ευθύνη, αλλά με είχαν όλοι διαβεβαιώσει ότι έπρεπε να αλλάξουμε αυτή τη συμφωνία, γιατί θα είχε τεράστιο κόστος για το δημόσιο. Το αλλάξαμε». -Πώς; Πληρώνοντας την Goldman Sachs ή τροποποιώντας τις συνθήκες; «Τροποποιώντας τις συνθήκες, τους όρους. Τεχνικό ήταν το θέμα. Ο ΟΔΔΗΧ έκανε τη συμφωνία, ο ΟΔΔΗΧ έκανε και την επαναδιαπραγμάτευση». -Εσύ τι βλέπεις γύρω από το θέμα της αναδιάρθρωσης; «Εγώ πιστεύω ότι εάν αλλάξουμε το μείγμα της πολιτικής, δεν θα κινδυνέψουμε. Αλλά πρέπει να αλλάξουμε πολλά πράγματά. Δηλαδή, πρέπει να βρούμε έναν τρόπο να πάρει μπροστά πάλι η οικονομία. Γιατί όσο η οικονομία βυθίζεται και έχουμε αρνητικούς ρυθμούς ανάπτυξης, το πράγμα θα χειροτερεύει και στα δημόσια πράγματα και στην κοινωνία και για την απασχόληση κ.ά. Τώρα, θα μου πεις ποιος είναι ο τρόπος; Μαγικές συνταγές φυσικά δεν υπάρχουν. Εγώ πιστεύω όμως ότι η αρχή θα πρέπει να γίνει από το φορολογικό σύστημα. Για τις επενδύσεις τουλάχιστον, για τις επιχειρήσεις κλπ., πρέπει οι φορολογικοί συντελεστές να μειωθούν και να απλοποιηθεί το σύστημα. Αυτό θα είναι ένα καλό σήμα. Έτσι κι αλλιώς έσοδα από εκεί δεν εισπράττεις σήμερα. Το φορολογικό σύστημα θέλει απλοποίηση γιατί το διέλυσαν μετά τις εκλογές του 2009. Έβαλαν δεκάδες συντελεστές και πάλι και δεν βρίσκεις άκρη πια. Επί χρόνια προσπαθούσαμε να απλοποιήσουμε το φορολογικό σύστημα και εμείς και οι προηγούμενοι από εμάς. Και ξαφνικά ήρθε η σημερινή κυβέρνηση και το ξανάκανε όπως ήταν την δεκαετία του ’70». -Πώς κρίνεις τη μείωση των μισθών και των συντάξεων και γενικά των εισοδημάτων την ώρα που πέφτει η αγοραστική κίνηση; «Δεν πιστεύω ότι η λύση στο πρόβλημα της οικονομίας περνάει μέσα από τη μείωση των εισοδημάτων. Πιστεύω το αντίθετο, ότι δηλαδή περνάει μέσα από την αύξηση των εισοδημάτων. Αλλά, πρέπει να γίνει σοβαρή προσπάθεια μείωσης της σπατάλης στο δημόσιο». -Αυτός ο ιός της φοβίας, όλη αυτή η «μετρολογία» που συνοδεύεται από απειλές επηρεάζουν την οικονομία;

«Απόλυτα. Η οικονομία πιστεύω ότι είναι 100% κλίμα. Και χάλασε το κλίμα πολύ άσχημα μετά τις εκλογές του 2009 και δεν έχουν γίνει αρκετά πράγματα να το βελτιώσουμε. Να καθησυχάσουμε κάπως δηλαδή τον κόσμο. Δεν είναι εύκολο να γίνει αυτό. Πιο εύκολα το καταστρέφεις το κλίμα παρά το φτιάχνεις. Το θέμα ήταν να μην το χαλάσεις. Και το χάλασαν». -Φοβάσαι ότι μπορεί κάποια στιγμή να μας πετάξουν έξω από την ευρωζώνη; «Νομίζω ότι θα μας πιέσουν πολύ να προσαρμόσουμε την οικονομία μας, και ελπίζω κι εμείς να ανταποκριθούμε. Να βρούμε μια λύση. Αυτό που είναι όμως σε όλους σαφές, είναι ότι δεν λειτουργεί το μείγμα της οικονομικής πολιτικής που υπάρχει σήμερα. Πρέπει να υπάρξουν αλλαγές». -Πώς την βλέπεις αυτή την πολιτική βιτρίνα, το πολιτικό σύστημα το οποίο συνεχώς ανακυκλώνεται; «Εγώ πιστεύω ότι ο πολιτικός κόσμος αυτοχειριάζεται αυτή τη στιγμή. Υπονομεύει τον ίδιο του τον εαυτό. Την εποχή δηλαδή που έχουμε τεράστια οικονομικά προβλήματα δεν χρειάζεται να ασχολούμαστε με Εξεταστικές Επιτροπές που εκ των προτέρων ξέραμε ότι δεν θα κατέληγαν πουθενά. Καταλαβαίνω την περίπτωση της Εξεταστικής μόνο εάν η δικαιοσύνη έχει διαπιστώσει την εμπλοκή κάποιου πολιτικού. Το να ξεκινάει όμως μόνος του ο πολιτικός κόσμος, για λόγους κομματικής εμπάθειας, και να υπονομεύει την ίδια την αξιοπιστία του είναι καταστροφικό για τη δημοκρατία». -Πάντως, μέχρι στιγμής οι πρωθυπουργοί της χώρας, οι συνταγματικά υπεύθυνοι δηλαδή, βρίσκονται στο απυρόβλητο. «Δεν θα το έλεγα αυτό, ούτε αυτοί βρίσκονται στο απυρόβλητο. Στην κοινή γνώμη όλοι θεωρούμαστε υπεύθυνοι και σε κάποιο βαθμό όλοι είμαστε υπεύθυνοι. Το θέμα δεν είναι να κάνουμε κυνήγι μαγισσών, αλλά να βρούμε λύσεις για τη χώρα. Και η λύση για τη χώρα μόνο μέσα από τη δημοκρατία μπορεί να περάσει. Δεν χρειάζονται αυτόκλητοι σωτήρες, ούτε νομίζω ότι θα βρεθούν. Πρέπει να βρούμε δημοκρατικές διεξόδους και να αποκαταστήσουμε την εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα. Αυτό νομίζω ότι θα πάρει πολλά χρόνια». Μάιος 2011

-Υπάρχει έλλειμμα δημοκρατίας στη χώρα κατά τη γνώμη σου; «Αυτό είναι μια γενική κουβέντα. Θα έλεγα π.χ. ότι η δημόσια συζήτηση έχει πολλά θέματα τα οποία θα πρέπει να λυθούν. Δεν τολμάς δηλαδή να μιλήσεις και αμέσως όλα παρεξηγούνται και αρχίζουν να διαστρεβλώνουν αυτό που είπες, να σε κατηγορούν και να σε υβρίζουν». -Πώς σχολιάζεις την την πολιτική της Γερμανίας απέναντί μας; «Εγώ πάντα αναγνώριζα, όταν ήμουν στο υπουργείο Οικονομικών, ότι η Γερμανία έχει κεντρικό ρόλο στην Ευρώπη. Κι όποιος δεν το αναγνωρίζει αυτό κάνει λάθος. Στην Ευρώπη μπορεί να λέμε ότι είμαστε όλοι ίσοι, αλλά η Γερμανία, η Γαλλία και κάποιες άλλες μεγάλες χώρες είναι πιο ίσοι από εμάς. Δεν γίνεται να πας κόντρα στις μεγάλες χώρες. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Μπορεί η Γερμανία σε ορισμένα θέματα να έχει άκαμπτες απόψεις, αλλά εμάς ποτέ δεν μας εμπόδισε σε κάτι». -Πιστεύεις ότι ο Καραμανλής θα επιστρέψει στην πολιτική; «Δεν μπορώ να κάνω τέτοιες εκτιμήσεις. Εγώ πιστεύω ότι ο Καραμανλής είναι κεφάλαιο για τη χώρα». -Εκτιμάς λοιπόν ότι κάποια στιγμή μπορεί να επαναδραστηριοποιηθεί; «Αυτό θα το κρίνει ο ίδιος». -Είναι λάθος η άποψή του που λέει ότι «εγώ τελείωσα»; «Δεν θέλω να μιλήσω γιατί δεν γνωρίζω. Αυτό που πιστεύω είναι ότι ο Καραμανλής αποτελεί κεφάλαιο για τη χώρα και δεν αποκλείεται κάποια στιγμή, η χώρα να τον ξαναχρειαστεί». -Επικοινωνείς μαζί του; «Επικοινωνούμε. Όχι βέβαια πάρα πολύ συχνά». -Έχετε βρεθεί καθόλου; «Έχουμε συναντηθεί ναι, αλλά είναι γεγονός ότι η σχέση μας τα τελευταία χρόνια ήταν δύσκολη». -Ήταν δύσκολη από τη «φυγή» σου και μετά; «Έγινε δύσκολη και ασφαλώς συνέβη μετά την αντικατάστασή μου». -Εσένα σε είχε επηρεάσει κάτι πολύ τότε. Φαινόταν ότι συναισθηματικά κάτι σε είχε ενοχλήσει αφάνταστα… «Δεν είναι συναισθηματικό το ζήτημα. Πολιτική είναι η σχέση μας και πολιτικές και οι όποιες διαφορές». -Μα ένας άνθρωπο που σε «πηγαίνει» τόσο πολύ επί 13 χρόνια πώς σε διώχνει τον 14ο χρόνο; «Στην πολιτική έτσι είναι τα πράγματα. Αυτό το

48_54_ALOGOSKOYFHS 4/29/11 8:04 PM Page 54

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

δέχεσαι απλά. Εγώ άλλωστε αντιμετώπισα ποτέ την πολιτική σαν «σχέση φίλων». Η πολιτική είναι πολιτική». -Ναι, αλλά εσύ και η οικογένειά σου πληρώνετε κάποια επακόλουθα αυτής της πολύχρονης πολιτικής σχέσης. «Αυτό είναι άλλο θέμα. Επιμένω, όμως, ότι η σχέση μου με τον Καραμανλή μπορεί να είναι δύσκολη αλλά η εκτίμησή μου στο πρόσωπό του και στην πολιτική του παρουσία παραμένει. Όταν με κάποιον έχεις διαφωνήσει κάποια στιγμή, εκ των πραγμάτων η σχέση είναι δύσκολη». -Όταν προέκυψε το θέμα για μια πιθανή Εξεταστική Επιτροπή, είχες ραντεβού μαζί του; «Αφού, έπαψε να είναι πρωθυπουργός έχουμε βρεθεί μερικές φορές, όχι πολλές». -Έχεις κουβεντιάσει ποτέ μαζί του την ξαφνική φυγή σου τώρα που δεν είναι πρωθυπουργός; «Αυτά δεν έχουν νόημα να τα συζητάς. Ό,τι έγινε, έγινε. Κοιτάς μπροστά». -Πώς τη βλέπεις τη Νέα Δημοκρατία τώρα; «Η Νέα Δημοκρατία έχει έναν δύσκολο δρόμο, αλλά πιστεύω ότι δεν πρέπει να απαρνιέται το παρελθόν της. Είναι λάθος. Η Νέα Δημοκρατία έχει προσφέρει πολλά στον τόπο. Άφησε το ΠΑΣΟΚ, να αμαυρώσει μια ακόμη περίοδο διακυβέρνησής της, χωρίς να αντιδράσει και πιστεύω ότι αυτό είναι ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο που θα βρει μπροστά της στο μέλλον. Αυτό δεν έγινε για πρώτη φορά. Έχει ξαναγίνει και στο παρελθόν». -Πιστεύεις δηλαδή ότι προσπαθεί να πάρει ένα «βελούδινο» διαζύγιο με το παρελθόν επί Καραμανλή και ότι αυτό είναι λάθος; «Ναι. Πιστεύω ότι πολιτικά είναι λάθος. Ασφαλώς θα πρέπει να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας. Κι όλοι το κάναμε. Και λάθη αναγνωρίσαμε και καθυστερήσεις παραδεχτήκαμε και αδυναμίες κλπ. Αλλά δεν πρέπει ποτέ να αφήνεις τους πολιτικούς σου αντιπάλους να αμαυρώνουν έτσι το κυβερνητικό σου παρελθόν. Το ΠΑΣΟΚ δεν άφησε ποτέ το παρελθόν του απροστάτευτο». -Πιστεύεις δηλαδή ότι η νέα ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας δεν υπερασπίστηκε σωστά το παρελθόν; «Νομίζω ότι στην αρχή υπήρξε πιο έντονη αυτή τη αποστασιοποίηση. Τώρα είναι πολύ μικρότερη. Όμως αυτή η αρχική εντύπωση έχει μείνει και γι’ αυτό υπάρχουν δυσκολίες στο κόμμα. Σήμερα η Νέα Δημοκρατία δεν δυσκολεύεται να ανακάμψει στις δημοσκοπήσεις, λόγω του κυβερνητικού παρελθόντος. Οι περισσότεροι κυβερνητικοί παράγοντες εκείνης της εποχής δεν ανήκουν στην ηγετική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας. Άρα πώς φταίνε εκείνοι για τη Νέα Δημοκρατία σήμερα, όταν δεν είναι παρόντες πια; Πιστεύω όμως ότι η πολιτική της Νέας Δημοκρα-

τίας σε πολλά θέματα, και κυρίως σ’ αυτά της οικονομικής πολιτικής – παρ’ ότι θα την ήθελα πιο συγκεκριμένη – είναι σωστή». -Εσύ θα το ψήφιζες το Μνημόνιο; «Δεν θα ήθελα ποτέ να φτάσω σ’ αυτή τη θέση και ευτυχώς και δεν έφτασα, γιατί το Μνημόνιο σαν μείγμα πολιτικής δεν λέει και πολλά πράγματα. Έχει θετικά, αλλά και πολλά αρνητικά. Το θέμα είναι πώς το εφαρμόζεις και με ποια στρατηγική, κι αν μπορεί να το αντέξει η κοινωνία». -Αν σήμερα ήσουν εσύ ο υπουργός Οικονομικών, θα το άντεχες αυτό το πάρε - δώσε με την τρόικα; «Δεν θέλω να απαντήσω σ’ αυτό. Κι εγώ άλλωστε είχα επιτήρηση και μάλιστα πολύ σκληρή. Είναι πολύ δυσάρεστη εμπειρία, αν και τότε δεν ήταν επιτήρηση αυτού του τύπου» -Μπαινόβγαιναν τότε ελεγκτές στο γραφείο σου; «Όχι. Ελεγκτές στο γραφείο μου δεν ήρθαν, αλλά στο γραφείο υπηρεσιακών παραγόντων έρχονταν συχνά. Η Eurostat και οι υπηρεσίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης επισκέπτονταν την Ελλάδα συνεχώς. Δεν ήταν όμως αυτού του τύπου επιτήρηση». -Αναγκάστηκες ποτέ να τους κρύψεις πράγματα; «Όχι. Εγώ έκανα το αντίθετο και γι’ αυτό κατηγορήθηκα.. Αλλά δεν μπορούσες να κάνεις αλλιώς. Από τη στιγμή που έβλεπες ότι η Ευρώπη τα ήξερε όλα, θα ήταν υποκριτικό εσύ να παριστάνεις ότι δεν συμβαίνει τίποτα. -Εσύ κάλεσες την Eurostat; «Όχι, ήρθαν με δική τους πρωτοβουλία. Η Eurostat ήδη πίεζε για απογραφή από την προηγούμενη κυβέρνηση. Μάλιστα, είχε οδηγήσει την προηγούμενη κυβέρνηση, το 2002 τον κ. Χριστουδουλάκη τότε, να κάνει την πρώτη αναθεώρηση. Θυμάστε, τότε που εμφάνιζαν πλεονάσματα και τελικά ήταν ελλείμματα». -Δηλαδή με το που κάθισες στην καρέκλα σου ήρθε η Eurostat; «Η πρώτη ερώτηση που σου κάνουν στο Εκοφίν εάν είσαι καινούργιος υπουργός είναι για το έλλειμμά σου. Δεν υπάρχει άλλη ερώτηση. Με το καλημέρα αυτό θέλουν να μάθουν. Ξέρουν το χρέος και το έλλειμμά σου και μάλιστα ξέρουν πολλά περισσότερα απ’ ό,τι νομίζεις. Δεν υπήρχε καμία περίπτωση να μην προχωρήσει η απογραφή».

«Μπορεί να απέχω από τις κομματικές δραστηριότητες, αλλά δεν πρόκειται να κάνω και τίποτα που θα ζημιώσει το κόμμα με το οποίο πολιτεύτηκα»

-Ο Μιχελάκης όμως, μιλώντας για την απογραφή του 2004, είπε πως ήταν τραγικό λάθος. «Η Νέα Δημοκρατία το 2004 παρέλαβε τεράστια, και σε μεγάλο βαθμό κρυφά χρέη, και ελλείμματα τα οποία επεσήμαινε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ήδη από το 2002. Για το λόγο αυτό η Eurostat είχε ζητήσει από την Κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ να προχωρήσει σε απογραφή. H απογραφή ήταν πράξη εθνικής ευθύνης, για το λόγο αυτό είχαμε δεσμευτεί και προεκλογικά. Οποιαδήποτε άλλη πολιτική θα ήταν εθνικά επιζήμια. Αυτοί που σήμερα χωρίς κανένα στοιχείο κατηγορούν την απογραφή, παραβλέπουν ότι η απογραφή του 2004 επιβεβαιώθηκε και πάλι πρόσφατα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, και δεν είχε καμία αρνητική επίπτωση. Ούτε σε άνοδο των spreads οδήγησε, ούτε σε αποκλεισμό της Ελλάδας από τις διεθνείς χρηματαγορές. Αντίθετα η σημερινή πολιτική έχει οδηγήσει σε μία πρωτοφανή ύφεση που υπονομεύει κάθε προοπτική της οικονομίας. Είναι αδιανόητο σήμερα, και ενώ η κυβέρνηση υιοθετεί πολλές από τις δικές της απόψεις, η Νέα Δημοκρατία ως αξιωματική αντιπολίτευση να απαρνείται την πολιτική που ακολούθησε το μεγαλύτερο διάστημα που βρισκόταν στην κυβέρνηση. Ασφαλώς απαιτείται και αυτοκριτική. Αυτοκριτική ουσίας όμως, τεκμηριωμένη ιστορικά και πολιτικά. Η οικονομία είναι πολύ σοβαρή υπόθεση για να υποτάσσεται σε επικοινωνιακές σκοπιμότητες. Η Νέα Δημοκρατία σήμερα αδικεί την ιστορία της. Έχει έναν δύσκολο δρόμο μπροστά της. Ωστόσο, με την υιοθέτηση της επιχειρηματολογίας που χρησιμοποιούσε το ΠΑΣΟΚ ως αντιπολίτευση δυστυχώς υπονομεύει την αξιοπιστία της και τις πολιτικές της προοπτικές». -Επί της θητείας σας κληθήκατε να πληρώσετε τεράστια ποσά σε εξοπλισμούς; «Σαφώς και πληρώσαμε γιατί αυτά ήταν συμβάσεις της χώρας. Άλλωστε ένας από τους λόγους που με κατηγόρησαν τότε για την απογραφή ήταν ότι βάλαμε στο έλλειμμα και τις εξοπλιστικές δαπάνες. Αλλά τα γνώριζαν οι Ευρωπαίοι από πρώτο χέρι. Είναι δυνατόν οι Ευρωπαίοι που σου πουλάνε τα οπλικά συστήματα να μην ξέρουν τι πληρώνεις και τι χρωστάς»; -Με τη Ντόρα Μπακογιάννη έχετε επαφές; Υπάρχει καμιά πρόταση από κόμμα της; «Εγώ, πολιτεύτηκα με τη Νέα Δημοκρατία και αυτό είναι το κόμμα που πιστεύω ότι πρέπει να διαδεχθεί το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία όταν φτάσει η ώρα. Μπορεί να απέχω από τις κομματικές δραστηριότητες, αλλά δεν πρόκειται να κάνω και τίποτα που θα ζημιώσει το κόμμα με το οποίο πολιτεύτηκα». -Λειτουργεί το πολιτικό σου γραφείο; «Όχι. Το έκλεισα το πολιτικό μου γραφείο. Δεν πολιτεύομαι πλέον». -Τι θα συμβούλευες τον σημερινό υπουργό Οικονομικών; «Νομίζω ότι ο σημερινός υπουργός είναι υπεράνω συμβουλών ».

55_R_KALLIMANIS 4/29/11 7:31 PM Page 55

56_60_GAMOS 4/29/11 7:08 PM Page 56

crash

ο γαΜοΣ ΤΗΣ ΧΡοΝΙαΣ

Κέιτι & Ουίλιαμ

Το «παραμύθι» και οι μπίζνες της Δέσποινας Παπαγεωργίου

56_60_GAMOS 4/29/11 7:09 PM Page 57

crash

πόλικη (αληθινή) χρυσόσκονη, διαμάντια και σμαράγδια, πολυτελείς άμαξες με άλογα, μεγαλόπρεποι στρατιωτικοί σχηματισμοί, εορταστικά εμβατήρια: μια ιδιαίτερα αληθοφανής ψευδαίσθηση παραμυθιού. Το πριγκιπόπουλο παντρεύτηκε την όμορφη πριγκιποπούλα, κι έζησαν αυτοί καλά – κι εμείς καλύτερα; Ο κόσμος ζητωκραυγάζει! Ενδεδυμένη ένα αριστοτεχνικά ραμμένο νυφικό, η πριγκίπισσα Κέιτ ή Αικατερίνη, όπως τη θέλει πλέον το βασιλικό πρωτόκολλο, χαιρετά μαζί με τον σύζυγό της, πρίγκιπα Ουίλιαμ, το συγκεντρωμένο πλήθος. Λίγες ημέρες πριν το «μεγάλο γεγονός», η φρενίτιδα και ο ασυνήθιστος «καύσωνας» στο Λονδίνο δημιουργούν ένα εκρηκτικό μείγμα: στις 29 Απριλίου αυτό μετουσιώνεται σε εικόνες, που κάνουν τον γύρο του κόσμου μέσα από τις τηλεοπτικές κάμερες. Ο γάμος του πρίγκιπα Ουίλιαμ και της «κοινής θνητής» Κέιτ Μίντλετον ήταν για τη Βρετανία το γεγονός της χρονιάς. Ευκαιρία για ένα μεγάλο πάρτι, από εκείνα που γνωρίζουν άριστα να διοργανώνουν οι Βρετανοί, για διάλειμμα από τη βαριά καθημερινότητα των περικοπών Κάμερον, αλλά και γιατί τους αρέσουν οι κερδοφόρες μπίζνες… Η βρετανική κοινωνία έχει μια ιδιαίτερη σχέση με τον θεσμό της βασιλείας, θεσμό βαθιά συνυφασμένο με την ιστορία και την κουλτούρα της. Από αυτό κυρίως το στοιχείο γαντζώνεται για να διατηρήσει τον συνδετικό κρίκο με το παρελθόν και να αναβιώνει στην καθημερινότητά της λίγη από την αίγλη και τη δόξα της πάλαι ποτέ βρετανικής αυτοκρατορίας - μαζί με την οδήγηση στα αριστερά, τις μονάδες μέτρησης σε λίβρες, πόδια και μίλια, το εθνικό τους νόμισμα που δεν αποχωρίστηκαν για χάρη του ευρώ και σε κάθε του εκδοχή (όπως και τα βρετανικά γραμματόσημα) φέρει την εικόνα της βασίλισσας. Η ζωή της βασιλικής οικογένειας πάντοτε ενδιέφερε τους Βρετανούς. Στην περίπτωση της μητέρας του Ουίλιαμ, της εξαιρετικά δημοφιλούς Νταϊάνας, τα συστατικά του παραμυθιού ήταν «εκπληκτικά»: μια πριγκίπισσα που βυθίστηκε σταδιακά στη θλίψη, που ασφυκτιούσε στο χρυσό βασιλικό «κλουβί», που ο σύζυγός της την απατούσε. Ψάχνοντας απεγνωσμένα τον έρωτα και την ελευθερία της, αφιερώθηκε στις αγαθοεργίες και μπόρεσε να είναι ευτυχισμένη μόνο για λίγο, πολύ αργότερα, στην αγκαλιά του Ντόντι Αλ Φαγιέντ. Το τραγικό της τέλος, σε αυτοκινητικό δυστύχημα μαζί με τον εραστή της, επισφράγισε τον μύθο γύρω από το πρόσωπό της… … Έναν μύθο που ακόμα στοιχειώνει τη βρετανική κοινωνία. Γι’ αυτό υπήρχε περισσότερος συναισθηματισμό στον γάμο του Ουίλιαμ με την Κέιτ, 30 χρόνια μετά από εκείνον της Νταϊάνας με τον Κάρολο. Εξάλλου, δεν «μετρά» ο γάμος του Καρόλου με την Καμίλα Πάρκερ Μπόουλς, καθώς η τελευταία δεν ήταν ποτέ δημοφιλής.

Ακόμα και από το διάστημα παρακολούθησαν τη γαμήλια τελετή!

Η Κέιτ, γνωστή και ως «η Κέιτι που περιμένει», μπορεί να απέχει από Σταχτοπούτα που έχασε το γοβάκι της η οικογένειά της είναι εύπορη– όμως με τη σικάτη ομορφιά της κάνει τους Βρετανούς να νιώθουν ότι, επιτέλους, μπορούν να έχουν ένα νέο σύμβολο μετά την Γκρέις Κέλι του Μονακό. Και ο πρίγκιπας μπορεί να άργησε, αλλά έκανε την πρόταση γάμου όπως θα άρμοζε στο παραμύθι… Το ζευγάρι βρισκόταν στην Κένυα. Ο διάδοχος, πιλότος της βρετανικής αεροπορίας, πέταξε με την Κέιτ με νοικιασμένο ελικόπτερο σε μια λίμνη. Εκεί, γονάτισε και της πρόσφερε το δαχτυλίδι που φορούσε η μητέρα του, η πριγκίπισσα Νταϊάνα. Ο βασιλικός συντάκτης του «Guardian» Στίβεν Μπέιτς είπε στο «Crash» ότι πρόκειται για ασυνήθιστο «γαλαζοαίματο» ζεύγος: η Κέιτ Μίντλετον δεν έχει αριστοκρατική καταγωγή, οι δυο τους είναι μεγαλύτεροι σε ηλικία

Πολλοί αντιμετώπισαν το γεγονός σαν… παραμύθι, σε μια εποχή που τους κατακλύζει η ανάγκη να δραπετεύσουν από την ολοένα δυσκολότερη πραγματικότητα

και πιο μορφωμένοι από οποιοδήποτε άλλο βασιλικό ζευγάρι, ενώ γνωρίζονται περισσότερο από οποιοδήποτε βασιλικό ζευγάρι.

Επιχείρηση «πάρτι» Ο γάμος του Ουίλιαμ με την Κέιτ ήταν όμως και μια πολύ καλή αφορμή για κάτι άλλο που γνωρίζουν να κάνουν καλά οι Βρετανοί: 5.500 υπαίθρια πάρτι διοργανώθηκαν, με το αλκοόλ να ρέει άφθονο και τη διάθεση στο ζενίθ. Η οικογένεια Μίντλετον έχει εμπειρία για το πόσο κερδοφόρα μπορεί να είναι τα πάρτι. Οι γονείς της Κέιτ το 1987 ίδρυσαν την εταιρεία Party Pieces, που παρέχει διαδικτυακά υποστήριξη για διοργάνωση πάρτι. Η αδελφή της Κέιτ, Φιλίππα τη φωνάζουν Πέπα– βαδίζοντας στα χνάρια της οικογένειας, εξέδωσε το ιδίου αντικειμένου διαδικτυακό περιοδικό «Party Times»… Μάλιστα είχε γίνει θόρυβος στη Βρετανία όταν διαδόθηκε ότι η εταιρεία θα διέθετε προϊόντα σχετιζόμενα με τον γάμο για εκείνους που σχεδίαζαν να το εορτάσουν ανάλογα…

Ο καβγάς ήταν για… την αργία «Νομίζω ότι ο κόσμος είναι χαρούμενος με τον γάμο – χωρίς να υπάρχει άγριος ενθουσιασμός», μας είπε λίγο πριν τη «μεγάλη ημέρα» ο Στίβεν Μπέιτς. Και συμπλήρωσε, με το γνωστό βρετανικό υποδόριο χιούμορ: «Οι δημοσκοπήσεις λένε ότι οι Βρετανοί είναι χαρούμενοι που θα έχουν μία επιπλέον ημέρα διακο-

56_60_GAMOS 4/29/11 7:09 PM Page 58

crash

ο γαΜοΣ ΤΗΣ ΧΡοΝΙαΣ

Πολλοί συνέκριναν την Κέιτ με την Γκρέις Κέλι, όταν η πρώτη κατέφθασε στο Αββαείο με νυφικό του Alexander Mc Queen. Παράνυμφος, η αδελφή της, Πέπα

πές», καθώς η ημέρα της τελετής κηρύχτηκε αργία, που ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων εκ μέρους των οικονομικών συντακτών. Υπολόγιζαν ότι από μόνη της θα κόστιζε στη χώρα 7,9 δισ. στερλίνες (περίπου 9 δισ. ευρώ) και 9,48 δισ. στερλίνες (περίπου 10,7 δισ. ευρώ) σε παραγωγικότητα, κόστος που δεν θα αντισταθμιζόταν με τα υπολογιζόμενα έσοδα έως 2 δισ. στερλινών (2, 26 δισ. ευρώ) από τους περίπου 600.000 τουρίστες της «μεγάλης ημέρας». Οι πρώιμες εκτιμήσεις ήθελαν τα κέρδη από τις πωλήσεις των αναμνηστικών να φθάνουν τα 26 εκατ. στερλίνες, ενώ οι πωλήσεις από άλλα αγαθά (τρόφιμα, ποτά κ.λπ.) τα 12-18 εκατ. στερλίνες (13,6-20 δισ. ευρώ). Η πληρότητα στα ξενοδοχεία ήταν 266% και τα σπίτια δίπλα στο Αββαείο νοικιάζονταν στους δημοσιογράφους 180.000!

«Φίλα με Κέιτ» Οι Βρετανοί φρόντισαν να «αξιοποιήσουν» τον γάμο, ώστε να τον «πουλάνε» για πολλά χρόνια μετά. Το Λονδίνο πλημμύρισε από αντικείμενα με απεικονίσεις του ευτυχούς ζεύγους: κούπες, μπρελόκ, αφίσες, κουταλάκια, σακουλάκια τσαγιού, σακούλα για ναυτία (για τους «κατά» του γάμου), καραμέλες, ανοιχτήρια, πίτες με μπέικον και κρεμμύδια, πίτσες, μικρά κέικ. Ακόμη, βερνίκι νυχιών «Όχι πια η Κέιτι που περιμένει», υγρό απορρυπαντικό πιάτων σε εορταστική… γαμήλια συσκευασία. Επιπλέον, μπίρα σε περιορισμένο αριθμό έκδοσης με το όνομα «Φίλα με, Κέιτ», το ομοίωμα του δαχτυλιδιού της Μίντλετον, σε προ-

νομιακή τιμή έως 38 ευρώ και γιγαντιαία («king size») προφυλακτικά που προτρέπουν τους πελάτες «να ξαπλώσουν και να το απολαύσουν, σκεπτομενοι τη Βρετανία»... Καρδιές με την εικόνα του ευτυχισμένου ζεύγους και ομοιώματά τους σε πολλές λονδρέζικες βιτρίνες! Πρόλαβε να κυκλοφορήσει και μυθιστόρημα με τίτλο «Κέιτ και Ουίλιαμ: Μια πολύ δημόσια ιστορία αγάπης», ενώ στα σκαριά βρίσκεται ταινία με θέμα ζωή τους. Στα περισσότερα από τα αντικείμενα που πωλούνται, φέρεται αν μην έχει δικαιώματα εκμετάλλευσης η βασιλική οικογένεια («δεν θα

μπορούσε η βασίλισσα να εγκρίνει, για παράδειγμα, προφυλακτικά με τον Ουίλιαμ και την Κέιτ, μας είπε γελώντας ο συντάκτης του «Guardian»). Έτσι, τα έσοδα καταλήγουν κυρίως στις τσέπες των εταιρειών. Τα έσοδα από την «επίσημη» σειρά αναμνηστικών με τη σφραγίδα του Μπάκιγχαμ φέρεται να διατίθενται στο φιλανθρωπικό ίδρυμα Royal Collection. Τα περισσότερα από τα αναμνηστικά αποτελούν σίγουρα μνημεία κιτς αισθητικής. Όχι ότι το κιτς δεν ενδημεί στη Βρετανία, αλλά στη συγκεκριμένη περίπτωση φανερώνει σε κά-

56_60_GAMOS 4/29/11 7:09 PM Page 59

crash

Διαβάζοντας τα χείλη του Ουίλιαμ, οι ειδικοί αποφάνθηκαν ότι είπε στην Κέιτ όταν την είδε στο Αββαείο: «Είσαι πολύ όμορφη σήμερα»

ποιο βαθμό διάθεση χιούμορ: συμμετέχοντας στον γάμο δεν σημαίνει ότι το παίρνουν όλοι στα σοβαρά. Στην πόλη συναντούσε κανείς διάφορα πόστερ του τύπου «Κρατήστε την ψυχραιμία σας, είναι απλώς ένας γάμος».

«Χρυσές» κρατικές δαπάνες Τρούφες (σπάνια μανιτάρια) καλυμμένες με φύλλα χρυσού, σαμπάνιες συνολικού κόστους 67.800 ευρώ και λουλούδια 560.000 ευρώ ήταν μόνο μερικές από τις σκανδαλώδεις για την εποχή πολυτέλειες της «μεγάλης ημέρας». Το συνολικό κόστος μόνο για την τελετή υπολογιζόταν περίπου στα 12 εκατ. στερλίνες (13,5 εκατ. ευρώ), το οποίο θα κάλυπτε η βασιλική οικογένεια, με ένα μικρό ποσό να συνεισφέρουν οι γονείς της νύφης. Στην εποχή που ολόκληρη η Ευρώπη κλονίζεται από την οικονομική κρίση και στην ίδια τη Βρετανία ο πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάμερον επέβαλε τις πιο μεγάλες περικοπές στις κοινωνικές δαπάνες από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τέτοια πολυτέλεια μοιάζει τουλάχιστον προκλητική! Εκείνο, βέβαια, που ξεχείλισε το ποτήρι, ήταν το κόστος της ασφάλειας, υπολογιζόμενο έως και στα 20 εκατ. στερλίνες (22, 6 εκατ. ευρώ), το οποίο κάλυψε το κράτος, δηλαδή, οι Βρετανοί φορολογούμενοι. Ο Γκράχαμ Σμιθ, του αντιμοναρχικού κινήματος «Republic», δήλωνε στο BBC: «Εάν λένε στον λαό ότι θα πρέπει να σφίξει το ζωνάρι, εάν η κυβέρνηση αφήνει χιλιάδες ανέργους, θα ήταν άρρωστο εάν η κυβέρνηση άφηνε έστω και μια

Το Μπάκιγχαμ ενέκρινε μόνο την επίσημη σειρά αναμνηστικών. «Δεν θα μπορούσε η βασίλισσα να εγκρίνει, για παράδειγμα, προφυλακτικά με τον Ουίλιαμ και την Κέιτ», μας είπε ο Στίβεν Μπέιτς του «Guardian»

στερλίνα παραπάνω να ξοδευτεί για τον βασιλικό γάμο»… Βρετανικές εφημερίδες αναφέρονταν «στο πιο ακριβό γεγονός σε σχέση με την ασφάλεια στην ιστορία». Αρκεί να αναλογιστεί κάποιος ότι η ασφάλεια για τις διαδηλώσεις εναντίον των G20 στο Λονδίνο κόστισαν το «ποταπό» ποσό των 7,4 εκατ. στερλινών (8,4 εκατ. ευρώ). Ο Στίβεν Μπέιτς, ωστόσο, σε επικοινωνία με το «Crash», εκτίμησε ότι πολλοί υπερέβαλαν στις εκτιμήσεις τους για το κόστος, ενώ γέλασε όταν άκουσε τις (βλέπε παραπάνω) εκτιμήσεις για τη «χασούρα» από μία ακόμα αργία. Κανένα τηλεοπτικό δίκτυο δεν «μαρτυρούσε» το ποσό που είχε δαπανήσει για αποστολές και δικαιώματα μετάδοσης, τα οποία «έκλεινε» με συμβόλαια με το κρατικό BBC. Μάιος 2011

Με κοινό που άγγιζε τα δύο δισ. ανθρώπων παγκοσμίως, τα δίκτυα θεώρησαν ότι άξιζαν τα έξοδα για αποστολή δημοσιογράφων, και μάλιστα εξειδικευμένων και καλοπληρωμένων βασιλικών ανταποκριτών, συνεργείων, για κατασκευή ειδικών πλατφορμών, πτήσεις (και υπερατλαντικές) και διαμονή για όλους σε μια από τις πιο ακριβές πόλεις του κόσμου. Εξάλλου, το 1981, τον γάμο του Κάρολου με την Νταϊάνα είχαν παρακολουθήσει 750 εκατ. άνθρωποι, καθιστώντας το, σύμφωνα με το BBC, το «πιο δημοφιλές πρόγραμμα στην ιστορία της τηλεόρασης». Για να καταλάβει κάποιος το μέγεθος, αρκεί να κάνει μερικές συγκρίσεις. Η FIFA είχε έσοδα το 2010 1,9 δισ. δολάρια (περίπου 1,3 δισ. ευρώ) από την πώληση του Παγκόσμιου Κυπέλλου, όταν τα κανάλια πλήρωσαν παραπάνω από 5 εκατ. δολάρια (3,4 εκατ. ευρώ) για δικαιώματα στη μετάδοση της ορκωμοσίας Ομπάμα, ενώ για τον πολύ λιγότερο λαμπερό γάμο του πρίγκιπα Αλβέρτου και της Σαρλέν Ουίτστοκ, τον Ιούλιο, το Μονακό ζήτησε, σύμφωνα με το περιοδικό «Le Point», 400.000 ευρώ. Η φαντασία παραμένει ελεύθερη να εικάσει τα ποσά για τον γάμο Ουίλιαμ-Κέιτ…

Τρίζουν τα θεμέλια του Μπάκιγχαμ; Παρά τον ενθουσιασμό στην ατμόσφαιρα, στις έρευνες αρκετοί είναι οι Βρετανοί που δείχνουν να αντιμετωπίζουν από ψύχραιμα έως αδιάφορα τον θεσμό της βασιλείας. Μετά βίας οι μισοί δήλωναν ότι ενδιαφέρονται για τον βασιλικό γάμο και μόλις το ένα τρίτο δήλωνε με

56_60_GAMOS 4/29/11 7:09 PM Page 60

crash

ο γαΜοΣ ΤΗΣ ΧΡοΝΙαΣ

σιγουριά ότι θα παρακολουθήσει την τηλεοπτική μετάδοσή του. Πολλοί ήταν κι εκείνοι που είχαν προγραμματίσει να φύγουν διακοπές, εκμεταλλευόμενοι τις αργίες. Το ποσοστό των Βρετανών που επιθυμούν να καταργηθεί η μοναρχία έχει αυξηθεί στο 30% τα τελευταία χρόνια, ενώ ο θεσμός γελοιοποιείται ολοένα και περισσότερο. Το αντιμοναρχικό κίνημα Republic αύξησε σε 14.000 τα μέλη του, από τότε που ανακοινώθηκε ο γάμος Ουίλιαμ - Κέιτ, ενώ δόθηκε στην ομάδα άδεια να κάνει το δικό της «όχι του βασιλικού γάμου» πάρτι σε κεντρικό δρόμο του Λονδίνου, για να γιορτάσει «τη δημοκρατία και τη δύναμη του λαού παρά τα κληρονομημένα προνόμια». Πάντως, το κίνημα αντιπροσωπεύει ένα μικρό ποσοστό του βρετανικού πληθυσμού και η μοναρχία εξακολουθεί να συντηρείται με τα χρήματα των φορολογουμένων, λαμβάνοντας γενναία ετήσια κρατική επιχορήγηση περίπου 13 εκατ. δολαρίων (8,82 εκατ. ευρώ). Το συνολικό ποσό διατήρησης της μοναρχίας εκτιμάται στα 38,2 εκατ. στερλίνες (43 εκατ, ευρώ), μειωμένο κατά 3,3 εκατ. (3,7 εκατ. ευρώ) από το 2008. Θα τολμούσαν, άραγε, οι Βρετανοί να προχωρήσουν σε κατάργηση του θεσμού, καθώς αυτός είναι βαθιά συνυφασμένος όχι μόνο με την ιστορία τους αλλά και με την «ιδιαιτερότητα»

και τον τουρισμό τους; Πόσοι τουρίστες δεν επισκέπτονται το Μπάκιγχαμ και δεν αγοράζουν αναμνηστικά με «βασιλικά» σύμβολα, που θεωρούν χαρακτηριστικά βρετανικά;

Και ζήσαν αυτοί καλά… Με μια λάμψη εκτυφλωτική, ο πριγκιπικός γάμος ήρθε σχεδόν ένα μήνα μετά τη μεγάλη διαδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη Βρετανία εναντίον των περικοπών Κάμερον. Σαν για να επιφέρει μια επιλεκτική «τύφλωση» στους Βρετανούς, ώστε να σταματήσουν, έστω και

Ο πριγκιπικός γάμος ήρθε σχεδόν ένα μήνα μετά τη μεγάλη διαδήλωση κατά των περικοπών Κάμερον, για να... επιφέρει επιλεκτική «τύφλωση» στους Βρετανούς, ώστε να μην ασχολούνται με τα νέα οικονομικά μέτρα

προσωρινά, να ασχολούνται με την οικονομική πολιτική της κυβέρνησης. Γι’ αυτό και ο Κάμερον διευκόλυνε όσο περνούσε από το «χέρι του» τη «μεγάλη ημέρα». Πρόκειται για μια παλιά και δοκιμασμένη τακτική: άφθονα θεάματα για τον λαό που περνά δύσκολα. Ακόμα και στην Ελλάδα, που η πλειοψηφία του λαού δεν ήταν ποτέ φίλα προσκείμενη στην πάντοτε ξενόφερτη βασιλεία, ο κόσμος, στα δύσκολα εκείνα χρόνια μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, έσπευδε να δει τη Φρειδερίκη, που διέσχιζε μέσα στα πλούσια ενδύματά της και την πολυτελή της άμαξα τους δρόμους της καχεκτικής Αθήνας… Η συνταγή είναι δοκιμασμένη. Γι’ αυτό και οι μπίζνες που στήθηκαν γύρω από τον γάμο ήταν επιτυχημένες: πολύς κόσμος αντιμετώπισε το γεγονός σαν… παραμύθι, σε μια εποχή που η ανάγκη δραπέτευσης από την ολοένα και τραχύτερη πραγματικότητα τον κατακλύζει και τον υπερβαίνει. Παγίδα, όμως, είναι να αντιμετωπίζει κάποιος τον θεσμό της βασιλείας –που στην ανθρώπινη ιστορία στηρίχτηκε στην απομύζηση των πολλών– τόσο ρομαντικά, αποσυνδέοντάς τον από όλο το ιστορικό βάρος που σέρνει μαζί του. Για να ζήσουμε εμείς καλύτερα, πρέπει, τελικά, οι παντός είδους «πρίγκιπες» να ζουν τουλάχιστον πολύ λιγότερο λαμπρά…

61_R_AXE 4/28/11 6:44 PM Page 61

62_65_ANADIARTHROSI 4/28/11 7:14 PM Page 62

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Το γαϊτανάκι της

αναδιάρθρωσης και

οι κρυφές επιδιώξεις

Το παιχνίδι «χόντρυνε» όταν στις 14 Απριλίου, ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Σόιμπλε δήλωσε ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί τελικά να αναδιαρθρώσει το χρέος της

Με την επιβολή του μνημονίου και της δανειακής σύμβασης, Ε.Ε. και ΔΝΤ, είχαν το εξιλαστήριο θύμα που ήθελαν, για να επιβάλουν ένα πρωτοφανές καθεστώς δουλοπαροικίας. Μισθοί, συντάξεις, εισοδήματα, εργασία, δημόσια περιουσία, φυσικός πλούτος και εθνικό έδαφος, κατασχέθηκαν ουσιαστικά υπέρ τρίτων. Η χώρα βρέθηκε στο έλεος των ισχυρών της ευρωζώνης, για να τη ρίξουν βορά στα αρπακτικά της αγοράς του Δημήτρη Καζάκη, οικονομικού αναλυτή Μάιος 2011

62_65_ANADIARTHROSI 4/28/11 7:14 PM Page 63

crash

α γίνει τελικά αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους; Θα γίνει, αλλά αφού πρώτα εξαντληθούν όλοι οι άλλοι τρόποι εξόντωσης και εξάντλησης της ελληνικής οικονομίας. Παρά τον ορυμαγδό των σεναρίων, η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους θα είναι η τελευταία λύση που θα επιλεγεί από τους «προστάτες» μας και τις αγορές. Κι αυτή δεν θα είναι μια λύση διεξόδου, ή έστω προσωρινής ανακούφισης, αλλά μια έσχατη λύση όπου μια εντελώς εξουθενωμένη οικονομία θα οδηγηθεί σε μια επιχείρηση συνολικής αναδιάρθρωσης του δημόσιου χρέους, με πιο πιθανό αποτέλεσμα την επίσημη πτώχευση τύπου Αργεντινής 2001. Στο μεταξύ ο ελληνικός λαός θα χάσει τα πάντα, το κράτος θα ιδιωτικοποιηθεί στο σύνολό του και η χώρα θα ξεπουληθεί κομμάτικομμάτι σε ό,τι πιο αδίστακτο διαθέτει η εσωτερική και η διεθνής αγορά. Όσο προχωρά η εφαρμοζόμενη πολιτική των μνημονίων, τόσο πιο αδύνατη γίνεται μια ομαλή αναδιάρθρωση του ελληνικού δημόσιου χρέους. Πρώτα και κύρια λόγω του απόλυτου μεγέθους του, αλλά και του γεγονότος ότι αποτελείται κατά κύριο λόγο από ελεύθερα διαπραγματεύσιμα ομόλογα. Συγκεκριμένα, τα διαθέσιμα ομόλογα και οι βραχυπρόθεσμοι τίτλοι που έχουν εκδοθεί από το ελληνικό δημόσιο έως 31/12/2010 ανέρχονταν σε 285,7 δισ. ευρώ σε σύνολο δημόσιου χρέους 340,2 δισ. ευρώ. Με άλλα λόγια το 84% του συνολικού δημόσιου χρέους της χώρας είναι ελεύθερα διαπραγματεύσιμα ομόλογα. Από αυτά θα πρέπει να πληρωθούν την επόμενη πενταετία με βάση την ημερομηνία λήξης τους, τα εξής: το 2011 πάνω από 40 δισ. ευρώ. Το 2012 πάνω από 32 δισ. ευρώ. Το 2013 γύρω στα 36 δισ. ευρώ. Το 2014 κοντά στα 48 δισ. ευρώ. Το 2015 γύρω στα 28 δισ. ευρώ. Σύνολο πενταετίας 184 δισ. ευρώ. Δηλαδή, μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια θα πρέπει να εξοφληθεί το 54% του δημόσιου χρέους της 31/12/2010. Κι αυτό χωρίς να υπολογίζονται οι πληρωτέοι τόκοι, οι οποίοι στην πενταετία θα ξεπεράσουν αθροιστικά τα 95 δισ. ευρώ. Όπως, επίσης, χωρίς να υπολογίζεται και η αποπληρωμή του δανείου που έχει συνάψει η ελληνική κυβέρνηση με τις χώρες της ευρωζώνης και το ΔΝΤ, δηλαδή τα 110 δισ. ευρώ. Αν λοιπόν το δημόσιο χρέος σταμάταγε να αυξάνεται στις 31/12/2010, το ελληνικό κράτος θα αντιμετώπιζε ληξιπρόθεσμες οφειλές στην επόμενη πενταετία της τάξης των 279 δις ευρώ, εκ των οποίων τουλάχιστον τα 104 δις θα πρέπει να πληρωθούν μέσα στη διετία 2011-2012. Έναντι αυτών των υποχρεώσεων η χώρα έχει λαμβάνειν ακόμη από τον «μηχανισμό στήριξης» άλλα 78 δις ευρώ. Από πού μπορεί να εξασφαλίσει το ελληνικό κράτος τα υπόλοιπα 200 δις ευρώ που πρέπει να καταβάλει στους κατόχους των ομολόγων του την επόμενη πενταετία; Από τις περικοπές των κρατικών

Οι προβλέψεις χρηματοδοτικής στήριξης του ΔΝΤ (σε δις ευρώ) Δανειακή σύμβαση Ε.Ε. ΔΝΤ Έκτακτη χρηματοδότηση Ε.Ε. ΔΝΤ

2010 31,5 21,1 10,4 31,5 21,1 10,4

2011 46,5 35,6 10,9 78,0 56,7 21,3

2012 24,0 17,4 6,6 102,0 74,1 27,9

2013 8,0 5,8 2,2 103,8 75,4 28,4

2014 0,0 0,0 0,0 75,2 54,6 20,6

2015 0,0 0,0 0,0 36,3 26,3 10,0

ΠΗΓΗ: IMF, Country Report No. 11/68, Μάρτιος 2011

δαπανών και την αύξηση των φορολογικών εσόδων; Μα με αυτά είναι ζήτημα αν μπορεί να αντιμετωπίσει το δημοσιονομικό έλλειμμα, το οποίο παρά το μαγείρεμα το στοιχείων και τις απανωτές «αναθεωρήσεις» συνεχίζει να καλπάζει. Επισήμως κινείται στο 10,5% του ΑΕΠ για το 2010, αλλά ανεπίσημα βρίσκεται ανάμεσα στο 12-13%. Κι όπως πάει η κατάσταση μέσα στο 2011, μάλλον θα επιδεινωθεί περαιτέρω. Πράγμα απολύτως φυσιολογικό, αν σκεφτεί κανείς την ύφεση της ελληνικής οικονομίας που διαρκώς βαθαίνει. Μήπως μπορεί να βρει τα επιπλέον δισ. με προσφυγή στις αγορές κεφαλαίου; Μέχρι στιγμής κάτι τέτοιο φαίνεται αδιανόητο για τα αμέσως επόμενα χρόνια. Αφήστε που ακόμη κι αν υπήρχε η δυνατότητα προσφυγής στις αγορές κεφαλαίου, ακόμη κι αν άνοιγαν οι αγορές για την Ελλάδα, το μόνο που θα κατόρθωνε το ελληνικό δημόσιο, θα ήταν να φορτωθεί με ακόμη μεγαλύτερες, με ακόμη πιο δυσβάσταχτες υποχρεώσεις. Μπροστά στο αδιέξοδο, η ελληνική κυβέρνηση, μετά από «προτροπή» της τρόικας, έχει επιλέξει την έκδοση τρίμηνων και εξάμηνων έντοκων γραμματίων. Όμως αυτή η πρακτική από μόνη της προσθέτει τουλάχιστον 10-12 δις ευρώ στις ετήσιες υποχρεώσεις της χώρας. Κι έτσι επιδεινώνει το όλο πρόβλημα. Είναι δυνατόν αυτό να συνεχιστεί; Όχι, και το γνωρίζουν όλοι. Το γνώριζαν εξαρχής, πριν καν επιβληθεί το Μνημόνιο. Θα προσέξατε ότι στην παραπάνω παράθεση των υποχρεώσεων της χώρας έως το 2015, δεν

Από πού μπορεί να εξασφαλίσει το ελληνικό κράτος τα υπόλοιπα 200 δισ. ευρώ που πρέπει να καταβάλει κατά κύριο λόγο στους κατόχους των ομολόγων του την επόμενη πενταετία;

συμπεριλάβαμε την εξόφληση των 110 δισ. ευρώ του λεγόμενου «μηχανισμού στήριξης». Ο λόγος είναι απλός. Ακόμη κι αν μας τα χάριζαν τα δανεικά που μας έδωσαν με το αζημίωτο Ευρωζώνη και ΔΝΤ και πάλι ο λογαριασμός του δημόσιου χρέους δεν βγαίνει. Το λέμε αυτό για να καταλάβετε πόσο μεγάλη ανοησία είναι η συζήτηση της λεγόμενης επιμήκυνσης των υποχρεώσεων από τη δανειακή σύμβαση του Μνημονίου. Όσο κι αν επιμηκυνθεί η εξόφληση των 110 δις ευρώ, με όποιους όρους και να γίνει, η ουσία και το αδιέξοδο δεν αλλάζει. Οι ανάγκες χρηματοδοτικής στήριξης της Ελλάδας υπερβαίνουν κατά πολύ τα προβλεπόμενα από την δανειακή σύμβαση διευκόλυνσης που υπέγραψε η κυβέρνηση τον Μάιο του 2010. Το ΔΝΤ στην τρίτη ενδιάμεση έκθεση των ελεγκτών του, που δημοσιοποίησε τον περασμένο Μάρτιο, παραθέτει μια εκτίμηση των πραγματικών αναγκών χρηματοδοτικής στήριξης της Ελλάδας έως το 2015 και με βάση τα πιο αισιόδοξα σενάρια του Μνημονίου. Η εκτίμηση παρατίθεται στον πίνακα και προβλέπει μια έκτακτη χρηματοδότηση της Ελλάδας από το 2011 έως το 2015, σημαντικά υψηλότερη από τα προβλεπόμενα της υπάρχουσας δανειακής σύμβασης. Έτσι, η χρηματοδοτική στήριξη της Ελλάδας έως το 2015 προβλέπει ένα πρόσθετο κονδύλι της τάξης των 316,8 δις ευρώ συνολικά από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Πέρα από τα ήδη προβλεπόμενα των 110 δις ευρώ. Σ’ αυτό καλείται να συμβάλει η μεν Ε.Ε. κατά 308,2 δις ευρώ (έναντι 80 δις ευρώ που προβλέπεται από την υπάρχουσα δανειακή σύμβαση) και το δε ΔΝΤ κατά 118,6 δις ευρώ (έναντι 30 δις ευρώ της δανειακής σύμβασης). Η έκθεση του ΔΝΤ δεν διευκρινίζει με ποιον τρόπο και πώς μπορεί να παρασχεθεί η πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη στην Ελλάδα. Αυτό που έχει σημασία, είναι ότι οι εκτιμήσεις αυτές αναδεικνύουν το πλήρες αδιέξοδο που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Κι αυτό γιατί ακόμη και αν υπήρχε η προθυμία εκ μέρους Ε.Ε. και ΔΝΤ για την επιπλέον χρηματοδότηση της Ελλάδας, είναι αδύνατον να βρεθούν οι απαραίτητη πόροι. Από πού θα βρεθούν τα 427 δις ευρώ που απαιτούνται; Από τον ήδη εξανεμισμένο κρατικό κορβανά των μελών της Ε.Ε., ή από το ΔΝΤ; Ιδίως όταν σκεφτεί

62_65_ANADIARTHROSI 4/28/11 7:14 PM Page 64

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

κανείς ότι πίσω από την Ελλάδα, ακολουθεί η Ιρλανδία και η Πορτογαλία, ενώ υποψήφιες για «διάσωση» είναι η Ισπανία και το Βέλγιο. Προς το παρόν. Μα καλά, δεν τα γνώριζαν όλα αυτά πριν επιβληθεί το Μνημόνιο; Τα γνώριζαν. Πρόκειται για απλά μαθηματικά, που όσο κι αν αναρωτιέται κανείς για το επίπεδο ευφυΐας των πρωτοκλασάτων υπουργών της κυβέρνησης και του πρωθυπουργού, είναι σίγουρο ότι έχουν μάθει μέτρημα. Έστω και με τα δάχτυλα. Όμως το Μνημόνιο και η δανειακή σύμβαση διευκόλυνσης που υπέγραψε η κυβέρνηση τον περασμένο Μάιο, έχουν τελείως διαφορετική σκοπιμότητα. Με αυτά έδεσαν χειροπόδαρα την Ελλάδα, προκειμένου να την προσφέρουν θυσία στον βωμό των αγορών και των κερδοσκοπικών ορέξεων των μεγάλων αρπακτικών της. Έτσι, πίστευαν ότι διασφαλίζουν το ευρώ και περιορίζουν δραστικά το «μίασμα» της κρίσης χρέους, για να μην εξαπλωθεί προς τις υπόλοιπες χώρες της ευρωζώνης. Προκειμένου να διασωθεί το ευρώ δεν συνιστά μεγάλη απώλεια η θυσία της Ελλάδας ως άλλης Ιφιγένειας. Όσο για τον λαό της, ποιος τον υπολόγισε ποτέ για να τον υπολογίσει τώρα; Μια ακόμη «παράπλευρη απώλεια» της κρίσης και του πολέμου των αγορών. Με την επιβολή του Mνημονίου και της δανειακής σύμβασης, τόσο η Ε.Ε., όσο και το ΔΝΤ, είχαν το εξιλαστήριο θύμα που ήθελαν. Αφενός για να επιβάλουν ένα πρωτοφανές καθεστώς δουλοπαροικίας του χρέους, όπου μισθοί, συντάξεις, εισοδήματα, εργασία, δημόσια περιουσία, φυσικός πλούτος και εθνικό έδαφος υποθηκεύτηκαν και στην πράξη κατασχέθηκαν υπέρ τρίτων. Αφετέρου, ολόκληρη η χώρα βρέθηκε κυριολεκτικά στο έλεος των ισχυρών της ευρωζώνης, για να την κομματιάσουν και να την ρίξουν βορά στα αρπακτικά της αγοράς. Θυμηθείτε ότι το Πάσχα πέρυσι, πανικόβλητοι οι παρατηρητές της αγοράς έβλεπαν τα spread να ξεπερνούν τις 400 μονάδες βάσης και την κυβέρνηση να καλεί σε βοήθεια την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Φέτος το Πάσχα τα spread αισίως έπιασαν τις 1400 μονάδες βάσης, εν μέσω μιας γενικευμένης επίθεσης των αγορών εναντίον της υποτίθεται προστατευμένης και υποστηριζόμενης Ελλάδας. Η κρίση χρέους εξέθεσε την Ελλάδα σε μια άγρια κερδοσκοπική επίθεση διαμέσου των αγορών. Στην αρχή είχε επικεντρωθεί κυρίως στα CDS. Ένας από τους επίσημους λόγους που η κυβέρνηση επικαλέστηκε για την αποδοχή του Mνημονίου ήταν και η θωράκιση έναντι των κερδοσκοπικών επιθέσεων. Όμως η ένταξη στον «μηχανισμό στήριξης» εξέθεσε ακόμη περισσότερο την χώρα σε κερδοσκοπικές επιθέσεις. Σήμερα, η κύρια μορφή κερδοσκοπίας με τα ελληνικά ομόλογα είναι η λεγόμενη «ανοικτή πώληση». Ανοικτή πώληση (short selling) είναι μία τεχνική που χρησιμοποιείται από τους επενδυτές, με σκοπό να κερδίσουν από την πτώση

Συνεργάτες, συνεταίροι ή διευθυντής και υπάλληλος; Η σχέση του Γιώργου Παπανδρέου με τον Ντομινίκ Στρος Καν, ακολουθεί την πορεία της σχέσης Ελλάδας και δανειστών των τιμών περιουσιακών στοιχείων (μετοχές, ομόλογα, παράγωγα, κοκ). Οι επενδυτές δανείζονται περιουσιακά στοιχεία που δεν κατέχουν, από άλλους επενδυτές, τα πουλάνε και σε μεταγενέστερη χρονική στιγμή θα αναγκαστούν να τα αγοράσουν πάλι, για να τα επιστρέψουν στο δανειστή. Ο δανειστής δεν διατρέχει κανέναν κίνδυνο, γιατί θα πάρει πίσω τις μετοχές του συν μία μικρή απόδοση για τη διάρκεια που τις είχε δανείσει. Ο short seller ελπίζει να κερδίσει από την πτώση των τιμών των χρεογράφων, επωφελούμενος τη διαφορά στις τιμές μεταξύ ημερομηνίας αγοράς-πώλησης. Για παράδειγμα: επενδυτής δανείζεται από άλλον επενδυτή, ομόλογα που δεν κατέχει, και τα πουλάει απευθείας, με την υποχρέωση να τα επιστρέψει στον δανειστή σε 6 μήνες. l Αν οι τιμές πέσουν, ο short seller θα έχει κέρδη ίσα με τη διαφορά μεταξύ τιμής πώλησης και τιμής επαναγοράς, μείον το κόστος Μάιος 2011

συναλλαγής, την αμοιβή και την απόδοση των μερισμάτων προς τον δανειστή. l Αν οι τιμές αυξηθούν, ο short seller μπορεί να έχει απεριόριστη ζημία. Οι τιμές των ομολόγων μπορούν να ανέβουν ή να πέσουν απεριόριστα, αλλά ο επενδυτής είναι υποχρεωμένος να επιστρέψει τις μετοχές που δανείστηκε σε οποιαδήποτε τιμή μπορεί να αγοράσει. Άρα, οι απώλειες μπορεί να είναι τεράστιες, γι' αυτό το short selling είναι μία επενδυτική τεχνική πολύ υψηλού ρίσκου. Μια τεχνική που προσφέρεται ιδιαίτερα για συνθήκες κρίσης. Με την Ελλάδα εγκλωβισμένη στον «μηχανισμό στήριξης», τα ελληνικά ομόλογα έγιναν ιδανικός στόχος «ανοιχτών πωλήσεων». Οι ευρωπαϊκές τράπεζες που κατέχουν τον κύριο όγκο του δημόσιου χρέους της Ελλάδας ενίσχυσαν και ενισχύουν διαρκώς αυτήν την πρακτική, δανείζοντας σε short seller επενδυ-

62_65_ANADIARTHROSI 4/28/11 7:14 PM Page 65

crash τές ελληνικά ομόλογα με σίγουρο κέρδος. Αυτό φαίνεται και από το γεγονός ότι παρά τον τζίρο πωλήσεων ελληνικών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά, οι ευρωπαϊκές τράπεζες εξακολουθούν εν πολλοίς να κατέχουν τον ίδιο όγκο στην κατοχή τους. Έτσι έχει στηθεί ένα απίστευτο φαγοπότι, κυρίως με τα ελληνικά ομόλογα έως 5ετούς διάρκειας, με «ανοιχτές πωλήσεις» στη δευτερογενή αγορά. Αυτό επιτρέπει και στους μεγάλους κατόχους ελληνικών ομολόγων να διατηρούν τα χαρτοφυλάκιά τους, χωρίς να είναι αναγκασμένοι να πουλήσουν με χασούρα και ταυτόχρονα να κερδίζουν σημαντικά από τον δανεισμό ομολόγων σε short seller επενδυτές. Η τακτική αυτή ωθεί διαρκώς όλο και πιο χαμηλά τις αξίες των ελληνικών ομολόγων και εκτινάσσει τα επιτόκια. Είναι χαρακτηριστικό ότι τον Ιανουάριο του 2011, όσον αφορά τις τιμές των τίτλων αναφοράς, η τιμή του 3ετούς ομολόγου ήταν 83,78 στα τέλη του μηνός από 81,37 στα τέλη Δεκεμβρίου, του 10ετούς ομολόγου σε 70,97 από 66,01 και του 30ετούς ομολόγου σε 57,20 από 52,91. Η μικρή αύξηση αυτή αποτέλεσε μια καλή εκκίνηση για «ανοιχτές πωλήσεις». Μέσα σ’ ένα μήνα η τιμή του 3ετούς ομολόγου υποχώρησε σε 82,56 στα τέλη Φεβρουαρίου, του 10ετούς ομολόγου σε 69,52 και του 30ετούς ομολόγου σε 55,94. Αυτή η πτώση στις τιμές αναφοράς έδωσε την ευκαιρία στους κερδοσκόπους να αποκομίσουν μέσα από την «ανοιχτή πώληση» ελληνικών ομολόγων, κέρδη γύρω στα 140 εκατ. ευρώ. Τον επόμενο μήνα η τιμή του 3ετούς ομολόγου υποχώρησε σε 81,90 στα τέλη Μαρτίου από 82,56 στα τέλη Φεβρουαρίου, του 10ετούς ομολόγου σε 65,28 από 69,52 και του 30ετούς ομολόγου σε 54,55 από 55,94. Η υποχώρηση αυτή έδωσε την δυνατότητα στους κερδοσκόπους των «ανοιχτών πωλήσεων» να αποκομίσουν γύρω στα 100 εκατ. ευρώ κέρδη. Το παιχνίδι όμως «χόντρυνε» όταν στις 14 Απριλίου, ο υπουργός οικονομικών της Γερμανίας Σόιμπλε βγήκε και για πρώτη φορά δήλωσε ότι η Ελλάδα θα χρειαστεί τελικά να αναδιαρθρώσει το χρέος της. Από τότε ζούμε έναν πραγματικό παροξυσμό σεναρίων και δημοσιευμάτων που θέλουν την αναδιάρθρωση να είναι επικείμενη. Πέρα από τις πολιτικές σκοπιμότητες, η σεναριολογία αυτή διευκολύνει τα μέγιστα στο κερδοσκοπικό παιχνίδι των «ανοιχτών πωλήσεων», όπου το τελευταίο διάστημα πρωτοστατούν κυρίως γερμανικές και γαλλικές τράπεζες με πελάτες τους επιχειρηματίες, που οι ίδιες οι τράπεζες τους προτείνουν να «σορτάρουν» ελληνικά ομόλογα. Η κερδοσκοπία αυτή το τελευταίο διάστημα έχει επικεντρωθεί κυρίως στα 2ετή ομόλογα, των οποίων στις 27 Απρίλη η επιτοκιακή απόδοση εκτινάχθηκε στο 25,95%, ξεπερνώντας για πρώτη φορά το φράγμα των 25%. Ενώ η επιτοκιακή απόδοση του 10ετούς ομολόγου έφτασε στο 16,34%, φτάνοντας την υψηλότερη τιμή εντός της ευρωζώνης για ένατη συνεχή ημέρα.

H αναδιάρθρωση δεν θα είναι λύση διεξόδου ή προσωρινής ανακούφισης, αλλά έσχατη λύση όπου μια εντελώς εξουθενωμένη οικονομία θα οδηγηθεί σε επίσημη πτώχευση τύπου Αργεντινής 2001. Ο κόσμος το γνωρίζει και αντιδρά με συγκεντρώσεις και διαμαρτυρίες Τραπεζίτες, επενδυτές και πολιτικοί αποκομίζουν περιουσίες ολόκληρες «σορτάροντας» τα ελληνικά ομόλογα, την ίδια στιγμή που η κυβέρνηση ετοιμάζεται να πάρει νέα πρόσθετα μέτρα περικοπών, λιτότητας και ύφεσης. Το ζητούμενο για τους κερδοσκόπους και τις αγορές δεν είναι να αναγκάσουν την Ελλάδα σε άμεση αναδιάρθρωση του χρέους, αλλά να πιέσουν το ΔΝΤ και κυρίως την Ε.Ε. σε πρόσθετη χρηματοδοτική στήριξη, που θα επιτρέψει να συνεχιστεί αυτό το παιχνίδι της κερδοσκοπίας. Ήδη, το ΔΝΤ έχει ανακοινώσει επίσημα την πρόθεσή του να εντάξει την Ελλάδα στον μηχανισμό της Εκτεταμένης Χρηματοδοτικής Διευκόλυνσης. Χωρίς όμως να δώσει λεπτομέρειες για τον τρόπο και τους όρους μιας τέτοιας κίνησης. Αναμένεται σύντομα, Μάιος 2011

ίσως και πριν από την Σύνοδο Κορυφής του Ιουνίου, κάτι ανάλογο να πράξει και η Ε.Ε. στα πλαίσια μιας ενδεχόμενης επιμήκυνσης της υπάρχουσας χρηματοδοτικής στήριξης. Κάτι που θα εμφανιστεί μάλλον ως επιβράβευση της συμμόρφωσης της Ελλάδας, αλλά και της αποδοχής των όρων του συμφώνου ευρώ και της «οικονομικής διακυβέρνησης» με βάση την οποία χάνεται μια δια παντός η εθνική κυριαρχία της χώρας και μετατρέπεται επίσημα σε διοικητική περιφέρεια των κεντρικών οργάνων της Ένωσης. Η χώρα έχει δρόμο να διανύσει ακόμη μέχρι τον πάτο. Οι κερδοσκόποι, οι δανειστές και οι εκπρόσωποί τους, ντόπιοι και ξένοι, δεν έχουν πάρει ακόμη όλα όσα επιδιώκουν να πάρουν. Αυτό το νόημα έχουν και οι δηλώσεις που αποκλείουν την αναδιάρθρωση του χρέους για την Ελλάδα. Όπως δήλωσε στις 27/4 η Μαρία Φέκτερ, υπουργός οικονομικών της Αυστρίας, «δεν είμαι φίλος μιας αναδιάρθρωσης του χρέους γιατί θα άρει την πίεση από την ταχύτερη δυνατή εκτέλεση των μεταρρυθμίσεων και αυτό δεν είναι προς το συμφέρον μας… Ο καλύτερος τρόπος είναι να συνεχίσουμε να πιέζουμε για μεταρρυθμίσεις». Αυτό που εννοεί με τις «μεταρρυθμίσεις» είναι, αφενός, η εκποίηση των πάντων και, αφετέρου, η υποβάθμιση της ζωής και της εργασίας των Ελλήνων πολιτών σε αβίωτο βαθμό. Να γιατί οι «μεταρρυθμίσεις» θα συνεχιστούν. Να γιατί η λιτότητα, οι περικοπές και η ύφεση θα βαθύνουν όσο δεν παίρνει άλλο. Όχι γιατί το επιβάλει η υπερχρέωση της Ελλάδας, αλλά γιατί την απομυζούν με κάθε τρόπο τα κυκλώματα των κερδοσκόπων και οι πολιτικοί τους εκπρόσωποι.

66_70_MPEHS 4/28/11 5:24 PM Page 66

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Από το ’89, με την κυβέρνηση Ζολώτα -των τριών κομμάτων- δεν ήμασταν σε θέση να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις παρά μόνο με δανεικά

Κώστας Μπέης

«Άργησα να μιλήσω. Mea Culpa»

« Μας ενέπαιξαν. Ανδρέας - Σημίτης - Καραμανλής και Γιώργος» του Δημήτρη Κωνσταντάρα

66_70_MPEHS 4/28/11 5:24 PM Page 67

crash

νας εξαιρετικός χώρος που εμφανώς ανήκε σε διανοούμενο με υποδέχτηκε το πρωί της Μεγάλης Δευτέρας, όταν πήγα να συναντήσω τον καθηγητή Κώστα Μπέη στο σπίτι του, στο Λυκαβηττό. Ένα ευρύχωρο, διαμπερές διαμέρισμα που βλέπει από τη μία μεριά στις υπώρειες του αθηναικού λόφου και από την άλλη σε ολόκληρη τη δυτική Αττική, γεμάτος… βιβλία, προσεκτικά τακτοποιημένα σε τεράστιες βιβλιοθήκες. Με μεγάλα τραπέζια εργασίας και ένα προσωπικό γραφείο στο οποίο «δέσποζε», ελαφρώς… παράταιρο σε σχέση με τον υπόλοιπο χώρο, ένα ανοιχτό laptop, μ’ ένα μισογραμμένο κείμενο. Σκέφτηκα: «Ο ιδανικός χώρος για μια συνέντευξη μ’ έναν άνθρωπο κύρους, 78 ετών, με λαμπρό ακαδημαικό παρελθόν, του οποίου ο σχεδόν «επαναστατικός» λόγος των τελευταίων εβδομάδων έδειχνε... να ανακατεύει την «τράπουλα» της σημερινής «διπρόσωπης» πραγματικότητας. Ο καθηγητής Μπέης αμφισβητεί πλέον τα πάντα. Το κύρος, οι γνώσεις, η επιστημοσύνη και η εμπειρία του στηρίζουν αυτές τις αμφισβητήσεις και του εξασφαλίζουν την ελευθερία, το δικαίωμα αλλά και την υποχρέωση να μιλά. Από τον ίδιο βγαίνει μια βαθιά πίκρα: «Λυπάμαι που άργησα τόσο πολύ να μιλήσω», λέει με περίσκεψη που αγγίζει τα όρια της ακραίας αυτοκριτικής. Μια φράση, που έμεινε στη μνήμη από τα πολλά που άκουσα και διάβασα για τη δριμύτατη κριτική που άσκησε ο κ. Μπέης στην κυβέρνηση (σε όλες, εδώ που τα λέμε, τις κυβερνήσεις των τελευταίων 20 ετών) για την άθλια σημερινή οικονομική και πολιτική κατάσταση, μου έδωσε το ερέθισμα να επιδιώξω τη συνάντηση και τη συζήτηση μαζί του. Είχε πει, λοιπόν, ότι «πολύ αργήσαμε να ξυπνήσουμε και να μιλήσουμε. Καθυστερήσαμε πολύ, να πούμε αυτά τα οποία λέμε σήμερα». Φράσεις που ερμηνεύονται με πολλούς τρόπους! Του ζητώ την… εξομολόγηση.

Η συνάντηση του ’93 με τον Ανδρέα Παπανδρέου «Ξεχείλισε πια το ποτήρι», μου λέει σκυθρωπός. «Επειδή με την πρώτη ματιά φαίνεται αναξιόπιστη αυτή η παρατήρηση, θα σας πω ότι το 1993 με είχε καλέσει ο Ανδρέας Παπανδρέου, δυο μέρες μετά την τελευταία ορκωμοσία του ως πρωθυπουργού. Τον είχα συγχαρεί. Συζητήσαμε. Ήμασταν οι δυο μας. Και σε κάποια στιγμή του είπα ¨καλά όλα όσα λέμε αλλά χθες ο κ. Μητσοτάκης, σε δηλώσεις του, είπε ότι φοβάται το μεγάλο χρέος”. Και ο Ανδρέας που απάντησε ότι δεν είναι κακό να έχει μια χώρα και δημόσιο χρέος, δεδομένου ότι και η Αμερική έχει πολύ μεγαλύτερο από εμάς. Αφελής εγώ, διότι είχα παρακολουθήσει μαθήματα Θεωρητικής Οικονομικής και Δημόσιας ΟικονοΜάιος 2011

μίας στο πανεπιστήμιο, στα πρώτα δυο έτη, αλλά αυτά ήταν… κολυβογράμματα. Ποτέ δεν καυχήθηκα ότι έχω εποπτεία στα Οικονομικά. Και του είπα ότι εκείνος ήταν διαπρεπής οικονομολόγος, συνεπώς ήμουν υποχρεωμένος να αρκεστώ στη δήλωσή του ότι δεν πειράζει. Το ’93 όμως, η Ελλάδα ήταν ήδη 4 χρόνια σε αδυναμία να πληρώσει μισθούς και συντάξεις δίχως δημόσιο διεθνή δανεισμό. Τουλάχιστον όπως αποκαλύφθηκε, από το ’89, με την κυβέρνηση Ζολώτα των τριών κομμάτων, δεν ήμασταν σε θέση να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις παρά μόνο με δανεικά. Τέσσερα χρόνια αργότερα, το ’93, όταν έκανα την ευγενική εκείνη και συνεσταλμένη παρατήρηση στον Ανδρέα, μου είπε ότι δεν υπήρχε κανένα πρόβλημα. Πώς λοιπόν να μην αγανακτώ, όταν διαπιστώνω ότι με ενέπαιξε τότε; Πώς να μην αγανακτώ, όταν με όλη μου την καρδιά στήριζα την προσπάθεια Σημίτη και έλεγα ότι αγωνιζόμαστε για να βγούμε επιτέλους στην Ευρώπη και να γίνει η Ελλάδα ευρωπαϊκή χώρα και τώρα βλέπω τα ¨καμώματα” του Μαντέλη και άλλων, να μη λέω ονόματα». Μέσα σε δυο λεπτά, ο σεβαστός, γλυκομίλητος, ευγενής καθηγητής, πραγματικός άρχοντας μέσα στο σπίτι- γραφείο που θυμίζει εργαστήριο Πανεπιστημιακό, είχε μεταβληθεί σε ένα θυμωμένο Έλληνα που διαπιστώνει ότι τον ενέπαιξαν, τον κορόιδεψαν, του είπαν ψέματα άνθρωποι τους οποίους πίστεψε και υπηρέτησε. «Πώς λοιπόν να μην αγανακτήσω; Πώς να μην πω ότι αργήσαμε να ξυπνήσουμε;». Σταματά και «παίζει» με τα χέρια του. Μου προσφέρει ελληνικό καφέ, μου επιτρέπει να καπνίσω, μου διηγείται ότι κι οι ίδιος ήταν βαρύς καπνιστής που από… σύμπτωση το «έκοψε»… Συνεχίζω από εκεί που σταματήσαμε. Γιατί έτσι, όπως περιέγραφε, φτάσαμε σε μια στιγμή που δημιουργήθηκε μια έκρηξη, όχι μόνο σε εκείνον και άλλους καθηγητές αλλά και σε άλλους διαπρεπείς ανθρώπους, εκτός του απλού, αγανακτισμένου πολίτη. Ο τελευταίος ακούει και βλέπει πολλούς διαπρεπείς ανθρώπους που εξετάζουν την πολιτική μας ιστορία, την οικονομία μας, το Σύνταγμά μας, τις προοπτικές της χώρας και του λαού μας, να έχουν καταλήξει στα ίδια συμπεράσματα. Και αναρωτιέται μήπως όλα αυτά τα τελευταία χρόνια εξελισσόταν σκοπίμως όλη αυτή η κατάσταση. Συνοφρυώνεται και πάλι. «Τι να σας πω! Εάν το ερώτημά σας ενέχει

«Χρειαζόμαστε ένα νέο, τίμιο πολίτευμα»

66_70_MPEHS 4/28/11 5:24 PM Page 68

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

μομφή εναντίον μας ότι δεν ανοίξαμε νωρίτερα το στόμα μας, σας διαβεβαιώνω, όσον αφορά τον εαυτό μου, ότι… mea culpa. Άργησα να δω την πραγματικότητα κατάματα». Σωστός ο καθηγητής! Ωστόσο, προηγούνταν οι άνθρωποι οι οποίοι κυβερνούσαν αυτήν τη χώρα. «Αποδείχθηκαν κατώτεροι της εμπιστοσύνης του ελληνικού λαού». Ακούγεται κάθετος. Και αποφασισμένος να πάει κόντρα ως το τέλος. «Τι να κάνουμε δηλαδή; Να πάμε να τους χαϊδέψουμε; Είναι ψέματα ότι, στις εκλογές του 2009, ο τότε πρωθυπουργός καλούσε τον κόσμο να ψηφίσει το κόμμα του για ακόμα καλύτερες μέρες; Το ακούω ακόμη στ’ αυτιά μου εκείνο το σύνθημα! Ο δε άλλος έλεγε ότι θα μετατρέψει την Ελλάδα σε… Δανία του Νότου; Έτσι δεν έλεγε; Δεν ήξεραν; Βεβαίως ήξεραν! Μας ενέπαιζαν!». Ο Κώστας Μπέης δεν είναι συνταγματολόγος. Αλλά δεν διστάζει να χαρακτηρίσει και συνταγματικό το πρόβλημα της Ελλάδος. «Στη δική μου αντίληψη, από εκεί πρέπει να ξεκινήσουμε. Χρειαζόμαστε καινούργιο Σύνταγμα, καινούργιο πολίτευμα, τίμιο πολίτευμα που να μην εμπαίζει τον κόσμο, που να μην είναι όλο παγίδες, που ο καθένας να έχει τις ευθύνες του». Δηλαδή το πολιτικό σύστημα μας ενέπαιξε; «Βέβαια. Είναι ψεύτικο! Λυπάμαι που δεν το είχα συνειδητοποιήσει νωρίτερα». Στο τέλος της συνέντευξης θα του το ξαναθυμίσω και θα ζητήσω περισσότερες λεπτομέρειες. Η συζήτηση επεκτείνεται πλέον στο Μνημόνιο και το Σύνταγμα, την αντισυνταγματικότητα των ενεργειών και αποφάσεων και φτάνει ως τον πρόεδρο της Δημοκρατίας. «Να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα. Έχουμε το οικονομικό πρόβλημα για το οποίο ¨σηκώνω τα χέρια”, γιατί δεν είμαι οικονομολόγος. Έχουμε και τα μέτρα για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος, τα οποία συμφωνούνται με διεθνείς οργανισμούς. Σύμφωνα με το Σύνταγμα δεν μπορούν να αποφασιστούν από την κυβέρνηση με απλή πλειοψηφία. Το Σύνταγμα είναι ξεκάθαρο. Τα λέει ξεκάθαρα. Όταν αναλαμβάνονται δεσμεύσεις, συμφωνίες με διεθνείς οργανισμούς, για να κυρωθούν και να ισχύσουν χρειάζεται πλειοψηφία των 3/5. Έχω κατανόηση ότι χρωστάμε και οφείλουμε να πληρώσουμε, εάν θέλουμε να μείνουμε μέσα στην Ευρωπαική Ένωση. Αν θέλουμε να ¨χτυπήσουμε κανόνι”, τότε θα πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι θα μας πάρει μια κατρακύλα έξω από την Ευρωπαϊκή Ένωση και όσοι έχουν γνώσεις γι’ αυτά, ας ανοίξουν το στόμα τους να μιλήσουν. Εγώ δεν μπορώ να μιλήσω για τις επιπτώσεις. Δεν έχω γνώσεις. Τρέμω, όμως, στη σκέψη να μας πετάξουνε από την Ε.Ε., διότι η χώρα είναι κάτω από διεθνείς πιέσεις, ολοφάνερες, γνωστές και δεν χρειάζεται να τις μνημονεύσω τώρα. Γύρω γύρω έχουμε εχθρούς».

Ο Κώστας Μπέης με τον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Τον ρωτώ αν κατά τη γνώμη του αποκλείεται να εμφανιστεί κάποιος και να του πει «τώρα τι θες και τα λες αυτά τα πράγματα, αφού αν ισχύσει αυτό που λες, θα καταστραφούμε. Και θα φταίς εσύ που μίλησες». Του στρέφω την προσοχή ότι οι πραγματικοί ένοχοι, μεταθέτοντας τις ευθύνες στην πλάτη του, θα τον κατηγορήσουν επειδή μίλησε. «Α όχι, όχι…με συγχωρείτε! Η πρώτη ευθύνη είναι η ειλικρίνεια. Όχι άλλα να σκεφτόμαστε και άλλα να λέμε. Εάν δεν είμαστε ειλικρινείς, τότε είμαστε άξιοι της μοίρας μας. Είναι, λοιπόν, από τη μια μεριά το οικονομικό πρόβλημα αυτό καθαυτό όπου σηκώνω τα χέρια και διαβάζω κάθε μέρα αυτά που λένε αυτοί που υποτίθεται ότι ξέρουν καλύτερα. Είναι, όμως, από την άλλη πλευρά και το πρόβλημα πως ό,τι κι αν αποφασίστηκε, αυτό θα πρέπει να ισχύσει με σεβασμό της συνταγματικής νομιμότητας. Αυτό δεν υπήρξε. Και ο καθένας έχει τις ευθύνες του». Φαντάζεται, άραγε, ότι κοντά στον Γιώργο Παπανδρέου δεν υπάρχουν καλοί γνώστες του Συντάγματος, που να του είπαν ότι η πορεία που

«Είναι ψέματα ότι στις εκλογές του 2009, ο τότε πρωθυπουργός καλούσε τον κόσμο να ψηφίσει το κόμμα του για ακόμα καλύτερες μέρες; Και ότι ο άλλος έλεγε ότι θα μετατρέψει την Ελλάδα σε Δανία του Νότου;»

επέλεξε είναι σαν να περπατά πάνω σε «λεπτό πάγο», που κινδυνεύει κάθε στιγμή να σπάσει; « Έχει συνταγματολόγους δίπλα του. Και ο Λοβέρδος και ο Βενιζέλος είναι διαπρεπείς συνταγματολόγοι. Εγώ θα τους πω; Αλλά φαίνεται ότι υπερεκτίμησαν τις δυνάμεις τους ότι μπορούν να το ¨περάσουν¨ από τη Βουλή με απλή πλειοψηφία, χωρίς διαμαρτυρίες. Και πράγματι, δεν υπήρξε αντίδραση από τη Βουλή. Υπήρξε αντίδραση του τύπου ¨καταψηφίζουμε και σταματάμε εδώ”. Για το ίδιο το πρόβλημα, ότι δεν είναι δυνατόν να δεσμευτεί η χώρα με την απλή πλειοψηφία, δεν συζητήθηκε τίποτε στη Βουλή. Διότι δεν τους συνέφερε αυτούς οι οποίοι καταψήφισαν. Και εν πάση περιπτώσει, όταν είναι κάποιος πρόεδρος της Δημοκρατίας, έχει κάποιες ευθύνες. Σε τέτοιες κρίσιμες περιστάσεις, να φωνάξει μερικούς ανθρώπους – δεν λέω να φωνάξει εμένα, να φωνάξει τους ανθρώπους της εμπιστοσύνης του– και να πει: μπορώ να βάλω την υπογραφή μου εδώ ή θα εκτεθώ; Το έχουμε καταγγείλει πάνω από μια- δυο εβδομάδες αυτό το θέμα ο Κασσιμάτης, οι άλλοι συνταγματολόγοι και εγώ και δεν υπήρξε ανακοίνωση από την προεδρία της Δημοκρατίας που να μας λέει ¨κύριοι, γι’ αυτούς και γι’ αυτούς τους λόγους κάνετε λάθος”. Και να πάμε να τους πούμε ¨συγγνώμη, έχετε δίκιο, ανακαλούμε, ζητούμε συγγνώμη από τον ελληνικό λαό. Ακόμη δεν έχω ακούσει τίποτα. Κάποιον αντίλογο. Κάποια προσπάθεια να με αποστομώσει”. Λυπάμαι. Θα ήμουν ευτυχής να μου πούνε ότι έκανα λάθος και θα το παραδεχόμουν καταντροπιασμένος. Αλλά δεν είμαι μόνο εγώ. Είμαστε πολλοί. Και συνταγματολόγοι κύρους. Ο Κασσιμάτης, ο Κατρούγκαλος, ο Χρυσόγονος…». Το σκέπτομαι και το ξανασκέπτομαι και τελικά τολμάω να τον ρωτήσω, αν φαντάζεται ότι επίτηδες το αφήνουν να… ξεθωριάσει.

66_70_MPEHS 4/28/11 5:24 PM Page 69

crash

Άστους να φωνάζουν. Θα βαρεθούν, θα ησυχάσουν «Δεν μπορώ να ξέρω τις σκέψεις τους. Στην πολιτική υπάρχει και αυτή η εκδοχή: άστους, θα φωνάξουν, θα βαρεθούν, θα ησυχάσουν. Εγώ δεν μπορώ να κάνω τον παλληκαρά! Το λέμε μια, το λέμε δυο, θα το πούμε τρεις… Είμαστε, όμως, αποφασισμένοι από τον Σεπτέμβρη να περιοδεύσουμε στις πανεπιστημιουπόλεις και μετά πόλη προς πόλη, όχι για να παραστήσουμε τους «παράγοντες», αλλά για να ενημερώσουμε και να ευαισθητοποιήσουμε τον κόσμο γι’ αυτά που συμβαίνουν, να πιάσουμε τον σφυγμό του κόσμου, να τους εξηγήσουμε». Δεδομένου όμως ότι αυτή η μέθοδος δημιουργεί και «πυρήνες»… Με διακόπτει απότομα. «Κοιτάξτε, πολιτικές φιλοδοξίες κανείς μας δεν έχει. Απολύτως κανείς. Να είστε βέβαιος. Εγώ είμαι 78 χρονών. Να πάω να κάνω τι; Δεν είναι σοβαρά πράγματα αυτά. Ομολογώ ότι τα έχω ξεπεράσει αυτά. Τα δικά μου τα ενδιαφέροντα είναι αλλού. Εγώ ξυπνάω στις 4 και μελετάω τον Ευριπίδη…». Επανέρχομαι λίγο πριν τελειώσουμε: «Η δική σας άποψη είναι ότι θα έπρεπε σίγουρα να έχει υπάρξει αυξημένη πλειοψηφία». Είναι η πρώτη φορά που τον βλέπω να χαμογελάει. «Ε βέβαια! Είναι αυτονόητο. Το λέει το Σύνταγμα. Με τα 3/5 του συνόλου των βουλευτών. Άρθρο 28, παράγραφος 2. Δεν χρειάζεται ερμηνεία. Ανάγνωση απλή χρειάζεται. Είναι ευκρινές και για τον μη νομικό. Θέλετε να σας το φέρω να το διαβάσετε;». Μου τα λέει τόσο απλά, τα θεωρεί τόσο αυτονόητα… Έτσι όπως διάβασα όσα είχε πει τις προηγούμενες ημέρες, σε ομιλίες και παρουσιάσεις του και όσα είπε και σ’εμένα, αναρωτιέμαι μήπως θάπρεπε να φύγει από τον δικό μου ηλικιακό κύκλο και να πάει, μαζί με τους «συστρατευμένους» συναδέλφους του, στη «νέα γενιά» και να τους εξηγήσει τι παραλαμβάνουν, τι τους κληροδοτούμε και πώς θα το χειριστούν. Συνοφρυώνεται και πάλι! «Σωστή παρατήρηση. Δεν ξέρω αν είδατε εικόνες από την ομιλία μας, από αυτή τη συγκέντρωση στο Πανεπιστήμιο. Ουδέποτε είχε γεμίσει, έτσι όπως γέμισε μ’ εμάς η μεγάλη αίθουσα του Πανεπιστημίου. Όμως ,ο κόσμος που ήταν μέσα, ήταν μέση και άνω ηλικία. Δεν υπήρχε κόσμος μέσης και κάτω ηλικίας. Δεν είδα φοιτητές μέσα. Δεν είδα νέους συναδέλφους, παλιούς μαθητές μου. Από τη Νομική Σχολή, που το κτίριο είναι δυο βήματα, δεν είδα ούτε ένα συνάδελφο να έρθει να παρακολουθήσει, ν’ ακούσει τι είχαν να πουν οι παλιοί συνάδελφοι. Φοβάμαι ότι αυτό ήταν ανησυχητικό. Με βάζει στον πειρασμό να πω ότι το δέλεαρ από τις λεγόμενες Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις –άλλοι λένε ότι είναι 16 χιλιάδες, άλλοι λένε για 26 χιλιάδες, κανείς δεν ξέρει , κανείς δε λέει– είναι

«Το Σύνταγμα τα λέει ξεκάθαρα: όταν αναλαμβάνονται δεσμεύσεις, συμφωνίες με διεθνείς οργανισμούς, για να κυρωθούν και να ισχύσουν χρειάζεται πλειοψηφία των 3/5»

Διστάζει. Και θέλει να το πει και δεν θέλει. Το ψάχνει και το λέει όσο πιο «ευγενικά» μπορεί. «…Αντιμετώπιση σοβαρών προβλημάτων που μας έχουν καθηλώσει. Και το να καθηλώσουν εμένα, εντάξει. Το να καθηλώσουν όμως τα παιδιά, αυτό είναι πολύ μεγάλο κακό. Ή θα φύγουν, θα πάνε στο εξωτερικό, όπως άρχισαν να κάνουν, ή θα μείνουν και θα γίνουν απαθείς παρακολουθητές, μέρος του συστήματος». Του αναφέρω την ιδέα της «Διεθνούς Παγκόσμιας Διακυβέρνησης» και τον ρωτώ αν αναφέρεται και σε αυτό. «Φοβάμαι πως ναι». Τρόπος διεξόδου;

μεγάλο. Χρηματοδοτούνται και χρηματοδοτούν τα στελέχη τους. Δηλαδή, αν αυτό το σύστημα είχε έρθει απ’ έξω, θα έπρεπε να το έχουν σκεφτεί πολύ έξυπνα. Πώς θάχουμε τον έλεγχο χωρίς τη διαμαρτυρία της διανόησης. Τώρα, ποιο κομμάτι της διανόησης διαμαρτύρεται; Εμείς των 78 και των 80 χρονών! Και οι άλλοι; Οι Μ.Κ.Ο. με τον άφθονο παρά και η ιδέα του ¨να μην τα χαλάσουμε με την κυβέρνηση”». Έχει φύγει πια από τα νομικά κι έχει μπει σε βαθύτατο κοινωνικό ζήτημα. Του το λέω. «Μα δεν είναι μεγάλο; Εάν η διανόηση έχει αλωθεί, τότε τι μένει; Όποια κινήματα έγιναν σε τούτο τον τόπο, έγιναν από τη διανόηση». Μα μήπως αυτή η προσπάθεια –αν γίνεται– για απαξίωση της διανόησης δημιουργεί απάθεια; «Α… βέβαια! Και την καλωσορίζουνε πολλοί. Και λένε ότι ¨καλύτερα η απάθεια παρά τα γεγονότα στους δρόμους. Φοβάμαι ότι υπάρχει μεθοδευμένη”».

«Ν’ ανοίγουμε το στόμα μας. Να σκεφτόμαστε αυτά που βλέπουμε, αυτά που ακούμε και να ανοίγουμε το στόμα μας. Όχι απερίσκεπτα. Αλλά αφού πρώτα τα καλοζυγίσουμε». Κάνουμε μια σύντομη συζήτηση περί χρησιμοποίησης των ΜΜΕ για να «περαστούν» μαζικά μηνύματα, μου λέει γελώντας ότι ο ίδιος δεν είναι ούτε κατά διάνοια «σταρ» και καταλήγουμε σε μια διήγηση, πάλι σύντομη, σε σχέση μ’ ένα «επεισόδιο με τον αείμνηστο Γιάννη Αλευρά. «Σε μια μεγάλη συγκέντρωση του ΠΑΣΟΚ, στο Ειρήνης και Φιλίας, εποχή Ανδρέα- Δήμητρας αλλά προ του γάμου, πήγε ο Αλευράς στο Στάδιο 5 λεπτά πριν από τον Παπανδρέου. Έτρεξαν πολλοί να τον χαιρετίσουν, με αγάπη και αρκετοί του έριχναν σπόντες για τη συμπεριφορά του Ανδρέα: Κύριε πρόεδρε, εσείς είστε φίλος του, σας ακούει. Συμμαζέψτε τον, μας εκθέτει, ντρεπόμαστε, δεν ξέρουμε τι να πούμε στον κόσμο. Λίγα λεπτά αργότερα έφτασε ο Ανδρέας και η Δήμητρα. Και οι ίδιοι αυτοί που ζητούσαν από τον Αλευρά να τον συμμαζέψει,

Εργάζεται από τις 6 το πρωί, κάθε μέρα

66_70_MPEHS 4/28/11 5:24 PM Page 70

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

αποθέωσαν έξαλλοι το ζεύγος με εκδηλώσεις λατρείας. Ο Αλευράς έσκυψε και μου είπε στο αυτί: αυτός είναι ο Έλληνας» «Φταίμε όμως κι εμείς», του είπα. «Φυσικά. Και πρώτος απ’ όλους εγώ. Φταίω γιατί δεν άνοιξα νωρίτερα το στόμα μου. Αυτό που λέω τώρα, έπρεπε να το λέω από τότε». Ο Κώστας Μπέης φρόντισε να αποδομήσει από τις πρώτες του φράσεις όλο το υπάρχον πολιτικό σκηνικό στην Ελλάδα. Αλλά το… καλύτερο που άρχισε να μου λέει στην αρχή, το άφησα για το τέλος. Διαβάζοντας τις ομιλίες και δηλώσεις του, τον Απρίλιο του 2011, πρόσεξα ότι μίλησε όχι για τα λάθη του παρελθόντος, για τις κακές κυβερνήσεις, για τα λάθη, τα ψέματα, τις ευθύνες. Μίλησε κυρίως για «αλλαγή Συντάγματος». Κι όχι μόνο γι’ αυτό. Μίλησε και για «αλλαγή πολιτεύματος». «Ναι. Ριζική αλλαγή πολιτεύματος. Όλοι οι συνάδελφοί μου συμφωνούν: νέο Σύνταγμα και Προεδρική Δημοκρατία. Με πρόεδρο να εκλέγεται από τοΝ λαό. Με αρμοδιότητες και ευθύνες. Που θα έχει δίπλα του εξ αρχής συνεκλεγόμενο και ένα Συμβούλιο. Με αυτό θα κυβερνά.» Μεγάλη κουβέντα είπατε κύριε καθηγητά μου. Και μεγάλη κουβέντα ανοίξατε. Για να δούμε: θα προσπαθήσει κάποιος να την «κλείσει»;

Ποιος είναι ο Κώστας Μπέης Ο ομότιμος καθηγητής της Πολιτικής Δικονομίας Κώστας Μπέης, γεννήθηκε στην Αθήνα στις 25 Νοεμβρίου 1933, γιος του εισαγγελέα Ευάγγελου Μπέη. Σπούδασε νομικά στο πανεπιστήμιο Αθηνών, του οποίου έγινε και διδάκτωρ το 1966, και πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Μόναχο. Το 1969, εξελέγη ομοφώνως υφηγητής στην έδρα της πολιτικής δικονομίας στη Νομική Σχολή Αθηνών, το 1976 έκτακτος καθηγητής και το 1982 τακτικός καθηγητής. Αποχώρησε από το Πανεπιστήμιο το 2000, οπότε και έλαβε τον τίτλο του Ομότιμου Καθηγητή. Το 1996, αναγορεύθηκε αριστούχος διδάκτορας της Φιλοσοφίας του πανεπιστημίου Αθηνών και το 2010 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτορας της Φιλοσοφίας στο πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Είναι ιδρυτής του Ερευνητικού Ινστιτούτου Δικονομικών Μελετών, στο οποίο υπήρξε διευθυντής την περίοδο 1984 - 1990, ιδρυτής της μηνιαίας επιθεώρησης Δικονομικού δικαίου «Δίκη», επίτιμος πρόεδρος του Ινστιτούτου Συγκριτικού Δικαίου στο Τόκυο, καθώς και ιδρυτής του Κέντρου Δικανικών Μελετών. Το 2005 χειροτονήθηκε ιερέας από τον μητροπολίτη Πρεβέζης Μελέτιο. Στην κυβέρνηση Σημίτη (1996) χρημάτισε υπηρεσιακός υπουργός Δημοσίας Τάξεως. Έχει διατελέσει πρόεδρος της ΕΡΤ, γενικός γραμματέας του υπουργείου Παιδείας, γενικός

γραμματέας της προεδρίας της Δημοκρατίας, γενικός γραμματέας της Βουλής, καθώς και μέλος πολλών νομοπαρασκευαστικών επιτροπών. Έχει τιμηθεί με το βραβείο «Ιπεκτσί». Έχει πλούσιο συγγραφικό έργο, νομικού, φιλοσοφικού και θρησκευτικού περιεχομένου και αρθρογραφεί τακτικά σε εφημερίδες και περιοδικά . Κατοικεί στην Αθήνα. Είναι παντρεμένος με τη Μαρία Irmgard Liermann, συμβολαιογράφο και έχει τέσσερα παιδιά. Τον Ιανουάριο του 2008, όσοι πήραν στα χέρια τους το περιοδικό «Συνήγορος» απόλαυσαν μια συνέντευξη- βόμβα του κ. Μπέη. Με τη γνωστή παρρησία του, έχοντας περάσει από όλες τις βαθμίδες της πολιτικής ζωής, μίλησε άφοβα για αμαρτίες και αρετές γνωστών πολιτικών προσώπων, προδομένες ελπίδες και χαμένες ευκαιρίες, τον πόλεμο ορισμένων συναδέλφων του καθηγητών εναντίον του, στηλίτευσε την κατάσταση στην απονομή της ελληνικής Δικαιοσύνης και μίλησε με έκδηλο πόνο και πίκρα για το κατάντημα αυτής εδώ της χώρας: «Δεν είμαι απομακρυσμένος. Απλώς είμαι προβληματισμένος και απογοητευμένος. Δεν βλέπω ότι μπορεί να γίνει τίποτα. Είμαι τελείως αποκαρδιωμένος. Δυστυχώς, αυτή είναι η Ελλάδα: χωρίς ηθικές αρχές, μόνο με παχιά λόγια, μεγαλοστομίες κούφιες και διαφθορά εκτεταμένη από την κορυφή μέχρι τον έσχατο». Τρία χρόνια μετά, ο κ. Μπέης αποφάσισε «να Μάιος 2011

μιλήσει» για όσα δεν είχε μιλήσει τόσα χρόνια, για όλα όσα τον αποκαρδίωναν, τον πονούσαν, τον πρόσβαλλαν. Και μίλησε λίγες φορές αλλά με τρομερή θέρμη, προκαλώντας αρχικά έκπληξη σε όσους ήξεραν τον ήπιο και μειλίχιο χαρακτήρα του αλλά και τη σχέση του με τον Ανδρέα Παπανδρέου. Οι βασικές «γραμμές» των δηλώσεών του ήταν η καταστρατήγηση του Συντάγματος στη ψήφιση του Μνημονίου, το ότι η κυβέρνηση δεν το εμφάνισε ως κύρωση διεθνούς σύμβασης αλλά ως σχέδιο νόμου, για να μην χρειαστεί πλειοψηφία των τριών πέμπτων της Βουλής, ο χαρακτηρισμός του Μνημονίου ως «εξευτελιστικής σύμβασης» και η θέση ότι «ο πρόεδρος της Δημοκρατίας έπρεπε να αναπέμψει αυτό τον νόμο. Να ξεκαθαρίσει ότι χρειάζεται κύρωση διεθνούς συμφωνίας. Να καλέσει τους αρχηγούς των κομμάτων και να τους θέσει ενώπιον των ευθυνών τους». Ο κ. Μπέης πρότεινε να μειωθούν οι βουλευτές σε 100 και παράλληλα να μην γίνονται υπουργοί, αλλά να υπάρχουν ξεχωριστές εκλογές για την κυβέρνηση. Πρόσθεσε, επίσης, ότι «η οικογενειοκρατία που επικρατεί στην ελληνική πολιτική σκηνή, θυμίζει την εποχή των βαρόνων» και σημείωσε ότι πρέπει να σπάσει αυτός ο στενός κύκλος. Ακόμη, υπογράμμισε ότι δεν τον φοβίζουν οι σημερινές καταστάσεις και επέκρινε τον τρόπο ζωής των Ελλήνων τα τελευταία χρόνια.

71_DRAKOS 4/28/11 5:28 PM Page 71

ΑΡΘΡΟ

crash

Γερμανικές επανορθώσεις… Γράφει ο Μαν. Θ. Δράκος

τα 26 ερωτήματα που έθεσε η ελληνική πλευρά και φέρεται να επικαλείται ότι γνωρίζει την υπόθεση από δημοσιεύματα στον γερμανικό Τύπο. Το ερώτημα είναι μέχρι ποίου σημείου είναι αποφασισμένη να φτάσει η κυβέρνηση στη σύγκρουση με τη Siemens! Θα προχωρήσει μέσα στον Μάιο στην επιβολή προστίμου, όπως προαναγγέλθηκε και στην κατάθεση αγωγών για ηθική βλάβη του ελληνικού Δημοσίου, διεκδικώντας αποζημιώσεις; Κι αν το Βερολίνο αρχίσει να ασκεί αφόρητες πιέσεις Μπορεί να έστερξε, τελικώς, η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ να μας θέκαι να «εκβιάζει» με τη συνέχιση της παροχής στήριξης στην Ελλάδα, σει υπό την τριπλή κηδεμονία της τρόικας και να μας υπαγορεύει πώς θα ζήτι θα πράξει; Θα κατηγορήσει τη γερμανική κυβέρνηση για «υπόθαλψη σουμε στο εξής οι «διεφθαρμένοι» του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά δεν μποεγκληματία»; ρούν να μας… λαδώνουν ατιμωρητί! Αυτό να το βγάλουν από το μυαλό τους. Πολύ ωραία τα είπαν στη Βουλή και ο υπουργός Δικαιοσύνης Χ. ΚασταΗ ελληνική κυβέρνηση κινήθηκε αποφασιστικά, αν και με κάποια βρανίδης και ο πρώην υπουργός Εσωτερικών, Δημόσιας Διοίκησης και Αποδύτητα. Το θέμα της διεκδίκησης αποζημιώσεων από τη Siemens συζητήκέντρωσης Πρ. Παυλόπουλος. Ο πρώτος αποκάλεσε τη Siemens «κέντρο θηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο στις 25 Ιανουαρίου. Εγέρθηκε, μάλιστα, παγκόσμιας διαφθοράς» και ο δεύτερος παρατήρησε ότι «η γερμανική και ζήτημα αγωγής σε βάρος του γερμανικού κολοσσού για ηθική βλάβη κυβέρνηση πρωτοστατεί στη συγκάλυψη σκανδάλων». Αλλά τι θα συμβεί του ελληνικού δημοσίου, ενώ έγινε λόγος και για επανέλεγχο όλων των αν η γερμανική πλευρά αντιτείνει ότι Έλληνες πολιτικοί και στελέχη συμβάσεων με τη συγκεκριμένη εταιρία. του Δημοσίου έπαιρναν «χορηγίες» και μίζες χωρίς κανέναν ενδοι«Πρέπει να τελειώνουμε», είπε ο Παπανδρέου και ζήτησε από τον παριασμό, ενώ γνώριζαν προκαταβολικά ότι τα χρήματα που «τσέπωσαν» θα στάμενο υπουργό Δικαιοσύνης Χάρη Καστανίδη επίσπευση της διαδικασίας. μπουν στον τελικό λογαριασμό και εν τέλει θα πληρωθούν από τους ΈλΤην Πέμπτη της «βωβής» εβδομάδος, προπαραμονή της ανάστασης του ληνες φορολογούμενους; Και τι θα γίνει αν οι Γερμανοί επιχειρήσουν να Λαζάρου, ο υπουργός Δικαιοσύνης ενημέρωσε τη Βουλή ότι προτίθεται στοιχειοθετήσουν τις χορηγίες προς τα δύο μεγάλα πολιτικά κόμματα, τις να ζητήσει «εξηγήσεις» –και όχι μόνον– από τη Siemens και ότι θα οποίες διαψεύδει διαρρήδην η Νέα Δημοκρατία, αλλά το ΠΑΣΟΚ, μετά την έστελνε σχετική επιστολή τη Μεγάλη Δευτέρα. ομολογία Τσουκάτου, δεν έχει καν αυτή την ευχέρεια; Πράγματι, η επιστολή επιδόθηκε με δικαστικό επιμελητή και η νέα διοίΈχουμε ήδη την καταδίκη ενός πρώην υπουργού της κυβέρνησης κηση της Siemens καλείται να δώσει εξηγήσεις για τις παραβάσεις που Σημίτη για «χορηγία» της Siemens, επειδή δεν τη συμπεριέλαβε στη αποδίδονται στην εταιρία από τη γερμανική Δικαιοσύνη και για τις οποίες φορολογική δήλωσή του. Και είναι ένα καλό «επιχείρημα» για τους έχουν ασκηθεί ποινικές διώξεις από τις εισαγγελικές αρχές της χώρας μας. Γερμανούς η «ευκολία» με την οποία αποδεχόντουσαν τα «λαδώματα» Με βάση τα όσα δήλωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης, η Siemens θα πρέοι Έλληνες… λαδοπόντικες! Αλλά αυτό, βέβαια, δεν απαλλάσσει τη Sieπει να υπολογίζει ότι θα βρεθεί αντιμέτωπη με αγωγές του ελληνικού mens από το αδίκημα της (ενεργητικής) δωροδοκίας στο εξωτερικό. Δημοσίου, το οποίο θα διεκδικεί επανορθώσεις για την ηθική βλάβη που Ας μη βαυκαλιζόμαστε, πάντως, ότι θα δούμε γρήγορα γερμανικές επατου προκάλεσε με τα «λαδώματα» και τις μίζες αλλά και με διοικητικές νορθώσεις, έστω και για τις μίζες. Εδώ η Ελλάδα έχει απεμπολήσει το δικυρώσεις και επιβολή προστίμου. Παράλληλα, ένα νέο τμήμα του Ελεγκαίωμά της στις οφειλόμενες γερμανικές πολεμικές αποζημιώσεις. Και κτικού Συνεδρίου, υπό τον πρόεδρο του Ανωτάτου Δικαστηρίου, θα ασχοόταν κάποιοι Έλληνες, εξοργισμένοι από τις απαράδεκτες δηλώσεις οριληθεί με τον επανέλεγχο όλων των συμβάσεων της Siemens με το ελληνισμένων Γερμανών πολιτικών που μας ζητούσαν να πουλήσουμε ένα νησί κό δημόσιο. μας –την Κέρκυρα– για να ανταποκριθούμε στις υποχρεώσεις μας, θύμιΒρισκόμαστε στις απαρχές ενός νέου… γερμανοελληνικού πολέμου, σαν τις «ξεχασμένες» γερμανικές επανορθώσεις, η Άνγκελα Μέρκελ δήόπου αυτήν τη φορά την πρωτοβουλία ανέλαβε η Ελλάδα; Θα εκληφθεί η λωσε ότι τα θύματα του ελληνικού Εμφυλίου ήταν πολύ περισσότερα! επιστολή Καστανίδη –που περιλαμβάνει και σύντομη τακτή προθεσμία Ένας απαράδεκτος γερμανικός συμψηφισμός που δεν προκάλεσε καμιά (όπως ο νόμος ορίζει) για την παροχή των γερμανικών «εξηγήσεων»– επίσημη αντίδραση. ως… τελεσίγραφο, που επισημοποιεί την κήρυΣτην Ελλάδα έχουμε μακρά παράδοση οδυξή του; Υπάρχει περίπτωση να αγνοήσουν στη Βρισκόμαστε στις απαρχές νηρών και ετεροβαρών συμψηφισμών. Είναι σε Siemens την επιστολή Καστανίδη και να υπολοενός νέου… θέση η σημερινή κυβέρνηση Παπανδρέου να γίζουν στην άσκηση πιέσεων της κυβέρνησης γερμανοελληνικού πολέμου, επιμείνει, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά στην αποΜέρκελ στην ελληνική, όπως γίνεται επί ενάμιση κατάσταση της ηθικής βλάβης του ελληνικού όπου αυτήν τη φορά την χρόνο, από τότε, που λόγω υπερβάλλοντος δηκράτους και να σταματήσει τον διεθνή διασυρμό μοσιονομικού ελλείμματος πήραμε τον δρόμο πρωτοβουλία ανέλαβε η της χώρας ή η όλη διαδικασία κατά της Siemens για την «εθελουσία» οικονομική υποδούλωση Ελλάδα; Θα εκληφθεί η θα αποδειχθεί μπούμερανγκ που θα πλήξει στο στην τρόικα; επιστολή Καστανίδη –που τέλος την Ελλάδα; Γιατί εκεί που ξεκινήσαμε με Πολλοί προεξοφλούν ότι η Siemens δεν το «χρήματα υπάρχουν», βρεθήκαμε μέσα σε πρόκειται να ανταποκριθεί στο αίτημα της παπεριλαμβάνει και σύντομη ροχής «εξηγήσεων» και πολύ περισσότερο ελάχιστους μήνες στα πρόθυρα της χρεοκοπίας, τακτή προθεσμία (όπως ο δεν προτίθεται να καταβάλει ούτε ένα ευρώ ενώ εχθροί και (άσπονδοι) φίλοι δεν έπαυσαν νόμος ορίζει) για την «επανορθώσεις» στην Ελλάδα, επειδή θα δηαπό τότε να επανέρχονται στο θέμα της πτώχευμιουργούσε «κακό» προηγούμενο και θα έβασης της Ελλάδας. παροχή των γερμανικών ζε και άλλες χώρες στον πειρασμό να ακολουΔικαιολογημένα κάποιοι αναρωτιούνται «εξηγήσεων»– ως… θήσουν το ελληνικό παράδειγμα. «μήπως όλα αυτά μας επαναφέρουν στη θέση τελεσίγραφο, που Είναι αποκαλυπτικό ότι ο νέος πρόεδρος της της πτωχής πλην εντίμου Ελλάδος» και στα σύεπισημοποιεί την κήρυξή του; εταιρίας P . Lesser δεν απάντησε σε κανένα από νορα της Μελούνας. ν πίστεψαν ότι θα απαλλαγούν έτσι εύκολα από εμάς οι Γερμανοί… λαδέμποροι, είναι βαθιά νυχτωμένοι. Μπορεί να έχει δηλώσει ο πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου ότι το θέμα των πολεμικών αποζημιώσεων που οφείλει στην Ελλάδα η Γερμανία για τις θηριωδίες των ναζί στη χώρα μας κατά την Κατοχή «δεν είναι του παρόντος».

Μάιος 2011

72_75_KASSIMATIS 4/29/11 7:37 PM Page 72

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Οι συμβάσεις δανεισμού αποτελούν

ΚΑΤΑΦΩΡΗ παραβίαση πολιτεύματος και Συντάγματος

Γεώργιος Κασιμάτης

Τα δικαιώματα του Έλληνα και το συμφέρον του τόπου κινδυνεύουν του Δημήτρη Κωνσταντάρα

72_75_KASSIMATIS 4/29/11 7:38 PM Page 73

crash

ύνταγμα της Ελλάδος, ακροτελεύτια διάταξη του άρθρου 120: « Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία». Σχολιάζοντας τις τελευταίες, πύρινες δηλώσεις του διαπρεπούς συνταγματολόγου Γιώργου Κασιμάτη, σε ομιλία του αλλά και σε τηλεοπτική του εμφάνιση περί αντισυνταγματικότητας του Μνημονίου, αναγνώστης του γνωστού blog zougla.gr έγραψε: «Αν δεν αλλάξουν οι όροι του Μνημονίου, που αφαιρούν την εθνική μας κυριαρχία και την ασυλία της δημόσιας περιουσίας, τότε υπάρχει η λύση του ακροτελεύτιου άρθρου 120 του Συντάγματος, που σημαίνει λαϊκή εξέγερση». Δεν ξέρω πώς θα ερμήνευε το σχόλιο αυτό του «απλού Έλληνα πολίτη» ο κ. Κασιμάτης αλλά το μυαλό μου πήγε αμέσως σε όσα λέει, δίκην «ποταμού», ο Μίκης Θεοδωράκης τόσο δημόσια όσο και στη συνέντευξή του στο CRASH αλλά και στους σχολιασμούς του καθηγητή Κώστα Μπέη περί «επιχείρησης απαξίωσης της διανόησης» στην Ελλάδα. Έπρεπε να μιλήσουμε οπωσδήποτε σε αυτό το τεύχος και με τον κ. Κασιμάτη. Ο κ. Κασιμάτης βρίσκεται μονίμως στα Κύθηρα, η επαφή μαζί του είναι δύσκολη, το ενδεχόμενο μιας «ζωντανής» συνέντευξης πολύ μικρό, έπρεπε συνεπώς να μιλήσουμε στο τηλέφωνο και να του στείλουμε γραπτώς τις ερωτήσεις, ύστερα από προσεκτική ανάγνωση των απόψεων, σχολιασμών και δηλώσεων των τελευταίων εβδομάδων. Αυτό και κάναμε. Απάντησε πολύ προσεκτικά, πολύ επιστημονικά, πολύ… επί της ουσίας αλλά χωρίς να παραβλέπει τίποτε, αυτό που λέμε «χωρίς φόβο και πάθος», κάτι που χαρακτηρίζει τον έγκυρο επιστήμονα, όταν του ζητάς να γράψει ένα άρθρο βασισμένο σε συγκεκριμένα σημεία. Οι απαντήσεις του μάς βοηθούν να κατανοήσουμε πού ακριβώς βρισκόμαστε και τι είναι δυνατόν να γίνει. Σε συνέντευξή σας, αρχές Ιουλίου του 2010, ως συντονιστής του επιστημονικού έργου που επεξεργαζόταν προσφυγές κατά του Μνημονίου της Τρόικας, είχατε δηλώσει ότι το Μνημόνιο ήταν αντισυνταγματικό. Ότι η κυβέρνηση έκανε μεθοδεύσεις, για να αποφευχθεί η δικαστική κρίση. Τι έχει συμβεί έκτοτε; Κι αν είναι αντισυνταγματικό το Μνημόνιο, γιατί δεν έχουν ακυρωθεί τα μέτρα που επέβαλε; Ή γιατί δεν έχει αποπεμφθεί η κυβέρνηση και ο πρόεδρος της Δημοκρατίας; Τι στάση τηρούν κοντά 9 μήνες τώρα τα δικαστήρια;

«Αποπομπή προέδρου της Δημοκρατίας και αποπομπή της κυβέρνησης υπάρχει μόνο στις δικτατορίες και γενικά στα αυταρχικά καθεστώτα, καθώς και στην επανάσταση. Στη Δημο-

Στη Βουλή για τη βράβευση του δημοσιογράφου -σήμερα βουλευτού του ΛΑΟΣ- Άγγελου Κολοκοτρώνη

«Σήμερα, έχουμε μια κατάφωρη και σωρευτική παραβίαση του Συντάγματος, καθώς και παραβίαση του πολιτεύματος. Τη συνταγματική αυτή ανωμαλία δημιούργησαν οι συμβάσεις δανεισμού της χώρας μας» κρατία δεν υπάρχει. Επομένως, εγώ δεν υποστηρίζω τίποτα απ’ όλα αυτά. Αποπομπή προέδρου της Δημοκρατίας και αποπομπή της κυβέρνησης υπάρχει μόνο στις δικτατορίες και γενικά στα αυταρχικά καθεστώτα, καθώς και στην επανάσταση. Στη Δημοκρατία δεν υπάρχει. Επομένως, εγώ δεν υποστηρίζω τίποτα απ’ όλα αυτά. Η αποπομπή κυβέρνησης και κάθε άλλου οργάνου του κράτους νοείται, βεβαίως, σε περίπτωση σφετερισμού της λαϊκής κυριαρχίας είτε μέσω των εκλογών με καταψήφιση, είτε με λαϊκή αντίσταση, σύμφωνα με το ακροτελεύτιο άρθρο (άρθρο 120) του Συντάγματος. Επίσης, πρέπει να υπογραμμίσω ότι ο πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν ασκεί κυβέρνηση, δεν ασκεί δηλαδή, πολιτική εξουσία. Αποτελεί το “σύμβολο ενότητας του έθνους”, όπως λέγαμε παλιά. Είναι ο συμβολικός εκπρόσωπος της Ελλάδας. Είναι ανεύθυνος και ευθύνεται μόνο για εσχάτη προδοσία, σύμφωνα με το Σύνταγ-

μα. Για τις πράξεις και τις παραλήψεις του ευθύνεται η κυβέρνηση. Αυτό ισχύει σε όλες τις γνήσιες κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, το πολίτευμα που έχει επικρατήσει στην Ευρώπη. Όλοι ξέρουμε, πόσο είχε ταλαιπωρηθεί παλιά η κοινοβουλευτική δημοκρατία στην Ελλάδα από τις αντισυνταγματικές παρεμβάσεις των βασιλιάδων μας. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε ποτέ. Επομένως, ο πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν μπορεί να παρεμβαίνει στη διακυβέρνηση της χώρας. Μόνο σε περιπτώσεις κατάφωρης παραβίασης του πολιτεύματος και του Συντάγματος, οφείλει κάθε φορά, διακριτικά και συμβουλευτικά, με το κύρος του να προσπαθεί να συμβάλει στην αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας. Σήμερα, έχουμε μια πράγματι κατάφωρη και σωρευτική παραβίαση του Συντάγματος, καθώς και παραβίαση του πολιτεύματος. Τη συνταγματική αυτή ανωμαλία δημιούργησαν οι συμβάσεις δανεισμού της χώρας μας –αυτό που έχει επικρατήσει να λέγεται λανθασμένα «Μνημόνιο»– και η πολιτική εφαρμογής τους που ακολούθησε η κυβέρνηση και η Βουλή. Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, σύμφωνα με το Σύνταγμα, οφείλει να επιλέξει, με γνώμονα το συμφέρον του ελληνικού λαού και σύμφωνα με το άρθρο 1 του Συντάγματος («‘Ολες οι εξουσίες ασκούνται υπέρ του λαού και του έθνους»), τη στιγμή που, χρησιμοποιώντας το κύρος του θεσμού του αρχηγού του κράτους, θα ασκήσει την επιρροή του για την αποκατάσταση της συνταγματικής νομιμότητας». Υπάρχει αυτό το ενδεχόμενο αποπομπής προέδρου και κυβέρνησης μέσω δικαστικών αποφάσεων; Τι στάση τηρούν κοντά 9 μήνες τώρα τα δικαστήρια;

72_75_KASSIMATIS 4/29/11 7:38 PM Page 74

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Τα δικαστήρια δεν έχουν εξουσία από το Σύνταγμα να κάνουν αυτεπάγγελτα παρεμβάσεις. Αλίμονο αν είχαν! Θα πρέπει κάποιος να προσφύγει σε αυτά και μπορεί κάποιος να προσφύγει σε αυτά, μόνο αν προσβάλλονται δικαιώματά του. Πρέπει, επίσης, να υπενθυμίσω ότι τα μέλη της κυβέρνησης διώκονται μόνο με πρωτοβουλία της Βουλής. Αυτό πρέπει να αλλάξει στην επόμενη αναθεώρηση του Συντάγματος. Θα πρέπει ο πρωθυπουργός, τα μέλη της κυβέρνησης και οι βουλευτές να διώκονται για τα ποινικά αδικήματα που τελούν, όπως όλοι οι πολίτες. Επίσης, θα πρέπει να τονίσω ότι θα είχαμε περισσότερη προστασία του Συντάγματος και του πολιτεύματος, αν είχαμε συνταγματικό δικαστήριο, όπως οι περισσότερες χώρες. Θα είχαμε πληρέστερη δικαιοσύνη. Δυστυχώς, όμως, δεν έχουμε, γιατί αντιδρούσαν τα κόμματα και οι βουλευτές, για να ενεργούν ανενόχλητα. Δεν ήθελαν, επίσης πολλοί δικαστές, γιατί φοβούνταν ότι θα υποβαθμιστεί η δικαστική τους εξουσία. Ήδη ωρίμασε, νομίζω το ζήτημα, για να αποκτήσουμε συνταγματικό δικαστήριο. Με αυτά τα δεδομένα, η προσβολή της εθνικής κυριαρχίας, του πολιτεύματος και πολλών άλλων θεμελιωδών αρχών του Συντάγματος, του ευρωπαϊκού δικαίου και του διεθνούς δικαίου δεν μπόρεσαν να γίνουν αντικείμενο δικαστικής κρίσης. Μόνο για τις περικοπές μισθών και συντάξεων έχουν γίνει προσφυγές στο Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο δεν έχει βγάλει ακόμη απόφαση. Ο ελληνικός λαός περιμένει με αγωνία αυτή την απόφαση, για να δει αν μπορεί να έχει εμπιστοσύνη στην ελληνική δικαιοσύνη για την προστασία των δικαιωμάτων του. Όσον αφορά τις παραβιάσεις της αρχής της εθνικής κυριαρχίας και των θεμελιωδών αρχών της δημοκρατίας, η κυβέρνηση θα μπορούσε να θέσει το ζήτημα αποκατάστασης της συνταγματικής και της ευρωπαϊκής νομιμότητας στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Εφ’ όσον δεν δικαιωθήκατε –μέχρι στιγμής– από τα δικαστήρια και το Συμβούλιο Επικρατείας, θα προσφύγετε στο Δικα-

στήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου; «Αν, όσοι προσέφυγαν στο Συμβούλιο της Επικρατείας δεν δικαιωθούν, τότε πρέπει να προσφύγουν στο Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στο Στρασβούργο και, αν υπάρχουν οι δικονομικές προϋποθέσεις, στο Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Η ομολογουμένως έντονη παρέμβασή σας τις τελευταίες εβδομάδες ποιον ουσιαστικό σκοπό έχει; Πρόκειται ίσως για μια στάση ανάλογη της –ειρηνικής– επανάστασης που επικαλείται ο Μίκης Θεοδωράκης; «Η προσπάθειά μου ως επιστήμονα και πανεπιστημιακού δασκάλου είναι ειρηνική. Από τη στιγμή που άρχισα αυτό τον αγώνα με δική μου πρωτοβουλία αμέσως μετά την υπογραφή των συμβάσεων δανεισμού, λίγο αργότερα, μαζί με τον Δικηγορικό Σύλλογο Αθηνών και τον τότε πρόεδρό του κ. Παξινό και σήμερα με τον Μίκη Θεοδωράκη στο πλαίσιο της Κίνησης Ανεξάρτητων Πολιτών, την οποία εμπνεύστηκε και διευθύνει ο μεγάλος μουσικοσυνθέτης και αγωνιστής, δεν κάνω τίποτε άλλο, από το να έχω συνεχώς τις γνώσεις μου στη διάθεση του

«Ο πρόεδρος της Δημοκρατίας, σύμφωνα με το Σύνταγμα, οφείλει να επιλέξει, με γνώμονα το συμφέρον του ελληνικού λαού και σύμφωνα με το άρθρο 1 του Συντάγματος» («‘Ολες οι εξουσίες ασκούνται υπέρ του λαού και του έθνους»)

ελληνικού λαού και κάθε ανθρώπου που θέλει να αγωνιστεί για τη δημοκρατία, για τα δικαιώματα του ανθρώπου και του πολίτη και για το συμφέρον της Ελλάδας. Σήμερα όλα αυτά κινδυνεύουν απ’ όλους τους εκμεταλλευτές της κρίσης και τους καταχραστές της εξουσίας, είτε αυτοί βρίσκονται στην Ελλάδα, είτε στα μεγάλα κέντρα της υπερεθνικής εξουσίας». Θεωρείτε πως η άποψή σας ότι «οι Συμφωνίες Δανεισμού δεν έχουν κυρωθεί με νόμο, κάτι που αποτελεί σοβαρή συνταγματική ανωμαλία», έχει δικαιωθεί; Κι αν ναι, γιατί δεν έχουν ακυρωθεί και οι συμφωνίες και τα μέτρα ; «Η συνταγματική ανωμαλία και η παραβίαση του πολιτεύματος και γενικότερα του Συντάγματος εξακολουθεί να υπάρχει σε συνεχώς αυξανόμενο πλάτος και βάθος. Οι αθέμιτοι όροι εξακολουθούν να βρίσκονται στα κείμενα που έχουν υπογραφεί από την κυβέρνηση, την Ευρωζώνη και το ΔΝΤ, οι διεθνείς συμβάσεις δανεισμού και όλα τα επόμενα (τα «επικαιροποιημένα») Μνημόνια εφαρμόζονται χωρίς να έχουν κυρωθεί από τα τρία πέμπτα της Βουλής και οι παράνομες συνέπειές τους όλο και περισσότερο βαρύνουν τους Έλληνες πολίτες».

Πολιτική και οικονομία δεν είναι πάνω από το δίκαιο Προφανώς, ο πρωθυπουργός επιμένει στη θέση ότι «το θέμα της χρεωκοπίας δεν είναι νομικό αλλά πολιτικό και οικονομικό». Μήπως αυτό ισοδυναμεί με ακύρωση της διαδικασίας «απονομής δικαιοσύνης» και λειτουργίας όλου του δικαστικού μας συστήματος; Ή μήπως σημαίνει ότι η πολιτική ηγεσία εξουσιάζει και «καθοδηγεί» τη Δικαιοσύνη; «Σε κανένα δημοκρατικό κράτος δε γίνεται δεκτό ότι η πολιτική και η οικονομία είναι πάνω από το δικαίο. Όλες οι πολιτικές πράξεις, διεθνείς και εθνικές, πρέπει να είναι σύμφωνες με το δίκαιο και με τις θεμελιώδεις αρχές της Δημοκρατίας». Πιστεύετε ότι ο ελληνικός λαός έχει επαρκώς ενημερωθεί για το ότι οι όροι της «μνημονιακής» σύμβασης δένουν χειροπόδαρα την Ελλάδα ως κυρίαρχο κράτος και προσβάλλουν και τον ελληνικό λαό, με τον όρο παραίτησης από την εθνική κυριαρχία σε περίπτωση που η χώρα δεν θα μπορέσει να πληρώσει το χρέος της; «Οι συμβάσεις δανεισμού δεν έγιναν ποτέ επίσημα γνωστές ούτε από την κυβέρνηση, ούτε από τη Βουλή, ούτε από τα πολιτικά κόμματα, ούτε από τα ΜΜΕ. Από τότε του υπογράφηκαν,

Πάντα κοντά στον Μίκη Θεοδωράκη και το Κίνημα Ελευθέρων Πολιτών, πριν από λίγες ημέρες στην Κερατέα

72_75_KASSIMATIS 4/29/11 7:38 PM Page 75

τον Μάιο του 2010, τηρείται απ’ όλους μια συνεχής ένοχη σιωπή. Κανένα κόμμα της Βουλής και κανένας βουλευτής δεν ζήτησε ποτέ από τον πρόεδρο της Βουλής ή από την κυβέρνηση, όχι μόνο να εγκρίνει το αντιπροσωπευτικό σώμα τις συμβάσεις, αλλά ούτε καν να τις διανείμει στους βουλευτές. Ολόκληρη η πολιτική ηγεσία της χώρας έχει βαρύτατη ευθύνη για το ότι ο ελληνικός λαός βρίσκεται στο σκοτάδι. Η προσπάθειά μου εξαρχής και ο αγώνα του πανελλήνιου κινήματος της Κίνησης Ανεξάρτητων Πολιτών του Μίκη Θεοδωράκη και κάθε συναδέλφου μου επιστήμονα και πνευματικού ανθρώπου (από τους λίγους που έχουν κινητοποιηθεί), έχουν στόχο να καταστήσουν γνωστά και τον στραγγαλισμό της συνταγματικής νομιμότητας, της δημοκρατίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδας και να αφυπνίσουν τις συνειδήσεις των Ελλήνων πολιτών. Η Κίνηση Ανεξάρτητων Πολιτών, με την ακτινοβολία του Μίκη Θεοδωράκη, μέσα σε λίγους μήνες από την ίδρυσή του, την 1η Δεκεμβρίου 2010, έχει καταστεί πια πανελλήνιο κίνημα. Αυτό δείχνει την ευαισθησία του ελληνικού λαού για τη δημοκρατία του και για τα δικαιώματά του, που τα υπονομεύουν οι συμβάσεις δανεισμού».

Κωνσταντίνος Καραμανλής και Ανδρέας δεν θα είχαν υπογράψει τις συμβάσεις Ως πιστός φίλος και συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου, πιστεύετε ότι θα είχε δεχτεί να υπογράψει έναν τέτοιον όρο; Τι πρέπει να συνετέλεσε ώστε να το κάνει τώρα ο γιος του; « Έχω επανειλημμένως δηλώσει την πεποίθησή μου ότι ούτε ο Ανδρέας Παπανδρέου ούτε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής θα είχαν υπογράψει τις συμβάσεις δανεισμού με τους όρους ντροπής για την Ελλάδα και για την Ευρώπη που περιέχουν». Πριν από λίγο καιρό είχατε πει ότι « η κατάσταση αυτή είναι χειρότερη από την παλαιά μορφή κηδεμόνευσης λαών, που λεγόταν προτεκτοράτο, γιατί οι δανειστές σήμερα δεν παρέχουν καμιά προστασία και ασφάλεια». Εξηγείστε μας την παλαιότερη και νεότερη έννοια και μορφή ενός «προτεκτοράτου». «Με αυτό ήθελα να επισημάνω το μέγεθος της προσβολής των κυριαρχικών δικαιωμάτων και των ζωτικής σημασίας συμφερόντων που υφίσταται σήμερα η Ελλάδα. Για τον σκοπό αυτό, υπενθύμισα την έννοια του «προτεκτοράτου» που εφαρμοζόταν σε άλλες εποχές από τις μεγάλες δυνάμεις. Στην περίπτωση του «προτεκτοράτου» μια μεγάλη δύναμη κατέλυε την κυριαρχία μιας χώρας ή μιας περιοχής, την έθετε κάτω από τη δική της κυριαρχία, την «προστάτευε», όμως, από την επιβουλή τρίτων χωρών. Αυτό γινόταν, βεβαίως, γα το συμφέρον

Ο καθηγητής Κασσιμάτης με τον αείμνηστο Ευάγγελο Γιαννόπουλο και την τότε Γερμανίδα υπ. Δικαιοσύνης Χέρντα Γκμέλιν, το 1999

«Θα πρέπει ο πρωθυπουργός, τα μέλη της κυβέρνησης και οι βουλευτές να διώκονται για τα ποινικά αδικήματα που τελούν, όπως όλοι οι πολίτες. Θα έπρεπε να είχαμε πληρέστερη Δικαιοσύνη. Δυστυχώς, όμως, δεν έχουμε, γιατί αντιδρούσαν τα κόμματα και οι βουλευτές, για να ενεργούν ανενόχλητα» της ίδιας της μεγάλης δύναμης. Σήμερα, η Ευρωπαϊκή Ένωση μαζί με το ΔΝΤ δέσμευσαν τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας μας, αρνούνται, όμως, να μας προστατεύσουν από διεκδικήσεις ή άλλες επίβουλεςγειτόνων μας. Αρνούνται ακόμη και τη συμμαχική τους στήριξη της εξωτερικής μας πολιτικής ως προς τα εθνικά μας θέματα –έστω και για το συμφέρον της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Η πιο μεγάλη δύναμη που διαθέτει ο άνθρωπος είναι η δύναμη του λαού Πόσο και προς ποια κατεύθυνση μπορεί να συμβάλει στη βελτίωση της σημερινής μας κατάστασης η λαϊκή αντίδραση, οι κινητοποιήσεις και οι εξ αυτών προκύπτουσες «συγκρούσεις» με τις αρχές καταστολής; «Η πιο μεγάλη δύναμη που διαθέτει ο άνθρωπος είναι η δύναμη του λαού, η δύναμη της κοινότητας. Και αν ακόμη καταβληθεί για λίγο, τελικά νικά. Η γνώση αυτή έχει πηγή την πολιτική ιστορία της ανθρωπότητας. Αυτό σημαίνει η διαχρονική διάταξη του ακροτελεύτιου άρθρου του Καταστατικού Χάρτη της Ελλάδας, που διακηρύσσει ότι «η τήρηση του Συντάγματος επαΜάιος 2011

φίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία»... Ο κ. Γεώργιος Κασιμάτης είναι Συνταγματολόγος, Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών. Από το 1981 μέχρι το 1988 ήταν στενός συνεργάτης του Ανδρέα Παπανδρέου (διευθυντής του Νομικού γραφείου του). Εκτός των άλλων, ήταν και ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Συνταγματολόγων, επί σειρά ετών μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου και πρόεδρος από το 1992 μέχρι το 1997. Με πρωτοβουλία της Νομικής Σχολής και ιδιαίτερα του Τομέα Δημοσίου Δικαίου, το Πανεπιστήμιο Αθηνών τον τίμησε ως «μια προσωπικότητα της επιστήμης του δικαίου, έναν αγωνιστή των θεσμών και της Δημοκρατίας, έναν άνθρωπο παιδείας και ήθους», όπως υπογράμμισε στην ομιλία του ο πρύτανης καθηγητής Γ. Μπαμπινιώτης. O ομότιμος καθηγητής της Νομικής Σχολής Γεώργιος Κασιμάτης γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Κύθηρα. Αποφοίτησε από το γυμνάσιο Κυθήρων το 1950 και τον ίδιο χρόνο πέτυχε, από τους πρώτους, στις εξετάσεις της Νομικής. Ο ΙΔΙΟΣ ΛΕΓΕΙ: «Όπως σχεδόν όλοι οι φοιτητές που προέρχονταν από την επαρχία, συνάντησα και εγώ μεγάλες δυσκολίες κατά τον ερχομό μου στην πρωτεύουσα, καθώς δεν είχα καμία ενημέρωση για τα μαθήματα και τις απαιτήσεις των εξετάσεων. Επιπλέον, τα χρόνια εκείνα ήταν δύσκολα, οι γονείς μου ήταν αγρότες και δεν μπορούσαν να με στηρίξουν οικονομικά. Έτσι, μου τέθηκε από την αρχή το ζήτημα εάν θα μπορέσω να συνεχίσω τις σπουδές μου. Η πρώτη μου μέριμνα, λοιπόν, ήταν να βρω μια δουλειά για να μπορέσω να συντηρηθώ οικονομικά. Δεδομένου ότι και εκείνη την περίοδο δεν ήταν καθόλου εύκολο να βρει ένας νέος εργασία, αναγκάστηκα να κάνω διάφορες δουλειές οι οποίες διαρκούσαν ως επί το πλείστον λίγους μήνες. Μετά με απέλυαν και πάλι από την αρχή έτρεχα για να βρω κάποια άλλη δουλειά.» Τον ευχαριστούμε.

76_78_BAROYFAKIS 4/28/11 6:16 PM Page 76

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ένας χρόνος από το Μνημόνιο

Πτώχευσαν τους Έλληνες για να

σωθούν οι τράπεζες!

του Γιάννη Βαρουφάκη καθηγητή στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο της Αθήνας

Η ευρωπαϊκή και ελληνική ελίτ έκαναν ό,τι μπόρεσαν, ώστε να μην χρειαστεί να πληρώσουν οι τραπεζίτες ούτε ένα μικρό μέρος του κόστους της ευρωπαϊκής κρίσης που ξέσπασε το 2008, και η οποία οδήγησε το ελληνικό δημόσιο στην κατάρρευση Μάιος 2011

76_78_BAROYFAKIS 4/28/11 6:16 PM Page 77

crash

λείνουμε ένα χρόνο από το Μνημόνιο. Μια «μαύρη» χρονιά, στη διάρκεια της οποίας η ευρωπαϊκή και ελληνική ελίτ έκαναν ό,τι μπόρεσαν, ώστε να μην χρειαστεί να πληρώσουν οι τραπεζίτες ούτε ένα μικρό μέρος του κόστους της ευρωπαϊκής κρίσης που ξέσπασε το 2008, και η οποία οδήγησε το ελληνικό δημόσιο στην κατάρρευση (πριν φέρει στην ίδια θέση το ιρλανδικό, το πορτογαλικό και, προσεχώς, το ισπανικό δημόσιο). Πώς το κατάφεραν αυτό; Επιβάλλοντας στους ασθενέστερους Έλληνες πολίτες να πτωχεύσουν, ώστε να σωθούν οι τραπεζίτες! Και πώς παρουσίασαν αυτό το πλάνο, ώστε η κοινή γνώμη να μην επαναστατήσει; Το παρουσίασαν ως μια εθνική προσπάθεια αποφυγής της... πτώχευσης. Ποιον στοιχειώνει η πτώχευση και ποιος ξορκίζει την αναδιάρθρωση; Με ρωτά πολύς κόσμος όλο αγωνία: «Θα πτωχεύσουμε;». Τους απαντώ: «Καθημερινά πτωχεύουν χιλιάδες επιχειρήσεις, παραγωγικές και μη. Καθημερινά εκατοντάδες χιλιάδες οικογένειες καθυστερούν την πληρωμή του λογαριασμού της ΔΕΗ, δεν έχουν να πληρώσουν για τα φροντιστήρια των παιδιών τους, για να αγοράσουν φάρμακα. Αν δεν είναι πτώχευση αυτό, τότε τι είναι;». Οι συνομιλητές μου με κοιτούν θλιμμένα αλλά συγκαταβατικά. Αυτό μου δίνει κουράγιο να συνεχίσω: «Οπότε γιατί με ρωτάτε αν θα πτωχεύσουμε; Γιατί είναι κακό να σταματήσει το κράτος να δανείζεται υπέρ τραπεζιτών, που απαιτούν από τον φορολογούμενο να καλύπτει τις ζημίες τους με δανεικά, την ώρα που ο ίδιος αιμορραγεί;». Με αυτούς τους καθημερινούς διαλόγους, στους οποίους εμπλέκομαι όπου σταθώ κι όπου βρεθώ, προσπαθώ να διαφωτίσω το μέγα ερώτημα των ημερών: τι είναι αυτή η αναδιάρθρωση; Να το πω απλά: αναδιάρθρωση σημαίνει ότι οι δανειστές του κράτους μας (ως επί το πλείστον οι ευρωπαϊκές και ντόπιες τράπεζες) θα πρέπει να πληρώσουν και αυτοί την κρίση. Θα γίνει αναδιάρθρωση; Οι τραπεζίτες παλεύουν λυσσαλέα να μην γίνει. Όμως τα νούμερα δεν βγαίνουν. Ο φορολογούμενος έχει καταντήσει σαν την καχεκτική αγελάδα. Όσο και να την κλωτσάς, όσο συχνά και βίαια να την αρμέγεις, το γάλα της στέρεψε. Οι τράπεζες θα πρέπει να βάλουν και αυτές το χέρι στην τσέπη. Κι αν η αφροσύνη τους ήταν τόση που μετά από δεκαετίες υπερκερδών τα ταμεία τους είναι άδεια, τότε να πουληθούν είτε σε άλλους ιδιώτες είτε στο ευρωπαϊκό δημόσιο (π.χ. Στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας). Κλείνω τα περί αναδιάρθρωσης, με μία απορία: Δεν καταλαβαίνω γιατί, αντίθετα με τους υπόλοιπους επιχειρηματίες, που όταν πτωχεύει η επιχείρησή τους κατεβάζουν τα ρολά και πηγαίνουν σπίτι τους, οι τραπεζίτες μας

απαιτούν από τον φορολογούμενο και να τους διασώσει από το υστέρημά του αλλά και οι ίδιοι να παραμένουν στα χλιδάτα γραφεία τους, ασκώντας την εξουσία τους στο ακέραιο (βγάζοντας μάλιστα πύρινους λόγους, με τους οποίους μας ασκούν κριτική που δεν εργαζόμαστε περισσότερο και με χαμηλότερες απολαβές)! Για χρόνια προσπαθούσα να παραμείνω μακριά από το προσκήνιο κλεισμένος στο γραφείο μου, γράφοντας επιστημονικά άρθρα για ένα περιορισμένο κοινό, που μοιραζόταν τις περίεργες ερευνητικές μου ανησυχίες. Όταν, όμως, ο τόπος μπαίνει σε μια σκληρή δοκιμασία, με ηγέτες που μας οδηγούν στον γκρεμό με μαθηματική ακρίβεια, η συνέχιση μιας μοναχικής ερευνητικής δραστηριότητας αποτελεί πολυτέλεια (για να μην πω λιποταξία). Έτσι, λοιπόν, από τον Μάρτιο του 2010, άρχισα να αρθρογραφώ εναντίον της ασκούμενης οικονομικής πολιτικής. Στις γραμμές που ακολουθούν, κάνω μια αναδρομή στα άρθρα εκείνα, με τα οποία εξέφραζα την αγωνία μου λίγο πριν η κυβέρνηση υπογράψει τη Μνημονιακή συμφωνία με την τρόικα. Νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον μια τέτοια αναδρομή, χωρίς την προσθήκη ούτε μιας νέας λέξης: 9η Απριλίου 2010, «Χρεωκοπούμε;» Πεθαίνουμε; Όχι βέβαια, αλλά κάποιοι δυ-

Ο φορολογούμενος έχει καταντήσει σαν την καχεκτική αγελάδα. Όσο και να την κλωτσάς, όσο συχνά και βίαια να την αρμέγεις, το γάλα της στέρεψε

στυχώς, λίγοι ελπίζουμε, δεν θα είναι μαζί μας τα επόμενα Χριστούγεννα. Έτσι και με τη χρεοκοπία. Το θέμα δεν είναι αν χρεοκοπούμε. Το ερώτημα είναι «ποιοί θα χρεοκοπήσουν;». Ότι κάποιοι θα χρεοκοπήσουν είναι δεδομένο. Δεν γίνεται Κρίση (με κεφαλαίο κάπα) σαν αυτή του 2008 χωρίς θύματα... Το χειρότερο (και δυστυχώς επικρατέστερο) σενάριο: και να προσπαθήσει το κράτος (όπως προσπαθεί) να αποφύγει τη στάση πληρωμών (στεγνώνοντας την αγορά και ωθώντας τους μικρομεσαίους και τους εργαζόμενους στην απελπισία) και, τελικά, να αναγκαστεί σε στάση πληρωμών το 2011 ή 2012. Τότε, υπό μία έννοια, χρεοκοπούμε, αν όχι όλοι, οι περισσότεροι... Μιας και όλοι μας έχουμε γίνει προφήτες, ας κάνω και εγώ την πρόβλεψή μου: το κράτος μας δεν θα κάνει στάση πληρωμών φέτος. Θα το παλέψει μέχρι τα τέλη του 2011, δανειζόμενο με τοκογλυφικά επιτόκια, τα οποία θα φουσκώνουν το δημόσιο χρέος σε μια εποχή που το εθνικό εισόδημα θα μειώνεται με 3- 4%. Αν δεν γίνει κάποιο θαύμα, η χρεοκοπία είναι αναπόφευκτη... Πώς και βρεθήκαμε σε αυτή την κατάσταση; Τα κοινά νομίσματα, για να ανταπεξέλθουν μιας κρίσης, όπως εκείνη του 2008, απαιτούν κοινή δημοσιονομική και επενδυτική πολιτική. Ανεξάρτητα από τι θα κάνουμε εμείς οι Έλληνες και πώς θα μοιράσουμε μεταξύ μας τη ζημιά των διαφορετικών μορφών χρεοκοπίας που αντιμετωπίζουμε, η Ευρωζώνη πρέπει να πάρει τις αποφάσεις της. Είτε το διαλύει το μαγαζί είτε προχωρά στη συμπλήρωση του μηχανισμού του κοινού νομίσματος (Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα) με έναν μηχανισμό κοινών επενδυτικών πολιτικών. 26η Απριλίου 2010, «Το πρώτο ταγκό στην ευρωζώνη» Ένα κράτος όσο έχει μη ρευστοποιούμενους πολίτες, δεν μπορεί να πτωχεύσει πραγματικά. Απλά, κηρύσσει στάση πληρωμών και έτσι αρχίζει μια διαπραγμάτευση με τους δανειστές

76_78_BAROYFAKIS 4/28/11 6:16 PM Page 78

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

του. Κι όταν χρωστά 300 δισ. ευρώ, η διαπραγματευτική του ισχύς δεν είναι αμελητέα... Για να αποφύγουμε τη στάση πληρωμών, τα επόμενα πέντε χρόνια πρέπει να πληρώσουμε σε τόκους το ένα από αυτά τα πέντε ΑΕΠ! Όμως, ήδη γνωρίζουμε ότι η βιομηχανική παραγωγή μειώθηκε κατά 20%, η οικοδομική δραστηριότητα ακόμα περισσότερο, η πραγματική ανεργία επιδίδεται σε πρωταθλητισμό και, γενικά, η πίτα μειώνεται πολύ πιο γοργά απ' ό,τι υπολογίζει τόσο η κυβέρνηση όσο και η Ε.Ε. Σε μια τέτοια κατάσταση βαθειάς ύφεσης, αν καταφέρει η κυβέρνηση να μετατρέψει ένα πρωτογενές έλλειμμα του 7%, σε πρωτογενές πλεόνασμα του 6%, θα αποτελεί πρωτόγνωρο θαύμα στην παγκόσμια οικονομική ιστορία. Η κυβέρνησή μας δεν θα έπρεπε να είχε εμπλακεί σε μια διαπραγμάτευση με την κα Μέρκελ. Οι βέλτιστες υπηρεσίες του πρωθυπουργού τόσο στην ελληνική όσο και στη γερμανική κοινωνία, η οποία μακροπρόθεσμα θα θιγεί από την κατάργηση του ευρώ, θα προσφέρονταν αν έθετε την κα Μέρκελ προ ενός απλού διλήμματος: άμεση στάση πληρωμών (με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το ευρώ) ή πραγματική οικονομική ενοποίηση της Ευρωζώνης. 28η Απριλίου 2010, «Η αισιόδοξη πλευρά της χρεοκοπίας;» Στάση πληρωμών λοιπόν! Τώρα! Με χαμόγελο και αισιοδοξία! Και ξέρετε ποιο είναι το ωραίο; Ότι αν πειθόμασταν να απελευθερωθούμε από τον φόβο της πτώχευσης, οι φίλοι μας οι Γερμανοί θα έσπευδαν την ίδια στιγμή να την αποσοβήσουν. 1η Μαΐου 2010, «Η μοιραία διαπραγμάτευση και το δικό μας χρέος» Αυτές τις ώρες κρίνεται το μέλλον της χώρας στο πλαίσιο μιας διαπραγμάτευσης χωρίς ιστορικό προηγούμενο. Οι όροι της συμφωνίας αυτής θα προσδιορίσουν το μέλλον μας για μια γενιά τουλάχιστον. Περαιτέρω, θα προσδιορίσουν το μέλλον της Ευρώπης και θα επηρεάσουν ακόμα και τις παγκόσμιες εξελίξεις, σε έναν κόσμο που πασχίζει να βγει από την κρίση του 2008. Η απλή λογική λέει ότι αν δεν μπορείς να διανοηθείς την πιθανότητα να αποχωρήσεις από μια διαπραγμάτευση, είναι προτιμότερο να μην προσέλθεις σε αυτήν. Αν πράγματι είναι κοινώς γνωστό ότι θα αποδεχθείς ό,τι σου προσφέρουν, η διαπραγματευτική σου ισχύς είναι μηδενική. Σε αυτή την περίπτωση, καλύτερα να κάτσεις σπίτι σου και να σου στείλει η «άλλη πλευρά» τις απαιτήσεις της με email (τώρα που τα fax ξεπεράστηκαν)... Ο λόγος που η κυβέρνηση πρέπει να διαπραγματευτεί σκληρά, έστω και την ύστατη στιγμή, δεν είναι επειδή οι προτάσεις της τρόικας είναι σκληρές και θα μας πονέσουν! Τον πόνο τον αντέχουμε. Το πρόβλημα είναι ότι η τρόικα μας προτείνει μια «θεραπεία» που, από όσα γνωρίζω, δεν είναι απλώς επίπονη αλλά εί-

ναι και χειρότερη από την «ασθένεια» – μια «θεραπεία» που σε ορίζοντα δεκαετίας θα την αναλογιζόμαστε ως το Μέγα Σφάλμα. Κι όχι μόνο εμείς αλλά ολόκληρη η Ευρώπη... Δεν θα είναι, άλλωστε, η πρώτη φορά που οι ισχυροί έχουν κάνει κακό στο εαυτό τους, επιβάλλοντας στους ασθενέστερους συμφωνίες καταστροφικές για όλους, π.χ. η Συνθήκη των Βερσαλλιών μετά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μερικές φορές, λοιπόν, ο κλήρος πέφτει στον αδύνατο να πει «όχι» σε μια συμφωνία βλαπτική όχι μόνο για τον ίδιο αλλά και για τον (φαινομενικά) ισχυρότερο. 4η Μαΐου 2010, «Το δώρο της Ελλάδας στην Ευρώπη» Πριν μερικές ημέρες, αποδεχθήκαμε ένα γιγάντιο δάνειο, μεγαλύτερο (σε πραγματικές τιμές) και του μεταπολεμικού Σχεδίου Μάρσαλ. Δεσμευτήκαμε να φορτώσουμε στις πλάτες του καχεκτικού μας κράτους ένα βουνό νέων χρεών, μεγέθους Ιμαλαΐων, με σκοπό να συνεχιστεί η απρόσκοπτη αποπλη-

Ιδού λοιπόν το νέο μέγα δώρο της Ελλάδας στην Ευρώπη: ρίχνοντας το καράβι στην ξέρα, εντός των χωρικών υδάτων της Ευρωζώνης, αναγκάσαμε την Ε.E. να υπερβεί την παιδική ασθένειά της (Συνθήκη της Λισαβόνας) και να ιδρύσει θεσμούς αναδιανομής πλεονασμάτων

ρωμή προηγούμενων χρεών. Παράλληλα, πήραμε και μέτρα, εν καιρώ άγριας ύφεσης, που θα πετσοκόψουν την πίτα, από την οποία θα πρέπει να βγουν τα χρωστικά (νέα και παλαιά) της επόμενης δεκαετίας. Πρόκειται για κοινό μυστικό: ο Μηχανισμός Στήριξης απλώς αγοράζει χρόνο, ώστε οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να είναι έτοιμοι σε ένα ή δύο χρόνια, για την αναδιάρθρωση του χρέους ενός μέλους της Ευρωζώνης. Ιδού λοιπόν το νέο μέγα δώρο της Ελλάδας στην Ευρώπη: ρίχνοντας το καράβι στην ξέρα, εντός των χωρικών υδάτων της Ευρωζώνης, αναγκάσαμε την Ευρωπαϊκή Ένωση να υπερβεί την παιδική ασθένειά της (την επονομαζόμενη και Συνθήκη της Λισαβόνας) και να μπει στη διαδικασία ίδρυσης θεσμών αναδιανομής πλεονασμάτων. Η αρχή γίνεται τώρα, με μια αναδιανομή που περιορίζεται στον χρηματοπιστωτικό τομέα: οι υπόλοιποι 15 της ΕΖ, θα δανειστούν χρήματα από τις αγορές με χαμηλά επιτόκια, στα οποία εμείς δεν έχουμε πρόσβαση, για να τα μεταφέρουν στους δικούς μας πιστωτές (που είναι, βασικά και δικοί τους). Πρόκειται για μια απλή αρχή που είναι καταδικασμένη στην αποτυχία, καθώς δεν θα καταφέρει τον δεδηλωμένο στόχο της: τη «διάσωση» του ελληνικού δημοσίου από την αναδιάρθρωση του χρέους του. Όμως, πρόκειται για μια ηρωική αποτυχία που, αν όλα πάνε καλά, θα χαλυβδώσει την πολιτική βούληση της ΕΖ για κάτι καλύτερο... Το μέγα δώρο μας στους Ευρωπαίους εταίρους δεν είναι άλλο από το γεγονός ότι η Ελλάδα, ό,τι και να συμβεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο, θα έχει θυσιάσει τουλάχιστον μια γενιά στον βωμό του μηχανισμού ΔΝΤ-Ε.Ε. (που απλώς αναβάλει την αναπόφευκτη αναδιάρθρωση του χρέους μας). Δεν θα είναι η πρώτη φορά που η κατάρρευσή μας ενδυνάμωσε την Ευρώπη. Το ίδιο συνέβη τότε που η Ρώμη εκπολιτίστηκε από την καταρρέουσα Αθήνα ή που η Άλωση της Πόλης ενδυνάμωσε την Αναγέννηση.

79_R_HONDOS 4/28/11 5:34 PM Page 79

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

crash

λείστε ραντεβού με τη μόδα και την ομορφιά στα πολυκαταστήματα Hondos Center και απολαύστε τη μεγάλη ποικιλία επώνυμων ειδών στις καλύτερες τιμές. Όπου κι αν βρίσκεστε, ένα κατάστημα Hondos Center είναι δίπλα σας. Απολαύστε τα ψώνια σας με άνεση και ασφάλεια, σε ένα χώρο με μοντέρνα διακόσμηση, πρακτικό και σύγχρονο. Αφήστε μας να σας ταξιδέψουμε στον κόσμο του στυλ. Με πυξίδα τη μόδα και την ομορφιά, σας παρουσιάζουμε προσφορές σε επώνυμα προϊόντα για τη γυναίκα, τον άνδρα, το παιδί και το σπίτι. Τα Hondos Center πρωτοπορούν στο χώρο του design, στην υψηλή ποιότητα, στην ποικιλία προϊόντων και στη φιλική εξυπηρέτηση. Στα καταστήματά μας μπορείτε να βρείτε τη μεγαλύτερη συλλογή καλλυντικών και μακιγιάζ, σύγχρονες συλλογές σε ρούχα, παπούτσια, αξεσουάρ γνωστών εταιριών και επώνυμων σχεδιαστών. Αλλά και επώνυμα εσώρουχα… Επισκεφτείτε τώρα τα τμήματα εσωρούχων των Hondos Center και βρείτε υπέροχα εσώρουχα…μονόχρωμα αλλά και με σχέδια και εκπληκτικά χρώματα, επώνυμα σουτιέν με τέλεια εφαρμογή, υψηλή ποιότητα και ποικιλία ικανή να ικανοποιήσει όλα τα γούστα και όλες σας τις ανάγκες!!! Όλα κρίνονται…με διαφορά στήθους! Κάντε κάθε σας εμφάνιση ιδιαίτερη, με μοναδικά κοσμήματα και ρολόγια από τις επώνυμες συλλογές μας. Για τις προσωπικές σας στιγμές, διαλέξτε εσώρουχα από τη μεγάλη και πολυτελή ποικιλία μας. Αν θέλετε κάτι για το σπίτι σας, στα Hondos Center θα βρείτε μεγάλη ποικιλία σε αντικείμενα οικιακής χρήσης και λευκά είδη. Σε επιλεγμένα καταστήματα, θα βρείτε επίσης τις τελευταίες κυκλοφορίες σε βιβλία. Καλωσήρθατε στα Hondos Center, σ’ ένα υπέροχο ταξίδι στη μόδα, την ομορφιά και το στυλ!

Μάιος 2011

80_86_KRISOI 4/28/11 5:37 PM Page 80

crash

ΔΙΕΘΝΗ

Ρεκόρ αριθμού δισεκατομμυριούχων το 2010. Την ίδια χρονιά ένας στους επτά ανθρώπους στον πλανήτη υποφέρει από ασιτία και 22.000 παιδιά πεθαίνουν την ημέρα εξαιτίας της φτώχειας! (Αναφορά στην τελευταία έκθεση του ΟΗΕ Οκτώβριος 2010)

Οι κροίσοι την εποχή... της κρίσης Ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου: ο Κάρλος Σλιμ Χελού, με 74 δισ. $

της Δέσποινας Παπαγεωργίου

80_86_KRISOI 4/28/11 5:37 PM Page 81

ι αριθμοί μιλούν από μόνοι τους. Στις μηχανές αναζήτησης στο διαδίκτυο, η φράση «οικονομική κρίση» πρέπει να έχει τα περισσότερα «χτυπήματα» από κάθε άλλη παγκοσμίως. Τα τελευταία δύο χρόνια, έγινε αναπόσπαστο στοιχείο του καθημερινού λεξιλογίου. Όμως, σε ποια κρίση αναφερόμαστε;

Το περιοδικό «Forbes», με συντάκτες που ειδικεύονται στο να μετρούν νυχθημερόν τον πλούτο των άλλων, δημοσιεύει στοιχεία άκρως αποκαλυπτικά. «Θα τον θυμόμαστε τον περασμένο χρόνο», γράφει το περιοδικό, «καθώς η λίστα των δισεκατομμυριούχων έσπασε δύο ρεκόρ: εκείνο του συνολικού αριθμού δισεκατομμυριούχων παγκοσμίως, που έφθασαν τους 1.210, κι εκείνο του συνολικού τους πλούτου, που άγγιξε το δυσθεώρητο ύψος των 4,5 τρισ. δολαριών, μεγαλύτερο από το ΑΕΠ της Γερμανίας… Την ίδια στιγμή, η συντριπτική πλειονότητα του παγκόσμιου πληθυσμού βυθίζεται όλο και πιο πολύ στον φαύλο κύκλο της φτώχειας, της πείνας και της ανασφάλειας. Ο ΟΗΕ (Food & Agriculture Organisation/FAO), δημοσιεύει στοιχεία επίσης αποκαλυπτικά αλλά περισσότερο συγκλονιστικά (Οκτώβριος 2010): περίπου 925 εκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως ή το 13,6% του παγκόσμιου πληθυσμού των 6,8 δισ. υποφέρει από ασιτία! Ένας στους επτά! Το 1995- 1997 ο αριθμός αυτός ήταν στα 780 εκατομμύρια. Σχεδόν, 3 δισεκατομμύρια άνθρωποι, ή αλλιώς ο μισός πλανήτης, ζει με λιγότερο από 2,5 δολάρια την ημέρα! Το φτωχότερο 40% κατέχει το 5% του παγκόσμιου πλούτου, ενώ το πλουσιότερο 20%, κάτεχει το 75% του παγκόσμιου πλούτου. Και το πιο συγκλονιστικό: σύμφωνα με τη UNICEF, 22.000 παιδιά πεθαίνουν κάθε ημέρα εξαιτίας της φτώχειας. Και πεθαίνουν «ήσυχα, σε κάποια από τα πιο φτωχά χωριά του κόσμου, μακριά από τον έλεγχο και τη συνείδηση του κόσμου»… Ταυτόχρονα, 1,8 εκατομμύρια παιδιά τον χρόνο πεθαίνουν από διάρροια… Τα συμπεράσματα, αδιαμφισβήτητα: δεν βιώνουμε οικονομική κρίση, αλλά μια επίφαση κρίσης που χρησιμοποιείται ως άλλοθι για την αναδιανομή πλούτου παγκοσμίως, με μεγαλύτερη αφαίμαξη των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων. Ιδιαίτερα στην Αφρική και τη Μέση Ανατολή, «πλουτίζουν πουλώντας τα βασικά». Πέρα από το εμπόριο πετρελαίου, κάποιες περιουσίες χτίστηκαν από το εμπόριο τροφίμων. Ο πιο πλούσιος μαύρος, για παράδειγμα, ο Αλίκο Ντανγκότε, ελέγχει το 60% του εμπορίου ζάχαρης στην Νιγηρία. Υπενθυμίζουμε ότι οι εξεγέρσεις στην περιοχή, που ξεκίνησαν από την Τυνησία, πυροδοτήθηκαν και από την αύξηση στις τιμές των βασικών αγαθών. Η κερδοσκοπία των τροφίμων, ένα νέο χρηματιστήριο απαξίας της ανθρώπινης ζωής,

Ο πιο πλούσιος μαύρος του πλανήτη. Αλίκο Ντανγκότε, 2ος σε Μέση Ανατολή- Αφρική, 51ος στον κόσμο

οδηγεί κάποιους στον θάνατο από πείνα και κάποιους άλλους να πλουτίζουν από αυτό. Ο συνολικός πλούτος στη Μέση Ανατολή και Αφρική που είναι συγκεντρωμένος στα χέρια των μεγιστάνων αυξήθηκε κατά 39%, σύμφωνα με το «Forbes», ξεπερνώντας κατά πολύ την αύξηση που σημείωσε το ΑΕΠ οποιασδήποτε

Δεν βιώνουμε οικονομική κρίση, αλλά μια επίφαση κρίσης που χρησιμοποιείται ως άλλοθι για την αναδιανομή πλούτου παγκοσμίως

χώρας στην περιοχή. Ταυτόχρονα, για την επίτευξη της αναδιανομής του πλούτου προς τα επάνω, επιδιώκεται η ριζική αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην κορυφαία 25άδα των δισεκατομμυριούχων, βρίσκονται και τα τρία μέλη της οικογένειας Ουόλτον, της μεγαλύτερης αμερικανικής αλυσίδας σουπερμάρκετ, Wal-Mart. Η Wal-Mart διαθέτει προϊόντα σε ιδιαίτερα χαμηλές τιμές, αλλά παρέχει ένα ιδιαίτερα ασφυκτικό εργασιακό περιβάλλον, στηριζόμενη στην «ελαστικοποίηση» (βλέπε κατάργηση) των εργασιακών δικαιωμάτων. Ενδεικτικά, αναφέρουμε ότι οι δισεκατομμυριούχοι των ΗΠΑ αύξησαν τα ποσοστά τους κατά 13% ή 357 εκατ. δολάρια. Ταυτόχρονα, οι φτωχοί στις ΗΠΑ, από 37,3 εκατομμύρια το 2007 αυξήθηκαν στα 43,6 το 2009 (σύμφωνα με τις τελευταίες στατιστικές), δηλαδή στο 14,3% του πληθυσμού. Συνέχεια στην επόμενη σελίδα

80_86_KRISOI 4/28/11 5:37 PM Page 82

crash

ΔΙΕΘΝΗ

Αλίκο Ντανγκότε, 13,8 δισ.: 2ος σε Μέση Ανατολή- Αφρική, 51ος στον κόσμο

Ο πιο πλούσιος Αφρικανός

Η περιουσία του εκτινάχτηκε μέσα σε έναν μόλις χρόνο από τα 2,1 στα… 13,8 δισ. δολάρια! Σήμερα, ο Νιγηριανός Αλίκο Ντανγκότε, σύμφωνα με το «Forbes» είναι ο πλουσιότερος μαύρος στον πλανήτη, πλουσιότερος από την Όπρα Γουίνφρει, τον Ντόναλντ Τραμπ και τον Μάικ Ζούκεμπεργκ του Facebook. Είναι, επίσης, ο δεύτερος πλουσιότερος σε Μέση Ανατολή και Αφρική, μετά τον πρίγκιπα Σαλαουίντ! Ο Ντανγκότε κινείται κυρίως στην αγορά πρώτων υλών. Ελέγχει περισσότερο από το 60% της αγοράς ζάχαρης της χώρας και περίπου το 42% της αγοράς τσιμέντου. Εκμεταλλεύτηκε τις μαζικές ιδιωτικοποιήσεις του τσιμέντου από το καθεστώς το 2000, για να εξαγοράσει τον τομέα. Πιστεύει ότι, κάποια στιγμή, θα μπορέσει να εκτοπίσει ακόμα και τον γαλλικό κολοσσό Lafarge, ώστε να επικρατήσει στην παγκόσμια αγορά. Το Dangote Group διακλαδίζεται σε περισσότερες από 13 εταιρείες και δραστηριοποιείται σε μια σειρά από χώρες. Οι επικριτές του υποστηρίζουν ότι η ανέλιξη του Ντανγκότε στηρίχθηκε στις διασυνδέσεις του με το καθεστώς και ότι είναι ένας αδίστακτος άνθρωπος που φροντίζει να διατηρεί το μονοπώλιό του, εκμεταλλευόμενος αυτές τις διασυνδέσεις. Κάπως έτσι, φέρεται να διασφάλισε και σχεδόν το μονοπώλιο στην αγορά τσιμέντου. Τόσο η κυβέρνηση Ομπασανζο, όσο και εκείνες του Γιαραντούα και του Τζόναθαν φέρονται να τον απάλλαξαν από επιβαρύνσεις για τις εισαγωγές και τις εξαγωγές. Η Νιγηρία είναι μία ακόμη χώρα όπου οι αριθμοί ευημερούν και οι άνθρωποι πένονται. Με έναν από τους υψηλότερους ρυθ-

O Νιγηριανός Αλίκο Ντανγκότε, σύμφωνα με το «Forbes», είναι ο πλουσιότερος μαύρος στον πλανήτη

μούς ανάπτυξης –7,4% την τελευταία δεκαετία– και με μεγάλο πλούτο σε πρώτες ύλες, η Νιγηρία, θα μπορούσε να μην έχει αυτή τη στιγμή το 63% του πληθυσμού της να ζει με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα. Οι εξαγωγές πετρελαίου συνιστούν περίπου το 15% του ΑΕΠ της χώρας, ενώ ο τομέας της

γεωργίας συνιστά το 45% και απασχολεί περίπου το 90% του εγχώριου πληθυσμού. Ο πληθυσμός μαστίζεται από ανεργία, ενώ ο αγροτικός τομέας έχει πληγεί από τη μόλυνση του περιβάλλοντος λόγω της δραστηριοποίησης της πετρελαϊκής βιομηχανίας στην περιοχή. Από το 2004 έως το 2009 οι ανισότητες μεγάλωσαν από 0,43% στο 0,49%.

Μόσχα- αναπτυσσόμενες χώρες Συνέχεια από προηγούμενη σελίδα Η Μόσχα αποτελεί την πρωτεύουσα των μεγιστάνων, και μάλιστα των περισσότερων από οποιαδήποτε άλλη μητρόπολη με περιουσίες διψήφιου αριθμού (79). Η Μόσχα είναι σπίτι 101 μεγιστάνων, το 29% των πλουσίων της Γηραιάς Ηπείρου. Δεύτερη η Γερμανία, με 52! Στη Ρωσία, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν κατά 17,5 % τον Φεβρουάριο του 2011 και οι περισσότεροι ζουν με λιγότερο από 6,93 δολάρια την ημέρα. Ένας 17χρονος μαθητής από την πόλη Αικατερίνεμπουργκ ξεκίνησε μάλιστα μια ιδιότυπη απεργία πείνας, προσπαθώντας να

τραφεί με 88 δολάρια το μήνα, ποσό που η πολιτεία έχει ορίσει ως το ελάχιστο που χρειάζεται για έναν μήνα διατροφής. Στις αναπτυσσόμενες χώρες, ο πλούτος αυξάνεται στα χέρια λίγων. Ακόμα και το 2009, ένα έτος μετά το ξέσπασμα της κρίσης, η Βραζιλία και η Ρωσία διπλασίασαν τους δισεκατομμυριούχους τους. Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα (οι λεγόμενες χώρες BRIC, από τα αρχικά τους στα αγγλικά) έδωσαν φέτος 108 από τα 214 νέα ονόματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Κινέζοι δισεκατομμυριούχοι «έκαναν την κρίση ευκαιρία» και αύξησαν κατά τη διετία 2008-2010 τα κέρδη τους Μάιος 2011

κατά 64%. Οι μεγιστάνες της αναδυόμενης υπερδύναμης ξεπέρασαν σε πλούτο τους 1.000 Βρετανούς ομολόγους τους. Το ένα τρίτο των 1.363 Κινέζων δισεκατομμυριούχων είναι μέλη του κόμματος και 173 από αυτούς κατέχουν θέση συμβούλου στην κινεζική κυβέρνηση. Την ίδια στιγμή, η ψαλίδα των ανισοτήτων ανοίγει στην Κίνα, καθώς ο δείκτης Gini για τις κοινωνικές ανισότητες, μέσα σε μια εικοσαετία, έφθασε το 0,5 από το 0,3, με το 0,4 να θεωρείται «καμπανάκι» για κοινωνική αναταραχή. Εκατόν πενήντα εκατομμύρια Κινέζοι ζουν με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα...

80_86_KRISOI 4/28/11 5:37 PM Page 83

crash

γαπά τα πούρα και το μπέιζμπολ, μένει 30 χρόνια στο ίδιο σπίτι, προτιμά το χαρτί και το στυλό από τον υπολογιστή και οδηγεί μόνος του για τη δουλειά του: είναι ο πλουσιότερος άνθρωπος του κόσμου και είναι από το Μεξικό. Αυξάνοντας την περιουσία του κατά περίπου 20,5 δισ. δολάρια από πέρσι, ο Κάρλος Σλιμ Χελού διατήρησε την πρωτιά στη λίστα των πλουσίων του «Forbes», αφήνοντας δεύτερο τον Μπιλ Γκέιτς, που κατείχε τον τίτλο για 14 χρόνια. Ο Γκέιτς ακολουθεί μάλιστα με διαφορά 18 δισ. Ο Σλιμ είναι ο πρώτος «πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου», που προέρχεται από αναπτυσσόμενη χώρα. Το ισχυρότερο πέσο, η άνοδος του μεξικανικού χρηματιστηρίου κατά 19% και τα υποπροϊόντα από το conglomerate των ορυχείων του Grupo Carso του έδωσαν την ώθηση προς τα επάνω. Ο Μεξικανός «τρέχει» 220 εταιρείες, και απλώνεται σε ένα αχανές δίκτυο τηλεπικοινωνιών, τραπεζών, σιδηροδρόμων και εστιατορίων. Ο Σλιμ είναι ο άρχοντας του μονοπωλίου. Το «Christian Science Monitor» είχε γράψει χαρακτηριστικά ότι ούτε η κυριαρχία του Τζον Ντ. Ροκφέλερ στην αγορά πετρελαίου δεν συγκρίνεται με τη δύναμη του μονοπωλίου που ο Σλιμ έχει στο Μεξικό. Για την ακρίβεια, φαίνεται πως είναι μάλλον δύσκολο να περάσει κανείς έστω και μια ημέρα στη χώρα, χωρίς να βάλει χρήματα στην τσέπη του Σλιμ: τηλεφωνώντας, αγοράζοντας αναψυκτικό ή καφέ, καπνίζοντας πούρο, βγαίνοντας βόλτα με το αυτοκίνητο ή χρησιμοποιώντας πλυντήριο αυτοκινήτου… Κάθε βράδυ, ο Μεξικανός κροίσος πηγαίνει στο σπίτι του με επιπλέον 30 εκατ. δολάρια! Αναφέρουμε ενδεικτικά, ότι η Telmex του Σλιμ διατηρεί από τις υψηλότερες χρεώσεις στον κόσμο, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, και ελέγχει το 80% του τηλεφωνικού δικτύου της χώρας. Γιος Λιβανέζων εμιγκρέδων –ο πατέρας του μετανάστευσε από τον Λίβανο στο Μεξικό το 1902, για να γλιτώσει τη στράτευση από την Οθωμανική Αυτοκρατορία– ο Σλιμ από μικρός ζούσε με σχεδόν σπαρτιατική λιτότητα. Σε αντίθεση με τον τρυφηλό τρόπο ζωής των εμίρηδων του Κόλπου ή των Ρώσων ολιγαρχών, ο Μεξικανός Νο1 ζει σε ένα σπίτι με έξι δωμάτια και μια μικρή πισίνα, διακοσμημένο με έργα των Ρενουάρ, Βαν Γκογκ, Ριβέρα και του αγαπημένου του Ροντέν. Οι τρεις ενήλικοι πλέον γιοι του δεν σπούδασαν στο εξωτερικό αλλά σε κολέγια του Μεξικού. Μπήκαν από νωρίς «στο κουρμπέτι», καθώς η ανάγκη προέκυψε πιο επιτακτική μετά την εγχείριση καρδιάς του Σλιμ, πριν 13 χρόνια και τον θάνατο της γυναίκας του από εντερική νόσο, το 1999. Όταν άκουσε τον επιθανάτιο ρόγχο των «New York Times» τον περασμένο χρόνο – στην εταιρεία των οποίων διατηρεί ένα 6,9%– και λειτουργώντας αμιγώς ως επιχειρηματίας, ο Μεξικανός δάνεισε στον εκδότη της εφημερίδας 250 εκατ. δολάρια. Σήμερα, κυκλοφορούν

Ο κύριος της φωτογραφίας, πολύ low profile, θεωρείται σήμερα ο πρωταθλητής στις μπίζνες σε ολόκληρο τον πλανήτη

Ο πλουσιότερος του κόσμου: Κάρλος Σλιμ Χελού, 74 δισ. $

Ο Μεξικανός που νίκησε τον Γκέιτς φήμες ότι μπορεί να αγοράσει ένα μεγάλο μερίδιο της επιχείρησης. Ο Μεξικανός κροίσος έφτιαξε την περιουσία του σε μια χώρα που το 17%, ή αλλιώς τα 50 από τα 170 εκατ., των κατοίκων, ζει κάτω από το όριο της φτώχειας και το κατά κεφαλήν ετήσιο εισόδημα δεν ξεπερνά τα 14.500 δολάρια. Σύμφωνα με τον οικονομολόγο Σέλσο Γκαρίντο, η μονοπωλιακή κυριαρχία του Σλιμ είναι απαγορευτική για την πρόοδο μικρών εταιρειών, συρρικνώνει τους μισθούς και ωθεί τους Μεξικανούς στη μετανάστευση. Η περιουσία του Σλιμ αντιστοιχεί στο 7% του μεξικανικού ΑΕΠ. Όπως είχε γράψει το «Foreign Policy», εάν η περιουσία του Μπιλ Γκέιτς Μάιος 2011

αντιστοιχούσε στο ίδιο ποσοστό του αμερικανικού ΑΕΠ, θα έπρεπε να ανέρχεται στα 909 δισ. δολάρια! Οι κακές γλώσσες, πάντως, λένε ότι ο Μεξικανός ξεπέρασε τον Μπιλ Γκέιτς, επειδή ο τελευταίος έδωσε μέρος της περιουσίας του για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Σχετικά με τη φιλανθρωπία, ο Σλιμ στο παρελθόν είχε δηλώσει ότι «δεν έχει καμία όρεξη να παριστάνει τον ΄Αη Βασίλη». Οι επικριτές του υποστηρίζουν, επίσης, ότι η επιτυχία του δεν συνδέεται με το επιχειρηματικό του δαιμόνιο, αλλά… με τις διασυνδέσεις του με την πολιτική ελίτ του τόπου, και υπενθυμίζουν ότι ο Σλιμ δεν χρηματοδοτεί μόνο ένα κόμμα στο Μεξικό…

80_86_KRISOI 4/28/11 5:37 PM Page 84

crash

ΔΙΕΘΝΗ Κρίστι Ουόλτον (26,5 δισ. 10η παγκοσμίως), Τζιμ Ουόλτον (21,3 δισ., 20ος παγκοσμίως),

Οι άρχοντες της Wal-Mart

Οι κροίσοι της μεγαλύτερης αλυσίδας σουπερμάρκετ των ΗΠΑ. Αλεπάλληλες οι καταγγελίες εναντίον τους για καταπάτηση των εργασιακών δικαιωμάτων

Οι ιδιοκτήτες της μεγαλύτερης αλυσίδας σουπερ μάρκετ στις ΗΠΑ, της Wal-Μart –η οικογένεια Ουόλτον– βρίσκονται μεταξύ των τριάντα πιο πλούσιων ανθρώπων στον κόσμο. Με 26,5 δισ. δολάρια, η Κρίστυ Ουόλτον είναι η πλουσιότερη γυναίκα παγκοσμίως και 4η μεταξύ των πλουσιότερων της Αμερικής, κάτω από τον Μπιλ Γκέιτς, τον Γουόρεν Μπάφετ και τον Λάρι Έλισον. Κληρονόμησε την τεράστια περιουσία της, όταν ο σύζυγός της Τζον Ουόλτον, γιος του ιδρυτή της Wal-Mart Σαμ και γιατρός στον πόλεμο του Βιετνάμ, πέθανε σε αεροπορικό δυστύχημα. Οι κακές γλώσσες λένε ότι σήμερα η Ουόλτον πνίγει τον πόνο της σε σχέσεις με νεότερους άντρες, συχνά έναντι αμοιβής. Η πλουσιότερη Αμερικανίδα δεν παραλείπει να ασκείται στο σπορ των πλουσίων, τη φιλανθρωπία (μουσεία, εκπαίδευση, οργανική κηπουρική), αλλά αρνήθηκε τη συμμετοχή στην πρωτοβουλία «Giving Pledge» των Γουόρεν Μπάφετ και Μπιλ Γκέιτς, όταν αυτοί ζήτησαν να δεσμευτούν δημόσια οι πλουσιότεροι Αμερικανοί, να δώσουν μέρος της πε-

Πρίγκιπας Αλουαλίντ μπιν Ταλάλ Αλσαούντ, 19,6 δισ.: 1ος σε Μέση Ανατολή-Αφρική, 26ος στον κόσμο

Ο άνθρωπος που εκπαίδευσε την πρώτη γυναίκα- πιλότο της Σ. Αραβίας Ο «Άραβας Γουόρεν Μπάφετ», ο 56χρονος Σαουδάραβας κροίσος, είναι μέλος της βασιλικής οικογένειας των Σαούντ, ανιψιός του Σαουδάραβα βασιλιά Αμπντάλα και εγγονός του πρώτου Λιβανέζου πρωθυπουργού, μετά την ανεξαρτησία της χώρας Ριάντ αζ-Σολ. Ο πατέρας του, Ταλάλ, ήταν από τους «ελεύθερους πρίγκιπες» που διεκδικούσε δημοκρατία κατά την περίοδο 1953- 1964 και γι’ αυτό τον λόγο βρέθηκε εξόριστος. Οι γονείς του πρίγκιπα χώρισαν λίγο πριν πάει στο σχολείο. Ο Αλσαούντ μεγάλωνε με τη μητέρα του στον προεμφυλιακό Λίβανο, μέχρι που ο πατέρας του τον πήρε πίσω στο Ριάντ και τον έβαλε στη Στρατιωτική Ακαδημία του βασιλιά Αζίζ. Στη συνέχεια, σπούδασε κοινωνικές επιστήμες και οικονομικά. Του αρέσει πολύ να διηγείται πώς έκανε το πρώτο του δισεκατομμύριο από ένα δώρο 15.000 δολαρίων, που του έκανε ο πατέρας του. «Εάν πρόκειται να κάνω κάτι, θα το κάνω θεαματικά, αλλιώς δεν θα το κάνω καθόλου», έχει πει ο

Σαουδάραβας κροίσος. Αναμφισβήτητα θεαματική είναι η πολυτέλεια μέσα στην οποία ζει! Διαθέτει τρία παλάτια. Εκείνο που χρησιμοποιείται ως παραθεριστικό θέρετρο περιβάλλεται από τρεις λίμνες με υπέροχους κήπους. Το κυρίως παλάτι του διαθέτει πισίνα σε σχήμα λίμνης και 317 δωμάτια επενδεδυμένα με 1.500 τόνους ιταλικού μαρμάρου. Τα μεταξωτά χαλιά και οι επιχρυσωμένες βρύσες μαρτυρούν τον κραυγαλέο πλούτο. Διαθέτει πέντε κουζίνες που η καθεμία εξειδικεύεται σε διαφορετικό μενού (αραβικό, ευρωπαϊκό κ.λπ.) και προσωπικό που μπορεί να προετοιμάσει γεύμα για 2.000 ανθρώπους σε μία ώρα! Στο παλάτι υπάρχει επίσης αίθουσα κινηματογράφου 45 θέσεων. Ο Αλσαούντ κατασκευάζει και τρίτο παλάτι 4 εκατ. τ.μ. (!) με λίμνη 70.000 τ.μ. (!) και ιδιωτικό ζωολογικό κήπο! Ο πρίγκιπας διαθέτει έναν στόλο από πολυτελή αυτοκίνητα (πάνω από 200), κοσμήματα αξίας 730 εκατ. δολαρίων και ιδιωτικά αεροπλάνα. Το Airbus A380, μάλιστα, μπήκε το 2009 στο βι-

Μάιος 2011

βλίο Γκίνες ως το μεγαλύτερο ιδιωτικό τζετ στον κόσμο. «Ρίχνοντας» 220 εκατ. δολάρια στο Boeing 747-400, ο πρίγκιπας έχει κατορθώσει να το μετατρέψει σε παλάτι, με θέση- θρόνο μάλιστα στο καθιστικό. Ο Αλσαούντ δεν θα μπορούσε παρά να «υπερβάλλει» και στη θάλασσα: του ανήκει ένα γιοτ 85,9 μέτρων, το οποίο είχαν χρησιμοποιήσει οι παραγωγοί της ταινίας Τζέιμς Μποντ «Ποτέ μη λες ποτέ». Σαν να μην έφτανε αυτό, έχει παραγγείλει άλλο ένα γιοτ 173 μέτρων, αξίας 500 εκατ. δολαρίων! Παρόλο που είναι ανιψιός του Σαουδάραβα βασιλιά, σε μια χώρα άκρως συντηρητική, διοικούμενη από ένα από τα πλέον καταπιεστικά καθεστώτα στον κόσμο, ο Αλσαούντ φέρεται ως πιο φιλελεύθερος. Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι στη χώρα που οι γυναίκες κυκλοφορούν σαν μαύρα φαντάσματα, καλυμμένες ολόκληρες από δεκάδες μέτρα υφάσματος, στη χώρα που τα εγκλήματα «τιμής» βρίσκον-

80_86_KRISOI 4/28/11 5:37 PM Page 85

crash

Άλις Ουόλτον (21,2 δισ. 21η παγκοσμίως) ριουσίας τους για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Η Wal-Mart σήμερα έχει κέρδη 405 δισ. δολάρια και απασχολεί περισσότερα από 2,1 εκατ. εργαζόμενους. Η Κρίστυ, όμως, είχε την ευκαιρία να πολλαπλασιάσει την περιουσία της και χάρη σε μια από τις τελευταίες επενδύσεις που έκανε ο σύζυγός της πριν πεθάνει, τη First Solar. Η νεότερη της οικογένειας Ουόλτον, Άλις, δεν εμπλεκόταν στις επιχειρηματικές δραστηριότητες της οικογένειας. Έγινε αρχικά χρηματιστής και ίδρυσε τη δική της επενδυτική εταιρεία, τη Llama. Το 1989, χτύπησε και σκότωσε μια 50χρονη γυναίκα με την Πόρσε της και δεν πλήρωσε ποτέ αποζημίωση γι’ αυτό… Ο Τζιμ Ουόλτον φημίζεται για εργασιομανής, αν και μπήκε στο διοικητικό συμβούλιο της Wal-Mart μόλις το 2005. Διοικούσε τις επιχειρήσεις «Ουόλτον» και την τράπεζα Arvest, η οποία σήμερα έχει πάνω από 200 υποκαταστήματα. Του ανήκουν επίσης τοπικές εφημερίδες και ιστοσελίδες. Όπως σκωπτικά ανέφερε ο «Guardian» σε δημοσίευμά του, «στην πραγματικότητα όποιος ζει στο Μπέντονβιλ, πιθανότατα ψωνίζει από τη Wal-Mart τρόφιμα, ρούχα, έπιπλα και ηλεκτρονικά, είναι πελάτης της Ar-

ται στην ημερήσια διάταξη, το 65% του προσωπικού του πρίγκιπα είναι γυναίκες, οι οποίες, μάλιστα, στους εσωτερικούς χώρους των γραφείων και των παλατιών κυκλοφορούν χωρίς την μπούργκα; Ο Αλ Σαούντ πλήρωσε μάλιστα για να εκπαιδεύσει την πρώτη γυναίκα- πιλότο από τη Σαουδική Αραβία. Με αφορμή τις εξεγέρσεις στον αραβικό κό-

vest και, μέχρι πρόσφατα, διάβαζε μια εφημερίδα που ανήκε στους Ουόλτον. Μπορεί να οδηγήσει στη λεωφόρο Ουόλτον για να πάει στο γήπεδο “Ουόλτον”, να περιδιαβεί στο “Κέντρο Τέχνης Ουόλτον” ή το “Μουσείο Ουόλτον”, το οποίο φιλοξενεί το γραφείο του γερο-Σαμ, ακριβώς όπως ήταν όταν πέθανε. Μπορεί να σπουδάσει στη “Σχολή Επιχειρήσεων Ουόλτον” ή να πετάξει από το terminal “Αλις Λ. Ουόλτον” του αεροδρομίου…» Η Wal-Mart έχει επανειλημμένως δεχτεί κριτική, αλλά και μηνύσεις που αφορούν στους χαμηλούς μισθούς, τις κακές συνθήκες εργασίας, την πολιτική ασφάλισης και την τακτική της εναντίον των συνδικάτων. Ακολουθεί τακτική φθηνής τιμολογιακής πολιτικής για τα προϊόντα της, την οποία όμως κατηγορείται ότι στηρίζει στην καταπίεση των εργαζομένων. Το 2005, υπολογίστηκε ότι μόνο το 44% των εργαζομένων της είχαν ασφάλιση υγείας, οι περισσότεροι εργάζονταν απλήρωτες υπερωρίες και συχνά δεν τους επιτρέπεται ούτε το προβλεπόμενο διάλειμμα για φαγητό. Η εταιρεία έχει κατηγορηθεί ότι εκμεταλλεύεται την παιδική εργασία και την εργασία παράνομων –και άρα ανασφάλιστων– μεταναστών. Σχεδόν το 70% δεν αντέχουν να εργαστούν στη Wal-Mart πάνω από ένα έτος...

σμο, δημοσίευσε άρθρο στους «New York Times», καλώντας για μεγαλύτερη συμμετοχή στα πολιτικά πράγματα, δίκαιες εκλογές και δημιουργία θέσεων εργασίας! Δεδομένου, βέβαια, του πλούτου του και της συνεπακόλουθης επιρροής που ασκεί, αναρωτιέται κανείς αν όλα τα παραπάνω τα έγραψε επειδή τα εννοεί ή, απλώς, για λαϊκή κατανάλωση… Μάιος 2011

Τζορτζίνα Ράινχάρτ, 9 δισ.: 100η στον κόσμο

Η πλουσιότερη της Αυστραλίας

Οι αυξημένες τιμές των μεταλλευμάτων την εκτόξευσαν στην 100 η θέση του «Forbes», με 9 δισ. δολάρια και στην 98η θέση του περιοδικού με τις πιο ισχυρές γυναίκες του κόσμου. Είναι η δεύτερη πλουσιότερη στη Νοτιοανατολική Ασία και η μοναδική που εκπροσωπεί την Αυστραλία στην πρώτη εκατοντάδα. Τον περασμένο χρόνο, τετραπλασίασε την περιουσία της. Η Αυστραλή αντλεί τα πλούτη της κυρίως από το ορυχείο σιδηρομεταλλεύματος Χόουπ Ντόουνς. Μέσω κάποιας θυγατρικής, η εταιρεία πραγματοποιεί έρευνες για κοιτάσματα ουρανίου, χρυσού, διαμαντιών κ.λπ. Η Ράινχαρτ, πριν γίνει πλούσια, δέχτηκε τα αλλεπάλληλα χτυπήματα της μοίρας: χώρισε με τον πρώτο της σύζυγο το 1981, έζησε τον θάνατο του δεύτερου συζύγου της το 1990 και τον θάνατο του πατέρα της το 1992. Μετά από 14 χρόνια σκληρής δικαστικής διαμάχης με τη μητριά της, η Ράινχαρτ κατόρθωσε να πάρει την κληρονομιά του πατέρα της. Τα τέσσερα παιδιά της Αυστραλής δισεκατομμυριούχου δεν έχουν εμπλακεί σοβαρά στις επιχειρήσεις της οικογένειας. Η μεγαλύτερη, η 33χρονη Μπιάνκα, λέγεται ότι θα είναι η διάδοχος. Ενδεχομένως, η έλλειψη στηρίγματος από την οικογένεια να είναι ο λόγος που η πλούσια χήρα έχει τη φήμη ότι απαιτεί τεράστια αφοσίωση από το προσωπικό της και διαρρηγνύει τις σχέσεις της με αυτό, όταν δεν ακολουθεί κατά γράμμα τις εντολές της.

80_86_KRISOI 4/28/11 5:37 PM Page 86

crash

ΔΙΕΘΝΗ

Οι πλουσιότεροι ανά περιοχή

Γιούρι Μίλνερ, 1 δισ.: ο Ρώσος του Facebook

Ευρώπη

Ό,τι δεν κατάφερε η ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, φαίνεται πως το κατάφερε ένας 47χρονος Ρώσος: ο Γιούρι Μίλνερ άλωσε τη Silicon Valley, την καρδιά του αμερικανικού επιχειρηματικού κόσμου. Οι Αμερικανοί είναι έξαλλοι: ο άνθρωπος που ήρθε από το κρύο αγόρασε σημαντικό μερίδιο της μεγαλύτερης ιστοσελίδας τους κοινωνικής δικτύωσης, του Facebook! Ο Γιούρι Μίλνερ ήταν ο πρώτος Ρώσος που αποφοίτησε από το Wharton School of Business. Κατέφθασε για το πρώτο του μάθημα με κοστούμι, όπως συνηθιζόταν στη Ρωσία. Ακολούθησε μια επιτυχημένη πορεία. Το μεγαλύτερο όμως επίτευγμα του Μίλνερ, και αυτό που τον εισήγαγε στη λίστα του Forbes, ήταν ότι η εταιρεία του DST αγόρασε το 10% των μετοχών του Facebook, όταν ελάχιστοι έβλεπαν προοπτική εξέλιξης του κοινωνικού δικτύου. Το μερίδιο των 800 εκατ. δολαρίων, σήμερα αξίζει 5 δισ.! Πριν τον επίμονο αυτόν Ρώσο, που λέγεται ότι επισκέφθηκε πολλές φορές τον επικεφαλής του Facebook Ζούκεμπεργκ, για να κατορθώσει να κλείσει το «ντιλ», οι Ρώσοι επενδυτές δεν στόχευαν ιδιαίτερα στο διαδίκτυο. Σήμερα, το ρωσικό διαδίκτυο ανήκει ως επί τω πλείστον στους ολιγάρχες. Το γεγονός είχε δώσει τροφή σε φόβους για λογοκρισία. Κάτι τέτοιο δεν έχει συμβεί, προς το παρόν τουλάχιστον, σε εμφανή βαθμό. Οι ολιγάρχες δεν θα είχαν ίσως ιδιαίτερο λόγο να αποτρέψουν την κριτική στην πολιτική ηηγεσία, καθώς είναι γνωστή η κόντρα των περισσότερων με τον Πούτιν: το 2008, όταν άρχισαν να κλείνουν οι διεθνείς πιστωτικοί κρουνοί, ο Πούτιν εκμεταλλεύτηκε τα πλεονασματικά αποθέματα

(οι περιουσίες, σε δολάρια)

1. Bernard Arnault 41 δισ. , 4ος παγκοσμίως LVMH / Παρίσι 2. Amancio Ortega 31δισ., 7ος παγκοσμίως Zara / Ισπανία 3. Karl Albrecht 25,5 δισ., 12ος παγκοσμίως Aldi / Μουλχάιμ Αν Ντερ Ρουρ

Λατινική Αμερική 1. Carlos Slim Helu & οικογένεια 74 δισ., 1ος παγκοσμίως Telecom/ Μεξικό 2. Eike Batista 30 δισ., 8ος παγκοσμίως Ορυχεία, πετρέλαια / Ρίο ντε Τζανέιρο 3. Ντέιβιντ Τόμσον & οικογένεια 23 δισ., 17ος παγκοσμίως ΜΜΕ / Τορόντο

ΗΠΑ 1. Bill Gates 56 δισ., 2ος παγκοσμίως Microsoft / Μεντίνα, Ουάσιγκτον 2.Warren Buffet 50 δισ., 3ος παγκοσμίως Berkshire Hathaway / Ομάχα, Νεμπράσκα 3. Larry Ellison 39,5 δισ., 5ος παγκοσμίως Oracle / Γουντσάιντ, Καλιφόρνια

της Ρωσίας και, δανείζοντας στους χτυπημένους από την κρίση ολιγάρχες, κατάφερε να τους θέσει υπό τον έλεγχό του… Ο έλεγχος του Κρεμλίνου μάλιστα ήταν τόσο ασφυκτικός, που πολλοί από αυτούς ζήτησαν να μην περιληφθούν στη λίστα του «Forbes», για να τον αποφύγουν! Η σύζυγος του Μίλνερ, Τζούλια, και οι δύο κόρες του δείχνουν υπομονή με τον μπαμπά που εργάζεται με ρυθμούς ρομπότ. Τηλεφωνεί στους συνεργάτες του ακόμα και τα ξημερώματα, ενώ η τελευταία ταινία που είδε ήταν το «Social Network», για λόγους… επαγγελματικούς. Ο Ρώσος του Facebook δεν έχει επισκεφθεί το εξοχικό της οικογένειας, δύο ώρες μακριά από τη Μόσχα, εδώ και έναν τουλάχιστον χρόνο. Πρόσφατα, όμως, αγόρασε πολυτελή έπαυλη αξίας 100 εκατ. δολαρίων στη Silicon Valley. Αυτή ίσως να την επισκέπτεται συχνότερα...

Μέση Ανατολή & Αφρική 1. Πρίγκιπας Alwaleed bin Talal Alsaud 19,6 δισ., 26ος παγκοσμίως Επενδύσεις / Ριάντ 2. Aliko Dangote 13,8 δις. 51ος παγκοσμίως Ζάχαρη, τσιμέντο / Λάγος 3. Mohammed Al Amoudi 12,3 δισ., 63ος παγκοσμίως Πετρέλαιο / Τζέντα

Ασία-Ειρηνικός 1. Lakshmi Mittal 31,1 δισ., 6ος παγκοσμίως Ατσάλι / Λονδίνο 2. Mukesh Ambani 27 δισ., 9ος παγκοσμίως Πετροχημικά / Μουμπάι 3. Li Ka-shing 26 δισ. , 11ος παγκοσμίως Διάφορα / Χονγκ Κονγκ

Γιανγκ Χουιγιάν: 4,1 δισ.

Η νεότερη της Ασίας Παρόλο που, το 2008, η Γιανγκ Χουιγιάν έχασε τα δύο τρίτα της τεράστιας περιουσίας της εξαιτίας της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, ωστόσο παραμένει, στα 29 της χρόνια, ψηλά στη λίστα του περιοδικού «Forbes». Το πρόσωπο της Χουιγιάν έγινε γνωστό μόλις το 2007, όταν παντρεύτηκε, στα 24 της χρόνια. Ο γαμπρός, με τον οποίο φημολογείται ότι η νύφη γνωρίστηκε σε ραντεβού στα τυφλά, δεν ονοματιζόταν στις φωτογραφίες που κυκλοφόρησαν – αναφερόταν απλώς ότι αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο Τσίνγκουα και πραγματοποίησε σπουδές στις ΗΠΑ. Η Χουιγιάν είναι η δευτερότοκη κόρη του Γιανγκ Γκουογκιάνγκ (Yang Guogiang), ο οποίος πριν οικοδομήσει την τεράστια αυτοκρατορία του από επιχειρήσεις και ξενοδοχεία, φύτευε ρύζι, έβοσκε αγελάδες και έφτιαχνε τσιμέντο… Όταν ανέπτυξε επιχειρηματική δραστηριότητα, φρόντισε από νωρίς να στρώσει τον δρόμο για να τον διαδεχθούν τα παιδιά του. Έφερε για πρώτη φορά τη Χουάνγκ σε διοικητικό συμβούλιο της επιχείρησης, όταν εκείνη πήγαινε γυμνάσιο, ενώ την έστειλε για σπουδές σε αμερικανικό πανεπιστήμιο. Η νεότερη Κινέζα δισεκατομμυριούχος έχει αντιμετωπίσει κατηγορίες για παράνομη κατοχή γης και αμφισβητούμενης νομιμότητας κατασκευαστικά έργα. Μάιος 2011

87_DENAKSA 4/28/11 5:46 PM Page 87

ΑΡΘΡΟ

crash

Τα ατοπήματα της Γερμανίδας καγκελαρίου

Όλα εδώ πληρώνονται Άνγκελα! της Μαρίας Δεναξά, ανταποκρίτριας στο Παρίσι (blog aixmi.gr)

σκειας από παντού; Η «σιδηρά» κυρία της ευρωπαϊκής πολιτικής εξαργυρώνει τρία πισωγυρίσματα και μάλιστα ακριβά. Το πρώτο αφορά την ευρωπαϊκή πολιτική της. Για λόγους αρχής και συμφέροντος δεν επιθυμούσε η ευημερούσα οικονομία της Γερμανίας με τα ισχυρά δημοσιονομικά της μεγέθη να πληρώσει για άλλους. Όμως, υποχώρησε εξαιτίας της πολιτικής επίγνωσης των πράξεών της. Αντίθετη, κατ’ αρχάς, στη διάσωση των αδύναμων χωρών, η καγκελάριος υποχρεώθηκε να σπεύσει στο πλευρό της Ελλάδας και της Ιρλανδίας, εν αναμονή και άλλων υποψήφιων στον ευρωπαϊκό Μηχανισμό Η περιφέρεια, λοιπόν, γύρω από τη Στουτγάρδη, Στήριξης. Η αλήθεια είναι ότι αγωνίσθηκε για να όπου επί 48 χρόνια βασίλευε το κόμμα της κας Μέρεπιβάλει την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη στη γερμανική κελ, ήταν μια θαυμάσια ευκαιρία για τη δοκιμασία κοινή γνώμη στο όνομα της διάσωσης του ευρώ. Το αυτή. Θεωρείται μια από τις πιο πλούσιες και μονδεύτερο αλλά και τρίτο πισωγύρισμα, έχουν να κάτέρνες της Γερμανίας, αποτελεί το λίκνο της γερμανουν με τον… καιροσκοπισμό της. Η Μέρκελ έκανε νικής αυτοκινητοβιομηχανίας και καταφύγιο των εμβληματικών μικρομε–πολύ αργά– στροφή 180 μοιρών στην πυρηνική πολιτική της, για να αρέσαίων επιχειρήσεων της γερμανικής οικονομίας. σει στους Γερμανούς, που στην πλειονότητά τους αμφισβητούν τα πυρηνιΌμως, οι τελευταίοι μήνες στο προπύργιο της Μέρκελ ήταν ταραγμένοι. κά προς οποιαδήποτε χρήση, είτε ενεργειακή είτε στρατιωτική είναι αυτή. Το σχέδιο της ανάπλασης του σιδηροδρομικού σταθμού της Στουτγάρδης, Στην προηγούμενη κυβέρνηση, στην οποία ηγείτο σε συνεργασία με με το όνομα Stuttgart 21, ξεσήκωσε εναντίον του εκατοντάδες πολίτες, τους σοσιαλδημοκράτες και τον Γκέρχαντ Σρέντερ, είχε υποσχεθεί «έξοπου βγήκαν στους δρόμους για πρώτη φορά στη ζωή τους και συγκρούδο» από τα πυρηνικά το 2020. στηκαν, μάλιστα, τον Σεπτέμβριο με την αστυνομία. Μια υπόσχεση που δεν τήρησε. Για να αρέσει στο ενεργειακό λόμπυ Την ίδια ώρα, οι Πράσινοι δεν περίμεναν τη Φουκουσίμα για να δουν τη ανακοίνωσε πρόσφατα επιμήκυνση 12 ετών στη διάρκεια ζωής των 17 δημοφιλία τους να εκτοξεύεται στα ύψη. Είχαν πάρει θέσεις μάχης πολύ πυρηνικών σταθμών της Γερμανίας. Δυστυχώς, δεν λογάριασε τη Φουπριν. Όταν στο κέντρο της πόλης ξεριζώθηκαν πολλά δέντρα, για να δώκουσίμα! σουν τη θέση τους σε κτίρια από μπετόν… Μια εβδομάδα μετά τη νέα πυρηνική καταστροφή, η κα Μέρκελ «τα μάΜε φόντο, λοιπόν, τον πυρηνικό εφιάλτη –που βοήθησε σημαντικά– ο ζεψε», ανακοινώνοντας ένα μορατόριουμ τριών μηνών, όσον αφορά την αγώνας των Πρασίνων δικαιώθηκε την Κυριακή 27 Μαρτίου. Για πρώτη παράταση διάρκειας ζωής των γερμανικών αντιδραστήρων και το άμεσο φορά στην ιστορία τους έκαναν πρωθυπουργό σε γερμανικό κρατίδιο έναν κλείσιμο 7 παλαιών εγκαταστάσεων. Η ζημιά όμως είχε γίνει! δικό τους. Τον Winfried Kretschmann, γνωστό οικολόγο, καθολικό και Το τρίτο ατόπημα ήταν το ίδιο θυελλώδες. Απέχοντας από το Συμβούλιο συντηρητικό. Το πλήγμα χαρακτηρίστηκε –και είναι– καίριας σημασίας Ασφαλείας και την έγκριση του ψηφίσματος 1973 για τη Λιβύη, η Γερμανία για τη Γερμανίδα καγκελάριο. απομονώθηκε από τους δυτικούς συμμάχους της. Μια συμπεριφορά που Πρόεδρος του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος CDU από το 2000 και κόστισε ακριβά σε κριτική στη Γερμανίδα καγκελάριο και στον υπουργό καγκελάριος από το 2005, η κα Μέρκελ έχει γίνει ο πρώτος στόχος δυσαρέσκειας και μέσα στο ίδιο της το κόμμα. Με τα νέα δεδομένα που προΕξωτερικών της και που την άσκησαν οι «βαρόνοι» του Χριστιανοδημοέκυψαν μετά τη Βάδη – Βυρτεμβέργη, παρόλο που δεν απειλείται άμεσα, κρατικού κόμματος, διπλωμάτες ακόμα και η γερμανική κοινή γνώμη. θα πρέπει να αναθεωρήσει τη στρατηγική της, εάν επιθυμεί να φθάσει στο Σίγουρα, το 80% των Γερμανών, μετά το Αφγανιστάν, δήλωνε αντίθετο τέλος της θητείας της. Τη θέση της δυσκολεύει περισσότερο και το γεγοσε μια νέα στρατιωτική επιχείρηση, όμως η αποχή από το Συμβούλιο νός ότι ο βασικός φιλελεύθερος εταίρος της στον κυβερνητικό συνασπιΑσφαλείας μεταφράστηκε ως μια ρήξη με τη γερμανική εξωτερική ποσμό, ο αντικαγκελάριος Guido Westerwelle –με τον οποίο ουκ ολίγες φολιτική των τελευταίων 60 ετών. Οι εξηγήσεις της κας Μέρκελ για να διρές έχει διαφωνήσει σε βασικές πολιτικές αποφάσεις– οδηγήθηκε σε πακαιολογήσει την ψήφο στο Συμβούλιο Ασφαλείας για τη Λιβύη, δεν ραίτηση από την ηγεσία των Φιλελευθέρων. έπεισαν και της γύρισαν μπούμερανγκ. Ο λόγος; Το συγκυβερνών κόμμα, από τη μία Οι εκλογές στη Βάδη- Βυρτεμβέργη εκλαμβάμέρα στην άλλη έχασε τα δύο τρίτα των ψηφοφόνονται ως άλλη μια προειδοποίηση, μετά από Η «πλοήγηση» μιας ρων του συγκριτικά με τις εκλογές του 2009 και απανωτές εκλογικές αναμετρήσεις, όπου οι Χριθα πρέπει τώρα να αγωνισθεί ώστε να μην πέσει στιανοδημοκράτες έχασαν ψηφοφόρους, δυνάχώρας και η λήψη κάτω απο το όριο του 5% που απαιτείται για την μεις, ακόμα και την εξουσία σε πολλά κρατίδια. πολιτικών αποφάσεων είσοδο στο κοινοβούλιο. Στη Γερμανίδα καγκελάριο δεν αρέσουν οι θεωμε «ορατότητα» έχει ρητικές συζητήσεις και προτιμά τις ρεαλιστικές Τα ατοπήματα Μέρκελ λύσεις… Όμως, η «πλοήγηση» μιας χώρας και η τα όριά της… και η Ποια ήταν όμως τα ατοπήματα της Μέρκελ που λήψη πολιτικών αποφάσεων με «ορατότητα» Μέρκελ μόλις τα άγγιξε αντί για ψήφους, μαζεύει καρπούς δυσαρέέχει τα όριά της… και η Μέρκελ μόλις τα άγγιξε! ια την Άνγκελα –τη γνωστή και όχι πολυαγαπημένη– οι τοπικές εκλογές σε Βάδη- Βυρτεμβέργη ήταν καθοριστικής σημασίας. Κατ’ αρχάς, έπρεπε να αποδείξουν την αντοχή του χριστιανοδημοκρατικού κόμματος CDU και των Φιλελεύθερων- Δημοκρατών συμμάχων τους απέναντι σε όλες τις αναποδιές, με τις οποίες έχει έρθει αντιμέτωπος ο κεντροδεξιός κυβερνητικός συνασπισμός του Βερολίνου από τον Σεπτέμβριο του 2009, που έχει αναλάβει την εξουσία.

Μάρτιος 2011

88_95_ROS 4/29/11 7:40 PM Page 88

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Μετά την Goldman Sachs γράφει για τις τράπεζες-σκιές

Μισέλ Ρος Αποκαλυπτική συνέντευξη: Γιώργος Τράγκας - Μαρία Καρρά

88_95_ROS 4/29/11 7:40 PM Page 89

crash

Ψάχνοντας στο λαβύρινθο των σκοτεινών

τραπεζών Δ

εν μοιάζει με τον Ηρακλή Πουαρό. Αλλά σίγουρα ερευνά εγκλήματα πιο σκοτεινά και πολύ μεγαλύτερα από εκείνα στο «΄Οριαν Εξπρές» και στο ποταμόπλοιο του Νείλου. Οι δικοί του «10 μικροί Ινδιάνοι» είναι ολόκληρες κοινωνίες- κράτη, που δολοφονούνται εν ψυχρώ στα παρασκήνια από τις τράπεζες. Από τις σκιές των golden boys που πρωταγωνιστούν στον οικονομικό κανιβαλισμό με θύματα εκατομμύρια ανθρώπους, σε διάφορες περιοχές του πλανήτη. Ο Μισέλ Ρος δείχνει ένας απλός και ήρεμος άνθρωπος, που μιλάει σταθερά και σε χαμηλούς τόνους. Δουλεύει στο Λονδίνο στη σκιά του Μπιγκ Μπεν. Γράφει άρθρα για την έγκριτη γαλλική εφημερίδα Le Monde. Είναι ειδικός αναλυτής που ασχολείται εδώ και χρόνια με τις τράπεζες τα hedge funds και τα commodities. Ο Μισέλ Ρος τάραξε τα νερά των διαβόητων αγορών, με το βιβλίο του για τον ρόλο και τη δύναμη της Goldman Sachs. Σ’ αυτό περιγράφει όλες τις «μαφιόζικες» μεθόδους μιας παντοδύναμης τράπεζας, η οποία στοιχηματίζει υπέρ του πελάτη της και ταυτόχρονα ποντάρει εναντίον του! H οποία επίμονα συστήνει «Lehman Brothers» μέχρι την παραμονή που… αυτή καταρρέει, ρίχνοντας στην άβυσσο χιλιάδες επενδυτές, την αμερικανική και παγκόσμια οικονομία. Ως δια μαγείας, η Goldman Sachs είναι πάντα κερδισμένη και διαχρονικά έχει παντού, σε όλες τις κυβερνήσεις, στους διεθνείς οργανισμούς και στις κεντρικές τράπεζες πρώην στελέχη της ή «πρόθυμους» να παίξουν όλα τα παιχνίδια της.

88_95_ROS 4/29/11 7:40 PM Page 90

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Απόκρυψη του χρέους Ο Γάλλος συγγραφέας ήρθε στην Αθήνα για την παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου του. Το «Crash» είχε αναφερθεί στο 3ο τεύχος σε όσα o Μισέλ Ρος περιγράφει για την προσέγγιση της Goldman Sachs με τους ανθρώπους του Σημίτη και με την απόκρυψη του χρέους, προκειμένου να εισέλθει η Ελλάδα στην Ευρωζώνη. Μια ιστορία με πολλά κέρδη για την πλευρά της Goldman Sachs και πολλούς θανάσιμους κινδύνους για την καταρρέουσα σήμερα οικονομικά χώρα μας. Ο Γάλλος συγγραφέας στη συνέντευξη που μας παραχώρησε, ομολόγησε ότι βασικές πηγές πληροφοριών του ήταν ο ανταγωνισμός της Goldman Sachs, οι άλλες μεγάλες διεθνείς τράπεζες. Άλλωστε, στο βιβλίο του δεν κρύβει και κάποια γεύματα που είχε με τον Ρότσιλντ, όπως δεν αποκρύπτει το γεγονός ότι στο τέλος οι «άνθρωποι» της Goldman Sachs ήρθαν σε επαφή μαζί του, προκειμένου (αν ήθελε κι αυτός) να τσεκάρουν κάποια στοιχεία, κάποια γεγονότα και κάποια ονόματα… Μιλήστε μας για τη δουλειά σας. Τι κάνετε; «Είμαι ανταποκριτής στο Λονδίνο για τη Le Monde και ασχολούμαι με οικονομικές ειδήσεις. Με βάση το Λονδίνο καλύπτω πολλές περιοχές του κόσμου, εκτός από την Αμερική. Πεδίο εργασίας μου στα οικονομικά θέματα είναι τα commodities, τα τραπεζικά, private equities, funds και hedge funds. Τώρα μάλιστα ετοιμάζω και ένα νέο βιβλίο για τις “τράπεζες σκιές”. Αυτές που είναι όλες οι τράπεζες οι οποίες δεν ελέγχονται ». Τον ρωτήσαμε αν αισθάνθηκε απειλή από κάποιους όταν έγραφε το βιβλίο. «Καθόλου», μας είπε, «η Goldman Sachs δεν είναι μαφιόζοι. Αντίθετα, πολύ έξυπνα θα έλεγα, αυτοί έκαναν το καλύτερο από την πλευρά τους. Με αγνόησαν τελείως. Δεν με βοήθησαν, αλλά με παρεμπόδισαν. Δεν δέχθηκα τηλεφωνήματα μέσα στη νύχτα, ούτε πιέσεις από δικηγόρους. Τίποτα. Στο τέλος του βιβλίου, γιατί επαναλαμβάνω είναι έξυπνοι, επικοινώνησαν μαζί μου και μου είπαν “θέλεις να τσεκάρεις ορισμένα δεδομένα μαζί μας”; Μόνο κάποια γεγονότα. Οπότε είδα έναν ανώτερο συνεργάτη, ο οποίος έλεγξε την ορθότητα ορισμένων αναφορών π.χ. για τις ονομασίες των τμημάτων, για το εάν ο κ. τάδε είναι επικεφαλής και σε ποιο τμήμα, κ.λπ. και μου είπε ότι τα όσα περιέγραφα για την κουλτούρα της τράπεζας, δεν ήταν έτσι, ότι δηλαδή δεν λειτουργούν σαν μια σέχτα, ότι είναι απλώς μία τράπεζα. Εγώ όμως δεν ήμουν υποχρεωμένος να δεχθώ τις παρατηρήσεις του, όπως και δεν το έκανα. Οπότε σας λέω ότι ποτέ δεν με απείλησαν, ποτέ δεν με βοήθησαν απλώς μου πρότειναν να τσεκάρουν ορισμένα γεγονότα από αυτά που περιέγραφα»…

«Χρησιμοποίησαν διάφορους τρόπους για να με κάνουν να καταλάβω ότι ήταν “δυσαρεστημένοι”. Έτσι, με “απέκλεισαν” από κάποιες πηγές για τη δουλειά μου στην εφημερίδα»

Προσπάθησαν να επηρεάσουν τη δουλειά σας, εκεί που δουλεύετε; Στη Le Monde; Έπιασαν τους διευθυντές σας; Προσπάθησαν να σας πλησιάσουν με χρήματα ή με κάποιο άλλο τρόπο; «Η απάντηση είναι όχι, αλλά… Δηλαδή δεν τηλεφώνησαν ποτέ στην εφημερίδα μου να πουν ότι ο κακός δημοσιογράφος σας γράφει ένα “άσχημο βιβλίο” για εμάς και τέτοια… Αυτό που έκαναν είναι να παίρνουν άλλους δημοσιογράφους συναδέλφους μου στην εφημερίδα, προσφέροντας τους διευκολύνσεις και πληροφορίες για τα θέματα που έκαναν, λέγοντάς τους π.χ. “θέλεις να μιλήσεις με τον κ. Χ, που είναι ο τάδε της τράπεζας” και άλλα… Και ξαφνιΜάιος 2011

κά έγιναν πολύ φιλικοί με τους συναδέλφους μου, οι οποίοι επίσης καλύπτουν τα θέματα οικονομίας στην εφημερίδα. Και οι συνάδελφοί μου ήταν πολύ πρόθυμοι να τους συναντήσουν, και να δεχθούν π.χ. τις προσκλήσεις τους στη Νέα Υόρκη, στην Ιταλία, για να συναντήσουν ανθρώπους της Goldman Sachs. Ήταν ο μόνος τρόπος που χρησιμοποίησαν για να με κάνουν να καταλάβω ότι ήταν “δυσαρεστημένοι”. Με αυτόν τον τρόπο με “απέκλεισαν” από κάποιες πηγές για τη δουλειά μου στην εφημερίδα… Αλλά τα αφεντικά μου στη Le Monde καταλάβαιναν τι γινόταν οπότε δεν τους ενοχλούσε ιδιαίτερα. Πάντως, πρέπει να πω ότι από πλευράς τους ήταν μία πολύ έξυπνη κίνηση αντίδρασης γιατί μετά, έρχονταν οι συνάδελφοί μου και μου έλεγαν, “μα γιατί γράφεις όλα αυτά για την Goldman Sachs. Είναι καλοί άνθρωποι”. Βλέπετε; Κάνουν δηλαδή τα πάντα με έμμεσο τρόπο. Ποτέ απευθείας». Είστε ένας κυνηγός αυτού του είδους των τραπεζών-σκιών. Μετά την Goldman Sachs, έχετε κάποια άλλη τράπεζα στόχο; «Κατ’ αρχάς, να εξηγήσω τι είναι το λεγόμενο “shadow banking”. Η Goldman Sachs λέει ότι δεν ανήκει στο shadow banking γιατί ως τράπεζα ελέγχεται. Το shadow banking στη θεωρία είναι αυτό που δεν ελέγχεται-ρυθμίζεται ή αυτό που ρυθμίζεται κακά, ή αυτό που σχετίζεται με την εξωχώρια (off shore) τραπεζική λειτουργία. Η Goldman Sachs λέει ότι “δεν είμαστε σκιώδης τράπεζα”, αλλά στη πραγματι-

88_95_ROS 4/29/11 7:40 PM Page 91

crash κότητα είναι μερικώς μία σκιώδης τράπεζα. Γιατί; Επειδή, πρώτον χρησιμοποιούν φορολογικούς παραδείσους. Κέημαν, Μόνακο, Παρθένες νήσους κ.λπ. Δεύτερον, ενώ το επίσημο πρόσωπό τους είναι ότι αποτελούν μία τράπεζα που συμβουλεύει εταιρείες ή που συμβουλεύει κυβερνήσεις, αυτοί στην ουσία διαχειρίζονται χρήματα ανθρώπων όπως το καζίνο. Έχει να κάνει με το στοίχημα. Το ποντάρισμα πάνω σε όλα. Το στοίχημα πάνω στο πετρέλαιο, στα σιτηρά, στα φυσικά προϊόντα, στα αγαθά, στα επιτόκια, σε όλα! Για ό,τι μπορείς να φανταστείς, αυτοί στοιχηματίζουν πάνω του. Και αυτό είναι που εγώ αποκαλώ shadow banking. Γιατί αυτό ξεπερνάει την κόκκινη γραμμή, ανάμεσα στην ηθική και την ανηθικότητα.» Πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι στη χώρα μας, ένας άνθρωπος, πρώην μεγάλο στέλεχός της Goldman Sachs, είναι σήμερα διαχειριστής του Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους της Ελλάδας; Και το λέω αυτό γιατί στο βιβλίο σας περιγράφετε ότι τα στελέχη της τράπεζας, αποκτούν προσβάσεις στην πολιτική διαφόρων χωρών ή και το αντίστροφο… Ότι υπάρχει ένα «δίκτυο»… «Ξέρετε, η Goldman Sachs δεν διαφέρει πολύ, εκτός του ότι είναι περισσότερο ισχυρή, από τη Morgan Stanley, την J. P .. Morgan, Barkleys. Είναι όλοι τους ίδιοι. Απλώς, η Goldman Sachs πέραν του ότι είναι πολύ καλύτερη από αυτούς, έχει επιπλέον δημιουργήσει ένα πολιτικό δίκτυο, το οποίο είναι μοναδικό. Πρώην δικά τους επιτυχημένα στελέχη, μετά μπαίνουν σε κυβερνήσεις ή σε θέσεις - κλειδιά οργανισμών που έχουν να κάνουν με την παγκόσμια οικονομία… Αυτό το είδαμε στην περίπτωση των ΗΠΑ. Αυτό που δεν ξέραμε –και γι αυτό δεν το καλύψαμε στο βιβλίο μας– είναι το πόσο ισχυροί είναι στην Ευρώπη. Και ειδικά σε χώρες όπως η Ιταλία, η Γερμανία, η Ελλάδα,η Ρωσία, η Ανατολική Ευρώπη. Όπου είδαμε πρώην στελέχη της να γίνονται σύμβουλοι, ή ακόμα και να θέτουν υποψηφιότητα για επικεφαλής κεντρικών τραπεζών, π.χ. ΕΚΤ. Επίσης, όπως κι εσείς αναφέρετε, να αναλαμβάνουν θέσεις σε οργανισμούς διαχείρισης χρεών της χώρας. Όπως π.χ. στην Ελλάδα. Αυτό είναι και το μοναδικό τους σημείο. Ότι έχουν στήσει ένα δίκτυο παντού, όπου άλλες τράπεζες δε έχουν»… Στη συγγραφή του βιβλίου σας, σας βοήθησαν πηγές από τους ανταγωνιστές της Goldman Sachs ή μήπως και αυτοί τήρησαν σιγή, φοβούμενοι μήπως είναι τα επόμενα θύματά σας; «Το background ενός βιβλίου σαν το δικό μου, όπως και όταν γράφεις για οποιοδήποτε οργανισμό που είναι “σκοτεινός”, είναι ότι οι άνθρωποι που ξέρουν δεν σου μιλάνε και αυτοί που σου μιλάνε δεν ξέρουν. Οπότε πώς το ξεπερνάς αυτό; Χρησιμοποιείς τους ανταγωνιστές. Είναι πολύ πρόθυμοι να σου μιλήσουν. Για

το πόσο απαίσια είναι η Goldman Sachs, αλλά δεν θέλουν να το πουν επώνυμα. Με όλους αυτούς δεν είχα κανένα πρόβλημα, όλοι τους μου άνοιξαν την πόρτα διάπλατα. Οπότε η πρώτη μου πηγή ήταν οι ανταγωνιστές. Επίσης, πολύ συχνά οργανισμοί όπως η Goldman Sachs έχουν δυσαρεστημένα πρώην στελέχη. Τα οποία δεν κατάφεραν να επιτύχουν τους στόχους που τους έθεσαν και δεν ανέβηκαν ψηλά και στο τέλος τους ζητήθηκε να φύγουν. Αυτοί οι “πικραμένοι” ήταν η δεύτερη πηγή μου για τη συγγραφή του βιβλίου μου. Η τρίτη πηγή είναι οι πολιτικοί. Πολιτικοί που λόγω της θέσης τους ήρθαν σε επαφή με τις τράπεζες αυτές και τους φέρθηκαν άσχημα. Και αυτοί επίσης είναι πρόθυμοι να μιλήσουν. Και τέλος μία άλλη ομάδα που με βοήθησε πολύ είναι ορισμένοι άνθρωποι που παρατηρούν τι γίνεται. Και έχουν δει τι γίνεται στην Goldman Sachs. Αλλά κατά κάποιον τρόπο κανένας ποτέ, δεν πήγε να τους δει, να τους ρωτήσει. Πρέπει να σας πω ότι γενικά πολλοί ήθελαν να μου μιλήσουν, αλλά το μεγαλύτερο πρόβλημά μου ήταν ότι οι περισσότεροι δεν ήθελαν να το πουν on the record. Έτσι στο τέλος για όσα έγραψα πολλοί με ρωτούσαν καλά τα γράφεις όλα αυτά, αλλά ποιος σου τα είπε;» Βλέπουμε ότι από τη Σχολή του Σικάγο υπάρχουν στελέχη στο ΔΝΤ και στην Goldman Sachs. Το ΔΝΤ συνεργάζεται μαζί τους και με τις άλλες τράπεζες για να παίξει διάφορα παιχνίδια; «Δεν το ξέρω αυτό, Δεν έτυχα πληροφόρησης που να το επιβεβαιώνει… Δεν νομίζω ότι υπάρχει συνεργασία μεταξύ τους, αλλά αυτό που πρέπει να καταλάβετε είναι ότι η φιλοσοφία του ΔΝΤ, που στόχο έχει να βάζει σε τάξη τα οικονομικά του χωρών που είναι υπερχρεωμένα, είναι επηρεασμένη από τη φιλελεύθερη, συντηρητική supply side οικονομία». Μήπως η Goldman Sachs ακολουθεί την είσοδο του ΔΝΤ σε μία χώρα ή του προετοιμάζει το έδαφος; «Όλοι ακολουθούν. Δεν γνωρίζω εάν ακολουθούν το ΔΝΤ στις χώρες που πηγαίνει για να

«Για ό,τι μπορείς να φανταστείς, αυτοί στοιχηματίζουν πάνω του. Και αυτό είναι που εγώ αποκαλώ shadow banking. Γιατί αυτό ξεπερνάει την κόκκινη γραμμή, ανάμεσα στην ηθική και την ανηθικότητα»

κάνουν δουλειές, θα έλεγα ότι προηγούνται. Όπως στην Ελλάδα. Γιατί έχουν καλές κεραίες. Για το πού μπορούν να βγάλουν λεφτά. Έχουν κεραίες για να εντοπίζουν πού υπάρχει πρόβλημα και μετά πηγαίνουν εκεί για να κάνουν δουλειές, να βγάλουν λεφτά και να πάρουν τα μπόνους. Το ΔΝΤ είναι ένας βαρύς οργανισμός τύπου “δημοσίου”, όπως τα Ηνωμένα Έθνη, που για να λειτουργήσει χρειάζεται συγκατάθεση της επιτροπής… Η Goldman Sachs δεν είναι έτσι. Αυτοί κινούνται γρήγορα»… Γιατί πιστεύετε ότι οι τράπεζες δάνειζαν μία χώρα όπως την Ελλάδα, ξέροντας ότι δεν θα μπορούσε ποτέ να επιστρέψει όλα αυτά που τους χρωστούσε; «Για δύο λόγους. Πρώτον γιατί τότε το χρήμα ήταν φθηνό. Οι τράπεζες είχαν άφθονο χρήμα, οι κυβερνήσεις είχαν χρήμα… Οπότε όταν έχεις χρήματα και είσαι τράπεζα δεν τα κρατάς σε κάποιο συρτάρι. Τα χρήματα αυτά θα πρέπει να σου φέρουν και άλλα χρήματα. Εσύ, ως τράπεζα, έχεις μετόχους που σου ζητάνε μερίσματα και πρέπει να αυξήσεις τα κέρδη σου, οπότε μία καλή λύση είναι να τα δανείσεις με επιτόκιο για να βγάλεις περισσότερα. Εκείνη την ώρα δεν σκέφτεσαι εάν το άτομο στο οποίο τα δίνεις θα σου τα επιστρέψει. Το είδαμε στην Αμερική με τα επισφαλή δάνεια, με τους ανθρώπους που δεν μπορούσαν να ξεπληρώσουν τελικά τα σπίτια τους... Ο δεύτερος λόγος ήταν στο τέλος της ημέρας η απληστία παίζει σημαντικό ρόλο. Τι είναι το banking; Είναι να δανείζεις χρήματα και την ίδια ώρα όσο περισσότερα δανείζεις, όσο περισσότερο κέρδος αυτά αποφέρουν, τόσο περισσότερο είναι το μπόνους σου. Και αυτό είναι σημαντικό, γι’ αυτούς. Ξέρετε στην Αμερική και τη Βρετανία το μπόνους είναι το 90% του εισοδήματος των στελεχών των τραπεζών αυτών. Οπότε οι τραπεζίτες ωθούνταν από τα μπόνους τους, να δανείζουν». Μήπως ένα απώτερο κίνητρο των ανθρώπων αυτών ήταν και ο πολιτικός έλεγχος μίας χώρας; «Όχι, όχι. Δεν θα έλεγα ότι ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την πολιτική εξουσία, τον έλεγχο. Χρησιμοποιούν την πολιτική δύναμη μέσω του δικτύου που έχουν στήσει για να εξασφαλίσουν πρόσβαση. Αλλά μόλις έχουν πρόσβαση κάπου πουλάνε το προϊόν τους, βγάζουν χρήματα και αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχουν θεωρίες συνομωσίας για να κυβερνήσουν χώρες, δεν ενδιαφέρονται γι αυτό. Εάν π.χ. στην Ελλάδα ένα πρώην στέλεχος της Goldman Sachs βρεθεί στη θέση να διαχειρίζεται το χρέος της, αυτό είναι καλό γι αυτούς. Θα μπορούν να κάνουν ίσως δουλειές, να πουλήσουν προϊόντα. Αλλά δεν υπάρχει αυτή η μακιαβελική θεωρία για να ελέγξουν τον κόσμο… Κάνουν deal, γρήγορα deal με στόχο το κέρδος. Και σταματά εκεί.» Το 2014 η χώρα μας θα χρωστά 450 δις ευ-

88_95_ROS 4/29/11 7:41 PM Page 92

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ρώ. Είτε πουλήσει 50 δις δημόσια περιουσία, είτε κάνει ό,τι μπορεί να μειώσει το έλλειμμά της, το χρέος λόγω τόκων θα είναι απίθανο… Ποια είναι η εκτίμησή σας για το πώς αυτό θα επηρεάσει την ελληνική οικονομία, αλλά και την ευρωπαϊκή γενικότερα; «Νομίζω ότι είναι καταστροφικό. Δείτε το παράδειγμα της Ιρλανδίας. Αυτοί βρίσκονται στο σημείο που σκέφτονται να κηρύξουν χρεοκοπία. Θέλουν να διαπραγματευτούν ένα deal με την Ευρωπαϊκή Ένωση και με την ΕΚΤ, να κάνουν μία οργανωμένη και ελεγχόμενη χρεοκοπία. Τα πράγματα είναι δύσκολα. Νομίζω ότι όλες οι χώρες που είναι σε μεγάλη δυσκολία, όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία, η Ισλανδία, ίσως η Ισπανία- δεν το νομίζω είναι μεγαλύτερη χώρα- όλες αυτές θα πρέπει να σταματήσουν να πληρώνουν το χρέος τους, γιατί άλλωστε δεν θα μπορούν!» Να κάνουν κούρεμα δηλαδή; «‘Η να κάνουν μία επιμήκυνση ή απλώς να μην το πληρώσουν.» Ναι αλλά τι θα σημαίνει αυτό για το μέλλον της ευρωζώνης και του ευρώ; «Εγώ πιστεύω ότι εάν αυτό γίνει οργανωμένα από την ΕΚΤ και εάν γίνει μετά από διαπραγμάτευση, στους κόλπους της ευρωζώνης, είναι “βιώσιμο”, να πετύχει υπό έναν όρο. Ότι οι τραπεζίτες που δανείζουν π.χ. την Ελλάδα, την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, θα αποδεχτούν να χάσουν τα χρήματά τους. Ξέρετε, ο κόσμος που βλέπει το βιοτικό του επίπεδο να πέφτει, τις κοινωνικές παροχές να εξανεμίζονται και την ανεργία να μεγαλώνει, αρχίζει ν’ αποκτά μία απέχθεια απέναντι στην πολιτική και στους πολιτικούς που την κυβερνούν και ταυτόχρονα ανεβάζει επικίνδυνα τα ποσοστά της εξτρίμ Δεξιάς ή Αριστεράς (π.χ. η Λεπέν στη Γαλλία). Οι Ευρωπαίοι λοιπόν βλέπουν αυτή την τάση και αν θέλουν να αποφύγουν τις επιπτώσεις της, ίσως θα πρέπει να βρουν τρόπους, να συμφωνήσουν, να διαπραγματευτούν και να πείσουν τις τράπεζες να δεχτούν να χάσουν μέρος των χρημάτων που έχουν δανείσει σε ορισμένες χώρες. Μην ξεχνάτε ότι κάτι αντίστοιχο έγινε στη Νότια Αμερική τη δεκαετία του ’90! Εκεί οι τράπεζες έχασαν τεράστια χρήματα. Πρέπει να κάνουν το ίδιο στην Ευρώπη.» Πόσο κρατάνε ή ελέγχουν οι τράπεζες τα πολιτικά σχήματα και τα κόμματα στην Ευρώπη; «Ξέρετε, οι μπίζνες ήταν πάντοτε κοντά στην πολιτική. Είτε στη Δεξιά είτε στην Αριστερά. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, όταν ο Μιτεράν ή ο Σιράκ ήταν στην εξουσία, οι μπίζνες ήταν κοντά στους πολιτικούς… Οι πολιτικοί άλλωστε είναι αυτοί που δίνουν τα συμβόλαια για τα μεγάλα δημόσια έργα. Το πρόβλημα σήμερα είναι η εξουσία των τραπεζών και πώς αυτή επηρεά-

ζει τις κυβερνήσεις. Οι τράπεζες δεν υπήρξαν ποτέ στο παρελθόν τόσο ισχυρές. Και γιατί είναι τόσο ισχυρές; Επειδή ξέρουν ότι δεν πρόκειται να αποτύχουν. Είναι πολύ μεγάλες για να αποτύχουν. Εάν μία τράπεζα καταρρεύσει, όλο το σύστημα θα... καταρρεύσει. Έτσι λοιπόν αυτοί πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις θα τους βοηθήσουν, όπως το έκαναν το 2008. Μόνο που τώρα δεν υπάρχουν τα χρήματα για να τις σώσουν. Οπότε τι έχουμε σήμερα; Ένα πολύ ισχυρό τραπεζικό λόμπι που στόχο έχει να επηρεάζει προς το συμφέρον της, τις κυβερνήσεις. Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Στην Ουάσιγκτον η Goldman Sachs έχει ένα γραφείο με περίπου 100 ανθρώπους που δουλειά τους είναι να κάνουν λόμπινγκ στο Κογκρέσσο.» Τράπεζες, Μέρκελ, μέτρα λιτότητας, πόσο έλλειμμα δημοκρατίας έχουμε στην Ευρώπη; «Είναι πολύ περίεργο, ε; Οι άνθρωποι σήμερα νιώθουν τελείως απομονωμένοι με τους πολιτικούς τους. Γιατί αντιλαμβάνονται ότι οι πολιτικοί τους είναι χέρι –χέρι με τις τράπεζες. Και πιστεύουν ότι οι πολιτικοί τους δεν άσκησαν πίεση στις τράπεζες να πάρουν επάνω τους το φταίξιμο , εάν όχι να απολογηθούν. Ξέρετε κανέναν τραπεζίτη στη φυλακή, παντού στην Ευρώπη, μετά την κατάσταση που προκάλεσαν; Κανένας δεν πήγε φυλακή, καμία δίκη δεν έγινε με τραπεζίτη κατηγορούμενο, και ξέρετε γιατί; Γιατί λένε ότι η ανικανότητα δεν είναι έγκλημα! Έτσι λοιπόν, η κοινή γνώμη νιώθει απατημένη.» Είπατε προηγουμένως ότι και παλαιότερα βοηθήσαμε τις τράπεζες να μην καταρρεύσουν, αλλά τώρα απλώς δεν υπάρχουν τα χρήματα για να σωθούν… Πώς βλέπετε την πολιτική της ΕΚΤ να κρατά ένα σκληρό ευρώ και όχι ένα πιο φθηνό νόμισμα που θα βοηθούσε τις εξαγωγές της; «Είναι τρομερό που το ευρώ είναι τόσο ψηλά! Η ευρωζώνη είναι σε κρίση οπότε θα έπρεπε να είμαστε σε θέση να εξάγουμε έχοντας χαμηλότερης αξίας νόμισμα. Το πρόβλημα είναι ότι οι αγορές βλέπουν τη Γερμανία ως ένα πολύ ισχυρό Οίκο, οπότε αντίστοιχα αντιλαμβάνονται και την αξία του ευρώ. Μόνο εάν η Γερμανία βρισκόταν σε κρίση θα έπεφτε η αξία του ευρώ, αλλά αυτό δεν γίνεται… (Γέλια). Ευτυχώς πάντως για την ευρώπη που η Γερμανία δεν βρίσκεται σε κρίση!» Από την έρευνα που κάνατε, εκτός από το «πολιτικό δίκτυο» που έχει τόσο καλά στήσει η Goldman Sachs διαπιστώσατε να έχει αντίστοιχα και δίκτυο στα μίντια, που να τη βοηθά στις επιδιώξεις της; «Η Goldman Sachs κάνει μπίζνες με μεγάλα μίντια όπως ο Μέρντοχ, η ΑΟΛ… Είναι κοντά σε αυτά τα γκρουπ, όπως είναι και όλες οι τράπεζες άλλωστε.. Κάνει έρευνες, τις οποίες τις περνάει στα μίντια, προωθώντας το έργο της… Μάιος 2011

«Χρησιμοποιούν την πολιτική δύναμη για να εξασφαλίσουν πρόσβαση. Αλλά μόλις έχουν πρόσβαση κάπου πουλάνε το προϊόν τους, βγάζουν χρήματα και αυτό είναι όλο. Δεν υπάρχουν θεωρίες συνωμοσίας για να κυβερνήσουν χώρες» Αυτό που δεν λέει όμως είναι αυτό που σας ανέφερα πιο πάνω. Ότι στοιχηματίζει πάνω σε όλα τα προϊόντα που μπορείτε να φανταστείτε… Λοιπόν, όταν θέλει ένας δημοσιογράφος πληροφορίες για την Goldman, σου λένε, «μάλιστα μπορείτε να μιλήσετε με έναν από τους εκατοντάδες αναλυτές μας… γράφετε π.χ. για το πετρέλαιο; Μάλιστα. Έχουμε έναν ειδικό αναλυτή για το πετρέλαιο, ή για οτιδήποτε άλλο τους ζητήσεις… Αυτό που δεν μπορείς να συναντήσεις είναι τους traders που στοιχηματίζουν στο πετρέλαιο και οι οποίοι

88_95_ROS 4/29/11 7:41 PM Page 93

crash ρώσει αντίστοιχη υπεράσπιση… Σε κάθε περίπτωση μικρή ελπίδα, ίσως να μας δώσει το γεγονός ότι οι επενδυτές και οι μέτοχοι – που δεν έπαιξαν τον ρόλο τους στην κρίση του 2008 ίσως να αρχίζουν να αναγνωρίζουν τη λέξη της ηθικής. Τότε ήταν απλώς χαρούμενοι να παίρνουν τα μερίσματα από τα τεράστια κέρδη τους, χωρίς να τους νοιάζει. Σήμερα όμως, μετά από όλα αυτά που έχουν συμβεί δεν μπορούν. Κανένας δεν θέλει να συνδεθεί με μία τράπεζα που μυρίζει άσχημα. Σήμερα, οι καταθέτες δεν το θέλουν οι μέτοχοι ούτε, και οι επενδυτές επίσης, όπως και η κοινωνία. Εκεί ίσως υπάρχει μία μικρή ελπίδα για το μέλλον, ώστε να μην γίνουν ξανά μεγάλα βρώμικα παιχνίδια. Άλλωστε το ίματζ παίζει ρόλο και στην Goldman δεν θέλουν ένα κακό ίματζ… Εάν θέλουν να προστατεύσουν την εικόνα τους θα πρέπει να λειτουργούν πιο ηθικά…» Θέλω να πάω στις πρώτες σελίδες του βιβλίου σας, εκεί που αναφέρετε και την ελληνίδα Aντιγόνη Λουδιάδη, στέλεχος της Goldman Sachs και θέλω να μου πείτε εάν καταφέρατε ποτέ να μιλήσετε μαζί της.

έχουν απευθείας επιρροή στις τιμές του. Το ίδιο ισχύει και για το αέριο και για το ατσάλι… . Στην Γαλλία ξέρετε έχουμε μία έκφραση: “το καλάθι της νοικοκυράς”. Έ, λοιπόν η Goldman Sachs στοιχηματίζει σε όλα τα αγαθά που αυτό περιλαμβάνει…»

ότι θα ανέβει, αυτός θα σου πει, “αυτή ήταν η εκτίμησή μου, με τα δεδομένα που άλλωστε ανέλυσα τότε…” και διάφορα τέτοια. Στα μίντια υπάρχει μόνο η επίσημη πλευρά της Goldman, των αναλύσεων που κάνει, και όχι τι κάνει πίσω από αυτά….»

Εσείς, το πρωί που διαβάζετε εφημερίδες, ανιχνεύετε κάποια άρθρα που να είναι «κατευθυνόμενα» από τράπεζες όπως την Goldman Sachs εναντίον χωρών…Με στόχο π.χ. να επηρεάσουν την εξέλιξη πραγμάτων;

Ναι αλλά μήπως πολλές φορές αυτοί οι αναλυτές, διασπείρουν φήμες επίτηδες για να έχουν τα αποτελέσματα που τους βολεύουν για να κερδίζουν χρήματα;

«Οι τράπεζες έχουν δύο πρόσωπα. τα οποία δεν δείχνουν ποτέ ταυτόχρονα: Ένα ανοιχτό και ένα κρυφό. Το ανοιχτό πρόσωπό τους είναι αυτό που περιγράφει συνήθως ένα άρθρο. Π.χ. “η τιμή του πετρελαίου ανεβαίνει”, όπου ο αναλυτής της Goldman Sachs θα εξηγεί διάφορες πληροφορίες γύρω από το θέμα. Αυτό θα γράφει το θέμα. Αυτό που δεν θα γράφει η εφημερίδα και το συγκεκριμένο θέμα είναι τι κάνει η Goldman Sachs, οι traders της τράπεζας από πίσω. Π.χ. μόλις ένας αναλυτής τους βγει και πεί ότι η τιμή του πετρελαίου ανεβαίνει, η Goldman Sachs μπορεί από πίσω να στοιχηματίσει αντίθετα, ότι η τιμή θα πέσει. Και μετά η τιμή πέφτει και αυτοί κερδίζουν πολλά. Εάν ρωτήσεις τότε τον αναλυτή, μα γιατί είπατε

«Ναι,(γελάει)…. Και ξέρετε ποια είναι η απάντηση της Goldman Sachs και άλλων τραπεζών όταν τους ρωτήσεις για τις λεγόμενες φημολογίες που αναφέρουν οι αναλυτές τους; “Δεν σχολιάζουμε ποτέ πάνω τις φημολογίες”». Πώς κρίνετε το γεγονός ότι η Goldman Sachs ποντάρει πάνω σε έναν πελάτη και ταυτόχρονα ενάντια στον ίδιο αυτό πελάτη για να βγάλει χρήματα; Αυτό δεν είναι απάτη; «Είναι απάτη και να σας θυμίσω, ότι όταν αυτό αποδείχθηκε με στοιχεία, πλήρωσαν πέναλτι 500 εκατομμύρια ευρώ για να συμβιβαστούν και 20 στη Βρετανία. Τίποτα. Φυστίκια, γι’ αυτούς. Ένα πρωινό δουλειά. Άλλωστε πρέπει να πούμε ότι η Goldman έχει πολύ καλούς δικηγόρους, που οποιοσδήποτε δεν μπορεί να πληΜάιος 2011

«Όχι, δεν την είδα ποτέ. Από όσο ξέρω έχει αρνηθεί οποιαδήποτε συνάντηση με οποιοδήποτε δημοσιογράφο. Συμβαίνει όμως, ένας φίλος μου να υπήρξε το πρώτο αφεντικό της στην JP Morgan, στο Σαν Φρανσίσκο. Αυτός μου μετέφερε, ότι όταν η κ. Λουδιάδη εργάστηκε γι αυτόν, έκανε πολλών… “τη ζωή πατίνι”, ακόμη και στο ίδιο το αφεντικό της, ο οποίος και τελικά αναγκάστηκε να την απομακρύνει. Μετά από αυτό πήγε στην Goldman Sachs, όπου φαντάζομαι οι άνθρωποι εκεί είπαν: “τέτοιους ανθρώπους θέλουμε εδώ” και έτσι ξεκίνησε να εργάζεται γι αυτούς!» Στο βιβλίο σας περιγράφετε ότι άτομα όπως ο Σόρος και ο Πόλσον έχουν «στενές επαφές» με την ελληνική κυβέρνηση. Έχετε κάποιες επιπλέον πληροφορίες πάνω σε αυτό; «Ελάτε τώρα, ο Πόλσον είναι ο πιο πετυχημένος μάνατζερ hedge funds που υπήρξε ποτέ! Καλύτερος και από τον Σόρος. Είναι κορυφή! Ο Τζoν Πόλσον, όπως όλοι οι άνθρωποι των hudge funds δρουν πολύ γρήγορα. Βλέπουν ένα καλό deal και το κάνουν και μετά φεύγουν γρήγορα. Έτσι βγάζουν δισεκατομμύρια. Ο Πόλσον έχει πολύ καλή αίσθηση των αγορών. Δεν σχεδιάζει κάτι από πολύ καιρό πριν. Δεν είναι Μακιαβέλι, ούτε κάποιος στρατηγός που σχεδιάζει μία μάχη. Μπαίνει και βγαίνει γρήγορα. Οπότε, η Goldman Sachs τον πήρε μαζί της όταν ήρθε στην Ελλάδα, το 2009 και συναντήθηκε με τον Παπανδρέου, για να του προτείνει ένα deal. Του είπε: “ξέρεις έχουμε ένα καλό προϊόν για εσάς”, κ.τ.λ. και ο Παπανδρέου του είπε πολύ σωστά: “δεν θέλω το προϊόν σας, τα έχετε ήδη κάνει μαντάρα”. Προφανώς λοιπόν ο Πόλσον απάντησε : “Πολύ καλά, so be it”, και πήγε αλλού να κάνει deal. Ο Πόλ-

88_95_ROS 4/29/11 7:41 PM Page 94

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

σον επιλέχθηκε από την Goldman Sachs, να έρθει μαζί τους στην Ελλάδα, επειδή είχε στενές σχέσεις με την τράπεζα… » Η ελληνική κυβέρνηση καθυστέρησε πολύ να πάει στο ΔΝΤ. Την ίδια ώρα τα CDS, μετά τις δηλώσεις των ελληνικών αξιωματούχων του τύπου «τιτανικός», εκτοξεύονταν στα ύψη… Θα μπορούσε κατά την άποψη σας να παιχτεί ένα περίεργο στημένο παιχνίδι, ώστε κάποιοι που γνώριζαν να βγάλουν πολλά χρήματα; «Θα σας πώ κάτι απλό: Οι οίκοι αξιολόγησης είναι αυτοί που καθορίζουν τι θα είναι αυτό που θα πληρώσεις για το χρέος σου. Οι οίκοι αξιολόγησης (τρεις από αυτούς) είναι καρτέλ και ακολουθούν ο ένας τον άλλο και το πρόβλημα με αυτούς είναι ότι στην αρχή της κρίσης τα έκαναν όλα λάθος. Πήγαν πολύ αργά. Ήταν πολύ κοντά στις τράπεζες, δεν ήταν αυστηροί στις αξιολογήσεις τους, και τώρα υπεραντιδρούν! Το είδαμε στην περίπτωση της Ελλάδας και της Πορτογαλίας! Αυτό συνέβη κι ανέβαιναν οι τιμές των CDs…» Και γιατί έκαναν λάθη στην αρχή; Ήταν ανίκανοι, ή το έκαναν εσκεμμένα με άλλους στόχους; «Μα σας είπα, ότι ήταν κοντά στις τράπεζες. Μην ξεχνάτε ότι οι Οίκοι Αξιολόγησης πληρώνονται από αυτούς που θέλουν να αξιολογηθούν! Έτσι λοιπόν όταν η Lehman Brothers ήθελε να αξιολογηθεί, πλήρωνε τη Moody’s και η Moody’s είπε “ΟΚ, μας πληρώνουν, ας τους πάμε μαλακά, έχουν προβλήματα αλλά… κ.τ.λ.” Μετά την κατάρρευσή τους όμως και την κρίση που ξέσπασε, πολλοί είπαν ότι αυτό το σύστημα αξιολόγησης είναι σάπιο. Αυτό που συμβαίνει τώρα, είναι ότι το σύστημα αυτό είναι περισσότερο σάπιο. Οι Οίκοι Αξιολόγησης δεν άλλαξαν, απλά τώρα αποφάσισαν να είναι πιο υπερβολικοί στις αξιολογήσεις τους. Έτσι εξηγείται αυτή η πιο σκληρή αξιολόγηση που κάνουν στην Ελλάδα, και στην Πορτογαλία. Δεν νομίζω ότι πίσω από τις υπερβολικές αξιολογήσεις κρύβονται θεωρίες συνομωσίας, σκοτεινά σενάρια, με τις δηλώσεις πολιτικών προσώπων, κ.α. Και να πω ένα ακόμη πράγμα: Καμία χώρα δεν θέλει να πάει στο ΔΝΤ. Γιατί ο πολιτικός που το αποφασίζει χάνει την επανεκλογή του. Έτσι έγινε και στην Ιρλανδία, η κυβέρνηση που πήγε στο ΔΝΤ έχασε τις εκλογές μετά. Στη Βρετανία, κάπως έτσι ήρθε η Θάτσερ στην εξουσία, αφού οι εργατικοί είχαν πάει στο ΔΝΤ. Ο Παπανδρέου λοιπόν το ήξερε αυτό και εκτιμώ ότι γι αυτό δεν ήθελε να πάει στο ΔΝΤ και καθυστέρησε συνεπώς η ελληνική κυβέρνηση να προσφύγει. Στο διάστημα αυτό λοιπόν, οι Οίκοι Αξιολόγησης έκαναν υπερβολικές αξιολογήσεις, γεγονός που είχε επιπτώσεις στο χρέος της χώρας, λόγω της αύξησης των επιτοκίων δανεισμού… Είπατε για τους Οίκους Αξιολόγησης ότι είναι καρτέλ. Πολλοί θέλουν να τους κά-

νουν αγωγές… Μπορεί κάποιος να καταφέρει να τους βάλει στο σκαμνί; «Το είπα και θα το ξαναπώ. Η ανικανότητα δεν είναι έγκλημα. Αυτή είναι η γραμμή της πολιτικής τους. Δηλώνουν ότι με τις ‘’λάθος’’ αξιολογήσεις που έκαναν, π.χ. Lehman Brothers, φαίνονται ίσως ‘’ανίκανοι’’ να κάνουν σωστά τη δουλειά τους, αλλά αυτό δεν συνεπάγεται ότι είναι εγκληματίες. Επίσης, εάν ακόμη και εμείς πιστεύουμε ότι είναι όντως εγκληματίες, είναι πολύ δύσκολο να βρούμε αποδείξεις και να τις παραθέσουμε σε κάποιο δικαστήριο. Όμως και εκεί να φτάσει το θέμα, σε κάποιο δικαστήριο, ποιοι δικαστές θα καταλάβουν; Τι κάνει ένας Οίκος Αξιολόγησης, τι είναι το CDU, CDs. Ούτε εγώ τα καταλαβαίνω. Ένας τραπεζικός μάνατζερ δεν θα καταλάβαινε, αυτό που έχουν δημιουργήσει οι ευφυείς συνεργάτες του, ως προϊόν για να πουλήσουν. Νομίζετε ότι ένας δημόσιος δικαστής θα μπορέσει; Δεν υπάρχει ελπίδα γι αυτό…» Είναι πολλοί που πιστεύουν ότι ο Γιώργος Παπανδρέου δεν έπρεπε να πάει στο ΔΝΤ και ότι έπρεπε να παζαρέψει διαφορετικά με τους δανειστές της χώρας. Πιστεύετε ότι είχε άλλη λύση ο Παπανδρέου; «Το πρόβλημα ξέρετε, δεν είναι μόνο μεταξύ Παπανδρέου και ΔΝΤ. Είναι ανάμεσα στον Παπανδρέου, στο ΔΝΤ και στις αγορές. Οι αγορές αντιλαμβάνονται ότι ο Παπανδρέου κάνει καλή δουλειά. Ότι είναι προσεκτικός, ότι προσπαθεί μαζί με το ΔΝΤ και την ΕΚΤ η Ελλάδα να καταφέρει –ίσως όχι να βγει άμεσα από την κρίση αλλά τουλάχιστον να έχει τη δυνατότητα μετά από μερικά χρόνια να επανακινήσει την οικονομία της. Το θέμα είναι ότι οι αγορές δεν πιστεύουν σε αυτό το σενάριο. Για τις αγορές, η Ελλάδα χρειάζεται χρήματα και εάν δεν πήγαινε στο ΔΝΤ θα έπρεπε να τα βρει από κάποιον-ους άλλους… Εγώ προσωπικά, πιστεύω ότι έπρεπε να τα πάρει από τους ανθρώπους που δάνειζαν την Ελλάδα. Οι τράπεζες θα πρέπει να δώσουν… Ξέρετε έχουμε – και η σύγκριση δεν είναι δίκαιη- το παράδειγμα του χρέους της Αφρικής. Αυτό σβήστηκε έτσι απλά. Από τον Γκόρντον Μπράουν και τους G20. Γιατί δεν μπορούμε να κάνουμε το ίδιο με το χρέος της Ευρώπης; Οι τράπεζες που ήταν τόσο ατίθασες και επιπόλαιες στην πολιτική τους να δανείζουν, πρέπει να το καταγράψουν ως απώλεια δική τους. Ήταν δικό τους

«Καμία χώρα δεν θέλει να πάει στο ΔΝΤ. Γιατί ο πολιτικός που το αποφασίζει χάνει την επανεκλογή του. Έτσι έγινε και στην Ιρλανδία»

λάθος! Και επαναλαμβάνω, ότι για τα δικά τους λάθη, κανένας, ή πολύ λίγοι τραπεζίτες τιμωρήθηκαν! Γιατί λοιπόν να μην πάρουν οι τράπεζες επάνω τους τις ζημιές αυτές; Αλλά καμία κυβέρνηση δεν το θέλει αυτό. Γιατί και πάλι αναφέρω ότι οι κυβερνήσεις είναι κοντά στους τραπεζίτες και φοβούνται ότι οι αγορές θα ‘’επαναστατήσουν’’ στην ιδέα αυτή… Λοιπόν ο Παπανδρέου σε αυτή την αδύνατη κατάσταση κάνει καλή δουλειά.» Πότε πιστεύετε ότι θα καταφέρουμε να βγούμε από αυτή την κρίση που μαστίζει, ίσως τώρα μόνο την Ελλάδα και τις αδύναμες χώρες, αλλά αργότερα θα επηρεάσει ολόκληρη την Ευρώπη, όπως δείχνουν τα πράγματα; «Νομίζω ότι θα βγούμε από αυτή την κρίση – δυστυχώς- όταν κάνουμε τις περικοπές που πρέπει στις δημόσιες δαπάνες… Ξέρετε η Ευρώπη ζούσε πέρα από τα όρια της. Οπότε έπρεπε να κόψουμε τις δημόσιες δαπάνες μας παντού. Όταν λοιπόν κοπούνε αυτές, σε έναν βαθμό που όμως θα προκαλέσει πόνο στους πιο φτωχούς, τότε ίσως βγούμε από την κρίση. Αλλά αυτό είναι δύσκολο να γίνει στο μέτρο που χρειάζεται στον ευρωπαϊκό πληθυσμό, ο οποίος είχε συνηθίσει τα τελευταία 10 χρόνια να ζει με πιστωτικές κάρτες, να αγοράζει σπίτια, αυτοκίνητα, να πηγαίνει διακοπές… Θα είναι δύσκολο. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με λιγότερα. Αλλά το πρόβλημα είναι ότι σε κάθε χώρα που θα πρέπει να γίνει αυτό, το βάρος θα πρέπει να μοιραστεί. Και σήμερα η επιβάρυνση αυτή των περικοπών δεν είναι μοιρασμένη…» Εννοείτε ότι το βάρος δεν πέφτει «μοιρασμένα» στους πολίτες των κρατών, ή ότι το βάρος δεν μοιράζεται αναλογικά στα κράτη; «Καταρχήν πιστεύω ότι το βάρος θα πρέπει να μοιραστεί με τα άλλα κράτη. Γι αυτό νομίζω ότι είναι φυσιολογικό που η Γερμανία βοηθά τους Νότιους. Πρέπει. Είναι η αλληλεγγύη στην Ευρώπη. Και οι Νότιοι θα πρέπει να βάλουν τα του οίκου τους σε τάξη. Και αυτό συνεπάγεται μείωση στις δαπάνες. Και ειδικά στην Ελλάδα αυτό συνεπάγεται ολοκληρωτική μεταρρύθμιση στην εργασιακή αγορά, στον δημόσιο τομέα, και αλλού… Το ίδιο πρέπει να κάνει και η Πορτογαλία, και όλες οι χώρες που έχουν πρόβλημα χρέους…» Πόσο πιστεύετε ότι θα αντέξει το σύστημα της παγκόσμιοποίησης και της παγκόσμιας αγοράς που ευνοεί τη συσσώρευση χρημάτων στα χέρια λίγων, την ώρα που ολοένα και περισσότεροι γίνονται φτωχότεροι; «Καταρχήν πρέπει να σας πω, ότι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ τώρα είναι εξουσίες σε πτώση. Η εξουσία έχει περάσει τώρα στις αγορές της Ανατολής. Στην Κίνα. Οπότε αυτό που μπορεί να

88_95_ROS 4/29/11 7:41 PM Page 95

crash

μας βοηθήσει είναι να βάλουν τα χρήματά τους στην οικονομία μας. Όπως έκαναν οι Αμερικανοί μετά το τέλος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου στην Ευρώπη. Τώρα η Ευρώπη και η Αμερική χρειάζονται την Ανατολή, για να βγουν από την κρίση. Επίσης, δεύτερον, κανένας δεν μπορεί να βγει έξω από την παγκοσμιοποίηση. Είμαστε μέσα για τα καλά. Ξέρετε βγαίνετε στον δρόμο και στους εμπορικούς δρόμους θα βρείτε τα ίδια μαγαζιά που υπάρχουν στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στην Κίνα. Συνεπώς δεν υπάρχει δρόμος γυρισμού από την παγκοσμιοποίηση και την παγκόσμια αγορά. Θα πρέπει να μάθουμε να ζούμε με αυτήν και να αναπτυχθεί μία μεγαλύτερη αλληλεγγύη στην Ευρώπη γενικώς, αλλά και στους πολίτες και στην κοινωνία. Αλληλεγγύη από τους πλουσίους. Γιατί εάν ανήκεις στην υψηλή τάξη δεν σε αγγίζει η κρίση. Ποια κρίση; Στη μεσαία τάξη υποφέρουν. Δεν μπορούν να βρουν δουλειά πουθενά στην Ευρώπη, το βιοτικό τους επίπεδο πέφτει συνεχώς, και περνάνε δύσκολα… Οπότε, λυπάμαι που θα το πω έτσι απλά, αλλά οι πλούσιοι θα πρέπει να πληρώσουν. Το θέμα εί-

ναι ότι δεν θέλουν να πληρώσουν. Και όταν βάζεις φόρους, αυτοί θα φύγουν…Θα πάνε τα λεφτά τους στις off shore.. Μία καλή πολιτική επιλογή Θα ήταν για παράδειγμα να αυξήσουν τους φόρους στις off shore εταιρείες. Να πούνε σε όσους έχουν τα χρήματά τους στους φορολογικούς παραδείσους ότι θα τιμωρηθούν. Ήδη η Ελβετία έχει συνεργαστεί με χώρες και έχει δώσει στοιχεία καταθετών της. Το πρόβλημα είναι ότι το off shore είναι κεντρική στρατηγική εδώ και πολλά χρόνια των πλουσίων για να αποφεύγουν τους φόρους. Και οι πλούσιοι πρέπει να καταλάβουν ότι πρέπει να πληρώνουν τους φόρους που τους αναλογούν –όπως όλοι- και όχι τους λιγότερους φόρους από τους άλλους. Βέβαια μην ξεχνάμε πόσοι τέτοιοι φορολογικοί παράδεισοι υπάρχουν παγκοσμίως και ποια κράτη εξυπηρετούν. Θα τους βρούμε παντού. Κάποιοι τους προστατεύουν γιατί τους βολεύουν…» Παπανδρέου και άλλοι μιλάνε για τη λεγόμενη παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση. Ξέρετε τι εννοούν με αυτό; «Στα χαρτιά είναι μία πολύ καλή ιδέα. Αφού οι κυβερνήσεις δεν μπορούν να κάνουν κάποια πράγματα μόνες τους, αφού οργανισμοί όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι περιορισμένη σε αυτά που μπορεί να κάνει, αφού η Κίνα δεν θέλει έλεγχο και η Ασία θέλει να κάνει μπίζνες, τον λεγόμενο “άγριο καπιταλισμό”, αφού η Αμερική κάνει ουσιαστικά πολύ λίγα, λόγω των ισχυρών τραπεζικών λόμπις, η μόνη ιδέα είναι οι G20. Μάιος 2011

Είναι ο μόνος οργανισμός που μπορεί να κάνει παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση. Το πρόβλημα είναι πως, όπως με την off shore δικαιοδοσία, η πολιτική θέληση δεν υπάρχει. Η Βρετανία θέλει να προστατεύσει το Σίτι, η Αμερική να προστατεύσει τη Γουώλ Στρητ, Η Γερμανία τη Φρανφούρτη, οι ασιατικές χώρες τη Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ, κ.τ.λ. Έτσι λοιπόν μέχρι να έχουμε αυτή τη διεθνή διακυβέρνηση δεν θα πάμε πουθενά διότι αυτή η παγκόσμια διακυβέρνηση είναι ένα όνειρο… Κλείνοντας, θα ήθελα να σας ρωτήσω, ποιο είναι το μήνυμα που θέλετε να περάσετε μέσα από το βιβλίο που γράψατε; «Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να δούμε την Goldman Sachs γι αυτό που είναι. Είναι μία τράπεζα, η καλύτερη τράπεζα, η πιο ισχυρή, εξαιτίας του πολιτικού δικτύου που έχει αναπτύξει, αλλά δεν είναι ο master of the universe. Οι τραπεζίτες γενικώς είναι. Και είναι πολύ σημαντικό να κάνουμε τον διαχωρισμό, γιατί αλλιώς θα χάσουμε την ιστορία. Γιατί στην Goldman Sachs είναι εύκολο να της επιτεθείς. Επειδή κάνουν άσχημα πράγματα, αλλά είναι πολύ λίγα συγκριτικά με αυτά που κάνει γενικά ο τραπεζικός κόσμος τον οποίο έχουμε. Και το μάθημα του βιβλίου μου δεν είναι η τράπεζα της Goldman Sachs. Είναι ότι όλοι οι τραπεζίτες πρέπει να κοιτάξουν στον καθρέφτη και να αναρωτηθούν: “ δεν πρέπει να περάσουμε την κόκκινη γραμμή της ηθικής. Και όταν το κάνουν αυτό, ο κόσμος θα είναι καλύτερος”.»

96_100_MUSA_KUSA 4/28/11 5:48 PM Page 96

crash

ΛΙΒΥΗ Κάποιοι επιμένουν ότι ήταν ο εγκέφαλος της αεροπορικής τραγωδίας στο Lockerby. Αρχηγός Μυστικών Υπηρεσιών και προπαγάνδας του Καντάφι, από το 2000 έως το 2009

Μόλις ενάμιση χρόνο υπουργός Εξωτερικών και «δεξί χέρι» του Λίβυου ηγέτη, ο Μούσα Κούσα απέδρασε από τις φλόγες της Τρίπολης, για να πέσει στην αγκαλιά και την προστασία της Intelligence Service

96_100_MUSA_KUSA 4/28/11 5:48 PM Page 97

crash

Μούσα Κούσα:

To «δεξί χέρι» του Καντάφι ήταν διπλός πράκτορας; της Δέσποινας Παπαγεωργίου

ταν μια από εκείνες τις... παραδοσιακά βροχερές λονδρέζικες νύχτες. Σε ένα σπίτι στην άκρη του Ρίτζεντ Παρκ, μια ιδιότυπη αντρική παρέα συζητούσε χαμηλόφωνα. Η διάχυτη μυρωδιά του πούρου ανακατευόταν με σκόρπιες, μισές κουβέντες, μεστές από νόημα.

«Ο Καντάφι φαίνεται πως κουράστηκε να είναι απομονωμένος. Μπορεί να θέλει να μιλήσει», είχε προφητεύσει το 1998 ο πρίγκιπας Μπαντάρ Μπιν Σουλτάν, ενημερώνοντας τον τότε διοικητή της CIA Τζορτζ Τένετ. Τρία χρόνια αργότερα, μόλις ένα μήνα μετά την 11η Σεπτεμβρίου, ο πιο σκοτεινός άνθρωπος του καθεστώτος Καντάφι, εκείνος που κρατούσε στο χέρι του τις άκρες από όλα τα νήματα που κρατούσαν ολόρθο τον αλλόκοτο δικτάτορα, θα προσγειωνόταν στο Χίθροου με ένα ντοσιέ που περιείχε τις πιο πολύτιμες για τους δυτικούς πληροφορίες. Υπό συνθήκες άκρας μυστικότητας, μέσα στην ομίχλη, μια λιμουζίνα θα διέσχιζε τους δρόμους της βρετανικής πρωτεύουσας και θα οδηγούσε τον Μούσα Κούσα στην πολυτελή οικία του Ρίτζεντ Παρκ… Εκεί θα τον υποδεχόταν ο πρίγκιπας της «προφητείας», Μπαντάρ Αλ Σουλτάν, ανιψιός του ηγέτη της Σαουδικής Αραβίας πρίγκιπα Αμπντάλα και επί χρόνια πρέσβης της χώρας στις ΗΠΑ. Λίγο αργότερα, αθόρυβα σαν σκιά, θα γλιστρούσε μέσα στην πριγκιπική οικία άλλος ένας προσκεκλημένος: ο Μπεν Μπονκ, πράκτορας της CIA. Μία τριάδα, για πολλούς ανίερη. Οι δυο άντρες κάθονταν αναπαυτικά στο σαλόνι του Μπαντάρ. Οι δρόμοι τους είχαν διασταυρωθεί κάπου στο μακρινό παρελθόν, στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν. Από εκεί είχαν αποφοιτήσει με έναν χρόνο διαφορά. Έκτοτε, βάδισαν κι οι δυο με σταθερά βήματα στους ζοφερούς υπόγειους λαβυρίνθους των μυστικών υπηρεσιών, που κάποτε καταλήγουν σε μια κανονική ζωή σε κοινή θέα. Για να την επηρεάσουν καταλυτικά ή να την τερματίσουν. Μπονκ και Κούσα μιλούσαν την ίδια γλώσσα. Και είχαν

Ήταν η ΜI6 που φυγάδευσε τον Κούσα από την Τρίπολη;

και οι δυο τα χέρια τους βαμμένα στο αίμα. Ο Μπονκ δούλευε επί δύο δεκαετίες για της CIA στον αραβικό κόσμο, μέχρι που το 2000 κατέλαβε τη νευραλγική θέση του αναπληρωτή

Οι φήμες οργιάζουν για τον αρχικατάσκοπο του Καντάφι, τον εγκέφαλο πίσω από τις μαύρες επιχειρήσεις του καθεστώτος: εργαζόταν ο Κούσα ως διπλός πράκτορας για τη MI6 και τη CIA; Έτσι φαίνεται...

διοικητή στο τμήμα Αντιτρομοκρατίας της CIA. Η ιστορία της αμερικανικής υπηρεσίας πληροφοριών αποτελεί από μόνη της απόδειξη ότι (και) οι Αμερικανοί πράκτορες δεν δρουν «με τον σταυρό στο χέρι». Ο ασπρομάλλης κομψός και αρκετά δυτικότροπος Λίβυος που καθόταν απέναντί του δεν έμοιαζε επικίνδυνος. Είχε ένα αθεράπευτο πάθος για το μπάσκετ, στοιχείο που τον καθιστούσε ακόμα πιο συμπαθή στα μάτια του Αμερικανού. Το μοναδικό που ίσως τον πρόδιδε, ήταν εκείνο το ψυχρό, ατσάλινο βλέμμα στο συνειδητά ανέκφραστο πρόσωπό του. Μόνο ένας άνθρωπος με ιδιοσυγκρασία αιλουροειδούς, ανόθευτο κυνισμό και μηδενική συνείδηση θα μπορούσε να διατηρήσει επί τόσα χρόνια δύο τρομερά πόστα: αυτό του επικεφαλής της Λιβυκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Ασφάλειας (ESO) και του Mathaba, του Λιβυκού Κέντρου για την αντιιμπεριαλιστική προπαγάνδα και τη χρη-

96_100_MUSA_KUSA 4/28/11 5:48 PM Page 98

crash

ΛΙΒΥΗ

ματοδότηση πολλών τρομοκρατικών οργανώσεων ανά τον κόσμο. Ο Κούσα είχε από νωρίς φανερώσει κάτι σαν ενδόμυχη απόλυτη λατρεία, προς τις απολυταρχικές μορφές εξουσίας. Το 1978, πραγματοποίησε τη 209 σελίδων μεταπτυχιακή του διατριβή στην Κοινωνιολογία, με αντικείμενο τον… Μουαμάρ Καντάφι. Επίμονος και μεθοδικός από νεαρή ηλικία, είχε κατορθώσει, στο πλαίσιο της εργασίας του, να μιλήσει με το ίδιο το πάλαι ποτέ «λιοντάρι της ερήμου», αλλά και με συγγενείς, δασκάλους, φίλους και προσωπικό του. Ο συνταγματάρχης φαίνεται πως από τότε πρόσεξε τον νεαρό φοιτητή και τον έπεισε να εγκαταλείψει τα σχέδια για ακαδημαϊκή καριέρα. Κάπως έτσι άρχισε να αναπτύσσεται μια ιδιότυπη σχέση μεταξύ Κούσα και Καντάφι, που μετεξελίχθηκε σε αδιάρρηκτο δεσμό. « Ήταν λαμπρό μυαλό», θα πει αργότερα ο καθηγητής του Κούσα, Κρίστοφερ Βαντερπούλ. «Εάν είχε γίνει καθηγητής… θα τα είχε καταφέρει πολύ καλά».

«Πρέπει να δολοφονήσουμε δύο άτομα» Ο Κούσα, μάλλον χωρίς ιδιαίτερους ενδοιασμούς, αποχαιρέτισε το Μίσιγκαν και ενσωματώθηκε αμέσως στις τρομερής φήμης λιβυκές Μυστικές Υπηρεσίες, ξεκινώντας την καριέρα του ως ειδικός σε θέματα ασφαλείας στη Βόρεια Ευρώπη. Αργότερα θα οριζόταν επικεφαλής των Μυστικών Υπηρεσιών το 1994, πόστο που θα διατηρούσε έως το 2009, οπότε ο Καντάφι τον έχρισε υπουργό Εξωτερικών. Έναν μόλις χρόνο μετά την αποφοίτησή του από το Μίσιγκαν, το 1979, στο αποκορύφωμα του «Ψυχρού Πολέμου», βρέθηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο ως πρέσβης της Λιβύης. Και το 1980, «έσκασε τη βόμβα»… Πρέπει να χρειάστηκε πολλή ώρα ο δημοσιογράφος των «Times», που του έπαιρνε συνέντευξη, για να συνειδητοποιήσει λέξη - λέξη τι άκουγε από το στόμα του κανταφικού αξιωματούχου: «Οι επαναστατικές επιτροπές αποφάσισαν να σκοτώσουν δύο ακόμα ανθρώπους [σσ: αντιφρονούντες του καθεστώτος] στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το εγκρίνω», του είπε ο Κούσα. Για να συμπληρώσει αργότερα ότι θαυμάζει τους μαχητές του IRA, που πολεμούν το βρετανικό κράτος και θα τους ενισχύσει εάν δεν του παραδώσουν τους δύο προς δολοφονία Λίβυους… Η βρετανική κυβέρνηση δεν έμενε με άλλη επιλογή: τον απέλασε άμεσα. Περιβαλλόμενος από την αχλύ της δόξας εκείνου που υπερασπίστηκε το καθεστώς και την πολιτική δολοφονιών αντιφρονούντων Λίβυων στο εξωτερικό, την εποχή ακριβώς που οι σχέσεις του συνταγματάρχη με τη Δύση κάθονταν άβολα επάνω σε φρεσκοακονισμένο ξυράφι, ο Κούσα επέστρεψε στη Λιβύη. Η αγκαλιά του Καντάφι γι’ αυτόν έγινε πιο θερμή. Στο εξής, θα ήταν ο άνθρωπος- κλειδί του καθεστώτος και θα άρδευε με ποταμούς αίματος την εξουσία που είχε στα χέρια του: θα

Η δολοφονία της αστυνομικού Ιβόν Φλέτσερ έξω από τη λιβυκή πρεσβεία του Λονδίνου, το 1984, που χρεώθηκε στον Κούσα, τερμάτισε τις διπλωματικές σχέσεις Βρετανίας - Λιβύης

Μόνο ένας άνθρωπος με ιδιοσυγκρασία αιλουροειδούς, απύθμενο κυνισμό και μηδενική συνείδηση θα μπορούσε να διατηρήσει επί τόσα χρόνια δύο τρομερά πόστα: του επικεφαλής των λιβυκών Μυστικών Υπηρεσιών και του Λιβυκού Κέντρου για την αντιιμπεριαλιστική προπαγάνδα

Μάιος 2011

αναλάμβανε επικεφαλής των αποκαλούμενων και «μαύρων» επιχειρήσεων εναντίον των Λίβυων αντικαθεστωτικών κι αντιφρονούντων στο εξωτερικό. Το όνομά του θα γραφόταν στην ιστορία με «μαύρα» γράμματα, δίπλα από το παρατσούκλι «πρεσβευτής του θανάτου»! Περιβόητο το περιστατικό του 1993, όταν απήχθη από το Κάιρο, όπου είχε καταφύγει για να γλιτώσει ο υπερασπιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λιβύη, πρώην εκπρόσωπος της χώρας στον ΟΗΕ και πρώην υπουργός Εξωτερικών Μανσούρ Κικίγια. Έκτοτε, η τύχη του αγνοείται... Ο Μούσα Κούσα φερόταν υπεύθυνος για τη μυστηριώδη αυτή «εξαφάνιση».

Αρχιτεκτονική τρομοκρατικών επιθέσεων Οι δυτικοί, από την άλλη πλευρά, έπνεαν μένεα εναντίον του Κούσα, κυρίως επειδή τον θεωρούσαν υπεύθυνο για τη βομβιστική επίθεση στο αεροσκάφος 103 της PanAm, επάνω από το Λόκερμπι της Σκωτίας, που στοίχισε τη ζωή σε 270 ανθρώπους. Ακόμη, για τη βομβιστική επίθεση, το 1986, σε ντισκοτέκ του Βερολίνου, όπου σύχναζαν Αμερικανοί φαντάροι, με αποτέλεσμα τον θάνατο δύο εξ αυτών και μιας Τουρκάλας, ενώ Γάλλοι και Βρετανοί τον είχαν ενοχοποιήσει για την επίθεση στο γαλλικό αεροσκάφος UTA 772, επάνω από τον Νίγηρα, το 1989 με 170 νεκρούς.

96_100_MUSA_KUSA 4/28/11 5:48 PM Page 99

crash

Ο πιο «σκοτεινός άνθρωπος» του καθεστώτος Καντάφι αυτομόλησε στη Δύση, διαψεύδοντας κάθε προγνωστικό και μετατρέποντας τον Λίβυο ηγέτη σε ψυχολογικό ράκος Πράγματι, οι δυτικοί είχαν αρκετούς λόγους για να «βγάζουν αφρούς» στο άκουσμα του ονόματός του. Ακόμα κι αυτός ο κυνικός και αδίστακτος άνδρας των μυστικών υπηρεσιών ίσως δεν πίστευε, λίγο πριν το 2001, ότι θα τον δέχονταν ως βασικό συνομιλητή τους για την αποκατάσταση των σχέσεων με τη Λιβύη. … Καθισμένος εκεί, στο πολυτελές καθιστικό του Σαουδάραβα Μπαντάρ, στην καρδιά του Λονδίνου, κοιτώντας τα τζάμια που είχαν θολώσει από την υγρασία, ο Κούσα θυμήθηκε την ταραχή που είχε προκαλέσει εκείνο το περιστατικό του 1984 στη βρετανική πρωτεύουσα. Μπροστά από τη λιβυκή πρεσβεία, κείτονταν, σε μια λίμνη αίματος, το άψυχο σώμα της 25χρονης Βρετανίδας αστυνομικού Ιβόν Φλέτσερ. Είχε δολοφονηθεί, ενώ συμμετείχε σε περιφρούρηση διαδήλωσης Λίβυων αντιφρονούντων έξω από την πρεσβεία. Η βρετανική κοινή γνώμη τελούσε για μερικές ημέρες σε κατάσταση σοκ! Μετά το περιστατικό, η πρεσβεία έμεινε περικυκλωμένη από αστυνομικές δυνάμεις για 11 ημέρες. Η Βρετανία διέκοψε διπλωματικές σχέσεις με τη Λιβύη. Ως εγκέφαλος πίσω από τη δολοφονία φερόταν –και πάλι– ο Μούσα Κούσα...

Επιστροφή… «από το κρύο» Οι καιροί όμως αλλάζουν και μαζί τους τα «ήθη». Το ασφυκτικό εμπάργκο το οποίο η Δύ-

ση είχε επιβάλει στη Λιβύη, ανάγκασε την τελευταία να φυλλορροεί. Όπως ο Σαουδάραβας Μπαντάρ είχε ανιχνεύσει, ο Καντάφι έψαχνε αφορμή για μεταστροφή. Η 11η Σεπτεμβρίου του την έδωσε. Και οι δυτικοί, όμως, επιθυμούσαν την αποκατάσταση σχέσεων με τη Λιβύη. Για να αποκτήσουν πρόσβαση στα πετρελαϊκά της αποθέματα αλλά και για λόγους πρεστίζ: θα είχαν να λένε για άλλον ένα «τύραννο» που συμμορφώθηκε… Όταν ο Κούσα κατέφθασε στο Λονδίνο και άρχισε τις διαπραγματεύσεις με Αμερικανούς και Βρετανούς για την επιστροφή του καθεστώτος Καντάφι «από το κρύο», η Δύση αγωνιούσε. Αλλά προσπαθούσε να μην το δείξει. Το λιβυκό καθεστώς της είχε κάνει «μια προσφορά που δεν μπορούσε να αρνηθεί». Οι πετρελαϊκοί κρουνοί θα έμεναν ανοιχτοί για τα

Εάν υπάρχει ένα και μοναδικό πρόσωπο που να γνωρίζει όλα τα «βρώμικα» κόλπα του καθεστώτος Καντάφι, αυτός είναι ο Μούσα Κούσα Μάιος 2011

δυτικά συμφέροντα και ο Καντάφι θα αποκήρυττε το πρόγραμμα για το όπλα μαζικής καταστροφής, θα παρέδιδε υπόπτους για να δικαστούν και θα ανέκοπτε τη ροή μεταναστών προς την Ιταλία. Όπως οι αποκαλύψεις του Wikileaks θα επιβεβαίωναν αργότερα, το ντοσιέ που έφερε ο Κούσα σε εκείνη την κομβική συνάντηση στο Λονδίνο, περιείχε πληροφορίες, ονόματα τρομοκρατών και τοποθεσίεςορμητήριά τους ανά τον κόσμο! Εκείνους που άλλοτε χρηματοδοτούσε, τώρα ο Καντάφι τους «έδινε» στεγνά! Ήταν μια προσφορά στην οποία πράγματι οι δυτικοί δεν μπορούσαν να αντισταθούν. Υπήρχε όμως ένα σοβαρό διακύβευμα: και οι δυο πλευρές έπρεπε να κρατήσουν τα προσχήματα: να μην φανεί ούτε ότι ο Καντάφι συμβιβάζεται ούτε ότι η Δύση τον δέχεται αβίαστα στους κόλπους της . Η επέμβαση στο Ιράκ, το 2003, έδωσε την αφορμή που όλοι έψαχναν. Η κυβέρνηση Μπους αναζητούσε κινήσεις που θα στήριζαν τη ρητορική τού «ή είστε μαζί μας ή εναντίον μας». Για πρώτη φορά, το καλοκαίρι του 2003, στο λονδρέζικο «Traveller’s Club» θα γίνονταν διαπραγματεύσεις, στις οποίες θα εμπλεκόταν και η αυτού μεγαλειότητα, ο Καντάφι. Στο περιθώριο όμως των συνομιλιών, το πραγματικό παζάρι γινόταν μεταξύ του Στίβεν Κάπες, εκπροσώπου της CIA, «επιλεγμένο» για το συγκεκριμένο πόστο από τον Μπους

96_100_MUSA_KUSA 4/28/11 5:48 PM Page 100

crash

ΛΙΒΥΗ

αυτοπροσώπως, του συναδέλφου του της βρετανικής ΜΙ6 Μαρκ Άλεν και του Μούσα Κούσα. Πολλές λεπτομέρειες είχαν συζητηθεί. Απέμενε όμως το Λόκερμπι. «Καταλαβαίνεις, Μούσα, ότι πρέπει να γίνει κάτι με το θέμα του Λόκερμπι», πρέπει να είχε πει ο Μπονκ στον Κούσα ήδη από εκείνη μυστική συνάντηση του 2001. Ο Κούσα ήξερε καλά τι εννοούσε. Και παρόλο που αργότερα εκφράστηκαν αμφιβολίες για το αν η Λιβύη είχε διαπράξει το έγκλημα, οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες σκίτσαραν συγκεκριμένο πρόσωπο ως τον εγκέφαλο πίσω από αυτό: τον άνθρωπο με το ατσάλινο βλέμμα, τον Μούσα Κούσα. Η λύση βρέθηκε: ο Καντάφι θα αποδεχόταν την ευθύνη και θα πλήρωνε αποζημίωση στα θύματα της βομβιστικής επίθεσης, δέκα εκατ. δολάρια στην κάθε οικογένεια. Ο Λίβυος ηγέτης είχε αποφασίσει ότι τα χρήματα αυτά ήταν ελάχιστα, μπροστά σε αυτά που έχανε η Λιβύη από το εμπάργκο. Ο όρος ήταν αδιαπραγμάτευτος: οι ΗΠΑ έπρεπε, μαζί με τον ΟΗΕ, να άρουν το εμπάργκο και το ζήτημα θα έκλεινε. Λίγο αργότερα, Βρετανία και ΗΠΑ θα αποκαθιστούσαν επισήμως τις σχέσεις τους με το καθεστώς. Όλοι είχαν λάβει το κομμάτι της πίτας που τους αναλογούσε από τις μυστικές διαπραγματεύσεις. Ο Μαρκ Άλαν της MI6 παραιτήθηκε από τη θέση του μόλις έξι μήνες αργότερα, για να εργαστεί ως σύμβουλος στην πετρελαϊκή BP . Χρησιμοποίησε τις διασυνδέσεις του με τους Λίβυους, για να εξασφαλίσει συμβόλαια για την BP και χρίστηκε «sir» το 2005… Το «τσακάλι» του Καντάφι, όμως, δεν κατείχε τυχαία τα «οφίτσιά» του τόσα χρόνια. Όταν, αργότερα, το καθεστώς του «λιονταριού της ερήμου» αποφάσισε ότι επιθυμεί την απελευθέρωση του Αμπντελμπασέτ Αλ Μεγκράχι, του μοναδικού προσώπου που ενοχοποιήθηκε για τον βομβαρδισμό του Λόκερμπι και κρατούνταν στις φυλακές της Βρετανίας, ο Κούσα έπαιξε κομβικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωσή του. Η επικείμενη μεγάλη πετρελαϊκή συμφωνία της BP με τη Λιβύη θα προχωρούσε, μόνο αν ο Μεγκράχι απελευθερωνόταν για επαναπατρισμό στη Λιβύη. Έτσι κι έγινε.

Η υστεροφημία ενός πράκτορα Ο κλοιός είχε σφίξει. Τα «μαύρα» σύννεφα που είχαν σηκωθεί επάνω από το καθεστώς Καντάφι, με την εξέγερση των αντικαθεστωτικών, είχαν γίνει μπόρα δυτικών βομβαρδιστικών! 2011 και ο συνταγματάρχης βρισκόταν στο χείλος του γκρεμού. Ο «πρεσβευτής του θανάτου» γνώριζε σε βάθος, τόσο τους ανθρώπους που κινούσαν τα νήματα από την άλλη πλευρά της θάλασσας όσο και τους μηχανισμούς της εξουσίας. Οι δυτικοί δεν θα υποχωρούσαν, αν δεν είχαν ένα αποτέλεσμα, που θα ικανοποιούσε την κοινή γνώμη, εάν με κάποιο τρόπο, δεν μπορούσαν να δείξουν ότι «νίκησαν». Οι μέρες του Καντάφι ήταν μετρημένες. Τον καιρό στο Λονδίνο τον έβρισκε άθλιο, αλ-

Στη Βρετανία που είχε κηρυχθεί «persona non grata» το 1980, βρήκε διέξοδο από τον λιβυκό σουρεαλισμό, που είχε φιλοτεχνήσει και ο ίδιος

λά αυτός ήταν ένας συμβιβασμός που έπρεπε να κάνει. Προσγειώθηκε και πάλι στη βρετανική πρωτεύουσα, τώρα, όμως, ζητώντας καταφύγιο. Σε αυτή τη χώρα, που είχε κηρυχθεί «persona non grata» το 1980, σήμερα εύρισκε διέξοδο από τον λιβυκό σουρεαλισμό, τον οποίο και ο ίδιος είχε φιλοτεχνήσει. Εκείνο που προείχε τώρα ήταν να σώσει το τομάρι του. Που ήξερε να το πουλάει ακριβά! Είχε πλήρη επίγνωση πως οι δυτικοί γνώριζαν ότι αυτός, ο «πρεσβευτής του θανάτου», ήταν ουσιαστικά το «μαύρο κουτί» του καθεστώτος. Έτσι τον είχε χαρακτηρίσει ο προκάτοχός του στο ΥΠΕΞ Μοχάμαντ Αμπντέλ Ραχμάν. «Εγκαταλείπω τον Καντάφι, γιατί δεν μπορώ άλλο να προσυπογράφω τις επιθέσεις των καθεστωτικών εναντίον αθώων Λίβυων πολιτών», είχε πει. Η δικαιολογία έμοιαζε τουλάχιστον κακόγουστη φάρσα, σε όσους γνώριζαν το αιματοβαμμένο παρελθόν του ασπρομάλλη με το παγωμένο βλέμμα. Δεν τον ένοιαζε. Στους πολλούς θα «έπιανε». Τα βήματα του «πρεσβευτή του θανάτου» ακούγονταν ξανά εκκωφαντικά στους υγρούς, παγωμένους δρόμους του Λονδίνου. Οι Λίβυοι αντιφρονούντες ανατρίχιασαν σύγκορμοι! « Ήταν αυτός που έδωσε εντολή να δολοφονήσουν τον πατέρα μου το 1995, με μια μαχαιριά στο στήθος, στο μανάβικο όπου δούλευε», αναφώνησε η κόρη του δολοφονημένου Αλί Αμπουσαίντ, Χούντα. Οι διεθνείς αναλυτές θα ακολουθούσαν στενά τα ίχνη που άφησε, διασχίζοντας τους αιθέρες, το αεροσκάφος που μετέφερε τον Κούσα στη βρετανική πρωτεύουσα. Στόχος να αποκρυπτογραφήσουν τα κίνητρα της αυτομόλησής του. Λίγες ημέρες πριν, η «Washington Post» είχε «προβλέψει» ότι ο Κούσα δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να πέσει μαζί με το καθεστώς… «Ο Μούσα Κούσα ήταν ο στενότερος συνεργάτης του Καντάφι. Εάν υπάρχει ένα πρόσωπο που να γνωρίζει όλα τα “βρώμικα” κόλπα του καθεστώτος, αυτός είναι ο Κούσα. Γι’ αυτό η αυτομόλησή του συνιστά τρομερό χτύπημα για τον ίδιο τον Καντάφι», θα έλεγε στο «Christian Science Monitor» ο Fawaz Gerges, καθηγητής στο Κέντρο Σπουδών Μέσης Ανατολής του London School of Economics. «Τα πρόσωπα και οι σχέσεις διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στο αδιαφανές σύστημα διακυβέρνησης της Λιβύης», θα επιβεβαίωνε τηλεγράφημα της αμερικανικής πρεσβείας στην ΤρίΜάιος 2011

100

πολη, που δημοσίευσε το Wikileaks. Για να ονοματίσει στη συνέχεια ως «ανθρώπους- κλειδιά για τις αποφάσεις», τον Καντάφι, τον Κούσα, τον πρωθυπουργό Αλ Μπανγκντάτι αλ Μαχμούντι και τους δύο γιους του Καντάφι, που ερίζουν για το ποιος θα τον διαδεχθεί στην εξουσία. Ο Κούσα ήταν και μέντορας των γιων του Λίβυου ηγέτη, Μουατασίμ και Σαίφ Καντάφι. Ο συνταγματάρχης αποκλείεται να εμπιστευόταν σε πρόσωπο λιγότερο από «αδελφικό» τη μύηση των γιων του στις στοές της εξουσίας. Φήμες ήθελαν, τον τελευταίο καιρό, τον Κούσα να έχει πέσει στη σχετική δυσμένεια του δικτάτορα και να έχει δεχτεί μέχρι και χαστούκι από τον Μουατασίμ. Εάν αυτό ισχύει, ο «πρεσβευτής του θανάτου» δεν θα το άφηνε ατιμώρητο. Όπως και αν έχει, μετά την αποσκίρτηση του Κούσα, οι βρυχηθμοί του «λιονταριού της ερήμου» άρχισαν να ακούγονται λιγότερο απειλητικοί!

Σενάρια Το «μαύρο κουτί» του καθεστώτος δεν έκανε τίποτε άλλο από το να δικαιώνει τη φήμη της «σκοτεινής» προσωπικότητας, του ανθρώπου χωρίς αρχές, του κατάσκοπου που ήρθε από την έρημο. Τροφή στα διάφορα σενάρια ήρθε να δώσει και το γεγονός ότι τα περιουσιακά στοιχεία του Κούσα δεν δεσμεύτηκαν από το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών… Ο Κούσα εργαζόταν ως διπλός πράκτορας για την MI6 και τη CIA εδώ και μία δεκαετία, θα πει ανώνυμος αξιωματούχος στον Τύπο, ενισχύοντας ένα από τα σενάρια. Είχε κλείσει το «ντιλ» για να σωθεί ο ίδιος, σε περίπτωση που κάτι πάει στραβά ήδη από το 2004, στις συνομιλίες για να έρθει ο Καντάφι «πίσω από το κρύο», θα ισχυριστούν άλλοι. Κάποιοι θα θεωρούσαν ότι το «ντιλ» έγινε πρόσφατα. Ο Κούσα θα εξασφάλιζε πολιτικό άσυλο, αφού η απομάκρυνση Καντάφι θεωρούνταν δεδομένη και οι Βρετανοί θα είχαν την ευκαιρία να «διαβάσουν» μέρος του «μαύρου κουτιού». Από την πρώτη στιγμή άρχισαν να τον «ανακρίνουν» για το Λόκερμπι, μάλλον για να δικαιολογήσουν την απόφαση να του παρέχουν καταφύγιο. Ίσως ήταν ο θύελλα αντιδράσεων της κοινής γνώμης που λίγο μετά θα τον οδηγούσε στο Κατάρ. Η «τρομερή αυτή φιγούρα», όπως είχε χαρακτηρίσει τον Κούσα ο «Economist», μπορεί να είχε πείσει τον ίδιο τον Καντάφι ότι θα πήγαινε για απόρρητες συνομιλίες στο Λονδίνο, μέσω Τυνησίας, για να μην γίνει αντιληπτός από τα ΜΜΕ. Ο Μούσα Κούσα διατήρησε την ψυχραιμία και το παγερό του βλέμμα. Κάθισε αναπαυτικά στην καρέκλα, απέναντι από τον Βρετανό ανακριτή. Πίστευε, αλήθεια, ότι μπορούσε να του αποσπάσει «μυστικά»; Στο κατά τα άλλα ανέκφραστο πρόσωπό του σχηματίστηκε ένα ελαφρό μειδίαμα. Ο «πρεσβευτής του θανάτου» γνώριζε: ο μόνος που μπορεί να αποκάλυπτε την πλήρη αλήθεια για το παρελθόν και τον ρόλο του θα ήταν, ίσως, κάποιος εξίσου δαιμόνιος με αυτόν ιστορικός του μέλλοντος…

101_RANTOY 4/28/11 6:03 PM Page 101

ΑΡΘΡΟ

crash

Θα αποτελέσει η Κροατία το 28ο μέλος της Ε.Ε.; της Σύλβιας Ράντου, M.Sc. Ευρωπαικών Σπουδών Οικονομικού Πανεπιστημίου

Κροατία, η οποία έγινε ανεξάρτητο κράτος μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας, το 1991, αποτελεί σήμερα μία από τις δύο χώρες των δυτικών Βαλκανίων, που είναι υποψήφιες προς ένταξη στην Ε.Ε. Η προσπάθεια της Ε.Ε. για αποκατάσταση της σταθερότητας, για διασφάλιση της ειρήνης και της ευημερίας, καθώς και για μεγαλύτερη προσέγγιση των χωρών της νοτιοανατολικής Ευρώπης, οδήγησε από την περιφερειακή προσέγγιση της Ε.Ε. για τα δυτικά Βαλκάνια το 1973, στην υιοθέτηση ενός σχεδίου διαδικασίας σταθεροποίησης και σύνδεσης, το οποίο παρουσιάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 1994. Το σχέδιο αυτό αποτελεί ιστορικό σημείο καμπής, καθώς για πρώτη φορά η Ένωση θέτει στο προσκήνιο την προοπτική ένταξης των χωρών αυτών. Στόχος της Επιτροπής ήταν η ΔΣΣ να αποτελέσει το πολιτικό πλαίσιο της Ένωσης για τις χώρες των δυτικών Βαλκανίων, στην πορεία τους προς την τελική προσχώρηση. Το 2000, στη Σύνοδο Κορυφής στη Φέιρα, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο δήλωσε ότι όλες οι χώρες των δυτικών Βαλκανίων αποτελούν εν δυνάμει υποψήφια κράτη μέλη της Ένωσης. Στη Σύνοδο Κορυφής της Θεσσαλονίκης, το 2003, παρουσιάστηκε μια σειρά μέσων, μεταξύ των οποίων και οι Ευρωπαϊκές Εταιρικές Σχέσεις, προκειμένου να ενισχυθεί η διαδικασία μεταρρύθμισης στις χώρες των δυτικών Βαλκανίων. Το 2005, τέθηκε τελικά σε ισχύ η ΔΣΣ. Όσον αφορά στην Κροατία, επέδειξε θετική στάση από τη στιγμή της υπογραφής. Ήδη από το 2000, οπότε και άλλαξε η ηγεσία της χώρας, παρατηρήθηκαν προσπάθειες αφενός εδραίωσης μιας αποτελεσματικής Δημοκρατίας και βελτίωσης των συνθηκών σε όλους τους τομείς στο εσωτερικό της χώρας, αφετέρου βελτίωσης των σχέσεων μεταξύ Κροατίας- Ένωσης. Τον Φεβρουάριο του 2003, η Κροατία υπέβαλε αίτηση προσχώρησης. Σύμφωνα με την έκθεση προόδου της Επιτροπής, η χώρα κατέβαλλε προσπάθειες, προκειμένου να εναρμονίσει τη νομοθεσία της με το κοινοτικό κεκτημένο και να υλοποιήσει την πλειονότητα των προτεραιοτήτων που είχαν προσδιοριστεί. Ωστόσο, σε αρκετούς τομείς πολιτικής, μεγάλος ήταν ο αριθμός των στόχων που παρέμεναν ανολοκλήρωτοι. Σημαντικό ήταν το γεγονός ότι η στάση της κυβέρνησης στο θέμα της συνεργασίας με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο για την πρώην Γιουγκοσλαβία (ΔΠΔπΓ) κρίθηκε από την Ένωση ως «χλιαρή». Μετά την αξιολόγηση της Γενικής Εισαγγελέως του ΔΠΔ, το 2005, η οποία έκρινε ότι η Κροατία συνεργάζεται πλέον πλήρως, ξεκίνησε το στάδιο «αναλυτικής εξέτασης» των ενταξιακών διαπραγματεύσεων, το οποίο και ολοκληρώθηκε τον Οκτώβριο 2006. Τον Φεβρουάριο 2008, το Συμβούλιο ενέκρινε τη νέα εταιρική σχέση προσχώρησης. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση προόδου, η Κροατία έχει σημειώσει πρόοδο στους περισσότερους τομείς πολιτικής, αρκετά όμως είναι τα προβλήματα που παραμένουν. Όσον αφορά στα πολιτικά κριτήρια, η Επιτροπή έκρινε ότι η Κροατία συνεχίζει τις προσπάθειες για να φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα. Η γραφειοκρατία στον δημόσιο τομέα, η πολιτικοποίηση και οι συγκρούσεις συμφερόντων, καθώς και η ύπαρξη διαφθοράς σε πολλούς τομείς συνεχίζουν να αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες στην πρόοδο της χώρας. Μάρτιος 2011

Σε ό,τι αφορά τα οικονομικά κριτήρια, η Ένωση σημειώνει ότι η Κροατία είναι μια λειτουργική οικονομία της αγοράς. Επισημαίνει ότι η χώρα θα πρέπει να είναι σε θέση να αντιμετωπίσει ανταγωνιστικές πιέσεις, καθώς και τις δυνάμεις της αγοράς στο πλαίσιο της Ένωσης, υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζει το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα με αποφασιστικότητα, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν οι οργανωτικές αδυναμίες. Ο βαθμός εναρμόνισης της χώρας με τους κανόνες της Ε.Ε. στους περισσότερους τομείς κρίνεται καλός. Ενδεικτικά, στους τομείς της ελεύθερης κυκλοφορίας αγαθών, των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, της ενέργειας, της φορολογίας, της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής ασφάλειας αλλά και της κοινής εξωτερικής πολιτικής και πολιτικής άμυνας, ο βαθμός εναρμόνισης με το κοινοτικό κεκτημένο κρίνεται από την Ένωση ως πολύ υψηλός. Αντίθετα, στον τομέα της ελεύθερης κυκλοφορίας κεφαλαίου, του εταιρικού δικαίου και της επιστήμης και έρευνας, παρατηρείται μικρή πρόοδος και κρίνεται αναγκαία η συνέχιση των προσπαθειών, προκειμένου να επιτευχθεί η αναγκαία εναρμόνιση με το κοινοτικό κεκτημένο. Ειδική αναφορά κάνει η Επιτροπή στο κεφάλαιο του δικαστικού σώματος και των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Συγκεκριμένα, στις 2 Μαρτίου 2011, η Επιτροπή παρουσίασε μια έκθεση σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις που πρέπει να επιτευχθούν σε αυτό το κεφάλαιο. Προϋπόθεση για να κλείσει το κεφάλαιο και να διασφαλισθεί η αξιοπιστία της ευρωπαϊκής διαδικασίας ενσωμάτωσης, είναι να ικανοποιηθούν ορισμένα κριτήρια στο δικαστικό σώμα, στην καταπολέμηση της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος, στα θεμελιώδη δικαιώματα και στη συνεργασία με το ΔΠΔ. Όσον αφορά στο δικαστικό σώμα, κρίνεται αναγκαία η εφαρμογή της στρατηγικής που υιοθέτησε πρόσφατα η Κροατία, με στόχο να διασφαλίσει τη σωστή έρευνα και δίωξη των εγκλημάτων πολέμου. Σχετικά με το θέμα της διαφθοράς, παρατηρείται ενίσχυσή της επιχειρησιακής ικανότητας της υπηρεσίας για την καταστολή της διαφθοράς και του οργανωμένου εγκλήματος. Παρόλα αυτά, το μεγαλύτερο ποσοστό σημαντικών υποθέσεων διαφθοράς δεν έχει επιλυθεί ακόμα δικαστικά. Σύμφωνα με την Επιτροπή, η Κροατία πρέπει να εντείνει τις προσπάθειες της, προκειμένου να αποδείξει ότι είναι σε θέση να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά έναν επαρκή αριθμό υποθέσεων, που αφορούν κυρίως διαφθορά υψηλού βαθμού σε τοπικό επίπεδο, ακολουθώντας τα απαραίτητα διαδικαστικά στάδια. Σε ό,τι αφορά τη συνεργασία με το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, αυτή παραμένει προϋπόθεση για την πρόοδο της χώρας στις ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Με την έκθεση αυτή εγείρονται αμφιβολίες κατά πόσο η Κροατία θα είναι σε θέση να ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις τον Ιούνιο. Ο Επίτροπος για τη διεύρυνση δήλωσε ότι «ευελπιστεί πως με αυτήν την έκθεση η κυβέρνηση και η κοινωνία της Κροατίας στο σύνολο θα διπλασιάσουν τις προσπάθειες γι’ αυτήν τη ζωτικής σημασίας Περιοχή». (Δημοσιεύθηκε στη σειρά «Ενημερωτικά Σημειώματα», του Κέντρου Ευρωπαϊκής Διακυβέρνησης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων του Παντείου Πανεπιστημίου (http://www.kedia.gr). 101

102_107_MHTARAKHS_R_REAL 4/28/11 5:51 PM Page 102

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Νότης Μηταράκης συνέντευξη στον ΓΙΩΡΓΟ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟ

102_107_MHTARAKHS_R_REAL 4/28/11 5:51 PM Page 103

crash

«Ο Παπακωνσταντίνου είναι εκτός πραγματικότητας» Α υτό το «έλα στη Ν.Δ. να εφαρμόσεις στην πράξη τις σκέψεις σου για την Οικονομία», που του πρότεινε ο Αντώνης Σαμαράς πριν ένα περίπου χρόνο, τον έκανε να αναθεωρήσει την απόφασή του να παραμείνει στο εξωτερικό για άλλα δέκα χρόνια. Γιατί, πέρα από την τιμή, ήταν και η πρόκληση μεγάλη, να μπλέξει με την πολιτική σκηνή, ξεκινώντας από μέλος μιας «σκιώδους» κυβέρνησης. Και ο 38χρονος Παναγιώτης (απ’ εδώ βγαίνει το Νότης!) Μηταράκης άφησε τη βολή του στο Λονδίνο, πήρε αγκαζέ τη γυναίκα του, που μόλις είχε παντρευτεί και αποφάσισε να… επαναπατριστεί, και να μεγαλώσει τη μόλις έξι μηνών κορούλα τους στην πατρίδα.

«Η Ν.Δ. θα αποκαταστήσει αμέσως τις χειρότερες αδικίες του Μνημονίου, δηλαδή τους χαμηλοσυνταξιούχους»

Γεννημένος στην Αθήνα το 1972, Χιώτης στην καταγωγή, ξέχασε ότι οι Χιώτες «πάνε δυοδυο» και πήγε μόνος του για σπουδές στην Οξφόρδη και στο INSEAD στη Γαλλία, για να ακολουθήσει επαγγελματική καριέρα, στην Αγγλία και την Πολωνία, που θα τη «ζήλευαν» πολλοί. Ωστόσο, αν και είναι άριστος οικονομολόγος και οικονομικός αναλυτής με διεθνή καριέρα και ευρωπαϊκά βραβεία, μιλήσαμε σε απλά… ελληνικά και όχι με οικονομικά στοιχεία, που δεν καταλαβαίνουν οι περισσότεροι των πολιτών, τονίζοντάς μου ότι δεν θεωρεί τον εαυτό του ακαδημαϊκό θεωρητικό, αλλά περισσότερο έναν πρακτικό άνθρωπο της αγοράς. Έναν άνθρωπο που έχει εργαστεί στην πραγματική οικονομία και δεν είναι «κολλημένος» στη θεωρία, άσχετα αν την αντιλαμβάνεται με τον δικό του τρόπο. Αν και με την πρώτη ματιά δεν σου κάνει ιδιαίτερη εντύπωση με τον χειμαρρώδη λόγο του, ίσως υπό την επήρεια της μεγάλης φωτογραφίας της Νέας Υόρκης που έχει φάτσα στο γραφείο του, αλλά και μεστός, χωρίς πολλές… γιρλάντες, γιατί διαισθάνεται το βαρύ φορτίο που έχει στην πλάτη του, ίσως επειδή κάθε τόσο βλέπει την άλλη φωτογραφία, με την οικογένειά του, ο κ. Μηταράκης αποτελεί απόδειξη ότι δεν χρειάζεται η θωριά για να αναδείξει το κεφάλι… Η επιλογή του από τον κ. Σαμαρά για τη θέση του αναπληρωτή τομεάρχη Οικονομίας, εξέπληξε τους περισσότερους για πολλούς και Μάιος 2011

103

ποικίλους λόγους. Πάντως, σίγουρα, η αναφορά του προκάλεσε αληθινό «ξάφνιασμα» στην κοινωνία. Είναι ένα ερώτημα που «έτρωγε» κι εμένα από καιρό… Πώς από ένας δυναμικός, οικονομικός αναλυτής διεθνούς κύρους αποφασίσατε να έρθετε, ως σύμβουλος του κ. Σαμαρά, πίσω στην Ελλάδα;

«Το 2004, όταν ζούσα στο Λονδίνο, περπατούσα στον δρόμο με μια μεγάλη υπερηφάνεια που είμαι Έλληνας. Ήταν η χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων, η χρονιά της Εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου και το χαμόγελο υπεροχής δεν μου έλλειπε! Το 2010 δεχτήκαμε όλοι μια πολεμική, ένα τόσο έντονα αρνητικό κλίμα, που –αν θέλετε, οι Έλληνες στο εξωτερικό έχουμε κι ένα ρομαντισμό. Έχουμε αυτό τον νόστο της Πατρίδας– μπορώ να πω ότι σίγουρα με επηρέασε. Γιατί, καλή η καριέρα, αλλά κάποια στιγμή νιώθεις Έλληνας! Και όσο ήμουν στο εξωτερικό, κρατούσα έντονα τις σχέσεις μου με αυτό που λέμε ελληνικό στοιχείο στις χώρες που ζούσα. Ήρθε, λοιπόν, η πρόταση- πρόκληση- τιμή και όλες οι λέξεις μαζί από τον Αντώνη Σαμαρά, που μου είπε: “Έλα στη Ν.Δ. να εφαρμόσεις στην πράξη τις σκέψεις σου για την Οικονομία”. Και είναι σπάνιο στην πολιτική να καλούνται νέοι άνθρωποι να καλύψουν απευθείας θέσεις ευθύνης…» Γνωριζόσασταν από καιρό με τον κ. Σαμαρά; «Γνωριζόμαστε πάνω από είκοσι χρόνια! Παρότι έχουμε μια διαφορά ηλικίας, ανταλλάσσαμε πάντα σκέψεις και όχι μόνο οικονομικές και μι-

«Είμαι ένας πρακτικός άνθρωπος της αγοράς»

102_107_MHTARAKHS_R_REAL 4/28/11 5:51 PM Page 104

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

λούσαμε ακόμη και τα χρόνια που ήταν εκτός Κοινοβουλίου, αλλά και τότε που ήταν στο υπουργείο, όπως και τότε που ανέλαβε πρόεδρος της Ν.Δ. Εξάλλου, ο Αντώνης Σαμαράς έχει ένα χαρακτηριστικό: είναι άνθρωπος που δεν κλείνεται. Είναι άνθρωπος που μιλάει με όλους διαρκώς. Θέλει να έχει τη δική του θεώρηση των πραγμάτων, τη δική του γνώμη, τις δικές του πληροφορίες. Δεν κλείνεται σε ένα μόνο μικρό κύκλο. Όταν, λοιπόν, ήμουν στο εξωτερικό εκείνη την εποχή και έβλεπα τα τεκταινόμενα από μιαν άλλη οπτική γωνία, μιλούσαμε πολύ περισσότερο, επειδή ήθελε ο ίδιος διαρκώς να ακούει το τι γίνεται έξω. Είχε μια πολύ μεγάλη αγωνία, για το πού οδηγείται η χώρα. Θυμίζω ότι είπε στη Βουλή, τον Δεκέμβριο του 2009, αυτό το περίφημο “ξεκολλήστε”. Έβλεπε ότι η κυβέρνηση δεν προσχωρούσε και δεν μπορούσε τότε να αντιληφθεί το γιατί. Στα απαραίτητα που χρειαζόταν η Οικονομία, χρειαζόμασταν τα μισά μέτρα νωρίς και όχι τα διπλάσια αργά, αλλά η κυβέρνηση, δυστυχώς, πήρε τα διπλάσια πολύ αργά! Μάλιστα, τα διπλάσια μέτρα δεν φέρνουν καλύτερο αποτέλεσμα. Όταν σε πιάνει το κεφάλι παίρνεις μια ασπιρίνη, επειδή αν πάρεις πέντε δεν νιώθεις και πέντε φορές καλύτερα, αλλά πιο άρρωστος! Αυτό είναι το λάθος που έγινε. Αντί να πάρουμε λιγότερα μέτρα νωρίς και παράλληλα μέτρα ανάσας για την Οικονομία, τα αγνοήσαμε και τα δυο. Έτσι, πέσαμε στην παγίδα που στήσαμε μόνοι μας. Τότε, λοιπόν, ήρθε η πρόταση από τον κ. Σαμα-

ρά, την οποία και θεώρησα μεγάλη πρόκληση και, αν και δεν είχαμε οικογενειακώς πρόθεση να γυρίσουμε στην Ελλάδα για τουλάχιστον ακόμη δέκα χρόνια, είπα το “ναι”, καθώς πιστεύω ότι είναι υγιές να έρχονται νέοι άνθρωποι στην πολιτική. Ξέρετε, όμως, ποιό είναι το δυσάρεστο; Η πολιτική δεν δίνει πλέον κίνητρο σε νέους και καταξιωμένους ανθρώπους κι αυτό δεν είναι πρόβλημα μόνο στην Ελλάδα αλλά και στις περισσότερες χώρες. Να θεωρήσουμε ότι το επόμενο βήμα σας θα είναι στην κεντρική πολιτική σκηνή; «Μα, θεωρώ ότι ως αναπληρωτής τομεάρχης Οικονομίας και ως περιφερειακός σύμβουλος είμαι ήδη μέσα στην πολιτική σκηνή…» Δεν του έκανα άλλη ερώτηση επί του θέματος, γιατί κατάλαβα ότι λέγαμε τα ίδια με άλλα λόγια. Γιατί υπάρχει η δυνατότητα σε μία κυβέρνηση να έχει στα μέλη της και εξωκοινοβουλευτικούς, οπότε σε κάθε περίπτωση μάλλον θα

«Το μεγάλο έλλειμμα είναι η ανάπτυξη και για την ανάπτυξη η κυβέρνηση δεν κάνει τίποτα και μόνο πρόσφατα έμαθε τη λέξη!»

δούμε τον κ. Μηταράκη σε μια αυριανή κυβέρνηση Σαμαρά. Γι’ αυτό, γυρίσαμε τη συζήτηση στα καθαρώς οικονομικά θέματα. Είπατε προ ημερών ότι η προηγούμενη κυβέρνηση δεν μας προετοίμασε για μια διεθνή κρίση μεγαλύτερη απ’ ό,τι περιμέναμε, κινούμενη στους ρυθμούς της «ήπιας προσαρμογής». Με δυο λόγια τι θέλατε να πείτε; «Είπα το αυτονόητο, ότι η παγκόσμια κρίση αποδείχθηκε μεγαλύτερη από τις αρχικές προβλέψεις, όχι μόνο στην περίπτωση της Ελλάδας αλλά σε όλες τις χώρες του κόσμου. Αλλά να μην χάσουμε τα μάτια μας από την μπάλα, την ουσία. Και η ουσία της ελληνικής κρίσης συνίσταται σε δυο βασικές παραμέτρους: η πρώτη είναι ότι, ως χώρα, υπερχρεωθήκαμε τη δεκαετία του ’80, με αποτέλεσμα, όταν συνέβη η διεθνής κρίση στα τέλη της δεκαετίας του 2010, να ήμαστε ήδη χρεωμένοι. Καμία άλλη ευρωπαϊκή χώρα δεν χρωστούσε πριν από το 2004. Γιατί τα λάθη της δεκαετίας του ΄80 δεν μπορέσαμε να τα αναστρέψουμε. Η δεύτερη σημαντικότερη παράμετρος είναι ότι η Ελλάδα είχε μια “κρίση ελλείμματος” το 2009, όπως είχαν όλες οι ευρωπαϊκές χώρες, ως αποτέλεσμα της διεθνούς κρίσης. Με μοναδική, όμως, ευθύνη της κυβέρνησης του κ. Παπανδρέου αυτή η “κρίση ελλείμματος”, που ήταν κοινή στην Ευρωζώνη, έγινε για μας μια “κρίση δανεισμού” μοναδική στην Ευρώπη. Αυτοπαγιδευθήκαμε στη δυσφήμιση της χώρας από τον πρωθυπουργό και βρεθήκαμε εκτός αγορών! Αυτό που τόνισα, λοιπόν, είναι ότι η διεθνής κρίση, τελικά, ήταν μεγαλύτερη απ’ ό,τι αρχικά εκτιμήθηκε όχι στην Ελλάδα, αλλά παντού.» Αυτή ήταν η βασική αιτία που αναγκαστήκαμε να δεχτούμε το Μνημόνιο, την ώρα που υπήρχαν και άλλες λύσεις; «Ο βασικός λόγος που δεχτήκαμε το Μνημόνιο, ήταν πως είχαμε μια κυβέρνηση ανίκανη να αντιμετωπίσει την κρίση ελλείμματος. Βγήκε μόνη της στις διεθνείς αγορές και έλεγε πως “είμαστε ένα διεφθαρμένο κράτος” και μιλούσε για “Τιτανικό”, την ίδια στιγμή που προσπαθούσε να δανειστεί, ενώ, παράλληλα, δεν ήταν σε θέση να αρθρώσει ένα συγκεκριμένο οικονομικό πρόγραμμα, για να μας βγάλει από την κρίση. Άρα, είχαμε μια κυβέρνηση που δεν είχε αποφασιστικότητα, ούτε και ικανότητα να λύσει τα προβλήματα της χώρας. Και μια κυβέρνηση που κέρδισε τις εκλογές, λέγοντας πως “λεφτά υπάρχουν”, αρνούμενη οποιοδήποτε μέτρο, οποιαδήποτε σκέψη που κατέθετε η προηγούμενη κυβέρνηση. Ήταν, λοιπόν, μια ανεύθυνη αντιπολίτευση που έγινε μετά μια ανεύθυνη κυβέρνηση.»

Η συνέντεξη στο crash δόθηκε στο γραφείο του στη Νέα Δημοκρατία

Στην ουσία, τα χρήματα που πήραμε και θα πάρουμε, αυτά τα 110 δισ. ευρώ, θα πάΜάιος 2011

104

102_107_MHTARAKHS_R_REAL 4/28/11 5:51 PM Page 105

crash νε όλα σχεδόν για αποπληρωμή τόκων παλιότερων δανείων. Δεν υπήρχε άλλος δρόμος; «Αυτή τη στιγμή, το μεγάλο ζητούμενο είναι η πραγματική οικονομία. Η αγορά ασφυκτιά, ο κόσμος είναι άνεργος, τα μαγαζιά κλείνουν. Η πρώτη προτεραιότητα, λοιπόν, που πρέπει να δοθεί για να λειτουργήσει η αγορά, είναι να παράξει η οικονομία. Τότε μόνο θα μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε τα συσσωρευμένα χρέη του παρελθόντος. Αυτήν τη στιγμή έχει συμβεί το εξής τραγικό: έχουμε αυξήσει υπερβολικά την ύφεση, τον πληθωρισμό, την ανεργία και δεν έχουμε μειώσει το έλλειμμα. Δηλαδή, έχουμε κάνει μια τρύπα στο νερό! Έχει παντελώς αποτύχει το ΠΑΣΟΚ να μειώσει το έλλειμμα, παρά τα σκληρά μέτρα που παίρνει, επειδή όλα κινούνται στην ίδια κατεύθυνση: αύξηση των φόρων και οριζόντιες περικοπές αποδοχών, που δημιουργούν περισσότερα προβλήματα στην αγορά και, τελικά, στα οικονομικά του κράτους, απ’ όσα καταφέρνουν να λύσουν!» Με δεδομένο ότι τα μέτρα που ανακοίνωσε η κυβέρνηση, υπό τις «εντολές» της τρόικας, αφορούν και την περίοδο μετά τις εκλογές, γιατί δεν προσέρχεται η Ν.Δ. στον διάλογο; «Να επισημάνω ότι το κράτος έχει συνέχεια. Αυτό είναι ένα γεγονός που πάντα συμβαίνει. Όταν δανείζεται το κράτος με πενταετή και δεκαετή ομόλογα, αυτά πάνε στις επόμενες δυο και τρεις κυβερνήσεις. Ωστόσο, η σημερινή κυβέρνηση έχει ήδη προαποφασίσει δυο πράγματα και τα έχει, μάλιστα, υπογράψει. Δηλαδή, τα έχει “δεσμεύσει”: το ένα είναι η κατεύθυνση των μέτρων ταμειακής φύσης και το δεύτερο είναι η ποσότητα των μέτρων σε 14,5 δισ. ευρώ, εκτός βέβαια αν αυτό αυξηθεί ακόμη περισσότερο, λόγω των αστοχιών στην εκτέλεση του προγράμματος. Άρα, η κυβέρνηση έχει αποφασίσει και την κατεύθυνση και την ποσότητα, οπότε τι να συζητήσουμε; Αφού το περίγραμμα και το νούμερο είναι ήδη υπογεγραμμένα! Εμείς θεωρούμε ότι η κατεύθυνση, η ταμειακή, πλέον δεν αποδίδει, επειδή το μεγάλο έλλειμμα είναι η ανάπτυξη και για την ανάπτυξη η κυβέρνηση διαθέτει μόνο τον αρμόδιο υπουργό! Δεν κάνει τίποτε και μόνο πρόσφατα έμαθε και τη λέξη! Τουλάχιστον, την αναφέρει πλέον. Θετικό μεν, αλλά δεν κάνει και κάτι…» Από την προεκλογική περίοδο μιλούσε για την «πράσινη» ανάπτυξη… «Να επισημάνω πάνω σε αυτό ότι πρόσφατα δήλωσα πως ο υπουργός Οικονομικών είναι εκτός πραγματικότητας! Γιατί είναι, τουλάχιστον, ασέβεια να λέει πως έχει ξεκινήσει η ανάκαμψη της Οικονομίας. Είναι ασέβεια προς τον κόσμο που υποφέρει, προς τους μαγαζάτορες που βάζουν λουκέτα, προς τον κόσμο που είναι

Δέχθηκε την πρόταση Σαμαρά και ήρθε στην Αθήνα από το Λονδίνο

«Οι παππούδες έχασαν μέρος από τη σύνταξή τους. Τα παιδιά έχασαν τον μισθό τους. Τα εγγόνια είναι άνεργα. Τώρα, ποιος θα βοηθήσει ποιον;» άνεργος να λέει ως «από μηχανής θεός», ότι η Οικονομία βελτιώνεται, γιατί, αντί να είναι στο “πράσινο”, αυτή βρίσκεται στο “κόκκινο”! Με την αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ, που στο τέλος της χρονιάς θα φτάσει ακόμη και στο 2%, πόσο δυσχεραίνεται η ελληνική οικονομία και κατά πόσο αλλάζει ή όχι ο σχεδιασμός της Ν.Δ., που βασίζεται στην ανάπτυξη; «Η αύξηση των επιτοκίων, οπωσδήποτε, είναι αναπτυξιακή τροχοπέδη, επειδή η Ελλάδα πλέον αποκόπηκε από την υπόλοιπη Ευρωζώνη ως προς τον ρυθμό ανάπτυξης. Όταν, το 2009, είχαμε ύφεση στη χώρα μας, είχαμε ύφεση σχεδόν σε όλη την Ευρώπη. Το 2010, ενώ η Ευρώπη ανέΜάιος 2011

105

καμψε, η Ελλάδα βούλιαξε στη βαθύτερη ύφεση που είχε ζήσει από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Άρα, δυστυχώς, ενώ η επιτοκιακή πολιτική της ΕΚΤ το 2009 μας βόλευε κι εμάς, πλέον, επειδή η πλειονότητα των κρατών μπαίνει σε ανάπτυξη, τα επιτόκια αυξάνουν φυσιολογικά, εμείς θα χτυπηθούμε ακόμη περισσότερο. Βέβαια, το μεγαλύτερο πρόβλημα για την Ελλάδα δεν είναι το “επιτόκιο βάσης”, αλλά το “περιθώριο”, γιατί πληρώνουμε ένα «περιθώριο» το οποίο μας θεωρεί στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και αυτό –αν θέλετε– ήταν ένα λάθος του Μνημονίου από την αρχή. Μας επέβαλαν ένα πρόγραμμα, που στη γνώμη των συγγραφέων του μας έβγαζε από την κρίση, μας χρέωναν όμως σαν να μην μας έβγαζε! Ακόμη και αυτή η μείωση που συζητιέται να υπογραφεί τον Ιούνιο, η αλήθεια είναι πως είναι μίζερη. Αυτή τη στιγμή, το μεγαλύτερο έξοδο των ελληνικού δημοσίου, η μεγαλύτερη «επιταγή» που κάθε χρόνο πρέπει να κόψει ο εκάστοτε υπουργός Οικονομικών, είναι για τους τόκους!» Αφού, όμως, όλα δείχνουν ότι στο τέλος της εφαρμογής του Μνημονίου το χρέος μας θα είναι μεγαλύτερο απ’ ό,τι ήταν στην αρχή του, πώς είναι δυνατόν να ανακάμψει ποτέ η οικονομία;

102_107_MHTARAKHS_R_REAL 4/28/11 5:52 PM Page 106

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Κοιτάξτε, ο ετήσιος προϋπολογισμός επιβαρύνεται από κάποιους τόκους και οι τόκοι είναι αποτέλεσμα δυο αριθμών: είναι ο πολλαπλασιασμός του χρέους με το μέσο επιτόκιο. Όσο η ελληνική οικονομία είναι σε ύφεση και οι προοπτικές είναι δυσοίωνες, τα νέα δάνεια που παίρνει η Ελλάδα και όποτε καταφέρουμε να τα ξαναβρούμε από τις αγορές, θα είναι ακριβά. Άρα, θα έχουμε τον συνδυασμό δυο προβλημάτων: μεγάλο χρέος, μεγάλο επιτόκιο. Μόνο μια οικονομία που σε τρέχοντα ρυθμό, με την απαραίτητη αναπτυξιακή και επενδυτική ώθηση, με τις απαραίτητες φορολογικές και ρυθμιστικές αλλαγές, μπει σε ρυθμό ανάπτυξης, μόνο τότε θα είναι σε θέση να διαπραγματευτεί νέα δάνεια με χαμηλότερα και “υγιέστερα” επιτόκια. Το μέγεθος του χρέους είναι πρόβλημα και γι’ αυτό το τονίσαμε από τον περασμένο Ιούλιο, πως απαιτείται ένα φιλόδοξο πρόγραμμα αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας, όχι βέβαια για να “βγει” το Μνημόνιο, αλλά για να βγούμε από αυτό.» Με αυτό το σκεπτικό, μήπως έχουν δίκιο όσοι ισχυρίζονται ότι οι Έλληνες δεν πρόκειται ποτέ να πάρουν πίσω τα χαμένα εισοδήματά τους από τις περικοπές μισθών, επιδομάτων και συντάξεων; «Το θέμα είναι να μεγαλώσει η πίτα! Για να μεγαλώσει, όμως, η πίτα πρέπει να λειτουργήσει η Οικονομία. Εκεί πρέπει να εστιάσουμε όλη μας την προσπάθεια. Δηλαδή, όταν ξεφύγουμε από τη φορομπηχτική φιλοσοφία. Όταν ξεφύγουμε από τις οριζόντιες περικοπές και δώσουμε έμφαση σε αυτά τα μέτρα ανάτασης της ελληνικής Οικονομίας: αύξηση της ρευστότητας, ρυθμιστικές αλλαγές, φορολογικά κίνητρα και αξιοποίηση της Δημόσιας περιουσίας. Όταν δώσουμε την προσοχή μας σε αυτούς τους πυλώνες θα επιτρέψουμε στην Οικονομία να ορθοποδήσει. Κι αυτά θα τα παρουσιάσουμε στο “Ζάππειο ΙΙ”.» Άλλο ρώτησα. Υπάρχει περίπτωση ο μισθωτός και ο συνταξιούχος, που έχουν χάσει μέρος των εισοδημάτων τους, να τα πάρουν πίσω; «Ναι, αλλά αυτό απαιτεί η Οικονομία να μπει σε τροχιά για να ξαναλειτουργήσει. Βέβαια, όλο το Μνημόνιο είναι άδικο, αλλά υπάρχουν και κάποιες υπερβολικές αδικίες, όπως οι χαμηλοσυνταξιούχοι. Αυτά έχουμε ήδη πει ότι πρέπει να επανέλθουν άμεσα, επειδή όχι μόνο θα έχουν θετικό κοινωνικό αντίκτυπο, αλλά παράλληλα, θα επιτρέψουν την αύξηση της αγοραστικής δύναμης στα ασθενέστερα στρώματα, που θα αυξήσουν την απασχόληση. Γιατί, όταν ένας συνταξιούχος χάνει μέρος της σύνταξής του, αυτά τα χρήματα δεν θα τα ξόδευε στο εξωτερικό…» Στο super market θα τα έδινε… «Στο super market, στο ταβερνάκι και στον… ράφτη. Ο ράφτης έκλεισε, το ταβερνάκι απέλυ-

«Αυτοπαγιδευθήκαμε στη δυσφήμιση της χώρας από τον πρωθυπουργό και βρεθήκαμε εκτός αγορών»

σε ένα σερβιτόρο κ.λπ. Αυτά τα πληρώνουμε όλοι μας τώρα, γιατί εκεί που αυτοί οι άνθρωποι πλήρωναν εισφορές, πλήρωναν ΦΠΑ, έπαιρναν μισθό και ξόδευαν, τώρα έχουν μπει στο ταμείο ανεργίας. Άρα, εμείς τους πληρώνουμε. Θέλω να τονίσω ένα πράγμα: ένα οικονομικό πρόγραμμα δεν μπορεί να βγει, αν δεν έχουμε κοινωνική συνοχή. Αυτές οι ψυχρές “λογικές” των αριθμών δεν λειτουργούν στην κοινωνία. Πρέπει να υπάρχει μια αίσθηση Δικαίου και μια αίσθηση σεβασμού και προστασίας του ανθρώπου. Η προστασία του κοινωνικού συνόλου είναι πρωταρχική υποχρέωση του πολιτικού κόσμου και συνδέεται άμεσα με ένα οικονομικό πρόγραμμα.» Βάσει αυτού, μπορούμε να πιστέψουμε τους ισχυρισμούς ότι η Ν.Δ., αν έρθει στην εξουσία, θα επαναφέρει τα χαμένα εισοδήματα, έστω σ’ αυτούς που αδικήθηκαν κατάφορα; «Ναι. Θα παρέμβει αμέσως στις αδικίες. Σε αυτό έχει ήδη δεσμευτεί ο κ. Σαμαράς, από τον περασμένο Ιούλιο. Δεν είναι δυνατόν ο χαμηλοσυνταξιούχος, λόγω ηλικίας, να καλύψει τα χαμένα εισοδήματά του. Τι να κάνει ο 75χρονος ή ο 80χρονος; Ξαφνικά, εγκλωβίστηκε σε μια νέα κατάσταση. Και δεν μιλάμε γι’ ανθρώπους που είχαν αγοραστική δύναμη, αλλά γι’ αυτούς που δεν είχαν. Και ένα από τα δεινά που έφερε το Μνημόνιο, είναι ότι χτύπησε για πρώτη φορά τον κοινωνικό ιστό. Οι Έλληνες έχουμε πολύ δεμένες οικογένειες και αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο πλεονέκτημα. Οι παππούδες έχασαν μέρος από τη σύνταξή τους. Τα παιδιά έχασαν τον μισθό τους. Τα εγγόνια είναι άνεργα. Τότε ποιος θα βοηθήσει ποιον; Παλιά υπήρχε ο στυλοβάτης. Τώρα ποιος θα κρατήσει το σπιτικό; Παλιά ο εργαζόμενος γιος βοηθούσε τον παππού και τα παιδιά του ή ο παππούς βοηθούσε τα παιδιά και τα εγγόνια του. Τώρα;» Αυτή είναι λογική που εκείνοι που συνέταξαν το Μνημόνιο δεν έλαβαν υπόψη τους, αλλά και αυτοί που το διαπραγματεύτηκαν από την ελληνική πλευρά δεν τόλμησαν να εκφράσουν! Μπορεί, λοιπόν, ο κ. Μηταράκης να λέει τα πράγματα της Οικονομίας ξεκάθαρα με το όνομά τους, αλλά αυτό είναι αποτέλεσμα της πεποίθησής του ότι, αν δεν δεις στην πράξη τις διάφορες θεωρίες, τότε οι ιδέες παραμένουν Μάιος 2011

106

για το κοινό “γράμμα κενό”. Και το λέει με τον πιο χαρισματικό τρόπο… Έχετε κάνει πολύ καλές σπουδές στα Οικονομικά. Όσα διαβάζατε, είδατε να έχουν εφαρμογή στην πραγματική οικονομία της καθημερινότητας των πολιτών; Ένα πράγμα που η θεωρία δεν λαμβάνει υπόψη της είναι η αποτελεσματικότητα. Και το μεγάλο πρόβλημα, πολλές φορές, στην εκτέλεση της πολιτικής είναι η αποτελεσματικότητα. Δηλαδή, η μετατροπή ιδεών σε πράξεις στο πεζοδρόμιο. Εκεί κάπου βλέπουμε ότι η θεωρία χάνεται. Όπως, επίσης, πολλές φορές, η θεωρία δεν λαμβάνει υπόψη της τις επιπτώσεις των πορισμάτων της. Γιατί, μπορεί, θεωρητικά, να πεις ότι θα κάνω κάτι με αυτό το αποτέλεσμα, αλλά η ενέργειά μου έχει και αρνητικές επιπτώσεις στην πραγματικότητα κι αυτό είναι κάτι που οι θεωρητικοί δεν μπορούν, πολλές φορές, να αντιληφθούν. Από τη μια πλευρά, την αποτελεσματικότητα, δηλαδή, το πως γίνεται κάτι στην πράξη και, από την άλλη, το ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτού που λέμε. Γιατί ακούω να λένε “να κάνουμε αυτό» ή «να προτείνουμε εκείνο”, αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι η ζωή είναι μια αλυσίδα που, αν αρχίζουμε να αλλάζουμε τους κρίκους της, επηρεάζεται σημαντικά η υφή της. Και αυτά είναι δυο βασικά σημεία που πρέπει ένας άνθρωπος που έχει πρακτική αντίληψη της ζωής να λάβει υπόψη του πολύ έντονα, όταν συζητά τη θεωρία. Η συζήτησή μας κάπου εδώ έπρεπε να τελειώσει. Θέλησα να την κλείσουμε με κάτι πιο ευχάριστο… Το 2005 βραβευτήκατε ως ο καλύτερος αναλυτής του τομέα σας στην Ευρώπη. Πώς νιώσατε εκείνη τη στιγμή; «Μια ιδιαίτερη συγκίνηση, επειδή όταν είσαι στο εξωτερικό, είσαι εκ των πραγμάτων αυτοδημιούργητος, αφού εκεί δεν λειτουργούν φίλοι, γνωστοί, συγγενείς για να ξεκινήσεις την καριέρα σου. Πήγα έζησα πολλά χρόνια μόνος μου στο εξωτερικό, σπούδασα αυτοχρηματοδοτούμενος, έμεινα σε τρεις χώρες, για να καταφέρω να πατήσω στα πόδια μου επαγγελματικά. Γι’ αυτό και ένιωσα μια καταξίωση που δικαίωνε τα τόσα χρόνια ξενιτιάς. Επίσης, χάρηκα ιδιαίτερα που τιμήθηκα πρόσφατα από το Πατριαρχείο Αλεξάνδρειας. Διατηρώ στενές σχέσεις με την Εκκλησία και στο εξωτερικό η Εκκλησία είναι και ελληνισμός. Πέρα από τη θρησκευτική διάστασή της, την οποία και νιώθω έντονα, έχει και μιαν εθνική διάσταση που είναι για μένα πάρα πολύ σημαντική και ήταν βασικός παράγοντας να αποφασίσω να φύγω από τη σιγουριά της εργασίας μου και τα εισοδήματα του εξωτερικού για να επιστρέψω στην πατρίδα.»

102_107_MHTARAKHS_R_REAL 4/28/11 5:52 PM Page 107

108_109_ASIMAKIS 4/28/11 5:54 PM Page 108

crash

ΠΡΟΦΙΛ

Ένας κατσέρ «ξεμοναχιάζει» την τρόικα στο ασανσέρ Μπορεί οι «τροϊκανοί» ελεγκτές να δήλωσαν, κατά την τελευταία επίσκεψή τους στη χώρα μας, ότι χάνουν την υπομονή τους με την έλλειψη αποφασιστικότητας των ελληνικών αρχών, όμως ο άνθρωπος που τους υποδέχεται στην είσοδο του υπουργείου Οικονομικών, μοιάζει σίγουρος για τις κινήσεις του. Χαμογελαστός, ανοίγει με ταχύτητα την πόρτα της εισόδου, πριν οι υπόλοιποι κλητήρες τους υποδεχτούν στον ανελκυστήρα. της Γεωργίας Αθ. Σκιτζή Μάιος 2011

108

108_109_ASIMAKIS 4/28/11 5:54 PM Page 109

crash

α μέτρα ασφαλείας για τους «σωτήρες» μας φανερώνουν αυξημένη ετοιμότητα: με ταχύτατους ρυθμούς, οι «τροϊκανοί» βγαίνουν από τα υπηρεσιακά αυτοκίνητα και τρυπώνουν στο υπουργείο Οικονομικών. Πρώτο πρόσωπο επί της υποδοχής, ο κ. Παναγιώτης Ασημάκης, θυρωρός, παλιός παλαιστής του κατς και σήμα κατατεθέν του «κτιρίου του Μνημονίου». Έχει ζήσει από κοντά και ανεβοκατεβάσει με το ασανσέρ πολλούς υπουργούς και άλλους επίσημους επισκέπτες.

Ο «κέρβερος» του κτιρίου θα υποδεχτεί ξανά τους ελεγκτές το διάστημα 3-13 Μαΐου, όταν το υψηλόβαθμο κλιμάκιο της Κομισιόν, της ΕΚΤ και του ΔΝΤ θα αφιχθεί για να προχωρήσει σε νέα κρίσιμη αξιολόγηση της πορείας της ελληνικής οικονομίας. Σύμφωνα με έγκυρες πηγές, πρόθεση των ελεγκτών είναι να μεταβούν στην Ελλάδα με «πορτοκαλί» πλέον και όχι «κίτρινες» κάρτες. Nα προειδοποιήσουν δηλαδή για τις συνέπειες της -σύμφωνα με την εκτίμησή τους- στασιμότητας των δεσμεύσεων που έχει αναλάβει η χώρα μας έναντι των Βρυξελλών. Ίσως τώρα, ο Ασημάκης μέσα στο ασανσέρ αξιοποιήσει την ευκαιρία και τους δείξει ότι οι Έλληνες διαθέτουν δυνατούς «μύες»! Ο παλαίμαχος του κατς δικαιούται άλλωστε να υπερηφανεύεται για τις ένδοξες νίκες του, αλλά και για τα μετάλλια που κέρδισε στους αγώνες του. Αγώνες δόξας για την ελληνική πάλη. Ο καλόκαρδος «γίγαντας» πάλεψε σε τέσσερις ηπείρους, με σπουδαίες νίκες και λιγοστές ήττες. Σήμερα, αποτελεί αδιαμφισβήτητα «φιγούρα» του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών στην πλατεία Συντάγματος. Υπερβολικά αγαπητός από την εκάστοτε πολιτική ηγεσία, αλλά και από τους συναδέλφους του. Ο αειθαλής, διορισμένος επί εποχής Μακαρέζου, κλητήρας του υπουργείου Οικονομικών μετρά ήδη 40 χρόνια στο πόστο αυτό. Έχει υποδεχθεί και ξεπροβοδίσει πολυάριθμους υψηλόβαθμους αξιωματούχους. Έμελλε να είναι εκεί και σήμερα για να υποδέχεται τους ελεγκτές της τρόικας, τους οποίους εξυπηρετεί με ευγένεια. Και μετά τις συναντήσεις τους με τον υπουργό και μετά απ’ όσα διαρρέουν για τα νέα μέτρα, ο Ασημάκης πάντα χαμογελαστός τους κατεβάζει στην έξοδο και τους ξεπροβοδίζει.

Κορυφαίος του κατς Ο Παναγιώτης Ασημάκης γεννήθηκε το 1933 στο χωριό Αθανάσιος Διάκος της Φθιώτιδος. Το 1946, σε εκείνα τα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου πολέμου, ήρθε στην Αθήνα ψάχνοντας μια καλύτερη τύχη. Έτσι, βρέθηκε κοντά στο ίνδαλμά του, τον αδελφό του Κώστα Ασημάκη, πρωταθλητή και βαλκανιονίκη στην ελληνορωμαϊκή πάλη. Εργαζόταν σε ευκαιριακές δουλειές για λόγους επιβίωσης, ενώ, τις ελεύθερες ώρες του, με την καθοδήγηση του αδελφού του, προπονούνταν στην ελληνορωμαϊκή στον Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο. Γρήγορα, αναγνωρίστηκε το ταλέντο του, και άρχισε να συμμετέχει σε επίσημους αγώνες. Κοντά στον Τζιμ Μπόρα, έναν διεθνούς φήμης Έλληνα πρωτοπαλαιστή, μυήθηκε στα μυστικά

του κατς. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, νίκησε σε αγώνα κατς τον διεθνή Τούρκο παλαιστή Κασίμ Ασλάμ. Η συνέχεια στα ρινγκ ήταν εντυπωσιακή: οι διαδοχικές νίκες καθιέρωσαν τον Ασημάκη μεταξύ των κορυφαίων του κατς. Ταυτόχρονα, ορίστηκε εκπαιδευτής πάλης στον ελληνικό στρατό και την ελληνική χωροφυλακή, ενώ συμμετείχε και σε τέσσερις κινηματογραφικές ταινίες: «Η κόρη του ήλιου» (1971), «Τα ψίχουλα του κόσμου» (1968) (ναύτης που παλεύει), «Τρούμπα 67» (1967) (μπράβος), «Αυτό το κάτι άλλο!» (1963) (μασίστας). Εδώ και τέσσερις δεκαετίες, είναι ο υπεύθυνος ασφαλείας στο σημερινό υπουργείο Οικονομίας και Οικονομικών. Οι αγώνες του Παναγιώτη Ασημάκη δεν προσείλκυαν μόνο απλούς φιλάθλους. Εξέχουσες προσωπικότητες της δημόσιας ζωής επίσης, αναγνώριζαν και εκτιμούσαν το αληθινό φίλαθλο πνεύμα και την αγωνιστική εντιμότητα του Ασημάκη, και έσπευδαν να τον παρακολουθήσουν από κοντά. Ο απαράμιλλος τεχνίτης του κατς τους αποζημίωνε με ένα ωραίο θέαμα.

Από τις τούμπες του Ασημάκη, στη μνημονιακή ανατροπή Οι περισσότεροι επαγγελματίες παλαιστές έχουν κάποιο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό γνώρισμα είτε στην εφαρμογή είτε στον τρόπο που παλεύουν είτε, ακόμη, και στη συμπεριφορά τους,

Ο καλόκαρδος «γίγαντας» πάλεψε σε τέσσερις ηπείρους, με σπουδαίες νίκες και λιγοστές ήττες. Σήμερα, αποτελεί αδιαμφισβήτητα «φιγούρα» και «έμβλημα» του υπουργείου Οικονομίας και Οικονομικών

που τους ακολουθεί σαν σήμα κατατεθέν. Έτσι και ο Ασημάκης ταυτίστηκε με την τούμπα του, που ενθουσίαζε το κοινό του. Μόλις έβγαινε στο ρινγκ, οι φίλαθλοι φώναζαν ρυθμικά: «Τούμπα, Ασημάκη, τούμπα». Εκείνος με τη σειρά του δεν τους χαλούσε το χατίρι. Οι ζητωκραυγές του κόσμου τον εμψύχωναν, τον ενθουσίαζαν, του έδιναν να καταλάβει ότι το κοινό ήταν πραγματικά στο πλευρό του. «Οι προβολείς έχουν πια σβήσει», λέει ο κ. Ασημάκης. «Στα αυτιά μου φτάνουν σαν μακρινός απόηχος οι ζητωκραυγές των φιλάθλων. Κάθομαι και συλλογίζομαι τι κέρδισα, τι έχασα όλα αυτά τα χρόνια σαν επαγγελματίας παλαιστής. Χρήματα; Όχι. Το κατς δεν είναι τόσο διαδεδομένο, όσο θα έπρεπε, και η πολιτεία συνεχίζει να μην το βοηθά. Ό,τι γίνεται γύρω από αυτό, γίνεται με τη βοήθεια όσων ασχολούνται με την πάλη και από ιδιωτική πρωτοβουλία. Δόξα; Μα, είναι τόσο εφήμερη. Σήμερα σε ζητωκραυγάζουν, αύριο σε έχουν ξεχάσει. Αναρωτιέται κανείς εάν έπειτα από όλα αυτά αξίζει τον κόπο να αγωνίζεσαι, να δεινοπαθείς και να ριψοκινδυνεύεις. Όμως, όχι. Τώρα που το σκέφτομαι, κάπου στο βάθος υπάρχει μια γεύση ικανοποίησης. Ικανοποίησης για το ότι υπηρέτησα σωστά και με αξιοπρέπεια το άθλημά μου και δικαίωσα τους φίλους μου, τους φίλους της πάλης και τον εαυτό μου». Παλαιστές του κατς τα στελέχη του ΔΝΤ; Τα στελέχη του ΔΝΤ διατηρούν πολύ χαμηλό προφίλ και δεν κάνουν σπατάλες. Διαμένουν σε απλά δωμάτια και όχι σε πολυτελείς σουίτες. Αποφεύγουν τις υπερβολές και επιλέγουν ενίοτε τα εστιατόρια του ξενοδοχείου για να δειπνήσουν ή να χαλαρώσουν με ένα ποτό στο μπαρ. Αυτό που κάνει εντύπωση σε όλους, είναι το γεγονός ότι έχουν αυστηρό ωράριο και δεν παρεκκλίνουν από αυτό ποτέ (ούτε πρωταθλητισμό να έκαναν!). Επιπλέον, προσέχουν όλες τις κινήσεις τους – προς αποφυγή σχολίων. Εξάλλου, όταν επισκέπτονται την Ελλάδα, έχουν συγκεκριμένο και αυστηρό πρόγραμμα, κι έτσι δεν τους μένει χρόνος παρά μόνο για τη δουλειά. Πάντως, φαίνεται ότι ο ελληνικός λαός πρέπει να κάνει αντίστοιχη τούμπα με εκείνη του Ασημάκη, καθώς βρίσκεται εν αναμονή του πραγματικού «σουβλίσματος». Το απόλυτο οικονομικό κατς μας περιμένει, με τη διαφορά ότι ο νικητής στα προσεχή παιχνίδια προβλέπεται να είναι η τρόικα...

110_115_PSARIANOS 4/28/11 6:39 PM Page 110

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γρηγόρης Ψαριανός Συνέντευξη στον Νίκο Παπανικολάου

110_115_PSARIANOS 4/28/11 6:39 PM Page 111

crash

«Τεράστια ποσά πήγαν σε τρύπιες τσέπες και μαύρες σακούλες» Γ

ια τον Γρηγόρη Ψαριανό είχα ακούσει πολλά, σχεδόν τίποτα επί της ουσίας. Με ενδιέφερε να τον γνωρίσω από κοντά, βέβαιος πως θα μιλούσε «έξω από τα δόντια» με τον δικό του «προκλητικό» τρόπο, ακριβώς επειδή ήξερα, όπως όλοι, πως είναι αθυρόστομος. Έτσι, τουλάχιστον, τον χαρακτήριζαν, από τότε που ως παραγωγός του ραδιοσταθμού «Best 92,6» είχε προκαλέσει την μήνιν του Εθνικού Ραδιοτηλεοπτικού Συμβουλίου.

Το αιτιολογικό του ΕΣΡ έλεγε πως «κατά τη διατύπωση των σχολίων του, ο παρουσιαστής χρησιμοποίησε τις εξής λέξεις και φράσεις, που θα μπορούσε να υποστηριχθεί ότι δεν ήταν ευπρεπείς: όξω μωρή βλάχα, μωρή κότα, κ...βλαχοι, μαλ...ς (4 φορές), ρε π...τη μου (2 φορές), κ...συμφέροντα…» κ.ο.κ. Κι όμως! Ο βουλευτής του ΣΥΝ και στη συνέχεια της Δημοκρατικής Αριστεράς το 2007 και το 2009, μου έδωσε μια άλλη εικόνα, έστω κι αν όταν του το επισήμανα, φάνηκε να αλλάζει για λίγο στάση και να γίνεται πιο… τολμηρός στις εκφράσεις του. Μου δημιούργησε την εντύπωση ενός ανθρώπου που δεν φροντίζει να καλλωπίζει τα λόγια του, που έχει άποψη αρκετά στρογγυλεμένη, που κρίνει το χθες και το σήμερα με την παιδεία που απέκτησε, οργανωμένος σε ένα κομμάτι της Αριστεράς, από το 1972.

Στις μπουάτ της δεκαετίας του ΄70 «Με τη μεσολάβηση κάποιων φίλων από τον Χολαργό, που είχαν επαφή, μπήκα στον Ρήγα Φεραίο του τότε ΚΚΕ εσ. σε συνθήκες παρανομίας», μου λέει, όταν τον ρωτώ πώς ξεκίνησε η πολιτική του πορεία. Με προκηρύξεις, γράφοντας συνθήματα κυρίως στα σχολεία Χολαργού, Παπάγου, Αγ. Παρασκευής, επιδίωξε να εκφράσει αυτό που ένιωθε πως τον αντιπροσώπευε, σε μια αρκετά «συγκρατημένη», συντηρητική περιοχή της Αθήνας. Η παρέα όμως, είχε ξεκινήσει τη «δράση» της από το 1969, από το γυμνάσιο και συνέχισε μέχρι τις καταλήψεις της Νομικής, στη Σόλωνος, αρχές του 1973 και μετά τον Νοέμβρη στο Πολυτεχνείο. Συμμαθητής με τον Τζίμη Πανούση συμμε-

τείχε στις «Μουσικές Ταξιαρχίες» για έξι χρόνια: « Έχω τραγουδήσει αντάρτικα, έχω εκδώσει επαναστατικά τραγούδια τα οποία λατρεύω», μου λέει για να συμπληρώσει με χιούμορ πως «και τώρα αν θέλεις μπορώ να σου τραγουδήσω καμιά εικοσαριά αντάρτικα κι αν χρειαστεί, παρά την ηλικία μου, θα προσπαθήσω να ανεβώ στο βουνό!». Με τον τραγουδοποιό Νικόλα Άσιμο ήταν φίλοι. Τον είχε γνωρίσει στη διάρκεια της χούντας, τότε που έπαιζε με τον Γκαϊφίλια, τον Ζιώγαλα, τη Μαρίζα Κωχ, στην «Πέμπτη εποχή» και την «Ενδεκάτη εντολή». Ήταν η εποχή που άκμαζαν οι μπουάτ, όπου με έμμεσο τρόπο λέγονταν και πράγματα που απαγόρευε ή λογόκρινε η δικτατορία. Ο Γρηγόρης Ψαριανός εμφανιζόταν στο «Λημέρι» με τον Πάνο Τζαβέλα και είχε μάλιστα τραγουδήσει με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου –εκεί εμφανιζόταν και ο Παύλος Χαϊκάλης, που έκανε μιμήσεις– και αργότερα με τον νέο-κυματικό Γιώργο Ζωγράφο. Όπως ο Νικόλας Άσιμος –ο οποίος είχε παίξει και στο μπαράκι που λειτούργησε στον Χολαργό ο Ψαριανός από το 1984 μέχρι το 1990– έτσι κι αυτός πούλαγε κασέτες στον δρόμο. «Από το 1974 μέχρι το 1979, είχαμε ανοίξει με τον Τζίμη Πανούση ένα βιβλιοδισκοπωλείο στη Φιλολάου, που λεγόταν “114” στο οποίο γνώρισα και έγινα φίλος με πολλούς καλλιτέχνες. Πολλοί δίσκοι που κυκλοφόρησαν στη μεταπολίτευση εκεί φτιάχτηκαν. Εκεί γινόντουσαν πρόβες. Είχα μια έντονη δραστηριότητα στον χώρο της μουσικής και του βιβλίου, δουλεύοντας σε αρκετούς εκδοτικούς οίκους». Του ζητώ να με μεταφέρει στο κλίμα της εποχής των μπουάτ, που συνέχισαν να γράφουν ιστορία και τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια:

«ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. παίζουν τις κουμπάρες»

«Στις μπουάτ “Ροντέο” και “Κύτταρο”, που ήταν δυο μεγάλες πρωτοποριακές σκηνές, εμφανίστηκαν πολύ μεγάλοι καλλιτέχνες, όπως ο Σαββόπουλος και γεννήθηκε το ελληνικό ροκ με Ρωμανό, Πουλικάκο, Εξαδάκτυλο, Νοστράδαμο, Μάκαρα κ.λπ.». Ο Γρηγόρης Ψαριανός παρακολούθησε όλα τα «ρεύματα» στη μουσική, το τραγούδι, τον κινηματογράφο –ελληνικό, ιταλικό, την εποχή του νεορεαλισμού και της κωμωδίας και αμερικανικό με ταινίες ορόσημο, όπως «Ο ταξιτζής». Έζησε τις διεργασίες που γίνονταν στον χώρο του θεάτρου, με τη δημιουργία του «Ελεύθερου Θεάτρου», της «Ελεύθερης Σκηνής» και είδε «ιστορικές» παραστάσεις, όπως τους «300 της Πηνελόπης», την «Ιστορία του Αλή Ρέτζο» του Πέτρου Μάρκαρη, την «Αληθινή απολογία του Σωκράτη»…

Στον… ιστορικό «9,84» Μέσω ενός φίλου του γνωρίστηκε με τον Γιάννη Τζανετάκο, ο οποίος το 1987 «έστησε» το πρώτο ελεύθερο δημοτικό ραδιόφωνο, τον «9,84». Ο Γρηγόρης Ψαριανός ξεκίνησε με μουσικές επιμέλειες. Εκεί γνώρισε πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στην πολιτική και τη δημοσιογραφία, όπως τους Κούλογλου και Χατζηνικολάου, ακόμη και μετέπειτα υπουργούς όπως ο Π. Παναγιωτόπουλος και ο Θ. Ρουσόπουλος. Στην ερώτησή μου αν και τότε είχε «χαρακτηριστεί» προκλητικός, με διαβεβαίωσε πως «κάθε τρεις και λίγο ενοχλούσαν τον Τζανετάκο», πως τον ρωτούσαν πότε θα τον διώξει: «Αυτός ήταν βράχος. Δεν μάσαγε! Άφηνε απόλυτη ελευθερία και ετούτο δεν πιστώνεται μόνο σε αυτόν αλλά και στον Έβερτ που, αν και είχε ιστορία ακροδεξιού, έκανε μια τρομακτική υπέρβαση». Ως ραδιοφωνικός παραγωγός δούλεψε και στους σταθμούς «Flash 961», στην «ΕΡΑ», στον «941 Επικοινωνία», στον «SevenX», στον «ΚΛΙΚ FM», στον «Best 92,6» και στον «ΑΝΤ1 97,2».

«Να μην τρελαθούμε!» Πώς πέρασε στο προσκήνιο της πολιτικής ζωής; «Όταν γνωρίστηκα με τον Τσίπρα και τα άλλα τα παιδιά, στην προσπάθεια που έγινε στις

110_115_PSARIANOS 4/28/11 6:39 PM Page 112

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

δημοτικές εκλογές για τον δήμο της Αθήνας, μου έκαναν πρόταση να κατέβω ως υποψήφιος σύμβουλος. Εκλέχτηκα πρώτος σε ψήφους». Ακολούθησε η εκλογή του ως βουλευτή με τον ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του 2007. Τον Μάιο του 2010, με την ίδρυση της Δημοκρατικής Αριστεράς, ανεξαρτητοποιήθηκε… Τον ρωτώ για το πώς νιώθει που ανήκει στη γενιά του Πολυτεχνείου, που ανέλαβε τα μετέπειτα χρόνια την εξουσία και κατηγορείται σήμερα ότι εκφυλίστηκε και δείχνει να ενοχλείται... «Να μην τρελαθούμε!», μου απαντά, «κάποια στελέχη μόνο του φοιτητικού κινήματος είχαν κυβερνητικές ευθύνες. Τότε, το 1972-‘73, πιστεύαμε πως με το που θα πέσει η χούντα θα είμαστε σε διαδικασία μιας λειτουργικής Δημοκρατίας με δικαιοσύνη, ισότητα. Όλα αυτά διαψεύστηκαν οικτρά και στην περίοδο Κωνσταντίνου Καραμανλή και επί Γεωργίου Ράλλη. Ακόμη, μάλιστα και επί Ανδρέα Παπανδρέου, παρ’ όλη την αλλαγή και το άνοιγμα στις λαϊκές μάζες και τη στροφή της χώρας προς τα αριστερά. Μια

«Τώρα αμφισβητούν ακόμη και οι πελάτες του συστήματος που φτιάχτηκε από ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. και βασίστηκε σε λαμόγια και συγκροτημένα συμφέροντα μαφιόζικου τύπου» περίεργη στροφή προς ένα περίεργο είδος Αριστεράς. Οι ελπίδες των συνομήλικών μου εκείνης της εποχής διαψεύστηκαν. Και βεβαίως δεν καταφέραμε να δικαιώσουμε και τις ελπίδες των νεώτερων. Έχουμε όλοι μας ευθύνη». Και η Αριστερά; «Αν η Αριστερά ήταν σύγχρονη, δημοκρατική και με διορατικότητα στα

Ο Γ. Ψαριανός σαρκάζει την υποκρισία των βουλευτών ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ. που όταν μπαίνουν στην ολομέλεια... αλλάζουν κοστούμι

προβλήματα του τόπου, θα είχε σήμερα μαζί της το ένα τρίτο του εκλογικού σώματος. Παρ’ όλο που έγινε ένα πείραμα με την “Ενωμένη Αριστερά” το 1974 και με τον “Συνασπισμό” το 1989, το σχέδιο δεν ευοδώθηκε και οι ευθύνες της είναι μεγάλες. Άφησε τον δικομματισμό να λειτουργήσει…». Του επισημαίνω ότι μια ζωή η Αριστερά ρίχνει ευθύνες στον δικομματισμό, σαν να θέλει να εξορκίσει με την αναφορά της τα δικά της λάθη. «Φταίει και η ίδια. Αν δεν ήταν προσκολλημένη σε ιδεολογήματα, εμμονές, ψυχασθένειες και ενδονοσοκομειακές ενδοαριστερές λοιμώξεις, θα είχε μια διεισδυτικότητα στον κόσμο και στο εκλογικό σώμα και δεν θα ήταν σε αυτό το χάλι που είναι σήμερα ούτε τα συνδικάτα, ούτε οι συνεταιρισμοί… Το ΚΚΕ φέρει τη μεγαλύτερη ευθύνη, αφού θεωρητικά είναι το σημαντικότερο κομμάτι της. Θεωρούμε το ΚΚΕ Αριστερά, αλλά εγώ δεν είμαι απολύτως βέβαιος ότι είναι μια σύγχρονη ευρωπαϊκή Αριστερά. Και το παλιό ΚΚΕεσ. φταίει… Κάθε τρεις και λίγο είχαμε αλλεπάλληλες διασπάσεις και μικρά μορφώματα». Τον ρωτώ αν βλέπει «πρόβλημα» μόνο στην πολιτική αυτών των «μορφωμάτων» της Αριστεράς ή και στη συμπεριφορά και νοοτροπία τους. «Πρέπει να προσδιορίσουμε τι σημαίνει Αριστερός», διευκρινίζει και μου καταθέτει τη δική του μακρόχρονη εμπειρία. Πως γνωρίζει ανθρώπους που είναι Αριστεροί, αλλά πάρα πολύ συντηρητικοί στη ζωή τους, στις οικογενειακές και φιλικές τους σχέσεις. Ανθρώπους που εκφράζουν ένα είδος θρησκοληψίας. Μάλιστα δεν διστάζει να μιλήσει για ένα μικρόβιο που το έχουν όλοι, ακόμη και τα μέλη της Δημοκρατικής Αριστεράς και επιμένει πως δεν μπορούμε να ερμηνεύσουμε τα πράγματα σήμερα με όρους και συνταγές- μανιφέστο και τσιτάτα του 1920 ή του 1950». Αν και είχε απαντήσει αυθόρμητα και με ορμή στην παρατήρησή μου πως ανήκει στη γενιά του Πολυτεχνείου που ατύχησε απορροφημένη από την εξουσία, δεν αρνήθηκε πως το παιχνίδι της συναλλαγής και της διαπλοκής το έπαιξαν όλα τα κομμάτια της Αριστεράς. Από το ΚΚΕ, έως τους Μαοϊκούς και τους αριστεριστές. Στην απορία μου πώς γίνεται από την Αριστερά κάποιοι να μεταπήδησαν στο ΠΑΣΟΚ και τη… Δεξιά μου απαντά: «Δεν ξέρω, μπορεί να χρειάζεται και μια ψυχανάλυση αυτών των ανθρώπων. Το πώς δηλαδή αφομοιώθηκαν από ένα νεοφιλελεύθερο σύστημα, το οποίο δεν είναι καν καπιταλισμός, αλλά μια διαστροφή του». Είχε αρχίσει να μιλά όλο και πιο παραστατικά, προσπαθώντας να δώσει ξεκάθαρες εξηγήσεις για όλα: «Στην Ελλάδα έχουμε καταφέρει να εξευτελίσουμε και τον καπιταλισμό». Μου εξηγεί πως δεν μπορούμε να μιλάμε για ελεύθερη αγορά, όταν έχουμε καρτέλ. Πως είχαμε αυτόν τον παραποιημένο καπιταλισμό επειδή «εδώ δεν υπήρχε παραδοσιακή αστική και εργατική τάξη και πως αυτές απλώς κακέκτυπα».

110_115_PSARIANOS 4/28/11 6:39 PM Page 113

crash Η κριτική του σε όλη την Αριστερά είναι σκληρή και συμβαδίζει με ό,τι υποτίθεται πως πρεσβεύει η νεοσύστατη Δημοκρατική Αριστερά: «Φτάσαμε να έχουμε μια Αριστερά που υπερασπίστηκε συντεχνίες, κεκτημένα που δεν ήταν όλα δίκαια, τα συμφέροντα ομάδων… Που ήθελε συνεχώς νομιμοποίηση συμβασιούχων. Που ήθελε τους πάντες δημοσίους υπαλλήλους, υιοθετώντας έναν άκρατο κρατισμό, που ήταν κάτι σαν μικρόβιο που πέρασε και στα αστικά κόμματα. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής μετά τη Μεταπολίτευση έκανε κρατικοποιήσεις σωρηδόν και όλες οι κυβερνήσεις έκαναν διορισμούς, έριξαν έξω την Ολυμπιακή, τον ΟΤΕ, τη ΔΕΗ».

Λαμόγια και συμφέροντα μαφιόζικου τύπου -Αυτές τις διαπιστώσεις τις κάνουν σήμερα και προσωπικότητες που δεν ανήκουν στη Αριστερά. Αρχίζει και απλώνεται η αμφισβήτηση. Μήπως ξεφεύγει από τα χέρια της Αριστεράς; «Τώρα αμφισβητούν όλοι, ακόμη και οι ψηφοφόροι, οι πελάτες του συστήματος που φτιάχτηκε από ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. και βασίστηκε σε λαμόγια και συγκροτημένα συμφέροντα μαφιόζικου τύπου. Το σύστημα καταρρέει. Η αμφισβήτηση έχει απλωθεί σε όλους τους πολιτικούς χώρους. Οι Αριστεροί, όμως, πρέπει να δώσουν νέες ερμηνείες και να καταθέσουν συγκεκριμένες προτάσεις για το πώς θα κυβερνηθεί η χώρα. Το να λες ανυπακοή, εξέγερση, εξουσία και να περιμένεις τη δευτέρα παρουσία να γίνει ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός, που μπορεί να καταλήξει σε ερυθρούς Χμερ, Στάζι, Πολ Ποτ, Χόνεκερ, σε σοσιαλιστικού τύπου τερατουργήματα, δεν θα καταφέρεις τίποτα». -Ακούγεται λίγο παράταιρο εσύ, ένας άνθρωπος της Αριστεράς, να δηλώνεις πως ενοχλείσαι, όταν ακούς λέξεις όπως «πολιτική ανυπακοή», όταν ο Τσίπρας και ο ΣΥΝ φοβούνται να ξεκαθαρίσουν τη στάση τους σε ό,τι αφορά προπηλακισμούς και γιαουρτώματα. «Είναι αλήθεια! Υπάρχουν ιδεοληψίες και εμμονές που πρέπει να ξεπεραστούν. Το να λες “δεν πληρώνω” και “δεν υπακούω στους νόμους επειδή είναι άδικοι”, καταλήγεις σε ένα είδος βαρβαρισμού για τον οποίο θα έχεις και εσύ ευθύνες. Με ποια λογική λες “δεν πληρώνω εισιτήριο στο λεωφορείο” και ποιος θα πληρώσει τους εργαζόμενους στις συγκοινωνίες; Με μεμονωμένες κινήσεις δεν πετυχαίνεις τίποτα». -Όλα όμως δεν κρίνονται εκ του αποτελέσματος; Το κίνημα του «Δεν πληρώνω, δεν πληρώνω», κατάφερε να αποσπάσει την απόφαση του κ. Ρέππα για μείωση των διοδίων. «Αυτά τα κινήματα ανυπακοής είναι αδιέξο-

Με τον διευθυντή Σύνταξης του «Crash» στο γραφείο του στη Μεσογείων

δα. Αν πεις “δεν πληρώνω τους φόρους”, θα υποφέρει το σύστημα και θα προσπαθήσει να κάνει κάποιες μεταρρυθμίσεις. Υπάρχουν, όμως, και άλλοι τρόποι για να το κάνεις αυτό. Βεβαίως, οι φόροι είναι άδικα κατανεμημένοι. Υπάρχει μια λογική στην Αριστερά, πως όσο πιο γρήγορα φτάσουμε σε αδιέξοδο τόσο το καλύτερο! Επειδή θα βγει ο λαός στην εξουσία. Αυτή η ιστορία είναι για αγρίους, είναι τρελοκομείο! Υπάρχουν Αριστεροί που θέλουν να είναι τα πράγματα χειρότερα. Θα ήθελαν να είναι πολύ πιο σκληρή και άγρια η κυβερνητική πολιτική για να ξεσηκωθεί ο λαός». -Ο Μίκης Θεοδωράκης είπε πως χρειαζόμαστε μια προσωρινή επαναστατική κυβέρνηση. «Ποιοι επαναστάτες θα την πλαισιώσουν; Δεν μας έχει πει μερικά ονόματα και δεν μας έχει δώσει παραδείγματα επαναστατικής συμπεριφοράς. Επαναστατική κυβέρνηση είχαμε

«Ελπίζω πως θα υπάρξουν σοβαρές προτάσεις για κυβερνήσεις συνεργασίας και όχι συνεργασίας, όπως λένε και είναι αρλούμπες, του κόμματός μας με το ΠΑΣΟΚ»

και στη χούντα! Ας μην τρελαθούμε! Το είπε και ο ίδιος: “σε αυτή την επαναστατική διαδικασία θα πρέπει να είναι μαζί μας και ο στρατός και η αστυνομία”. Δηλαδή, γιατί ακριβώς επανάσταση μιλάει»;

Συνεργασίες αρλούμπες Του μεταφέρω την αντίληψη της κοινής γνώμης πως όλο το πολιτικό σύστημα χρειάζεται κατεδάφιση και στήσιμο από την αρχή. Κάτι που τη μετακινεί πολιτικά, γεγονός όμως που δεν «μεταφράζεται» σε ψήφους. Συμφωνεί, γιατί, όπως λέει, δεν υπάρχει καθαρός λόγος στην Αριστερά, που να δίνει τη βεβαιότητα στον κόσμο πως έχει άποψη και πρόταση. Επιμένω αν μπορεί η Δημοκρατική Αριστερά να καλύψει το κενό. «Πιστεύω ότι θα καλύψει πολύ γρήγορα ένα μεγάλο κενό, επειδή είναι σε αναγνώριση των δυσκολιών. Ψάχνουμε να βρούμε τις αιτίες και την παθογένεια που μας οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα. Ελπίζω πως θα υπάρξουν σοβαρές προτάσεις για κυβερνήσεις συνεργασίας, που δεν αφορούν τις αρλούμπες που λένε για τη Δημοκρατική Αριστερά και το ΠΑΣΟΚ. Ένα κόμμα της Αριστεράς τι συνεργασία να κάνει με ένα κόμμα που έφερε τα σκάνδαλα, τον Κοσκωτά, τα καλαμπόκια, τα χρηματιστήρια, τους λοχαγούς;». Του υπενθυμίζω πως μέρος της Αριστεράς έμπαινε πάντα στο στόχαστρο επειδή, όπως υποστήριζαν, είχε βλέψεις για συνεργασία με το ΠΑΣΟΚ. Η απάντησή του είναι σαφής: «Από το ΄72 ή το ΄74 ακούω πούρους Αριστερούς να μου λένε “άντε μωρέ πήγαινε στο αγαπημένο σου ΠΑΣΟΚ να ησυχάσουμε”. Αυτοί που μου το έλεγαν, πήγαν όλοι στο ΠΑΣΟΚ. Μπορώ να σου πω δε-

110_115_PSARIANOS 4/28/11 6:39 PM Page 114

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

κάδες ονόματα! Εγώ όμως είμαι ακόμη εδώ. Μαζί με πολλούς άλλους δεν μπήκαμε στο πελατειακό σύστημα, σε διαδικασίες συναλλαγής για να γίνουμε πελάτες του. Ούτε ζητήσαμε διορισμούς ή διευκολύνσεις σε πολεοδομίες, εφορίες, για να βγάλουμε άδεια για ταξί, περίπτερα κ.λπ.».

Με τη δημιουργία της Δημοκρατικής Αριστεράς ανεξαρτοποιήθηκε από τον ΣΥΡΙΖΑ

-Μου φάνηκες αγανακτισμένος, όταν μιλούσες στη Βουλή, θεωρώντας πως δεν είναι ίδιοι και οι 300. «Μας κυβερνούν 151. Εμείς σηκώνουμε τα κουλά μας και λέμε “όχι” και περνάει η άποψη των 156, των 167. Ψάξτε να βρείτε ποιοι διαχειρίστηκαν την εξουσία και ψήφισαν συγκεκριμένα νομοσχέδια. Ποιοι έφτασαν τη χώρα σε κατάσταση σχεδόν πτώχευσης, ποιοι ψήφισαν το Μνημόνιο. Δεν μπορούμε, όμως, όλα να τα φορτώνουμε στην τρόικα και το Μνημόνιο. Η καταστροφή οφείλεται σε εμάς, αλλά από εδώ και πέρα οφείλεται και σε αυτούς. Το Μνημόνιο δεν είναι λύση και το ξέρουν και οι κρατούντες που το υπέγραψαν με επαχθείς όρους για τον κόσμο, γιατί οι ίδιοι ακόμη οικονομάνε. Γιατί κάποιοι από αυτούς που μας κάνουν μαθήματα πατριδογνωσίας και μας κουνάνε το δάχτυλο στην τηλεόραση, έχουν βγάλει τα φράγκα σε τράπεζες του εξωτερικού, έχουν off shore εταιρείες. Από τότε που ανέλαβε αυτή η κυβέρνηση, διάφορα στελέχη αυτής και της προηγούμενης και μεγαλοεπιχειρηματίες πήραν 100 δισ. από τις τράπεζες και τα πήγαν στη Λευκωσία, στο Λονδίνο. Κι αν βρουν τίποτα, να μου τρυπήσεις τη μύτη». -Ο κ. Παπακωνσταντίνου ζήτησε ενημέρωση από ελβετικές τράπεζες για τις ελληνικές καταθέσεις. «Αυτά είναι θεατρινισμοί! Και Προανακριτικές Επιτροπές γίνονται και Εξεταστικές και πού είναι τα αποτελέσματα; Εδώ υπάρχει ένα καθεστώς συγκάλυψης. Παίζουν την κολοκυθιά ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. Ο Καραμανλής μπορούσε να βγάλει πέντε Πασόκους και να τους εξευτελίσει και αυτός έκλεισε τη Βουλή και τα αδικήματα παραγράφηκαν. Και το ΠΑΣΟΚ δεν ανοίγει τον φάκελο της Ν.Δ. Κανένας δεν ανοίγει τον φάκελο του άλλου. Εγώ δεν θέλω να πάνε φυλακή. Εγώ θέλω να γίνει δήμευση περιουσίας. Υπάρχουν πολλοί, και δεν εννοώ μόνο υπουργούς και υφυπουργούς, αλλά και προϊσταμένους και διευθυντές σε εφορίες, πολεοδομίες, τελωνεία, δικαστικό σώμα και αστυνομία που έχουν βγάλει δισεκατομμύρια. Έχουν γίνει ζάμπλουτοι». -Κατηγορούνται διάφοροι, αλλά δεν τους ονοματίζετε. «Γιατί παίζουν τις κουμπάρες και καλύπτει ο ένας τον άλλο». -Για εσάς ρωτάω. «Πιάσε όλους του υπουργούς Εθνικής Άμυνας από το ΄74, με τα εξοπλιστικά συστήματα, τα Φάντομ, τα F16, τα υποβρύχια. Μιλάμε για

ποσά υπερπολλαπλάσια του εθνικού χρέους. Είμαστε σε πόλεμο; Γιατί να δίνουμε εμείς και οι μαλάκες απέναντι (σ.σ. οι Τούρκοι) τόσα ποσά και να μην δίνουμε το αντίστοιχο ποσοστό του ΑΕΠ, που δίνει η Ολλανδία και το Βέλγιο; Ας δηλώσουν Ελλάδα και Τουρκία πως δεν θέλουν οπλικά συστήματα και θα τα βρούμε».

Τι παράγουμε ακριβώς; Τον ρωτώ για το αν θα μπορέσει η Ελλάδα να αντέξει το τεράστιο χρέος της και μου δηλώνει κατηγορηματικά πως η επιμήκυνση αποπληρωμής θα γίνει έτσι και αλλιώς. Μάλιστα, θεωρεί πως «αν υπάρξουν υπερβολικοί τόκοι και προσαυξήσεις, θα πρέπει να αναγνωριστεί το πραγματικό χρέος της Ελλάδας, αλλά να αναγνωριστεί και το χρέος της Γερμανίας στην Ελλάδα, αλλά όχι ως συμψηφισμός. Αυτό έπρεπε να είχε γίνει ήδη». Πώς φτάσαμε στα σημερινά αδιέξοδα και την κρίση; «Κατασπαταλήθηκαν πάρα πολλά λεφτά σε μη δημιουργικές δραστηριότητες. Εξαφανίσαμε την αγροτική παραγωγή και την κτηνοτροφία. Θάψαμε το εργατικό δυναμικό της βιοτεχνίας και της βιομηχανίας. Ελληνικά προϊόντα δεν βρίσκεις στα ράφια της Ευρώπης. Τι παράγουμε ακριβώς; Τεράστια ποσά απορροφήθηκαν από την Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά πήγαν σε τρύπιες τσέπες και σε… μαύρες σακούλες. Στην Αθήνα το μετρό είναι μπρελόκ- δείγμα, στη Θεσσαλονίκη δεν υπάρχει καν, τρένα δεν έχουμε. Μας βρίζανε που ήμασταν κατά της Ολυμπιάδας αλλά ακόμη την πληρώνουμε! Μας έχει αφήσει “κουφάρια” όλα τα ολυμπιακά ακίνητα». Με όσα ακούγονται για αναδιάρθρωση συμφωνεί, αφού τη θεωρεί βέβαιη και το… υπογράφει: «Το να μας χαρίσουν ένα μέρος του Μάιος 2011

114

«Σε σχέση με το τι στοιχίζει η Εκκλησία, οι 85 μητροπολίτες, οι… εξωφυλαρούχες, οι βουλευτές στοιχίζουν κάτι ψιλά!»

110_115_PSARIANOS 4/28/11 6:39 PM Page 115

crash χρέους, όπως λένε, είναι καταστροφικό. Είναι σαν να παίρνεις δάνειο από την τράπεζα και άλλα δυο- τρία από άλλες για να ξεπληρώσεις το πρώτο. Προστίθενται τόκοι και προσαυξήσεις και το τελευταίο που θα πάρεις είναι τεράστιο. Μπορεί μετά να πας και να τους πεις ότι δεν μπορώ να το πληρώσω; Θα σου πάρουν το σπίτι και δυο οικόπεδα που έχεις». Θεωρεί πως λύση θα ήταν μια κυβέρνηση συνεργασίας. «Επειδή είμαστε μαγαζί γωνία, σταυροδρόμι της Ευρώπης, της Ασίας και της Αφρικής, μπορούμε να πούμε ότι διαθέτουμε για 40 χρόνια, δίνοντας το 51%, τέσσερα λιμάνια, πέντε αεροδρόμια. Να τους πούμε πάρτε και φτιάξτε σιδηρόδρομο για ολόκληρη την Ελλάδα. Πρέπει να δώσεις ελπίδα και όραμα στον κόσμο και ευκαιρίες σε ανθρώπους να δουλέψουν. Τα επόμενα πέντε χρόνια θα είναι πολύ ζόρικα και χειρότερα από τώρα. Το λυπηρό είναι πως νέοι 25- 30 ετών, το άνθος του μέλλοντος, τα πιο έξυπνα μυαλά, θα φύγουν έξω και θα αξιοποιηθούν από άλλους, όπως έγινε και τη δεκαετία του ΄50». Απαντήσεις στο οικονομικό αδιέξοδο δεν μπορεί να δώσει κάποιο από τα υπάρχοντα κόμματα; Όχι, μου απαντά με βεβαιότητα, και φυσικά ούτε και η Δημοκρατική Αριστερά, ούτε το ΚΚΕ που είναι κυριολεκτικά… άλλου παπά ευαγγέλιο: «Υπάρχει άμεση ανάγκη να συγκροτηθεί ένα κοινό πρόγραμμα, που να απαντάει στα σημερινά προβλήματα». Από ποιους; «Από τεχνοκράτες, οικονομολόγους, νεοφιλελεύθερους, Αριστερούς, ένα πρόγραμμα ρεαλιστικό που να μην είναι κολλημένο, στο να περάσουν

«Δεν έχω φάει με κανέναν βουλευτή άλλου κόμματος φαγητό. Εγώ τρώω σε κάτι σουβλατζίδικα με τους φίλους μου! Τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ τους ρωτάω πού το πάτε το μαγαζί, τι ξεφτίλα είναι αυτή, δεν ντρέπεστε λιγάκι;» τα μέσα παραγωγής στην εργατιά, ιδεολογήματα του 1918. Γι’ αυτό θα πρέπει να συνεργαστούν άνθρωποι από τον χώρο του ΠΑΣΟΚ, της σοσιαλδημοκρατίας με τους οικολόγους, τη Δημοκρατική Αριστερά, τον ΣΥΝ, κάποιους εγκλωβισμένους στο ΚΚΕ, όχι ως μέτωπο της κεντροαριστεράς, αλλά για να αλλάξουμε τη χώρα. Υπάρχουν ακόμη και κεντροδεξιοί που καταλαβαίνουν πως έτσι δεν πάμε πουθενά. Ο Στέφανος Μάνος δεν είναι Αριστερός και προσπάθησε να εφαρμόσει πράγματα με το χωροταξικό και ως υπουργός της Οικονομίας, το 1978 και το 1980, έκανε σοβαρές προτάσεις που κανείς δεν υιοθέτησε». -Είσαι θετικός στον λογιστικό έλεγχο; «Σε όλες τις οικονομίες πρέπει να γίνεται. Είναι θέμα ρουτίνας, δεν είναι θέμα να το αποφασίσουμε τώρα. Όπως κάνεις σε μια εταιρεία κάθε χρόνο ισολογισμό και έρχονται ορκωτοί λογιστές και την ελέγχουν, έτσι πρέπει να γίνεται και με μια χώρα». -Η παρουσία σου στη Βουλή και η συναλλαγή σου με βουλευτές των δύο μεγάλων κομμάτων, δεν σε μαλακώνει, δεν καταπραΰνει τις αντιδράσεις σου; Δεν τρώτε μαζί; «Δεν έχω φάει με κανέναν φαγητό. Εγώ τρώω σε κάτι σουβλατζίδικα με τους φίλους μου! Με βουλευτές του ΠΑΣΟΚ λέω μια καλησπέρα, μια καληνύχτα, για την ΑΕΚ, τον Ολυμπιακό, τους ρωτάω πού το πάτε το μαγαζί, τι ξεφτίλα είναι αυτή, δεν ντρέπεστε λιγάκι; Ας έρθει μια “κρυφή” κάμερα στο καφενείο της Βουλής, να καταγράψει τις πλάκες που γίνονται μεταξύ των βουλευτών ΠΑΣΟΚ- Ν.Δ. Ξέρεις τι διάλογοι γίνονται; “ Ήμουν καλός;” “Σε έσκισα, σε πάτησα κάτω”. Κάνουν πλακίτσες μεταξύ τους και όταν μπαίνουν στην ολομέλεια αλλάζουν ρόλο, κοστούμι. Αυτό συμβαίνει καθημερινά».

Την εποχή του «Best» δέχτηκε «καμπάνα» από το ΕΣΡ για την αθυροστομία του Μάιος 2011

115

Τερατώδη πράγματα Τον ενοχλεί που όλο το σώμα της Βουλής δέχεται πυρά για προνόμια και διευκολύνσεις. «Λένε διάφορα τερατώδη πράγματα για τους βουλευτές, όπως πως έχουν λιμουζίνες», μου λέει και συνεχίζει: «Κακώς έχουν και μπορεί να υπάρχουν μίζες σε αυτές τις συναλλαγές και εμείς το έχουμε καταγγείλει. Και η “κουτσή Μαρία” έχει αυτοκίνητο, γιατί η Βουλή να νοικιάζει 300; Αυτό το πράγμα διαχέεται και δημιουργεί τερατολογίες. Την οικονομία τη γονάτισε το κόστος μερικών τηλεφώνων; Αν δούμε τι στοιχίζει η Εκκλησία, οι 85 μητροπολίτες, οι… εξωφυλαρούχες, οι βουλευτές στοιχίζουν κάτι ψιλά!». Η συζήτησή μας, μας φέρνει στο μερίδιο που όφειλε να έχει η Εκκλησία στην κρίση. Εδώ, σηκώνει τους τόνους, είναι κάθετος: «Αλήθεια, πόσο έχει συμβάλλει στην αποπληρωμή του χρέους που είναι ιδιοκτήτης του 1/5 της Ελλάδας η Εκκλησία; Γιατί δεν προχωράμε στον διαχωρισμό κράτους- εκκλησίας, που ισχύει σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και στην Τουρκία από το 1936; Οι ιερείς γιατί να πληρώνονται από το κράτος και όχι από τους πιστούς; Γιατί να πληρώνονται από τα ταμεία του κράτους οι λειτουργοί των θρησκευτικών δογμάτων; Κι αν πληρώνονται οι ορθόδοξοι, γιατί να μην πληρώνονται και οι καθολικοί, οι εβραίοι κ.λπ.; Οι σοσιαλδημοκράτες του ΠΑΣΟΚ όταν είναι αντιπολίτευση μιλούν για διαχωρισμό, φορολόγηση της εκκλησιαστικής περιουσίας και όταν είναι κυβέρνηση κάνουν τουμπεκί ψιλοκομμένο».

«Κάνω πάντα τις ίδιες αλητείες» Ο τρόπος που μιλάει, πέρα από κάποιους σκόρπιους «λαϊκισμούς» του, δεν μου θυμίζει τον αθυρόστομο Γρηγόρη Ψαριανό με τις απαντήσεις-ατάκες. Αν και επιδίωξα να διαβάσω αρκετές συνεντεύξεις του πριν βρεθώ μαζί του, το ιδιόμορφο χιούμορ του με μπέρδεψε. Σοβαρολογούσε, πίστευε ό,τι έλεγε; Του είπα πως από κοντά μου έδινε άλλη εικόνα και τον ρώτησα αν είχε αλλάξει: «Δεν έχω αλλάξει ούτε στο ντύσιμο, ούτε στις παρέες μου, ούτε στις αλητείες που κάνω, ούτε στα ξενύχτια μου, ούτε στο να λέω ό,τι μου κατέβει»... Κάπου έπρεπε να τελειώσει η συνάντησή μας. Πριν φύγω, επέμενε να μου διευκρινίσει κάτι… Πως «δεν φταίει μόνο ο δικομματισμός για την κρίση, αλλά και ο Έλληνας που πρέπει να αναλάβει τις ευθύνες του: και για το τι έχει κάνει και το τι έχει ανεχθεί. Αυτός στήριξε την παραοικονομία, δεν λειτούργησε ως πολίτης αλλά ως πελάτης. Ο Έλληνας πολίτης πρέπει να ξέρει το δημόσιο συμφέρον, ακόμη και όταν θίγεται το δικό του».

116_119_SYRIA 4/28/11 7:07 PM Page 116

crash

ΔΙΕΘΝΗ

H οικογένεια τυράννων και δολοφόνων που κατέχει στην εξουσία 40 χρόνια στη Συρία. Κάτω, ο Χαφέζ Αλ Άσαντ και η γυναίκα του Ανίσα Μακλούφ. Eπάνω, από αριστερά ο Μαχέρ, αρχηγός της Προεδρικής Φρουράς, ο Μπασίρ, ο γιος που πήρε την προεδρία μετά το θάνατο του πατέρα, ο Μπασίλ, που προοριζόταν για διάδοχος, αλλά σκοτώθηκε σε τροχαίο, ο Μαχίντ, συμπτωματικά πέθανε κι αυτός, και η αδελφή Μπούσρα Αλ Άσαντ

ΣΥΡΙΑ Οι Άσαντ δεν δίστασαν ποτέ να ασκήσουν βία εναντίον των πολιτών της χώρας, προκειμένου να καταπνίξουν κάθε φωνή αντίδρασης στο καθεστώς

116_119_SYRIA 4/28/11 7:07 PM Page 117

crash

A Η οικογένεια των Σ Α Ν κατασπαράζει τη χώρα T

«λιονταριών» της Δέσποινας Παπαγεωργίου

ο αμείλικτο πρόσωπο του συριακού καθεστώτος αναδύθηκε γυμνό μέσα από τη βίαιη καταστολή των πρόσφατων διαδηλώσεων. Οι εξελίξεις δεν εξέπληξαν ωστόσο τους γνωρίζοντες. Η δυναστεία της οικογένειας Άσαντ ανατράφηκε με πολύ αίμα, ενώ συντηρήθηκε με ασφυκτική καταπίεση και διαφθορά. Τώρα, απλώς χρησιμοποιεί για άλλη μια φορά αυτό που ξέρει καλύτερα: τη μηχανή καταστολής της. Φεβρουάριος 1982. Ο συριακός στρατός εφορμά στην πόλη Χαμά. Σύντομα, την πνίγει σε λουτρό αίματος. Ο πρόεδρος Χαφέζ αλ Άσαντ είχε αναθέσει στον νεότερο αδελφό του Ριφάτ τη σφαγή, στέλνοντάς τον στη Χαμά με άρματα μάχης και αεροπλάνα. Επί τρεις εβδομάδες βομβαρδίζουν οι κυβερνητικές δυνάμεις την πόλη. Θα σκοτωθούν τουλάχιστον 20.000 άνθρωποι, οι περισσότεροι άμαχοι. Και 1.000 στρατιώτες. Έτσι είχε επιλέξει το καθεστώς Άσαντ για να καταπνίξει την εξέγερση των σουνιτών μουσουλμάνων, που είχε εκδηλωθεί με βομβιστικές επιθέσεις και εν ψυχρώ εκτελέσεις κυβερνητικών αξιωματούχων. Η «σφαγή της Χαμά» χαρακτηρίστηκε ως μία από τις πιο αιματηρές ενέργειες στην ιστορία μιας αραβικής κυβέρνησης εναντίον των πολιτών της στη σύγχρονη Μέση Ανατολή. Άνοιξη 2011. Οι συριακές δυνάμεις ασφαλείας ανοίγουν πυρ εναντίον διαδηλωτών σε ολόκληρη τη χώρα. Τα άρματα μάχης μπαίνουν στην πόλη Ντεράα. Φρικτές σκηνές που γέννησε η ανθρώπινη κτηνωδία. Ένας άντρας κουβαλά το σώμα ενός αγοριού, με μια χαίνουσα πληγή στο κεφάλι. Ξωπίσω του, ένα άλλο παιδί τρέχει φωνάζοντας: «Ο αδελφός μου, ο αδελφός μου». Τουλάχιστον 400 άτομα έχουν σκοτωθεί από την αρχή της συριακής εξέγερσης. Το καθεστώς είναι αποφασισμένο να εξαντλήσει όλη του τη βία, για να επιβιώσει. Από την εποχή της Χαμά είχαν να κατευθυν-

θούν άρματα μάχης εναντίον των ίδιων των πολιτών της χώρας. Τις επιθέσεις έχει διατάξει αυτή τη φορά ο γιος του Χαφάζ και νυν πρόεδρος της Συρίας Μπασίρ αλ Άσαντ. Η εξέγερση που ξεκίνησε από την πόλη Ντεράα, έπρεπε να καταπνιγεί. Από την αρχή της, το καθεστώς εξάντλησε όλη τη σκληρότητά του στα δεκαπέντε παιδιά ηλικίας 10 έως 16 χρόνων: συνελήφθησαν και κακοποιήθηκαν από τις αρχές τον Μάρτιο, γιατί έγραψαν σε ένα πανό «ο κόσμος απαιτεί αλλαγή καθεστώτος». Κι όταν τα μέλη των φυλών στις οποίες ανήκαν τα παιδιά ξεσηκώθηκαν να διαμαρτυρηθούν, οι αρχές τους γάζωσαν με σφαίρες…

Χαφέζ αλ Άσαντ: Ο «ματωμένος σατράπης» «Μπίσμαρκ των Αράβων» για τους οπαδούς του, «ματωμένος σατράπης» για τους εχθρούς και τους αντιπάλους του, ο Χαφέζ αλ Άσαντ γεννήθηκε σε φτωχή οικογένεια και ήταν ο πρώτος από την οικογένειά που φοίτησε στο λύκειο. Ήταν, επίσης, από τους πρώτους αλαουίτες που κατατάχθηκαν στη συριακή αεροπορία. Οι αλαουίτες, μια διαίρεση σιιτών, αποτελούν στη Συρία το 12% μόλις του πληθυσμού. Από τότε που οι Άσαντ είναι στην εξουσία, μια μειοψηφία ελέγχει τη χώρα (σουνίτες στην πλειοψηφία τους). Το 1963, ο Χαφέζ, ως μέλος του Εθνικού Σ υ μ β ο υ λ ί ο υ, ανατρέπει

με πραξικόπημα τη φιλονασερική στρατοκρατία των Μπαάς. Θα διοικήσει τη συριακή αεροπορία στον πόλεμο των Έξι Ημερών, τον Ιούνιο του 1967. Τρία χρόνια αργότερα, το 1970, θα ηγηθεί ομάδας που θα καταλάβει την εξουσία με την προοδευτική πτέρυγα του κόμματος Μπαθ και θα γίνει πρόεδρος της χώρας. Η πιο συντηρητική πτέρυγα του κόμματος θα κυβερνήσει μετά από δέκα χρόνια το Ιράκ, το οποίο έκτοτε θα έχει τεταμένες σχέσεις με τη Συρία. Πολλές ήταν οι μεταρρυθμίσεις που πραγματοποίησε ο Χαφέζ αλ Άσαντ με την αναρρίχησή του στην εξουσία. Έχτισε υποδομές, όπως το Φράγμα Thawra στον Ευφράτη, με σοβιετική βοήθεια. Αύξησε τη δύναμη του συριακού στρατού, επίσης με σοβιετική αρωγή, και ενστερνίστηκε τον αραβικό εθνικισμό. Τα σχολικά προγράμματα προσαρμόστηκαν, για να χτίσουν την «ενότητα» του συριακού έθνους και να νομιμοποιήσουν το καθεστώς.

Ο Χαφέζ συμμά-

116_119_SYRIA 4/28/11 7:07 PM Page 118

crash

ΔΙΕΘΝΗ

Ο νυν πρόεδρος της χώρας Μπασίρ Αλ Άσαντ. Με εντολές του ο στρατός δολοφονεί εκατοντάδες

χησε με την Αίγυπτο και, μαζί, επιτέθηκαν κατά του Ισραήλ, τον Οκτώβριο 1973. Ανακατέλαβαν τμήμα του Γκολάν, αλλά στο τέλος υποχώρησαν. Το 1975, ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος στον Λίβανο και έναν χρόνο αργότερα, με πρόσκληση των εκεί χριστιανών, ο συριακός στρατός εγκαταστάθηκε εκεί. Το καλοκαίρι του 1982, το Ισραήλ εισέβαλε στον Λίβανο. Ο συριακός στρατός απέφυγε τη σύγκρουση, χιλιάδες Παλαιστίνιοι όμως αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τη χώρα. Με τον τερματισμό του εμφυλίου στον Λίβανο, το 1989, ο ΄Ασαντ αρχίζει «να ανοίγεται» προς τις ΗΠΑ και το Ισραήλ, υποστηρίζοντας και τον Τζορτζ Μπους το 1990 στον Πόλεμο του Κόλπου. Ο Χαφέζ Άσαντ κατόρθωσε να κρατήσει για τρεις δεκαετίες την εξουσία μετά από διαδοχικά πραξικοπήματα. Παγίωσε τη θέση του εγκαθιδρύοντας ένα δίκτυο πιστών σε αυτών Αλαουιτών σε θέσεις- κλειδιά. Ο στρατός, η ελιτ στην εξουσία και η τρομερή μυστική αστυνομία είναι τόσο στενά συνδεδεμένες μεταξύ τους, που είναι αδύνατον να ξεχωρίσεις το καθεστώς Άσαντ από το οικοδόμημα ασφαλείας της χώρας. Βέβαια, δεν έλειψαν και οι τυχοδιωκτισμοί. Το 1984, ενώ ο Χαφέζ είχε υποστεί καρδιακή προσβολή, ο αδελφός του ο Ριφάτ, ο «χασάπης της Χαμά», επιχείρησε να καταλάβει την εξουσία. Μόλις ο Χαφάζ συνήλθε, τον εξόρισε με συνοπτικές διαδικασίες. Μέχρι σήμερα παραμένει εκτός χώρας, παρουσιάζοντας τον εαυτό του ως «μελλοντικό ηγέτη». Ο «πνευματώδης, υψηλής στάθμης πολιτικός και μεγάλος πατριώτης», όπως τον είχε χαρακτηρίσει ο πρώην Γάλλος πρόεδρος Ζακ Σιράκ, είχε τρομερό αρχείο παραβίασης ανθρω-

πίνων δικαιωμάτων στο εσωτερικό. Οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων έχουν αφιερώσει σελίδες επί σελίδων στις χιλιάδες δολοφονίες και εκτελέσεις αντιφρονούντων από το καθεστώς. Οι δυνάμεις «ασφαλείας» της χώρας φημίζονται για τη σκληρότητά τους. Για χρόνια ολόκληρα, γνωστά μαρτύρια ήταν η «γερμανική καρέκλα» που έσπαγε την πλάτη του αντικαθεστωτικού, και η «συριακή καρέκλα», που έκανε ακριβώς το ίδιο, μόνο πιο αργά και βασανιστικά.

Μπασίρ αλ Άσαντ: Από την «Άνοιξη της Δαμασκού» στη σφαγή της Ντεράα Όταν, μετά τον θάνατο του Χαφάζ, το 2000, η εξουσία μεταβιβάστηκε στον γιο του Μπασίρ, ένας άνεμος αισιοδοξίας έπνευσε στη Συρία. Ο Μπασίρ ποτέ δεν είχε πίστεψε ότι θα γινόταν πρόεδρος, καθώς ο πατέρας του προετοίμαζε τον αδελφό του, Μπασίλ, για το αξίωμα. Όμως, ο τελευταίος σκοτώθηκε σε αυτοκινητικό δυστύχημα, το 1994. Το κοινοβούλιο ψήφισε μείωση του ορίου ηλικίας για την προεδρία, ώστε

«Το 1980, πηγαίναμε στη φυλακή χωρίς δίκη. Τώρα, περνάμε από δίκη, αλλά πάλι καταλήγουμε στη φυλακή», λένε οι αντικαθεστωτικοί

να μπορέσει ο 34χρονος τότε Μπασίρ να διαδεχθεί τον Χαφέζ. Ο Μπασίρ σπούδασε οφθαλμολογία στο Πανεπιστήμιο της Δαμασκού και συνέχισε τις σπουδές του στο Λονδίνο. Έπειτα, φοίτησε στη στρατιωτική ακαδημία της Συρίας. Θεωρήθηκε ότι διαπνέεται από την αγγλοσαξονική νοοτροπία. Πράγματι, αρχικά προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε «Η Άνοιξη της Δαμασκού». Στην πορεία, όμως, ήταν η σκληροπυρηνική πτέρυγα του κόμματος Μπαθ που κατόρθωσε να επικρατήσει και να αναστείλει οποιαδήποτε διαδικασία προόδου. Σε αυτή την πτέρυγα ανήκουν τόσο ο αδελφός του προέδρου, Μαχέρ αλ ΄Ασαντ, που ελέγχει, μαζί με τα ξαδέλφια του, τις ένοπλες δυνάμεις, όσο και ο εξαδελφός του Ραμί Μαχλούφ, που ελέγχει σημαντικό κομμάτι της οικονομίας. Ο Μπασίρ, κυρίως από το 2005, αντικατέστησε πολλούς άνδρες από την παλιά φρουρά του πατέρα του με δικούς του. Ο στενότερος συνεργάτης του φέρεται να είναι ο γαμπρός του Ασέφ Σαουκάτ, που έχει παντρευτεί την κόρη του Χαφέζ Μπούσρα. Η Μπούσρα λέγεται ότι είναι ιδιαίτερα ευφυής και ασκεί μεγάλη επιρροή. Μετά το θάνατο του Μπαζίλ, προωθούσε τον Σαουκάτ για πρόεδρο. Σήμερα, ο Σαουκάτ είναι αρχηγός των μυστικών υπηρεσιών και αναπληρωτής αρχηγός επιτελείου στρατού. Ο Μπασίρ διαφοροποιήθηκε από τον πατέρα του, τασσόμενος, για παράδειγμα, ενάντια στον πόλεμο των Αμερικανών στο Ιράκ, στάση που ώθησε τις ΗΠΑ να ανάγουν τη Συρία σε καθεστώς- παρία. Ο Σύρος πρόεδρος ενέταξε με σαφήνεια τη χώρα στον αντιϊσραηλινό άξονα,

116_119_SYRIA 4/28/11 7:07 PM Page 119

crash Απαγορεύτηκε η είσοδος ξένων δημοσιογράφων στη Συρία. Οι φωτό από τις σφαγές έφθαναν από τα κινητά τηλέφωνα διαδηλωτών. Φωτό από το μακελειό στη Ντεράα

μαζί με το Ιράν, τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς. Στο εσωτερικό, η τελευταία προσπάθεια για πολιτικό διάλογο ήταν η «Διακήρυξη της Δαμασκού», το 2006, που υπογραφόταν, μεταξύ άλλων, από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους, τους κομμουνιστές, τους φιλελεύθερους και κουρδικές ομάδες. Στόχος της διακήρυξης, η ειρηνική μετάβαση της εξουσίας. Ωστόσο, το καθεστώς την αντιμετώπισε αρνητικά και φυλάκισε πολλούς αντιφρονούντες. Χαρακτηριστικό του ολοκληρωτισμού του καθεστώτος είναι επίσης ότι (και) τον Μάιο το 2007, ο Μπασίρ εξελέγη πρόεδρος για επταετή θητεία με το συντριπτικό ποσοστό του… 97,6%. Το καθεστώς Μπασίρ από κάποιους θεωρείται πιο ήπιο από του Χαφέζ, όμως, όπως όμως είπε κάποιος αντικαθεστωτικός στην οργάνωση Human Righs Watch, «το 1980, πηγαίναμε στη φυλακή χωρίς δίκη. Τώρα, περνάμε από δίκη, αλλά πάλι καταλήγουμε στη φυλακή». Τα ακανθώδη προβλήματα εξακολουθούν να υπάρχουν: οι αγνοούμενοι υπολογίζονται στις 17.000, επιχειρείται σιιτοποίηση των σουνιτών που αποτελούν πλειοψηφία στη χώρα, ενώ 300.000 Κούρδοι δεν διαθέτουν τη συριακή υπηκοότητα. Στους αντιφρονούντες απαγορεύεται η έξοδος από τη χώρα. Ο υιός Άσαντ λογοκρίνει το διαδίκτυο, απαγορεύοντας την πρόσβαση σε περίπου 200 ιστοσελίδες, ενώ, με νόμο του 2007, τα internet café υποχρεούνται να καταγράφουν τα σχόλια που ανεβάζουν οι χρήστες, σύμφωνα με τους «Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα». Ο Άσαντ επέτρεψε τους σταθμούς να αναπαράγουν δυτική μουσική, αλλά απαγόρευσε το Wikipedia, το YouTube και το Facebook (2008). Τον Φεβρουάριο του 2010, η Συρία ήρε την απαγόρευση για το Facebook και το YouTube, αλλά καταδίκασε μια έφηβη για κατασκοπία σε πέντε χρόνια φυλάκισης, επειδή έγραφε πολιτική ποίηση στο blog της! Το πρόβλημα στη Συρία προκύπτει από έναν συνδυασμό καταπίεσης, διαφθοράς και οικονομικών ανισοτήτων. Οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις, από το 2005, δημιούργησαν νέα κερδοφόρα μονοπώλια, τα οποία ελέγχονταν

από ανώτατους αξιωματούχους και την οικογένεια Άσαντ – μεταξύ τους και ο δισεκατομμυριούχος εξάδελφος Μακλούφ. Η Συρία βρίσκεται στην 127η θέση, σε σύνολο 180 κρατών, στον δείκτη διαφθοράς του Παγκόσμιου Οργανισμού Διαφάνειας για το 2010, ενώ το 30% των 23 εκατομμυρίων Σύριων ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Αρκετοί αναλυτές πιστεύουν ότι ο Άσαντ μπορεί να σταματήσει την εξέγερση, προχωρώντας σε σημαντικές μεταρρυθμίσεις, ενώ άλλοι υποστηρίζουν ότι το στοίχημα αυτό χάθηκε ήδη από την ανάληψη της προεδρίας του, το 2000. Η αποτυχία της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας χρεώνεται από αρκετούς στον σκληροπυρηνικό πυρήνα του Μπάαθ, ο οποίος ισχυρίζονται ότι αντιτίθετο σε αυτή. Είτε όμως ο Μπασίρ ελέγχει είτε δεν ελέγχει απόλυτα τη χώρα, το σίγουρο είναι ότι η Συρία δεν θα μπορέσει να σταθεροποιηθεί, επιστρέφοντας στην πρότερη κατάσταση. Έχει εμφανώς τεθεί σε τροχιά αλλαγής. Μένει να διαγραφεί η εικόνα της αυριανής κατάστασης. Προς τον παρόν, την ώρα που το «Crash» όδευε στο τυπογραφείο, το τοπίο ήταν θολό, με μόνο ξεκάθαρο σημείο, το τρομερό εμφύλιο αιματοκύλισμα. Γιατί μπορεί στα αραβικά «Άσαντ» να σημαίνει λιοντάρι, αλλά το καθεστώς της οικογενείας συμπεριφέρεται μάλλον σαν ύαινα…

Η αιμοσταγή πολιτική του Άσαντ έχει εξαγριώσει τους Σύρους

Ο πρώην πρόεδρος της Συρίας Χαφέζ Αλ Άσαντ

Ο «χασάπης της Χαμά» Ριφάτ Αλ Άσαντ. Κάποια στιγμή πήγε να ρίξει τον αδελφό του και είδε το δρόμο της εξορίας

Ο δισεκατομμυριούχος εξάδελφος Ραμί Μακλούφ

120_125_STAMATHS_R_REAL 4/29/11 7:34 PM Page 120

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Ο Αντώνης Σαμαράς, πράγματι, πήρε ένα σφουγγάρι, όπως είχε πει, κι έσβησε το παρελθόν για εκείνους που το ήθελαν»

Δημήτρης Σταμάτης Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

120_125_STAMATHS_R_REAL 4/29/11 7:34 PM Page 121

crash

Ο έμπιστος του Αντώνη από τα πέτρινα χρόνια Μ

ε τη φράση «ο Σαμαράς δεν έχει ηγετική ομάδα και γράψε το όπως στο λέω», μου φάνηκε περισσότερο… τσαντισμένος απ’ ότι έκπληκτος, όταν του ανέφερα τα σχόλια που κάνουν ορισμένοι για τους «ανθρώπους του προέδρου», ένας από τους οποίους είναι κι αυτός, που «σπρώχνουν» τη Ν.Δ. να μοιάζει περισσότερο με την ΠΟΛ. ΑΝ. Και αν δεν τον ήξερα από το 1981, τότε που μέναμε στην ίδια πολυκατοικία στην Αρετσού της Καλαμαριάς και τα παιδιά μας έπαιζαν μπουσουλώντας πότε στο σπίτι του και πότε στο δικό μου, έτσι όπως «αγρίεψε», θα τα έπαιρνα κι εγώ στο… κρανίο! Αλλά, μπορεί τα διάφορα σχόλια να αποτελούν τροχοπέδη στην πορεία της Ν.Δ., ωστόσο δεν είναι λίγοι εκείνοι που άφησαν –και αφήνουν ακόμη– να διαρρέει η δυσαρέσκειά τους για το πώς κάποιος που δεν είχε την εμπειρία του ατόμου «παρά τω αρχηγώ», παρά μόνο όταν ήταν στην ΠΟΛ.ΑΝ., σήμερα, ως σύμβουλος του προέδρου κάνει «κουμάντο» στη Συγγρού. Και δεν είναι λίγοι αυτοί που φτάνουν ακόμη και στην αμφισβήτησή του, άσχετα αν χρημάτισε σε πολλές κρατικές θέσεις επί κυβερνήσεων Καραμανλή. Μόνο που ο Δημήτρης Σταμάτης πιστεύει ότι «κανένα πολίτη δεν απασχολεί ο Γολγοθάς του πολιτικού κόσμου…» γιατί «αυτό που μας απασχολεί είναι ο Γολγοθάς του ελληνικού λαού». Επισημαίνει ότι «το πρόβλημα, με την πολιτική ζωή του τόπου είναι ότι δεν εφαρμόζει τα απλά και αυτονόητα», αφού «σε όλα υπάρχουν απλές και καθαρές λύσεις»! Έτσι, κύλησε η συζήτηση, πότε με ένταση και πότε μια σχετική ηρεμία, αλλά γοργά για να προλάβουμε να πούμε όσο το δυνατόν περισσότερα, σε σημείο που δεν προλάβαμε να πιούμε ούτε τον καφέ μας! Να μπούμε αμέσως στα «δύσκολα»; Δεν είναι λίγοι εκείνοι που κατηγορούν τον κ. Μάιος 2011

121

Σαμαρά ότι με τους συμβούλους του έχει μετατρέψει τη Ν.Δ. σε ΠΟΛ.ΑΝ. Είναι έτσι τα πράγματα; «Δεν θα έλεγα πως κατηγορούν, αλλά κοινώς συκοφαντούν τον Αντώνη Σαμαρά. Κι αυτό, γιατί ο Σαμαράς, ως πρόεδρος της Ν.Δ., κινείται σεβόμενος απόλυτα τους θεσμούς και τις δομές του κόμματος. Έτσι, οι κατά καιρούς διατυπωθείσες «κατηγορίες» για σας, οι «συκοφαντίες» για μένα…» Μα, πρώτη ήταν από πέρσι η κα Μπακογιάννη που το είπε αυτό, αλλά πρόσφατα συζητιέται έντονα και στο εσωτερικό της Ν.Δ.. «Εντάξει, δεν θα σχολιάσω το ποιοι το λένε. Θα πω μόνο κατηγορηματικά ότι ο Σαμαράς κινείται απόλυτα θεσμικά και, αν γυρίσει κάποιος και δει και τον κύκλο των συνεργατών του, των ανθρώπων με τους οποίους συζητεί και διαμορφώνει πολιτική, θα δει ότι οι βασικότεροι είναι οι βουλευτές και οι τομεάρχες. Αυτοί είναι ας πούμε η ηγετική του ομάδα. Αυτά που λέγονται σκόπιμα, δεν έχουν καμιά σχέση με την πραγματικότητα. Ο Αντώνης Σαμαράς, πράγματι, πήρε ένα σφουγγάρι, όπως το είπε, και έσβησε τα πάντα για εκείνους που το ήθελαν. Δεν τον απασχολεί το παρελθόν, δεν τον απασχολεί το χθες, αλλά τον εν.δ.ιαφέρει και νοιάζεται για το αύριο. Γι’ αυτό και μέσα στη Ν.Δ. κινείται χωρίς να κάνει κανένα διαχωρισμό και για κανένα στέλεχος.» Τώρα που μιλήσατε για το… σφουγγάρι, με το οποίο έσβησε το παρελθόν. Πρόσφατα ο κ. Σαμαράς δήλωσε ότι θα κάνει «υπέρβαση του παρελθόντος». Πώς θα την κάνει, αν δεν σπάσει τους δεσμούς μαζί του; «Με την “υπέρβαση του παρελθόντος” εννοεί πως πρέπει να ξεφύγουμε από τη διαδικασία της εσωτερικής ομφαλοσκόπησης και εσωστρέφειας και να κοιτάξουμε τις ανάγκες της κοινωνίας, ώστε να μπορέσει το κόμμα, ως αξιωματική αν-

120_125_STAMATHS_R_REAL 4/29/11 7:35 PM Page 122

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

τιπολίτευση σήμερα και ως κυβέρνηση αύριο, να εκπληρώσει την αποστολή του. Τον λαό τον απασχολούν τα μεγάλα πιεστικά και βασανιστικά προβλήματα που έχει σήμερα. Προβλήματα που φτάνουν ακόμη και σε ζητήματα επιβίωσης. Αυτά τα προβλήματα για να τα αντιμετωπίσεις πρέπει να έχεις τα μάτια σου στραμμένα στο αύριο και όχι στο χθες. Η διαδικασία, λοιπόν, της “υπέρβασης”, που ανέφερε ο Σαμαράς, είναι μια διαδικασία που πρέπει να λειτουργεί σε όλους τους ζωντανούς πολιτικούς οργανισμούς. Είναι καλό να διδάσκεσαι από το παρελθόν, αλλά το πιο σημαντικό είναι να μπορείς, με καθαρό μυαλό, να χαράσσεις το μέλλον. Και αυτή είναι η ευθύνη σήμερα του Σαμαρά απέναντι στον ελληνικό λαό.» Ο κ. Σαμαράς, όμως, λέει ότι τον πιέζουν και για εξωθεσμικές λύσεις. Ως σύμβουλός του πάνω στα καθαρώς πολιτικά θέματα, πώς το ερμηνεύετε αυτό; «Μα, δεν βλέπετε καθημερινά ότι προσπαθούν να πείσουν τον ελληνικό λαό πως χρειάζεται να αναλάβουν τις τύχες της διακυβέρνησης του τόπου άνθρωποι που κινούνται έξω από τη λαϊκή νομιμοποίηση; Δεν βλέπετε μια συστηματική προσπάθεια που γίνεται για να καταδειχτεί ότι το παρόν πολιτικό δυναμικό δεν μπορεί να τα καταφέρει και χρειάζεται κάποιους, έξω από την πολιτική ζωή, οι οποίοι σαν “σωτήρες” θα εμφανιστούν για να δώσουν “σωτήριες” λύσεις; Στην πραγματικότητα, αυτή η άποψη είναι κατ’ εξοχήν αντισυνταγματική, γιατί σημαίνει ότι καταργείται η λογοδοσία απέναντι στον λαό. Ουσιαστικά, καλούνται να αποφασίζουν για τον λαό άνθρωποι που στερούνται οποιασδήποτε νομιμοποιητικής βάσης.» Δηλαδή, δεν εκλέγονται από τον λαό, έτσι; «Σαφώς. Και εκτός από αυτό, τέτοιου είδους

«Τι αξία έχει να εκλεγείς με 50%, αν έχει ψηφίσει μόνο το 50% του εκλογικού σώματος;» “λύσεις” όχι μόνο κινούνται έξω από τα πλαίσια του δημοκρατικού πολιτεύματος, αλλά έχει αποδειχθεί ότι στερούνται αποτελεσματικότητας. Είτε με τη μορφή κυβέρνησης προσωπικοτήτων –και στο κάτω, κάτω ποιός εμποδίζει το ΠΑΣΟΚ να χρησιμοποιήσει εξωκοινοβουλευτικά μέλη στην κυβέρνηση– είτε με τη μορφή κομματικών συνεργασιών…» Όπως το ΄89, δηλαδή; «Ναι, όπως το ΄89. Έχουμε πολλές εμπειρίες από το παρελθόν που αποδείχθηκε ότι τέτοιου είδους συγκυβερνήσεις δεν οδηγούν σε λύσεις των προβλημάτων, αλλά στην επιδείνωσή τους. Γι’ αυτό και ο Σαμαράς ξεκαθάρισε από την αρχή πως δεν πρόκειται να συμπράξει με τέτοιου είδους εξωθεσμικές λύσεις. Η Ν.Δ. θα διεκδικήσει να κερδίσει υπέρ αυτής εκείνη την κοινωνική πλειοψηφία που θα της δώσει τη δυνατότητα να εφαρμόσει ένα σαφές και συγκεκριμένο πρόγραμμα, για να μπορεί να συγκρίνει ο λαός τα αποτελέσματα και η ίδια να λογοδοτήσει απέναντί του.» Τώρα, όμως, προκαλέσατε μιαν άλλη ερώτηση. Μπορείτε να μου εξηγήσετε το γιατί, την ώρα που η κυβέρνηση χάνει καθημερινά την εμπιστοσύνη του λαού, η Ν.Δ. δεν μπορεί να την κερδίσει, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις; «Για μένα, καμιά δημοσκόπηση, όταν έχει ένα ποσοστό αναποφάσιστων ψηφοφόρων πάνω από το 30%, δεν μπορεί να έχει στοιχεία σα-

φούς αποτύπωσης της πραγματικότητας! Αυτή είναι η πρώτη παρατήρηση. Πέρα απ’ αυτά, όμως, υπάρχει και μια άλλη διαπίστωση: Ότι ένα κόμμα, που πριν από ενάμιση χρόνο κέρδισε με 11 μονάδες, σήμερα καταρρέει κυριολεκτικά. Αντίθετα, η Ν.Δ. μειώνει σταδιακά αυτή την απόσταση…» Τη μειώνει, αλλά δεν ανεβαίνει. Δεν πηδάει τον πήχη… «Είναι φανερό, όμως, ότι ένας μεγάλος αριθμός των πολιτών αιφνιδιάστηκε από τις εξελίξεις. Αιφνιδιάστηκε από την αποτυχία της κυβέρνησης. Έκανε το πρώτο βήμα: την αποδοκιμάζει και αποστασιοποιείται από αυτή. Πρέπει να κάνει το επόμενο βήμα προς τη Ν.Δ.. Είναι λογικό, λόγω του πολύ σύντομου χρονικού διαστήματος που μεσολάβησε από τη θετική ψήφο που έδωσε υπέρ της κυβέρνησης, αυτό να δημιουργεί κάποιες στιγμές διστακτικού βηματισμού. Κατανοώ απόλυτα το να στέκεται κάποιος διστακτικός πριν κάνει το επόμενο βήμα προς τη Ν.Δ.. Κι εμείς εφαρμόζουμε μια πολιτική που δεν αποσκοπεί στο να κερδίσουμε πρόσκαιρα την ψήφο του στην κάλπη. Αυτό θα μπορούσαμε να το πετύχουμε. Θα μπορούσαμε να ανεβάσουμε τα δημοσκοπικά μας ποσοστά, αν ασκούσαμε μια πολιτική που στόχευε στο να «κλέψουμε» την ψήφο αυτών των συμπολιτών μας. Σ’ αυτή την πορεία, λοιπόν, δεν θέλουμε απλά ψηφοφόρους, αλλά συνοδοιπόρους.» Ο πρόεδρος της Ν.Δ. από την πρώτη στιγμή τάχθηκε κατά του Μνημονίου. Πώς βλέπετε την πορεία σας αυτούς τους μήνες; Ανταποκρίνεται ο κόσμος ή όχι; «Η θέση που εξέφρασε ο Σαμαράς τότε εκ των πραγμάτων επιβεβαιώθηκε. Σας θυμίζω ότι τότε η πρόταση της Ν.Δ. είχε δυο σκέλη: την κριτική που έλεγε ότι αυτή η

Με τον συνεργάτη του Crash Γιώργο Αν.δ.ρουτσόπουλο

120_125_STAMATHS_R_REAL 4/29/11 7:35 PM Page 123

“συνταγή” του Μνημονίου δεν πρόκειται να πετύχει και θα δημιουργήσει μεγαλύτερο κακό απ’ αυτό που υποτίθεται θέλει να διορθώσει, καθώς επίσης εμπεριείχε τη θετική πρόταση της Ν.Δ. για έξοδο από την κρίση μέσω ανάπτυξης. Υπάρχει σήμερα καμιά αμφιβολία γι’ αυτό; Υπάρχει έστω και ένας Έλληνας που να πιστεύει ότι η συνταγή του Μνημονίου πέτυχε; Όχι. Άρα, λοιπόν, έχουμε μια πλήρη επιβεβαίωση. Θα ευχόμασταν να είχε πετύχει, γιατί αυτό που μας εν.δ.ιαφέρει είναι το καλό της χώρας και όχι του κόμματος. Όμως, η επιβεβαίωση είναι πλήρης, όσον αφορά, τουλάχιστον, στην εκτίμηση του Σαμαρά ότι αυτό το Μνημόνιο, αυτή η “συνταγή”, οδηγεί σε μεγαλύτερες περιπέτειες τη χώρα. Σήμερα όλοι είναι βέβαιοι γι’ αυτό. Τότε, ο Σαμαράς ήταν μόνος! Επίσης, στο δεύτερο σκέλος, η Ν.Δ. κατέθεσε συγκροτημένη και ολοκληρωμένη πρόταση που κι αυτή, για έναν καλόπιστο, επιβεβαιώνει πλήρως την ορθότητα των προτάσεων του Σαμαρά. Θα σας πω ένα απλό πράγμα, για να καταλάβετε πως μια αξιολογότατη και πάρα πολύ χρήσιμη για την Πατρίδα πρόταση της Ν.Δ., που θα μπορούσε να υιοθετηθεί από την κυβέρνηση και να εφαρμοστεί και προς όφελός της, επιχειρήθηκε να διακωμωδηθεί. Είπε ο Σαμαράς ότι με μια συγκεκριμένη πολιτική ανάπτυξης και χωρίς αυτά τα “μνημονιακά” μέτρα, αυτόν τον στραγγαλισμό της Οικονομίας, μπορούμε να πετύχουμε σε ενάμιση χρόνο τον μηδενισμό του ελλείμματος και σε δυο χρόνια να βγούμε στην ελεύθερη αγορά για να δανειστούμε χρήμα. Τότε, τον είπαν “μάγο”! Σήμερα και συγκεκριμένα στις 11 Μαρτίου, ο κ. Παπαν.δ.ρέου συμφώνησε με την Ε.Ε. ότι από το 2013 οι προϋπολογισμοί της χώρας θα έχουν θετικό πρόσημο. Δηλαδή, ξεπερνά την πρόταση της Ν.Δ., που έλεγε για μηδενισμό χρεών, και μιλά για έναν πλεονασματικό Προϋπολογισμό που μπορεί να επιτύχει! Αυτό είναι δικαίωση ή όχι της θέσης του Αντώνη Σαμαρά; Γιατί, για να φτάσεις σε έναν Προϋπολογισμό με θετικό πρόσημο, δηλαδή εξαφάνιση του πρωτογενούς ελλείμματος και δημιουργία πλεονάσματος, σημαίνει ότι προηγουμένως θα πρέπει να περάσεις από τον μηδενισμό! Αυτό το αποσιώπησαν όλοι. Όλα τα “παπαγαλάκια”, που δεν χάνουν ευκαιρία από το πρωί μέχρι το βράδυ να προσπαθούν να απαξιώσουν τις προτάσεις Σαμαρά. Όμως, ο κόσμος βλέπει και αντιλαμβάνεται κάθε μέρα που περνά ότι αυτά που περιγράψαμε τότε επιβεβαιώνονται καθημερινά στην πράξη και κυρίως το αδιέξοδο που μας έχει δημιουργήσει η πολιτική του Μνημονίου και της κυβέρνησης και βέβαια όσων στήριξαν αυτή την πολιτική.» Είχε «ανάψει» για τα καλά, οπότε σκέφτηκα ότι ήταν η πιο κατάλληλη στιγμή να τον «κεντρίσω» λιγάκι ακόμα, γιατί έτσι θα έπαιρνα μια πιο «καυτή» απάντηση για τους άλλους «ένοικους» της «πολυκατοικίας».

Ξέρουμε ποιοι τη στήριξαν, αλλά τώρα κι αυτοί κάνουν τα δικά τους «παιχνίδια». «Όπως γνωρίζουν όλοι, το Μνημόνιο το στήριξε ο ΛΑΟΣ και η κα Μπακογιάννη. Ο κ. Καρατζαφέρης προσπαθεί τώρα απεγνωσμένα να φύγει από την τεράστια ευθύνη της υιοθέτησης κι εφαρμογής αυτού του Μνημονίου. Και κάτι ακόμη. Ο κ. Καρατζαφέρης δεν στήριξε μόνο το Μνημόνιο. Ήταν ο πρώτος Έλληνας πολιτικός που εισηγήθηκε στην κυβέρνηση να προσφύγει στο ΔΝΤ. Αυτά, για όσους θέλουν να θυμούνται, καλό είναι να τα θυμούνται. Οι πολιτικές “κωλοτούμπες” δεν μπορούν να αποτελούν πρότυπο πολιτικής συμπεριφοράς.» Τώρα, ως προς το κόμμα της κας Μπακογιάννη και τα κόμματα της ίδιας «πολυκατοικίας». Κατά πόσο ανησυχούν τη συμπαγή μάζα της Ν.Δ.; «Κατ’ αρχήν, τα κόμματα δεν είναι “πολυκατοικίες”! Είναι ζωντανοί πολιτικοί οργανισμοί με αρχές, θέσεις και αξίες. Η συμπεριφορά και της κας Μπακογιάννη και του κ. Καρατζαφέρης και η μόνιμη στήριξη

«Οι πολιτικές “κωλοτούμπες” δεν μπορούν να αποτελούν πρότυπο πολιτικής συμπεριφοράς»

τους στη κυβέρνηση, δεν τους δίνει κανένα δικαίωμα να ισχυρίζονται πως κινούνται στον ίδιο ιδεολογικοπολιτικό χώρο μαζί μας. Και κάτι ακόμη: κόμματα από ινάτι ή από καιροσκοπισμό δεν μπορεί να έχουν τύχη. Ήδη, νομίζω ότι αυτές οι δημοσκοπήσεις, που πριν από λίγο επικαλεστήκατε, χωρίς να αναιρώ την εκτίμησή μου για την ακρίβειά τους, τουλάχιστον δίνουν ένα δείγμα της ανταπόκρισης αυτών των κομμάτων από τους πολίτες.» Είπατε ότι θέλετε να μπείτε στο μυαλό των πολιτών, ώστε να έχετε συνειδητή ψήφο. Επικοινωνιακά, όμως, πότε η Ν.Δ. θα μπορέσει να μπει στην ψυχή και το μυαλό των ψηφοφόρων; Η Ν.Δ. κάνει πολύ μεγάλες προσπάθειες προς την κατεύθυνση της ενημέρωσης. Εμείς δεν θέλουμε να παραπλανήσουμε τον κόσμο. Δεν θέλουμε να διαφημίσουμε κάτι. Αυτό που προτείνει η Ν.Δ. δεν είναι εμπορικό προϊόν για να το διαφημίσει. Είναι πολιτικές θέσεις που πρέπει να τις προβάλουμε. Όμως, ένας καλόπιστος άνθρωπος θα μπορούσε να διαπιστώσει τα αναχώματα και τα εμπόδια που συναντά η επικοινωνιακή μας πολιτική, προκειμένου να καταλήξει στον απλό πολίτη. Έχουμε καθημερινά φαινόμενα ή διαστρέβλωσης ή παραποίησης των θέσεων της Ν.Δ.. Ασήμαντα γεγονότα να παίρνουν την εικόνα των… Ιμαλαΐων σε μια προφανή προσπάθεια να δημιουργηθεί μια εικόνα ανύπαρκτης εσωστρέφειας στη Ν.Δ.. Παλεύουμε μ’ αυτά τα εμπόδια και νομίζω ότι ο κόσμος αρχίζει πλέον και συνειδητοποιεί και τον

120_125_STAMATHS_R_REAL 4/29/11 7:35 PM Page 124

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ρόλο που παίζουν ορισμένα ΜΜΕ και διάφοροι άλλοι παράγοντες σ’ αυτή την κατεύθυνση. Ο διαυγής και σαφής λόγος είναι το καλύτερο όπλο μας.» Είχε ηρεμίσει τώρα, αλλά στο μεταξύ είχε ντουμανιάσει το γραφείο από τα τσιγάρα, ενώ ήδη ετοιμαζόταν να ανάψει ένα καινούργιο, τη στιγμή που ακόμη δεν είχε προλάβει να σβήσει το προηγούμενο, οπότε… Να περάσουμε πάλι στις δημοσκοπήσεις, αλλά να πάρουμε άλλη κατεύθυνση. Αυτό το μεγάλο ποσοστό των αναποφάσιστων που παρατηρείται, πολλοί το θεωρούν ότι έχει να κάνει με την αναξιοπιστία που προβάλει προς τα έξω ο πολιτικός κόσμος. Κατά πόσο θα μπορέσετε να αλλάξετε αυτό το σκηνικό; «Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα όπου απασχολεί τον Αντώνη Σαμαρά. Αυτό είναι και το μεγάλο πρόβλημα της πολιτικής μας ζωής. Δεν τον απασχολούν τόσο αυτοί που έχουν πάρει θέση, αλλά περισσότερο τον απασχολεί το πολύ μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας, που στέκεται απέναντι στην πολιτική ζωή του τόπου, πολλές φορές, απαξιωτικά. Και αυτό το κομμάτι θέλει να το φέρει κοντά στην πολιτική ζωή. Θα σας το πω απλά. Ο Αντώνης Σαμαράς λέει: “Δεν με νοιάζει να εκλεγώ πρωθυπουργός με 50%, αν ψηφίσει μόνο το 50% του εκλογικού σώματος. Τί αξία έχει;”. Αυτό που τον εν.δ.ιαφέρει είναι να πείσει κυρίως τους αποστασιοποιημένους ότι πρέπει να υποστηρίξουν μια πολιτική εξόδου από την κρίση, η οποία, όμως, δεν θα είναι ευκαιριακή, αλλά θα έχει γερές βάσεις, θα έχει γερά πόδια, για να μπορέσει να έχει προοπτική. Αυτό είναι και το νόημα της Αναθεώρησης του Συντάγματος που έχει προτείνει η Σαμαράς. Κι εκεί, αν διαβάσει κανείς, θα δει τρία χαρακτηριστικά στοιχεία: Πρώτο, συν.δ.έει την οικονομική κρίση με την πολιτική κρίση. Πιστεύει, δηλαδή, πως δημιούργημα της πολιτικής κρίσης είναι η οικονομική κρίση, καθώς, στην πραγματικότητα, έχουμε κρίση αξιών, θεσμών, νοοτροπίας, συμπεριφοράς. Και αυτά όλα πρέπει να αλλάξουν. Δεύτερο, καλεί τα μέλη της Επιτροπής να είναι τολμηρά, να κάνουν ρήξεις. Η επόμενη ημέρα της Αναθεώρησης δεν μπορεί να έχει τόσες αλλαγές ώστε τίποτε να μην έχει αλλάξει! Τρίτο, παρότρυνε τα μέλη της Επιτροπής ο νέος Καταστατικός Χάρτης της χώρας να γίνει σε συνεργασία με τον ελληνικό λαό. Όχι ερήμην! Μέχρι τώρα υπήρχε στα κόμματα η διαμορφωμένη εντύπωση της αυθεντίας επί των πολιτικών ζητημάτων. Τα κόμματα είναι οι «σοφοί», τα κόμματα είναι αυτοί που τα κατέχουν όλα και ο λαός καλούνταν κάθε φορά να βάλει απλώς ένα σταυρό πάνω στα όσα είχαν ήδη αποφασίσει, ως λύση, στα κόμματα. Σήμερα η Ν.Δ. λέει «όχι»! Θέλουμε να ακούσουμε και τις λύσεις που προτείνει ο ίδιος ο πολίτης. Να συνεργαστούμε μαζί του, ώστε το νέο Σύνταγμα να

«Θέλουμε συνειδητή ψήφο στήριξης ενός κυβερνητικού προγράμματος, γιατί η κατάσταση είναι πάρα πολύ δύσκολη» μην γίνει και πάλι μόνο με την… επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος του πολιτικού κόσμου.» Εκλογές βλέπετε; «Με μια κυβέρνηση που φαίνεται πια καθαρά πως είναι πελαγωμένη, με μια κυβέρνηση που, ουσιαστικά, οι αποφάσεις που παίρνει δεν στηρίζονται ούτε από την Κοινοβουλευτική της Ομάδα, άσχετα αν τις ψηφίζουν στη Βουλή, όλα μπορούν να συμβούν ανά πάσα στιγμή. Εμείς είμαστε έτοιμοι και οποτεδήποτε γίνουν θα ανταποκριθούμε στον προεκλογικό αγώνα με επιτυχία και είμαστε βέβαιοι ότι θα δοθεί η δυνατότητα στους πολίτες που έχουν στρέψει οριστικά το πρόσωπό τους από το ΠΑΣΟΚ να στραφούν θετικά προς τη Ν.Δ.. Πώς όμως τον επέλεξε ο Αντώνης Σαμαράς για σύμβουλό του; Πέρα από τη φιλία και την αλληλοεκτίμηση, ποιος ήταν ο βασικός λόγος; Ίσως να ήταν η θητεία του στη Βουλή, ως βουλευτής, ίσως και η θητεία τους στην Τοπική Αυτοδιοίκηση, δυο τετραετίες ως δημοτικός σύμβουλος, άλλες δυο φορές ως υποψήφιος δήμαρχος Καλαμαριάς, υποψήφιος Νομάρχης Θεσσαλονίκης και νομαρχιακός σύμβουλος αλλά μπορεί να ήταν και η θητεία του σε πόστα καίρια, όπως την ΥΠΑ, τον ΗΛΠΑΠ, ως γενικός γραμματέας του Υπουργείου Μεταφορών ή ακόμη και ως γενικός γραμματέας της Περιφέρειας Ανατ. Μακεδονίας-Θράκης. Πάνω απ’ όλα, όμως, θα εκτιμήθηκε η εμπειρία που αποκόμισε από αυτές τις θέσεις.» Να περάσουμε σ’ εσάς. Πολλοί εξεπλάγησαν όταν σας επέλεξε ο κ. Σαμαράς για σύμβουλό του σε πολιτικά θέματα, αλλά από 28 ετών βρίσκεστε στην πολιτική, τόσο υπηρετώντας την αυτοδιοίκηση όσο και ως βουλευτής στη Βουλή. Τι έχετε αποκομίσει απ’ αυτές τις εμπειρίες; «Πάρα πολλά πράγματα και έχω καταλήξει σε μια μεγάλη διαπίστωση: αυτά που πρέπει να κάνουμε, για να ορθοποδήσει το Κράτος μας σε όλους τους τομείς δράσης του, είναι απλά και αυτονόητα. Το πρόβλημα με την πολιτική ζωή του τόπου είναι ότι δεν εφαρμόζει τα απλά και αυτονόητα. Σε όλα υπάρχουν απλές και καθαρές λύσεις! Η πεποίθηση που διαμορφώθηκε μέσα μου είναι ότι πάνω απ’ όλα στην πολιτική πρέπει να τίθεται το εθνικό και λαϊκό συμφέρον. Μάιος 2011

124

Κανένα άλλο δεν έχει καμιά αξία. Το κέρδος του πολιτικού, από μια γεμάτη δύσκολες στιγμές ζωή, είναι ένα: η αίσθηση ότι απ’ όποιο σημείο και αν κλήθηκε να υπηρετήσει τη χώρα, το έκανε με συνείδηση του χρέους απέναντι στην Πατρίδα και τον λαό.» Από τη γνώση και την εμπειρία σας πιστεύετε ότι ο πολιτικός κόσμος θα μπορέσει να ξεπεράσει τον… Γολγοθά του και να πείσει τον λαό ότι μπορεί να ελπίζει ξανά σ’ αυτόν; «Κανένα πολίτη δεν απασχολεί ο Γολγοθάς του πολιτικού κόσμου. Όποιος δεν θέλει ή δεν αντέχει αποχωρεί. Αυτό που μας απασχολεί είναι ο Γολγοθάς του ελληνικού λαού. Και σ’ αυτό πρέπει να δώσουμε πειστικές απαντήσεις. Πότε τελειώνει αυτός ο Γολγοθάς! Αυτό απαιτεί ειλικρίνεια, σοβαρότητα και ευθύτητα. Η Ν.Δ. όλο αυτό το διάστημα πολιτεύτηκε πάνω σ’ αυτούς τους τρεις άξονες. Σας θυμίζω ότι όπου χρειάστηκε ο Σαμαράς “έβαλε πλάτη”! Δεν στάθηκε μίζερα στο μικρό και το ασήμαντο ή υπολογίζοντας το κομματικό και το προσωπικό του συμφέρον. Είναι ο μοναδικός πολιτικός αρχηγός κόμματος αντιπολίτευσης που παρότρυνε την κυβέρνηση να πάρει έγκαιρα δύσκολα μέτρα. Αλλά δικά μας εθνικά μέτρα. Δεν τον άκουσε ο κ. Παπαν.δ.ρέου. Στη συνέχεια, είναι ο μοναδικός πολιτικός αρχηγός που κατέθεσε προτάσεις στην κυβέρνηση. Τα 23 μέτρα του περασμένου Ιουλίου που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως ανάσχεση στον κατήφορο που ερχόταν. Τίποτε απ’ αυτά δεν έγινε. Αντί να τα υιοθετήσει, η κυβέρνηση προτίμησε να τα λοιδορήσει. Ουσιαστικά, η κυβέρνηση έκανε ό,τι μπορούσε για να απομονώσει τη Ν.Δ. από τη δυνατότητα να βοηθήσει τη χώρα να βγει από το τέλμα. Γιατί; Γιατί ο κ. Παπαν.δ.ρέου είχε πάρει τις αποφάσεις του πολύ πριν γίνει πρωθυπουργός.» Θέλησα στο τέλος να κλείσουμε τη συνέντευξη με μια «γεύση» από τα παλιά, γι΄’ αυτό και γύρισα την κουβέντα στη σύζυγό του Ράνια και τα δυο αγόρια του. Πήγαινε έλα Αθήνα-Θεσσαλονίκη. Η οικογένεια στη συμπρωτεύουσα, εσείς στην πρωτεύουσα. Πώς βλέπεστε με την Ράνια και τα παιδιά, αν και τα παιδιά τώρα είναι πια μεγάλα. Πώς τα έχετε συν.δ.έσει όλα αυτά τόσα χρόνια; Πράγματι, είναι μια δύσκολη κατάσταση που βιώνω εδώ και πάρα πολλά χρόνια. Αυτή είναι η ζωή του πολιτικού. Εδώ, στην Αθήνα, είναι το κέντρο των αποφάσεων και της πολιτικής. Είτε ως βουλευτής είτε ως στέλεχος κάποιου κρατικού τομέα είτε ως στέλεχος του κόμματος είσαι υποχρεωμένος εκ των πραγμάτων να βρίσκεσαι εδώ. Είναι ένα πρόβλημα που θα έλεγα ότι δεν αδικεί τόσο εμένα όσο αδικεί την οικογένεια. Αυτή είναι που «πληρώνει» το τίμημα των δικών μου επιλογών και αποφάσεων.»

120_125_STAMATHS_R_REAL 4/29/11 7:35 PM Page 125

126_129_OIKONOMIA 4/28/11 6:28 PM Page 126

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Ο ρόλος των αγορών, του Τρισέ, του Στρος Καν και των γαλλογερμανικών συμφερόντων

Αναδιάρθρωση σε…

περιβάλλον εργαστηρίου του Γιώργου Παππού

Η συζήτηση περί αναδιάρθρωσης άρχισε να φουντώνει επιτείνοντας τη σύγχυση και την αγωνία των Ελλήνων πολιτών

ειραματόζωο κινδυνεύει να γίνει για μια ακόμα φορά η Ελλάδα στα χέρια των δανειστών της και των συνεταίρων της στην Ευρωζώνη, ούσα η πρώτη χώρα που θα προχωρήσει σε αναδιάρθρωση του χρέους, σε περιβάλλον –υποτίθεται– ελεγχόμενων διαδικασιών ή όπως λένε κάποιοι αναλυτές ειρωνικά, σε περιβάλλον εργαστηρίου.

Η συζήτηση περί αναδιάρθρωσης που συνόδευε την Ελλάδα και πριν και μετά την υπογραφή του Μνημονίου, άρχισε να φουντώνει εκ νέου τις τελευταίες εβδομάδες και το πιο ενδιαφέρον είναι ότι φαίνεται να υπάρχουν πολλοί ενδιαφερόμενοι, που πιέζουν προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση, επιτείνοντας τη σύγχυση ή και την αγωνία των άμεσα ενδιαφερομένων, δηλαδή των Ελλήνων πολιτών. Όπως σημειώνουν, ωστόσο, έμπειροι οικονομικοί και πολιτικοί αναλυτές, η συζήτηση αυτή είναι πιθανό να αποδειχθεί εκ του περισσού, αφού εάν παραμείνουν οι συνθήκες στις αγορές ανάλογες με τις σημερινές, σε λιγότερο από έναν χρόνο από τώρα, τότε η Ελλάδα θα υποχρεωθεί να χτυπήσει την «πόρτα» του Νέου Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας και ο δρόμος της αναδιάρθρωσης θα ανοίξει διάπλατα.

Αγορές: αναθέρμανση σεναρίων Αναζητώντας εκείνους που βρίσκονται πίσω από την αναθέρμανση των σεναρίων περί αναδιάρθρωσης, θα πρέπει να ξεκινήσει κάποιος από τους πιο «θερμούς» θιασώτες της. Κι αυτοί δεν είναι άλλοι από τα μεγάλα επενδυτικά funds, τους διεθνείς αναλυτές, οι οποίοι εξαρχής επεσήμαναν ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν. Μάιος 2011

126

126_129_OIKONOMIA 4/28/11 6:29 PM Page 127

crash Τα στοιχεία που δημοσιοποίησε πριν από μερικά 24ωρα το ΔΝΤ, έρχονται απλώς να ενισχύσουν αυτή την άποψη, καθώς καταγράφουν τη ρίζα του προβλήματος, η οποία δεν είναι άλλη από το εξωφρενικά υψηλό δημόσιο χρέος της Ελλάδας. Σύμφωνα με τα εν λόγω στοιχεία, το 2011 το χρέος θα φτάσει στο 152,3% του ΑΕΠ, σημειώνοντας μια αύξηση περίπου 50 μονάδων μέσα σε μόλις 5 χρόνια, για να φτάσει στο 157,7% το 2012, πριν ξεκινήσει να αποκλιμακώνεται με αργούς ρυθμούς. Κι εδώ βρίσκεται το άλλο πρόβλημα, οι αργοί ρυθμοί μείωσης του χρέους, που το καθιστούν μη βιώσιμο, σύμφωνα τουλάχιστον με τους θιασώτες της αναδιάρθρωσης. Με βάση τις εκτιμήσεις διεθνών και εγχώριων οργανισμών, όπως η Τράπεζα της Ελλάδας, για να υποχωρήσει το χρέος στα επίπεδα του 100% του ΑΕΠ, θα πρέπει σε βάθος 10- 15 ετών η ελληνική οικονομία να «τρέχει» με ρυθμούς ανάπτυξης τουλάχιστον 2 με 2,5%, να έχουμε πρωτογενή πλεονάσματα (το ισοζύγιο εσόδων- δαπανών, χωρίς να υπολογίζονται οι πληρωμές για τόκους) περίπου στο 6% του ΑΕΠ και το μέσο ετήσιο κόστος δανεισμού να μην ξεπερνά το 5,5%, τρεις παράγοντες δηλαδή που όπως όλα δείχνουν δύσκολα μπορούν να συντρέξουν. Λίαν επιβαρυντικό χαρακτηρίζεται, επίσης, το ότι λόγω ακριβώς του τεράστιου χρέους και των αναλόγως υψηλών δαπανών εξυπηρέτησής του (πληρωμές τόκων), το κράτος θα πρέπει να περιορίζει δραστικά τις υπόλοιπες δαπάνες του, συντηρώντας ή ανατροφοδοτώντας τον φαύλο κύκλο της περιοριστικής δημοσιονομικής πολιτικής και βέβαια της ύφεσης, υποσκάπτοντας, όπως αναλύθηκε παραπάνω, έναν από τους βασικούς παράγοντες, για να καταστεί βιώσιμο το χρέος σε βάθος χρόνου. Αρκεί να αναφέρει κάποιος ότι, παρά το όφελος της επιμήκυνσης για το δάνειο των 110 δισ. ευρώ που αποκόμισε η Ελλάδα από τις πρόσφατες Συνόδους Κορυφής, φέτος το ΔΝΤ υπολογίζει ότι θα πρέπει να εξυπηρετηθεί χρέος που αντιστοιχεί στο 16,6% του ΑΕΠ. Αν δεν συνυπολογίσει κάποιος το έλλειμμα του προϋπολογισμού, το σύνολο των δανειακών αναγκών θα φτάσει στο 24% του ΑΕΠ. Όσο για το 2012, οπότε υποτίθεται ότι θα πρέπει να αντλήσουμε κεφάλαια από τις αγορές, αφού δεν θα φτάνουν τα χρήματα της τρόικας, το χρέος που θα ωριμάζει, θα φτάσει στο 19,8% του ΑΕΠ και οι συνολικές δανειακές μας ανάγκες στο 26%, δηλαδή περίπου 4,5 δισ. ευρώ παραπάνω, παρά τη προσδοκώμενη μείωση του ελλείμματος!

Προς όφελος των δανειστών Στους θιασώτες της αναδιάρθρωσης θα πρέπει να προστεθούν –αλλά για διαφορετικούς λόγους– έγκριτοι οικονομολόγοι, που υποστήριζαν εξαρχής ότι το Μνημόνιο ήταν «κομμένο και ραμμένο» προς όφελος των δανειστών μας, αφού είχε στόχο να αποφύγει η Ελλάδα τη στάση πληρωμών που θα προκαλούσε πολλαπλάσια προβλήματα κι όχι να βάλει την ελληνική οικονομία σε τροχιά εξυγίανσης. Οι ίδιοι πιστεύουν ότι η συνταγή του Μνημο-

Ένθερμοι θιασώτες των σεναρίων αναδιάρθρωσης, δεν είναι άλλοι από τα μεγάλα επενδυτικά funds και τους διεθνείς αναλυτές που επέμεναν ότι τα νούμερα δεν βγαίνουν νίου ουσιαστικά εξαντλεί την ελληνική οικονομία και τους Έλληνες πολίτες, χωρίς να αποτρέπει το μοιραίο, ήτοι την αναδιάρθρωση, που τελικά θα επιφέρει πολλαπλάσια πλήγματα στους οικονομικά ασθενέστερους. Τέτοιες φωνές όσο κι αν ακούγεται περίεργο, ακούγονται και στο εσωτερικό της Γερμανίας, από τους αντιπάλους της κας Α. Μέρκελ αλλά κι από οικονομικούς παράγοντες, όπως ο επικεφαλής του Ινστιτούτου «Ifo» Χανς Βέρνερ Σιν, ο οποίος ζήτησε από τους υπόλοιπους Ευρωπαίους να ελαφρώσουν την Ελλάδα από το μεγάλο βάρος του χρέους της. Κάπου εδώ εμφανίζονται άλλοι παίκτες του παιχνιδιού, οι Ευρωπαίοι ηγέτες και υπουργοί Οικονομικών, οι οποίοι φαίνεται ότι, τουλάχιστον ανεπισήμως, αλλάζουν δειλά- δειλά στάση έναντι των σεναρίων περί αναδιάρθρωσης. Ακόμα ηχούν στα αυτιά μας οι διαβεβαιώσεις του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν Φαν Ρομπάι, ο οποίος επί ελληνικού εδάφους διαβεβαίωνε ότι δεν τίθεται θέμα αναδιάρθρωσης, στον έντονο απόηχο των πληροφοριών του Spiegel για τις πιέσεις από υπουργούς Οικονομικών της Ευρωζώνης προς τον πρόεδρο της ΕΚΤ, να εξετάσει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, πληροφορίες οι οποίες ουδέποτε διαΜάιος 2011

127

ψεύστηκαν πειστικά. Μπορεί, λοιπόν, η Γαλλίδα ομόλογος του Γ. Παπακωνσταντίνου να δηλώνει επισήμως ότι η Ελλάδα δεν χρειάζεται να κάνει αναδιάρθρωση, οι πληροφορίες του γερμανικού περιοδικού θέλουν, όμως, την κα Κ. Λαγκάρντ να πιέζει, μαζί με τον Γερμανό ομόλογο της Β. Σόιμπλε, τον Ζ.Κ. Τρισέ, να εξετάσει εναλλακτικές λύσεις στο ελληνικό πρόβλημα, εκτιμώντας ότι η κατάσταση δεν εξελίσσεται όπως είχαν υπολογίσει. Ο ίδιος ο Β. Σόιμπλε δεν δίστασε, μάλιστα, επισήμως να δηλώσει ότι η επιμήκυνση και η μείωση του επιτοκίου δεν αρκούν για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα, προκαλώντας σχετική αμηχανία στην Αθήνα, που μάλλον ακολουθεί και δεν ορίζει τις εξελίξεις. Αντιθέτως, ο επικεφαλής του ΔΝΤ και όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις πιθανός διάδοχος του Ν. Σαρκοζί στη γαλλική προεδρία, Ντομινίκ Στρος Καν, δείχνει έτοιμος να θυσιάσει και τις τελευταίες αντοχές της ελληνικής οικονομίας στο εγχείρημα του Μνημονίου. Όπως επισημαίνουν «φίλοι» του Γενικού Διευθυντή του ΔΝΤ, η Ελλάδα αποτελεί το προσωπικό στοίχημα του Στρος Καν, ο οποίος επιθυμεί διακαώς να του πιστωθεί η επιτυχία του ελληνικού πειράματος, ακόμα κι αν χρειαστεί η Ελλάδα να μείνει στον γύψο για τουλάχιστον δύο δεκαετίες, όπως είχε προβλέψει ο μακαρίτης Τομάσο Σκιόπα, σε εκείνη την προφητική συνέντευξη.

Τρισέ: ο τρίτος παίχτης Ο τρίτος παίκτης του παιχνιδιού, δεν είναι άλλος από τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ο οποίος ούτε καν συζητά το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης. Ο λόγος προφανής και δεν είναι άλλος από το ότι ο Ζαν Κλοντ Τρισέ φοβάται ότι οι επιπτώσεις ενός τέτοιου εγχειρήματος δεν είναι ελεγχόμενες, καθιστώντας λίαν επίφοβο ένα πατατράκ στο τραπεζικό σύστημα της Ευρωζώνης. Σύμφωνα με μια αποκαλυπτική Έκθεση του Οίκου Nomura, το κόστος αναδιάρθρωσης του ελλη-

126_129_OIKONOMIA 4/28/11 6:29 PM Page 128

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

νικού χρέους δεν μπορεί να χαρακτηριστεί από μόνο του μη διαχειρίσιμο για τις γερμανικές και τις γαλλικές τράπεζες, αφού εκτιμάται ότι δεν θα ξεπεράσει τα 62 δισ. δολάρια. Ωστόσο, αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για ντόμινο και αναδιαρθρώσεις σε Πορτογαλία και Ιρλανδία, τότε το κόστος ανεβαίνει στα 235 δισ. δολάρια, απαιτώντας την κρατική παρέμβαση στη Γερμανία, όπου οι απώλειες για τις τράπεζες θα ξεπερνούσαν τα 97 δισ. δολάρια, ενώ σε Βρετανία και Γαλλία το κόστος θα έφτανε στα 76 δισ. και 55 δισ. αντιστοίχως. Κι αν αυτά τα μεγέθη χαρακτηρίζονται υπό προϋποθέσεις διαχειρίσιμα, ο πραγματικός εφιάλτης του κεντρικού τραπεζίτη –και όχι μόνο– είναι η συμμετοχή της Ισπανίας στα σενάρια αναδιάρθρωσης, αφού τότε το κόστος θα εκτινασσόταν στα 477 δισ. δολάρια, επιφέροντας βαρύ πλήγμα στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα. Αν σε όλα τα παραπάνω προσθέσει κάποιος τις απώλειες για την ίδια την ΕΚΤ από πιθανές αναδιαρθρώσεις σε Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία, που υπολογίζονται στα περίπου 19 δισ. δολάρια, ήτοι στο 24% των κεφαλαίων της, γίνεται εύκολα αντιληπτό γιατί ο Ζ. Κλοντ Τρισέ ούτε καν συζητά τέτοιο ενδεχόμενο, τουλάχιστον στην παρούσα φάση, που όλα παραμένουν ρευστά.

Σε

ναρκοπέδιο του Γιώργου Παππού

Φωνές στο εσωτερικό Όσον αφορά στις φωνές στο εσωτερικό της χώρας που αντιδρούν στο ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης, τουλάχιστον με τη μορφή του haircut, όπως προεξοφλούν οι αγορές, έχουν κατά νου τη μεγάλη έκθεση των ελληνικών τραπεζών και των ασφαλιστικών ταμείων στους τίτλους του ελληνικού δημοσίου. Μόνο οι τράπεζες εκτιμάται ότι έχουν στα χαρτοφυλάκιά τους ομόλογα ονομαστικής αξίας περίπου 65 δισ. ευρώ, ενώ στα 25 δισ. ευρώ υπολογίζονται τα ομόλογα που κατέχουν τα Ταμεία. Τι σημαίνει αυτό; Για τις τράπεζες, κατ’ αρχάς, ισχυρό κλονισμό και έκθεσή τους σε επιθετική εξαγορά και βέβαια ασφυκτικά περιθώρια δανεισμού από τη διατραπεζική, άρα μηδενικά περιθώρια χορηγήσεων σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δυναμική ανάκαμψης, την απασχόληση και την ανεργία. Για τα ταμεία μια τέτοια εξέλιξη θα σημάνει μείωση των αποθεματικών τους, άρα και δυσκολίες στην εξυπηρέτηση των τρεχουσών αναγκών, τις συντάξεις και την ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, με συνέπειες για τον κρατικό προϋπολογισμό, που θα κληθεί να καλύψει –αν μπορεί– τις «τρύπες» στο κράτος πρόνοιας. Ένα ακόμα επιχείρημα απ' όσους αντιτίθενται στα σενάρια περί αναδιάρθρωσης, είναι ότι με ένα haircut 30%, το δυσθεώρητο χρέος των περίπου 360 δισ. ευρώ, θα περιοριζόταν κατά περίπου 100 δισ., ενώ αν συνυπολογίσει κάποιος και τις αποκρατικοποιήσεις των 50 δισ., θα έφτανε τελικά στα περίπου 210 δισ. ευρώ, δηλαδή πάνω από το 80% του ΑΕΠ, κάτι που τελικά δεν διασφαλίζει την ευκολότερη πρόσβαση στις αγορές, που είναι ο βασικός στόχος.

Επιτόκια, σκληρό ευρώ και πληθωρισμός απειλούν να τινάξουν στον αέρα τον σχεδιασμό του οικονομικού επιτελείου

ντονο προβληματισμό έχει προκαλέσει στην Αθήνα η απόφαση της ΕΚΤ να αυξήσει το επιτόκιο της, μετά από περίπου 2 χρόνια παραμονής στα ιστορικά χαμηλά του 1%. Όπως διαφάνηκε από τις δηλώσεις του Ζ.Κ. Τρισέ, αλλά κι όπως προβλέπουν διεθνείς και εγχώριοι οικονομικοί αναλυτές, αυτή ήταν η πρώτη από τις αυξήσεις που έρχονται, με τους πιο απαισιόδοξους να «βλέπουν» αύξηση των επιτοκίων στα επίπεδα του 2,75% μέσα στον επόμενο ενάμιση χρόνο! Πέρα από το προφανές πλήγμα στη δυναμική ανάκαμψης, υπάρχει ιδιαίτερη ανησυχία για το κόστος του χρήματος, που θα καταστεί ακόμα υψηλότερο για τις τράπεζες, τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά. Με τον υψηλό πληθωρισμό το κοκτέιλ χαρακτηρίζεται τουλάχιστον εκρηκτικό για την ελληνική οικονομία. Η απόφαση της ΕΚΤ να αυξήσει τα επιτόκιά της κατά 0,25 μονάδες, ασφαλώς δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία, αφού είχε προαναγγελθεί από τη συνεδρίαση του Μαρτίου. Σύμφωνα με το σκεπτικό των «σκληρών» της Φρανκφούρτης ήταν επιβεβλημένη μετά την ανακοίνωση του ευρωπληθωρισμού, ο οποίος έφτασε στο 2,6%, ήτοι υψηλότερα από τις αρχικές εκτιμήσεις. Το κακό είναι, ωστόσο, διπλό, καθώς στη διατραπεζική το euribor είχε ήδη ανέβει στο 1,25%, προεξοφλώντας την κίνηση της ΕΚΤ, ενώ και οι τράπεζες αναπροσαρμόζουν τα επιτόκιά τους σε υψηλότερα επίπεδα, ειδικά στο πεδίο των χορηγήσεων προς τις επιχειρήσεις.

Μάιος 2011

128

126_129_OIKONOMIA 4/28/11 6:29 PM Page 129

crash

οι προοπτικές ανάκαμψης Όπως σημειώνουν έμπειρα τραπεζικά στελέχη, η εξέλιξη αυτή δεν ήρθε στην καλύτερη στιγμή για την Ελλάδα, αφού οι τράπεζες που ήδη αντιμετωπίζουν πρόβλημα ρευστότητας θα δουν το κόστος του χρήματος να αυξάνεται, αδυνατώντας να προσφέρουν στην αγορά την πολυπόθητη ανάσα. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαίο ότι στελέχη των μεγάλων ελληνικών τραπεζών σημειώνουν ότι ο καυγάς που γίνεται εσχάτως για τις νέες εγγυήσεις των 30 δισ. ευρώ, είναι στην πραγματικότητα άνευ αντικειμένου, καθώς αυτή η «ένεση» γίνεται κυρίως για να σταθεροποιηθούν ή να μην μειωθούν οι χορηγήσεις και όχι να αυξηθούν, σε μια συγκυρία που γίνεται ακόμα δυσκολότερη. Ο φόβος της κυβέρνησης, και βέβαια των τραπεζών, είναι ότι η αύξηση επιτοκίων δεν θα επηρεάσει μόνο τους μακροοικονομικούς δείκτες, αλλά θα λειτουργήσει επιβαρυντικά για μια μεγάλη μερίδα δανειοληπτών, που θα κληθούν να σηκώσουν ακόμα μεγαλύτερα βάρη. Είναι ενδεικτικό ότι για δάνειο 150.000 ευρώ, με διάρκεια αποπληρωμής 20 ετών, η μηνιαία δόση που ήταν 909 ευρώ για επιτόκιο 4%, θα φτάσει στα 990 ευρώ με αύξηση του επιτοκίου κατά 1 μονάδα και στα 1.032 ευρώ για αύξηση του κατά 1,5 μονάδα, κάτι που σημαίνει ότι σε ετήσια βάση η επιβάρυνση για τον ίδιο δανειολήπτη μπορεί να φτάσει στα 1.480 ευρώ! Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; Ότι τα «κόκκινα» δάνεια που υπολογίζεται ότι μπορούν να φτάσουν στο 14% εντός του 2011, μπορεί να αυξηθούν περαιτέρω, εντείνοντας αφενός το κοινωνικό πρόβλημα των υπερχρεωμένων νοικοκυριών, «μαυρίζοντας» αφετέρου τα οικονομικά στοιχεία των τραπεζών, που ήδη αντιμετωπίζουν τη νέα δοκιμασία των stress tests της ΕΚΤ. Η αύξηση επιτοκίων συνεπάγεται, παράλληλα, πιο «σκληρό» ευρώ έναντι του δολαρίου, άρα ακριβότερα προϊόντα και υπηρεσίες προς εξαγωγή, άρα πρόβλημα ειδικά για τις χώρες με χαμηλή ανταγωνιστικότητα. Αυτό σημαίνει πολύ απλά ότι η Ελλάδα πλήττεται από «φίλια» πυρά, καθώς εξαναγκάζεται από την ΕΚΤ να περάσει από τις συμπληγάδες του Μνημονίου, χωρίς το «όπλο» του φτηνού νομίσματος. Το πρώτο πλήγμα θα το δεχθεί ο τομέας των εξαγωγών, που αποτέλεσε την ευχάριστη έκπληξη των τελευταίων μηνών, συγκρατώντας την ύφεση και δίνοντας τις πρώτες νότες αισιοδοξίας για τη συνέχεια, ενώ αν συνυπολογίσει κάποιος τη «γάγγραινα» των σταθερά υψηλών τιμών στα καύσιμα αλλά και σε υπηρεσίες, το δεύτερο πλήγμα θα το δεχθεί ο τουρισμός, στον οποίο το οικονομικό επιτελείο έχει επενδύσει πολλά. Το πλέον εκνευριστικό είναι ότι όλα τα παραπάνω είναι σε γνώση του Ζ. Κ. Τρισέ και της παρέας

Πονοκέφαλοι για τον Τρισέ

Προβληματίζει η αύξηση του επιτοκίου από την ΕΚΤ, από το ιστορικά χαμηλό του 1% και το απαισιόδοξο σενάριο, να αυξηθεί στο 2,75% τον επόμενο ενάμιση χρόνο του, οι οποίοι κρίνοντας ότι η κατάσταση είναι διαχειρίσιμη για τους ισχυρούς της Ευρωζώνης, αγνόησαν τους κινδύνους που εγκυμονεί μια αύξηση των επιτοκίων για τις οικονομίες της Περιφέρειας. Όπως λένε, μάλιστα, κάποιοι άσπονδοι φίλοι του προέδρου της ΕΚΤ, αυτό είναι ίσως ακόμα μεγαλύτερο λάθος, από αυτό που έκανε η ΕΚΤ πριν από περίπου 3 χρόνια, όταν άρχισε να αυξάνει τα επιτόκια για να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό, αγνοώντας κοντόφθαλμα το κύμα ύφεσης που σάρωνε τη μια ευρωπαϊκή χώρα μετά την άλλη.

Πληθωρισμός Το κακό για την Ελλάδα τριτώνει, αν ληφθούν υπόψη οι σοβαρές παρενέργειες του υψηλού πληθωρισμού, ο οποίος πέρα από τις γνωστές στρεβλώσεις της ελληνικής οικονομίας, ανατροφοδοτείται από τις αλλεπάλληλες αυξήσεις έμμε-

Μάιος 2011

129

σων φόρων λόγω Μνημονίου και εσχάτως από τις διεθνείς εξελίξεις στις αγορές εμπορευμάτων και κυρίως του πετρελαίου. Αν και τα συναρμόδια υπουργεία Οικονομικών και Περιφερειακής Ανάπτυξης επιχειρούν να περάσουν προς την κοινή γνώμη την αίσθηση ότι όλα είναι υπό έλεγχο, η αλήθεια είναι ότι ήδη βρίσκονται σε κατάσταση «κόκκινου» συναγερμού. Η μέση τιμή της βενζίνης σπάει το ένα ρεκόρ μετά το άλλο, επιβαρύνεται ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή κατά μία ποσοστιαία μονάδα και υποχρεώνει το οικονομικό επιτελείο, να αναζητά εναλλακτικές λύσεις αντί της εξίσωσης των φόρων στο πετρέλαιο, που θα προκαλούσε απίστευτες επιβαρύνσεις στα νοικοκυριά. Συγκεκριμένα, με βάση τις νεώτερες προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η μέση τιμή του πετρελαίου, για τη φετινή χρονιά, υπολογίζεται στα 101,6 δολάρια έναντι των προβλέψεων του φθινοπώρου για 88,9 δολάρια και 80 δολαρίων το 2010. Ωστόσο, το πιο ανησυχητικό είναι ότι ο Όλι Ρεν παραδέχθηκε ότι εάν η μέση τιμή αυξηθεί περαιτέρω, έστω κατά 10%, τότε θα υπάρχουν αρνητικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη στο σύνολο της Ευρωζώνης, της τάξης του 0,1%. Επειδή όλα δείχνουν ότι αυτό το 10% είναι πολύ πιθανόν να αποδειχθεί αισιόδοξη πρόβλεψη, αν λάβει κανείς υπόψη τις αναταραχές στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, γίνεται αντιληπτό ότι ο κίνδυνος και για την ελληνική οικονομία είναι όχι απλώς ορατός αλλά απτός.

130_135_ISRAEL 4/28/11 6:00 PM Page 130

crash

ΔΙΕΘΝΗ Τζέιμς Πετράς: «Οι σιωνιστές έχασαν έναν παλιό πελάτη στο πρόσωπο του Μουμπάρακ και κέρδισαν ένα νέο στο πρόσωπο του Παπανδρέου»

Ελληνοϊσραηλινές σχέσεις

Ισορροπία

σε τεντωμένο σχοινί της Μαριάννας Ανδρούτσου Μάιος 2011

130

130_135_ISRAEL 4/28/11 6:00 PM Page 131

crash

ολλά χρόνια έχουν περάσει από τότε που ο Ανδρέας Παπανδρέου έριχνε γέφυρες με τον αραβικό κόσμο στηρίζοντας τους Παλαιστινίους. Σήμερα, η Ελλάδα, υπό την ηγεσία του Γιώργου Παπανδρέου, επιχειρεί φιλοϊσραηλινή στροφή. Οι καιροί αλλάζουν και, μαζί τους, οι γεωπολιτικές ισορροπίες…

«Το 1981, μετά την εκλογή του στην πρωθυπουργία της Ελλάδας, ο Ανδρέας Παπανδρέου με κάλεσε στην Αθήνα. Το πρώτο που μου τόνισε, ήταν η σημασία της υποστήριξης του παλαιστινιακού αγώνα και το πόσο επιτυχής ήταν η συνάντησή του με τον Γιασέρ Αραφάτ», γράφει ο Τζέιμς Πετράς ομότιμος καθηγητής Κοινωνιολογίας στο State University της Νέας Υόρ-

«Ενώ ο Ανδρέας έβλεπε την Ελλάδα σαν μια γέφυρα ανάμεσα στην Ευρώπη και τον ανατολικό αραβικό κόσμο, ο Γιώργος τη βλέπει σαν “νταβατζή” των ισραηλινών επιχειρηματικών συμφερόντων στην Ευρώπη και μεσάζοντα για την κυριαρχία τους στη Μ. Ανατολή»

κης... Όμως, «ενώ ο Ανδρέας έβλεπε την Ελλάδα σαν μια γέφυρα ανάμεσα στην Ευρώπη και τον ανατολικό αραβικό κόσμο, ο Γιώργος τη βλέπει σαν “νταβατζή” των ισραηλινών επιχειρηματικών συμφερόντων στην Ευρώπη και μεσάζοντα για την κυριαρχία τους στη Μ. Ανατολή», συνεχίζει ο καθηγητής, για να καταλήξει ότι «οι σιωνιστές έχασαν έναν παλιό πελάτη στο πρόσωπο του Μουμπάρακ και κέρδισαν ένα νέο στο πρόσωπο του Παπανδρέου». Η πρόσφατη στρατηγική επιλογή της κυβέρνησης Παπανδρέου ήταν το άνοιγμα της χώρας προς το Τελ Αβίβ, σε μια προσπάθεια η Ελλάδα να απεκδυθεί την «ετικέτα» της «πιο φιλοαραβικής χώρας της Ευρώπης και της πιο αντιϊσραηλινής χώρας της ευρωπαϊκής ηπείρου». Μετά το επίσημο ταξίδι του Έλληνα πρωθυπουργού στο Ισραήλ, στα τέλη Ιουλίου, ο Μπεντζαμίν Νετανιάχου, ανταπέδωσε τον Αυγουστο την επίσκεψη στη χώρα μας και συζήτησε με τον Έλληνα ομόλογό του επί δύο ώρες κεκλεισμένων των θυρών: ο κ. Νετανιάχου είναι ο πρώτος Ισραηλινός πρωθυπουργός που επισκέπτεται επίσημα την Ελλάδα (είχε επισκεφθεί ιδιωτικά την Ακρόπολη ο Μπεν Γκουριόν, στη δεκαετία του 1950), εγκαινιάζοντας, κατ’ ουσίαν, μια ελληνοϊσραηλινή συνεργασία σε πολλούς τομείς. Σε μια Ελλάδα που βρίσκεται σε κρίση, ο Νετανιάχου προσκόμισε ως «ισχυρό χαρτί» τις επενδύσεις, αλλά και μια πρόταση ελληνοϊσραηλινής συνεργασίας στο ζήτημα της ενεργειακής ασφάλειας της ανατολικής Μεσογείου. Γιατί, όμως, οι Ισραηλινοί είχαν προετοιμάσει το έδαφος για την ομαλή «ελληνική στροφή προς το Τελ Αβίβ», ήδη από το 2009, με την κινητοποίηση του πανίσχυρου αμερικανοεβραϊκού λόμπι που πλησίασε πρώτα το αντίστοιχο κυπριακό; Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν ο κ. Παπανδρέου και ο κ. Νετανιάχου δώσουν τα χέρια, είχε προηγηθεί η ανακάλυψη του φυσικού αερίου «Λεβιάθαν» κοντά στη Γάζα, καθώς και η ισραηλινοκυπριακή συμφωνία μεταξύ Χριστόφια και Νετανιαχου. Εάν διαθέτει φυσικό αέριο το Ισραήλ, πρέπει να μπορεί να το πουλήσει στην Ευρώπη. Δεν διαθέτει όμως το περίφημο γεωγραφικό στρατηγικό βάθος για να το μεταφέρει. Η Κύπρος –που και αυτή ανακάλυψε φυσικό αέριο εντός της Αποκλειστικής Οικονομικής της Ζώνης (ΑΟΖ)– δεχθηκε πρόθυμα να συνεργαστεί στη δημιουργία τερματικού σταθμού υγροποίησης του φυσικού αερίου στο έδαφός της και βοηθώντας στη δημιουργία ενιαίας ενεργειακής ζώνης για το Ισραήλ. Η τελευταία, όμως, θα φτάνει μέχρι την Κρήτη, το Ιόνιο και την Αδριατική. Άρα, το Ισραήλ χρειάζεται και την Ελλάδα. Ο Γιώργος Παπανδρέου εκτίμησε ότι τα εθνικά συμφέροντα της Ελλάδας επιτάσσουν τη στενή συνεργασία με το Ισραήλ. Διαφωτιστική ως προς αυτό είναι η αναλυση που εξέδωσε το αμερικανικό ινστιτούτο STRATFOR με αφορμή

130_135_ISRAEL 4/28/11 6:01 PM Page 132

crash

ΔΙΕΘΝΗ

την επίσκεψη Νετανιάχου στην Αθήνα: «Με την ελληνοϊσραηλινή συνεργασία το Ισραήλ επιδιώκει να εμποδίσει τις προσπάθειες της Τουρκίας να αποτελέσει περιφερειακή δύναμη στη Μ. Ανατολή. Η Ελλάδα αποτελεί για το Ισραήλ το τελειο εργαλείο, δεδομένης της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης που υπάρχει στο Αιγαίο. Ο ελεγχος του Αιγαίου είναι ζωτικής σημασίας για την Ελλάδα στην άσκηση της κυριαρχίας στην ηπειρωτική Ελλάδα και στα χιλιάδες νησιά της, αν και η Ελλάδα έχει προσπαθήσει να μειώσει τις εντάσεις στο Αιγαίο, η Τουρκία δεν τη βλέπει ως απειλή… Η Τουρκία επιδιώκει την επέκτασή της στον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή και ενδιαφέρεται για τη διατήρηση της στρατιωτικής ισχύος της. Ελλάδα και Ισραήλ ελπίζουν ότι με τη μεταξύ τους συνεργασία θα υπάρξουν αμοιβαία οφέλη: το μεν Ισραήλ ελπίζει ότι η Τουρκία θα ανησυχεί για μια πιο δυνατή Ελλάδα στα δυτικά της σύνορα, η δε Ελλάδα ότι συνεργαζόμενη με το Ισραήλ θα κάνει μια επίδειξη επιλογών προς την Τουρκία». Οι Αμερικανοί, βάσει της συγκεκριμένης ανάλυσης, δεν θεωρούν ότι αυτός ο στόχος θα επιτευχθεί: «Με την αποδυνάμωση της τουρκοϊσραηλινής συμμαχίας (η οποία έκανε την Ελλάδα επί χρόνια υποστηρικτή των Αράβων) μιας συμμαχίας- κλειδί για την ισορροπία ως σήμερα των δυνάμεων στη Μ. Ανατολή, η Αθήνα βλέπει μια ευκαιρία να στείλει μήνυμα στην ΄Αγκυρα. Εκθέσεις που θέλουν την Αθήνα να επιτρέπει, τελικά, ισραηλινά μαχητικά αεροσκάφη να χρησιμοποιούν τον ελληνικό εναέριο χώρο συνιστούν και το μήνυμα... Όμως, η συνεργασία με την Ελλάδα, σε καμία περίπτωση δεν θα αλλάξει την ισραηλινή στάση στη Μ. Ανατολή, δεδομένου ότι η Ελλάδα δεν έχει επιρροή στην περιοχή, όπως η Τουρκία». Από την άλλη πλευρά, ο κ. Παπανδρέου εκτιμώντας ότι μπορεί να παίζει σε διπλό –αν όχι τριπλό– ταμπλό υποσχέθηκε στον Νετανιάχου την προώθηση των ισραηλινών συμφερόντων στην Ε.Ε., με την ενσωμάτωση του κράτους του Ισραήλ στην ευρωπαϊκή αγορά και συμφώνησε για συνεργασία στις έρευνες εξόρυξης φυσικού αερίου και κατασκευής ενεργειακών υποδομών νοτίως της Κρήτης, σπεύδοντας προηγουμένως να διαβεβαιώσει τον Παλαιστίνιο ηγέτη Μαχμούντ Αμπάς, πως η Ελλάδα εξακολουθεί να στηρίζει με την παραδοσιακή φιλία της τον αραβικό κόσμο. Ο κ. Παπανδρέου επιμένει στην ελληνοτουρκική φιλία, πιστεύει πως στέλνει μήνυμα στην ΄Αγκυρα δια της συνεργασίας με το Τελ Αβίβ και θεωρεί πως συντηρεί την αραβική φιλία. Οι δύο πρωθυπουργοί συμφώνησαν και στη σύγκλιση του πρώτου κοινού ελληνοϊσραηλινού υπουργικού συμβουλίου (τον Απρίλιο στο Τελ Αβίβ), που θα είναι καθοριστικής σημασίας για την επιτυχία της πολύπλευρης ελληνοισραηλινής συνεργασίας.. Ήδη, για παράδειγμα, ο υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης Κώστας Σκανδαλίδης συμφώνησε με τον Ισραηλινό

Αμικάμ Ναχμάνι, καθηγητής Πολιτικών Επιστημών - ερευνητής στο ΒΕSA Center του Ισραηλ ομόλογό του για την προώθηση δημιουργίας πρότυπου διαμετακομιστικού σταθμού στη Βόρεια Ελλάδα με ισραηλινή τεχνογνωσία.

Eλληνοϊσραηλινές σχέσεις Ποια είναι, συγκεκριμένα, τα οφέλη για την Ελλάδα από μια τόσο πολύπλευρη συνεργασία με το Ισραήλ και πώς εμπλέκεται πρακτικά η Τουρκία σε αυτήν την ιστορία; Θα αποπειραθεί η τελευταία να εμποδίσει αυτήν την ελληνοισραηλινή σύμπραξη; Πώς θα επηρεάσει η τουρκοϊσραηλινή αντιπαράθεση την ισορροπία δυνάμεων στη νέα Μέση Ανατολή και πώς θα επηρεάσει την ελληνοϊσραηλινή φιλία; Γιατί κάποιοι αναλυτές θεωρούν «αυτοκτονία» για την Ελλάδα την απομάκρυνσή της από τον αραβικό κόσμο, σε μια εποχή έντονων διεργασιών και ανατροπής «παραδοσιακών» καθεστώτων; Γιατί θεωρούν καταστροφή την προσέγγισή της με την «πιο απομονωμένη από τη διεθνή κοινότη-

«Η Ελλάδα θα πρέπει να είναι σε θέση να αποδεχθεί μια ενέργεια λελογισμένου ρίσκου με την Τουρκία! Ίσως η σοφότερη κίνηση θα ήταν να κάνει κάτι άμεσα, όσο ακόμη υπάρχει στρατιωτική ισορροπία ή και ελληνική υπεροπλία στο Αιγαίο»

τα ισραηλινή κυβέρνηση της σύγχρονης πολιτικής ιστορίας, αυτή του Νετανιάχου»; Αντίθετα, γιατί κάποιοι αλλοι βλέπουν, μόνο και αποκλειστικά, μια σπουδαία –αν όχι μοναδική– ευκαιρία για την καταρρέουσα οικονομικά Ελλάδα να βρει τον δρόμο της ανάπτυξης, εκμεταλλευόμενη την ενεργειακή –κυρίως– συνεργασία με το Ισραήλ; «Κατ’ αρχάς, παραδέχομαι ότι η πρόοδος στις σχέσεις των δύο κρατών ενθαρρύνθηκε εξαιτίας δύο παραμέτρων: της Τουρκίας (σσ: εννοεί την ελληνοτουρκική αντιπαράθεση στο Αιγαίο και το «πάγωμα» των ισραηλινοτουρκικών σχέσεων) και της ανακάλυψης φυσικού αερίου. Αλλά δεν επιτρέπεται να βλέπουμε τη δόμηση της ελληνοϊσραηλινής φιλίας πάνω σε “κοινή έχθρα εναντίον τρίτου”», είπε στο «Crash» o Αμικάμ Ναχμάνι. Ο διακεκριμένος καθηγητής του τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Bar-Ilan και ερευνητής στο ΒΕSA Center του Ισραηλ, ειδικευμένος σε θέματα που αφορούν ΕλλάδαΤουρκία- Ισραήλ αλλά και το πρόβλημα των υδάτων στη Μ Ανατολή, συμπλήρωσε: «Μια τέτοια φιλία δεν θα ήταν μακροπρόθεσμη και αυτό θα ήταν επικίνδυνο! Δεν κτίζεις φιλίες λόγω κοινού μίσους… Τώρα μας δίνεται η ευκαιρία να κερδίσουμε και οι δυο χώρες από αυτή τη συνεργασία σε παρα πολλούς τομείς και να δούμε αυτόνομα τις διμερείς μας σχέσεις». Η ελληνική οικονομική κρίση μπαίνει, αναπόφευκτα, στην κουβέντα μας και η απάντησή του είναι «γροθιά» στον εθνικό εγωισμό: «Είμαι αισιόδοξος για σας. Γιατί να μην είμαι; Τη δεκαετία του ’80 εμείς είχαμε 400% πληθωρισμό,15% ανεργία. Τώρα εχουμε 2% πληθωρισμό, 5% ανεργία και 30.000 δολάρια κατά κεφαλήν ΑΕΠ. Το 2000, ως φιλοξενούμενος ερευνητής από το ιδρυμα Ωνάση, ήρθα στην Αθήνα. Την πρώτη ημέρα, πήρα εννιά η ώρα το πρωί τηλέφωνο κάποιον. ΄Εξαλλος ήταν! Τον ξύπνησα, είπε, νυχτιάτικα. Μετά με ρώτησε: “Εσύ τι ώρα ξυπνάς στο Ισραήλ;”. Του είπα “Στις 5, μελετάω ελληνικά”. Τότε μου λέει: “Γι’ αυτό η ισραηλινή οικονομία είναι σε πολύ καλύτερη κατάσταση από τη δική μας”. Με ρωτάτε, αφού μιλάμε για συνεργασία μαζί σας, πώς το Ισραήλ θα μπορούσε να βοηθήσει την Ελλάδα οικονομικά. Οι επιχειρηματίες κάνουν μπίζνες, δεν συνεισφέρουν. Ξέρετε, γιατί, ακόμα και τώρα, οι εμπορικές τουρκοισραηλινές σχέσεις είναι 30% πάνω σε σχέση με το 2009; Γιατί 0,5 εκατ. Τούρκοι ιδιώτες, βιομήχανοι, έμποροι, τραπεζίτες, εργάτες έχουν επενδύσει κι έχουν συμφέροντα στη συνέχιση των εμπορικών μας σχέσεων. Ανυπομονώ, λοιπόν, να δω τα 2/3 των ελληνοϊσραηλινών σχέσεων να είναι εμπόριο μεταξύ των πολιτών». Το φυσικό αέριο επανέρχεται στη συζήτηση. Για να προχωρήσει στην πράξη η συνεργασία των δύο χωρών μας στον τομέα της ενέργειας και δη στις έρευνες για την εξόρυξη φυσικού αερίου, είναι προαπαιτούμενο να

130_135_ISRAEL 4/28/11 6:01 PM Page 133

crash ανακηρυχθεί η Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη (ΑΟΖ) από την ελληνική κυβέρνηση. Η Τουρκία θέλει να μην περιληφθεί το Καστελλόριζο στην ΑΟΖ , διαφορετικά θέτει ζήτημα... κήρυξης πολέμου. Ο κ. Νταβούτογλου, εφτασε μάλιστα στο σημείο να υποστηρίξει ότι το Καστελλόριζο είναι μεν ελληνικό νησί, αλλά ανήκει… στη Μεσόγειο όχι στο Αιγαίο! ΄Οσο η κυβέρνηση καθυστερεί την ανακήρυξη οριοθέτησης της ελληνικής ΑΟΖ, καθυστερεί και η ελληνοϊσραηλινή συνεργασία. Ρωτώ τον καθηγητή αν θεωρεί ορθολογιστικούς τους κυβερνητικούς δισταγμούς στην επέκταση της νησιωτικής υφαλοκρηπίδας και στην οριοθέτηση της ΑΟΖ και αν, κατά τη γνώμη του, αυτή η παράμετρος είναι τόσο ζωτικής σημασίας για το Ισραήλ, ώστε να πει δημόσια κι ανοιχτά πως πρόκειται για αναφαίρετο ελληνικό δικαίωμα: «Φυσικά και δεν μπορώ να σας απαντήσω σε αυτό, αλλά είμαι σίγουρος ότι από την προσέγγιση θα περάσουμε και σε στενότερες επαφές, οι οποίες, ίσως κατά περίπτωση, θα μπορούσαν να αποδώσουν μία ισραηλινή αναγνώριση των ελληνικών ενεργειακών δικαιωμάτων». Προβληματίζει το διπλό του επιχείρημα για την ανάγκη ενίσχυσης της αμυντικής μας συνεργασίας: «Η δική μας τρομοκρατία έρχεται απ’ έξω. Εσείς είστε αντιμέτωποι με εσωτερικούς τρομοκράτες κυρίως, ενώ έχετε και δημογραφικό πρόβλημα με εκατοντάδες χιλιάδες μουσουλμάνους μετανάστες. Και οι δύο άρα έχουμε κοινά προβλήματα ως Δημοκρατίες. Θα μπορούσαμε να συνεκπαιδευτούμε στην οπλική τεχνολογία και να βελτιώσουμε τα οπλικά μας συστήματα». ΄Ενθερμος υποστηρικτής της συνεργασίας ΝΑΤΟ- Ισραήλ, ο Αμικάμ Ναχμάνι φθάνει στο σημείο να χαρακτηρίσει τη χώρα του «ζωντανό εργαστήρι», για το οποίο ενδιαφέρεται το ίδιο το ΝΑΤΟ, αλλά αποφεύγει σταθερά και διακρι-

Οι «παραδοσιακοί» φίλοι της Ελλάδας, όπως ο Μοαμάρ Καντάφι, αντιμετωπίζουν στις χώρες τους σοβαρά προβλήματα

τικά να πάρει θέση στο ερώτημά μου για την Κύπρο: «Ο κ. Νταβούτογλου, στις 28 Φεβρουαρίου, είπε ανοιχτά ότι η χώρα σας είναι η πρώτη χώρα στη λίστα της παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Θα του απαντούσατε ότι και η Ελλάδα έχει το ιστορικό δικαίωμα να μιλάει για την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στα κατεχόμενα της Κύπρου;», τον ρωτώ. Μου απαντά με το «κλασικό»: «Ελάτε στη χώρα μου να δείτε αν παραβιάζουμε το δικαίωμα του οποιουδήποτε. Προφανώς, ο κ. Νταβούτογλου αναφέρεται στη Γάζα, αλλά θα σας πω ότι κάθε φορά που εκκενώνουμε εδαφη (από τον Λίβανο ή τη Γάζα) δεχόμαστε από κει περισσότερους πυραύλους. Κατά τα λοιπά, καμία Δημοκρατία δεν είναι παντελώς αθώα αναφορικά με τη διασφάλιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων». Επανέρχομαι στο ζήτημα του Καστελλοριζου και τον ρωτώ αν το Καστελλόριζο όντως, τελικά, εξαιρεθεί από κάθε μελλοντική ελληνοτουρκι-

Είναι άγνωστο το πώς θα εξελιχθούν οι σχέσεις μας με τη «φίλη» Συρία και τον Άσαντ

Μάιος 2011

133

κή αντιπαράθεση, πώς αυτό θα επηρεάσει την ουσία της ελληνοϊσραηλινής ενεργειακής συνεργασίας. Τον ρωτώ, επίσης, αν το στρατηγικό βάθος της Τουρκίας, όπως το οραματίζεται ο Νταβούτογλου, είναι εμπόδιο στην ισραηλινή ασφάλεια και μου δίνει μια συνολική απάντηση αφήνοντάς με άφωνη: «Είναι πολύ νωρίς να δούμε πώς η ενέργεια είναι αυτή που κρατά και συντηρεί αυτές τις σχέσεις. Αλλά μπορώ να κάνω την εκτίμηση ότι, αν δουλευτεί ο τομέας της ενέργειας μεταξύ Ελλάδας- Ισραήλ στη Μεσόγειο, θα βοηθήσει τους Έλληνες στις σχέσεις τους με τους Τούρκους στο Αιγαίο». «Μα πώς θα μας βοηθούσε αυτό στο Αιγαίο»; Προσπαθεί να με πείσει διά του παραδείγματος: «Δείτε τη δική μας περίπτωση. Έχουμε λιγότερο έντονη διένεξη με τους Παλαιστινίους στο ζήτημα των πόρων της Δυτικής Όχθης. Ξέρετε γιατί; Γιατί αφαλατώνουμε νερό από τη Μεσόγειο σε μεγάλες ποσότητες». Περνώ σε άλλο θέμα: ο κ. Ερντογάν νομιμοποιείται να θεωρεί ότι η χώρα του μπορεί και πρέπει να παίξει ρόλο περιφερειάρχη, ως προτύπου ισλαμικής Δημοκρατίας για τις εξεγερμένες χώρες του αραβικού κόσμου; Παραδεχεται πως ο κ. Ερντογάν είναι ο πιο δημοφιλής ηγέτης μεταξύ των Αράβων και δεν επιχειρεί πρόβλεψη, αρκούμενος να πει πως «οι αραβικοί λαοί βλέπουν τους ηγέτες τους ως πρότυπα, ανάλογα με το πώς αυτοί οι ηγέτες αντιμετωπίζουν το Ισραήλ. ΄Εχουν την τάση να τους βλέπουν σαν προδότες που συνεργάζονται με το Ισραήλ». Η αλήθεια είναι πως από τον Αμικάμ Ναχμάνι, γνωστό και για την αγάπη του στη χώρα μας, ανέμενα ότι θα εκφραζόταν θετικά για τα φιλοεβραϊκά αισθήματα του ελληνικού λαού. Στο ερώτημά μου, όμως, αν βρίσκει πως υπάρχει αντισημιτισμός στην Ελλάδα, έγινε λάβρος: «Δυστυχώς, ναι! Θα μπορούσε να απορρέει από περιθωρειακές πηγές και κύκλους, σαν τον

130_135_ISRAEL 4/28/11 6:01 PM Page 134

crash

ΔΙΕΘΝΗ

Επίσκοπο Πειραιώς (εννοεί: τον Μητροπολίτη Πειραιώς Σεραφείμ). Αλλά παίρνει φλογερές διαστάσεις στο Ισραήλ και στον εβραϊσμό το ζήτημα του αντισημιτισμού και θα μπορούσε να αναδυθεί σε επιζήμια εξέλιξη για την πορεία των ελληνοισραηλινών σχέσεων». Συνεχίζει με πρόδηλη αγανάκτηση και ειρωνεία: «Το πρόβλημα δεν είναι τι λένε οι αντισημίτες για μας: ναι, κάναμε την 11η Σεπτεμβρίου, εκπαιδεύουμε καρχαρίες να τρώνε τουρίστες στα αιγυπτιακά θέρετρα, δίνουμε αφροδισιακα στις παλαιστίνιες για να μοιχεύουν, δωροδοκούμε Αιγύπτιους ποδοσφαιριστές να χάνουν από την Αλγερία, εξαπλώνουμε το ΑΙDS και πίνουμε το αίμα των μωρών των χριστιανών το εβραίκό Πάσχα. Σε αυτές τις αηδίες έχουμε συνηθίσει πια! Το πρόβλημα είναι ότι το 95% ενός κόσμου που ζει με Δημοκρατία και ελευθερία Τύπου και έκφρασης, μαθαίνει για μας μόνο αυτή την εκδοχή. Δηλαδή, αυτό χρειάζεστε εσείς; Να βγει το περιοδικό “Τime” και να λέει ότι είστε το νούμερο ένα αντισημιτικό κράτος στην Ε.Ε.;».

Θετική η σύσφιγξη Τι λένε όμως γι’ αυτά τα ζητήματα οι Έλληνες αναλυτές; Οι περισσότεροι, όπως και τα δύο μεγάλα κόμματα εξουσίας, επί της αρχής τουλάχιστον, είναι σύμφωνοι για ένα άνοιγμα προς το Ισραήλ και τη διερεύνηση των δυνατοτήτων συνεργασίας. Μακράν θετικός στην παγείωση μιας πολυεπίπεδης ελληνοισραηλινής συνεργασίας είναι ο Ιωάννης Μάζης, καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής, πρόεδρος του τμήματος Τουρκικών και σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών. Γι’ αυτόν, η προοπτική συνεργασίας της Ελλάδας με το Ισραήλ περιγράφεται σχεδόν ως μονόδρομος για την πατρίδα μας: «Δεν υπάρχουν λόγοι για φοβικά σύνδρομα παρά μόνον βασιζόμενα σε κλισέ και αγκυλώσεις. Τέτοιου είδους αντιδράσεις δεν είναι δυνατόν να κατευθύνουν την πολιτική της χώρας, παρά μόνον εάν αυτή έχει αποφασίσει να αυτοκτονήσει. Το Ισραήλ αποτελεί τη δεύτερη εστία διατήρησης του ευρωπαϊκού πνεύματος στη νοτιοανατολική Μεσόγειο και αποτελεί ένα από τα πλέον προηγμένα κράτη στον κόσμο σε θέματα υψηλής τεχνολογίας, γεωπονικής, ιατρικής και αμυντικής τεχνολογίας». Επιπλέον, σύμφωνα με τον κ. Μάζη, σε μία περίοδο όπου η διεθνής οικονομική κρίση απαιτεί από τη χώρα μας να εξασφαλίσει συμμάχους στο διεθνές χρηματοπιστωτικό κύκλωμα και ιδιαίτερα σε διεθνή πολιτικοοικονομικά κέντρα, όπως η Ουάσιγκτον και το Λονδίνο, έχει να ωφεληθεί τα μέγιστα από το διεθνές εβραϊκό λόμπυ και τις επιρροές του στους πόλους αυτής της ισχύος. «Οι Ισραηλινοί είναι, κατά κοινή ομολογία, σκληροί διαπραγματευτές και πολύ καλά κάνουν. Ελπίζω κάποτε να το μάθουμε κι εμείς αυτό. Αλλά όταν συμφωνούν σε κάτι, τηρούν τον λόγο τους. Και

Ο αναλυτής Κωνσταντίνος Γρίβας και ο Ιωάννης Μάζης, καθηγητής Οικονομικής Γεωγραφίας και Γεωπολιτικής στηρίζουν τις ελληνοεβραϊκές σχέσεις ξεκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες επίσης, τιμούν τις σχέσεις τους και τις συμφωνίες τους», συμπληρώνει. «Επίσης, έχουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τους καιροσκόπους και τους ανειλικρινείς: είναι μια ικανότητα που την απέκτησαν μετά από 3.000 χρόνια διωγμών και αποκλεισμών εις βάρος του έθνους των. Γι’ αυτό θα πρέπει να είμεθα έντιμοι συνεργάτες, όπου νομίζουμε ότι το εθνικό μας συμφέρον υπηρετείται, διότι η ελληνική προχειρότητα και κουτοπονηριά δεν θα συγχωρηθεί. Έχουμε, άλλες, πολύ καλές πλευρές ως έθνος, ως λαός και ως πρόσωπα να αναδείξουμε και να είστε σίγουροι ότι θα εκτιμηθούν και θα ανταποδωθούν στο πολλαπλάσιο», δηλώνει απερίφραστα. Στο επιχείρημα της απώλειας μιας αραβικής πολύτιμης φιλίας ειδικά τώρα που οι Άραβες ξεσηκώνονται και η κυβέρνηση Νετανιάχου μόνο συμπαθής δεν είναι, απαντά: «Το εκτυλισσόμενο ντόμινο πολιτικών και πολιτειακών αλλά και γεωπολιτικών αλλαγών δεν θα μας επιτρέπει να μιλάμε σε λίγο για τον αραβικό κόσμο που ξέραμε. Ο πολυτεμαχισμός των αραβομουσουλμανικών εθνικών κοινωνικών σχηματισμών ανά θρησκευτικό δόγμα, γλωσσοφυλετική ομάδα και συνδυασμούς των ανωτέρω, θα δημιουργήσει μια εντελώς νέα εικόνα στην εθνοκρατική σύνθεση της ευρύτερης Μέσης Ανατολής. Άρα και νέα γεωπολιτικά δεδομένα, που θα δημιουργήσουν με τη σειρά τους νέες γεωστρατηγικές δυναμικές. Για παράδειγμα, ποιος θα μας βεβαιώσει για το ισόβιο του ιρανικού καθεστώτος μέσα στις περιδινήσεις του σύγχρονου ναυαγίου των αυταρχικών ισλαμικών καθεστώτων; Ποιος θα μας βεβαιώσει για την μη δημιουργία ενός νέου κουρδικού κράτους 35.000.000 ψυχών, το οποίο θα ανατρέψει τα υπάρχοντα γεωπολιτικά δεδομένα όχι μόνο στο Ιράκ, τη Συρία, την Τουρκία και το Ιράν, αλλά Μάιος 2011

134

και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή;». Οι σχέσεις μας με το Ισραήλ, σύμφωνα με τον κ. Μάζη, είναι οι μόνες σίγουρες και ασφαλείς σχέσεις στην περιοχή, διότι καλύπτουν σημαντικές ρήτρες κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής ασφάλειας των τριών αυτών κρατών στον άξονα Ισραήλ- ΚύπροςΚρήτη- Ιόνιο- Αδριατική- Ευρώπη. Και παράλληλα, εξασφαλίζουν την απεξάρτηση των ευρωπαϊκών χωρών από τους αραβομουσουλμανικούς και ρωσικούς υδρογονάνθρακες. Συνεπώς μειώνουν και τη ρωσογερμανική επιρροή επί του ευρωπαϊκού οικονομικοπολιτικού γίγνεσθαι. Άρα συμφέρουν τους πάντες, στη σφαίρα των ναυτικών δυνάμεων. Μπορούν, όμως, να ευοδωθούν οι στόχοι της κυβέρνησης Παπανδρέου; Ο κ. Μάζης μιλάει για το «Α και το Ω» του «δεον γενέσθαι»: «Αρκεί η Ελλάδα να το αντιληφθεί, όπως ακριβώς έπραξε η Κυπριακή Δημοκρατία και να προχωρήσει στην ανακήρυξη της ΑΟΖ της, αλλά και να μην οπισθοχωρήσει σε καμία τουρκική διεκδίκηση στο θέμα του Καστελόριζου», τονίζει και συνεχίζει: «Το Ισραήλ έχει αποδείξει ότι θα στηρίξει μια ανάλογη ελληνική συμπεριφορά (σημ: εννοεί τον χάρτη με την οριοθέτηση της ελληνικής ΑΟΖ που πρότεινε η ισραηλινή ηγεσία στην ελληνική κυβέρνηση). Και θα το πράξει, διότι γνωρίζει ότι ο στρατηγικός του πνεύμων και δίαυλος είναι ο χώρος του κυπριακού και ελλαδικού ελληνισμού, ο οποίος, μάλιστα, δεν κινδυνεύει να μετατραπεί σε ισλαμικής πολιτισμικής κυριαρχίας. Αυτά δεν είναι συναισθηματισμοί αλλά πραγματικά δεδομένα. Ας σπεύσουμε, λοιπόν, να αξιοποιήσουμε τις στρατηγικές ευκαιρίες που προσφέρουν στη χώρα μας τα απολύτως υπαρκτά, κοινά Ελληνο-κυπρο- ισραηλινά συμφέροντα».

130_135_ISRAEL 4/28/11 6:01 PM Page 135

crash

Καστελόριζο Για τον δρα Κωνσταντίνο Γρίβα, εκ των εγκυρότερων Ελλήνων αμυντικών αναλυτών και ειδικευμένο στην οπλική τεχνολογία, το Καστελόριζο, είναι η σύγχρονη γεωπολιτική καρδιά της Ελλάδας: «Χωρίς το Καστελόριζο και την ελληνική ΑΟΖ του, το Ισραήλ τοποθετείται σε μια ασφυκτική ενεργειακή (και όχι μόνο) φυλακή, ενώ ελληνοϊσραηλινή ενεργειακή συνεργασία φυσικά δεν μπορεί να υπάρξει. Και αυτές είναι απλώς κάποιες από τις συνέπειες. Δεν θα ήταν υπερβολή να λέγαμε ότι η γεωπολιτική καρδιά της Ελλάδας είναι αυτή τη στιγμή το Καστελόριζο. Αν το χάσει, έστω και με αυτόν τον “ήπιο” τρόπο, τότε θα αρχίσει να ξηλώνεται η ραφή της γεωπολιτικής συνοχής της χώρας μας, με απρόβλεπτες αλλά πάντως τραγικές συνέπειες για το μέλλον», λέει στο «Crash» και προειδοποιεί: «Εάν ευοδωθούν οι τουρκικοί σχεδιασμοί για γεωπολιτική εξάλειψη του Καστελόριζου, δια της απορρόφησης της ΑΟΖ από την Τουρκία, τότε το Ισραήλ θα βρεθεί εγκλωβισμένο στην τουρκική και την αιγυπτιακή ΑΟΖ, δηλαδή δύο εν δυνάμει εχθρικών χωρών προς αυτό. Μεταξύ άλλων το Ισραήλ θα αντιμετωπίσει όλα όσα θα προέλθουν από τη νέα ενεργειακή αρχιτεκτονική στην περιοχή. Για παράδειγμα, αν τα κοιτάσματα φυσικού αερίου που έχουν ανακαλυφθεί στην ισραηλινή και κυπριακή ΑΟΖ είναι τόσο σημαντικά όσο λέγεται και αν η σύσταση του φυσικού αερίου εκεί είναι τέτοια που εμποδίζει την υγροποίησή και τη μεταφορά του με πλοία, τότε θα απαιτηθεί η δημιουργία ενός αγωγού, ο οποίος όμως θα είναι “φυλακισμένος” μέσα στην τουρκική και αιγυπτιακή ΑΟΖ. Και αυτό είναι κάτι που πρακτικά δεν μπορεί να ανεχθεί το Ισραήλ, ακόμη κι αν οι σχέσεις του με τις δύο αυτές χώρες ήταν πολύ καλύτερες από ότι ήταν σήμερα». Από την άλλη πλευρά, δέχεται ως… «ζόρικη» την ερώτηση του πόσο αποτελεσματική μπορεί να είναι η όποια ελληνοϊσραηλινη ενεργειακή συμμαχία όσο η Ελλαδα δεν καθορίζει τη δική της ΑΟΖ και πόσο αντικειμενικά δύσκολο είναι γι’ αυτήν να το πράξει: «Πολύ δύσκολο να απαντήσει κανείς σε αυτήν την ερώτηση. Για να κινηθεί προς τον προσδιορισμό της ΑΟΖ στην περιοχή του Καστελόριζου, με τρόπον που να καλύπτει κατά 100% τα ελληνικά ζωτικά συμφέροντα, η Ελλάδα θα πρέπει να είναι σε θέση να αποδεχθεί μια ενέργεια λελογισμένου ρίσκου με την Τουρκία, που περιέχει περιορισμένο κίνδυνο πολεμικού επεισοδίου! Πολύ φοβάμαι ότι υπό τις υπάρχουσες συνθήκες πολύ δύσκολα η χώρα μας θα πάρει τέτοια απόφαση. Αν και ίσως η σοφότερη κίνηση θα ήταν να κάνει κάτι άμεσα, όσο ακόμη υπάρχει στρατιωτική ισορροπία ή και ελληνική υπεροπλία στο Αιγαίο και η Τουρκία πολύ δύσκολα θα έμπαινε στον πειρασμό να ανατρέψει την όποια ελληνική απόφαση με πολεμική δράση, διακινδυνεύοντας ένα ταπεινωτικό γι’ αυτήν αποτέλεσμα. Κάτι

που θα μπορούσε να έχει δραματικές συνέπειες και στην εσωτερική συνοχή της χώρας, αλλά και στο γόητρό της στο εξωτερικό, το οποίο είναι απαραίτητο για τον ρόλο της ηγέτιδας δύναμης του Ισλάμ που επιφυλάσσει για τον εαυτό της. Σε μερικά χρόνια η κατάσταση θα έχει αλλάξει και όταν (και εάν) περί το 2018 τεθούν σε υπηρεσία μια σειρά από νέα τουρκικά οπλικά συστήματα, όπως τα 116 μαχητικά αεροσκάφη τελευταίας γενεάς F-35 που (έχει διακηρύξει ότι) θα προμηθευτεί η Τουρκία από τις ΗΠΑ, έναντι 15 δισ. δολαρίων, τότε, δεδομένης και της συνεχόμενης αποδόμησης των ελληνικών μαχητικών ικανοτήτων, παρόμοια επιλογή θα είναι πλέον πολύ περισσότερο παρακινδυνευμένη από ελληνικής πλευράς». Ο κ. Γρίβας συνοψίζει περιεκτικά τα συμπεράσματα από τη φιλοϊσραηλινή στροφή της Ελλάδας: «Είμαστε σε μια ενδιάμεση ιστορική κατάσταση, σε ένα ανοιγοκλείσιμο του ματιού, θα λέγαμε, της ιστορίας και το μέλλον είναι κρυμμένο μέσα σε πυκνή ομίχλη. Έχουμε εγκλωβιστεί σε μια χαοτικά ρευστή γεωπολιτική κατάσταση, στην οποία οτιδήποτε ίσχυε πριν δεν ισχύει πια. Κατά συνέπεια, έως ότου αποκρυσταλλωθεί η νέα πραγματικότητα

«Χωρίς το Καστελόριζο και την ελληνική ΑΟΖ του, το Ισραήλ τοποθετείται σε μια ασφυκτική ενεργειακή (και όχι μόνο) φυλακή, ενώ δεν μπορεί να υπάρξει ελληνοϊσραηλινή ενεργειακή συνεργασία», κατά τον κ. Γρίβα

στον ισλαμικό κόσμο, η Ελλάδα δεν έχει να συζητήσει με κάποιον». Θεωρεί ότι το «καλό όνομα» στον αραβικό κόσμο πρέπει να διαφυλαχτεί: «Οι εξαιρετικές, πράγματι, σχέσεις της Ελλάδας με τον αραβικό κόσμο στο παρελθόν, ήταν στην ουσία σχέσεις με καθεστώτα τα οποία είτε καταρρέουν, όπως είναι αυτό του Καντάφι, είτε βρίσκονται υπό στενή πολιορκία, τόσο εξωτερική όσο και εσωτερική, όπως είναι το καθεστώς Άσαντ στη Συρία. Ίσως, θα ήταν σωστότερο να αναφερόμαστε, λοιπόν, “στο καλό μας όνομα στον αραβικό κόσμο”. Αυτό, πράγματι, θα πρέπει να το διατηρήσουμε ως κόρη οφθαλμού και μια βασική προϋπόθεση για να το επιτύχουμε είναι η αποφυγή κάθε επίσημης“διακήρυξης στρατηγικής συμμαχίας», όπως κάποιοι διαφημίζουν, με το Ισραήλ. Ταυτόχρονα όμως, «αυτό δεν σημαίνει ότι δεν πρέπει να ενισχύσουμε τις σχέσεις μας με το Ισραήλ. Ούτε είναι πρόταση για μια πολιτική του τύπου“δεν κάνουμε τίποτε, άρα έχουμε το κεφάλι μας ήσυχο”. Αντιθέτως, είναι ίσως η πρώτη φορά εδώ και πολλές δεκαετίες που θα πρέπει να επιδιώξουμε να οικοδομήσουμε μια γεωστρατηγική βάθους, μακριά από φραστικές

φανφάρες χωρίς ουσία, που στην παρούσα συγκυρία θα μπορούσαν να είναι και εξαιρετικά επικίνδυνες», λεει ο κ. Γρίβας. Σύμφωνα με αυτόν, η Ελλάδα θα πρέπει να ξεφύγει κάποια στιγμή από την εξωτερική πολιτική των πυροτεχνημάτων και να προχωρήσει στην πολιτική ουσίας. Ένας πολύ απλός τρόπος για να πετύχει κάτι τέτοιο υπό την τρέχουσα συγκυρία, κατά τη γνώμη του, είναι η απόκτηση ναυτικών ικανοτήτων στρατηγικής αεράμυνας, συμπεριλαμβανομένης της αντιβαλλιστικής άμυνας, κάτι που και κρίσιμες εθνικές αμυντικές ικανότητες θα κάλυπτε και θα έθετε την Ελλάδα στον σκληρό πυρήνα των πολύτιμων χωρών για την αμερικανική γεωστρατηγική και θα την καθιστούσε νούμερο ένα πολύτιμη σύμμαχο για το Ισραήλ.

136_140_KAMPANIS 4/28/11 6:05 PM Page 136

crash

ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Γιάννης Καμπάνης:

«Η Ναυτιλία κατάφερε να υπερβεί στρεβλώσεις και αντικίνητρα» «Το ΔΝΤ είναι ένα χρηματοδοτικό κατασκεύασμα του εβραϊκού χρήματος που καιροσκοπεί και επεμβαίνει συστηματικά και με τον νόμο πλέον» Μάιος 2011

136

136_140_KAMPANIS 4/28/11 6:05 PM Page 137

crash

αυξηθεί εν καιρώ αφού οι μεγιστάνες εταιρειών πετρελαίων θα επενδύσουν ασφαλώς, αφού θα έχει αλλάξει ολοσχερώς το επικίνδυνο Κανταφικό κατεστημένο.

Ζητά, για τη δυναμική επιστροφή της Ελλάδος σε αναπτυξιακή τροχιά, να υπάρξει ένα νέο εξωστρεφές αναπτυξιακό πρότυπο και χαρακτηρίζει το ΔΝΤ ως ένα χρηματοδοτικό κατασκεύασμα του εβραϊκού χρήματος που καιροσκοπεί και επεμβαίνει συστηματικά και με τον νόμο. Τέλος, ο δεύτερος νεότερος καπετάνιος στην ελληνική ναυσιπλοΐα και ιδιοκτήτης ενός στόλου, μιλάει με πάθος για όσα συμβαίνουν στον χώρο του αγαπημένου του ποδοσφαίρου: επιμένει πως για να γυρίσει σελίδα, θα πρέπει να πάψουν να είναι πρόεδροι ΠΑΕ ή μέλη Δ.Σ. πορτιέρηδες νυχτερινών κέντρων, πρώην καθαριστές πολυκατοικιών, πρώην λαθρέμποροι, πρόσωπα με ιστορικό βεβαρημένου κοινωνικού βίου και με «μαύρο» χρήμα.

Η ένταση για αλλαγές από τις αμφίβολες παρούσες κυβερνήσεις τύπου περίπου Καντάφι βεβαίως και θα επεκταθούν, αν και τώρα που μιλάμε οι εξεγέρσεις από τους φτωχούς πολίτες είναι εν εξελίξει (Αίγυπτος- Τυνησία- Μαρόκο) και πάμε πιο κάτω ταχέως. Είναι η ώρα ο δυτικός κόσμος να κάνει όλη την εξαγωγή πετρελαίου παγκοσμίως διότι η δύση ήταν αυτή που με την τεχνογνωσία της και την τεράστια οικονομική επένδυση, έκανε τους άραβες των ερήμων με τις καμήλες να παίζουν σήμερα καθοριστικό ρόλο στο διεθνές οικονομικό γίγνεσθαι. Αποφάσισε η Δύση να δώσει πλέον το τέλος στον ανεκδιήγητο πλουτισμό 15-20 Αράβων ηγετών (με τους λαούς τους να πεινάνε). Η Δύση αποφάσισε να καταργήσει δυναστείες αιώνων των μοναρχών και να εφαρμόσει και τους νόμους της παγκοσμιοποίησης και σε αυτά όλα τα αραβικά κράτη που δεν είχαν καμία συμμετοχή στα υφιστάμενα οικονομικά προβλήματα του υπόλοιπου κόσμου, αλλά το φοβερότερο έχουν τους λαούς τους στην πείνα.

«καπετάν Γιάννης» Kαμπάνης ή Γιαννούλης, θεωρεί πως η Ελλάδα βρίσκεται ήδη σε τροχιά ανάπτυξης, πως ο δικομματισμός πνέει τα λοίσθια και πως θα πρέπει τα στελέχη των δύο κομμάτων, ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., να παραμερίσουν για λίγο τις προσωπικές τους φιλοδοξίες, και να συντηρήσουν τα ισχυρά “εγώ” τους στο «εμείς».

Τι αλλάζει στον χάρτη του πετρελαίου και της ναυτιλίας μετά την έκρηξη στην Λιβύη και την γύρω περιοχή; Ο παράφρων Καντάφι μεθυσμένος από την πολυετή θητεία του στην εξουσία σε συσχετισμό με την αλαλούμ στρατηγική του ειδικώς στις ουσιώδεις θέσεις στο που ανήκει γεωλογικά, ανάγκασαν τον δυτικό κόσμο και δη την Αμερική να δώσει τέλος σε αυτή την ανασφάλεια και ειδικότερα για τις περίεργες προτιμήσεις του στην διάθεση των πετρελαίων της χώρας του. Η άνιση κατανομή πλούτου με αποτέλεσμα το 20% να γίνονται δισεκατομμυριούχοι και οι υπόλοιποι πληθυσμοί να αγγίζουν τα όρια της φτώχιας με αποτέλεσμα να επαναστατούν, εκμεταλλεύτηκε το δυτικό σύστημα στην εκκαθάριση αυτής της απαράδεκτης κατάστασης και να εισέλθει στη χώρα αυτή και με στρατιωτικά μέσα για να διασφαλίσει τα πετρέλαια και φυσικά με μια νέα ελεγχόμενη κυβέρνηση δημοκρατικών διαδικασιών να ανεβάσει το χαμηλό βιοτικό επίπεδο του πεινασμένου λαού. Ήταν θέμα χρόνου το ΝΑΤΟ να διασφαλίσει τα πετρέλαια που τόσο έχει ανάγκη Ευρώπη και Αμερική, ποιότητα, κοντινές αποστάσεις μεταφοράς σε σχέση με τον Περσικό, είναι δελεαστικά στοιχεία στο να εισβάλλουν και να εξασφαλίσουν τον ορυκτό πλούτο ενέργειας που συρρικνώνεται επικινδύνως. Στον χώρο της ναυτιλίας θα παίξουν πλέον ρόλο δεξαμενόπλοια μεσαίου εκτοπίσματος λόγω των μέτριων λιμενικών εγκαταστάσεων και φυσικά θα προγραμματιστούν μεγάλα project εγκαταστάσεων εξόρυξης και μέσων φορτώσεως (λιμενικά σύγχρονα έργα) ασφαλούς και ταχείας φορτώσεως και το μέγεθος των πλοίων θα

Πιστεύετε ότι η ένταση θα επεκταθεί και σε άλλες γειτονικές χώρες;

Θεωρείτε ότι η ελληνική οικονομία έχει ξεφύγει πραγματικά από τον κίνδυνο της χρεοκοπίας όπως μας λένε; Aυτό μας το λένε χρεοκοπία διότι έτσι πρέπει να κάνουν, θέτοντας τους πολίτες σε τροχιά φόβου δια της απόφασης που θα πάρουν όσον αφορά τις αντιδράσεις των σε σχέση με απεργίες και αλλά έκτροπα που αντί τον χρόνο αυτόν να τον χρησιμοποιήσουν για τον μετασχηματισμό της οικονομίας, τα συνδικάτα με τα γνωστά πολιτικά δήθεν οφέλη τους, οδηγούν τον κόσμο στα κατά τα γνωστά. Κατά την γνώμη μου η διαδικασία του μετασχηματισμού της ελληνικής οικονομίας έχει ήδη αρχίσει με την ανάπτυξη και την σοβαρή αύξηση παραγωγικότητας των πολιτών που θα δαμάσει το χρέος. Τούτο θα επιτευχθεί ταχέως,

«Πρέπει οι αρχηγοί και τα στελέχη ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. να παραμερίσουν για λίγο τις προσωπικές τους φιλοδοξίες, να ξεπεράσουν τη μάχη της καρέκλας και να συντηρήσουν τα ισχυρά εγώ τους στο “εμείς”»

διότι η ώρα για δράση είναι πλέον αναγκαστική. Με δραστικές παρεμβάσεις, ριζικές μεταρρυθμίσεις, φορολογικές ανατροπές ελκυστικού χαρακτήρα, λιγότερο κράτος και παροχή κίνητρων για επενδύσεις με αιχμή τις εξαγωγές και την εξωστρέφεια αλλά και ειλικρίνεια έναντι των πολιτών. Εξωστρεφείς τομείς της ελληνικής οικονομίας που κατάφεραν να υπερβούν τα εγχώρια δεσμά των στρεβλώσεων και των αντικινήτρων απέδειξαν την ικανότητα τους να ανταπεξέρχονται στον ξένο ανταγωνισμό, λ.χ. ναυτιλία. Όλες αυτές οι συνέπειες της παρατεταμένης ύφεσης στην οικονομία: ανεργία, πληθωρισμός, μηδενική ανάπτυξη, πιστεύετε ότι μπορούν γρήγορα να επουλωθούν; Η επούλωση των πληγών που έφεραν την χώρα στα δεινά της ερώτησης σας κατά την γνώμη μου πρέπει άμεσα να ξεκινήσει από την καινοτομία και τον τεχνολογικό εκσυγχρονισμό. Η πραγματική καινοτομία στην Ελλάδα θα ήταν η δημιουργία ενός νέου «οικοσυστήματος» που θα έφερνε στο προσκήνιο όλους εκείνους που είναι ακόμη σε θέση να σκεφτούν, να εμπνευστούν, να τολμήσουν. Πραγματική καινοτομία θα ήταν να δοθεί ελευθερία δράσης και ρόλος σε όλους που διαθέτουν όχι τα μέσα, αλλά την γνώση. Η καινοτομία μπορεί να ανθίσει μόνο στο έδαφος της κοινωνίας των δημιουργικών πολιτών. Η ανάπτυξη θα δαμάσει το χρέος. Αποτελεί κοινή διαπίστωση ότι η έξοδος από την κρίση και η δυναμική επιστροφή της Ελλάδος σε αναπτυξιακή τροχιά απαιτούν την διαμόρφωση ενός νέου εξωστρεφούς αναπτυξιακού πρότυπου, που θα στηρίζεται στις επενδύσεις, την επιχειρηματικότητα, την εμπιστοσύνη, και τον δυναμικό εξαγωγικό προσανατολισμό της οικονομίας, μακριά από τον κρατισμό και την εσωστρέφεια. Η προώθηση των ιδιωτικών επενδύσεων των επενδύσεων στις υποδομές, αναβάθμιση της παιδείας, άνοιγμα αγορών και κλειστών επαγγελμάτων, μεγαλύτερη ευελιξία στην αγορά, άρση αντικινήτρων, για επενδύσεις και δημιουργία ενός σταθερού και ανταγωνιστικού θεσμικού, φορολογικού, χωροταξικού και νομικού περιβάλλοντος, φιλικό προς το επιχειρείν! Ο μεγάλος ασθενής είναι το δημόσιο και σοβαρές τομές απαιτούνται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Οφείλουμε, μέσω των μεταρρυθμίσεων να στοχεύσουμε στη δραστική περιστολή της σπάταλης και της αναποτελεσματικότητας στο δημόσιο τομέα, στον σημαντικό περιορισμό της φοροδιαφυγής, στην αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας, στην συνεργασία δημόσιουιδιωτικού τομέα, στην παροχή κοινωνικών υπηρεσιών. Τέλος, αναγκαία φυσικά προϋπόθεση είναι να κερδίσουμε την εμπιστοσύνη των πολιτών και των αγορών, να πείσουμε τους πολίτες για τα οφέλη των μεταρρυθμίσεων και τη δίκαιη κατανομή τους. Με όλα τα προαναφερθέντα ας ξεκινήσουμε με πίστη και αυταπάρνηση και η επού-

136_140_KAMPANIS 4/28/11 6:05 PM Page 138

crash

ΝΑΥΤΙΛΙΑ

λωση θα είναι γρήγορη και σταθερής απόδοσης. Η ναυτιλία θα επηρεαστεί κι άλλο από αυτή την κρίση; Τα δυσμενή αποτελέσματα από την διεθνή οικονομική κρίση που είχα προβλέψει στο τεύχος Δεκεμβρίου 2010, τώρα έρχομαι να επιβεβαιώσω με αυτή μου τη συνέντευξη ότι ήδη ξεκινήσαμε να ακούμε τόσο νωρίς τα πρώτα οδυνηρά, arrest πλοίων από τράπεζες ελληνικές και ξένες και πολλού μάλιστα από ναυτιλιακές εισηγμένες στο αμερικανικό χρηματιστήριο Ν.Υ. Εισπράτταμε απαξίωση από τους εταίρους μας της Ευρώπης και ως κράτος και ως λαός. Τώρα, με το κλείσιμο λόγω χρεοκοπίας έναντι των τραπεζών, θα επιβαρυνθεί η θέση μας στο διεθνές προσκήνιο και με χαρακτηρισμούς ως «λαμόγια», «απατεώνες»,«τυχοδιώκτες». Η ναυτική μας επιχειρηματικότητα ήταν το μόνο που έστεκε σοβαρά στον διεθνή χώρο, δηλαδή το KNOW HOW του Έλληνα εφοπλιστή, το χάνουμε και αυτό. Προσοχή: μεγάλη προσοχή θα πρέπει να επιδείξουν οι ελληνικές ναυτιλιακές εταιρείες στα ξένα χρηματιστήρια, διότι ο υποχρεωτικός ετήσιος έλεγχος από ορκωτούς διεθνούς εμβέλειας ελεγκτές από τώρα θα γίνεται συνεχώς και πιο αυστηρός με άγνωστες εξελίξεις. Ακούγονται ψίθυροι ότι η αμερικανική κυβέρνηση, στα μέτρα προστασίας των αμερικανών επενδυτών στις μετοχές, ελληνικών ναυτιλιακών εταιρειών εισηγμένων στο χρηματιστήριο Ν. Υόρκης, θα κινητοποιήσουν ειδικούς έλεγχους των Managers (ναυτιλιακών εταιρειών) ακόμα και από το F.B.I., δηλαδή ξανά μανά Κορυδαλλό; Θα επανεξετάσουν καθώς λέγεται από την αρχή τους φακέλους υποβολής των στο αμερικανικό κράτος (για να λάβουν το ο.κ. έναρξης εισόδου στο NASDAQ) διότι από ό,τι έχουν αρχίσει να πιστεύουν τα απαιτούμενα δικαιολογητικά υποβολής ήσαν πλασματικά τουτέστιν εξαπάτησαν τους επενδυτές χάνοντας έτσι τεράστια ποσά που μετατρέπουν τα «cases» σε «criminal». Kαι πόσα θα δούμε ακόμα! Kατ’ εμέ δεν έχουμε δει τίποτα ακόμα!!! Βλέπετε από την κυβέρνηση κινήσεις στήριξης της ελληνικής ναυτιλίας τον τελευταίο καιρό; Είναι γεγονός ότι αν και καθυστερημένα η κυβέρνηση άρχισε εδώ και λίγο καιρό τώρα να καταλαβαίνει ότι με το να επεμβαίνει στην μοναδική επιτυχημένη επιχειρηματική δραστηριότητα της Ελλάδας που λέγεται ναυτιλία, το μόνο που μπορεί να πετύχει είναι η φυγή των ελλήνων εφοπλιστών σε τρίτες χώρες που μας παρακαλάνε. Να χαθούν θέσεις εργασίας πολιτών, να εκμισθωθούν κτίρια γραφείων και το χειρότερο να εξαφανίσουν τα τεράστια κεφάλαια των εταιρειών από τις ελληνικές τράπεζες με τα γνωστά αποτελέσματα σε όλους ακόμα και, στους αντικαθεστωτικούς γνωστών πολιτικών κομμάτων. Στο τεύχος Δεκεμβρίου 2010 είχα επιστήσει

Ο «καπετάν Γιάννης» πάνω στο σκάφος του

την προσοχή στο οικονομικό επιτελείο του κράτους στο τι μπορεί να συμβεί με την αύξηση της φορολογίας από το 3% στο 15% των ακινήτων που ανήκουν σε OFF SHORE εταιρείες. Το μελέτησαν και προς τιμήν τους το κατήργησαν τουλάχιστον στις OFF SHORE ναυτιλιακών κεφαλαίων. Μπράβο σας. Έτσι και με άλλα μέτρα ειδικής μεταχείρισης προς την ένδοξη ελληνική ναυτιλία θα μπορούσατε να είχατε παρά πολλά οφέλη σαν κράτος, δηλαδή με το 7,5% επιτόκιο κρατικών ομόλογων, που δεινοπαθείτε να τα πουλήσετε στις ξένες αγορές θα μπορούσατε κάλλιστα να ζητήσετε την συνδρομή των ελλήνων πλοιοκτητών (σε εσωτερικό δανεισμό με το 7,5%) με αποτέλεσμα σήμερα η οδυνηρή οικονομική κρατική κατάσταση να ήταν σε άλλα και πολύ καλύτερα μονοπάτια. Σκεφτείτε το. Και το χρησιμότερο για το κράτος (πάντοτε αλλά πολύ περισσότερο σήμερα) είναι να προφυλάξει τον Έλληνα πλοιοκτήτη και να προστατεύσει και όχι να κατακρεουργήσει τα κεφάλαια που βγάλαμε από τον διεθνή στίβο με τόσους αγώνες και προσπάθεια που ο καθένας μας το έχει πληρώσει με πολλά χρόνια απώλειας από την ζωή του. Αν η Ευρώπη δεν θεσμοθετήσει μηχανισμό προστασίας των χωρών- μελών από τις αγορές βλέπετε ντόμινο ένταξης χωρών στο μηχανισμό στήριξης του ΔΝΤ; Αυτό το περιβόητο ΔΝΤ είναι ένα χρηματοδοτικό κατασκεύασμα του Εβραϊκού χρήματος που καιροσκοπεί και επεμβαίνει συστηματικά και με τον νόμο πλέον σε χώρες στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Αναλαμβάνει συνήθως ένα μικρό ποσοστό της απαιτούμενης εκάστοτε δανειοδότησης π.χ. στα 110 δισ. που πήρε δάνειο η Ελλάδα, συμμετέχει στο 14% περίπου όμως με κανόνες τέτοιους που εξουθενώνουν αντί να βοηθούν το δανειοδοτούμενο κράτος με τους πολίτες του να δεινοπαθούν όσα χρόνια αυτό είναι στο σβέρκο του. Οι κανόνες ή μάλλον οι Μάιος 2011

138

απαιτήσεις αυτού του οργανισμού είναι τόσο σκληροί που οι υπόλοιπες αγορές που συμμετέχουν σε μια δανειοδότηση αισθάνονται ασφαλείς τουλάχιστον για την ταχύτερη αποπληρωμή τους. Η Ελλάδα σαν μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έλαβε το δάνειο των υπόλοιπων χρημάτων από την Κεντρική Τράπεζα της Ευρώπης και την Ε.Ε., με κανόνες λογικής. Και ο μηχανισμός στήριξης εντέχνως απαιτεί την είσοδο του ΔΝΤ στο group του πακέτου για να τεθούν εν λειτουργία οι σκληρές απαιτήσεις και κανόνες του ΔΝΤ. Έτσι την βαρυγκόμια των πολιτών να την εισπράττει το ΔΝΤ και όχι η Ευρώπη. Η ανάπτυξη ενός κράτους κάτω από αυτές τις σκληρές προϋποθέσεις δανειοδότησης είναι πολύ δύσκολο έργο κράτους-πολιτών. Γι’ αυτό η Ευρώπη πρέπει απαραιτήτως να θεσμοθετήσει μηχανισμό προστασίας των χωρών-μελών από τις αγορές, διαφορετικά βλέποντας ότι μετά την Ελλάδα ακολουθούν και αλλά κράτη με ανάγκες δανειοδότησης, ακολουθώντας δε την τακτική της εισόδου στο πακέτο του ΔΝΤ, τελικά εντός ολίγων ετών από τώρα προβλέπεται μια Ευρώπη μαραζωμένη, έτοιμη να πεθάνει. Μήπως τελικά αυτό επιδιώκουν, τα μεγάλα διεθνή χρηματοοικονομικά funds; Πώς κρίνετε την στάση της Γερμανίας απέναντι στη χώρα μας; Η Γερμανία είναι η χώρα της εξέλιξης και της ευημερίας διότι η κεντρική εξουσία (MERKEL και λοιποί) είναι στρατηγοί με πολίτες στρατιώτες με προσανατολισμό από τα μαθητικά τους χρόνια σε πιστεύω αυτών που διδάχθηκαν από τα μαθητικά τους χρόνια να μεγαλώνουν για μια Γερμανία μεγάλη και δυνατή. Αυτό έχει σαν συνέπεια να βλέπουμε τα οικονομικά αποτελέσματα αυτού του κράτους όχι μόνον να αρκούν για την ευημερία των πολιτών της αλλά και να δίνουν βοήθεια στα φτωχά μέλη-κράτη της

136_140_KAMPANIS 4/28/11 6:05 PM Page 139

crash υπόλοιπης Ευρώπης. Τα διαθέσιμα κεφάλαια βοηθείας θα μπορούσε κάλλιστα να τα χρησιμοποιεί για τον καλύτερο τρόπο ζωής των ιδίων των Γερμανών. Δεν το κάνει, αλλά στην προσπάθεια στήριξης της υπόλοιπης Ευρώπης για μια ένωση δυνατή στο διεθνές γίγνεσθαι, τα δίνει υπό μορφή δανείου στο πλαίσιο όμως οριοθετημένης δανειοδότησης. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει απαραιτήτως να εξασφαλίσει τις επιστροφές με κίνδυνο αυτή, την στιγμή η Μέρκελ να εξαφανισθεί από το πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας της. Αυτό διαδραματίστηκε αυτή την περίοδο διότι οι Γερμανοί πιστεύουν ότι τα κεφάλαια δανειοδότησης στην Ελλάδα δεν δίνονται σε μια χώρα με υγιή πολιτική ηγεσία και λαό που θα χρησιμοποιήσει τη βοήθεια αυτή για ευημερία καθαρών διαδικασιών για ανάπτυξη, που αυτή θα τους εξασφαλίσει τις επιστροφές, αλλά θα τους πάνε στην λούφα και στην παραλλαγή όπως η ιστορία μας τουλάχιστον στα τελευταία 40 χρόνια έχει αποδείξει! Είναι αλήθεια; Η φαινομενικά σκληρή στάση της Μέρκελ στην ελληνική οικονομική στήριξη είναι κατά την γνώμη μου η δέουσα μήπως και με αυτή την τακτική καταλάβουν ελληνική κυβέρνηση και πολίτες ότι πρέπει πλέον να αρχίσουμε να δουλεύουμε ουσιαστικά και να επαναφέρουμε στον τόπο μας το όνομα που αξίζουμε!!! Πιστεύετε ότι η χώρα θα χρειαζόταν μια κυβέρνηση συνεργασίας- εθνικής ενότητας; Εάν δεν υπάρξουν εθνική συνεννόηση και γενναίες αποφάσεις, η τελευταία και μόνη λύση είναι οι εκλογές. Κατά τα δυο μεγάλα κόμματα δια της βίας συγκεντρώνουν το 43%, άρα για τι εκλογές μιλάμε; Πρέπει (και αυτό απαιτεί η διά-

θεση των αρχηγών και των άλλων ηγετικών στελεχών ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ.) να παραμερίσουν για λίγο τις προσωπικές τους φιλοδοξίες, να ξεπεράσουν τη μάχη της καρέκλας και να ενσωματώσουν τα ισχυρά εγώ τους στο ΕΜΕΙΣ. Να συνεννοηθούν δηλαδή και να συναποφασίσουν σε ένα ταχύρυθμο πρόγραμμα γενναίων πολιτικών κινήσεων που θα βγάλουν την χώρα από την κρίση, αδιαφορώντας για το κομματικό ή το προσωπικό πολιτικό κόστος. Και αυτό δεν είναι απαραίτητο να γίνει με την κυβερνητική σύμπραξη των δυο μεγάλων ή και κάποιων μικρότερων κομμάτων. Μπορεί επίσης να γίνει με μια απλή καθαρή και δημόσια συμφωνία των πολιτικών αρχηγών με συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα. Άλλωστε η πρόσφατη εθνική εμπειρία από κυβερνήσεις συνεργασίας δεν είναι καθόλου κακή. Ας παραδεχθεί ότι μόνος πλέον ο Πρωθυπουργός δεν μπορεί, γι αυτό να φωνάξει τους πολιτικούς αρχηγούς σε στρογγυλή τράπεζα να συζητήσουν και να συμφω-

«Η έξοδος από την κρίση και η δυναμική επιστροφή της Ελλάδος σε αναπτυξιακή τροχιά, απαιτούν τη διαμόρφωση ενός νέου εξωστρεφούς αναπτυξιακού πρότυπου, μακριά από τον κρατισμό και την εσωστρέφεια»

νήσουν για τις 4-5 μεγάλες κινήσεις που είναι πλέον και επιβεβλημένες και αυτονόητες. Και ας τις στηρίξουν όλοι μαζί πριν καταρρεύσει η χώρα. Βεβαίως και μια θέση παρόμοια της προαναφερθείσης του Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Παπούλια θα βοηθούσε πολύ, εάν τους τραβούσε το αυτί!!! Η χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας εκτάκτου ανάγκης παρούσης πάσα φωνή παυσάτω. Είναι και συνταγματικό από ό,τι πενιχρά γνωρίζω. Υπάρχει πραγματική κρίση του δικομματισμού στην Ελλάδα σήμερα και που οδηγεί αυτή η κατάσταση; Δικομματισμός εδώ και 40 σχεδόν χρόνια με αποτέλεσμα μονίμως αυτή η χώρα να κυβερνάται μειοψηφικά. Σχεδόν πάντα με οριακή πλειοψηφία πολεμάει η εκάστοτε κυβέρνηση να περάσει γραμμές, νομοθετήματα να κυβερνάει γενικότερα. Έφυγαν οι Καραμανλήδες και η δεξιά κατασπαράσσεται από τις διασπάσεις με το κεντρικό της κόμμα να έχει φθάσει μόλις στο 20,6% σήμερα με συνεχή πτώση (το Φεβρουάριο οι δημοσκοπήσεις έδειχναν 21,3%) στην πρόθεση ψήφου. Δεν ξεπερνούν το 43% και οι δυο μαζί τη φθάσαμε στην χώρα του παραλόγου, όταν τα δυο μεγάλα πολιτικά κόμματα αποφασίσουν να συγκυβερνήσουν δεν κάνουν αυτοδύναμη κυβέρνηση ή έστω οριακή!!! Όσο για τον καταλληλότερο Πρωθυπουργό είναι και πάλι ο κανένας (42,9%). Εξακολουθεί να υπερέχει ο Γ. Παπανδρέου του Α. Σαμαρά (30,3% Γ. Παπανδρέου, 25,6% Α. Σαμαράς στο καταλληλότερος Πρωθυπουργός). Είναι προφανές ότι το διπολικό μεταπολιτευτικό πολιτικό μας σύστημα διανύει σήμερα τη χειρότερη περίοδο του. Η κρίση του δικομματισμού είναι μεγάλη και δεν μπορεί πλέον να αντιμετωπισθεί με τα συνήθη προεκλογικά τερτίπια της πόλωσης και της όξυνσης του πολιτικού κλίματος. Σήμερα αμφισβητείται πλέον ευθέως από τους πολίτες η ικανότητα των σχημάτων αυτών, αλλά και των ηγεσιών τους να δώσουν πειστικές απαντήσεις στα εθνικά μας προβλήματα. Αμφισβητείται η ικανότητα τους να βγάλουν τη χώρα από την αδιέξοδη πορεία των τελευταίων ετών και να την οδηγήσουν με σταθερότητα προς ένα καλύτερο μέλλον. Αυτά κυρίες και κύριοι είδαν με προσοχή οι ιθύνοντες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και γι αυτό ξεκίνησε ήδη η διακυβέρνηση της χώρας μας από τρόικες και άλλα, μήπως αυτοί ξεκινήσουν τον πέρα της ελπίδας που έχει σταματήσει να φυσάει από τότε που το πολιτικό μας σύστημα στέρεψε από πολιτικούς ηγέτες και μη! Μια από τις μεγάλες σας αγάπες είναι και η μπάλα. Τον τελευταίο καιρό ακούμε εκπληκτικά πράγματα γύρω από τον κόσμο του ποδοσφαίρου (κασέτες-στημένα παιχνίδια), τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει για να καθαριστεί πραγματικά ο χώρος;

Ο Γιάννης Καμπάνης με τη γυναίκα του Άννα

Η μπάλα, το ποδόσφαιρο είναι αυτό στο οποίο Μάιος 2011

139

136_140_KAMPANIS 4/28/11 6:05 PM Page 140

crash

ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Η Δήμητρα και η Φαίδρα Καμπάνη. Και οι δύο κόρες του

μέσα σε αυτή τη δίνη της απελπισίας, ο κόσμος βρίσκει διέξοδο από τα προβλήματά του, ξεχνώντας τα έστω και για λίγο. Κοντολογίς η βιομηχανία του ποδοσφαίρου προσφέρει λειτούργημα ανθρώπινο στις μάζες που είναι κοντά στο να σταματήσουν να αναπνέουν από την πίεση που ασκείται επάνω τους. Διότι από αυτούς προήλθε το τέλμα και η οικονομική καταστροφή. Εάν πάρουμε τα πράγματα ιεραρχικά θα δούμε ότι σήμερα το ελληνικό ποδόσφαιρο κυβερνάται από τους Προέδρους των ομάδων τουτέστιν SUPERLEAGUE, τον ΟΠΑΠ με υψηλή εποπτεία της UEFA (διεθνώς). Οι πρόεδροι των ΠΑΕ, αρχής γενομένης του Ολυμπιακού πρωταθλητή επί δεκαετίας και εφέτος πάλι μπροστά έχει τον Ε. ΜΑΡΙΝΑΚΗ, έναν άνδρα που έχοντας δώσει εξετάσεις συνεχών επαγγελματικών επιτυχιών, προΐσταται της SUPERLEAGUE, θέση

«Είναι αδύνατον να είναι σήμερα πρόεδροι ή μέλη Δ.Σ. ΠΑΕ πορτιέρηδες νυχτερινών κέντρων, πρώην καθαριστές πολυκατοικιών, πρώην λαθρέμποροι, πρόσωπα με ιστορικό βεβαρημένου κοινωνικού βίου και με “μαύρο” χρήμα»

με τεράστιες ευθύνες έχοντας στο πρόγραμμα του (πέραν των καθηκόντων του ως Προέδρου του Ολυμπιακού) την πλήρη αποκατάσταση των κακών κειμένων στο ελληνικό ποδόσφαιρο. Ήδη κατά την γνώμη μου έχει ξεκινήσει το μεγάλο αυτό εγχείρημα και θα το επιτύχει αφού βεβαίως του συμπαρασταθούν και οι υπόλοιποι Πρόεδροι τον υπόλοιπων ΠΑΕ. Έχει την οικονομική δύναμη, έχει την εκ χαρακτήρα του δύναμη και πάνω από όλα είναι ποδοσφαιρικός βαμμένος φίλαθλος με σίγουρες φιλοδοξίες να γράψει ένδοξη ιστορία στο πέρασμα του από το ελληνικό ποδόσφαιρο. Έχει όμως μια ατυχία σε όλο αυτό το εγχείρημα που είμαι σίγουρος ότι αγωνιά να το φέρει εις πέρας, ότι οι υπόλοιποι Πρόεδροι των ΠΑΕ, δεν έχουν ούτε ένα από τα προσόντα που διέπουν αυτόν τον ποδοσφαιρόφιλο φίλαθλο- Πρόεδρο ΠΑΕ και δη του Ολυμπιακού. Τούτο σημαίνει ότι δεν μπορεί να συνεννοηθεί, να συναποφασίσει, να εκτελέσει έτσι ώστε αυτά που ακούμε περί κασετών- στημένων παιχνιδιών, να σταματήσουν ακαριαία. Δεν γνωρίζω ειλικρινά Ευάγγελε εάν στο καταστατικό της SUPERLEAGUE υπάρχει, αν όχι, να τροποποιηθούν ή να εισαχθούν εκ νέου οι κανόνες προϋποθέσεων ανάληψης Προεδρίας για μια ΠΑΕ τουλάχιστον στην Α΄ κατηγορία, που να ορίζουν προϋποθέσεις και κανόνες προσώπων για μια τέτοια ανάληψη (προεδρίας), θέλω να πω με αυτό ότι πρώην παίκτες ποδοσφαίρου με το κοντό παντελονάκι εχθές και σήμερον Πρόεδρος ΠΑΕ είναι αδύνατον εκ των πραγμάτων. Πορτιέρηδες NIGHT CLUB’S είναι απαράδεκτο έστω και στην διοικούσα επιτροπή να συμμετάσχουν. Πρώην καθαριστές πολυκατοικιών ημεδαπής και αλλοδαπής να συνεχίζουν να καθαρίζουν τζάμια. Πρώην λαθρέμποροι παντός είδους και άπαντες που εκ του ιστορικού τους βγαίνει πόσο γρήγορα ότι εκινούντο σε παρακρατικά γίγνεσθαι, με ιστορικό βεβαρημένου κοινωνικού βίου όπως, πουτάνες στα νιάτα τους για να επιβιώσουν, λαθρέμποροι αυτοκίνητων, με χρήμα μαύρο στα χέρια τους, προϊόντων παράνομων μιζών. Αυτοί που διαθέτουν χρήμα βαλίτσας, προϊόντων ακατονόμαστων δραστηριοτήτων, έξω. Πρόεδρος ΠΑΕ σημαίνει άνθρωπος με καθαρότατο ιστορικό βίο, προσωπικότητα στο διοικείν ανθρώπους, με καθαρό χρήμα στην διάθεση του. Εάν δεν τεθούν επί τάπητος αυτά όλα τα ανωτέρω και συνεχίσουν να διοικούν το ελληνικό ποδόσφαιρο, άτομα με αυτά, ή και παραπλήσια χαρακτηριστικά, έτσι θα πάει και το ποδόσφαιρο, όπως και η πολιτική κατάσταση στην χώρα αυτή. Άρα, Ευάγγελε Μαρινάκη πέραν του να βγάζεις κάθε χρόνο τον Ολυμπιακό Πρωταθλητή, αντιλαμβάνομαι και είμαι πεπεισμένος ότι βλέπεις τον Γολγοθά που σε περιμένει να τον ανέβεις και σου εύχομαι να τον κατακτήσεις. Μην περιμένεις από κανένα βοήθεια, κρατάς μοναχικά το σπαθί βλέποντας τον Γόρδιο Δεσμό και γνωρίζεις πώς θα τον κόψεις, για να μείνεις στην ιστορία του ελληνικού ποδοσφαίρου γενικότερα.

141_MHLIOS 4/28/11 6:06 PM Page 141

ΑΡΘΡΟ

crash

Η κρίση και το ευρώ Του Γιάννη Μηλιού, καθηγητή Πολιτικής Οικονομίας στο Ε.Μ.Π.

ότι οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές λιτότητας για τους πολλούς και χαριστικών ρυθμίσεων για τους λίγους που ακολουθούν, ενισχύουν την «ανταγωνιστικότητα» της εθνικής οικονομίας έναντι των άλλων χωρών. Ισχυρίζονται, ακόμα, ότι έτσι θα βελτιωθεί στο μέλλον και η κατάσταση των εργαζομένων, παρά τη σημερινή φτώχεια, ανεργία και κατάργηση δικαιωμάτων (που βαφτίζονται κομψά «θυσίες» για να βγει η χώρα από την κρίση). Στην πραγματικότητα, πρόκειται για πολιτικές που απλώς υπερασπίζονται τα συμφέροντα των «εχόντων και κατεχόντων». Η διέξοδος για τις δυνάμεις της εργασίας είναι η ανατροπή του νεοφιλελευθερισμού και η «κοινωνική ατζέντα»: αναδιανομή εξουσίας και εισοδήματος υπέρ των εργαζομένων και επαναδιαπραγμάτευση του χρέους με διαγραφή μεγάλου μέρους του, με κριτήρια κοινωνικά, αναπτυξιακά, οικολογικά. Δεν μπορεί να υπάρξει μια καθολικά αποδεκτή μεθοδολογία για την έξοδο από την κρίση. Κάθε πρόταση φέρει μια συγκεκριμένη κοινωνική οπτική και μεροληψία.

κρίση στην Ελλάδα είναι συνέπεια της παγκόσμιας κρίσης του 2008, του τρόπου που λειτουργεί η Ευρώπη και των πολιτικών που άσκησε το σύστημα εξουσίας στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, η κρίση έχει χαρακτήρα συστημικό, καθόσον συνιστά χρεοκοπία του νεοφιλελεύθερου τρόπου λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η νεοφιλελεύθερη αρχιτεκτονική της ΟΝΕ αποδείχθηκε ανίσχυρη μπροστά στην κρίση, καίτοι δεν εμπόδισε την πραγματική σύγκλιση των επιπέδων ανάπτυξης ανάμεσα στις χώρες της Ζώνης του Ευρώ πριν την κρίση. Στο διάστημα 1995-2008, η Ελλάδα σημείωσε πραγματική αύξηση του ΑΕΠ κατά 61%, η Ισπανία κατά 56,0% και η Ιρλανδία κατά 124,1%, σε αντίθεση με τις περισσότερο αναπτυγμένες χώρες (Γερμανία 19,5%, Ιταλία 17,8%, Γαλλία 30,8%). Οι χώρες που σημείωσαν υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, αφενός προσείλκυσαν επενδύσεις χαρτοφυλακίου από το εξωτερικό, αφετέρου κατέληξαν με σημαντικά ελλείμματα στις τρέχουσες συναλλαγές. Το έλλειμμα Η «έξοδος από το ευρώ» δεν είναι λύση στις τρέχουσες συναλλαγές δεν είναι το αποτέλεσμα ενός ανάλογου «ελλείμματος» στην ανταγωνιστικότητα. Η έξοδος από το ευρώ, με τις σημερινές συνθήκες που επικραΑντίθετα, και τα δύο εν λόγω «ελλείμματα» είναι η άλλη όψη των τούν διεθνώς, δεν αποτελεί επιλογή προς το συμφέρον των εργαυψηλών κεφαλαιακών πλεονασμάτων και συνιστούν αποτελέζόμενων. Την έξοδο από το ευρώ προτείνουν άλλωστε υπερσυντησματα μιας άλλης βαθύτερης αιτίας: των σημαντικών διαφορών ρητικοί κύκλοι, επειδή προσδοκούν ότι μέσω των παλιών εθνικών στα επίπεδα μεγέθυνσης και του συγκεκριμένου τρόπου «συμνομισμάτων και του συναλλαγματικού πολέμου που θα ξεσπάσει, βίωσης» στο εσωτερικό του ευρώ. θα εφαρμοστούν ακόμα πιο σκληρές πολιτικές ενάντια στους ερΣε εθνικό επίπεδο, η κρίση είναι εντονότερη στην Ελλάδα λόγω του γαζόμενους, ενώ παράλληλα θα ενισχυθεί η ασυδοσία των χρημαακραίου χαρακτήρα που πήραν οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές ήδη ταγορών. από τη δεκαετία του 1990, μέσα από τη διαρκώς διευρυνόμενη νόμιμη Χρειάζεται να σταματήσει η λιτότητα και να υπάρξουν πολιτικές φοροαπαλλαγή (αλλά και τη φοροδιαφυγή) του κεφαλαίου και των για την ανάπτυξη και την κοινωνική συνοχή σε κάθε ευρωπαϊκή χώψηλών εισοδημάτων. Το χρέος διεύρυνε τη σφαίρα των χρηματοπιρα και όχι ένας συναλλαγματικός πόλεμος στην Ευρώπη. Θα ήταν στωτικών συναλλαγών, δημιουργώντας δυνατότητες για επικερδή τοαστείο να προτείνουμε στους Πορτογάλους εργαζομένους, να αγωποθέτηση στους κατόχους χρήματος: να δανιστούν για να υιοθετήσει η χώρα τους το νείζουν το κράτος. «νέο εσκούδο», ώστε μέσα από αλλεπάλληΑν η άμεση φορολογία στην Ελλάδα βριΑν η άμεση φορολογία λες ανταγωνιστικές υποτιμήσεις να αυξησκόταν απλά στον ευρωπαϊκό μέσο όρο κατά θούν, υποτίθεται, τα κέρδη των Πορτογάλων στην Ελλάδα βρισκόταν την περίοδο 2000-2008, το Δημόσιο θα είχε εξαγωγέων, και έτσι να βελτιωθεί, υποτίθεεισπράξει επιπλέον φορολογικά έσοδα 95 απλά στον ευρωπαϊκό ται επίσης, και η θέση των Πορτογάλων ερδισ. ευρώ. Συνυπολογίζοντας τα έτη 2009 μέσο όρο κατά την γαζομένων. και 2010, προκύπτει ότι το ελληνικό Δημόσιο περίοδο 2000-2008, Η έξοδος από το ευρώ είναι απατηλή, παραιτήθηκε υπέρ των ψηλών εισοδημάτων διότι οι πιέσεις των χρηματαγορών σε ένα από έσοδα που αντιστοιχούν στο δάνειο που το Δημόσιο θα είχε αδύνατο εθνικό νόμισμα για να αποδεχθεί έλαβε η χώρα από την Τρόικα. εισπράξει επιπλέον ο εργαζόμενος κόσμος μεγαλύτερες θυΔιαφορετικοί δρόμοι εξόδου φορολογικά έσοδα σίες από αυτές που υφίσταται τώρα, θα εί95 δισ. ευρώ ναι μεγαλύτερες. Οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ισχυρίζονται Μάιος 2011

141

142_147_KAMINHS 4/28/11 6:08 PM Page 142

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Καμίνης

ο... Πυρπολητής!

Ο δήμαρχος από «Καμίνης» είχε αποφασίσει –εκών άκων, οικεία βουλήσει, κατόπιν συζητήσεων, ύστερα από κυβερνητικές πιέσεις, ουδεμία σημασία είχε– να αλλάξει όνομα και να γίνει «Μιαούλης» ή «Κανάρης», άντε στην τελευταία περίπτωση «Σαχτούρης»

του Δημήτρη Κωνσταντάρα - Ρεπορτάζ- Συνεντεύξεις: Γεωργία Σκιτζή - Φωτογραφίες: Βαγγέλης Ρασιάς

142_147_KAMINHS 4/28/11 6:08 PM Page 143

crash

Oι πρώτες 130 ημέρες του δημάρχου προκάλεσαν οργή και αναταραχή

πορεί οι συμβασιούχοι εργαζόμενοι στον Δήμο Αθηναίων να αποφάσισαν ύστερα από 27 ημέρες να αναστείλουν την κατάληψη, περιμένοντας ευεργετικές εξελίξεις, μετά τη γνωστή απόφαση του Αρείου Πάγου της 14ης Απριλίου, αλλά το πρόβλημα εργασίας τους παραμένει ένα από τα κρισιμότερα και σημαντικότερα θέματα που θα πρέπει επιτέλους να αντιμετωπίσει το νέο, υπό τον δήμαρχο Γιώργο Καμίνη, Δημοτικό Συμβούλιο του Δήμου Αθηναίων.

Ένα περίπλοκο, τουλάχιστον «περίεργο» ζήτημα που υπήρχε στον δήμο επί χρόνια, χωρίς να λύνεται ποτέ, με κάποιο τρόπο βρισκόταν πάντα σε κατάσταση «επικίνδυνης συντήρησης». Ο Καμίνης το ήξερε πολύ καλά. Και η κυβέρνηση. Και η παράταξη συνεργασίας πολιτικών φορέων που είχε στηρίξει την υποψηφιότητά του. Πόσοι ήταν τελικά οι συμβασιούχοι και τι είδους ανάγκης κάλυπταν; Διότι ο περίφημος «Νόμος Ραγκούση», κατ’ εντολή βεβαίως του Μνημονίου, ήταν σαφής: τέρμα οι συμβασιούχοι. Είναι άραγε τόσο απλά τα πράγματα; Με δυο κουβέντες πετάς στον δρόμο χιλιάδες εργαζόμενους, μεγάλο ποσοστό των οποίων κάλυπταν πάγιες και διαρκείς ανάγκες; Αποδεχόμενος την εντολή του αθηναϊκού λαού (του χαμηλού έστω ποσοστού που είχε προσέλθει στις κάλπες τον Νοέμβριο του 2010), ο διαπρεπής νομικός και πρώην Συνήγορος του Πολίτη ήξετε ότι για να λύσει τα τεράστια προβλήματα και κυρίως το πρόβλημα των χιλιάδων συμβασιούχων που με την εργασία του λειτουργούσε ο δήμος, θα έπρεπε να μετατραπεί σε κάποιου είδους νέου εθνικού ήρωα, που θα έλυνε δυναμικά αλλά και δίκαια ένα σταυρόλεξο «για δυνατούς λύτες». Η ημερήσια διάταξη της συνεδρίασης του Δημοτικού Συμβουλίου, στις 21 Μαρτίου, περιελάμβανε 99 θέματα. Αλλά τα «δύσκολα» έρχονταν μόλις με τα θέματα με αριθμό 74, 75 και 76 και 77. l Έγκριση για τον προγραμματισμό προσλήψεων 173 ατόμων εποχιακού προσωπικού

Η αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου της Αθήνας, υπό κατάληψη, πριν οι συμβασιούχοι αποφασίσουν να αναστείλουν τις κινητοποιήσεις τους για την εύρυθμη λειτουργία των Παιδικών Εξοχών. l Έγκριση για τον προγραμματισμό προσλήψεων 55 φυσικών προσώπων με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (έως 8 μήνες) για την εύρυθμη λειτουργία της

Η κατάληψη του Δημαρχείου ανεστάλη ύστερα από 27 ημέρες, μετά τις ελπίδες που γέννησε για τους συμβασιούχους η απόφαση του Αρείου Πάγου. Οι συμβασιούχοι είναι σε αναμονή Μάιος 2011

143

Δ/νσης Αλλοδαπών. l Έγκριση για τον προγραμματισμό προσλήψεων 400 φυσικών προσώπων με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (έως 8 μήνες) για την εύρυθμη λειτουργία της Δ/νσης Καθαριότητας. l Έγκριση για τον προγραμματισμό προσλήψεων 115 φυσικών προσώπων με σύμβαση ιδιωτικού δικαίου ορισμένου χρόνου (έως 8 μήνες) για την εύρυθμη λειτουργία της Δ/νσης Κηποτεχνίας και Πρασίνου. Πώς θα προσλαμβάνονταν κοντά 800 συμβασιούχοι για 4 φορείς, αφού οι θέσεις ήταν συμπληρωμένες από εργαζόμενους που έκαναν αυτές τις δουλειές 3,5 και 10 χρόνια; Μα με την απομάκρυνση των «παλαιών» συμβασιούχων και την πρόσληψη νέων. Όλα τα άλλα είναι «ψιλά» γράμματα. Ο δήμαρχος Καμίνης είχε αποφασίσει να μεταβληθεί σε «πυρπολητή» και να «κάψει» την αρμάδα του δήμου του οποίου προΐστατο, μετα-

142_147_KAMINHS 4/28/11 6:08 PM Page 144

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

τρέποντας την Αθήνα –κυριολεκτικά– σε… καμίνι. Από « Καμίνης» είχε αποφασίσει –εκών άκων, οικεία βουλήσει, κατόπιν συζητήσεων, ύστερα από κυβερνητικές πιέσεις ουδεμία σημασία είχε– να αλλάξει όνομα και να γίνει «Μιαούλης» ή «Κανάρης», άντε στην τελευταία περίπτωση «Σαχτούρης». Εκατοντάδες συμβασιούχοι μπήκαν στο δημαρχείο, γέμισαν την αίθουσα του Δημοτικού Συμβουλίου, ανάγκασαν τον «πυρπολητή» να ματαιώσει τη συνεδρίαση και από τότε, βρίσκονται εκεί! Έγιναν καταληψίες, ακύρωσαν τη διαδικασία λειτουργίας του Δημοτικού Συμβουλίου, ανάγκασαν τον δήμαρχο να πάει να συνεδριάσει μόνος με την παράταξή του, γιατί όλη η αντιπολίτευση, πλην Αμυρά, αρνήθηκε να συμμετάσχει τη μια φορά σε αίθουσα ξενοδοχείου ονόματι «Λος Άντζελες» και την άλλη στο Αμφιθέατρο του «Αθήνα 9.84». Τους επισκεφτήκαμε, μιλήσαμε μαζί τους πριν από το Πάσχα, πριν από την καλή γι’ αυτούς απόφαση που δικαίωνε τις συμβασιούχες καθαρίστριες του ΟΠΑΠ, ελπίζοντας να έχει βρεθεί κάποια αποδεκτή λύση πριν από την Ανάσταση. Άγνωστον εάν κατάφερε και ο «πυρπολητής δήμαρχος» να κάνει κι αυτός Ανάσταση και να μην υποστεί… Αποκαθήλωση.

Αθήνα- Πόλη της Ζωής μας Η Δημοτική Παράταξη του Νικήτα Κακλαμάνη, η «Αξιωματική αντιπολίτευση» στον δήμο έχει, μεταξύ άλλων, ανακοινώσει με ενημερωτικά σημειώματα για τα παρακάτω: « Έχουμε επισημάνει, πολλές φορές, στον κ. Καμίνη να αφήσει τη σκανδαλολογία και τις τσιχλόφουσκες, με τα οποία αναλώνεται αποκλειστικά εδώ και δύο μήνες και να αρχίσει να ασχολείται με τα πραγματικά προβλήματα της πόλης. Δεν μας άκουσε και ιδού τα αποτελέσματα...». «Σε ό,τι αφορά το πρόβλημα των συμβασιούχων της αυτοδιοίκησης, η λύση είναι μόνο μία: τροποποίηση του νόμου Ραγκούση». «Για πρώτη φορά στα χρονικά, το Δημοτικό Συμβούλιο θα συνεδριάσει όχι στο δημαρχιακό Μέγαρο αλλά σε αίθουσα κεντρικού ξενοδοχείου της πρωτεύουσας! Απίστευτο αλλά αληθινό! Η διάλυση σε όλο της το μεγαλείο, επειδή η νυν δημοτική αρχή δεν μπόρεσε να συντελέσει στην εξεύρεση λύσης για το πρόβλημα των συμβασιούχων». «Βασικός υπεύθυνος για τη χαοτική κατάσταση, που επικρατεί στα δημοτικά πράγματα της Αθήνας, αλλά και σε πλήθος δήμων σε πανελλαδικό επίπεδο, εκτός από τον Γ. Καμίνη είναι ο Γιάννης Ραγκούσης». Ο υπουργός Εσωτερικών «πέτυχε» να «παντρέψει» τον ανάλγητο νόμο του, με την ανικανότητα του Γ. Καμίνη. «Ο τραγέλαφος, που ξεκίνησε επί θητείας του Γιώργου Καμίνη, στον δημαρχιακό θώκο της Αθήνας, συνε-

Ανοιχτή μόνο η πίσω πόρτα του Δημαρχείου και η είσοδος υπό περιφρούρηση κατά τη διάρκεια των ημερών της κατάληψης

ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ: «Ο περιφερόμενος θίασος Καμίνη σύντομα στη γειτονιά σας. Αντιδημοκρατική εκτροπή στον δήμο της Αθήνας. Ο αγώνας των εργαζομένων συμβασιούχων στον δήμο συνεχίζεται… ο δήμαρχος εξαφανίστηκε» χίστηκε και σήμερα». «Μετά από την παράνομη συνεδρίαση του Δημοτικού Συμβουλίου για την ψήφιση του προϋπολογισμού- “μαϊμού” για το 2011, σε ξενοδοχείο της Αθήνας, ο κ. Γ. Καμίνης επέλεξε σήμερα, να συνεδριάσει το Δημοτικό Συμβούλιο της πόλης στο αμφιθέατρο του ραδιοφωνικού σταθμού “Αθήνα 9,84”». «Η λύση της διεξαγωγής της συνεδρίασης, στο δημαρχιακό Μέγαρο, όπως γίνεται επί 1,5 αιώνα περίπου και παρ’ ότι οι συμβασιούχοι είχαν συναινέσει στη διακοπή της κατάληψης του κτιρίου, δεν επιλέχθηκε από τον κ. Γ. Καμίνη. Αντίθετα, διάλεξε και πάλι τον εύκολο δρόμο της φυγής».

Ανοιχτή Πόλη H παράταξη «Ανοιχτή Πόλη» που εκπροσωπείται στο Δημοτικό Συμβούλιο από την κα Μάιος 2011

144

Ελένη Πορτάλιου και την κα Μαρία Κανελλοπούλου, έχει παρακολουθήσει από κοντά όλες τις εξελίξεις και με αναρτήσεις στο διαδικτυακό της ιστότοπο έχει δώσει τους παρακάτω «τίτλους», ιδιαιτέρως εύστοχους στην «Υπόθεση»: -Συμβασιούχοι αντιμέτωποι με την κυβερνητική αναλγησία - 05/04/2011 -Ο περιφερόμενος θίασος Καμίνη σύντομα στη γειτονιά σας… 30/03/2011 -Αντιδημοκρατική εκτροπή στον δήμο της Αθήνας… 28/03/2011 -Ο αγώνας των εργαζομένων συμβασιούχων στον δήμο συνεχίζεται… 23/03/201 -Ο δήμαρχος εξαφανίστηκε… 21/03/2011

Η επίσκεψη στο δημαρχείο Μαύρες σημαίες, μαύρα graffiti στους τοίχους και τεράστια πανό με συνθήματα, όπως «Ζητάμε λύση και όχι απόλυση», «Όχι στην ανακύκλωση ανθρώπων και ψυχών», δεκάδες απελπισμένα πρόσωπα στο κατώφλι της ανεργίας - ή μάλλον όχι της ανεργίας, όπως είπαν στο «Crash», στο κατώφλι της αεργίας. Που σημαίνει ότι δεν έχουν δικαίωμα να λάβουν επίδομα ανεργίας, γιατί έχουν κάνει έναρξη ελεύθερου επαγγελματία. Πρόκειται για τους 2.500 και πλέον συμβασιούχους του δήμου Αθηναίων, των οποίων οι συμβάσεις, σύμφωνα με τον νόμο Ραγκούση δεν ανανεώνονται, παραμένουν στην εργασία τους με προσωρινές διαταγές και προχώρησαν σε κατάληψη του δημαρχείου Αθηναίων, προκειμένου να συνεχίσουν την εργασία τους και να μην βρεθούν όπως λένε στο δρόμο. «Εργάζομαι στον Οργανισμό Νεολαίας

142_147_KAMINHS 4/28/11 6:08 PM Page 145

crash

Τα τηλεοπτικά κανάλια δεν «τίμησαν» την κατάληψη με επισκέψεις τους. Το συγκεκριμένο που διακρίνεται στη φωτογραφία είναι της... πορτογαλικής τηλεόρασης που ταξίδεψε ειδικά για τα γεγονότα στην Αθήνα και Άθλησης επί 20 συναπτά έτη. Σκεφτείτε ότι τότε ήμουν ελεύθερη και τώρα είμαι παντρεμένη και έχω τρία παιδιά. Ποιος μπορεί να με κοιτάξει στα μάτια και να μου πει ότι δεν καλύπτω πάγιες και διαρκείς ανάγκες; Τι θα πω αύριο στα παιδιά μου; Πώς θα ξεπληρώσω τα δάνεια που έχουμε πάρει με τον σύζυγό μου;». Αυτά είναι τα λόγια μιας απεγνωσμένης συμβασιούχου και βεβαίως υπάρχουν εκατοντάδες αντίστοιχες περιπτώσεις άλλων εργαζομένων, που βρίσκονταν όλα αυτά τα χρόνια σε ομηρία και προσπαθούν να αποτρέψουν το μέλλον, το οποίο, όπως χαράσσεται από την πολιτική ηγεσία, προδιαγράφεται δυσοίωνο. Κατά την περιήγησή μας στο υπό κατάληψη δημαρχείο συναντήσαμε και δημοσιογράφους πορτογαλικού τηλεοπτικού δικτύου – μελετούν φαίνεται αυτό που… θα τους συμβεί, καθώς η προσφυγή της χώρας τους σε εξωτερική βοήθεια είναι αναπότρεπτη– οι οποίοι κάλυπταν το θέμα, κάτι που αρνούνται να κάνουν τα εγχώρια ΜΜΕ, τα οποία επιχειρούν να το αποσιωπήσουν. Η κα Θεοδώρα Γκότση, μέλος του Συντονιστικού, μας επισήμανε ότι από ένα μόνο δελτίο Τύπου που εστάλη στα ξένα Μέσα και περιέγραφε την κατάσταση, οι Πορτογάλοι κινητοποιήθηκαν και έδωσαν το παρόν τους, δηλώνοντας παράλληλα συμπαράσταση στον δίκαιο αγώνα τους. Σε ένα «πηγαδάκι» συμβασιούχων ανοίγει μια συζήτηση για την… παρανομία. «Μας λένε

παράνομους! Παράνομοι είναι όσοι υπέγραφαν όλα αυτά τα χρόνια τις συμβάσεις μας. Παράνομοι είναι όσοι δημιούργησαν αυτή την κατάσταση και τώρα μας στήνουν στον τοίχο», επισημαίνει ένας ακόμη εξαγριωμένος συμβασιούχος. Ανατρέχω στο λεξικό για να βρω τη λέξη παράνομος. Παράνομος -η -ο [paránomos]: που παραβαίνει τον νόμο, που δεν γίνεται σύμφωνα με αυτόν. || (ως ουσ.) Ο παράνομος, άτομο που ζει σε παρανομία, που διώκεται από τον νόμο και διαφεύγει.

ΑΘΗΝΑ- Πόλη της ζωής μας: «Έχουμε επισημάνει, πολλές φορές, στον κ. Καμίνη να αφήσει τη σκανδαλολογία και τις τσιχλόφουσκες, με τα οποία αναλώνεται αποκλειστικά εδώ και δύο μήνες και να αρχίσει να ασχολείται με τα πραγματικά προβλήματα της πόλης» Μάιος 2011

145

Ας βρούμε όμως και τη λέξη αδικία. Αδικία η [aδikáa]: 1. Ενέργεια ή συμπεριφορά που παραβιάζει το θεσμικό ή φυσικό δίκαιο. 2. Πράξη αντίθετη προς το δίκαιο από ηθική άποψη. Τελικά, είναι παράνομος αυτός που συντηρεί ένα «αρρωστημένο» καθεστώς. Αυτός που για να αντλήσει μια ψήφο τάζει θέσεις; Είναι παράνομος ο νομοθέτης που δημιουργεί ένα θεσμικό πλαίσιο κοινωνικά άδικο; Χάνεται κανείς στις λέξεις και το ουσιαστικό νόημά τους. Στη συνέχεια, συνομίλησα με μέλη της Συντονιστικής Επιτροπής των συμβασιούχων, που μου μετέφεραν ότι όλο το 24ωρο το δημαρχείο είναι γεμάτο κόσμο. Μου επισήμαναν ότι και οι μόνιμοι υπάλληλοι βρίσκονται στο πλευρό τους και κατανοούν τον αγώνα τους. Χαρακτηριστικό είναι, βέβαια, ότι όλο αυτό το διάστημα της κατάληψης οι υπηρεσίες έχουν νεκρώσει, ενώ ακόμα και κατά τη διάρκεια της παρουσίας μας στο κτίριο, συναντήσαμε δημότες Αθηναίων που προσπαθούσαν να εισέλθουν στο κτίριο για να διεκπεραιώσουν κάποιες συναλλαγές, γεγονός αδύνατο. Στην είσοδο βρίσκονταν συμβασιούχοισωματοφύλακες που περιφρουρούσαν την κατάληψη και εμπόδιζαν την είσοδο στους πολίτες. Προσπαθούσαν να τους εξηγήσουν τι συμβαίνει άλλοτε με ήρεμο τρόπο και άλλοτε με πιο έντονο και όταν οι δυνητικοί συναλλασσόμενοι δεν συντάσσονταν μαζί τους,

142_147_KAMINHS 4/28/11 6:09 PM Page 146

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ

τους απαντούσαν: «Για ό,τι δεν καταλαβαίνετε, τα ερωτήματά σας στον κ. Καμίνη, τον οποίο και ψηφίσατε!». Απ. : «Μα δεν ψηφίσαμε Καμίνη». Διάλογος: «Για να βγει, κάποιος τον ψήφισε. Πηγαίνετε να τον βρείτε τώρα που έχει γίνει άφαντος». Μπαίνει στη συζήτηση και άλλος συμβασιούχος: «Εάν δεν υπάρξει θετική έκβαση, εμείς δεν θα εγκαταλείψουμε. Είμαστε έτοιμοι να περάσουμε το Πάσχα εντός του δημαρχείου. Περιμένουμε την πολιτική απόφαση του κ. Ραγκούση» διαμηνύουν. Το σίγουρο είναι ότι το πρόβλημα έχει πολλές πτυχές. Ας προσπαθήσουμε να φωτίσουμε ακόμα μια. Μεγάλος αριθμός συμβασιούχων πολλών ειδικοτήτων έχει πάρει δάνειο για να πληρώσει τον ΟΑΕΕ (πρώην ΤΕΒΕ) και αυτό γιατί έχουν συμβάσεις έργου και κόβουν δελτίο παροχής υπηρεσιών. «Αυτό δεν είναι ΤΕΒΕ, είναι κλέβε», μας λέει μια συμβασιούχος, η οποία δεν δύναται να πληρώσει από την τσέπη της τις ασφαλιστικές εισφορές. «Μας μετέτρεψαν από ορισμένου χρόνου σε συμβασιούχους έργου, για να σώσουν το ταμείο, το οποίο κατέρρεε οικονομικά», επισημαίνει κάποιος άλλος. «Εμείς έχουμε κάνει έναρξη ελεύθερου επαγγελματία και σε περίπτωση απόλυσης δεν δικαιούμαστε ταμείο ανεργίας», μας τονίζουν. «Η διεύθυνση αλλοδαπών στήθηκε από συμβασιούχους, το ίδιο και η τηλεφωνική γραμμή εξυπηρέτησης του δημότη “1595”, στα ΚΕΠ επίσης, τα 3/4 της καθαριότητας στην ίδια μοίρα και ο ΟΝΑ (Οργανισμός Νεολαίας και Άθλησης), η υπηρεσία πρασίνου, οι παιδικοί σταθμοί…», επισημαίνει ο Γ. Χρυσανθακόπουλος. «Μας εύρισκαν ως λύση φτηνής εργασίας και μας διατηρούσαν ως ομήρους όλα αυτά τα χρόνια». Για τον Σπ. Πολυζώη, πρόεδρο του σωματείου εργαζομένων στους παι-

Δημοτικό Συμβούλιο στον Αθήνα 9, 84 που ήταν κυκλωμένος από διαμαρτυρόμενους συμβασιούχους. Ο δημοτικός σύμβουλος Πέτρος Κωνσταντίνου «παραδίδει» στον Δήμαρχο Γιώργο Καμίνη ένα δακρυγόνο από αυτά που είχαν προηγουμένως πετάξει τα ΜΑΤ εναντίον των διαδηλωτών

«Εργάζομαι στον Οργανισμό Νεολαίας και Άθλησης επί 20 συναπτά έτη. Σκεφτείτε ότι τότε ήμουν ελεύθερη και τώρα είμαι παντρεμένη και έχω τρία παιδιά. Ποιος μπορεί να με κοιτάξει, στα μάτια και να μου πει ότι δεν καλύπτω πάγιες και διαρκείς ανάγκες;»

Ο Δημήτρης Κωνσταντάρας μιλάει με εκπροσώπους των καταληψιών συμβασιούχων Μάιος 2011

146

δικούς σταθμούς του δήμου, το πρόβλημα δεν σχετίζεται με τον Γ. Καμίνη, «στα χέρια του οποίου έσκασε η βόμβα των συμβασιούχων», αλλά με τη στάση του υπουργείου Εσωτερικών. «Από το 2002, περίπου 480 συμβασιούχοι στους παιδικούς σταθμούς εργάζονται υπό καθεστώς ομηρίας. Αυτό είναι παράνομο και πρέπει να τακτοποιηθεί κι όχι να μπει ταφόπλακα». Από την πλευρά του, ο πρόεδρος του Συλλόγου των εργαζομένων στον δήμο Αθηναίων, Βασίλης Πολυμερόπουλος, υπογράμμισε ότι «οι περισσότεροι συμβασιούχοι εργάζονται με προσωρινές δικαστικές αποφάσεις ή με προσωρινά δικαστικά μέτρα, ενώ πολλών η μοίρα εξαρτάται από τις αποφάσεις των δικαστηρίων». Οι συμβασιούχοι υποστηρίζουν ότι ήδη οι περισσότεροι από αυτούς εργάζονται 5, 10, 15 χρόνια μαζεύοντας τα σκουπίδια, είτε κάνοντας άλλες εργασίες στον δήμο. «Είμαστε οι εργαζόμενοι, που επιλύουν τα καθημερινά προβλήματα των κατοίκων της Αθήνας, είμαστε οι εργαζόμενοι, που προσφέρουν αγωγή και φύλαξη στα παιδιά των δημοτών, που στηρίζουν την άθληση, που διατηρούν το λιγοστό πράσινο της πόλης, που διεκπεραιώνουν τις υποθέσεις όλων των κατοίκων αυτής της πόλης», σημειώνουν και ζητούν την άμεση αλλαγή του νομοθετικού πλαισίου για τη μετατροπή των συμβάσεών τους σε αορίστου χρόνου. Σε κάθε προκήρυξη για πλήρωση θέσεων εποχικού προσωπικού, η ανεργία 12 μηνών βαθμολογείται με περισσότερα μόρια από την προϋπηρεσία (ακόμα και 6ετή!). Απαραίτητη προϋπόθεση συμμετοχής σε διαγωνισμούς- πλήρωσης θέσεων με συμβάσεις

142_147_KAMINHS 4/28/11 6:09 PM Page 147

crash ορισμένου χρόνου, είναι η εντοπιότητα, κάτι που αυτομάτως θέτει εκτός διαδικασίας άτομα που δεν είναι δημότες του οικείου δήμου. Οι ήδη υπηρετούντες συμβασιούχοι δεν δικαιούνται κανενός επιδόματος από τον ΟΑΕΔ όταν μείνουν άνεργοι (όταν συμβεί κάτι τέτοιο), επειδή θεωρούνται «ελεύθεροι επαγγελματίες». Η ανακύκλωση εργαζομένων δεν ωφελεί τους εργαζόμενους παρά μόνο μικροκομματικές σκοπιμότητες, καθώς αντικαθιστά τον ένα ελαστικά απασχολούμενο με ένα άλλο και δημιουργεί επί της ουσίας 2 δυστυχείς συμβασιούχους!

Αδιάλλακτος ο Γ. Ραγκούσης «Εδώ και ενάμιση χρόνο εφαρμόζεται ο Νόμος 3812/2009, που εξασφάλισε συνθήκες απόλυτης αξιοκρατίας αλλά και αξιοπρέπειας στις πάσης φύσεως προσλήψεις στο Δημόσιο. Εφαρμόζεται απαρέγκλιτα, χωρίς καμία εξαίρεση, αποτρέποντας αδιαφανείς πελατειακές προσλήψεις αλλά και φωτογραφικές μονιμοποιήσεις με αυξημένη μοριοδότηση. Εξασφάλισε έτσι ίσες ευκαιρίες στους ήδη συμβασιούχους, που δεν στερούνται το δικαίωμα να διεκδικήσουν θέση στο Δημόσιο, αλλά και στους εκατοντάδες χιλιάδες ανέργους ή και εργαζόμενους στον ιδιωτικό τομέα που έως τότε ήταν αποκλεισμένοι. Το κλειστό επάγγελμα του συμβασιούχου του δημοσίου “άνοιξε”. Η κυβέρνηση, 18 μήνες τώρα, δεν έκανε ούτε θα κάνει καμία έμμεση ή άμεση πελατειακή πρόσληψη. Και θα προασπίσει το πολύτιμο κεκτημένο αξιοκρατίας για τη δημόσια διοίκηση και τη χώρα».

Χρονικό Τα δύο κόμματα ΠΑΣΟΚ- Ν.Δ. προχώρησαν στην αναθεώρηση του Συντάγματος το 2001, που μπαίνει εμπόδιο στη μετατροπή των συμβάσεων ορισμένου χρόνου σε αορίστου. Η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ συνέταξε Προεδρικό Διάταγμα, το οποίο όριζε ότι επιτρέπονται οι συνεχείς συνάψεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Η επόμενη κυβέρνηση της Ν.Δ., το 2004, «διόρθωσε» το Προεδρικό Διάταγμα του ΠΑΣΟΚ με ένα δικό της, το γνωστό Προεδρικό Διάταγμα Παυλόπουλου 164/2004, το οποίο σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κρίθηκε απολύτως σύμφωνο με την κοινοτική οδηγία. Σύμφωνα με την εν λόγω απόφαση τέθηκαν αντικειμενικά κριτήρια αποκατάστασης των συμβασιούχων που κάλυπταν πάγιες ανάγκες, ενώ δόθηκε τέλος στο απαράδεκτο φαινόμενο της μακρόχρονης ομηρίας συμβασιούχων στο μέλλον. Στη συνέχεια ο «νόμος Ραγκούση» κατάργησε την επιπλέον μοριοδότηση του 50% που τους έδινε ο παλαιότερος «νόμος Παυλόπουλου» και επιχειρεί να βάλει τέλος στο καθεστώς των συμβασιούχων.

Ο Γιώργος Καμίνης, με βάση τα πεπραγμένα των πρώτων 150 ημερών, εξελίσσεται σε «πυρπολητή» της Αθήνας

148_149_KAZAKHS 4/28/11 6:11 PM Page 148

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Οικονομικές ειδήσεις ...εν τάχει του Δημήτρη Καζάκη, οικονομικού αναλυτή

Ενέργεια: Ενδιαφέρον ξένων για επενδύσεις. Έντονο είναι το ενδιαφέρον ξένων επενδυτών για την εγχώρια αγορά εργασίας. Η τσεχική εταιρεία CEZ, που είναι η μεγαλύτερη εταιρεία ηλεκτρισμού της κεντρικής Ευρώπης, εξέφρασε το ενδιαφέρον της για εξαγορές στην ελληνική αγορά διανομής και παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας. Νωρίτερα, η κινεζική SINOVEL, που είναι η δεύτερη δύναμη παγκοσμίως στην κατασκευή ανεμογεννητριών υπέγραψε συμφωνία στρατηγικής συνεργασίας με τη ΔΕΗ για την ανάπτυξη αιολικών πάρκων και την κατασκευή μονάδας παραγωγής ανεμογεννητριών στην Ελλάδα. Τα κινεζικά κεφάλαια εμφανίζονται αυτήν τη στιγμή να υπόσχονται λύση στο υπ’ αριθμόν ένα πρόβλημα για την υλοποίηση των μεγάλων έργων των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.

επιχειρηματικότητα δεν αντέχει άλλη αύξηση φορολογικών βαρών, ούτε ως προς την άμεση, αλλά και ούτε και ως προς την έμμεση φορολογία» και πρόσθεσε ότι «αν ο στόχος είναι η αύξηση των εσόδων, τότε η λύση είναι μια: η μείωση των φορολογικών βαρών»

Στα 30,5 δισ. ευρώ, ή στο 168% του ΑΕΠ της Κύπρου, ανέρχεται η έκθεση των κυπριακών τραπεζών στο δημόσιο και ιδιωτικό χρέος της Ελλάδας, σύμφωνα με τη Standard & Poor's. «Ανάλογα με τον χρόνο και την έκταση ενδεχόμενης αναδιάρθρωσης στην Ελλάδα, εκτιμούμε ότι το συνολικό κόστος του κυπριακού δημοσίου για να στηρίξει το χρηματοπιστωτικό σύστημα κάτω από αυτό το αρνητικό σενάριο θα κυμαίνεται μεταξύ 1,3 δισ. και 2 δισ. ευρώ, μεταξύ 6% και 10% του ΑΕΠ της Κύπρου», εκτιμά ο αναλυτής της S&P Μπέντζαμιν Γιανγκ. Ο διεθνής οίκος αξιολόγησης εκτιμά ότι το συνολικό επίπεδο ιδίων κεφαλαίων του συνόλου του κυπριακού τραπεζικού συστήματος θα αυξηθεί από το 12,2% στο 2010 στο 14% το 2011, μέσω αυξήσεων μετοχικών κεφαλαίων και της έκδοσης μετατρέψιμων ομολόγων.

ΚΕΠΕ: Προβλέπει ύφεση 4,12% για φέτος. Συρρίκνωση του ελληνικού ΑΕΠ κατά 4,12% αναμένει για το 2011 το Κέντρο Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ), πρόβλεψη σαφώς δυσμενέστερη από τις εκτιμήσεις της τρόικας και της Τράπεζας της Ελλάδας για ύφεση 3%. Μάλιστα, οι νέες εκτιμήσεις του ΚΕΠΕ προβλέπουν ύφεση μεγαλύτερη ακόμη και από αυτή των εκτιμήσεών του τον Ιανουάριο, όταν έκανε λόγο για συρρίκνωση της οικονομικής

Κεντρική Ένωση Επιμελητηρίων: Περισσότερα λουκέτα και χαμένος τζίρος 7,5 δισ. ευρώ στο εμπόριο το 2010. Με τα πλέον μελανά χρώματα περιέγραψε την κατάσταση που επικρατεί στην αγορά, ο κ. Γ. Κασιμάτης, πρόεδρος της Κεντρικής Ενωσης Επιμελητηρίων, στη διάρκεια της Γ.Σ. της ΚΕΕ . Όπως είπε, στη διάρκεια του 2010 το 90% των επιχειρήσεων εμφανίζει μείωση πωλήσεων, ενώ το εμπόριο έχασε τζίρο ύψους 7,5 δισ. ευρώ και αυξήθηκε κατά 30% ο αριθμός των καταστημάτων που «έβαλε λουκέτο» λόγω της κρίσης. Ο πρόεδρος της ΚΕΕ υπογράμμισε ότι «η

δραστηριότητας κατά 3,48%. Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΚΕΠΕ ο ρυθμός επιβράδυνσης της οικονομίας θα είναι 4,68% στο α’ τρίμηνο και 4,36% στο β’ τρίμηνο για να υποχωρήσει στο 3,83% στο γ’ τρίμηνο και στο 3,63% στο δ’ τρίμηνο του 2011. Το αισιόδοξο μήνυμα των ερευνητών του ΚΕΠΕ είναι ότι η πραγματική οικονομία έχει μία ενδογενή τάση προς σταδιακή εξασθένηση της ύφεσης προς το τέλος του έτους.

Βιοτεχνικό Επιμελητήριο Αθηνών: Κλείνουν διπλάσιες βιοτεχνίες από αυτές που ανοίγουν. Σχεδόν διπλάσιος είναι ο αριθμός των βιοτεχνικών επιχειρήσεων που κλείνουν στο λεκανοπέδιο της Αττικής σε σχέση με τον αριθμό αυτών που ανοίγουν, γεγονός που δείχνει ότι η βιοτεχνία στην Ελλάδα- αποτελούμενη κυρίως από μικρομεσαίες επιχειρήσεις- αργοσβήνει. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου Αθηνών (ΒΕΑ), το α’ τρίμηνο του 2011 διέκοψαν την δραστηριότητά τους 864 επιχειρήσεις, ενώ το ίδιο διάστημα ιδρύθηκαν μόλις 463.

Ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών: Μείωση 38% στο έλλειμμα. Στα 1.959 εκατ. ευρώ διαμορφώθηκε το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών φέτος τον Φεβρουάριο, καταγράφοντας μείωση της τάξης του 38% σε σχέση με τον αντίστοιχο περσινό μήνα. Ο περιορισμός του ελλείμματος αντανακλά πρωτίστως τη σημαντική αύξηση των τρεχουσών μεταβιβαστικών εισπράξεων του τομέα της γενικής κυβέρνησης κατά 1.091 εκατ. ευρώ και δευτερευόντως, τη μείωση των εισαγωγών αγαθών εκτός καυσίμων κατά 237 εκατ. ευρώ, την αύξηση των εξαγωγών αγαθών εκτός καυσίμων και πλοίων κατά 142 εκατ. ευρώ και τη

ΕΚΤ: Οι κρατικές εγγυήσεις δεν εξασφαλίζουν αυτόματα άντληση ρευστότητας. Οι κρατικές εγγυήσεις που παρέχονται στις ελληνικές τράπεζες δεν εξασφαλίζουν αυτόματα ότι θα μπορούν να αντλούν ρευστότητα από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Όπως ανακοίνωσε η κεντρική τράπεζα, σύμφωνα με νομικό πόρισμα που δημοσίευσε, επιφυλάσσεται να εξετάζει κατά περίπτωση τις πραγματικές ανάγκες χρηματοδότησης που έχει η κάθε τράπεζα, ανεξάρτητα από το αν τα ομόλογά της έχουν την εγγύηση του δημοσίου.

Μάιος 2011

148

148_149_KAZAKHS 4/28/11 6:11 PM Page 149

crash μείωση των καθαρών πληρωμών για τόκους μερίσματα και κέρδη κατά 82 εκατ. ευρώ. Αυτές οι εξελίξεις υπεραντιστάθμισαν την αύξηση των καθαρών πληρωμών για εισαγωγές καυσίμων κατά 322 εκατ. ευρώ. Η βελτίωση του εμπορικού ισοζυγίου, εκτός καυσίμων και πλοίων, αντανακλά το ότι συνεχίστηκε η ανάκαμψη των εισπράξεων από εξαγωγές της κατηγορίας αυτής (αύξηση 17,2%) και η υποχώρηση των πληρωμών για αντίστοιχες εισαγωγές (μείωση 5,5%). Το πλεόνασμα του ισοζυγίου υπηρεσιών έμεινε ουσιαστικά αμετάβλητο (μειώθηκε μόνο κατά 3 εκατ. ευρώ), ενώ το έλλειμμα του ισοζυγίου εισοδημάτων μειώθηκε κατά 78 εκατ. ευρώ ή 11,2%. Τέλος, το ισοζύγιο τρεχουσών μεταβιβάσεων παρουσίασε πλεόνασμα 669 εκατ. ευρώ, έναντι ελλείμματος 383 εκατ. ευρώ το Φεβρουάριο 2010. Όσο για το δίμηνο Ιανουαρίου-Φεβρουαρίου 2011 το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών περιορίστηκε κατά 2 δισ. ευρώ ή κατά 29,7% σε σύγκριση με την αντίστοιχη περίοδο του 2010 και διαμορφώθηκε σε 4,7 δισ. ευρώ.

Τράπεζες: Αναζήτηση ρευστότητα ύψους 74 δισ. ευρώ το 2010. Στην αναζήτηση χρηματοδότησης ύψους 74 δισ. ευρώ επιδόθηκαν στη διάρκεια των τελευταίων 14 μηνών οι ελληνικές τράπεζες, προκειμένου να διατηρηθεί η σταθερότητα του συστήματος που υπέστη, μεταξύ άλλων, σημαντική μείωση της καταθετικής βάσης. Σύμφωνα με τη ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ, η παροχή των εγγυήσεων του Δημοσίου για την άντληση ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ήταν αυτή που σε μεγάλο βαθμό «έσωσε την παρτίδα», καθώς χρησιμοποιήθηκαν εγγυήσεις ύψους 50 δισ. ευρώ για την άντληση, έπειτα από το haircut επί της ονομαστικής αξίας, περίπου 35 δισ. ευρώ. Με βάση τα στοιχεία που δίνει η Τράπεζα της Ελλάδος, μέσα στο 2010 οι τράπεζες είχαν να καλύψουν την αποπληρωμή περίπου 8 δισ. ευρώ από υποχρεώσεις που έληγαν, ενώ από τον Ιανουάριο 2010 έως και τον Φεβρουάριο φέτος «χάθηκαν» καταθέσεις που υπερέβησαν τα 40 δισ. ευρώ. Στο ίδιο διάστημα, οι τράπεζες χρειάστηκε επιπλέον να αναπληρώσουν με δέσμευση πρόσθετων στοιχείων ενεργητικού τη μείωση, κατά περίπου 26 δισ. ευρώ, της αξίας του συνολικού ενεχύρου, περιλαμβανομένων, εκτός των κρατικών τίτλων, τραπεζικών ομολόγων, καλυμμένων ομολογιών και άλλων τίτλων, τους οποίους είχαν προσκομίσει στο ευρωσύστημα για την άντληση ρευστότητας.

ΕΣΕΕ: Μειωμένος κατά 15% ο πασχαλινός τζίρος φέτος. Μειωμένος κατά 15% σε σχέση με το 2010, ήταν ο φετινός πασχαλινός τζίρος στο λιανεμπόριο, σύμφωνα με τα πρώτα στοιχεία που έχει συλλέξει το Ινστιτούτο Εμπορίου και Υπηρεσιών της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ελληνικού Εμπορίου. Ειδικότερα, σημαντική πτώση κατέγραψε ο τζίρος στα είδη ένδυσης και υπόδησης, ο οποίος μειώθηκε κατά 25% φέτος, έναντι πτώσης 11% πέρυσι. Μοναδική εξαίρεση αποτέλεσαν τα παιδικά ρούχα και παπούτσια, όπου η κίνηση μειώθηκε περίπου κατά 15%. Ο τζίρος στα είδη διατροφής μειώθηκε περαιτέρω από 5,5% πέρυσι στο -11% φέτος, ενώ στα οικιακά είδη στο -20% φέτος από -13% πέρυσι. Μικρότερη μείωση (-10%), σε σύγκριση με την περσινή πασχαλινή περίοδο, σημειώθηκε στα είδη δώρων και παραδοσιακών αγαθών, όπως λαμπάδες και παιχνίδια.

στα τέλη Ιανουαρίου από 97,67 δισ. ευρώ το Δεκέμβριο. Η πρόσβαση των ελληνικών τραπεζών στη διατραπεζική αγορά διεκόπη πέρυσι λόγω της κρίσης χρέους στη χώρα και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα στηρίζονται κατά βάση στην ΕΚΤ για την χρηματοδότησή τους. Η χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών σχεδόν διπλασιάστηκε πέρυσι και διαμορφώθηκε στα 97,67 δισ. ευρώ στα τέλη Δεκεμβρίου από 49,7 δισ. ευρώ στις αρχές του 2010.

Τράπεζες: Μειωμένες οι διαγραφές δανείων. Διαγραφές δανείων ύψους 1,32 δισ. ευρώ πραγματοποίησαν οι τράπεζες στη διάρκεια του 2010, ενώ διέγραψαν ακόμη 249 εκατ. ευρώ στο πρώτο τρίμηνο του 2011. Η συντριπτική πλειονότητα των δανείων που διαγράφονται είναι καταναλωτικά,

και παρότι το 2009 το σύνολο των διαγραφών ήταν ακόμη μεγαλύτερο, στο 1,72 δισ. ευρώ, διαπιστώνεται ότι η τάση παραμένει σταθερά ανοδική, στο πλαίσιο της καλύτερης απεικόνισης των στοιχείων του ισολογισμού. Από τα 1,72 δισ. ευρώ που διαγράφηκαν το 2009, τα 916 εκατ. ευρώ αφορούσαν καταναλωτικά δάνεια. Στη διάρκεια του 2010, τα καταναλωτικά δάνεια που διαγράφηκαν ανήλθαν σε 887 εκατ. ευρώ, ενώ συνολικά τα δάνεια προς ιδιώτες έφτασαν τα 909 εκατ. ευρώ. Τα επιχειρηματικά δάνεια ανήλθαν στα 397 εκατ. ευρώ. Οι επισφάλειες στη στεγαστική πίστη έφτασαν το 10% του συνόλου και στο 8,7% στα επιχειρηματικά δάνεια, τα οποία εσχάτως προβληματίζουν περισσότερο τα τραπεζικά επιτελεία.

DEUTSCHE TELEKOM: Ενδιαφέρον για αύξηση ποσοστού στον ΟΤΕ. Το ενδιαφέρον της για αύξηση του ποσοστού της στον ΟΤΕ εξέφρασε η DEUTSCHE TELEKOM, μετέδωσε το Reuters επικαλούμενο δηλώσεις στελέχους του υπουργείου Οικονομικών. Σύμφωνα με το δημοσίευμα, η κίνηση αυτή, εφόσον πραγματοποιηθεί, θα έχει ως αποτέλεσμα το ποσοστό της γερμανικής εταιρείας στον ΟΤΕ να ξεπεράσει το 30%, με τα δικαιώματα βέτο του Δημοσίου σε καίρια ζητήματα διοίκησης του οργανισμού να μειώνονται. Η συζήτηση έχει ξεκινήσει προ πολλού", αναφέρει το Reuters. Προ ημερών η κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρόθεσή της να μειώσει, από φέτος, το ποσοστό της στον ΟΤΕ στο πλαίσιο του μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού προγράμματος.

Ελληνικές τράπεζες: Μειώθηκε κατά 3,3% η χρηματοδότησή τους από την ΕΚΤ. Πτώση 3,3% σημείωσε η χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) σε μηνιαία βάση τον Ιανουάριο, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος. Όπως ανακοίνωσε η ΤτΕ, τα δάνεια σε ευρώ προς τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα ζώνης ευρώ σχετιζόμενα με πράξεις νομισματικής πολιτικής διαμορφώθηκαν στα 94,44 δισ. ευρώ Μάιος 2011

149

150_153_CLARK 4/28/11 6:18 PM Page 150

crash

ΔΙΕΘΝΗ

ι φίλοι και υποστηρικτές του τον αποκαλούν «φλογερό πατριώτη», τον θεωρούν «εθνικό ήρωα» και πιστεύουν ακόμα ότι θα ήταν ο καλύτερος εκλεγμένος πρόεδρος στις Ηνωμένες Πολιτείες, αν είχε επιμείνει στη διεκδίκηση. Οι επικριτές του δεν διστάζουν να τον αποκαλέσουν «χασάπη της Γιουγκοσλαβίας», να τον θεωρούν «σφαγέα αμάχων στη Σρεμπρένιτσα» και να τον τοποθετούν σε μια πολύ μικρή ομάδα «έμπιστων» του αμερικανικού «κλειστού κυκλώματος», που προωθεί την ενεργό ανάμιξη των ΗΠΑ στις στρατιωτικοπολιτικές εξελίξεις σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Ουέσλι Κλαρκ, ήρωας του πολέμου στο Βιετνάμ και πρωταγωνιστής των προσπαθειών επιβολής του «αμερικάνικου ονείρου» σε όλο τον κόσμο, από το 1989 ως το 2003, είναι αναμφίβολα μια από τις πιο «σκοτεινές» φυσιογνωμίες στο παγκόσμιο επιχειρησιακό στερέωμα, αρχιτέκτονας και εκτελεστής του σχεδίου διαμελισμού της Γιουγκοσλαβίας και σχεδιαστής της αμερικανικής επεκτατικής στρατηγικής στη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Ευρώπη. Σήμερα, είναι –μεταξύ πολλών άλλων– εκτελεστικό στέλεχος της International Crisis Group (Crisis Group) που αποκαλείται «ανεξάρτητη, μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική οργάνωση», με 145 στελέχη σε πέντε ηπείρους, που εργάζεται μέσω ανάλυσης βασισμένης σε επιτόπια έρευνα και μέσω συνηγορίας σε υψηλό επίπεδο για να αποτρέψει και να επιλύσει θανάσιμες συγκρούσεις.

Από το παρασκήνιο στο προσκήνιο Μάρτιος 2007. Ο απόστρατος «τετράστερος» Αμερικανός στρατηγός Ουέσλι Κλάρκ, ο επονομαζόμενος και «χασάπης της Σρεμπρένιτσα», πρώην διοικητής των δυνάμεων του ΝΑΤΟ και πρώην υποψήφιος για την Προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών με τους Δημοκρατικούς, έδωσε συνέντευξη στην τηλεοπτική εκπομπή «Democracy Now» και τη δημοσιογράφο Amy Goodman. Η συνέντευξή του προκάλεσε ιδιαίτερη εντύπωση και σχολιάστηκε, ωστόσο δεν έτυχε αναπαραγωγής από τα «μεγάλα» αμερικανικά τηλεοπτικά δίκτυα ούτε από τον Τύπο, και αναφέρθηκε ελάχιστα από τα διεθνή ΜΜΕ. Ήταν σαφές: «Κάποιοι» δεν ήθελαν να συζητηθούν ευρύτερα οι αποκαλύψεις του πολυσυζητημένου στρατηγού –και συγγραφέα 4 βιβλίων– γιατί, ούτε λίγο ούτε πολύ, αναφερόταν σε σχέδια και αποφάσεις της αμερικανικής κυβέρνησης να εισβάλει και να «κατακτήσει» στην ουσία 7 χώρες μέχρι το 2012! Το ίδιο άλλωστε είχε συμβεί και το 2003, όταν στο βιβλίο του με τίτλο «Κερδίζοντας τους Σύγχρονους Πολέμους: Το Ιράκ, η τρομοκρατία και η αμερικανική αυτοκρατορία», ο Κλάρκ αποκάλυπτε ότι η κυβέρνηση Μπους είχε καταρτίσει, από το Νοέμβριο του 2001, ένα στρατιωτικό σχέδιο με πενταετή ορίζοντα, που προέβλεπε επέμ-

βαση στο Ιράκ και σε άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Συρία, ο Λίβανος και το Ιράν, καθώς και σε κράτη εκτός περιοχής, όπως η Σομαλία και το Σουδάν. Ο Κλαρκ, μάλιστα, κατονόμαζε το Ιράν ως τη χώρα που αποτελεί απειλή, εξαιτίας του πυρηνικού της προγράμματος. Οι καταγγελίες του στρατηγού δεν είχαν τύχει ιδιαίτερης δημοσιότητας και οι πρώτες εκτιμήσεις ήταν ότι τα ΜΜΕ δεν ήθελαν να «δώσουν πόντους» στον Κλάρκ, που ετοιμαζόταν να ανακοινώσει την υποψηφιότητά του για την προεδρία των ΗΠΑ. Ο Κλαρκ δεν επέμεινε ιδιαίτερα στις καταγγελίες, το βιβλίο του δεν «προωθήθηκε» αρκετά και ο ίδιος εγκατέλειψε πολύ νωρίς την «κούρσα για την Προεδρία», χωρίς να δώσει πειστικούς λόγους για την απόφασή του να αποχωρήσει. Τέσσερα χρόνια αργότερα, η συνέντευξή του στο «Democracy Now» δεν εμποδίστηκε γιατί κανείς δεν ήξερε ότι ο Κλαρκ θα έκανε αυτές τις αποκαλύψεις. (Στην πραγματικότητα, το «Democracy Now» δεν είναι τηλεοπτικό κανάλι αλλά σειρά πολιτικών εκπομπών, που μαγνητοσκοπούνται και μεταδίδονται από 900 «συνεργαζόμενα» δίκτυα σε όλο τον κόσμο, αποτελώντας ισχυρότατο μοχλό πίεσης). Στη συνέχεια, ωστόσο, «μπλοκαρίστηκε», οι δηλώσεις του χρησιμοποιήθηκαν υπογείως εναντίον του, οι πολιτικές του φιλοδοξίες «φρεναρίστηκαν» εμφανώς για μιαν ακόμη φορά και τελικά, αναγκάστηκε να αποσυρθεί από την ενεργό πολιτική σκηνή. Ο ήρωας του πολέμου στο Βιετνάμ που επέστρεψε πολυτραυματίας και γεμάτος μεγαλόσταυρους από την Ασία και έχοντας εισπράξει από τον αμερικανικό στρατό και bonus μισού εκατομμυρίου δολαρίων για

Ο πασίγνωστος Τζορτζ Σόρος και η ελληνικής καταγωγής, Ελβετίδα πρώην γενική γραμματέας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου, Μαρία Λιβανού- Κατάουι, συμμετέχουν στο στελεχιακό δυναμικό της «μυστηριώδους» και… πολύεπιχορηγούμενης International Crisis Group, εντός της οποίας «λειτουργεί» ο Αμερικανός στρατηγός

τον «ηρωισμό» του και τη «δράση» του κατά τη Γιουγκοσλαβική κρίση, «περιοδεύει» ανά τον κόσμο με νέα «καθήκοντα». Σύμφωνα με τα ξένα πρακτορεία, μετακινείται ως «πλασιέ υψηλού επιπέδου», προσπαθώντας να πουλήσει προϊόντα ηλεκτρονικού τζόγου –προωθεί εν ολίγοις ένα σύστημα ηλεκτρονικού ελέγχου και διαχείρισης τυχερών παιχνιδιών– σε διάφορες χώρες, όπως π.χ. την Αλβανία. Είναι όμως έτσι τα πράγματα; Όπως έγραφε πρόσφατα η δημοσιογράφος Αθηνά Κουφοπάνου, στο aixmi.gr, «δεκάδες απόστρατοι που απασχολούνται στις βιομηχανίες όπλων, διατηρούν παράλληλα τον ρόλο συμβούλου στο Πεντάγωνο, με αποτέλεσμα να έχουν μια χωρίς προηγούμενο επιρροή και πρόσβαση στους διαγωνισμούς που προκηρύσσει το υπουργείο Άμυνας. Οι αξιωματικοί, πολλές φορές, προσλαμβάνονται στον ιδιωτικό τομέα πριν καν αποστρατευτούν, με αποτέλεσμα να τίθεται θέμα για την κρίση και τις αποφάσεις τους, το διάστημα που ακόμα φοράνε τη στολή. Αυτό, ωστόσο, γίνεται εν γνώση και με την έγκριση του Πενταγώνου. Η ανοιχτή γραμμή επικοινωνίας μεταξύ ορισμένων διοικήσεων προς συγκεκριμένες βιομηχανίες είναι καθιερωμένη, σε βαθμό διαδοχικές γενιές στρατιωτικών να προσλαμβάνονται από τις ίδιες εταιρείες. Για παράδειγμα, οι τελευταίοι επτά στρατηγοί και ναύαρχοι που παρακολουθούσαν, για λογαριασμό του Πενταγώνου, τις πωλήσεις όπλων σε άλλες χώρες, βοηθούν τώρα τις αντίστοιχες βιομηχανίες να πουλήσουν όπλα και αμυντική τεχνολογία στο εξωτερικό. Για τον απόστρατο Στρατηγό Γουέσλι Κλάρκ – πρώην διοικητή των δυνάμεων του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, που εργάζεται τώρα για λογαριασμό εταιρειών εναλλακτικών μορφών ενέργειας– αυτή η δίψα του ιδιωτικού τομέα και της Γουόλ Στρητ για τη στρατολόγηση αποστράτων, είναι μια παράμετρος ενός γενικότερου φαινόμενου: του αυξανόμενου ρόλου που παίζει ο στρατός στην ανάπτυξη της αμερικανικής βιομηχανίας. Όπως λέει ο Κλάρκ «αυτό που συμβαίνει είναι η στρατιωτικοποίηση της οικονομίας». Ερώτημα: Τι ακριβώς επεδίωκε ο απόστρατος πλέον «χασάπης της Γιουγκοσλαβίας» να «πουλήσει» στον Σαλί Μπερίσα και την Αλβανία, τον Οκτώβριο του 2010, κάτω από τον… μανδύα του «ηλεκτρονικού τζόγου»; Τι επιδίωκε, σύμφωνα με επίσημες ανακοινώσεις, πίσω από τη «σημαντική πρόταση για την ηλεκτρονική διακυβέρνηση της χώρας, που θα βοηθούσε στην αύξηση της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας στο κυβερνητικό έργο»; Θα ήταν άραγε πιθανό, ένας τέτοιος «πολυτιμημένος» αλλά και απόλυτα ελεγχόμενος Αμερικανός πολεμικός ήρωας που μιλάει «όταν πρέπει», που γράφει «όταν πρέπει», αλλά και σιωπά «όταν πρέπει», να έχει συμβιβαστεί στον ρόλο του πλασιέ ηλεκτρονικού τζόγου;

150_153_CLARK 4/28/11 6:18 PM Page 151

crash

Ο «σκοτεινός» στρατηγός της Crisis Group

Ο «χασάπης της Γιουγκοσλαβίας» που προετοιμάζει τις αμερικανικές «επεμβάσεις» Η «εισβολή» στη Λιβύη είχε σχεδιαστεί

δέκα

χρόνια πριν

Ουέσλι Κλαρκ: του Δημήτρη Κωνσταντάρα

150_153_CLARK 4/28/11 6:18 PM Page 152

crash

ΔΙΕΘΝΗ

«Λίγες μέρες μετά την πτώση των Δίδυμων Πύργων, πήγα στο Πεντάγωνο και είδα τον υπουργό Ράμσφελντ και τον υφυπουργό του Γούλφοβιτς. Πήγα και στα γραφεία για να χαιρετίσω άτομα που στο παρελθόν δούλευαν μαζί μου, στο επιτελείο μου. Ένας από τους στρατηγούς είπε ότι ήθελε να μου μιλήσει για λίγο. Μου είπε ότι “αποφασίσαμε να πάμε σε πόλεμο με το Ιράκ”. Αυτό ήταν στις 20 Σεπτεμβρίου. Τον ρώτησα “μα γιατί να πάμε σε πόλεμο με το Ιράκ;”. Μου απάντησε “δεν ξέρω”. Και αμέσως μετά μου είπε, φανερά απορημένος, “φαντάζομαι ότι δεν ξέρουν τι άλλο να κάνουν”! Τον ρώτησα αν είχαν βρει πληροφορίες που να συνδέουν τον Σαντάμ με την ΄Αλ Κάιντα και μου είπε ότι δεν υπήρχε τίποτε νεότερο σχετικά και ότι απλά έτσι αποφασίστηκε: να πάμε σε πόλεμο με το Ιράκ. Μου είπε ακόμη ότι δεν ξέρουμε τι να κάνουμε με τους τρομοκράτες, αλλά έχουμε έναν καλό στρατό και μπορούμε να ρίξουμε κυβερνήσεις. Και μου σχολίασε ότι όταν το μόνο που έχεις στα χέρια σου είναι ένα σφυρί, τότε θα πρέπει να ψάχνεις συνεχώς να βρεις καρφιά για να το χρησιμοποιήσεις. Αρκετές εβδομάδες αργότερα, πήγα να τον ξαναδώ και τότε ήδη βομβαρδίζαμε το Αφγανιστάν. Τον ρώτησα αν ίσχυε ακόμη το ότι θα μπαίναμε σε πόλεμο με το Ιράκ και μου είπε ότι “τώρα τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα”! Άνοιξε ένα συρτάρι, έβγαλε μια κόλλα χαρτί που είπε ότι του είχε έρθει “από τους επάνω” και μου διευκρίνισε ότι προερχόταν από το γραφείο του υπουργού Άμυνας και ότι ήταν ένα υπόμνημα για το πώς θα αφανίζαμε 7 χώρες σε 5 χρόνια, ξεκινώντας από το Ιράκ, τη Συρία και τον Λίβανο και προχωρώντας στη Λιβύη, τη Σομαλία, το Σουδάν και θα καταλήγαμε στο Ιράν». Η συνέντευξη του Κλαρκ –που κατά τη διάρκεια του Μαρτίου 2011 «παιζόταν» χωρίς ιδιαίτερους σχολιασμούς, από το γνωστό και ισχυρό blog «newdimensioncosmos.wordpress»,

εξαφανίστηκε από το διαδίκτυο την 1η Απριλίου, όπως και όλες οι αναρτήσεις του blog. Φυσικά, είχε προ πολλού αναρτηθεί στο youtube με τον τίτλο οι «αντισυνομωσιολόγοι πρέπει να αρχίζουν να προβληματίζονται για το τι συμβαίνει σχετικά με τις ΗΠΑ». Το video είναι ιδιαίτερα κατατοπιστικό και η συνέντευξη είχε δοθεί με την παρουσία κοινού. Οι αντιδράσεις ήταν καταλυτικές. Στην αρχή, υπήρχαν γέλια για όσα ακούστηκαν, αφού όλοι αισθανόντουσαν αμήχανοι με την αποκάλυψη ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα άρχιζαν ένα πόλεμο, χωρίς κανείς να ξέρει το γιατί. Και στη συνέχεια «έπεσε» απόλυτη σιωπή, όταν ο στρατηγός Κλαρκ –που στην καριέρα του δεν υπήρξε ποτέ… «καλό παιδάκι», γι’ αυτό, άλλωστε, είχε αποκληθεί «χασάπης της Γιουγκοσλαβίας»– άρχισε να μιλά για τη Μέση Ανατολή και την Αφρική. «Η αλήθεια για τη Μέση Ανατολή –είπε– είναι ότι αν δεν υπήρχε πετρέλαιο, θα αντιμετωπιζόταν σαν την Αφρική. Κανείς δεν απειλεί με επέμβαση στην Αφρική. Εκεί το πρόβλημα είναι το αντίθετο. Παρακαλάμε να επέμβει κάποιος, για να γίνει κάτι και να μπει ένα τέλος στη δυστυχία. Το γεγονός είναι ότι το πετρέλαιο αποτελεί την αιτία της διαμάχης και της εμπλοκής των μεγάλων δυνάμεων». Άχρηστες ίσως αλλά οπωσδήποτε ενδιαφέρουσες πληροφορίες: Είναι χαρακτηριστικό – όπως ανέφερε το «newdimension cosmos.wordpress» πριν… εξαφανιστεί μυστηριωδώς από το διαδίκτυο– ότι η επέμβαση στη Λιβύη άρχισε στις 19 Μαρτίου. Την ίδια ημερομηνία, το 2003, είχε εξαπολυθεί η πρώτη επίθεση εναντίον του Ιράκ. Και η «ιστορική» όσο και συμπτωσιακή εξήγηση που δίνουν οι «αντισυνωμοσιολόγοι», είναι ότι στις 19 Μαρτίου είναι, σύμφωνα με τους Ρωμαίους, η ημερομηνία γέννησης της Θεάς Αθηνάς, η οποία, σύμφωνα με τους Ρωμαίους, εκτός από Θεά της Σοφίας είναι και Θεά του Πολέμου. Και ότι η Αθηνά (Minerva στα λατινικά) είναι η πιο αγα-

Σύντομο Βιογραφικό Ο Ουέσλι Κλάρκ γεννήθηκε στο Σικάγο στις 23 Δεκεμβρίου του 1944, αποφοίτησε από τη φημισμένη Στρατιωτική Σχολή του West Point, του απονεμήθηκε υποτροφία από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου απέκτησε πτυχίο στη Φιλοσοφία, Πολιτική και τα Οικονομικά. Πέρασε 34 χρόνια στον στρατό και το υπουργείο Άμυνας, έλαβε πολλά παράσημα, τιμητικές πλακέτες και το προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας. Πήγε στο Βιετνάμ στις 21 του Μαΐου του 1969. Τον Φεβρουάριο του 1970, πυροβολήθηκε τέσσερις φορές από έναν στρατιώτη Βιετκόνγκ με ένα ΑΚ-47. Τραυματίστηκε στο δεξί του ώμο, στο δεξί χέρι, στο δεξί ισχίο και στο δεξί πόδι. Του απονεμήθηκε ο Αργυρούς Σταυρός για τις ενέργειές του κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης. Διοίκησε την επιχείρηση Allied Force στον πόλεμο του Κοσσόβου κατά τη διάρκεια της θητείας του ως ανώτατος συμμαχικός διοικητής Ευρώπης του ΝΑΤΟ, τα έτη 1997 - 2000. Κατέβηκε στην προεκλογική κούρσα, το 2004, για το προεδρικό χρίσμα του Δημοκρατικού Κόμματος, αλλά αποσύρθηκε στις 11 Φεβρουαρίου του 2004, υποστηρίζοντας τον Τζον Κέρι. Θεωρήθηκε πιθανός υποψήφιος για το δημοκρατικό χρίσμα το 2008, αλλά στις 15 Σεπτεμβρίου 2007 υποστήριξε τη Χίλαρι Κλίντον και μετά την αποχώρησή της, τον Μπαράκ Ομπάμα.

πητή και «δημοφιλής» Θεά ανάμεσα στα μέλη της Ελεύθερης Μασονίας και έχει ιδιαίτερη σημασία στους κύκλους των απανταχού «Πεφωτισμένων» (Illuminati). Επίσης, σύμβολό της είναι η κουκουβάγια, η οποία και απεικονίζεται στο χαρτονόμισμα του ενός δολαρίου Την υποστήριξή της στον στρατηγό Κλάρκ είχε εκφράσει η διάσημη αμερικανίδα ποπ τραγουδίστρια Μαντόνα, όταν αυτός ήταν ένας από τους 9 υποψηφίους των Δημοκρατικών για τις προεδρικές εκλογές, τον Νοέμβριο του 2004, στις Ηνωμένες Πολιτείες. «Τον στηρίζω, γιατί νομίζω ότι είναι εξαίρετος, ένας γεννημένος ηγέτης. Ως στρατηγός ξέρει πώς να λειτουργεί κάτω από πίεση», τόνισε η Μαντόνα, μιλώντας στο τηλεοπτικό κανάλι CNN. Πρόσθεσε δε ότι ο Αμερικανός στρατηγός γνωρίζει καλά την εξωτερική πολιτική. Η Μαντόνα είχε διοργανώσει δείπνο προς τιμή του Κλαρκ, τον Νοέμβριο, στην κατοικία της στο Λος Αντζελες, όπου βρισκόταν ο δημοκρατικός υποψήφιος για συναντήσεις, με στόχο τη συγκέντρωση χρημάτων για την προεκλογική του εκστρατεία.

Η τελευταία «εμφάνιση» Όπως έγραφε πρόσφατα στο περιοδικό Fox-2 ο έγκυρος Αμερικανός αναλυτής Marc Pitzke, «στα πρώτα βήματα του στρατιωτικού σχεδίου, ο στρατός των ΗΠΑ ανέλαβε, με την τυπική- υπερήφανη χειρουργική ακρίβεια, να εξουδετερώσει το αντίπαλο αντιεροπορικό δίκτυο. Αλλά για τη συνέχεια, μετά την καταστροφή της αεροπορικής δύναμης του Καντάφι ούτε μία λέξη! «Όλοι γνωρίζουμε ότι αυτά τα προβλήματα θα συνεχιστούν, όσο ο Καντάφι είναι εκεί», δήλωσε ο πρώην διοικητής του ΝΑΤΟ, Γουέσλι Κλαρκ, στο CNN. Ο Γουέσλι Κλαρκ ήταν στο Γενικό Επιτελείο των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του πολέμου της Βοσνίας, ο οποίος ξεκίνησε με τον ίδιο τρόπο. Αυτό σημαίνει πως τα στρατιωτικά πλήγματα από μόνα τους δεν είναι αρκετά. Θα πρέπει ο Καντάφι να απομακρυνθεί από την εξουσία; Πόσο μακριά είναι πραγματικά έτοιμος να πάει ο συμμαχικός συνασπισμός; Και ποιος θα διαχειρίζεται τις πολιτικές συνέπειες; Η International Crisis Group (Crisis Group) είναι μια ανεξάρτητη, μη κερδοσκοπική, μη κυβερνητική οργάνωση, με περίπου 145 στελέχη σε πέντε ηπείρους, η οποία εργάζεται μέσω ανάλυσης βασισμένης σε επιτόπια έρευνα και μέσω συνηγορίας σε υψηλό επίπεδο, για να αποτρέψει και να επιλύσει θανάσιμες συγκρούσεις. Η προσέγγιση της Crisis Group είναι θεμελιωμένη στην επιτόπια έρευνα. Ομάδες πολιτικών αναλυτών είναι τοποθετημένες μέσα ή κοντά σε χώρες με κίνδυνο έκρηξης, κλιμάκωσης ή επανάληψης βίαιης σύγκρουσης. Με βάση πληροφορίες και εκτιμήσεις από το πεδίο, παράγει αναλυτικές μελέτες που περιέχουν πρακτικές συστάσεις που απευθύνονται σε καίριους διεθνείς ιθύνοντες λήψης αποφάσεων. Οι μελέτες και οι εκθέσεις της Crisis Group διανέμονται ευρέως με ηλεκτρονικό ταχυδρο-

150_153_CLARK 4/28/11 6:18 PM Page 153

crash τομέα περιλαμβάνουν: το Carnegie Corporation της Νέας Υόρκης, το Fundacion DARA Internacional, το Iara Lee and George Gund III Foundation, το William & Flora Hewlett Foundation, το Hunt Alternatives Fund, το Kimsey Foundation, το Korea Foundation, το John D. & Catherine T. MacArthur Foundation, το Charles Stewart Mott Foundation, το Open Society Institute, το Pierre and Pamela Omidyar Fund, το Victor Pinchuk Foundation, το Ploughshares Fund, το Provictimis Foundation, το Radcliffe Foundation, το Sigrid Rausing Trust και το VIVA Trust.

Με τον Θεόδωρο Πάγκαλο μείο και εντύπως σε αξιωματούχους υπουργείων εξωτερικών και διεθνών οργανισμών και διατίθενται συγχρόνως στην ιστοσελίδα, www.crisisgroup.org. Η Crisis Group εργάζεται στενά με τις κυβερνήσεις και όσους ασκούν επιρροή σε αυτές, συμπεριλαμβανομένων των Μέσων Ενημέρωσης, για να εκθέσει τις αναλύσεις της για περιπτώσεις κρίσεων και να εξασφαλίσει υποστήριξη προς τις πολιτικές που υποδεικνύει.

Επιφανείς προσωπικότητες στο Δ.Σ. Το Διοικητικό Συμβούλιο της Crisis Group Board –που περιλαμβάνει επιφανείς προσωπικότητες από τους τομείς της πολιτικής, της διπλωματίας, των επιχειρήσεων και των Μέσων Ενημέρωσης– έχει άμεση συμβολή στην προσέλκυση της προσοχής ανώτερων διαμορφωτών πολιτικής ανά τον κόσμο στις εκθέσεις και τις εισηγήσεις της. Της Crisis Group συμπροεδρεύουν ο πρώην Επίτροπος Εξωτερικών Σχέσεων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Christopher Patten και ο πρώην Πρέσβης των ΗΠΑ Thomas Pickering. Πρόεδρος και Γενικός Διευθυντής της από τον Ιανουάριο του 2000 είναι ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Αυστραλίας Gareth Evans. Τα διεθνή κεντρικά γραφεία της Crisis Group βρίσκονται στις Βρυξέλλες, με γραφεία συνηγορίας στην Ουάσιγκτον (όπου εδρεύει ως νομικό πρόσωπο), τη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο και τη Μόσχα. Η οργάνωση διατηρεί σήμερα έντεκα περιφερειακά γραφεία: στην Ισλαμαμπάντ, την Κωνσταντινούπολη, το Κάιρο, το Μπισκέκ, την Μπογκοτά, το Ναϊρόμπι, το Ντακάρ, την Πρίστινα, τη Σεούλ, την Τζακάρτα και την Τιφλίδα. Ακόμη, τοπική εκπροσώπηση σε δεκαέξι επιπλέον τοποθεσίες: Αμπούτζα, Βηρυττό, Βελιγράδι, Δαμασκό, Ιερουσαλήμ, Καμπάλα, Καμπούλ, Κατμαντού, Κινσάσα, Κολόμπο, Μπακού, Ντίλι, Ντουσάνμπε, Πορτ-ο-Πρενς, Πρετόρια και Τεχεράνη. Η Crisis Group καλύπτει, αυτή τη στιγμή, περίπου 60 περιοχές πραγματικών ή δυνητικών συγκρούσεων σε τέσσερις ηπείρους. Στην Αφρική αυτές περιλαμβάνουν την Αιθιοπία, την Ακτή του Ελεφαντοστού, τη Γουινέα, τη Δυτική Σαχάρα, την Ερυθραία, τη Ζιμπάμπουε, την Κεντροαφρικανική Δημοκρα-

τία, τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τη Λιβερία, το Μπουρούντι, την Ουγκάντα, τη Ρουάντα, τη Σιέρα Λεόνε, τη Σομαλία, το Σουδάν και το Τσαντ. Στην Ασία, το Αφγανιστάν, τη Βόρεια Κορέα, την Ινδονησία, το Καζακστάν, το Κασμίρ, το Κιργιστάν, τη Μιανμάρ/Βιρμανία, το Μπανγκλαντές, το Νεπάλ, το Ουζμπεκιστάν, το Πακιστάν, τη Σρι Λάνκα, την Ταϊλάνδη, το Τατζικιστάν, το Τιμόρ-Λέστε, το Τουρκμενιστάν και τις Φιλιππίνες. Στην Ευρώπη, την Αρμενία, το Αζερμπαϊτζάν, τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, τη Γεωργία, το Κοσσυφοπέδιο, την Κύπρο, τη Σερβία και την Τουρκία. Στη Μέση Ανατολή, ολόκληρη την περιοχή από τη Βόρεια Αφρική μέχρι το Ιράν. Και στη Λατινική Αμερική, την Κολομβία, την υπόλοιπη περιοχή των Άνδεων και την Αϊτή.

Οικονομικοί πόροι από… παντού Η Crisis Group αναζητά πόρους από κυβερνήσεις, φιλανθρωπικά ιδρύματα, εταιρείες και μεμονωμένους δωρητές. Αυτή τη στιγμή προσφέρουν χρηματοδότηση τα εξής κυβερνητικά υπουργεία και υπηρεσίες: Υπουργείο Εξωτερικών και Εμπορίου της Αυστραλίας, Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης της Αυστραλίας, Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών της Αυστρίας, Υπουργείο Εξωτερικών του Βελγίου, Υπουργείο Εξωτερικών και Διεθνούς Εμπορίου του Καναδά, Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης του Καναδά, Υπουργείο Εξωτερικών της Τσεχίας, Υπουργείο Εξωτερικών της Ολλανδίας, Υπουργείο Εξωτερικών της Φινλανδίας, Υπουργείο Εξωτερικών της Γαλλίας, Υπουργείο Εξωτερικών της Γερμανίας, Υπουργείο Εξωτερικών της Ιρλανδίας, Υπουργείο Εξωτερικών του Πριγκιπάτου του Λιχτενστάιν, Υπουργείο Εξωτερικών του Λουξεμβούργου, Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης της Νέας Ζηλανδίας, Βασιλικό Υπουργείο Εξωτερικών της Δανίας, Βασιλικό Υπουργείο Εξωτερικών της Νορβηγίας, Κατάρ, Υπουργείο Εξωτερικών της Σουηδίας, Ομοσπονδιακό Υπουργείο Εξωτερικών της Ελβετίας, Υπουργείο Εξωτερικών της Τουρκίας, Υπουργείο Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας της Βρετανίας, Υπουργείο Διεθνούς Ανάπτυξης της Βρετανίας, Συμβούλιο Οικονομικής και Κοινωνικής Έρευνας της Βρετανίας, Υπηρεσία Διεθνούς Ανάπτυξης των ΗΠΑ. Τα ιδρύματα και οι δωρητές από τον ιδιωτικό Μάιος 2011

153

Συνεργάτες Κλαρκ- Crisis Group Γνωστά ονόματα από πολλές χώρες «συνεργάζονται» από διάφορα πόστα με το Crisis Group και με τον ίδιο τον στρατηγό Κλαρκ, ο οποίος θεωρείται το «μυαλό» πίσω από τον σχεδιασμό των προτάσεων για «επέμβαση», όπου ο ισχυρότατος οργανισμός, με τις άριστες κυβερνητικές επαφές σε πάνω από 50 χώρες αλλά κυρίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, κρίνει ότι πρέπει. Εκτός από τον Λόρδο Πάτεν και τον Τόμας Πίκερινγκ, σε σημαντικές θέσεις της οργάνωσης βρίσκονται η Αμερικανίδα πρώην Ύπατη Αρμοστής του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα Λουίζ Αρμπουρ, ο Αμερικανός πρώην υφυπουργός Εξωτερικών Αμπράμοβιτς, ο Ιάπωνας δημοσιογράφος Γιοίτσι Φουναμπάσι, πρώην διευθυντής της μεγαλύτερης εφημερίδας στον κόσμο «Ασάχι Σιμπούν», ο διάσημος «συμπατριώτης» μας Τζωρτζ Σόρος, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας Περ Στένμπακ. Ακόμη, ο σείχης Αμπού Οντέχ, πολιτικός σύμβουλος των βασιλέων της Ιορδανίας, ο Κόφφι Ανάν, πρώην Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, η αντιπρόεδρος της ιταλικής Γερουσίας και πρώην υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων Έμμα Μπονίνο, ο διάσημος Αιγύπτιος αντικαθεστωτικός πολιτικός που προ δυο μηνών επέστρεψε στην Αίγυπτο, μετά την ανατροπή του Μουμπάρακ, για να υποβάλει υποψηφιότητα για την προεδρία, Μοχάμεντ Ελ Μπαραντέι. Τέλος, ο πρώην πρωθυπουργός του Βελγίου Μαρκ Έυσκενς, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Γιόσκα Φίσερ, ο πρώην υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας Ιγκόρ Ιβανώφ, οι πρώην πρωθυπουργοί της Ολλανδίας και της Χιλής Βιμ Κεκ και Ρικάρντο Λάγκος, ο πρώην πρόεδρος της Τανζανίας Μπέντζαμιν Εμκάπα, ο πασίγνωστος πρώην Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Ισπανός Χαβιέ Σολάνα και μια πλειάδα άλλων προσωπικοτήτων, πρώην υπουργών, διπλωματών, στρατιωτικών και καθηγητών από πολλές χώρες. Μια από τις «συγγενείς» με την Ελλάδα προσωπικότητες που μετέχουν στο Crisis Group και μάλιστα ως αντιπρόεδρος είναι και η ελληνικής καταγωγής Ελβετίδα γενική γραμματέας του Διεθνούς Εμπορικού Επιμελητηρίου Μαρία Λιβανού- Κατάουι.

154_157_BERLOUSKONI 4/28/11 6:21 PM Page 154

crash

ΔΙΕΘΝΗ

O Μπερλουσκόνι και τα όργια στη βίλα Άρκορε

Ο χορός «μπούγκα μπούγκα», οι ημίγυμνες και το σκάνδαλο «Ρουμπιγκέιτ»

«Είμαι 77 και άτακτος» Σε εποχή οικονομικής κρίσης, που κλυδωνίζει και την ιταλική Οικονομία, ο Καβαλιέρε έστρεψε τα φώτα της δημοσιότητας από τα άδεια ταμεία της χώρας στις κρεβατοκάμαρες μιας βίλας του Νίκου Παπανικολάου

154_157_BERLOUSKONI 4/28/11 6:21 PM Page 155

crash

πορεί η Ευρώπη σοκαρισμένη να αναζητά διεξόδους στην οικονομική κρίση και οι λαοί της να προσπαθούν να βγάλουν άκρη με τους νέους όρους που μπήκαν απροειδοποίητα στη ζωή τους –spread, ομόλογα, τοκογλυφία, κερδοσκοπία, χρεοκοπία, αναδιάρθρωση, έλλειμμα– όμως στη Ρώμη περί άλλων τυρβάζουν.

Πόσο καλά τα καταφέρνει στο κρεβάτι ο 77χρονος Σίλβιο Μπερλουσκόνι; Διατηρούσε σχέση με μια ανήλικη και μάλιστα επί πληρωμή (του αποδίδονται 13 σεξουαλικές συνευρέσεις με την 16χρονη Μαροκινή Ρούμπι); Διοργάνωνε όργια με 43 καλλονές στη βίλα ΄Αρκορε, πήγε με 35 κοπέλες μέσα σε δύο μήνες; Είχε παραχωρήσει σε 14 νεαρές κοπέλες διαμερίσματά του στην περιοχή Μιλάνο 2; Τελικά, θα αθωωθεί στη δίκη που θα γίνει στις 31 Μαΐου; Ακανθώδη τα ερωτήματα, το ίδιο αγωνιώδη όσο εκείνα για το αν θα τα βγάλουν πέρα οι Έλληνες πολίτες, αν βγει από τον Γολγοθά της λιτότητας η Ιρλανδία κι αν θα κατορθώσει να ορθοδοποδήσει κάποτε η Πορτογαλία… Την ώρα που στις τηλεοπτικές οθόνες των χωρών- μελών της Ε.Ε., παρελαύνουν οι Τρισέ, Στρος Καν, Ρόμπεϊ και Μέρκελ, στην ιταλική TV, τα παραλειπόμενα από τη ζωή του Τζωρτζ Κλούνεϊ και της Ελιζαμπέτα Κανάλις, που αναφέρθηκαν από τη Μαροκινή Ρούμπι ως παρόντες στη βίλα των οργίων και η ερωτική επαφή του αστέρα των γηπέδων Κριστιάν Ρονάλντο, αποτελούν το κυρίως μενού εκατομμυρίων Ιταλών, που χάσκουν μετέωροι μεταξύ της οικονομικής παραλυσίας και ενός καταιγισμού «ροζ» πληροφοριών. Το εκπληκτικό στην υπόθεση του «Ρούμπιγκέιτ», δεν είναι τα νομικά τερτίπια των δικηγόρων του Ιταλού πρωθυπουργού Σίλβιο Μπερλουσκόνι, για να τη γλιτώσει, αλλά οι πολιτικές του πρωτοβουλίες για να αλλάξει την ατζέντα των ημερών. Εκεί που άλλοι πρωθυπουργοί κατηγορούνται πως, για να καλύψουν μια άγρια πολιτική ή τα οικονομικά πακέτα- σοκ για τις κοινωνίες τους, παραπλανούν ή επιχειρούν να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη, ο Καβαλιέρε αυτοσχεδιάζει, ανατρέποντας τα δεδομένα: προτάσσει τα προβλήματα της ιταλικής οικονομίας, για να ξεχαστεί η ανάμιξή του σε σωρεία «ροζ σκανδάλων». Με άρθρο του στην εφημερίδα Κορριέρε Ντέλλα Σέρα, ο Ιταλός πρωθυπουργό επιδιώκει να ρίξει «στάχτη στα μάτια», μεταφέροντας την προσοχή… στην οικονομική ανάπτυξη της χώρας. «Αν καταφέρουμε να οδηγήσουμε την οικονομική ανάπτυξη στο 4 με 5 τοις εκατό στα επόμενα πέντε χρόνια και οι αγορές κατανοήσουν ότι αυτός είναι ο δρόμος που η Ιταλία ακολουθεί σταθερά», έγραψε, «η επίθεση κατά του δημοσίου χρέους και του ετήσιου κόστους του, θα μετατραπεί αυτόματα σε ενάρετη πορεία». «Τώρα θυμηθήκατε την οικονομία;», του απάντησε η αντιπολίτευση, «ψιλιασμένη» πως ο πάμπλουτος Μπερλουσκόνι, με τον τρόπο αυτό, προσπαθεί να επαναφέ-

ρει στην κεντρική πολιτική σκηνή την οικονομία, ώστε να αναπροσανατολίσει τον Τύπο και να παρασύρει την ίδια μακριά από την υπόθεση «Ρούμπι Γκέιτ».

Διαρροή στο διαδίκτυο Μπορεί ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι να μην φοβάται τους πολιτικούς του αντιπάλους και να αγνοεί τις απειλές τους, μπορεί να γνωρίζει να ελίσσεται απέναντι στη Δικαιοσύνη, το πολιτικό σύστημα ή την Εκκλησία, μπορεί να ελέγχει το 80% του ιταλικού Τύπου, όμως αυτό που δεν έχει καταφέρει ακόμη, είναι να ελέγξει τη ροή πληροφοριών στο διαδίκτυο. Η υπόθεση «Ρούμπιγκέιτ», τα όργια στη βίλα του Άρκορε, η συμμετοχή, σύμφωνα με την πέτρα του σκανδάλου Ρούμπι, του αστέρα του Χόλιγουντ, Τζορτζ Κλούνει και του Πορτογάλου ποδοσφαιριστή Κριστιάν Ρολάλντο, και οι κατηγορίες κατά του πρωθυπουργού της Ιταλίας για εκμετάλλευση εκπόρνευσης ανηλίκου και κατάχρηση εξουσίας, έχουν ξεσηκώσει διαδικτυακή θύελλα και όχι μόνο στην Ιταλία. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως στο πρόσωπό του οι «νέο-Ευρωπαίοι» δεν βλέπουν το πρότυπο του άνδρα. Αυτού που έχει χρήμα και άπειρες γυναίκες. Που απατά τη σύντροφό του και δεν έχει ηθικούς ενδοιασμούς. Τα όργια, οι βίλες, τα γυμνά μανεκέν, το στριπτίζ, αποτελούν γαρνίρισμα σε ένα άψογο δείπνο. Σταχυολογούμε από το ίντερνετ… «Ξέρετε τι είναι να είσαι στη Δύση και να ακουμπάς το ηλιοβασίλεμα; Ο Καβαλιέρε ετών 77 τα έχει όλα για το κάτω κεφάλι και τώρα λίγο πριν δύσει ο ήλιος οριστικά και του κάτω αλλά και του πάνω κεφαλιού, κάνει σαν τινέιτζερ που είναι όλο αχαλίνωτη ζωή και… μάτι. Γιατί εδώ που τα λέμε, στα 77 του μόνο κάνα μάτι μπορεί να πάρει. Εγώ τον πάω με χίλια τον Σίλβιο, είναι αλάνι. Άλλωστε ο Ανδρέας με τη Μιμή τι έκανε; Μόνο η Μιμή ήταν ή σε αυτήν κόλλησε; Μια από τα ίδια και ο Ανδρέας». «Ο Σύλβιο είναι άριστος πολιτικός και γι’ αυτό τον εκλέγουν πρωθυπουργό! Καλά κάνει και έχει τα μωρά, μια φορά είναι η ζωή. Οι ψευτοσοσιαλιστές και οι απατεώνες νεοφιλελεύθεροι τι να πούν. Viva Italia». «Ο καβαλιέρε έκανε για πολιτικός στη ξεσκισμένη Ελλάδα. Στην Ελλάδα της ρεμούλας, της υφαρπαγής, της πολιτικής αθυροστομίας, της βωμολοχίας και της ανηθικότητας, των ελεγχόμενων ΜΜΕ, του ωχαδελφισμού και της λαμογιάς. Όχι στην Ιταλία. Εδώ, με τους θεσμούς σε κατακόρυφη πτώση θα αποθεωνόταν και θα λατρευόταν όχι σαν γραφικός αλλά σαν φωτεινό παράδειγμα...».

ρεντίκολο, κοινώς ρεζίλι… Σε μια εποχή έντονης οικονομικής κρίσης, που ταράσσει και την ιταλική Οικονομία, ο καβαλιέρε έστρεψε τα φώτα της δημοσιότητας από τα ταμεία της χώρας στις κρεβατοκάμαρες μιας βίλας… Ο παρουσιαστής- δημοσιογράφος, όταν τον ειδοποίησαν από το κοντρόλ, πως στη γραμμή του τηλεοπτικού δικτύου Telecom Italia –κανάλι 7– βρισκόταν σε αναμονή ο πρωθυπουργός της χώρας, κάτοχος πολλαπλών Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας και βαθύπλουτος Σίλβιο Μπερλουσκόνι, τα έχασε! Μα ήταν δυνατόν, ο παντοδύναμος Σίλβιο να θέλει να μιλήσει live στον αέρα ενός ιδιωτικού καναλιού;

Οι φωτό του… μαρτυρίου Οι φωτογραφίες που δημοσίευσε η ιταλική αριστερή εφημερίδα L’ Unita από το πάρτι των οργίων στη βίλα του Άρκορε, έκαναν τον γύρο του κόσμου, με τη βοήθεια του διαδικτύου. Για άλλη μια φορά ο πρωθυπουργός της χώρας, ο «γερο»- Σίλβιο Μπερλουσκόνι, σύμφωνα και με τον τοπικό Τύπο, είχε γίνει

Η Ρούμπι... Γκέιτ

154_157_BERLOUSKONI 4/28/11 6:21 PM Page 156

crash

ΔΙΕΘΝΗ

Για μερικά δευτερόλεπτα αισθάνθηκε καλά. Δικαιωνόταν, έπαιρνε κάτι από την αίγλη του συνομιλητή του. «Σας ακούω κύριε πρωθυπουργέ», του είπε και ανασκουμπώθηκε, περιμένοντας με ανυπομονησία τα λόγια του Σίλβιο. «Κάνετε την εκπομπή σας με τρόπο αξιοκαταφρόνητο, επονείδιστο, αποκρουστικό, με βάση λανθασμένες απόψεις, μακριά από την πραγματικότητα και την αλήθεια», τον άκουσε να του λέει χωρίς ανάσα, προφανώς αγανακτισμένος, ολίγον εκτός εαυτού! Ο πρωθυπουργός της χώρας δεν είπε όμως μόνο αυτά. Χωρίς να σταματήσει, ώστε να του επιτρέψει να πει μια κουβέντα έστω, άρχισε να φωνάζει: «Λέτε πράγματα διαστρεβλωμένα και εγώ ξέρω τι λέω, ενώ εσείς δεν ξέρετε». Τον άκουγε, αλλά όσο περνούσε η ώρα άρχισε να οργίζεται. «Είστε αγροίκος», του ξέφυγε και τον προέτρεψε, φωνάζοντας με τη σειρά του να παρουσιασθεί ενώπιον της Δικαιοσύνης, αντί να ξεθυμαίνει στην τηλεόραση… Από την πλευρά του, ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι έξαλλος τώρα, χαρακτήρισε την εκπομπή «L'Infidele», που ήταν αφιερωμένη στο «Ρούμπιγκεϊτ», «τηλεοπτικό οίκο ανοχής».

Μάρτυρας στη δίκη και ο Κλούνει

Ρουμπιγκέιτ Η δίκη του για το σκάνδαλο «Ρούμπι» –κατηγορείται ότι πλήρωσε τις σεξουαλικές υπηρεσίες της ανήλικης τότε Μαροκινής Καρίμα ελ Μάχρουγκ, γνωστής ως «Ρούμπι η καρδιοκλέφτρα», αναβλήθηκε για τις 31 Μαΐου… Πού βασίζονται οι εισαγγελείς που του απάγγειλαν κατηγορίες για εκμετάλλευση εκπόρνευσης ανηλίκου και κατάχρηση εξουσίας; Μέρος του υλικού της δικογραφίας (20.000 σελίδες) αφορά: 8 φωτογραφίες, οι οποίες τραβήχτηκαν από μερικές από τις 43 (!) καλλονές που ήταν παρούσες, με τη βοήθεια των κινητών τους, στο δείπνο του πρωθυπουργού. Διαλόγους του με τη Ρούμπι, την 26χρονη περιφερειακή σύμβουλο της κεντροδεξιάς Νικό Μινέττι – που κατηγορείται για προαγωγή σε πορνεία– την 34χρονη τηλεπερσόνα Adriana Verdirosi και αποδείξεις… πληρωμών. Στις φωτογραφίες εμφανίζονται κορίτσια να φιλιούνται, στριπτιζέζ, γωνίες της βίλας του Άρκορε (μια βιβλιοθήκη και μια τηλεοπτική γιγαντοοθόνη), η σόου-γκερλ Μπάρμπαρα Γκουέρρα, που είναι ντυμένη αστυνομι-

Σε μία από τις φωτογραφίες που διέρρευσαν στο διαδίκτυο, εμφανίζεται ο ατζέντης Λέλε Μόρα

Την ώρα που στις TV οθόνες της Ευρωζώνης παρελαύνουν Τρισέ, Στρος Καν, Ρόμπεϊ και Μέρκελ, στην ιταλική TV, τα παραλειπόμενα για Κλούνεϊ, Κανάλις, βίλα των οργίων, Ρονάλντο και Ρούμπι, αποτελούν το κυρίως μενού εκατομμυρίων Ιταλών, που χάσκουν μετέωροι μεταξύ της οικονομικής παραλυσίας και ενός καταιγισμού «ροζ» πληροφοριών Μάιος 2011

156

κίνα και κρατά χειροπέδες, ο ατζέντης Λέλε Μόρα που εμφανίζεται ξαπλωμένος σε μεγάλο καναπέ και παίζει με έναν άλλον φιλοξενούμενο. Σε μια άλλη φωτό φαίνονται τα πόδια της σόου γκερλ που παρακολουθεί τηλεόραση σε μια συσκευή που βρίσκεται τοποθετημένη επάνω στο τζάκι της βίλας. Ακόμη, όμως, υπάρχουν οι μαρτυρίες για τα διαμερίσματα του Σίλβιο Μπερλουσκόνι στην περιοχή Μιλάνο 2, τα οποία είχαν παραχωρηθεί δωρεάν σε δεκατέσσερις νεαρές κοπέλες. Η περιφερειακή σύμβουλος Νικόλ Μινέτι, σύμφωνα με τον Τύπο, κατέθεσε ότι «ήταν απλά μπόνους τα οποία προσφέρονται σε κοπέλες που συνεργάζονται με τον τηλεοπτικό όμιλο Μέντιασετ, του Σίλβιο Μπερλουσκόνι». Οι φωτογραφίες κατά τους εισαγγελείς, σύμφωνα με την L’ Unita, «τεκμηριώνουν ότι εκείνες οι βραδιές δεν ήταν “φυσιολογικότατες συναντήσεις ανάμεσα σε φίλους”, όπως υποστηρίζει ο πρωθυπουργός, ούτε “συναθροίσεις για φαγητό”, όπως επαναλαμβάνουν εν χορώ τα κορίτσια στις καταθέσεις τους. Και αποδεικνύουν ότι οι αγαθοεργίες του πρωθυπουργού (“είμαι σαν την Καριτάς”) ήταν η αποζημίωση για σεξουαλικές συνευρέσεις». Σύμφωνα με τις εισαγγελικές αρχές, ο Μπερλουσκόνι πλήρωσε τη Ρούμπι για να έρθει σε σεξουαλική επαφή μαζί του σε 13 περιπτώσεις, ενώ εκείνη εργαζόταν ως συνοδός πολυτελείας, πριν ακόμη ενηλικιωθεί, σε ηλικία 17 χρονών. Στη συνέχεια, ο Ιταλός πρωθυπουργός φέρεται να προσπάθησε να καλύψει τη σχέση ανάμεσα στον ίδιο και τη Ρούμπι εκμεταλλευόμενος την εξουσία που κατέχει. Όταν δε αυτή συνελήφθη από την αστυνομία του Μιλάνου, μεσολάβησε για να απελευθερωθεί, ισχυριζόμενος πως είναι ανιψιά του Αιγύπτιου προέδρου Μπουμπάρακ.

154_157_BERLOUSKONI 4/28/11 6:21 PM Page 157

crash Έχει καταγραφεί μάλιστα με λεπτομέρειες, πως η Ρούμπι συναντούσε τον Μπερλουσκόνι από τις 14 Φεβρουαρίου μέχρι τις 2 Μαΐου του 2010, στη βίλα του Άρκορε. Στην έκθεση αναφέρεται πως οι εισαγγελείς στο Μιλάνο θα ζητήσουν να παραπεμφθούν σε δίκη, με την κατηγορία συνέργειας στην προαγωγή πορνείας, ο ατζέντης μοντέλων και ηθοποιών Λέλε Μόρα, ο δημοσιογράφος Εμίλιο Φέντε και η περιφερειακή σύμβουλος Νικόλ Μινέτι. Οι λεπτομέρειες στο πόρισμα κάποιες στιγμές είναι γαργαλιστικές: «Ο πρωθυπουργός καλούσε κοπέλες, οι οποίες χόρευαν ημίγυμνες τον χορό “μπούγκα μπούγκα", και τις άγγιζε σε διάφορα σημεία του σώματός τους». Μάλιστα, «μετά τον χορό, ο Καβαλιέρε φέρεται πως διάλεγε με ποιες κοπέλες θα περνούσε την υπόλοιπη νύχτα, πάντα επί πληρωμή». Σύμφωνα με «διαρροές», πολλές νεαρές γυναίκες, που φορούσαν στολές της Μίλαν (κάτι που ομολόγησε η τηλεπαρουσιάστρια Adriana Verdirosi), διηγήθηκαν ότι συμμετείχαν σε στριπτίζ και πάρτι οργίων με αντάλλαγμα υψηλές χρηματικές αμοιβές, δωρεάν στέγη, κοσμήματα και άλλα δώρα. Υπάρχουν, όμως, δυστυχώς για τον Σίλβιο και τα εμβάσματα, μέσω των οποίων ο λογιστής του φέρεται να πλήρωνε συστηματικά δεκάδες κοπέλες. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός το παραδέχεται, αλλά υποστηρίζει ότι είναι σαν την φιλανθρωπική οργάνωση της Καθολικής Εκκλησίας, καθώς «πληρώνει τον οδοντογιατρό, χειρουργικές επεμβάσεις, τα πανεπιστημιακά δίδακτρα σε όλους όσους έχουν ανάγκη. Και είναι ευτυχισμένος που μπορεί να το κάνει». Το ίδιος, εξάλλου, είπε και για την περίπτωση της Ρούμπι. «Δεν θα καταδικαστώ», είπε, «επειδή πλήρωσα τη Ρούμπι, για να αποφύγει την εκπόρνευση». Ο Καβαλιέρε διευκρίνισε ότι ήθελε να δώσει στη νεαρή τη δυνατότητα να συνεργαστεί με ένα ινστιτούτο αισθητικής, αγοράζοντας ένα μηχάνημα για αποτρίχωση με λέιζερ, όπως γράφει η ιταλική εφημερίδα «La Repubblica». Γι’ αυτό και ενέκρινε να της δοθεί το ποσόν των 45.000 ευρώ –εκείνη τελικά του ζήτησε 60.000.

Η νομική του υπεράσπιση Είπε κι άλλα ο Σίλβιο Μπερλουσκόνι όμως, που δίνουν συνοπτικά την υπερασπιστική του γραμμή: «Καμία από τις κοπέλες που εμπλέκονται στην έρευνα, δεν δήλωσε ποτέ ότι έλαβε χρήματα για σεξουαλικές συνευρέσεις» και πως θέλει να υπερασπιστεί τις κοπέλες, επειδή «θα περάσουν την υπόλοιπη ζωή τους στιγματισμένες ως ιερόδουλες μόνο και μόνο επειδή πήραν μέρος σε δείπνα του πρωθυπουργού στα οποία ήταν παρόντες και 6 σερβιτόροι με τρεις μουσικούς». Εξάλλου, όπως λένε, είναι ένας «75χρονος, λίγο ατακτούλης, που δεν θα μπορούσε να πήγαινε με 35 κοπέλες μέσα σε δύο μήνες», κάτι που του φαίνεται «υπερβολικό ακόμη και για έναν τριαντάρη». Δεν αρκείται, όμως, στη βεβαιότητά του πως

είναι αθώος. Οι δικηγόροι του εστιάζουν στο γεγονός πως ανακάλυψαν πως στο Μαρόκο, οι γονείς της Ρούμπι τη δήλωσαν με δύο χρόνια καθυστέρηση, άρα είναι δύο χρόνια μεγαλύτερη (κάτι για το οποίο επιμένει και η ίδια). Αλλά και στο πλήθος των μαρτύρων για τον χαρακτήρα του… φανερού δείπνου στη βίλα ΄Αρκορε. Κατ’ αρχάς, υπάρχουν οι μαρτυρίες των κοριτσιών, που τον ανησυχούν όμως, επειδή «εντυπωσιάζονται και επηρεάζονται εύκολα». Ακόμη, του Τζορτζ Κλούνει και του Πορτογάλου ποδοσφαιριστή Κριστιάν Ρονάλντο, συνολικά 78 μαρτύρων μεταξύ των οποίων και της υπουργού Ίσων Ευκαιρών Μάρας Καρφάνια, πρώην μοντέλου, που… ανακάλυψε και έσπρωξε στην πολιτική ο Καβαλιέρε. Κι αν δεν αρκούν οι δηλώσεις του, υπάρχει και ο άλλος δρόμος, αυτός της παρεμβολής με την… ψήφιση απαλλαχτικών νόμων, αλλά και ο αποπροσανατολισμός της κοινής γνώμης με πολιτικά αλλά κυρίως οικονομικά θέματα. Γιατί τόση πρεμούρα; Είναι προφανές! Αν το δικαστήριο τον κρίνει ένοχο, μπορεί να καταδικαστεί σε 15ετή κάθειρξη. Αν η ποινή κάθειρξης είναι μεγαλύτερη των πέντε ετών, δεν θα μπορεί να διεκδικήσει εκ νέου δημόσιο αξίωμα, μετά το 2013, έστω κι αν διευκρίνησε πως δεν θα διεκδικήσει νέα θητεία, έστω κι αν υπέδειξε τον υπουργό Δικαιοσύνης Αντζελίνο Αλφάνο ως τον πιθανό διάδοχό του και για την προεδρία της Δημοκρατίας τον πιστό σύμμαχό του, Τζάνι Λέτα. Άλλη μια πονηρή απόπειρά του να ελαφρύνει τις πιέσεις που του ασκούνται; Όλα είναι πιθανά, με δεδομένο πως παράλληλα, έσπευσε να διευκρινίσει ότι θα λάβει τις τελικές του αποφάσεις σε συνάρτηση με τις δημοσκοπήσεις. Οι κινήσεις που κάνει για να υπερασπιστεί τον εαυτό του είναι πολλές και σε διαφορετικά επίπεδα. Ας πούμε, προσπάθησε να μπλοκάρει τη δίκη του Μιλάνου. Με ψήφο της η Βουλή ζήτησε από το Συνταγματικό Δικαστήριο, να αποφανθεί αν με την όλη υπόθεση πρέπει να ασχοληθεί ειδικό δικαστήριο υπουργών. Αν οι συνταγματικοί δικαστές απαντήσουν θετικά στο αίτημα του κοινοβουλίου, η δίκη είναι πολύ πιθανό να σταματήσει: για την παραπομπή σε ειδικό δικαστήριο, θα χρειαζόταν νέα άδεια της Βουλής και η κεντροδεξιά πλειοψηφία είναι αδύνατο να συναινέσει. Ακόμη, «πέρασε» από τη Βουλή σχέδιο νόμου για «σύντομη δίκη», που προβλέπει ανώ-

Υπάρχουν, δυστυχώς για τον Σίλβιο και τα εμβάσματα, με τα οποία ο λογιστής του φέρεται να πλήρωνε συστηματικά δεκάδες κοπέλες

Το υλικό από τα παραλειπόμενα των οργίων στη βίλα περιλαμβάνει μερικές δόσεις από... Ελιζαμπέτα Κανάλις (φωτό) τατη χρονική διάρκεια μιας δικαστικής υπόθεσης τα 6,5 χρόνια και τη… σύντομη παραγραφή. Οι πολίτες με καθαρό ποινικό μητρώο θα ευνοούνται, αφού η παραγραφή των αδικημάτων που συνδέονται, πάντα, με διαφθορά, θα γίνεται έξι μήνες νωρίτερα απ’ ό,τι συνέβαινε μέχρι σήμερα (έτσι θα τη γλιτώσει από μια άλλη κατηγορία, αυτή της δωροδοκίας του Βρετανού δικηγόρου Ντέιβιντ Μιλς. Η δίκη θα λήξει δια νόμου, πριν εκδοθεί οποιαδήποτε απόφαση)… Είτε έτσι είτε αλλιώς, όλη η περιπέτεια του Σίλβιο Μπερλουσκόνι έκανε φτωχότερη την Ιταλία! Η άλλοτε προβληματισμένη και προοδευτική γειτονική μας χώρα, με μια εκπληκτική παράδοση αγώνων και έδρα του λεγόμενου «ευρωκομμουνισμού», με αρχιτέκτονα τον Ενρίκο Μπερλιγκουέρ, δείχνει να άγεται και να φέρεται από έναν δημαγωγό. Από έναν άνθρωπο που έχει καταφέρει να μετατρέψει σε όραμα για κάθε Ιταλό τον δικό του, πολυτελή έκλυτο βίο.

158_161_LOYLOYDI TIS ERIMOY 4/28/11 6:24 PM Page 158

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γουόρις Ντίρι:

Το «Λουλούδι της Ερήμου» μιλά στο «crash»

«Μου έραψαν

τον κόλπο με αγκάθι και νήμα»

Συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου

158_161_LOYLOYDI TIS ERIMOY 4/28/11 6:24 PM Page 159

crash

α βαθιά σκούρα σημάδια στα μακριά καλλίγραμμα πόδια της μαρτυρούν την αρχή της διαδρoμής της. Στη γενέτειρά της, τη μαγική και δυνάμει ανελέητη έρημο της Σομαλίας, τα λουλούδια δεν ανθίζουν. Η Γουόρις («Λουλούδι της Ερήμου» στα σομαλικά) όμως κατόρθωσε να ανθίσει μακριά από εκεί, στις πασαρέλες της Δύσης, το Χόλυγουντ, και τα fora του ΟΗΕ… Η αδιαμφισβήτητα λαμπερή παρουσία της έπεισε τον καλογυαλισμένο και ψευδεπίγραφο κόσμο της μόδας, παρόλη την έχθρα του για τα ανθρώπινα ψεγάδια, να δεχτεί να μακιγιάρει τα σημαδεμένα πόδια της, για να την εντάξει στο δυναμικό του. Και μπορεί το μακιγιάζ να έκρυψε αυτές τις ουλές, όμως ένα άλλο σημάδι η Γουόρις θα επέλεγε να το αφήσει σε κοινή θέα: εκείνο που χαράχτηκε βαθιά μέσα της, όταν στα πέντε της χρόνια η ίδια η μητέρα της την κράτησε ξαπλωμένη κάτω, για να υποστεί, χωρίς αναισθησία, τον ακρωτηριασμό της κλειτορίδας της από το σκουριασμένο λεπίδι μιας ηλικιωμένης γυναίκας της φυλής και το συνεπακόλουθο ράψιμο του κόλπου της με αγκάθι και νήμα. Αυτή η τραγωδία, που, όπως η ίδια με πληροφόρησε, είναι κοινή για 150 εκατομμύρια γυναίκες στον κόσμο, δεν θα σταματούσε εκεί. Στα 13 της χρόνια κανονίστηκε ο γάμος της, με κάποιον που θα μπορούσε να είναι… παππούς της. Αυτός θα της «άνοιγε» τον ραμμένο κόλπο με μαχαίρι! Η Γουόρις το έσκασε, περιπλανήθηκε στην έρημο για ημέρες, χωρίς νερό και φαγητό. Τη μάζεψαν κάποιοι με ένα φορτηγό και αποπειράθηκαν να τη βιάσουν! Το ένστικτο της επιβίωσης τη μετέτρεψε σε αγρίμι. Κατάφερε να τους το σκάσει και να γλιτώσει. Με τη βοήθεια της θείας της που ζούσε στην πόλη, βρέθηκε στο Λονδίνο. Εκεί, έμενε χρόνια εσώκλειστη στην πρεσβεία της χώρας στο Λονδίνο κι έπειτα στον δρόμο, όταν αυτή έκλεισε με το ξέσπασμα του πολέμου στη χώρα. Δούλευε ως σερβιτόρα μέχρι που την ανακάλυψε ο φωτογράφος μόδας Τέρενς Ντονοβαν. Κι έπειτα ήρθε η δόξα. Η Γουόρις θα γινόταν μοντέλο, ηθοποιός και ακτιβίστρια…

Μια νομάδα Σταχτοπούτα Πώς αισθάνεται, άραγε, που από μια οικογένεια νομάδων και τις φτωχογειτονιές της Σομαλίας βρέθηκε στην κορυφή του κόσμου και στο επίκεντρο της προσοχής; «Γνωρίζω ότι η ιστορία μου μοιάζει με της Σταχτοπούτας», μου απαντά. «Αλλά εγώ τη βίωσα διαφορετικά. Έπρεπε να παλέψω πολύ σκληρά τα πρώτα χρόνια που έφυγα από τη Σομαλία, και ακόμα θεωρώ απίστευτο το πόσο η ζωή μου άλλαξε, αφού έγινα ένα επιτυχημένο μοντέλο. Όμως, τα χρήματα και η δόξα δεν με άλλαξαν. Και κυρίως, δεν άλλαξαν την ιστορία μου και από πού προέρχομαι».

Σήμερα είναι 43 ετών. Ακόμη πολύ όμορφη κοπέλα και με μοναδικό θάρρος Η πορεία της δείχνει ότι πράγματι δεν έχει ξεχάσει την καταγωγή της. Γιατί η νομάδα από τη Σομαλία εγκατέλειψε σχετικά σύντομα την καριέρα της στον χώρο της μόδας, για να αφοσιωθεί στον αγώνα της εναντίον της κλειτοριδεκτομής. Επισκέπτεται τη γενέτειρά της, για να ενημερώνει την τοπική κοινωνία για το θέμα. «Δεν μετάνιωσα καθόλου που άφησα το μόντελινγκ, ήδη πριν 12 χρόνια», θα μου πει. «Το μόντελινγκ, βέβαια, μου έδωσε τη δυνατότητα να στηρίξω το ίδρυμά μου “Το Λουλούδι της Ερήμου” (σσ: ενημέρωση κατά της κλειτοριδεκτομής). Για τον ίδιο λόγο ανέλαβα δύο δουλειές στον χώρο, το 2010 – μια διαφημιστική εκστρατεία για τα H&M και για τη γερμανική εταιρεία μόδας MEY. Όλα τα χρήματα θα επενδυθούν φέτος στην υποστήριξη των γυναικών στην

Στα πέντε της, η ίδια η μητέρα της την κράτησε ξαπλωμένη, για να υποστεί, χωρίς αναισθησία, τον ακρωτηριασμό της κλειτορίδας της με ένα σκουριασμένο λεπίδι! Και μετά ράψιμο του κόλπου της με αγκάθι και νήμα...

Αφρική». Τα ουρλιαχτά των κοριτσιών που υφίστανται την ασύλληπτη βαρβαρότητα της κλειτοριδεκτομής θα ακούγονταν ηχηρά μέσα από τον αγώνα της Ντίρι για την κατάργηση αυτού του «εθίμου». Το «Λουλούδι της Ερήμου» ήταν η γυναίκα που, αξιοποιώντας τη δύναμη που της έδωσε η φήμη της, έσπασε τη σιωπή της για το θέμα ήδη από το 1997, οπότε έγινε και ειδική πρέσβειρα το ΟΗΕ για το ζήτημα (1997-2003) και αργότερα έκανε την ιστορία της, βιβλίο και ταινία. Ο κόσμος έμαθε κι ευαισθητοποιήθηκε. Η Γουόρις συμμετείχε στη συγγραφή του σεναρίου και ενέκρινε την τελική κόπια της ταινίας, όμως αυτή αφηγείται μόλις ένα πολύ μικρό μέρος της ζωής της, όπως είπε στο «Crash»… Το «Desert Flower», όμως, δεν είναι το μόνο Ίδρυμα στο οποίο εμπλέκεται η Γουόρις. Το 2009 ίδρυσε το PPR (σσ. γαλλική πολυεθνική) για την Αξιοπρέπεια και τα Δικαιώματα των Γυναικών, μαζί με τον διευθυντή της PPR Φρανσουά- Ενρί Πινό και τη σύζυγό του ηθοποιό Σάλμα Χάγεκ. Το «Desert Dawn Foundation» που συγκεντρώνει χρήματα για την ανέγερση σχολείων και κλινικών στη Σομαλία, ενώ στηρίζει και το ίδρυμα Zetz για τη βιώσιμη ανάπτυξη. Της έχουν αποδοθεί πολλοί τιμητικοί τίτλοι από διεθνείς φορείς και χώρες.

«Φοβούνται τη δύναμη των γυναικών» Έχει γίνει κάποια πρόοδος τα τελευταία δέκα χρόνια στο ζήτημα; «Ναι», θα μου πει. «Αρκε-

158_161_LOYLOYDI TIS ERIMOY 4/28/11 6:25 PM Page 160

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

τές χώρες έχουν ψηφίσει νομοθεσία για να καταστήσουν παράνομη την κλειτοριδεκτομή ή έχουν τροποποιήσει την υπάρχουσα νομοθεσία. Σήμερα, είναι ευρέως αποδεκτό ότι η κλειτοριδεκτομή είναι επικίνδυνη και δεν υπάρχει κανένα όφελος από αυτή. Μπορείς πλέον να μιλάς για το θέμα ανοιχτά, παρόλο που αποτελεί ακόμα πρόβλημα σε πολλές κοινότητες. Η εφαρμογή των νόμων, όμως, δεν είναι ικανοποιητική. Οι περισσότερες χώρες, παρόλο που διαθέτουν σχετική νομοθεσία, δεν έχουν στείλει ποτέ κάποιον που διέπραξε κλειτοριδεκτομή στη φυλακή». Στα βιβλία της «Τα Παιδιά της Ερήμου» («Desert Children») και «Μαύρη Γυναίκα, Λευκή Χώρα» («Black Woman, White Country»), η Γουόρις περιγράφει πολλά περιστατικά που έχει αντιμετωπίσει στο ίδρυμα «Desert Flower». Από τα λεγόμενά της, διαφαίνεται ότι η βαθιά ριζωμένη «παράδοση» αιώνων, σε συνδυασμό με την αμάθεια είναι οι βασικοί λόγοι που διατηρούν τη βάρβαρη αυτή πρακτική: «Οι γονείς, ενώ γνωρίζουν ότι η κλειτοριδεκτομή είναι επικίνδυνη και μόνο κακό μπορεί να επιφέρει στις κόρες τους, δεν θέλουν ή δεν μπορούν ή και τα δύο, να αλλάξουν μια πρακτική γενεών. Πιέζονται από την κοινότητα ή ακόμα και από τους ίδιους τους του γονείς. Και φοβούνται ότι η κόρη τους δεν θα μπορέσει να παντρευτεί αν δεν ακρωτηριαστεί. Πολλά είναι τα θέματα που έχω να αντιμετωπίσω, και συχνά νιώθω άγχος ή ματαίωση». Απηχώντας τις διακηρύξεις του φεμινιστικού κινήματος, η Γουόρις θα πει: «Φοβούνται τη δύναμη και την εξυπνάδα των γυναικών. Αυτή είναι η πηγή του “εθίμου” της κλειτοριδεκτομής». Και όχι μόνο, θα διευκρινίσει: «Αυτός ο φόβος υπάρχει παντού στον κόσμο. Οι περισσότερες κοινωνίες έχουν επινοήσει τρόπους να καταπιέζουν τις γυναίκες και να τις αποτρέπουν από το να αξιοποιούν όλες τις δυνατότητές τους. Κάποιες χώρες έχουν κάνει περισσότερα βήματα από άλλες στην υπέρβαση των ανισοτήτων και τον περιορισμό των αρνητικών πρακτικών ενάντια στις γυναίκες. Η κλειτοριδεκτομή είναι ο πιο απάνθρωπος και βίαιος τρόπος που μπορεί να σκεφτεί κανείς για να καταπιέσει τις γυναίκες και, δυστυχώς, πολλές χώρες στην Αφρική και την Ασία (π.χ. Ινδονησία) έχουν ακόμα δρόμο μπροστά τους για να την υπερβούν».

«Νιώθω θυμό για την κοινωνία» Η ίδια, μέσα από τον αγώνα της, προσπαθεί ίσως να ξορκίσει το κακό, να επουλώσει το βαθύ της τραύμα. Μπορεί άραγε μια τέτοια πληγή να κλείσει ποτέ; Από πού αντλεί κανείς δύναμη; «Η κλειτοριδεκτομή δεν είναι κάτι που αφήνεις πίσω σου και το ξεχνάς. Επηρεάζει ολόκληρη τη ζωή σου – αυτό ισχύει και για μένα φυσικά. Αυτό που μου δίνει δύναμη είναι ότι, κάθε φορά που μιλάω για τη δική μου εμπειρία συμβάλλω στο να γλιτώσουν από αυτή τη βαρβαρότητα

Οι περισσότερες κοινωνίες έχουν επινοήσει τρόπους να καταπιέζουν τις γυναίκες και να τις αποτρέπουν από το να αξιοποιούν όλες τις δυνατότητές τους.

πολλά νέα κορίτσια», θα μου πει. Νιώθει άραγε θυμό η Γουόρις; Για ποιον; Για τη μητέρα της, που την κρατούσε η ίδια κάτω με το χέρι της όταν την ακρωτηρίαζαν; «Φαντάζεσαι τίποτε χειρότερο από το να ακούς τις κραυγές του ίδιου σου του παιδιού;» είχε πει σε παλιότερη συνέντευξή της. «Είναι σαν να σου μαχαιρώνουν τον μηρό ή να σου κόβουν το χέρι, μόνο που ο πόνος είναι ακόμα πιο τρομερός,

«Γνωρίζω ότι η ιστορία μου μοιάζει με της Σταχτοπούτας. Αλλά εγώ τη βίωσα διαφορετικά. Έπρεπε να παλέψω πολύ σκληρά τα πρώτα χρόνια»

γιατί πρόκειται για το πιο ευαίσθητο σημείο του σώματός σου». Η μητέρα της έχασε τη μεγαλύτερη κόρη της και αδελφή της Ντίρι από ακατάσχετη αιμορραγία μετά τον ακρωτηριασμό, ενώ μια ξαδέλφη της πέθανε από μόλυνση μετά την επέμβαση. Δεν πρόκειται για κάτι ασυνήθιστο. Ένα στα τέσσερα κορίτσια πεθαίνουν μετά τον ακρωτηριασμό. Η Γουόρις όμως είναι συνειδητοποιημένη: «Δεν νιώθω θυμό για τη μητέρα μου. Έκανε ό,τι πίστευε πως είναι καλύτερο για εμένα. Νιώθω θυμό για μια κοινωνία που την έκανε να πιστεύει ότι έπρεπε να το κάνει αυτό στην κόρη της», θα μου πει.

«Ένας κόσμος για άντρες» Κρεμασμένη στο άκρο του πολύπαθου Κέρατος της Αφρικής, η πατρίδα της Γουόρις, η Σομαλία, βιώνει την κατάρα των περισσότερων

158_161_LOYLOYDI TIS ERIMOY 4/28/11 6:25 PM Page 161

crash αφρικανικών χωρών: σύνορα χαραγμένα με μολύβι από τους αποικιοκράτες και καίρια γεωστρατηγική θέση την έχουν βυθίσει σε έναν φαύλο κύκλο πολέμων και υπανάπτυξης, δεισιδαιμονιών και προκαταλήψεων. Σαν να μην έφτανε η ήδη μεγάλη φτώχεια – το 43% του πληθυσμού ζει με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα- οι ντόπιοι επρόκειτο να στερηθούν και τα ελάχιστα έσοδα από την αλιεία, καθώς τα πλοία της πολιτισμένης Δύσης αδειάζουν εδώ και χρόνια τα τοξικά τους απόβλητα στην «αυλή» της Σομαλίας, με αποτέλεσμα το θάνατο της θαλάσσιας ζωής στην περιοχή. Κάπως έτσι, οι Σομαλοί αποφάσισαν να αναβιώσουν το μύθο των προγόνων τους. Ανάρτησαν πειρατικές σημαίες στα κατάρτια και ο Τζακ Σπάρου σταμάτησε να είναι απλώς κινηματογραφική φιγούρα βγαλμένη από εποχές που χάνονταν στα βάθη του χρόνου. Μπορεί η πειρατεία να ξεκίνησε ως μορφή αντίστασης στην αδικία που υφίσταντο οι ντόπιοι πληθυσμοί, όμως η αδικία μέσα στην ίδια τη σομαλική κοινωνία που αφορά στη θέση των γυναικών, δεν μοιάζει να απασχολεί το ίδιο. Το «φυσικό» εκεί είναι ο ακρωτηριασμός. Θεωρεί η Σομαλή Σταχτοπούτα ότι η χώρα καταγωγής της είναι, ανάμεσα σε άλλες, ένας κόσμος πλασμένος από τους άντρες για τους άντρες; «Δεν υπάρχει καμία κοινωνία στον κόσμο, στην οποία άντρες και γυναίκες να έχουν τις ίδιες ευκαιρίες και να αντιμετωπίζονται ισότιμα. Κάποιες χώρες έχουν έρθει πιο κοντά στην ισότητα των δύο φύλων από άλλες, αλλά καμία δεν το έχει επιτύχει ακόμα. Πράγματι, αυτός ο κόσμος είναι ένας αντρικός κόσμος, από πολλές απόψεις». Απαισιοδοξία; Όχι από τη γυναίκα που κατόρθωσε να αλλάξει εκ βάθρων τη ζωή της. «Είμαι σίγουρη ότι βρισκόμαστε στη διαδικασία να το αλλάξουμε αυτό. Το ίδρυμά μου εστιάζει σε προγράμματα για τη χειραφέτηση των γυναικών. Γιατί οι ανεξάρτητες και με αυτοπεποίθηση γυναίκες θα αποτελέσουν τη βάση για έναν κόσμο χωρίς καταπίεση και χωρίς κλειτοριδεκτομές». Παρακολουθώντας την ιστορία της Ντίρι, σκέφτομαι κάτι που μου είχε πει μια Καναδή καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο, από τις πρωτεργάτισσες του φεμινιστικού κινήματος. «Όταν συναντιόμαστε σε διεθνή φεμινιστικά fora με γυναίκες από την Αφρική και άλλες χώρες που θεωρούνται υπανάπτυκτες, απλά διαπιστώνουμε ότι τα αιτήματα τα δικά μας, των δυτικών δηλαδή γυναικών, είναι “λεπτομέρειες” μπροστά σε αυτά για τα οποία πασχίζουν εκείνες: για βασικά ανθρώπινα δικαιώματα».

Εγκλήματα τιμής Η κλειτοριδεκτομή είναι μία μόνο από τις φρικαλεότητες εναντίον τον γυναικών που διαπράττονται σε κάποιες χώρες για λόγους «ηθικής». Απιστία, προγαμιαίο σεξ, φλερτ, ανυπακοή στα «έθιμα» ή ακόμα και η μη εκτέλεση των καθηκόντων του νοικοκυριού στην ώρα τους θεω-

«Φοβούνται τη δύναμη και την εξυπνάδα των γυναικών. Οι περισσότερες κοινωνίες έχουν επινοήσει τρόπους να καταπιέζουν τις γυναίκες, για να μην αξιοποιούν όλες τις δυνατότητές τους» ρούνται επαρκείς λόγοι. Στο Πακιστάν, για παράδειγμα, θάφτηκαν ζωντανές τρεις νέες γυναίκες, και δυο συγγενείς τους που προσπάθησαν να τις υπερασπιστούν, γιατί σχεδίαζαν να παντρευτούν κάποιον της αρεσκείας τους και όχι κάποιον που είχαν διαλέξει για εκείνες οι οικογένειές τους. Στη ίδια χώρα, ένα ζευγάρι κρεμάστηκε δημοσίως σε δέντρο και πετροβολήθηκε κατηγορούμενο για μοιχεία. Δύο κορίτσια, 18 και 22 χρόνων, σύρθηκαν στους δρόμους και τεμαχίστηκαν γιατί «ατίμασαν» την οικογένεια επειδή εθεάθησαν… συνοδεία αντρών. Στην Ινδία, πάνω από 5.000 νύφες δολοφονούνται κάθε χρόνο επειδή η προίκα τους θεωρείται ανεπαρκής. Η Διεθνής Αμνηστία ανέφερε ακόμα και περιστατικό όπου ο άντρας σκότωσε τη γυναίκα του γιατί είδε στον ύπνο του ότι τον απατούσε. Στην Τουρκία, έκοψαν τον λαιμό μιας γυναίκας στην κεντρική πλατεία του χωριού γιατί κάποιος της αφιέρωσε μια ερωτική μπαλάντα στο ραδιόφωνο! Ακόμα και τα θύματα βιασμού θεωρούνται ένοχα. Στο Πακιστάν, θανατώθηκε μπροστά στα μέλη της φυλής μια 16χρονη με νοητική υστέρηση επειδή είχε βιαστεί. Γνωστές είναι και οι επιθέσεις με βιτριόλι στις γυναίκες στο Αφγανιστάν, ως τιμωρία επειδή επέλεξαν να μορφωθούν, παρακολουθώντας το σχολείο. Ο θάνατος δια λιθοβολισμού

αποτελεί κοινή πρακτική σε χώρες όπως το Αφγανιστάν και το Ιράν. Στο Ιράν λιθοβολήθηκε μια κοπέλα επειδή ερωτεύτηκε κάποιον και για χάρη του άλλαξε τη θρησκεία της. Και ο κατάλογος των φρικιαστικών εγκλημάτων «τιμής» ουκ έχει τέλος… Ρωτώ την Ντίρι αν πιστεύει ότι και οι γυναίκες στη Δύση αντιμετωπίζουν προβλήματα σχετιζόμενα με το φύλο τους. «Φυσικά», απαντά αβίαστα. «Πενήντα χρόνια πριν ήταν αδύνατον να μιλήσει κανείς για σεξουαλικότητα στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Σήμερα, το σεξ είναι παντού και όλοι συζητούν για τη σεξουαλικότητα, αλλά ακόμα είναι αδύνατον για πολλούς να μιλήσουν για προβλήματα που σχετίζονται με το φύλο και τη σεξουαλικότητά τους».

Στην Αφρική, δεν μετράμε τα χρόνια που περνούν… Ακόμα και στα 46 χρόνια της, η Γουόρις Ντίρι εξακολουθεί να είναι εκθαμβωτική. Την ηλικία της την υπολόγισα από το Wikipedia. «Δεν γνωρίζω πόσων χρόνων είμαι. Ούτε η μητέρα μου», είχε πει σε παλαιότερη συνέντευξή της. «Στην Αφρική δεν μας απασχολούν τα χρόνια που περνούν, μόνο οι εποχές»… Το κορίτσι από την Αφρική σήμερα μοιράζει το χρόνο του μεταξύ Αυστρίας και Πολωνίας. Νοσταλγεί ποτέ τη γενέτειρά της; « Έχω πολύ όμορφες αναμνήσεις από την παιδική μου ηλικία στη Σομαλία», θα μου πει. «Ειδικά από την έρημο. Η έρημος όπου μεγάλωσα πρέπει να είναι ένα από τα ομορφότερα και πιο γαλήνια μέρη στον κόσμο. Θυμάμαι τη μυρωδιά του εδάφους, τη ζέστη, τα σύννεφα, τον απέραντο ουρανό. Οι περισσότερες αναμνήσεις μου από εκεί είναι πολύ όμορφες». Για πληροφορίες σχετικά με το έργο της Γουόρις Ντίρι, επισκεφθείτε: Desert Flower Foundation, www.desertflowerfoundation.org

Τις τελευταίες μέρες της καριέρας της ως μοντέλου, η Γουόρις πριν αφοσιωθεί στα Κινήματα φεμινισμού, έκανε μερικές από τις εντυπωσιακότερες φωτογραφίσεις της

162_KONSTANTARAS 4/28/11 6:27 PM Page 162

crash

ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ

Όχι, δεν τα φάγαμε όλοι μαζί. Έχουμε όμως όλοι ευθύνες του ΔΗΜΗΤΡΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΑΡΑ

ιαβάζοντας το άρθρο του Χρ. Φράγκου με τίτλο «Κερατέα: Η απόδειξη της κυβερνητικής κυριαρχίας», στο sofokleousin.gr και έχοντας επιστρέψει από μια δίωρη επίσκεψη στο υπό κατάληψη δημαρχείο της Αθήνας και τις συζητήσεις με τους καταληψίες συμβασιούχους, βρήκα μια πολύ «ιδιαίτερη» σχέση ανάμεσα σε αυτά που ετοιμαζόμουν να γράψω κι αυτά που διάβασα γραμμένα.

περιβαλλοντικό έγκλημα ή με τις εναλλακτικές λύσεις, αλλά το πρόβλημα είναι οι αντιδράσεις των πολιτών στη δημιουργία σκουπιδότοπου του προηγούμενου αιώνα μέσα στις αυλές τους». Η κυβερνητική επιβολή του «μαζί τα φάγαμε», μας κάνει να θεωρούμε ότι αυτά που συμβαίνουν στην Κερατέα, δεν μας αφορούν, γιατί εμείς έχουμε τα δικά μας προβλήματα. Τι γίνεται, όμως, όταν «κάποιος βάλει τον τοπικό κάδο περισυλλογής απορριμμάτων κάτω από το μπαλκόνι μας»; Έχουμε ή όχι την απαίτηση κάποιοι άλλοι να επωμιστούν τα δικά μας Προσέξτε: «Είναι τρομακτική έως σκουπίδια και να μην κλείσουν ούτε ένα επικίνδυνη η ευκολία με την οποία δηδρόμο; Είμαστε ή όχι «οι ίδιοι άνθρωποι μοσιογράφοι, πολιτικοί και ο καθένας που κάνουμε καταγγελίες στην πολεοδομας ξεχωριστά κρίνουμε τους αντιδρώντες. Είναι ανατριχιαστικά τα επιμία, όταν μας πιάσουν τη θέση στάθμευσης μπροστά από την πόρτα μας»; χειρήματα που χρησιμοποιούμε, για να κατακρίνουμε τον απέναντι, που Πολύ απλό: Το ΔΙΚΟ ΜΟΥ το πρόβλημα με αφορά περισσότερο. Το ΔΙΚΟ αντιμετωπίζει ένα πρόβλημα, το οποιοδήποτε πρόβλημα. Είναι σαφής ένΣΟΥ μου δημιουργεί νέα προβλήματα. Και έχω αρκετά δικά μου. Και τι άλδειξη πισωγυρίσματος της κοινωνίας ολόκληρης και των πνευματικών και λο είναι αυτό παρά η επικράτηση της τακτικής του «διαίρει και βασίλευε»; πολιτικών ταγών της, όταν, αντί να ασχολούμαστε με το πρόβλημα, ασχοΕκφράζει πολύ σωστά την καταλυτική αλήθεια ο Χρ. Φράγκος, γράφονλούμαστε με τον κλεισμένο δρόμο και τις κορώνες». τας ότι «καταλυτικό ρόλο στον τρόπο εκδήλωσης αυτής της οργής έχουν Αυτά γράφει ο Χρ. Φράγκος. Με αφορμή την τραγωδία της Κερατέας. τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και οι πολιτικοί. Ρόλο μέχρι προσφάτως Αλλά έχω την εντύπωση ότι περίπου τα ίδια θα έγραφε ο ικανός αρθρογράείχαν και οι πνευματικοί ταγοί, οι διανοούμενοι, οι οποίοι είτε έχουν εξαφος, αν αντί για την Κερατέα αναφερόταν στην κατάληψη του δημαρχείου. φανιστεί είτε έχουν σωπάσει, για άγνωστους λόγους». Δυο «καταλήψεις», δυο τραγωδίες, δυο κόσμοι, μία αλήθεια: είδηση είΑς δούμε λίγο προσεκτικότερα την κατάσταση έτσι όπως μας την παναι κάτι που μας έχει παρουσιαστεί ως είδηση. ρουσιάζουν να «διαμορφώνεται» κι ας αποκτήσουμε προσωπική γνώμη. Και στις περιπτώσεις της Κερατέας και της πλατείας Κοτζιά, η συντριΑν όλοι μπορούσαμε να πάμε μια βόλτα μέχρι την Κερατέα, μέχρι τον πτική πλειοψηφία των καταταλαιπωρούμενων Ελλήνων, αντιμέτωπων με καταυλισμό των Ρομά στο Βοτανικό, μέχρι την πλατεία του Αγίου Παντελετη φρικτή τους πραγματικότητα, των ζωσμένων με χιλιάδες προβλήματα ήμονα, αν μπορούσαμε να μπούμε στο δημαρχείο της Αθήνας. Αν, ακόμη, και με μάτια που δεν τολμούν να κοιτάξουν το «αύριο», που ενημερώνεται μπορούσαμε να συζητήσουμε οι μεν με τους δε για τα «ιδιαίτερα» τοπικά ή από τους υπάρχοντες, παραδοσιακούς διαύλους ενημέρωσης, η Κερατέα κλαδικά προβλήματα που υπάρχουν και διαιωνίζονται. Αν μπορούσαμε να και η Πλατεία Κοτζιά –όπως, άλλωστε, οι διάφορες πορείες και διαδηλώπεισθούμε, να καταλάβουμε ότι μπορεί να μην τα φάγαμε όλοι μαζί αλλά ο σεις και κινητοποιήσεις– μπορεί να είναι δίκαιες, απλώς όμως προσθέκαθένας μας έχει τις ευθύνες που του αναλογούν, τότε είναι βέβαιο ότι θα τουν ένα ακόμη πρόβλημα στην καθημερινότητα. συνεργαζόμαστε όλοι καλύτερα και σωστότερα, χωρίς να αμφισβητούμε Υπάρχει μια παγιωμένη θέση: έτσι είναι τα πράγματα. Αυτή είναι η κατάτα κίνητρα οι μεν των δε. σταση. Έτσι τα έκαναν οι «προηγούμενοι», έτσι τα έκαναν οι «προ- προΑλλά αυτό δεν γίνεται. Άσε που δεν θα μας άφηναν να το κάνουμε. Και ηγούμενοι», έτσι τα κάνουν οι σημερινοί, χρεοκοπήσαμε, δανειστήκαμε, με το πολιτικό μας σύστημα γενικά απαξιωμένο, δίνεται η ευκαιρία στους κάναμε συμφωνίες, υπογράψαμε Μνημόνια, υποθηκεύσαμε το «σπίτι» κάθε λογής «προβοκάτορες», στα κάθε λογής «παπαγαλάκια» να παίξουν μας για να το σώσουμε, έγιναν λάθη, υπονομευτήκαμε, μας ξεγέλασαν, συγκεκριμένα πολιτικο-οικονομικά παιχνίδια και να συνεχίσουν να μας δεν πήραμε σωστές αποφάσεις αλλά πάρτε το χαμπάρι: αυτή είναι η κατάενημερώνουν όπως γουστάρουν. σταση και δεν αλλάζει. Έτσι, τα προβλήματα διαιωνίζονται. Το Μνημόνιο ισχύει. Οι «αγορές» Συνεπώς, τι φωνάζετε; Τι κάνετε πορείες; Τι κάνετε καταλήψεις; Γιατί μας καταδυναστεύουν. Οι τράπεζες προχωρούν τα σχέδιά τους, παραμεκλείνετε τους δρόμους; Αφού δεν μπορείτε να αλλάξετε τίποτα! Φταίνε κι ρίζοντας ή ελέγχοντας τις κυβερνήσεις. Οι λαθρομετααυτοί, φταίνε κι εκείνοι, φταίνε και οι παλιότεροι, φταίει νάστες πληθαίνουν και διεκδικούν –δικαίως από την μέχρι κι ο… Κολοκοτρώνης, αλλά τι να κάνουμε; Αφού Τι κάνετε πορείες; Τι πλευρά τους– ένα κομμάτι από το δικό μας «ψωμί». Το όλοι μαζί ζούσαμε τόσα χρόνια; Αφού αυτούς ψηφίζαχρέος ανεβαίνει, οι ξένοι μας λένε ό,τι τους βολεύει κι με, από αυτούς περιμέναμε δουλειά και ευημερία και κάνετε καταλήψεις; ρουσφέτια, αφού σε αυτούς δίναμε τα «κλειδιά της Βαεμείς τους πιστεύουμε και η Κερατέα ή η πλατεία Κοτζιά Γιατί κλείνετε τους σιλείας»; Αφού –τελικά– «μαζί τα φάγαμε»; «παίζουν ένα ρόλο». δρόμους; Αφού δεν Πρέπει να αισθανθούμε, συνεπώς, όλοι συνυπεύθυΛοιπόν: δεν τα φάγαμε όλοι μαζί, αλλά έχουμε όλοι μπορείτε να νοι και να μην κοιτάξουμε το ότι –όπως γράφει ο Χρ. κάποιες ευθύνες. Και δεν αντέχουμε –ούτε «σηκώνουαλλάξετε τίποτα! Φράγκος– «στην Κερατέα δεν ασχολείται κανείς με το με»– άλλα ψέματα. Μάιος 2011

162

CMYK

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Ολικής Ρήξης

CMYK

ΤΕΥΧΟΣ 5 l ΜΑΪΟΣ 2011 l ΤΙΜΗ 4,50 €

ΑΛ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ

YΠΟΘΕΣΗ ALTER

Ο φόβος του οικονομικού παγετώνα

Πώς άνοιξε η «τρύπα» των 500 εκατ. ευρώ

ΠΡΟΣΩΠΑ Γ. Αλογοσκούφης Κ. Μπέης Γ. Κασσιμάτης Ν. Μηταράκης Γρ. Ψαριανός

Ο ΑΝΤΩΝΗΣ ΣΑΜΑΡΑΣ

ΑΝΟΙΓΕΙ ΤΑ ΧΑΡΤΙΑ ΤΟΥ ΣΤΟΝ Γ. ΤΡΑΓΚΑ

ΤΕΥΧΟΣ 5 l ΜΑΪΟΣ 2011

Δεν κοιτάζω πίσω!