Τεύχος 8 - Νοέμβριος 2011 by CrashOnlineGR

Μαζί ΔΩΡΕΑΝ CD με εκπομπές του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΡΑΓΚΑ

CMYK

ΤΕΥΧΟΣ 8 l ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΤΕΥΧΟΣ 8 l ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011 l ΤΙΜΗ 4,50 € l ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΛΙΚΗΣ ΡΗΞΗΣ

Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΩΝ ΔΩΣΙΛΟΓΩΝ ...η ιστορία επαναλαμβάνεται

ΑΡΘΡΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ:

Αντ. Σαμαράς, Αλ. Τσίπρας, Μ. Γλέζος, Γ. Κασιμάτης, Χ. Αθανασίου, N. Σοφιανός, Μ. Βορίδης, Γ. Δραγασάκης, Γ. Λιάνης, Γ. Παναγιωτακόπουλος, Δ. Τσοβόλας, Γ. Μιχελάκης, Γ. Παπαντωνίου

01_COVER 4 10/27/11 11:09 PM Page 2

CMYK

03_EDITORIAL 10/28/11 3:29 PM Page 3

edito

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΡΑΓΚΑ

Ποιος θα πει «άι σιχτίρ»; «C

λέμου, που δεν έλειψαν ποτέ, δυστυχώς, από την rash», τεύχος Νοεμβρίου. Με πολιτική σκηνή και την κρατική μηχανή της πολύτις υγείες μας. Μετά το βαθύ παθης πατρίδας μας έως σήμερα. κούρεμα και το κόντρα ξύριΔιαβάστε στο τεύχος που κρατάτε την πρώτη σμα, το «πατσουλί» μυρίζει ευπαρτίδα των άκρως απόρρητων τηλεγραφημάχάριστα. Άρωμα λεμονιού. Βέβαια, πάντα κάποιες των της αμερικανικής πρεσβείας προς το Στέιτ τρίχες περνάνε στην πλάτη και φέρνουν έντονη Ντιπάρτμεντ (επί των ημερών Ρις και Σπέκχαρτ), φαγούρα. Ακούω και διαβάζω (ως μη ειδικός στα για να κατανοήσετε περισσότερο πώς «τιτιβίοικονομικά) διάφορες αναλύσεις, θεωρίες και ζουν» όπισθεν των τειχών του μεγάλου κτιρίου συνταγές από την «ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΟΥΖΙΝΑ» για την στην πλατεία Μαβίλη όλα τα flowers της πολιτικής επαναφορά της χώρας στο δρόμο της ανάπτυξης. μας σκηνής και πώς οι Αμερικανοί διπλωμάτες Το περίφημο «haircut» του 50%, το οποίο θεωρού(που ασφαλώς κάνουν τη δουλειά τους και υπερασε καταστροφικό το δίδυμο Παπανδρέου-Παπασπίζονται τα συμφέροντά τους) περιγράφουν (με κωνσταντίνου, τώρα το εκτιμά ως «ελάφρυνση καυστικό τρόπο και μεγάλες δόσεις ειρωνείας) τα του δυσβάσταχτου χρέους» το δίπολο Παπανδρέαπύλωτα στόματα, τους «πρόθυμους», τους «εντιου-Βενιζέλου! Δηλαδή, πανηγυρίζουν πάλι για το μότατους» και τις «εξαιρετικές επαφές» της επόμενο στάδιο της βίαιης δημοσιονομικής προαμερικανικής πρεσβείας. Έχει τεράστιο ενδιασαρμογής, της ελεγχόμενης χρεοκοπίας και της Έχει κανείς πλέον φέρον (και γι’ αυτό δεν αναπαράγεται από τα εκχώρησης της εθνικής κυριαρχίας τουλάχιστον ΜΜΕ της βαρονίας) όλος ο σχολιασμός για τον για τα επόμενα είκοσι χρόνια. Επιχαίρουν που κα- αμφιβολίες ότι αυτό που τόρθωσαν, με μία αμφιλεγόμενη συμφωνία, να ζούμε, αυτό που βιώνουμε αποδράσαντα Κώστα Καραμανλή (που χαρακτηρίζουν «Βούδα» και «νοσηρό» λόγω των επαφών μας επιστρέψουν το 2020 -δηλαδή σε εννιά χρόέντεκα εκατομμύρια του με τη Μόσχα) και των «αγχωμένο» να προνια από σήμερα- εκεί που ήμασταν το 2009. Η πειραματόζωα σφέρει γρήγορα και σε πολλά επίπεδα υπηρεσίες αδιέξοδη πολιτική της κυβέρνησης χρεοκόπησε στην Ουάσινγκτον Γιώργο Παπανδρέου. με τον πλέον επίσημο τρόπο, με αποτέλεσμα η πα- στο βαλκανικό Νότο Έχει κανείς πλέον αμφιβολίες ότι αυτό που ζούραχώρηση της εθνικής μας κυριαρχίας να επιση- είναι οι φάσεις ενός με, αυτό που βιώνουμε έντεκα εκατομμύρια πειμοποιηθεί, παρά την προσπάθεια Παπανδρέου να καλά προσχεδιασμένου ραματόζωα στο βαλκανικό Νότο είναι οι φάσεις πείσει για το αντίθετο. Η Γερμανία επέβαλε τη θέενός καλά προσχεδιασμένου και προμελετημέκαι προμελετημένου ση της και πέτυχε να «ενθρονίσει» τους δικούς νου εγκλήματος; Έχει κανείς πλέον αμφιβολίες της γκαουλάιτερ, καθιστώντας την κυβέρνηση του εγκλήματος; ότι κάποιοι οδήγησαν ενσυνείδητα τη χώρα σε αυΜνημονίου μαριονέτα στις ορέξεις των επιτρότή την εθνική καταστροφή και στην απώλεια πων. Το καίριο ερώτημα είναι: Ένας πληγωμένος όλων των κατακτήσεων της κοινωνίας της; Αυτή κόσμος, με τσαλακωμένη την εθνική υπερηφάη κρίση, κατά τη γνώμη μου, θα καταπιεί τουλάχινεια, ταπεινωμένος, με κουρελόχαρτο το Σύνταγστον τρεις ακόμη κυβερνήσεις ή συγκυβερνήσεις – αυτό δεν έχει καμα και τους θεσμούς και ξεπουλημένη όλη τη δημόσια περιουσία, μία σημασία. Όποιοι θελήσουν να πορευτούν στο δρόμο του Μνημομπορεί κάτω από Ύπατη Αρμοστεία να επιστρέψει στην ανάκαμψηνίου υπό την καθοδήγηση του Βερολίνου και των δανειστών θα αναανάπτυξη; Έχει γίνει πουθενά αυτό στον πλανήτη; τραπούν από την αστάθεια, τη βαθιά ύφεση και, κυρίως, την κοινωνική εξέγερση. Θα επιβιώσει η κυβέρνηση που θα στείλει στο διάοΟι Γερμανοί ξανάρχονται. Και οι σημερινοί δωσίλογοι θεωρούν ότι είλο τους Γερμανούς και την τρόικα. Η κυβέρνηση που θα πει, όπως ο ναι αναπόφευκτη αυτή η λύση αφού μας προφυλάσσει από τις αγορές Κίρχνερ στην Αργεντινή, «άι σιχτίρ» στο ΔΝΤ και θα κηρύξει ως και μας διατηρεί στο ευρώ. Όπως τότε, στην Κατοχή, που διακήρυσεπαχθές ένα μεγάλο μέρος του χρέους. Όλες οι άλλες συνταγές και σαν ότι «η χώρα είναι ασφαλής γιατί είναι μακριά από το θέατρο του τα μείγματα πολιτικής θα θεωρηθούν πάλι απόπειρα εξαπάτησης του πολέμου και στη σιγουριά των γερμανικών δυνάμεων», ενώ οι γερλαού, ο οποίος κάποια στιγμή θα τιμωρήσει πολύ αυστηρά όλους τους μανοτσολιάδες επέβλεπαν «τη συγκομιδή σιτηρών υπέρ του γερμανιπρωταίτιους της καταστροφής και εκείνους που θα επιχειρήσουν να κού στρατού». Η ιστορία επαναλαμβάνεται, με τη συγκομιδή όλων των τους συγκαλύψουν. Με ατιμωρησία και πληγωμένη εθνική υπερηφάπόρων του κράτους υπέρ των διεθνών τοκογλύφων και της Μέρκελ. νεια και ψυχή δεν πρόκειται να υπάρξει ουδεμία επιστροφή στο δρόμο Και γι’ αυτό στο τεύχος του «Crash» που κρατάτε δημοσιεύουμε ένα της ανάπτυξης. κομμάτι της μεγάλης ιστορίας των δωσιλόγων του Β’ Παγκοσμίου πο-

“

Νοέμβριος/2011

crash 3

04_05_PERIEXOMENA 10/28/11 4:19 PM Page 4

crash

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

6 Άρθρο παρέμβαση του Αντώνη Σαμαρά

Δεν είναι «τέλος» είναι «αρχή»…

Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛOΣ

40 Γιώργος

43 Μανώλης Γλέζος

...η ιστορία επαναλαμβάνεται Έρευνα-επιμέλεια: Παναγιώτης Τζένος

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Ολικής Ρήξης Γιώργος Τράγκας

Παναγιώτης Τζένος Δημήτρης Κωνσταντάρας Αντώνης Πρέκας Μαρία Καρρά Μάρθα Τσιατά mtsiata@yahoo.gr Αρθρογράφοι Τεύχους: Μανώλης Γλέζος, Δημήτρης Τσοβόλας, Στράτος Ι. Παραδιάς, Μάκης Βορίδης, Νότης Μαριάς, Μάνος Γιακουμής, Γιάννος Παπαντωνίου, Νίκος Μαρκάτος Ειδικοί Συνεργάτες: Γιώργος Ανδρουτσόπουλος, Δέσποινα Παπαγεωργίου Γράφουν: Γιώργος Παππούς, Γεωργία Σκιτζή, Κάτια Τσιμπλάκη Διόρθωση Κειμένων: Χρήστος Τρεμούλης Γενικός Διευθυντής: Σύμβουλος Έκδοσης: Διευθυντής : Αρχισυνταξία: Εμπορική Διεύθυνση:

4 crash Νοέμβριος/2011

του Γιώργου Παπού

συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου

ΤΩΝ ΔΩΣΙΛΟΓΩΝ

Δημιουργικό - Παραγωγή: Αρχείο Φωτογραφιών: Φωτογράφος: Photo Editor: Εκτύπωση: Επωνυμία Eταιρείας: Διεύθυνση: Τηλέφωνο: FAX: e-mail:

(και... βλέπουμε) από τους «ΓΚΑΟΥΛΑΪΤΕΡ» του Δ’ ΡΑΙΧ

Κασιμάτης «Εκτός νόμου η κυβέρνηση»

10 Iστορική έρευνα

Εκδότης:

38 10χρονη Κατοχή

Κωνσταντίνος Παναγούλιας EUROKINISSI Α.Ε., AΠΕΙΡΟΝ Α.Ε. STUDIO RASSIAS by Βαγγέλης Ρασσιάς Μιχάλης Τσίτας 3E ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΗ Α.Ε. ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Κορίνθου 1 και Τατοΐου, Μεταμόρφωση 210 2839036 210 2839038 info@crashmag.gr

Γενικό προσκλητήριο για έναν κοινό αγώνα

44 Wikileaks

Οι εντιμότατοι φίλοι της αμερικανικής πρεσβείας Αποκαλύψεις μέρος 1ο

60 Παρέμβαση του Αλέξη Τσίπρα

Χρειάζεται ένας Νέος Συνασπισμός Εξουσίας

04_05_PERIEXOMENA 10/28/11 4:22 PM Page 5

Γιώργος Παναγιωτακόπουλος

92 Γιώργος Λιάνης «Τα κόμματα είναι η κατάρα της δημοκρατίας»

«Ζήτημα επιβίωσης η ανατροπή αυτής της ηγετικής ομάδας» συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

Δημήτρης Τσοβόλας

Ταφόπλακα στην ανεξάρτητη Ε.Ε.

συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

«Το Μνημόνιο το υπέγραψαν χωρίς να το διαβάσουν» συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

124 Γιάννος Παπαντωνίου Χρεοκοπία: Η επόμενη μέρα...

Mάκης Βορίδης

Πατριωτικό καθήκον του Πρωθυπουργού η παραίτηση

100

120 Γιάννης Μιχελάκης

126 ΙΣΛΑΝΔΙΑ

επανάσταση που Ο Ομπάμα Μια ακόμα στις δεν τέλειωσε της Δέσποινας Παπαγεωργίου συμπληγάδες

Βλaντιμίρ Πούτιν 106 Όταν το σιωπηλό 134 Νίκος Σοφιανός 99% μιλά, η Wall «Το ΠΑΣΟΚ

Πού το πάει το... ρώσικο τρένο;

των Δημ. Κωνσταντάρα - Κ. Τσιμπλάκη

78 Γιάννης Δραγασάκης

Street λουφάζει...

της Δέσποινας Παπαγεωργίου

114 Nότης Μαριάς

Γερμανικό «Tο κράτος ή«κούρεμα» μονομερής διαγραφή χρέους;

λειτουργεί ως πλυντήριο»

συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου

Ενεχυροδανειστήρια 86 «Αγοράζω τα χρυσά σας δόντια ακόμη και με σφράγισμα»

της Γεωργίας Αθ. Σκιτζή

114

Χαράλαμπος Αθανασίου

«Δεν θα περάσουν οι νόμοι εις βάρος του λαού» συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

είναι επιλογή της ολιγαρχίας»

συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

142

Τρακαδόροι Γερμανοί, φέρτε πίσω τις... σταφίδες

Απίστευτα στοιχεία για το Γερμανικό χρέος προς την Ελλάδα

162

Το βλέμμα της ψυχής σε μια σχολική τάξη που τους χωρά όλους! άρθρο του Δημήτρη Κωνσταντάρα Νοέμβριος/2011

crash 5

006_007_SAMARAS 10/28/11 5:17 PM Page 6

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Άρθρο - παρέμβαση του προέδρου της Νέας Δημοκρατίας

Δεν είναι «τέλος» είναι «αρχή»… Του Αντώνη Σαμαρά

ένε ότι «το πιο πυκνό σκοτάδι είναι λίγο πριν αρχίζει να φέγγει… » Πράγματι, αυτή τη στιγμή η Ελλάδα περνάει μια πολύ βαθιά κρίση. Και ο Ελληνικός λαός βρίσκεται σε απελπισία. Όμως, το πρώτο πράγμα στο οποίο πρέπει να αντισταθούμε είναι ακριβώς αυτό: η απελπισία! Όχι να ωραιοποιήσουμε την κατάσταση, που είναι, όντως, πολύ άσχημη... Όχι να αποσιωπήσουμε τα λάθη μας και τις ευθύνες όλων… Αλλά να κοιτάξουμε γύρω μας με μάτι καθαρό και να πάρουμε δύναμη: l Η Ελλάδα έχει πριν απ’ όλα τα ταλέντα των ανθρώπων της και το δαιμόνιο του λαού της. Μεγαλύτερη απόδειξη η Ελληνική Διασπορά: Οι Έλληνες που διαπρέπουν παντού στον κόσμο, ενώ μαραζώνουν στην ίδια την πατρίδα τους! Αυτό πρέπει να αλλάξει και θα αλλάξει… l Η Ελλάδα έχει μεγάλο φυσικό πλούτο. Στο έδαφος, στο υπέδαφος και στο βυθό των θαλασσών της. Μέχρι τώρα ελάχιστα τον έχει αγγίξει. Αυτό πρέπει να αλλάξει… l Πρέπει ακόμα να ανακηρύξουμε την Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη. Το έκανε η μικρή Κύπρος και κέρδισε αμέσως διεθνή στήριξη. Εμείς δεν το τολμήσαμε. Κι αυτό πρέπει να αλλάξει. l Η Ελλάδα έχει τεράστια αναξιοποίητη περιουσία. Που μέχρι τώρα την λεηλατούν «τρωκτικά» και την εποφθαλμιούν «κυκλώματα» επίδοξων καταπατητών. Αυτό πρέπει να σταματήσει. Η ακίνητη μόνο περιουσία του Δημοσίου ξεπερνά σε αξία το σύνολο του χρέους μας και μπορεί να δώσει εισοδήματα όσο περί6 crash Νοέμβριος/2011

που οι ετήσιοι τόκοι που πληρώνουμε. Αλλά για να συμβεί αυτό πρέπει, επιτέλους, να την αξιοποιήσουμε. Κι όχι, βέβαια, να την εκποιήσουμε. Ούτε να την ξεπουλήσουμε… l Τέλος, η Ελλάδα έχει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα σε παρά πολλούς κλάδους. Μπορεί να παράγει προϊόντα εξαιρετικά, να διαπρέψει στις εξαγωγές και να κερδίσει διεθνείς αγορές. Όχι μόνο να αξιοποιεί πλούτο που κληρονόμησε. Αλλά και να παράγει νέο πλούτο… – Μας έλεγαν ότι είμαστε, τάχα, μόνο για «υπηρεσίες». Είναι ψέμα! – Μας έλεγαν ότι πρέπει, δήθεν, να συρρικνώσουμε την αγροτική και κτηνοτροφική παραγωγή μας. Είναι ψέμα! – Μας έλεγαν ότι δεν μπορούμε να έχουμε βιομηχανία. Είναι ψέμα πέρα για πέρα… Ό,τι κατάφεραν χώρες όπως η Δανία, η Φιλανδία, η Σουηδία μπορούμε να το καταφέρουμε κι εμείς. Κι ακόμα περισσότερα… Συμπέρασμα: η Ελλάδα έχει τεράστιο αναξιοποίητο πλούτο, τεράστιο ανεκμετάλλευτο παραγωγικό δυναμικό.

Θα μας φέρουν, σε εννιά χρόνια από σήμερα -το 2020εκεί που ήμασταν πριν δύο χρόνια -το 2009

Δεν χρεοκόπησε η Ελλάδα. Χρεοκόπησαν δύο πράγματα: – Πρώτον, οι μεγάλες επιλογές της τελευταίας τριακονταπενταετίας: Η ψευδαίσθηση ευημερίας με δανεικά. Ο λαϊκισμός. Το γεγονός ότι πολλοί έβλεπαν τα στραβά, αλλά λίγοι τολμούσαν να τα διορθώσουν. Το γεγονός ότι η πολιτική μας τάξη παρέμενε εγκλωβισμένη σε ξεπερασμένες νοοτροπίες της Μεταπολίτευσης. Κολάκευε το λαό. Και βόλευε τους ημέτερους. Για την ακρίβεια κολάκευε τα ελαττώματα των πολλών. Και αποθάρρυνε τις αρετές των πιο δημιουργικών. Αυτά όλα πρέπει να αλλάξουν. Και θα αλλάξουν! – Δεύτερον, χρεοκόπησε και η «συνταγή» με την οποία προσπάθησαν να μας σώσουν μετά το Μάιο του 2010. Που αντί να μειώσει το έλλειμμα, βάθυνε την ύφεση. Κι αντί να εξυγιάνει τα δημοσιονομικά της χώρας, εκτίναξε το χρέος! Μέχρι που το κατάντησε «μη βιώσιμο»… Κι έρχονται σήμερα και το κουρεύουν! Για να μας φέρουν, σε εννιά χρόνια από σήμερα -το 2020- εκεί που ήμασταν πριν δύο χρόνια -το 2009- όταν μπήκαμε στο «μηχανισμό στήριξης»! Παρά τις πρωτοφανείς θυσίες του ελληνικού λαού, παρά το «κούρεμα» που τώρα έγινε, έντεκα χρόνια θα χρειαστούν για να ξαναγυρίσουμε στην αφετηρία της κρίσης. Και ποιος ξέρει πόσα ακόμα για να «εξυγιανθούμε» πλήρως... Διότι και το 2020, με 120% χρέος προς ΑΕΠ, όσο το υπολογίζουν τότε, δεν θα είμαστε έξω από την κρίση. Θα χρειαστούν πολλά χρόνια ακόμα για να γί-

006_007_SAMARAS 10/28/11 5:18 PM Page 7

νουμε «φυσιολογική» χώρα χωρίς ανάγκη «στήριξης» ή «επιτήρησης»… Εκτός κι αν… Εκτός κι αν καταλάβουμε τι πήγε στραβά τα τελευταία δύο χρόνια (γιατί τα προηγούμενα τριανταπέντε το έχουμε όλοι αντιληφθεί)… Εκτός κι αν δώσουμε έμφαση πια στην Ανάκαμψη της Οικονομίας. Ώστε να μπει η Ελλάδα σε αναπτυξιακή τροχιά. Να παράγει πρωτογενή πλεονάσματα. Να παράγει, σύντομα, και δημοσιονομικά πλεονάσματα. Να μειώσει ταχύτατα το χρέος της. Να αυξήσει την παραγωγή της. Να πέσει ακόμα πιο γρήγορα το κλάσμα: Χρέος προς ΑΕΠ. Να βγούμε μιαν ώρα αρχύτερα στις αγορές. Και να απαλλαγούμε μιαν ώρα αρχύτερα από την «επιτήρηση». Πόσο εύκολο είναι αυτό; Δεν είναι εύκολο. Εκτός κι αν το αποφασίσουμε και το πιστέψουμε αληθινά. Και πόσο εφικτό είναι; Είναι απολύτως εφικτό: Το έχουν καταφέρει άλλες χώρες που δεν έχουμε τίποτε να τους ζηλέψουμε. Μπορούμε να το καταφέρουμε κι εμείς! l Το πρόβλημά μας δεν είναι μόνο να αλλάξουμε το οικονομικό μοντέλο που ακολουθήσαμε επί δεκαετίες και μας χαντάκωσε… l Το πρόβλημά μας δεν είναι μόνο να δούμε τις χρόνιες αδυναμίες του πολιτικού μας συστήματος και να τις ξεπεράσουμε. l Το πρόβλημά μας είναι επίσης, να αντιληφθούμε και τα λάθη των τελευταίων δύο ετών. Που επρόκειτο να μας «σώσει» και μας πήγε πίσω. Πολύ πίσω… l Αλλά το πιο σημαντικό είναι να ξαναβρούμε την εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, στο δυναμισμό και τη δημιουργικότητα του λαού μας. Και να ανακτήσουμε την ουσιαστική ανεξαρτησία της πολιτικής μας… Το Μάιο του 2010, αρκετά μόνοι μας τότε, προειδοποιούσαμε ότι η Πολιτική του Μνημονίου δεν θα μας οδηγήσει σε σωτηρία. Θα χειροτερέψει την κρίση που αντιμετωπίζαμε τότε. Αποδείχθηκε ότι είχαμε δίκιο… Σήμερα προειδοποιούμε ότι τίποτε δεν χάθηκε, η χώρα μπορεί να σηκωθεί ξανά όρθια στα πόδια της. Οι Έλληνες μπορούν ξανά να πάρουν την μοίρα τους στα χέρια τους.

Φτάνει να πιστέψουν στον εαυτό τους. Να διατηρήσουν την ενότητά τους. Να διδαχθούν από τα λάθη τους. Και να τα διορθώσουν.

Οι Έλληνες μπορούν να κάνουν τα πάντα εκτός από ένα: Να αποδεχθούν τη μοίρα του υποταγμένου.

Κανένας λαός δεν χάνει την Ελευθερία του, αν δεν το θελήσει ο ίδιος. Και κανένας δεν μπορεί να σε κατακτήσει, αν προηγουμένως δεν αποδεχθείς εσύ την μοίρα του υποταγμένου… Οι Έλληνες μπορούν να κάνουν τα πάντα εκτός από ένα: Να αποδεχθούν τη μοίρα του υποταγμένου. Η δοκιμασία αυτή δεν είναι το «τέλος της Ελλάδας». Είναι η αρχή της αφύπνισής της. Νοέμβριος/2011

crash 7

008_009_SWEET_HOL 10/27/11 9:07 PM Page 2

Η πιο γλυκιά ομάδα της χώρας είναι εδώ

Sweetblog.gr. «Ζαχαρώνουμε» τα νέα για τον διαβήτη και ανοίγουμε την καρδιά και το μυαλό μας.

Ο ΓιΩρΓΟς ΤρAΓκας σχολιάζει την επικαιρότητα και αποκαλύπτει τι του ανεβάζει το ζάχαρο! Όλες οι ειδήσεις για το διαβήτη αλλά και προτάσεις για προϊόντα που δεν ανεβάζουν το ζάχαρο και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής σας.

Γιατί, ο διαβήτης αν τον προσέξεις σε προσέχει. sweetblog.gr. Τα πάντα για τον διαβήτη.

008_009_SWEET_HOL 10/27/11 9:07 PM Page 3

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:54 PM Page 10

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

Η ιστορία επαναλαμβάνεται...

O κατοχικός πρωθυπουργός Κ. Λογοθετόπουλος στο σκαμνί με τον πατέρα του Μ. Χριστοφοράκου

«Εις τον καιρό του προσκυνήματος εφοβήθηκα μόνο διά την πατρίδα μου, όχι άλλη φορά, ούτε εις τας αρχάς ούτε εις τον καιρό του Δράμαλη, όπου ήλθε με τριάντα χιλιάδες στράτευμα εκλεκτό, ούτε ποτέ, μόνο εις το προσκύνημα εφοβήθηκα […] Τσεκούρι και φωτιά στους προσκυνημένους»

Θεόδωρος Κολοκοτρώνης 10 crash Νοέμβριος/2011

Γ. Τσολάκογλου

Έρευνα-Επιμέλεια: Παναγιώτης Τζένος

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 11

Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛ Σ

ΤΩΝ ΔΩΣΙΛΟΓΩΝ 3 3 3 3 3

Oι κατοχικές κυβερνήσεις Tα Τάγματα Ασφαλείας Oι δίκες των προδοτών

Η επταετία Παπαδόπουλου και η Υπόθεση Λαμπράκη Tα «νήματα» που συνδέουν το χθες με το σήμερα

Γερμανοί τσολιάδες κρεμάνε σε πλατεία Έλληνα πατριώτη

▲ ▲

το βιβλίο του «Ο Αγών μου» («Mein Kampf») ο Χίτλερ ανέφερε μεταξύ άλλων κάτι που στην πορεία της Ιστορίας αποδείχθηκε συγκλονιστικά προφητικό: «Ο νικητής, αν είναι έξυπνος, θα εμπιστευτεί σε πρόσωπα της εθνικότητας του ηττημένου λαού, που δεν έχουν ούτε χαρακτήρα ούτε τιμή, το ρόλο του δεσμοφύλακα. Τα πρόσωπα αυτά θα τον βοηθήσουν στο έργο της ολοκληρωτικής υποδούλωσης των συμπατριωτών τους κατά τρόπο πολύ σκληρότερο και ανοικτίρμονα από εκείνον που θα μεταχειριζόταν ένα οποιοδήποτε ξένο κτήνος». Ο δωσιλογισμός κατά τη διάρκεια του πολέμου και της κατοχής απέκτησε μαζικές διαστάσεις και γνώρισε ποικίλες μορφές: στελέχωση κατοχικών κυβερνήσεων, ένταξη στους μηχανισμούς πληροφοριών και προπαγάνδας των κατακτητών, οικονομική συνεργασία, ακόμα και αποστολή εθελοντών για να πολεμήσουν με τα ναζιστικά στρατεύματα στο ανατολικό μέτωπο. Ένα από τα πρώτα καθήκοντα και δεσμεύσεις των μεταπολεμικών κυβερνήσεων στην Ευρώπη ήταν η τιμωρία των δωσιλόγων. Στην Ιταλία μετά το τέλος του πολέμου εκτελέστηκαν περί τους 12.000-15.000, ενώ στις αρχές του 1947 στο Βέλγιο, στη Γαλλία και την Ολλανδία κρατούνταν πάνω από 100.000 άτομα Νοέμβριος/2011

crash 11

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 12

Στα απομνημονεύματά του ο Τσολάκογλου γράφει: «Τολμήσας δεν υπελόγισα ευθύνας... Μέχρι σήμερον δεν μετενόησα διά το τόλμημά μου. Τουναντίον αισθάνομαι υπερηφάνειαν».

▲ ▲

για συνεργασία με τους Ναζί. Το ζήτημα της τιμωρίας των δωσιλόγων απασχόλησε ήδη τη Διασυμμαχική Συνδιάσκεψη που συνεδρίασε στο Λονδίνο τον Ιανουάριο του 1942, η οποία και αποφάσισε ότι αυτοί θα διώκονται και θα δικάζονται, και οι αποφάσεις του δικαστηρίου θα εκτελούνται. Ο Γεώργιος Παπανδρέου στο λόγο της απελευθερώσεως θα επαναλάβει ότι «η Εθνική Νέμεσις θα είναι αδυσώπητος», εναντίον των προδοτών της πατρίδας, θα σπεύσει όμως ταυτόχρονα να προσθέσει ότι: «Δεν πρόκειται βεβαίως εις την Ελλάδα, όπως συνέβη εις άλλας χώρας, περί μεγάλου αριθμού ενόχων». Για το σκοπό αυτό εγκρίθηκε από το υπουργικό συμβούλιο την 1η Οκτωβρίου 1944 Συντακτική Πράξη «περί επιβολής κυρώσεων κατά των προδοτών» που δημοσιεύτηκε μετά την απελευθέρωση στο ΦΕΚ της 6ης Νοεμβρίου του 1944.Η προσπάθεια για την υπονόμευση της σημασίας του προβλήματος φάνηκε, εκτός από το λόγο της απελευθερώσεως και από την αλλαγή του τίτλου στην αναθεωρημένη Συντακτική Πράξη. Για τη νέα Συντακτική Πράξη που εκδόθηκε από την κυβέρνηση Πλαστήρα στις 20 Ιανουαρίου, οι δωσίλογοι δεν χαρακτηρίζονταν προδότες αλλά: «Συνεργασθέντες μετά του εχθρού». Η στροφή στην αντιμετώπιση των δωσιλόγων σε διεθνές επίπεδο δεν ήταν άσχετη με την αντιπαράθεση ΗΠΑ και ΕΣΣΔ που οδήγησε στο λεγόμενο «Ψυχρό Πόλεμο». Στην Ελλάδα τα Δεκεμβριανά αλλά και η εμφύλια σύρραξη αποτέλεσαν τον καταλύτη για τη μεταστροφή της εκτελεστικής και δικαστικής εξουσίας απέναντι στους δωσίλογους.Τα ειδικά δικαστήρια δωσιλόγων θα χρησιμοποιηθούν στο να αποδείξουν ότι η Αντίσταση ήταν μέρος της προσπάθειας κατάληψης της εξουσίας από το ΕΑΜ. Μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας οι πολιτικές ελίτ, η άρχουσα τάξη αλλά και οι ξένες δυνάμεις –και κυρίως η Βρετανία– έχουν ανάγκη από έναν αφοσιωμένο κρατικό μηχανισμό, που θα αντιμετωπίσει τον «νέο εχθρό», που είναι η Αριστερά.Χαρακτηριστικό παράδειγμα ότι κατά τη διάρκεια των Δεκεμβριανών χιλιάδες κρατού12 crash Νοέμβριος/2011

μενοι για συμμετοχή στα περίφημα Τάγματα Ασφαλείας που κρατούνταν αποφυλακίστηκαν για να πολεμήσουν κατά του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, στελεχώνοντας εν συνεχεία την Εθνοφυλακή. Εκείνοι που συνεργάστηκαν με τους Ναζί στην κατοχή θα αποτελέσουν έτσι τη ραχοκοκαλιά της κρατικής μηχανής, θα στελεχώσουν τη δικαιοσύνη, θα γίνουν βουλευτές και υπουργοί, θα βρεθούν σε θέσεις κλειδιά του μεταπολεμικού κράτους, θα στελεχώσουν το παρακράτος εμπλεκόμενοι μέχρι και στη δολοφονία Λαμπράκη και εντέλει θα βρεθούν ασφαλείς την περίοδο της επταετίας, όπου ο δικτάτορας και πρώην ταγματασφαλίτης Γ. Παπαδόπουλος θα τους προσφέρει την πολυπόθητη κολυμβήθρα του Σιλωάμ, βαφτίζοντάς τους ακόμα και… αντιστασιακούς. Καταλυτικό ρόλο στην επικράτηση συγκεκριμένων κοινωνικών δυνάμεων θα παίξουν οι Βρετανοί, που κατάφεραν να θέσουν τη χώρα υπό τον έλεγχό τους με κύριο όπλο την αντιπαλότητα «δεξιών» και «αριστερών», σχέδιο που δεν πρόλαβαν να πραγματοποιήσουν οι γερμανικές δυνάμεις, αν και το είχαν πρώτες με προσοχή οργανώσει.

Εκείνοι που συνεργάστηκαν με τους Ναζί στην κατοχή θα αποτελέσουν τη ραχοκοκαλιά της κρατικής μηχανής, θα στελεχώσουν τη Δικαιοσύνη, θα γίνουν βουλευτές και υπουργοί, θα βρεθούν σε θέσεις-κλειδιά του μεταπολεμικού κράτους, θα στελεχώσουν το παρακράτος

Την κυβέρνηση Τσολάκογλου αρνείται να την ορκίσει ο τότε αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος, οπότε, αφού τον απομακρύνει η εκτάκτως συγκληθείσα Μείζων Σύνοδος, αναλαμβάνει ως νέος αρχιεπίσκοπος ο Δαμασκηνός, ο μετέπειτα αντιβασιλέας και πρωθυπουργός.

Οι δωσίλογοι πρωθυπουργοί της Ελλάδας

ΣΟΛΑΚΟΓΛΟΥ: Ο Βίντκουν Κουίσλιγκ ήταν Νορβηγός αξιωματικός, ιδρυτής φασιστικού κόμματος, που είχε έρθει σε επαφή με τον Χίτλερ το 1939 και συνέργησε μαζί του για την κατάληψη της χώρας του από τους Γερμανούς, όταν δε αυτοί την κατέλαβαν το 1940, διορίστηκε από αυτούς πρωθυπουργός. Εκτελέστηκε μετά την απελευθέρωση στις 24-10-1945. Το επώνυμό του (Κουίσλιγκ) θα χαρακτηρίσει τις κατοχικές κυβερνήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα και μέχρι την απελευθέρωση θα σχηματιστούν τρεις κατοχικές κυβερνήσεις.

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 13

Ο Βίντκουν Κουίσλιγκ ήταν νορβηγός αξιωματικός που συνέδεσε το όνομά του με όλες τις προδοτικές κυβερνήσεις της Ευρώπης

Καταλυτικό ρόλο στην επικράτηση συγκεκριμένων κοινωνικών δυνάμεων έπαιξαν οι Βρετανοί, που κατάφεραν να θέσουν τη χώρα υπό τον έλεγχό τους με κύριο όπλο την αντιπαλότητα «δεξιών» και «αριστερών», σχέδιο που δεν πρόλαβαν να πραγματοποιήσουν οι γερμανικές δυνάμεις, αν και το είχαν πρώτες με προσοχή οργανώσει

κατήργησε πραξικοπηματικά τον διοικητή Στρατιάς Ηπείρου Ιωάννη Πιτσίκα, ανέλαβε ο ίδιος διοικητής της Στρατιάς και υπέγραψε πρωτόκολλο ανακωχής με τον διοικητή της 1ης Μηχανοκίνητης Μεραρχίας Ες-Ες, υποστράτηγο Γιόζεφ (Σεπ) Ντίτριχ (Josef «Sepp» Dietrich), στο Βοτονόσι του Μετσόβου. Ο αρχηγός του Ελληνικού Στρατού, αρχιστράτηγος Αλέξανδρος Παπάγος, σε τηλεγράφημά του προς το Τμήμα Στρατιάς Ηπείρου κατήγγειλε την πρωτοβουλία του Τσολάκογλου ως αντίθετη προς τα συμφέροντα της πατρίδας, διέταξε την αντικατάσταση του Τσολάκογλου και αγώνα «μέχρι εσχάτου ορίου δυνατοτήτων».Ήταν όμως ήδη αργά. Την επόμενη ημέρα (21 Απριλίου) στη Λάρισα, ο Τσολάκογλου, «υπό το κράτος βίας», υπέγραψε ως διοικητής της Ελληνικής Στρατιάς Ηπείρου και Μακεδονίας την άνευ όρων παράδοση του Ελληνικού Στρατού στους Γερμανούς.Εκ μέρους των Γερμανών, το πρωτόκολλο της παράδοσης συνυπέγραψε ο αρχηγός των γερμανικών στρατευμάτων στην Ελλάδα, στρατηγός Γκράιφενμπεργκ (von Greinffenberg). Ως αντάλλαγμα κατορθώνει να επιτύχει αρχικά τον μη αφοπλισμό του στρατεύματος που είχε κατατροπώσει τους Ιταλούς και βέβαια να γλιτώσει την παράδοση του στρατού.Ωστόσο μετά από τις πιέσεις του Μουσολίνι, ο Τσολάκογλου αναγκάστηκε να υπογράψει στη Θεσσαλονίκη αλλά δύο πρωτόκολλα με τελευταίο αυτό με τον Γερμανό στρατάρχη Άλφρεντ Γιοντλ (Alfred Jodl) και τον Ιταλό στρατηγό Αλμπέρτο Φερέρο (Alberto Ferrero), για να ικανοποιηθεί και το γόητρο των Ιταλών. Στα απομνημονεύματά του ο Τσολάκογλου γράφει: «Ευρέθην αντιμέτωπος ιστορικού διλήμματος: Ή ν' αφήσω να συνεχισθή ο αγών και να γίνη ολοκαύτωμα ή υπείκων εις τας παρακλήσεις όλων των ηγητόρων του στρατου ν' αναλάβω την πρωτοβουλίαν της συνθηκολογήσεως... "Τολμήσας" δεν υπελόγισα ευθύνας... Μέχρι σήμερον δεν μετενόησα διά το τόλμημά μου.Τουναντίον αισθάνομαι υπερηφάνειαν». Στις 30 Απριλίου του 1941, ο Τσολά-

▲ ▲

Ο Γεώργιος Τσολάκογλου του Κωνσταντίνου (Ρεντίνα Αγράφων, Απρίλιος 1886-Αθήνα, 22 Μαΐου 1948) ήταν Έλληνας στρατιωτικός και πολιτικός, διορισμένος πρωθυπουργός κατά την περίοδο κατοχής της χώρας 1941-1942.Κατατάχθηκε στον Ελληνικό Στρατό και στη συνέχεια εισήλθε στη Σχολή Υπαξιωματικών, από την οποία αποφοίτησε το 1912 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού Πεζικού. Ως αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού, ο Τσολάκογλου συμμετείχε στις κυριότερες μάχες στους Βαλκανικούς Πολέμους και στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, όπου και προάχθηκε κατ’ εκλογή σε λοχαγό και ταγματάρχη και υπηρέτησε στο επιτελείο της 1ης Μεραρχίας, στην οποία και αργότερα ανέλαβε επιτελάρχης.Συμμετείχε στην εκστρατεία στην Ουκρανία και τη Μικρασιατική εκστρατεία ως διοικητής τάγματος ευζώνων του 1/39ου και αργότερα ως επιτελάρχης της 4ης Μεραρχίας, κατά την επίθεση του Αυγούστου το 1922. Το 1940, είχε φτάσει στο βαθμό του αντιστρατήγου και ήταν διοικητής του Γ΄ Σώματος Στρατού (Δυτική Μακεδονία).Μετά την επίθεση των Ιταλών κατά τη μάχη του Μόραβα, με επιτυχη-

μένο ελιγμό, και παρά τους δισταγμούς των ανωτέρων του, συνέβαλε στην πλήρη νίκη του υπ’ αυτού Σώματος στρατού.Μετά την επίθεση όμως των Γερμανών κατά της Ελλάδας (6 Απριλίου 1941), ο Τσολάκογλου και ορισμένοι άλλοι ανώτεροι αξιωματικοί του Στρατού έλαβαν την πρωτοβουλία για συνθηκολόγηση, κρίνοντας εκείνοι πως κάθε αντίσταση στους κατακτητές θα ήταν μάταιη. Έτσι, στις 20 Απριλίου 1941, ημέρα του Πάσχα, σε συνεννόηση με τον διοικητή του Α΄ Σώματος Στρατού, αντιστράτηγο Παναγιώτη Δεμέστιχα, τον διοικητή του Β΄ Σώματος Στρατού, αντιστράτηγο Γεώργιο Μπάκο, και τον μητροπολίτη Ιωαννίνων Σπυρίδωνα,

Νοέμβριος/2011

crash 13

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 14

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

Ο Ιωάννης Ράλλης, τρίτος κατοχικός πρωθυπουργός, πατέρας του μετέπειτα δημοκρατικά εκλεγμένου πρωθυπουργού Γ. Ράλλη, ήταν ο εμπνευστής των περίφημων Ταγμάτων Ασφαλείας

▲ ▲

14 crash Νοέμβριος/2011

Όπως γράφει ο ίδιος στο βιβλίο του «Ιδού η Αλήθεια», ο μη σχηματισμός ελληνικής κυβέρνησης θα διευκόλυνε τα όνειρα του Μουσολίνι για την αναγέννηση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, με τον κίνδυνο η Ελλάδα να μεταβληθεί σε ιταλικό προτεκτοράτο και γι’ αυτό οι Γερμανοί επέμεναν στο σχηματισμό ελληνικής κυβέρνησης.Γράφει δε πως εκβίαζαν τον Τσολάκογλου για τον σχηματισμό κυβερνήσεως με την απειλή πως δεν θα απελευθέρωναν τους 300.000 Έλληνες αιχμαλώτους που κρατούσαν. Επίσης αναφέρει πως στη Γιουγκοσλαβία: «Εκρατούντο δε καθ’ όλην την διάρκειαν του πολέμου εις Γερμανίαν μεν 12.000 αξιωματικοί και 380.000 οπλίται, εις Ιταλίαν δε 2.000 αξιωματικοί, άπαντες Παλαιοσέρβοι, καθόσον οι Κροάται έμειναν ελεύθεροι». Τέλος, τονίζει πως στο Βέλγιο, στην Ολλανδία και την Πολωνία, που δεν σχηματίστηκε κυβέρνηση, τοποθετήθηκαν Γερμανοί Γκαουλάιτερ: «οίτινες ήσκουν την εξουσίαν των τρομοκρατικώς και

Με τον μεγάλο λιμό του χειμώνα του ’41 άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους οι διαβόητοι μαυραγορίτες αλλά και οι οικονομικοί δωσίλογοι, που κατάφεραν να κάνουν περιουσίες δισεκατομμυρίων

κατά τρόπον απομυζητικόν διά τας υπ’ αυτών καταδυναστευόμενας χώρας». Ο Λογοθετόπουλος ανέλαβε πρωθυπουργός για μόνο ένα 4μηνο, από 2-12-1942 έως 74-1943, και στο διάγγελμά του επί τη αναλήψει των καθηκόντων του είναι έντονη η προσπάθειά του να συσπειρώσει τον παραδοσιακό πολιτικό κόσμο της χώρας εναντίων των κομμουνιστών, καθώς όπως τονίζει «πλέον έχει αρχίσει να αυξάνει η επιρροή του ΕΑΜ και της αντίστασης». ΩΑΝΝΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΡΑΛΛΗΣ 18781946: Ο Ιωάννης Δ. Ράλλης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1878 και πέθανε στις φυλακές Αβέρωφ την 26η Οκτωβρίου 1946 σε ηλικία 68 ετών. Ήταν πολιτικός, Μακεδονομάχος και πρωθυπουργός της εγκάθετης κυβέρνησης των γερμανικών κατοχικών δυνάμεων από τις 7 Απριλίου του 1943 μέχρι τις 12 Οκτωβρίου του 1944. Ήταν γιος του Δημητρίου Ράλλη, διακεκριμένου Αθηναίου πολιτικού και πρωθυπουργού της χώρας.Σπούδασε νομικά συμπληρώνοντας τις σπουδές του στη Γαλλία και τη Γερμανία, για να επιδοθεί στη συνέχεια στη δικηγορία. Η πρώτη σημαντική ανάμειξη του Ιωάννη Ράλλη στα κοινά της Ελλάδας έγινε την άνοιξη του 1904, όταν, μαζί με τον Δημήτρη Καλαποθάκη, τον Στέφανο Δραγούμη, τον Πέτρο Σαρόγλου, τον Παύλο Μελά και άλλους, δημιούργησε το Ελληνικό Μακεδονικό Κομιτάτο, με σκοπό τη δημιουργία αντάρτικου στην υπό οθωμανική κατοχή Μακεδονία. Το 1906 ανα-

▲ ▲

κογλου διορίστηκε πρωθυπουργός από τις δυνάμεις κατοχής, θέση στην οποία παρέμεινε μέχρι τις 2 Δεκεμβρίου του 1942 όπου και στη συνέχεια ιδιώτευσε. Την κυβέρνηση αρνείται να την ορκίσει ο τότε αρχιεπίσκοπος Χρύσανθος, οπότε, αφού τον απομακρύνει η εκτάκτως συγκληθείσα Μείζων Σύνοδος, αναλαμβάνει ως νέος αρχιεπίσκοπος ο Δαμασκηνός, ο μετέπειτα αντιβασιλέας και πρωθυπουργός. Στην πρώτη κατοχική κυβέρνηση συμμετείχαν οι άλλοι δύο αντιστράτηγοι της Συνθηκολόγησης, Δεμέστιχας και Μπάκος, καθώς και ο επόμενος κατοχικός πρωθυπουργός, Κωνσταντίνος Λογοθετόπουλος.Τα όσα φρικτά ακολούθησαν έχουν καταγραφεί στις μαύρες σελίδες της Ιστορίας.Ο μεγάλος λιμός του χειμώνα του 1941 συνοδεύτηκε από μαζικούς βομβαρδισμούς αμάχων την ώρα που οι συνθηκολογήσαντες διασφάλιζαν ασυλία.Ταυτόχρονα άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους οι διαβόητοι μαυραγορίτες αλλά και οι οικονομικοί δωσίλογοι, που κατάφεραν να κάνουν περιουσίες δισεκατομμυρίων. ΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΟΓΟΘΕΤΟΠΟΥΛΟΣ: Στις 30-4-1941 ο Λογοθετόπουλος, καθηγητής Πανεπιστημίου και γιατρός, αναλαμβάνει υπουργός Υγεινής και Κοινωνικής Προνοίας και στη συνέχεια και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Τσολάκογλου. Ο Λογοθετόπουλος, παντρεμένος με Γερμανίδα, όπως και πολλοί γερμανόφιλοι, πίστευε ότι οι Ναζί θα στήριζαν την Ελλάδα στα πλαίσια μιας ενωμένης Ευρώπης υπό την κυριαρχία της Γερμανίας.

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 15

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 16

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

Ο Τσολάκογλου επιδίωξε να μη συλληφθεί ο στρατός, όπως συνέβη στη Γιουγκοσλαβία

▲ ▲

μείχθηκε στην πολιτική και εξελέγη πρώτα βουλευτής Μεγάρων, επανεκλεγείς έκτοτε σε όλες σχεδόν τις μέχρι του 1936 εκλογές βουλευτής, άλλοτε Αττικής και άλλοτε Αθηνών. Υπουργός έγινε για πρώτη φορά το 1920 επί κυβερνήσεως Δημητρίου Ράλλη.Ανέλαβε το υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και προσωρινά το υπουργείο Ναυτικών.Αργότερα, πολιτεύθηκε με το φιλοβασιλικό Λαϊκό Κόμμα.Επί κυβέρνησης Παναγή Τσαλδάρη κατέλαβε για λίγους μήνες το υπουργείο Εξωτερικών και μετά τις εκλογές του Μαρτίου 1933 το υπουργείο Εσωτερικών και Αεροπορίας (Μάρτιος-Αύγουστος 1933). Μετά από διαφωνία με τον Τσαλδάρη, παραιτήθηκε από την κυβέρνηση.Στις εκλογές του 1935 απέτυχε να εκλεγεί, οπότε μαζί με τον Ιωάννη Μεταξά και τον Γεώργιο Στράτο κατήλθαν σε εκλογές με το σύνθημα της επαναφοράς της Βασιλευόμενης Δημοκρατίας.Στις εκλογές του 1936 ηγήθηκε ιδίας ομάδας που αντιπροσωπεύθηκε στη Βουλή από 8 βουλευτές. Τον Απρίλιο του 1943 ο Ιωάννης Ράλλης ανέλαβε πρωθυπουργός της διορισμένης κυβέρνησης της ναζιστικής «Ελληνικής Πολιτείας», προκαλώντας –καθώς λέγεται– ακόμα και την οργή του γιου του Γεωργίου.Ως κατοχικός πρωθυπουργός, ο Ιωάννης Ράλλης οργάνωσε τα Τάγματα Ασφαλείας, για την άμυνα της υπαίθρου και αντιμετώπιση των ενόπλων κομμουνιστών του ΕΑΜ και των άλλων αντιστασιακών ομάδων.Ο ίδιος εκτιμούσε ότι τελικά θα επικρατούσαν οι Σύμμαχοι, αλλά πίστευε πως μόνο με τη δημιουργία των Ταγμάτων Ασφαλείας και υπό την καθοδήγηση της Βέρμαχτ θα αποτρέπονταν η επικράτηση των κομμουνιστών στην Ελλάδα.

Τα Τάγματα Ασφαλείας

ι γερμανικές Αρχές πολύ γρήγορα διαπίστωσαν ότι ο Λογοθετόπουλος παρά το επιστημονικό του κύρος δεν είχε ικανές δυνάμεις επιβολής στο διαμορφωμένο πολιτικό σκηνικό και σε διάστημα μόλις λίγων μηνών αναζητούσαν τον αντικαταστάτη 16 crash Νοέμβριος/2011

του. Την ίδια εκείνη εποχή κάποιοι απόστρατοι αξιωματικοί, επικεφαλής των οποίων φέρονταν ο στρατηγός Θεόδωρος Πάγκαλος, άρχισαν να ανησυχούν από την εντεινόμενη δραστηριότητα του ΕΑΜ και ειδικότερα μετά τη δημιουργία του στρατιωτικού σκέλους του ΕΛΑΣ, θεωρώντας ότι αυτές, με το πρόσχημα της αντί- Στα Τάγματα κατατάσσονταν κυρίως εξαθλιωμένοι άνθρωποι στασης κατά των κατα- που προσπαθούσαν έτσι να επιβιώσουν, καθώς η υπηρεσία κτητών, είχαν ήδη αρ- συνοδευόταν με καλό για την εποχή μισθό και άλλα προνόμια και διευκολύνσεις χίσει να διαβρώνουν το λαό της υπαίθρου, ματαιωθούν οι πόθοι αυτών των κομμουνιστικών υπολογίζοντας ακόμα πως με τον εφοδιασμό οργανώσεων, που έτσι κι αλλιώς παρέμεναν τους με οπλισμό από τους Άγγλους θα επιεκτός νόμου.Παράλληλα ανέθεσαν στον φίλο του κρατούσαν τελικά μετά την απελευθέρωση. Πάγκαλου, Ιωάννη Βουλπιώτη, να ανιχνεύσει επ' Έτσι μετά από πολλές συζητήσεις κατέληξαν αυτού τις διαθέσεις των Γερμανών μέσω της φιστο συμπέρασμα ότι θα πρέπει η ίδια η Κυβέρλίας που διατηρούσε με τον πρώην στρατιωτικό νηση να αναλάβει μια ανεξαρτησία κινήσεων ακόλουθο της Γερμανίας στην Αθήνα Κρίστιαν και δράσης επ' αυτού του ζητήματος ώστε να Φον Κλεμ. Όταν ο συνταγματάρχης Φον Κλεμ ενημερώθηκε σχετικά, και δι' αυτού ο Αρχηγός «Σας εκφράζω τα των Ες-Ες Ελλάδος, φέρεται να μετέφερε θετική συγχαρητήριά μου, επειδή απάντηση, οπότε και στη συνέχεια ο Πάγκαλος, με σύμφωνη γνώμη και των άλλων αποστράτων, κατορθώσατε να οργανώσετε έσπευσε και ενημέρωσε σχετικά τον Ιωάννη Ράλτα υγιή και νομοταγή στοιχεία λη, πείθοντάς τον τελικά να αναλάβει πρωθυπουργός, δηλώνοντάς του και την ακαταλληλότητου ελληνικού λαού στα τά του γι’ αυτή τη θέση εξαιτίας της προηγούμενης τμήματα των Ελλήνων δικτατορίας του, για την οποία και είχε διαβληθεί. Το πρώτο Τάγμα Ασφαλείας ή 1ο Τάγμα Ευζώεθελοντών καθώς και των νων, συγκροτήθηκε το Μάιο του 1943, διοικητής ευζώνων, και να τα οδηγήσετε του οποίου ανέλαβε ο συνταγματάρχης Ιωάννης Πλυτζανόπουλος.Όμως, περί τα μέσα Ιουνίου σε άψογη συνεργασία αποφασίστηκε η συγκρότηση τεσσάρων ακόμη με τα δικά μας γερμανικά» ταγμάτων. Έτσι τον Ιούνιο, Σεπτέμβριο, Οκτώβριο Αρχηγός των Ες-Ες Χάινριχ Χίμλερ και μέχρι το Δεκέμβριο του ίδιου έτους δημιουργήθηκαν στην Αθήνα άλλα τέσσερα τάγματα, με για τα Τάγματα Ασφαλείας

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 17

Κατά τη διάρκεια της κατοχής εμφανίστηκαν και πολιτικά κόμματα που συνεργάστηκαν με τον εχθρό

«Τα Τάγματα Ασφαλείας αποτελούν την τελευταία εφεδρεία του Ελληνικού Έθνους» Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρύσανθος

τελικό απολογισμό της δράσης των Ταγμάτων Ασφαλείας, λίγο μετά την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα.Σε αναφορά του προς το Γενικό Επιτελείο των SS (2-11-1944), εκτιμά ότι τα μεν εθελοντικά τάγματα «ήταν πολύτιμες βοηθητικές μονάδες στην ενεργή καταπολέμηση των συμμοριών» από τη Βέρμαχτ, τα δε ευζωνικά τμήματα «πολέμησαν τον κομμουνισμό και τις συμμορίες του ΕΛΑΣ με αξιοσημείωτη επιτυχία». Την εκτίμησή του θα συμμεριστεί, στην υπηρεσιακή του απάντηση στις 10-11-1944 και ο αρχηγός των SS, Χάινριχ Χίμλερ, με το εξής τηλεγράφημα: «Σας εκφράζω τα συγχαρητήριά μου, επειδή κατορθώσατε να οργανώσετε τα υγιή και νομοταγή στοιχεία του ελληνικού λαού στα τμήματα των Ελλήνων εθελοντών καθώς και των Ευζώνων, και να τα οδηγήσετε σε άψογη συνεργασία με τα δικά μας γερμανικά». Οι ταγματασφαλίτες, αφού ντύθηκαν τη γερμανική στολή και προσκύνησαν τη σβάστικα του Χίτλερ, ορκίστηκαν πάνω στα όπλα που πήραν πως δεν θα στραφούν κατά των κατακτητών, παρά μόνον κατά εκείνων που ενεργούν κατά των στρατευμάτων κατοχής, δηλαδή κατά των Ελλήνων αντιστασιακών.

Ο όρκος του ταγματασφαλίτη:

«Ο

ρκίζομαι εις τον Θεόν, τον άγιον τούτον όρκον, ότι θα υπακούω απολύτως εις τας διαταγάς του ανωτάτου αρχηγού του γερμανικού στρατού Αδόλφου Χίτλερ.Θα εκτελώ πιστώς απάσας τας ανατεθεισόμενάς μου υπηρεσίας και θα υπακούω άνευ όρων εις τας διαταγάς των ανωτέρων μου.Γνωρίζω καλώς ότι διά μίαν αντίρρησιν εναντίον των υποχρεώσεών μου, τας οποίας διά του παρόντος αναλαμβάνω, θέλω τιμωρηθεί παρά των γερμανικών στρατιωτικών νόμων». «Τα Τάγματα Ασφαλείας αποτελούν την τελευταία εφεδρεία του Ελληνικού Έθνους». Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χρύσανθος Νοέμβριος/2011

crash 17

▲ ▲

δυναμικό 300 οπλίτες και 20 αξιωματικούς έκαστο. Η επάνδρωσή τους γινόταν με αξιωματικούς του στρατού, με υποχρεωτική κλήτευση νέων σειρών και αποστράτων αξιωματικών.Η φρουρά του Αγνώστου αποτέλεσε το φυτώριο και για τα επόμενα τακτικά «ευζωνικά τάγματα», καθώς η βασική εκπαίδευση δινόταν εκεί και στη συνέχεια τα Τάγματα έφευγαν για την ύπαιθρο, κυρίως τη δυτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο, όπου επιμέρους τμήματά τους ίδρυσαν τοπικά Τάγματα. Για κάθε Τάγμα Ευζώνων προβλεπόταν δύναμη 600 ανδρών και 50 αξιωματικών, καθώς και ενός Γερμανού αξιωματικού. Στα Τάγματα κατατάσσονταν κυρίως εξαθλιωμένοι άνθρωποι που προσπαθούσαν έτσι να επιβιώσουν, καθώς η υπηρεσία συνοδευόταν με καλό για την εποχή μισθό και άλλα προνόμια και διευκολύνσεις, εγκληματίες και καταζητούμενοι, αντικομμουνιστές αξιωματικοί, ανάμεσα στους οποίους και αξιωματικοί τoυ ΕΔΕΣ Αθήνας, τους οποίους ο Ζέρβας καταδίκασε το Δεκέμβριο του 1943 και αποκήρυξε περί το Φεβρουάριο του 1944, πολιτικοί καιροσκόποι, καθώς και μέλη οργανώσεων που είχαν έρθει σε σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ ή είχαν διαλυθεί από αυτόν, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα αυτά των 200 ανδρών της ΕΚΚΑ και μελών ομάδων του «Εθνικού Στρατού» που είχαν έρθει στην ύπαιθρο της Πελοποννήσου σε σύγκρουση με τον ΕΛΑΣ και κατέφυγαν στις πόλεις, όπως και άτομα που είχαν χάσει συγγενείς τους εξαιτίας

της δράσης των ανταρτών και ζητούσαν εκδίκηση. Από τα παραπάνω συγκροτημένα Τάγματα το 2ο Τάγμα, που συγκροτήθηκε τον Ιούνιο, μετακινήθηκε στην Πάτρα με διοικητή τον Νικόλαο Κουρκουλάκο, προκειμένου εκεί ν’ αποτελέσει τον πυρήνα του 2ου Συντάγματος Ευζώνων. Οι μονάδες αυτές καθώς και όσες δημιουργήθηκαν στη συνέχεια τέθηκαν υπό την Ανώτατη Διοίκηση Ευζωνικών Ταγμάτων του υπουργείου Εθνικής Αμύνης. Επικεφαλής όλων των Ταγμάτων αυτών ανέλαβε στις 25 Νοεμβρίου ο προαχθείς σε υποστράτηγο Βασίλειος Ντερτιλής. στολή των τακτικών Ταγμάτων ήταν αυτή των Ευζώνων του Άγνωστου Στρατιώτη, γι’ αυτόν το λόγο έμειναν γνωστοί και ως γερμανοτσολιάδες.Από τον Ιανουάριο του 1944 φόρεσαν χιτώνια του πρώην Ελληνικού Στρατού, και γερμανικά άρβυλα.Στη στολή τους τα ελληνικά εθνόσημα και το στέμμα είχαν αντικατασταθεί με ένα δάφνινο στεφάνι. Σε δημοσίευμά του ο «Ριζοσπάστης» αναφέρει ότι τα Τάγματα χωρίζονταν σε δύο κατηγορίες.Τα «Ευζωνικά», 9 τον αριθμό, με συνολική δύναμη 5.725 ανδρών.Και τα «Εθελοντικά», 22 τον αριθμό, 16.625 ανδρών.Γενικός προϊστάμενος ήταν ο αντιστράτηγος των Waffen SS, Βάλτερ Σιμάνα.Στον ίδιο τον Σιμάνα οφείλουμε και τον

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 18

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

Αποκατάσταση

ετά τη συμφωνία της Βάρκιζας οι ταγματασφαλίτες έγιναν τα «χαϊδεμένα παιδιά» του κράτους.Μαζικά ντύνονταν τη στολή του εθνοφύλακα, γίνονταν Εθνικός Στρατός, συγκρότησαν τα Σώματα Ασφαλείας.Ανώτεροι και κατώτεροι αξιωματικοί ταγματασφαλίτες, αναλάμβαναν ενεργό υπηρεσία στον υπό συγκρότηση Εθνικό Στρατό.Ανάμεσα στους πρώτους ο Χ. Γερακίνης.Γνωστός και από τη διαταγή του στην Εύβοια. «Απώλειαι. Εκ των ημετέρω εις Γερμανός βαρέως τραυματίας»! Αυτός τοποθετήθηκε υποδιοικητής της Σχολής Ευελπίδων.

Ο συνταγματάρχης Διονύσης Παπαδόγκονας το '44 τηλεγραφούσε στον Χίτλερ, για να εκφράσει την ικανοποίησή του για την αποτυχία της απόπειρας δολοφονίας του: «Από της Ιεράς Γης της Αρχαίας Σπάρτης υψούται η προσευχή μας ΚΥΡΙΕ ΔΙΑΦΥΛΑΣΣΕ ΤΟΝ ΦΥΡΕΡ ΜΑΣ»

▲ ▲

Ο συνταγματάρχης Διονύσης Παπαδόγκονας (από τους αρχηγούς των Ταγμάτων στην Πελοπόννησο) προήχθη σε υποστράτηγο. Ήταν αυτός που το '44 τηλεγραφούσε στον Χίτλερ, επί τη διασώσει του από απόπειρα εναντίον του: «Από της Ιεράς Γης της Αρχαίας Σπάρτης υψούται η προσευχή μας ΚΥΡΙΕ ΔΙΑΦΥΛΑΣΣΕ ΤΟΝ ΦΥΡΕΡ ΜΑΣ»!

Σχέσεις με τις δυνάμεις κατοχής

να από τα τελευταία πράγματα που έκαναν οι Γερμανοί αποχωρώντας από την Πελοπόννησο ήταν να αφήσουν στα Τάγματα Ασφαλείας αποθήκες με πυρομαχικά και οπλισμό, για να συνεχίσουν τον πόλεμο εναντίον των κομμουνιστών.Ο Διοικητής των Ευζωνικών Ταγμάτων Πλυτζανόπουλος υποστήριξε, καθώς πλησίαζε η απελευθέρωση, ότι οι Γερμανοί έπρεπε να αποχωρήσουν από την Ελλάδα χωρίς προβλήματα, για να αποφευχθεί περαιτέρω αιματοκύλισμα.Τα Τάγματα Ασφαλείας κάλυψαν την αποχώρηση των Γερμανών, εντυπωσιάζοντας τον Σιμάνα με την πίστη και την αγωνιστικότητά τους.Όπως μάλιστα αναφέρουν ιστορικοί αναλυτές στην Πάτρα, ένας από τους όρους που έθεσε ο διοικητής του εκεί Τάγμα18 crash Νοέμβριος/2011

τος, Κουρκουλάκος, προκειμένου να παραδοθεί, ήταν να αφεθούν οι Γερμανοί να αποχωρήσουν ανενόχλητοι. Τα Τάγματα Ασφαλείας καταδικάστηκαν ως προδοτικά με διάγγελμα της κυβέρνησης του Καΐρου τον Ιανουάριο του 1944, και με κοινή ανακοίνωση των αντιστασιακών οργανώσεων ΕΚΚΑ, ΕΔΕΣ και ΕΑΜ το Φεβρουάριο του ίδιου χρόνου.Στη Συμφωνία της Καζέρτας, που προηγήθηκε της απελευθέρωσης της Ελλάδας, τα Τάγματα Ασφαλείας χαρακτηρίστηκαν όργανα του εχθρού. Δυνάμεις των Ταγμάτων Ασφαλείας παρέμειναν επιτηρούμενες στο στρατόπεδο στου Γουδή, απελευθερώθηκαν όμως από εκεί από την κυβέρνηση Παπανδρέου, οπλίστηκαν και πολέμησαν στο πλευρό της κυβέρνησης και των Βρετανών κατά τα Δεκεμβριανά, την ένοπλη σύρραξη

Ένας από τους όρους που έθεσε ο διοικητής του Τάγματος Ασφαλείας της Πάτρας, Κουρκουλάκος, προκειμένου να παραδοθεί, ήταν να αφεθούν οι Γερμανοί να αποχωρήσουν ανενόχλητοι

στην Αθήνα που σηματοδότησε την αρχή του Ελληνικού Εμφύλιου.Ο Παπαδόγκονας, που σκοτώθηκε κατά τα Δεκεμβριανά, προάχθηκε μετά θάνατο με βάση κατοχικούς νόμους, ωστόσο η προαγωγή αποσύρθηκε ως «λάθος» μετά την κατακραυγή που ακολούθησε.Μολονότι τελικά τα πρώην μέλη των Τ.Α.βρέθηκαν στην πλευρά των νικητών μετά τον εμφύλιο πόλεμο, ουδέποτε κατάφεραν να κερδίσουν αισθήματα συμπάθειας ή έστω ουδετερότητας. Εμφύλιος για τους Ταγματασφαλίτες ήταν «κολυμβήθρα του Σιλωάμ».Οι κυβερνήσεις Δεξιάς - Κέντρου τους εντάξανε στο Στρατό, στη Χωροφυλακή, στα ΜΕΑ και ΜΑΥ.Πολέμησαν εναντίον του ΔΣΕ.Και ξέπλυναν όλα τα κατοχικά αμαρτήματά τους.Και το κυριότερο απ' αυτά, της εθνικής προδοσίας. Πήραν και βαθμούς και επιδόματα και προνόμια και συντάξεις.Ήρθε όμως το πλήρωμα του χρόνου, έγινε κι αυτό.Η Χούντα του Γ. Παπαδόπουλου έκανε το ΝΔ 179 το 1969, με το οποίο όχι μόνο τους αναγνώρισε, αλλά και τους έκανε και «Αντιστασιακούς». Συγκεκριμένα, αναγνώρισε τη θητεία τους στα Τάγματα Ασφαλείας ως συμμετοχή στην Εθνική Αντίσταση.Σύμφωνα με αυτόν το νόμο της Χούντας, αντιστασιακοί θεωρήθηκαν και όσοι πολέμησαν επί κατοχής εναντίον οργανώσεων «αντεθνικώς δρασάντων και αποσκοπούντων εις την

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 19

Οι Γερμανοί, αφού τεμάχισαν την Ελλάδα μοιράζοντας τα εδάφη της σε Βουλγαρία και Ιταλία, αποφάσισαν να μεταβάλουν τη χώρα σε προκεχωρημένη αποθήκη προμηθειών για τη στρατιά του Ρόμελ, που αγωνιζόταν στη Μέση Ανατολή

μήνα του 1940 (σε ειρηνική περίοδο).Οι πλέον προχωρημένες εκτιμήσεις αναφέρουν περίπου χίλιους θανάτους την ημέρα στην περιοχή της Αθήνας και του Πειραιά την περίοδο εκείνη, πράγμα που σημαίνει ότι ο συνολικός αριθμός ξεπερνά τις 300.000. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Επιτροπής Σμπαρούνη σχετικά με τις επισιτιστικές ανάγκες της Ελλάδας, στην οποία συμμετείχαν εκτός από τον Α. Σμπαρούνη ως πρόεδρο και οι Ζολώτας, Αγγελόπουλος, Ευελπίδης κ.ά., η κρατική προσπάθεια μέσω του «Δελτίου Τροφίμων» την περίοδο Ιουλίου 1941-Μαρτίου 1942 δεν εξασφάλισε στον πληθυσμό της Αθήνας ούτε το 30% του ελάχιστου ορίου θερμίδων για την επιβίωση ενός ανθρώπου. Σε μια πρώτη φάση η μαύρη αγορά αφορούσε έναν τεράστιο αριθμό ανθρώπων, οι οποίοι με

Ο Εμφύλιος για τους ταγματασφαλίτες ήταν «κολυμβήθρα του Σιλωάμ». Οι κυβερνήσεις Δεξιάς Κέντρου τους εντάξανε στο Στρατό, στη Χωροφυλακή, στα ΜΕΑ και ΜΑΥ

διάφορους τρόπους μπορούσαν να προμηθευτούν τρόφιμα από διάφορες πηγές και με διάφορα μέσα.Τους πρώτους μήνες της πείνας ένας μεγάλος αριθμός κατοίκων των αστικών κέντρων και κυρίως της Αθήνας μετακινούνταν προς τις αγροτικές περιοχές για αναζήτηση τροφίμων, συχνά με ζώα και ακόμη και με τα πόδια.Σε όλες αυτές τις διαδρομές των «καραβανιών» όπως ήταν επόμενο αναπτύχθηκαν ληστοσυμμορίες που επωφελούνταν από την ουσιαστική απουσία αστυνόμευσης στην περίοδο της κατοχής, παρά τις σπασμωδικές προσπάθειες καταστολής από το κατοχικό καθεστώς. Σε άρθρο του στο «Βήμα» ο Ναπολέων Μαραβέγιας, καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας, κάτοχος της έδρας Jean Monnet στο ΓΠΑ και πρόεδρος του Εθνικού Ιδρύματος Αγροτικής Έρευνας (ΕΘΙΑΓΕ), αναφέρει για την οικονομική κατάσταση του τόπου: «Τα κυριότερα αίτια της αύξησης του πληθωρισμού θα πρέπει να αναζητηθούν όχι μόνο στην έλλειψη των αγαθών σε σχέση με τη ζήτηση (πράγμα που εξέθρεψε τη μαύρη αγορά), αλλά και στη νομισματική και δημοσιονομική πολιτική των αρχών της κατοχής. Είναι γνωστό ότι οι κατοχικές αρχές “δέχτηκαν” να καταβάλουν τεράστια ποσά σε δραχμές στις δυνάμεις του Άξονα ως “δαπάνες κατο-

▲ ▲

επιβολήν εν τη χώρα καθεστώτος διαφόρου του νομίμου τοιούτου» (δηλαδή του ΕΑΜ).Με την αναγνώριση της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης με το νόμο το 1982, ο χουντικός νόμος καταργήθηκε.Τα «κεκτημένα» όμως διατηρήθηκαν και επί ΠΑΣΟΚ. Οι Γερμανοί είχαν εντελώς διαφορετικές προτεραιότητες, που δεν συμβάδιζαν με τις ελληνικές επιδιώξεις του Τσολάκογλου o οποίος προσπάθησε να έρθει σε συνεννόηση με τον κατακτητή για να διασώσει την εδαφική ακεραιότητα της Ελλάδας έναντι της Βουλγαρίας. Αφού τεμάχισαν την Ελλάδα μοιράζοντας τα εδάφη της σε Βουλγαρία και Ιταλία, αποφάσισαν να μεταβάλουν τη χώρα σε προκεχωρημένη αποθήκη προμηθειών για τη στρατιά του Ρόμελ, που αγωνιζόταν στη Μέση Ανατολή. τις αρχές Σεπτεμβρίου του 1941 άρχισαν να φαίνονται καθαρά οι συνέπειες του υποσιτισμού και τον Νοέμβριο άρχισαν οι πρώτοι θάνατοι από την πείνα.Υπάρχουν διαφορετικοί υπολογισμοί για τους θανάτους από την πείνα, όμως ο ακριβής αριθμός δεν έχει τόση σημασία.Σύμφωνα με πολύ μετριοπαθείς εκτιμήσεις, μόνο τον Μάρτιο του 1942, οπότε κορυφώθηκε η πείνα, πέθαναν 4.500 άτομα περισσότερα από τον αντίστοιχο

Νοέμβριος/2011

crash 19

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 20

O Γεώργιος Παπανδρέου στο «Διάγγελμά του προς τον Ελληνικόν Λαόν» τόνιζε ότι «το Κράτος του Δικαίου δεν μπορεί να θεμελιωθεί διά το μέλλον, εάν δεν έχει συντελεσθή η ηθική κάθαρσις του παρελθόντος», προαναγγέλοντας τις διώξεις κατά των δωσιλόγων

▲ ▲

χής”.Η πληρωμή των δαπανών κατοχής αυξήθηκε με πολύ υψηλούς ρυθμούς από 25 εκατ. δρχ. τον Νοέμβριο του 1941 σε 850 εκατ. δρχ. τον Αύγουστο του 1943.Ταυτόχρονα το σύστημα είσπραξης δημοσίων εσόδων από φόρους και δασμούς είχε προφανώς καταρρεύσει». Τον Οκτώβριο του 1942, με απόφαση του ίδιου του Χίτλερ, ανέλαβε υπεύθυνος για την ελληνική οικονομία στην Αθήνα ο Χέρμαν Νόιμπαχερ (Hermann Neubacher), με αποστολή να συγκρατήσει τον πληθωρισμό, να πετύχει τον καλύτερο επισιτισμό του αστικού πληθυσμού αλλά και να συνεχίσει την απόσπαση αγαθών από την ελληνική αγορά με οποιοδήποτε κόστος. Ο Νόιμπαχερ είχε οικονομολογικές γνώσεις καθώς είχε διατελέσει ανώτατο στέλεχος στη βιομηχανία Farben.Αρχικά μείωσε την τύπωση χαρτονομίσματος, καθώς οι φήμες ότι η Γερμανία χάνει τον πόλεμο οδήγησαν πολλούς εμπόρους να επανεμφανίσουν εμπορεύματα που έκρυβαν και έτσι να πέσουν οι τιμές και να μη χρειάζονται μεγάλα ποσά για να αγοραστούν. ο αποτέλεσμα της γερμανικής οικονομικής πολιτικής στην Ελλάδα τα χρόνια της κατοχής ήταν τραγικό.Τα είδη πρώτης ανάγκης είχαν ανέβει 50.000 φορές, το μικρότερο χαρτονόμισμα που κυκλοφορούσε ήταν ονομαστικής αξίας 100 δισεκατομμυρίων, ο παραγωγικός ιστός της χώρας αποσυντέθηκε, ενώ ο εμπορικός στόλος της Ελλάδας μειώθηκε.Οι συγκοινωνίες και το οδικό δίκτυο της χώρας διαλύθηκαν, περιουσίες άλλαξαν χέρια σε εξευτελιστικές τιμές, λόγω των αναγκών και του ανορθολογισμού της ελληνικής οικονομίας.Οι Γερμανοί είχαν επιτάξει ή κατάσχει, τις σοδειές και τα ζώα των Ελλήνων. Αλλά η σημαντικότερη επίπτωση της γερμανικής οικονομικής πολιτικής ήταν τα θύματά της.Δεκάδες χιλιάδες Έλληνες βρήκαν τραγικό θάνατο από την πείνα και τον υποσιτισμό, την ίδια στιγμή που τα θύματα των μαχών και των εκτελέ-

20 crash Νοέμβριος/2011

σεων δεν ήταν περισσότεροι από 70.000 Έλληνες.Η θλίψη, η δυστυχία και η απαξίωση της ανθρώπινης ζωής σημάδεψαν τον ελληνικό αστικό κυρίως κόσμο κατά τη διάρκεια της κατοχής. Αξίζει εδώ να αναπαράγουμε ένα εκπληκτικό άρθρο του Έθνους για το βιβλίο του Ν. Καρκάνη, ο οποίος ασχολήθηκε με την περίπτωση Μποδοσάκη. Ανακεφαλαιώνοντας, δύο χρόνια μετά τον θάνατο του Μποδοσάκη (1981), γράφει ανάμεσα στ’ άλλα στο βιβλίο του «Οι δωσίλογοι της κατοχής»: «Ο Μποδοσάκης στη μικρή μας Ελλάδα αναδείχτηκε ο κυρίαρχος του μεγάλου τραστ που φέρει το όνομά του και έπαιζε όχι μόνο με τα δισεκατομμύρια αλλά και με τις τύχες αυτού του λαού, διορίζοντας και παύοντας από τα παρασκήνια τις ελληνικές κυβερνήσεις. Κι όταν κάποτε (1947) ο Κ. Τσαλδάρης, αρχηγός του Λαϊκού Κόμματος τότε και πρωθυπουργός ελέω Άγγλων ιμπεριαλιστών, του πρότεινε να μπει στην κυβέρνησή του και να αναλάβει χαρτοφυλάκιο, ο Μποδοσάκης με ύφος περισπούδαστο τού απάντησε: “ Όχι, γιατί εγώ δεν θέλω ποτέ να γίνω τέως!”.

Τον Οκτώβριο του 1942, με απόφαση του ίδιου του Χίτλερ, ανέλαβε υπεύθυνος για την ελληνική οικονομία στην Αθήνα ο Χέρμαν Νόιμπαχερ (Hermann Neubacher), με αποστολή να συγκρατήσει τον πληθωρισμό, να πετύχει τον καλύτερο επισιτισμό του αστικού πληθυσμού αλλά και να συνεχίσει την απόσπαση αγαθών από την ελληνική αγορά με οποιοδήποτε κόστος

Μποδοσάκης, όντας το 1921 μόλις 30 χρονών, έφερε ένα εκατομμύριο χρυσές λίρες από τη Μικρά Ασία.Απόκτημα από τη στενή συνεργασία του με τον Κεμάλ Ατατούρκ.Τι σημασία είχε κι αν ο Κεμάλ ξερίζωσε τον Ελληνισμό από τις εστίες του.Το χρήμα δεν έχει εθνικότητα... Γρήγορα τις πολλαπλασίασε ενισχύοντας τον δικτάτορα Θ. Πάγκαλο.Ενάμισι δισεκατομμύριο προπολεμικές δραχμές ωφελήθηκε στα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Γιατί, λοιπόν, να μην ήθελε κι άλλη μια κατοχή ή ένα νέο εμφύλιο πόλεμο; Ήξερε από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο να εκμεταλλεύεται τις εθνικές πολεμικές μας περιπέτειες, για να διογκώνει και να αβγατίζει τα κεφάλαιά του.Η τεράστια συνεπώς περιουσία του είναι προϊόν των δύο, πρώτου και δεύτερου, παγκόσμιων πολέμων, δύο εμφυλίων –ισπανικού και ελληνικού– και της συνεργασίας του με τους κατακτητές κατά τα χρόνια της γερμανικής κατοχής. Αναδίδει, συνεπώς, δάκρυα, πόνο, αίμα και εθνική προδοσία...». Δεν περιορίζεται στην «εσχάτη καταγγελία» ο Ν. Καρκάνης. Συνεχίζει από άλλη οπτική: «... Σκληρός εκμεταλλευτής ο Μποδοσάκης, μα και φοβερός αντικομμουνιστής.Επικαλούνταν κατά την περίσταση και την “ταπεινή” του καταγωγή.“Και εγώ ξυπόλητος άρχισα τη σταδιοδρομία μου”, συνήθιζε να λέει.Το 1940 πούλησε όπλα στους Άγγλους και στα χρόνια της κατοχής συνεργάστηκε με το Γερμανό εγκληματία πολέμου Ντέτερ, για να προστατέψει και στη συνέχεια να αυξήσει τα κεφάλαιά του.Στα χρόνια του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, κοσμοπολίτης, βρέθηκε στην Αίγυπτο. Εκεί η ελληνική κυβέρνηση για τη συνεργασία του με τους κατακτητές στην Ελλάδα τον έθεσε υπό περιορισμό και δεν του επέτρεψε να αναχωρήσει παρά μόνο ύστερα από παρέμβαση της αγγλικής κυβέρνησης Τσόρτσιλ, στην οποία ο Μποδοσάκης φρόντισε να έχει και εκεί ισχυρούς προστάτες...».

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 21

Από το βιβλίο του Στρ. Δορδανά «Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη», αρχείο κρατούμενου για τη συμμετοχή στα Τάγματα Ασφαλείας

Οι Δικεσ των προδοτών

▲ ▲

χεδόν ταυτόχρονα με την υποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής και την επικράτηση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ακολούθησε και ο αφοπλισμός των Ταγμάτων Ασφαλείας μετά από διαπραγματεύσεις με τους Βρετανούς, και χιλιάδες κρατούμενοι που κατηγορούνταν για δωσιλογισμό η για συνεργασία με τον εχθρό οδηγήθηκαν στις φυλακές, ενώ αρκετοί εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από λαϊκά δικαστήρια. Η συνεργασία με τον εχθρό και η τιμωρία όσων την είχαν προσφέρει είχε ήδη απασχολήσει την εξόριστη κυβέρνηση στο Κάιρο, ενόσω η χώρα βρισκόταν ακόμα υπό ξένη κατοχή.Η εξόριστη κυβέρνηση εξέδωσε μέσα στο 1944 προειδοποιητικές ανακοινώσεις προς τα Τάγματα Ασφαλείας καλώντας τα μέλη της να απόσχουν από αυτά.Με την απόφαση 174 της 23ης Δεκεμβρίου του 1943 «περί λήψεως από τούδε μέτρω κατά των συνεργαζόμενων μετά των εχθρών της Πατρίδος» το υπουργικό συμβούλιο διευκρίνισε για ποιες κατηγορίες είχαν αποφασιστεί αυτά τα μέτρα. Τον Αύγουστο του 1944 ο Κωνσταντίνος Κλεινίας, ως μέλος της Επιτροπής Μελετών που είχε συστήσει το υπουργείο Δικαιοσύνης, συνέταξε ένα υπόμνημα σύμφωνα με το οποίο για τους οικονομικά συμπράξαντες με τον εχθρό θα έπρεπε να τους υποβληθεί η στέρηση των κερδών τους και όχι η στέρηση των πολιτικών τους δικαιωμάτων. Το Νοέμβριο του 1944 η κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας του Γεωργίου Παπανδρέου ήταν έτοιμη να πραγματοποιήσει την υπόσχεσή της και να τιμωρήσει παραδειγματικά τους δωσίλογους.Στο «Διάγγελμα του Προέδρου της Κυβερνήσεως προς τον Ελληνικόν Λαόν» τόνιζε ότι «το Κράτος του Δικαίου δεν μπορεί να θεμελιωθεί διά το μέλλον, εάν δεν έχει συντελεσθή η ηθική κάθαρσις του παρελθόντος». Ο πρώτος νόμος για τη δίωξη των δωσιλόγων αντικαταστάθηκε με τον πολύ αυστηρότερο νόμο της κυβέρνησης Πλαστήρα, στις 23 Ιανουαρίου 1945.Ο νόμος αυτός καθόριζε ότι η ευθύνη των κατοχικών κυβερνήσεων υφίστατο και χωρίς να αποδειχθεί ο δόλος για την προδοσία της πατρίδας. Προβλέφτηκαν ειδικά δικαστήρια, στα οποία την πλειοψηφία είχαν τακτικοί δικαστές. Η πρώτη δίκη όσων συμμετείχαν στις κατοχικές κυβερνήσεις άρχισε στις 21 Φεβρουαρίου 1945, στο Εφετείο Αθηνών και η απόφαση εκδόθηκε τρεις μήνες μετά. Όπως σημειώνει ο Σόλων Γρηγοριάδης: Το δικαστήριο όμως παρέκαμπτε το ακανθώδες θέμα των Ταγμά-

Oι εφημερίδες της εποχής για τη δίκη των δωσιλόγων Νοέμβριος/2011

crash 21

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 22

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

Το δικαστήριο έκρινε ότι τα Τάγματα «δεν συνεκροτήθησαν επί σκοπώ προκλήσεως εμφυλίου πολέμου, αλλά προς εμπέδωσιν της διαταραχθείσης τάξεως»

▲ ▲

των Ασφαλείας, αν και του αφιέρωσε πολλές σελίδες.Έκρινε ότι τα Τάγματα «δεν συνεκροτήθησαν επί σκοπώ προκλήσεως εμφυλίου πολέμου, αλλά προς εμπέδωσιν της διαταραχθείσης τάξεως».Αλλά αναγνώριζε ότι «εκ της συγκροτήσεως τούτων επεδίωξε να επωφεληθεί ο εχθρός». Απέφυγε πάντως να καταλογίσει ευθύνες μεταξύ των κατηγορουμένων, «επειδή δεν ησκήθησαν εις την προκειμένην δίκην ποινικαί αγωγαί εκ μέρους παθόντων ή συγγενών των εκ των Ταγμάτων Ασφαλείας». Μετά την απελευθέρωση, ο Τσολάκογλου συνελήφθη και παραπέμφθηκε στο διά της Συντακτικής Πράξεως με αριθμό 6/1945 συσταθέν Ειδικό Δικαστήριο, κατηγορούμενος για παράνομη συνθηκολόγηση που είχε προβεί με τον εχθρό, χαρακτηριζόμενη ως «συνθηκο-

λόγηση εν ανοικτώ πεδίω» και «πριν η υπ' αυτόν στρατιωτική δύναμις εκπληρώσει παν ό,τι το στρατιωτικόν καθήκον επιβάλλει», καθώς και για εθνική αναξιότητα επί της συνεργασίας του στη συνέχεια με τις κατοχικές Δυνάμεις, αναλαμβάνοντας πρωθυπουργός της χώρας. Στις 31 Μαΐου του 1945, το Ειδικό αυτό Δικαστήριο τον καταδίκασε σε θάνατο, αλλά το Συμβούλιο Χαρίτων μετέτρεψε την ποινή σε ισόβια κάθειρξη. Πέθανε από λευχαιμία ένα χρόνο μετά. Ομοίως και ο Ιωάννης Ράλλης συνελήφθη και δικάστηκε για προδοσία.Στη δίκη του (Φεβρουάριος 1945) συνήγοροί του ήταν ο γιος του και μετέπειτα πρωθυπουργός της Ελλάδας, Γεώργιος Ράλλης, και ο Μιλτιάδης Βαρβιτσιώτης, πατέρας του μετέπειτα πολιτικού Ιωάννη Βαρβιτσιώτη. Στην διάρκεια της δίκης, οι συνήγοροι ισχυρίσθηκαν ότι ο Ιωάννης Ράλλης προσέφερε τεράστιες εθνικές υπηρεσίες κατά την κατοχή ενόσω ήταν πρωθυπουργός με το να αποσοβήσει το λιμό των Ελλήνων, δίδοντας καθημερινά ένα μισθό, ενώ έσωσε πολλούς πατριώτες από το εκτελεστικό απόσπασμα των Γερμανών και ακόμη διευκόλυνε τη διαφυγή πολλών πολιτικών και σημαινόντων πολιτών στη Μέση Ανατολή. Το δικαστήριο δεν πείστηκε και ο Ιωάννης Ράλλης καταδικάστηκε σε ισόβια δεσμά. τη δίκη προσήλθαν ως μάρτυρες υπεράσπισης περίπου 300 παράγοντες.Ο Τσολάκογλου κατά τη διάρκεια της δίκης παρενέβη κατά του Γεωργίου Παπανδρέου τονίζοντας ότι τόσο ο ίδιος όσοι και οι Πάγκαλος, Γονατάς, Σβώλος, Μερκούρης και Στεφανόπουλος, πολιτικοί κατά τη διάρκεια της

22 crash Νοέμβριος/2011

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 23

τής της κατηγορίας (σημ: των «πολιτικών» δωσιλόγων). Και σε ελάχιστα χρόνια ήταν όλοι ελεύθεροι με διάφορα μέτρα επιείκειας. ίναι γεγονός ότι τα Δεκεμβριανά έστρεψαν το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης αλλού. Καθοριστική για την εξέλιξη της μετέπειτα τύχης των δωσιλόγων και όσων συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς καθορίστηκε σε μεγάλο βαθμό από τη συμφωνία της Βάρκιζας στις 12 Φεβρουαρίου, το τέταρτο άρθρο της οποίας τιτλοφορούνταν «όμηροι» και προέβλεπε ότι: «Άπαντες οι πολίται, οι συλληφθέντες παρά του ΕΛΑΣ ή της Εθνικής Πολιτοφυλακής ή του ΕΛΑΝ, ανεξαρτήτως ημερομηνίας συλλήψεως, θα αφεθούν αμέσως ελεύθεροι. Όσοι τυχόν κρατούνται με την κατηγορία ότι είναι δωσίλογοι ή ένοχοι αδικημάτων, θα παραδοθούν εις την Δικαιοσύνην του Κράτους, ίνα δικασθούν υπό των αρμοδίων κατά νόμον Δικαστηρίων». Ωστόσο τα πράγματα δεν έγιναν ακριβώς έτσι. Πολλές εκατοντάδες αξιωματικοί των Τ.Α.επανήλθαν άμεσα στη νομιμότητα, λόγω των αναγκών που δημιουργούσε η πολιτική κατάσταση μετά τη Βάρκιζα, όπου η γενίκευση του Εμφυλίου ήταν επί θύραις.Χρησιμοποιήθηκαν λοιπόν από τις μετακατοχικές κυβερνήσεις είτε στο στρατό είτε στη χωροφυλακή είτε στα ΜΕΑ-ΜΑΥ. Οι ηγέτες τους παραπέμφθηκαν σε μια ατέλειωτη σειρά δικών, οι αποφάσεις συγχωνεύτηκαν κατά ομάδες κατηγοριών και τελικά οι περισσότεροι απαλλάχτηκαν. Πάντως, και στο επίπεδο αυτό, οι αποφάσεις των δικαστηρίων υπήρξαν κατά γενικό χαρακτηρισμό επιεικείς, αλλά οι ηγέτες (στρατηγός Χωροφυλακής Λάμπρου κ.ά.) καταδικάστηκαν.Μαζί τους καταδικάστηκε και η καθαυτό μορφή συνεργασίας –άμεση ή έμμεση– με τις κατοχικές δυνάμεις.

▲ ▲

γερμανικής εισβολής, είχαν τεθεί υπέρ του σχηματισμού κυβέρνησης. Από την πλευρά του ο Ράλλης επικαλέστηκε και τους μάρτυρες Παπανδρέου, Κανελλόπουλο, Τσάτσο, που σύμφωνα με τον ίδιο βεβαίωσαν ότι: «Δεχθέντες να σχηματίσωμεν κυβέρνησιν χωρίς να έχωμεν δόλον». Ευχαρίστησε και τον «πάντοτε αντίπαλόν του αλλ' εξόχου καλής πίστεως άνδρα, τον σεβαστόν πρόεδρον κ. Σοφούλην, βεβαιώσαντα ότι εθνικώς κατά την πρωθυπουργίαν μου επολιτεύθην»! Επιστράτευσε και τον Τσόρτσιλ, πλέκοντας το εγκώμιό του, γιατί στη Βουλή των Κοινοτήτων με ειλικρίνεια διακήρυξε: «Ως προς την εν Ελλάδι κατάστασιν η κοινή γνώμη των συμμάχων ήτο ψευδώς πληροφορημένη». Πέθανε από καρκίνο του πνεύμονα, στη φυλακή, στις 26 Οκτωβρίου του 1946. Έναν χρόνο μετά, ο γιος του και δημοκρατικά εκλεγμένος πρωθυπουργός Γεώργιος Ράλλης εξέδωσε ένα απολογητικό βιβλίο για τις επιλογές του πατέρα του με τίτλο «Ο Ιωάννης Δ. Ράλλης ομιλεί εκ του τάφου». Το δικαστήριο επέβαλε ερήμην την ποινή των ισοβίων δεσμών στον κατοχικό πρωθυπουργό Λογοθετόπουλο, ο οποίος διέφυγε αμέσως μετά την παραίτησή του στη Γερμανία και εν συνεχεία παρέμεινε στη φυλακή μόλις για πέντε χρόνια και πέθανε το 1961 αφού είχε προηγουμένως αποφυλακιστεί. Επίσης το δικαστήριο επέβαλε ισόβια σε τρία ακόμη πρόσωπα, φυλάκιση 20 ετών σε δύο, φυλάκιση 11 ετών σε τρεις και 5,5 ετών σε πέντε κατηγορουμένους.Έξι κατηγορούμενοι απαλλάχτηκαν. Η απόφαση θεωρήθηκε εξαιρετικά επιεικής – και σε σύγκριση με ό,τι συνέβη σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με παρόμοιο πρόβλημα. Αλλά, ακόμα χειρότερη ήταν η εξέλιξη των πραγμάτων. Σημειώνει ο Γρηγοριάδης: Στην Ελλάδα δεν εκτελέστηκε κανείς από τους άνδρες αυ-

Πολλές εκατοντάδες αξιωματικοί των Τ.Α. επανήλθαν άμεσα στη νομιμότητα, λόγω των αναγκών που δημιουργούσε η πολιτική κατάσταση μετά τη Βάρκιζα, όπου η γενίκευση του Εμφυλίου ήταν επί θύραις

Νοέμβριος/2011

crash 23

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 24

Στις 22-2-1946 ο Λογοθετόπουλος δικάζεται εκ νέου στο Γ΄Ειδικό Δικαστήριο δωσιλόγων μαζί με τον Γ. Ράλλη, πρόεδρο του ΕΕΣ και αδελφό του κατοχικού πρωθυπουργού Ι. Ράλλη, αλλά και ένα άλλο πρόσωπο, συγκεκριμένα τον ιατρό Γ. Χριστοφοράκο, που αναφέρεται πως είναι ο πατέρας του Μιχάλη Χριστοφοράκου, γνωστού σε εμάς από το σκάνδαλο Siemens

▲ ▲

Τα «λαϊκά» δικαστήρια

λλά η πραγματική Νέμεσις για χιλιάδες πραγματικούς ή κατ’ εκτίμησιν δωσίλογους δεν ήρθε με τις δικογραφίες, μέσα στις αίθουσες των δικαστηρίων, αλλά στους δρόμους των πόλεων και των χωριών, με τη μορφή του ξεκαθαρίσματος των λογαριασμών από τον ΕΛΑΣ ή την ΟΠΛΑ (δηλ. το ΚΚΕ) και μοναδική προβλεπόμενη ποινή το θάνατο. Τις μεγάλες εμφύλιες συγκρούσεις που ακολούθησαν την απελευθέρωση (Καλαμάτα, Μελιγαλάς, Πύλος, Γαργαλιάνοι, Μυστράς, Κιλκίς, Κούκος, Βαθύλακος, Αθήνα κ.ά.) ολοκλήρωσαν πολλές χιλιάδες άμεσες εκτελέσεις αιχμαλώτων. Στη 1 Οκτωβρίου 1945 δικάστηκαν στο Ειδικό Δικαστήριο δωσιλόγων Ηρακλείου πέντε άτομα της ιδίας οικογένειας (οι τρεις γυναίκες) κατηγορούμενοι για συνεργασία με τον εχθρό, η οποία οδήγησε στο θάνατο 37 συγχωριανούς τους. Η απόφαση ήταν θάνατος για τη μία γυναίκα, ισόβια για τη δεύτερη, ποινές φυλάκισης για δύο και απαλλαγή για τον τελευταίο κατηγορούμενο, ο οποίος ήταν παιδί.Με την έκδοση της απόφασης το πλήθος εισέβαλε στο χώρο κράτησης, μέσα στο δικαστήριο και έσφαξε με μαχαίρια όλους τους κατηγορούμενους.Οι δικαστές κινδύνεψαν να έχουν την ίδια τύχη. Δυστυχώς οι δικαστικές αποφάσεις για τους δωσίλογους αλλά και η εν γένει αντιμετώπιση των συνεργατών της γερμανικής κατοχής, που εν μέρει οδήγησε και στην εμφύλια σύρραξη, αποδεικνύουν την τεράστια επιρροή της Βρετανίας, που δεν δίστασε να χρησιμοποιήσει την Ελλάδα ως θέατρο για την επιβολή της πολιτικής της απέναντι στη Σοβιετική Ένωση στην αυγή του «Ψυχρού Πολέμου». 24 crash Νοέμβριος/2011

Αποδεικνύει ωστόσο και με τον πλέον περίτρανο τρόπο ότι οι συνεργάτες των Γερμανών στελέχωσαν τη μεταπολεμική Ελλάδα και συνέχισαν ανενόχλητοι τη δράση τους έως και την επταετία των συνταγματαρχών, οπότε και κατόρθωσαν να σβήσουν τα ίχνη τους. Κατά τη διάρκεια μάλιστα της περιόδου μεταξύ του Εμφυλίου και της επταετίας πρωταγωνίστησαν στην ελληνική σκηνή πρόσωπα που ενεπλάκησαν κατά την περίοδο της κατοχής με τους ξένους κατακτητές, ενώ η δράση τους έφθασε και στη Μεταπολίτευση.

Ο Χριστοφοράκος στο σκαμνί

ετά την αποχώρησή του από την πρωθυπουργία ο Λογοθετόπουλος επέστρεψε στην έδρα του στο Πανεπιστήμιο και όταν οι Γερμανοί κατακτητές φεύγουν από την Ελλάδα, διαφεύγει μαζί τους στη Γερμανία. Ο Λογοθετόπουλος προφανώς κρύβεται κάπου στη Γερμανία, η οποία δεν έχει ακόμα συνθηκολογήσει, οπότε όταν συνέρχεται στις 20-2-1945 το Ειδικό Δικαστήριο δωσιλόγων πρωθυπουργών και υπουργών, δικάζεται ερήμην. Η Γερμανία στις 8-5-1945 έχει πλέον συνθηκολογήσει άνευ όρων (19) και αρχίζουν εκεί οι συλλήψεις των συνεργασθέντων με τους Γερμανούς. Γράφει λοιπόν ο Λογοθετόπουλος στο βιβλίο του «Ιδού η Αλήθεια»: «Άμα τη εισόδω του Αμερικανικού Στρατού κατά Μάιον 1945 εις Vilshofen, μικράν πόλιν της Βαυαρίας, εις ήν εξήσκουν το επάγγελμα του ιατρού διά να πορίζομαι τα προς το ζήν, έσπευσα και ετέθην εις την διάθεσιν των Αμερικανικών Αρχών». Ωστόσο, δημοσιεύματα της ίδιας εποχής που κάνουν αναφορά στη σύλληψη του στρατηγού Θ. Πάγ-

καλου τονίζουν ότι ο Λογοθετόπουλος όταν συνελήφθη στην αμερικανική ζώνη κατοχής στη Γερμανία, φορούσε στολή Γερμανού αξιωματικού. Στις 29-8-1945 διαβάζουμε στις εφημερίδες της εποχής πως ο προϊστάμενος της σωφρονιστικής διοικήσεως του υπουργείου Δικαιοσύνης θα μεταβεί στη Θεσσαλονίκη για να παραλάβει τον Λογοθετόπουλο μαζί με άλλους δωσίλογους. Η μεταφορά όμως αυτή θα γίνει τελικά μετά από 6 μήνες, στις 5-2-1946. Το Μάρτιο του 1945 δικάστηκε και καταδικάστηκε ο Ιάσων Μανδηλάρης σε 20 χρόνια φυλακή, ο οποίος ήταν διερμηνέας και βασανιστής των Ες-Ες. Βάσει μια μαρτυρίας στις 22-2-1946 ο Λογοθετόπουλος δικάζεται εκ νέου στο Γ΄Ειδικό Δικαστήριο δωσιλόγων μαζί με τον Γ. Ράλλη, πρόεδρο του ΕΕΣ και αδελφό του κατοχικού πρωθυπουργού Ι. Ράλλη, αλλά και ένα άλλο πρόσωπο γνωστό σε εμάς από τη Μεταπολίτευση, και συγκεκριμένα τον ιατρό Γ. Χριστοφοράκο, που αναφέρεται πως είναι ο πατέρας του γνωστού Μιχάλη Χριστοφοράκου. Η κατηγορία είναι πως είναι υπεύθυνοι για τη σύλληψη από τους Γερμανούς και τη φυλάκιση στο Χαϊδάρι των καθηγητών της Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Χωρέμη και Ν. Λούρου και βασίζεται στην παραπάνω κατάθεση του διερμηνέα των Ες-Ες Ιάσωνα Μανδηλάρη κατά την δίκη του.Οι Γερμανοί τους συνέλαβαν με την κατηγορία της διαθέσεως φαρμάκων του ΕΕΣ στους αντάρτες, ο δε Γερμανός ανακριτής ανέφερε στον Λούρο πως η καταγγελία έγινε από σημαίνοντα πρόσωπα και για λόγους επαγγελματικής αντιζηλίας. Το δικαστήριο πάντως αθώωσε πλήρως τον Λογοθετόπουλο και τον Ράλλη και λόγω αμφιβολιών τον Χριστοφοράκο για τη συγκεκριμένη υπόθεση.

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 25

Όταν τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941, ο Άγγελος Έβερτ, πατέρας του εκλιπόντος προέδρου της Ν.Δ., ήταν διοικητής της Αστυνομίας Αθηνών

Η περίπτωση Άγγελου Έβερτ Υ

Ο Άγγελος Έβερτ βοήθησε αποφασιστικά τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας της Ελλάδας που βρίσκονταν σε δεινή θέση λόγω των διώξεων που αντιμετώπιζαν από τους Ναζί

πήρξαν βέβαια και κάποιες άλλες περιπτώσεις που αποτέλεσαν φωτεινά παραδείγματα στην περίοδο της κατοχής, όπως η περίπτωση Έβερτ.Να σημειωθεί ότι και ο Έβερτ είχε προσαχθεί σε δίκη το 1945 με την κατηγορία της συνεργασίας με τους Γερμανούς, ωστόσο απαλλάχθηκε. Όταν τα γερμανικά στρατεύματα εισήλθαν στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941, ο Άγγελος Έβερτ, πατέρας του εκλιπόντος προέδρου της Ν.Δ., ήταν διοικητής της Αστυνομίας Αθηνών. Ο Έβερτ παρέμεινε στη θέση του και δεν ακολούθησε τη φυγή της κυβέρνησης Τσουδερού στη Μέση Ανατολή, αλλά από την πρώτη στιγμή εντάχθηκε δυναμικά στην ενεργητική αντίσταση κατά των κατακτητών. Η πρώτη του ενέργεια, ήταν να αποκαταστήσει, μέσω ασυρμάτου, την επαφή με την ελληνική κυβέρνηση αλλά και με Βρετανούς αξιωματικούς στη Μέση Ανατολή. Επιπροσθέτως, παρείχε πολύτιμες πληροφορίες στη βρετανική αντικατασκοπεία, τις οποίες αποκτούσε χάρη στην καίρια θέση που κατείχε, ενώ τα ψευδώνυμακωδικοί που χρησιμοποιούσαν για τον Έβερτ οι Σύμμαχοι ήταν «ΟΤΤΟ» και «skylark No1». Όπως καταμαρτυρούν τα ιστορικά κείμενα, κατάφερε να βοηθήσει εκατοντάδες Έλληνες και Άγγλους Αντιστασιακούς να αποδράσουν στη Μέση Ανατολή, ενώ βοήθησε στη διαφυγή πολλών καταζητούμενων από τους Γερμανούς προμηθεύοντάς τους με πλαστές ταυτότητες.Ανάμεσά τους και ο μεταγενέστερος Έλληνας πρωθυπουργός Παναγιώτης Κανελλόπουλος με τη σύζυγό του Νίτσα.Αυτό επιβεβαιώνεται τόσο από

τον Chris Woodhouse, όσο και από τον Αλέξανδρο Ζάννα, ενώ ο Έλληνας υπεύθυνος της αγγλικής υπηρεσίας φυγαδεύσεως Άλκης Μελάς κάνει επίσης σαφή μνεία στη δράση του Έβερτ. Οι κατοχικές αρχές υποπτεύονταν τον ρόλο του Έβερτ και για τον λόγο αυτό τον απήλλαξαν των καθηκόντων του, τον Ιούλιο του 1943.Αναγκάστηκαν όμως να τον επαναφέρουν σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα μετά από τις μεγάλες αντιδράσεις που σημειώθηκαν στο σώμα των αστυνομικών.Το Σεπτέμβριο του 1943, η ελληνική κυβέρνηση μέσω του αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού ζήτησε από τον Έβερτ να βοηθήσει στην απόδραση του Βρετανού ανταποκριτή των «Τimes» Φρανκ Μακάσκ από την Αθήνα στη Μέση Ανατολή.Ο Έβερτ συνόδεψε τον Μακάσκι (σύμφωνα με μεταπολεμική μαρτυρία του ίδιου του Μακάσκι) μέχρι το Λαύριο, καταφέρνοντας να τον περάσει από τα μπλόκα των Γερμανών κι έτσι να τον σώσει. Ο Άγγελος Έβερτ βοήθησε αποφασιστικά τα μέλη της εβραϊκής κοινότητας της Ελλάδας που βρίσκονταν σε δεινή θέση λόγω των διώξεων που αντιμετώπιζαν από τους Ναζί. Ανάμεσα στους διασωθέντες από τον Έβερτ και τον αρχιεπίσκοπο Δαμασκηνό ήταν και η γνωστή δημοσιογράφος εβραϊκής καταγωγής Μαρία Ρεζάν, κάτι που αναφέρει και η ίδια στο βιβλίο της «Με νοσταλγία». Τέλος, παραμονές της απελευθέρωσης, ο Έβερτ εν στολή συνόδεψε με το προσωπικό του αυτοκίνητο και εγκατέστησε εντός των Αθηνών σε δικό του κρησφύγετο τους αντιπροσώπους της ελληνικής Κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας. Νοέμβριος/2011

crash 25

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 26

Η παραχαραγμένη φωτογραφία από πράκτορες της Στάζι που παρουσίαζε τον Κ. Μητσοτάκη ως συνεργάτη των Ναζί

τις δεκαετίες που ακολούθησαν το θέμα του δοσιλογισμού και οι μνήμες του παρελθόντος χρησιμοποιήθηκαν ορισμένες φορές και ως απόπειρα πολιτικής παραχάραξης της ιστορίας. Ανάμεσα στα άλλα μια υπόθεση που επιδίωξε να στηριχθεί στα πάθη της εποχής και δείχνει πόσο νωπή είναι ακόμα η υπόθεση του δωσιλογισμού στη μνήμη των Ελλήνων είναι και η υπόθεση με τη φωτογραφία του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη με δύο αξιωματικούς των Ες-Ες. Μέσα στο κλίμα πόλωσης που δημιουργήθηκε τις παραμονές των εκλογών του Ιουνίου του 1985 η εφημερίδα «Αυριανή» ειχε δημοσιεύσει μια φωτογραφία όπου εικονιζόταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης μαζί με Γερμανούς στρατιώτες της Βέρμαχτ.Η εφημερίδα τότε περιεγραφε τη φωτογραφία σαν «ντοκουμέντο» της συνεργασίας του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη με τους Ναζί.Τελικά, τον Ιούνιο του 1985 η Νέα Δημοκρατία υπό την ηγεσία του συγκέντρωσε ποσοστό 40,84% έναντι 45,85% του ΠΑΣΟΚ.Το φύλλο της «Αυριανής» πούλησε ένα εκατομμύριο αντίτυπα. Όταν η εφημερίδα «Αυριανή» ήρθε αργότερα σε κόντρα με την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, κυκλοφόρησε ενα φύλλο με τεράστιο τίτλο «Ο ΛΑΛΙΩΤΗΣ ΜΑΣ ΕΔΩΣΕ ΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ», όπου περιέγραφε πώς έφτασε η φωτογραφία στα χέρια της και στα χέρια του τότε στελέχους του ΠΑΣΟΚ. Όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, η φωτογραφία ήταν παραχαραγμάνη από πράκτορες της Στάζι, ενώ σε δικαστική διαμάχη ο πρώην πρωθυπουργός –ο οποίος την περίοδο της γερμανικής κατοχής συμμετείχε στην Αντίσταση κατά των κατακτητών ως ηγετικό στέλεχος της Εθνικής Οργάνωσης Κρήτης και καταδικάστηκε δύο φορές σε θάνατο από τους Γερμανούς– δικαιώθηκε και δικαστικά. 26 crash Νοέμβριος/2011

Η ιστορία μιας παραχαραγμένης φωτογραφίας

O πρώην πρωθυπουργός –ο οποίος την περίοδο της γερμανικής κατοχής συμμετείχε στην Αντίσταση κατά των κατακτητών ως ηγετικό στέλεχος της Εθνικής Οργάνωσης Κρήτης και καταδικάστηκε δύο φορές σε θάνατο από τους Γερμανούς– δικαιώθηκε και δικαστικά

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:55 PM Page 27

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 28

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

To 1955 η πολύκροτη υπόθεση Siemens δημιουργεί πολιτικό σάλο και προκαλεί την παραίτηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή (δεν έγινε δεκτή). Πρωταγωνιστής ο Ιωάννης Βουλπιώτης, Έλληνας επιχειρηματίας που συνεργάστηκε με τους Γερμανούς.

Το σκάνδαλο Siemens και η παραίτηση καραμανλή Σ

υνηθίζουμε να λέμε ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται σαν φάρσα. Αυτό ακριβώς φαίνεται ότι συνέβη και στην περίπτωση του σκανδάλου της Siemens-Καραμανλή, όχι όμως με πρωταγωνιστές τους γνωστούς του σήμερα, αλλά το 1955, προκαλώντας τεράστιο πολιτικό θόρυβο και ταυτόχρονα αναδείκνυε για άλλη μια φορά την εμπλοκή πρώην συνεργατών των Γερμανών στην πολιτική ζωή του τόπου. Στην υπόθεση ένα όνομα «κλειδί» ξυπνάει μνήμες από το παρελθόν. Πρόκειται για τον Ιωάννη Βουλπιώτη, Έλληνα επιχειρηματία και συνεργάτη των Γερμανών. Γεννήθηκε το 1902 στην Αθήνα και σπούδασε μηχανολόγος μηχανικός στη Γερμανία.Στα τέλη της δεκαετίας 1920, έπειτα από το γάμο του με την κόρη του Γερμανού μεγαλοβιομήχανου Ζίμενς, ο οποίος σε φωτογραφίες φιγουράρει να χαιρετά ναζιστικά και είχε κατηγορηθεί ως χρηματοδότης του Χίτλερ, ανέλαβε διευθυντική θέση στα κεντρικά γραφεία του συγκροτήματος 28 crash Νοέμβριος/2011

AEG-Siemens-Telefunken.Εκπροσώπησε το συγκρότημα έναντι του Ελληνικού Δημοσίου σε διάφορες συμβάσεις μεγάλων προμηθειών, όπως των τηλεφωνικών κέντρων και των ραδιοφωνικών εγκαταστάσεων.Με την ιδιότητα αυτή συμμετείχε στα Δ.Σ.των ημικρατικών εταιριών ΑΕΤΕ (προκάτοχος του ΟΤΕ) και ΑΕΡΕ (προκάτοχος του ΕΙΡ).Κατά την κατοχή ανέλαβε γενικός διευθυντής της ελληνικής ραδιοφωνίας και υπήρξε ένας από τους βασικούς πρωτοστάτες για την ίδρυση των Ταγμάτων Ασφαλείας. Το 1953 ο υπερυπουργός Συντονισμού Σπ.Μαρκεζίνης (νούμερο 2 στην κυβέρνηση του στρατάρχη Αλ. Παπάγου) έχει αναλάβει μυστική δέσμευση.Τα μελλοντικά έργα για τον ΟΤΕ και την ελληνική ραδιοφωνία θα αναλάμβαναν οι δυτικογερμανικές εταιρείες Siemens-Telefunken.Υποτίθεται ότι αυτό γίνεται για να διευκολυνθεί η παροχή γερμανικών πιστώσεων στην Ελλάδα.Τον επόμενο χρόνο προκηρύσσεται σχετικός διεθνής διαγωνι-

σμός.Οι Δυτικογερμανοί αποκαλύπτουν τη συμφωνία, αξιώνουν την τήρησή της και προκαλείται πολιτικός σεισμός. Ο νέος υπουργός Συντονισμού Π. Παπαληγούρας, που διαπραγματεύεται με τη Siemens, καταλήγει σε συμφωνία (μέσα 1955).Το κείμενο προωθείται εσπευσμένα στη Βουλή.Ξαφνικά, ανακύπτει μείζον ζήτημα.Ο υπουργός και ο υφυπουργός Δημοσίων Εργων (Κ. Καραμανλής και Κ. Παπακωνσταντίνου) χαρακτηρίζουν τη σύμβαση ασύμφορη.Ο πρώτος υποβάλλει παραίτηση, που δεν γίνεται αποδεκτή.Η υπογραφή αναβάλλεται. Γράφει για το θέμα στο «Βήμα» ο πρώην υπουργός Γιώργος Ρωμαίος: « Έχουν περάσει οκτώ μήνες από τη “βόμβα” Μαρκεζίνη. Στις 10 Νοεμβρίου 1954 ρίχνει ο Παπάγος τη δική του “βόμβα”. Με προσωπική δήλωση, που διανέμει το υπουργείο Τύπου, κατηγορεί τον Μαρκεζίνη ότι είχε δεσμεύσει τη χώρα απέναντι στις δύο γερμανικές εταιρείες χωρίς να ενημερώσει τον πρωθυπουργό! Πρώτη αντίδραση-δήλωση του

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 29

Ο Γερμανός μεγαλοβιομήχανος Ζίμενς χαιρετά ναζιστικά πρώην υπουργός Καραθόδωρος: «Εφθάσαμεν να συζητάμε με τον Βουλπιώτη.Δεν έχομεν τώρα παρά να καλέσωμεν και τα Ες-Ες.Επί 20 μήνες που ήμουν υπουργός Συγκοινωνιών ούτε εγνώρισα ούτε με εγνώρισεν ο κ. Βουλπιώτης, όστις σήμερον ποιεί τας διατριβάς του εις το υπουργείον Συγκοινωνιών». Ο Ι. Βουλπιώτης, με δυο επιστολές του προς τον πρωθυπουργό, δίνει άλλη διάσταση στο σκάνδαλο.Καταγγέλλει ότι γύρω από τη συμφωνία έχει στηθεί ένας χορός δωροδοκιών.Ο Κ. Παπακωνσταντίνου, γράφει, του ζήτησε 100.000 δολάρια για να συναινέσει στην υπογραφή της σύμβασης κι άλλες 1.000 χρυσές λίρες Αγγλίας για άλλο γνωστό πρόσωπο.Ως μεσάζων στη δοσοληψία φέρεται ένας πρώην αγροφύλακας.

Απάντηση

«απάντηση» του υφυπουργού είναι ότι ο Βουλπιώτης αξίωνε να προσληφθεί ως τεχνικός σύμβουλος στον ΟΤΕ για μια δεκαετία, με αμοιβή 1 εκατ. δολάρια! Όχι, δεν ζήτησα τα χρήματα για μένα, αλλά για την εταιρεία υποστηρίζει ο αντιπρόσωπος της Siemens, ενώ διαρροές στον Τύπο τον εμφανίζουν να έχει στην κατοχή του και μαγνητοταινίες, με τον μεσάζοντα για τη δωροδοκία του υφυπουργού. Ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής στο «Αρχείο» του γράφει πολύ χαρακτηριστικά: «Το 1955 ήρθα σε ανοικτή ρήξη με την εταιρεία Siemens εξαιτίας μιας συμβάσε-

▲ ▲

Μαρκεζίνη ότι αποχωρεί από τον Ελληνικό Συναγερμό.Ακολουθεί η παραίτηση των μαρκεζινικών υπουργών. Πώς προέκυψε η ανακίνηση του θέματος;». Το ιστορικό σε συντομία: Στο μεταξύ είχαν «διοχετευθεί» από ιδιώτη στον Παπάγο φωτοτυπίες των επιστολών που είχαν ανταλλάξει Μαρκεζίνης και Έρχαρτ. Αργότερα θα αποκαλυφθεί ότι ο «ιδιώτης» ήταν ο περίφημος Βουλπιώτης, αντιπρόσωπος των δύο γερμανικών εταιρειών.Ο Βουλπιώτης ήταν μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα.Είχε συνεργαστεί με τους Γερμανούς στην κατοχή.Θα τον συναντήσουμε, στη συνέχεια, σε αλληλοκατηγορίες για «μίζες» με τον υφυπουργό Συγκοινωνιών Κ. Παπακωνσταντίνου. τις 24 Νοεμβρίου αρχίζει συζήτηση στη Βουλή, στην οποία επικρατούν οι αντιπαραθέσεις μεταξύ της κυβέρνησης και του Μαρκεζίνη. Κύριο θέμα οι επιστολές. Αποκαλύπτεται όλο το παρασκήνιο: Ο Βουλπιώτης είχε παραδώσει στον Παπάγο το αρχικό κείμενο, το οποίο δέσμευε ρητά την κυβέρνηση.Ο Καψάλης, που διαδέχθηκε στο υπουργείο Συντονισμού τον Μαρκεζίνη, δίνει στον Παπάγο το διορθωμένο, από το οποίο δεν προκύπτει δέσμευση. Παρεμβαίνει και πάλι ο Βουλπιώτης με επιστολή του στον Παπάγο, υποστηρίζει ότι ο Μαρκεζίνης τον είχε παρακαλέσει(;) να πείσει τους Γερμανούς να μην κάνουν λόγο για τις επιστολές και υποσχέθηκε ότι όταν επανερχόταν στην εξουσία, θα τακτοποιούσε όλα τα θέματα! Κατά τη συζήτηση στη Βουλή και ενώ ήταν στο βήμα ο Παπαληγούρας, τον διακόπτει ο

Ο Ι. Βουλπιώτης καταγγέλλει ότι γύρω από τη συμφωνία έχει στηθεί ένας χορός δωροδοκιών. Ο Κ. Παπακωνσταντίνου, γράφει, του ζήτησε 100.000 δολάρια για να συναινέσει στην υπογραφή της σύμβασης κι άλλες 1.000 χρυσές λίρες Αγγλίας για άλλο, γνωστό πρόσωπο Νοέμβριος/2011

crash 29

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 30

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

ως την οποία η εταιρεία αυτή είχε διαπραγματευθεί με τα υπουργεία Εξωτερικών (Στεφανόπουλος) και Συντονισμού (Παπαληγούρας) και η οποία ήταν όχι μόνο επαχθής αλλά και σκανδαλώδης, όπως απεδείχθη εν συνεχεία.Αρνούμενος, παρά τας πιέσεις, να υπογράψω τη σύμβαση, υπέβαλα την παραίτησή μου (δεν έγινε αποδεκτή ύστερα από παρέμβαση του βασιλιά).

Σκευωρία

ο αποτέλεσμα ήταν να εξυφανθεί από τον αντιπρόσωπο της εταιρείας Βουλπιώτη (αντιπρόσωπος της Siemens, με δωσίλογο παρελθόν κατά την κατοχή), ενθαρ-

ρυνόμενο και από ορισμένους κυβερνητικούς παράγοντες, μεταξύ των οποίων ο Στεφανόπουλος και ο Μπόμπολας (βουλευτής του Συναγερμού και γιατρός του Παπάγου), εναντίον του τότε υφυπουργού μου Κ. Παπακωνσταντίνου, η γνωστή σκευωρία. Σκευωρία, η οποία είχε σχεδιαστεί αρχικά για να πλήξει εμένα, αλλά δεν γνωρίζω γιατί τελικά δεν αποτολμήθηκε αυτό.Αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν να ματαιωθεί η σύμβαση και να σταλεί και ο αντιπρόσωπος της εταιρείας στη φυλακή (προσωρινά ματαιώθηκε η υπογραφή της σύμβασης)». Ο Βουλπιώτης και οι συνεργάτες του θα δικα-

στούν το Σεπτέμβριο - Οκτώβριο του 1955. Θα καταδικαστούν σε 18 μήνες φυλάκιση ο πρώτος, μικρότερες ποινές οι άλλοι και χρηματικά πρόστιμα για συκοφαντική δυσφήμιση του υφυπουργού Συγκοινωνιών. Στη δίκη θα καταθέσει ως μάρτυρας υπέρ του Κ. Παπακωνσταντίνου ο ίδιος ο Κ. Καραμανλής.Θα υποστηρίξει ότι οι αλλεπάλληλες αλλαγές στη συμφωνία ΔημοσίουSiemens, που πέτυχαν κατά τις διαπραγματεύσεις, είχαν αποτέλεσμα να μειώσουν κατά 1,5 εκατ. δολ. τις απαιτήσεις των Δυτικογερμανών.Παρ’ όλα αυτά η προσφορά της σουηδικής Έρικσον για τον ΟΤΕ, που είχε υποβληθεί την ίδια περίοδο, ήταν πιο συμφέρουσα.

Η πολύκροτη υπόθεση Μέρτεν Ο

Μαξ Μέρτεν (1911-1976) υπήρξε υψηλόβαθμος Ναζί, που υπηρέτησε στη Θεσσαλονίκη τη διετία 1942-1944, ως σύμβουλος της στρατιωτικής διοίκησης της πόλης. Ήταν ο άνθρωπος που υπέγραψε τη μεταφορά των 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης στο κολαστήριο του Άουσβιτς, ενώ είχε ευθύνη για αναρίθμητες αρπαγές και λεηλασίες των περιουσιών τους. Το Μάιο του 1957, όντας υψηλόβαθμο στέλεχος του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Δυτικής Γερμανίας, επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη, αναγνωρίστηκε από κάποια θύματά του και συνελήφθη καθώς εκκρεμούσε εις βάρος του ένταλμα σύλληψης από το 1947 για εγκλήματα πολέμου.Σχεδόν αμέσως με την προφυλάκισή του άρχισαν οι πιέσεις από τη γερμανική πλευρά για την απελευθέρωσή του.Η κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή έδειξε να υποχωρεί.Οι πιέσεις εντάθηκαν το Νοέμβριο του 1958, όταν ο Καραμανλής επισκέφθηκε επίσημα τη Βόννη, προκειμένου να διαπραγματευτεί τη δυνατότητα μετάβασης μεταναστών για εργασία στη Γερμανία, αλλά και τη χορήγηση κεφαλαίων από τη Γερμανία. Τον Ιανουάριο του 1959 η κυβέρνηση Καραμανλή εισάγει στη Βουλή και ψηφίζει νόμο «περί αναστολής διώξεως εγκληματιών πολέμου», με τη δικαιολογία ότι «πρέπει να παραμεριστούν τα εμπόδια διά την ανάπτυξιν των σχέσεών μας με τη Δυτική Γερμανία», όπως δήλωσε ο υπουργός Δικαιοσύνης Κωνσταντίνος Καλλίας.Η αντιπολίτευση, με προεξάρχοντες τους Κωνσταντίνο Μητσοτάκη (Κόμμα Φιλελευθέρων), Ηλία Τσιριμώκο (ΕΔΑ) και Σταύρο Ηλιόπουλο (ΕΔΑ), καταγγέλλει την «αμνήστευση των εγκληματιών του ελληνικού λαού» και κατηγορεί την κυβέρνηση ότι έχει υποκύψει σε πιέσεις της δυτικογερμανικής κυβέρνησης. Υπό την πίεση της ελληνικής και της διεθνούς κοινής γνώμης («Η Ελλάδα αμνηστεύει τους σφαγείς της» έγραψαν οι «Times» του Λονδί-

Ο Μέρτεν ισχυριζόταν ότι ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο υπουργός Εσωτερικών και εξ απορρήτων του Δημήτριος (Τάκος) Μακρής, η σύζυγός του Δοξούλα το γένος Λεοντίδη και ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Γεώργιος Θέμελης υπήρξαν συνεργάτες των Γερμανών 30 crash Νοέμβριος/2011

Η υπόθεση Μέρτεν είχε προκαλέσει πολιτικό σάλο και το ενδιαφέρον της Ευρώπης νου) η κυβέρνηση υπαναχωρεί και εξαιρεί τον Μέρτεν από την εφαρμογή του νόμου (ν.δ. 3933/1959). Στις 11 Φεβρουαρίου 1959 αρχίζει η δίκη του Μαξ Μέρτεν στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκληματιών Πολέμου της Αθήνας. Στις 5 Μαρτίου 1959 επιβάλλεται ποινή φυλάκισης 25 ετών κατά συγχώνευση. Με το νόμο 4016 η κυβέρνηση τροποποίησε τη σχετική νομοθεσία (ν.δ. 3933/1959), με αποτέλεσμα να «αναστέλλεται αυτοδικαίως πάσα δίωξις Γερμανών υπηκόων» και με βάση τη διάταξη αυτή ο Μαξ Μέρτεν αποφυλακίστηκε στις 5 Νοεμβρίου 1959 και απελάθηκε στη Γερμανία, με την προϋπόθεση να εκτίσει εκεί την ποινή του. Όμως, τα γερμανικά δικαστήρια τον απάλλαξαν πλήρως, ελλείψει αποδεικτικών στοιχείων. Στις 28 Σεπτεμβρίου 1960, τα γερμανικά έντυπα «Ηχώ του Αμβούργου» και «Ντερ Σπίγκελ» δημοσιεύουν αποσπάσματα της κατάθεσής του στις γερμανικές αρχές και προκαλούν σεισμό πολλών Ρίχτερ στην Αθήνα.Ο Μέρτεν ισχυριζόταν ότι ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής, ο υπουργός Εσωτερικών και εξ απορρήτων του Δημήτριος (Τάκος) Μακρής, η σύζυγός του Δοξούλα το γένος Λεοντίδη και ο υφυπουργός Εθνικής Άμυνας Γεώργιος Θέμελης υπήρξαν συνεργάτες των Γερμανών.Η ελληνική κυβέρνηση διαψεύδει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο τον Μέρτεν, το ίδιο και η γερμανική.Στη Βουλή τα πνεύματα ανάβουν.Βουλευτές της ΕΡΕ επιτίθενται κατά συναδέλφων τους της ΕΔΑ, που ήταν τότε αξιωματική αντιπολίτευση.Σημειώνονται συμπλοκές και η συνεδρίαση διακόπτεται (16 Οκτωβρίου 1960).

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 31

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 32

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

Η υπόθεση Λαμπράκη και η επταετία Παπαδόπουλου

Ο Συνταγματάρχης Γεώργιος παπαδόπουλος με το ΝΔ 179 του 1969, αναγνώρισε τους Ταγματασφαλίτες επίσημα ως Αντιστασιακούς και τη θητεία τους ως «Εθνική Αντίσταση».

το εκπληκτικό του βιβλίο «Η γερμανική στολή στη ναφθαλίνη» (εκδόσεις «Εστία») ο ιστορικός Στράτος Ν. Δορδανάς αποτυπώνει με τον πλέον γλαφυρό τρόπο την πορεία χιλιάδων δωσιλόγων που συνεργάστηκαν με τον εχθρό και κατάφεραν να στελεχώσουν το μεταπολεμικό κράτος, να ξαναβρεθούν στις υπηρεσίες του κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου και να «δικαιωθούν» την περίοδο της επταετίας από έναν παλιό γνώριμο, τον Γεώργιο Παπαδόπουλο, μέλος των Ταγμάτων Ασφαλείας υπό την ηγεσία του περίφημου Κουρκουλάκου. Χαρακτηριστική περίπτωση ο Ξενοφών Γιοσμάς.Παλαιός πολιτευτής και μάχιμος δημοσιογράφος, φανατικός βασιλόφρων και αντικομμουνιστής δεν πέρασε απαρατήρητος κατά τη διάρκεια της κατοχής. Το Νοέμβριο του 1945 το Ειδικό Δικαστήριο δωσιλόγων επέβαλε ερήμην στον Γιοσμά τη θανατική ποινή με την κατηγορία ότι «κατετάγη εις τον Γερμανικόν Στρατόν προαχθείς εις τον βαθμόν του Ανθ/γου διά τα υπ’ αυτού προσφερθείσας υπηρεσίας εις τον κατακτητήν, περιφέρετο με την γερμανικήν στολήν […] Με την επιστροφή του στην Ελλάδα το 1947 ο Γιοσμάς προσπάθησε ανεπιτυχώς να προσβάλει ενδίκως την απόφαση. Ό,τι όμως δεν κατάφερε ο ίδιος του παραχωρήθηκε από την πολιτική ηγεσία. Στις 21 Ιουνίου του 1950 η ποινή του μετατράπηκε με απόφαση του βασιλιά σε πρόσκαιρα δεσμά 20 ετών και το 1952, μετά από πέντε χρόνια, αποφυλακίστηκε. 32 crash Νοέμβριος/2011

Η ΓεΡΜΑΝικΗ σΤΟΛΗ

βγαίνει από τη ναφθαλίνη Στο βιβλίο του ο Στράτος Δορδανάς παρακολουθεί την πορεία του Γιοσμά, τη στενή του συνεργασία με τις κρατικές υπηρεσίες, την παρουσία του ακόμα και στη δίκη Μέρτενς και στη δημιουργία το 1957 ενός συνδέσμου με μέλη που συγκρότησαν το «Τάγμα Θανάτου» όπως αρεσκόταν να δηλώνει με υπερηφάνεια ότι άνηκε μεταξύ άλλων ο περίφημος Κοτζαμάνης, που έπαιξε ρόλο στη δολοφονία Λαμπράκη. ταν τέτοια η συνεργασία του Γιοσμά και της παρέας του με το παρακράτος αλλά και τις επίσημες υπηρεσίες της εποχής, που έφτασε στο σημείο να συμμετάσχει στις 19 Μαΐου του 1963 ως επικουρική ομάδα φύλαξης σε συνεργασία με την αστυνομία στην επίσκεψη του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Σαρλ ντε Γκολ στη Θεσσαλονίκη. Στις 16 Μαΐου καταχωρήθηκε μάλιστα στον Ελεύθερο Λαό επείγουσα εγκύκλιος του συνδέσμου προς άπαντα τα μέλη του υπό τον τίτλο «μέλη του Συνδέσμου Αγωνιστών και Θυμάτων Εθνικής Αντιστάσεως μετέχουν εις τα μέτρα ασφαλείας διά τον Ντε Γκολ». Πράγματι ο Φωκάς, ο Κυριακίδης, ο Εμμανουηλίδης και βέβαια ο περίφημος Κοτζαμά-

νης προσκλήθηκαν από την αστυνομία να πυκνώσουν τις τάξεις των εθνικοφρόνων πολιτών συμμετέχοντας στη «σύναξη», που αργότερα θα γινόταν γνωστή ως «Συμμορία της καρφίτσας».Η ιστορία με το τρίκυκλο, τη συμμετοχή Κοτζαμάνη και τη δολοφονία Λαμπράκη είναι που άνοιξε το δρόμο για τη Χούντα των συνταγματαρχών και είναι από εκεί και πέρα γνωστή. Αυτό που ίσως δεν είναι γνωστό είναι ο ρόλος του Γεωργίου Παπαδόπουλου κατά τη διάρκεια της κατοχής. Διαβάζουμε στο εκπληκτικό άρθρο του Γιάννη Νικολόπουλου στο «Βήμα» με τίτλο «Ο “Νάσερ” της Χούντας ήταν “ασβός”»: Γιος του δασκάλου Χρήστου Παπαδόπουλου γεννήθηκε στο Ελαιοχώρι Αχαΐας το 1919 και αποφοίτησε, εσπευσμένα, λόγω της κήρυξης του πολέμου, το 1940 τη Σχολή Ευελπίδων. Πήρε μέρος στον πόλεμο ως ανθυπολοχαγός Πυροβολικού, έγινε υπολοχαγός το 1943, λοχαγός το 1946 και ταγματάρχης το 1949.Έναν μήνα μετά το πραξικόπημα, ως «υπουργός» Προεδρίας, μίλησε στον Πειραιά για το «Δόγμα Τρούμαν» και κυκλοφόρησε την ομιλία του σε βιβλιαράκι, όπου συμπεριέλαβε ένα σύντομο βιογραφικό του. Σε

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 33

Ήταν τέτοια η συνεργασία του Γιοσμά και της παρέας του με το παρακράτος αλλά και τις επίσημες υπηρεσίες της εποχής, που έφτασε στο σημείο να συμμετάσχει στις 19 Μαΐου του 1963 ως επικουρική ομάδα φύλαξης σε συνεργασία με την αστυνομία στην επίσκεψη του Προέδρου της Γαλλικής Δημοκρατίας Σαρλ ντε Γκολ στη Θεσσαλονίκη αυτό καταγράφει... αυτοβιογραφούμενος σε τρίτο πρόσωπο: «Την περίοδον της Γερμανικής Κατοχής ευρέθη εις τας Εθνικάς Ομάδας Αντιστάσεως...».Δηλαδή; «Στα... Τάγματα Ασφαλείας του Κουρκουλάκου στην Πελοπόννησο», ισχυρίζονται όσοι δηλώνουν γνώστες της περιόδου, «γι΄ αυτό και έκανε διοικητή της ΑΤΕ επί χούντας τον κατοχικό αρχηγό του», επισημαίνει ο Κ. Παπαϊωάννου.

Ο ρόλος των Ταγμάτων Ασφαλείας στη σφαγή των Καλαβρύτων

την εφημερίδα «Νέα» δημοσιεύτηκε άρθρο με τίτλο «Προδότες στη σφαγή των Kαλαβρύτων.Tαγματασφαλίτες πρωταγωνίστησαν στο Ολοκαύτωμα». Κατά τη μαρτυρία ενός 93χρονου, «οι Έλληνες που συμμετείχαν ήταν μέλη συγκεκριμένων ομάδων» ενώ στο άρθρο υπάρχει φωτογραφία με την εξής περιγραφή: «Το τηλεγράφημα του Φόρεϊν Όφις, το οποίο ενημερώνει την ελληνική κυβέρνηση στο Κάιρο για την καταστροφή των Καλαβρύτων, κάνει ξεκάθαρα λόγο για τη συμμετοχή Ελλήνων στις αγριότητες». Την παρουσία των Ταγμάτων Ασφαλείας στα Καλάβρυτα κατέγραψαν και οι Άγγλοι. Σε μια έκθεση του Βρετανού πρεσβευτή στην ελληνική κυβέρνηση του Καΐρου, γραμμένη λίγο μετά το Ολοκαύτωμα, στις 22/12/1943, αναφέρεται: «Τα γερμανικά στρατεύματα πλαισιούμενα και βοηθούμενα από τις Ελληνικές ομάδες ασφαλείας πέτυχαν να καθαρίσουν τα Καλάβρυτα και κατέστρεψαν τα πάντα στην πορεία τους» (Δημήτρης Βουρτσιάνης: «Ενθυμήματα από την Κατοχή, την Αντίσταση και τον Εμφύλιο», εκδόσεις «Παρασκήνιο», σελ. 137). Στις 24 Σεπτεμβρίου του 1944 , έχει ήδη αποβιβαστεί στην Πάτρα η Bucket force, με αποστολή την εγκατάσταση «Προκεχωρημένου Πεδίου Αποβάσεως» στον Άραξο. Επικεφαλής

ο φιλέλληνας λόρδος Τζέλικο, ένας αξέχαστος ήρωας, που επικεφαλής των κομμάντος έφερε σε πέρας δύσκολες επιχειρήσεις στο Ηράκλειο, στη Ρόδο, στην Πελοπόννησο, απελευθερώνοντας την Πάτρα και που με τη μοτοσικλέτα του μπήκε θριαμβευτικά στην Αθήνα το Οκτώβριο 1944, ο πρώτος Βρετανός αξιωματικός στην απελευθερωμένη πόλη! Σύμφωνα με τις μαρτυρίες της εποχής, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος ως μέλος των Ταγμάτων Ασφαλείας υπό τον Κουρκουλάκο βρέθηκε στον Άραξο και στη συνέχεια επαναπροωθήθηκε υπό το σχεδιασμό των Βρετανών να κάμψουν τις δυνάμεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.

Μετά τον πόλεμο

μέσως μετά τον πόλεμο ο Γεώργιος Παπαδόπουλος έγινε «αξιωματικός πληροφοριών», «πολύτιμη», όπως αποδείχθηκε, προϋπηρεσία για τον επίδοξο δικτάτορα, και πήρε παράσημα για τη δράση του στον ελληνοϊταλικό πόλεμο (Χρυσούν Αριστείον Ανδρείας και δύο Πολεμικούς Σταυρούς) και στον Εμφύλιο (Μετάλλιον Εθνικών Πράξεων, Αργυρούν Σταυρόν Γεωργίου Α΄ μετά ξιφών και τέσσερις Πολεμικούς Σταυρούς). Μετά τον Εμφύλιο άρχισε να κάνει αισθητή την παρουσία του και στο πολιτικό στερέωμα.Το 1951 ήταν στρατοδίκης, με ενεργό συμμετοχή στην πρώτη δίκη Μπελογιάννη στο Έκτακτο

Ο ρόλος του δικτάτορα στη διάρκεια της κατοχής

Στρατοδικείο Αθηνών. Το 1953 πήγε στις ΗΠΑ για «μετεκπαίδευση» και, σύμφωνα με το δικό του βιογραφικό πάντα, «από τον Ιούνιο 1953 έως το Σεπτέμβριο του ιδίου έτους εφοίτησεν εις το Τμήμα Αμερικανικών Μεθόδων, από όπου εξήλθε με βαθμόν “λίαν καλώς”!». «Ουσιαστικά, “έπιασε επαφή” με τους Αμερικανούς, “μπήκε στα κόλπα” και γρήγορα άρχισε να... κινείται!» παραθέτει γλαφυρά ο Κ. Παπαϊωάννου. Ο Παπαδόπουλος αποτελεί το κεντρικό πρόσωπο των εκλογών της βίας και νοθείας.Σε δύο έγγραφα του «Σχεδίου “Περικλής”» που αποκαλύφθηκαν, δηλαδή του επιτελικού σχεδίου νόθευσης των εκλογών πανελλαδικά, ο Παπαδόπουλος, αντισυνταγματάρχης τότε της ΚΥΠ, ήταν ο γραμματέας αλλεπάλληλων συσκέψεων της Δευτεροβαθμίου Επιτροπής Πληροφοριών και Διαφωτίσεως του Συμβουλίου Μελετών, η οποία προετοίμασε και εφάρμοσε το «Σχέδιο “Περικλής”».

Η «αποκατάσταση» των δωσιλόγων

υτό που δεν κατάφεραν επί δεκαετίες όσοι συνεργάστηκαν με τους Γερμανούς το ξεπλήρωσε ο Γ. Παπαδόπουλος. Η Χούντα, χωρίς τυμπανοκρουσίες, με το ΝΔ 179 του 1969, τους αναγνώρισε επίσημα ως Αντιστασιακούς και τη θητεία τους στα Τ.Α.ως «Εθνική Αντίσταση». Αντιστασιακοί θεωρήθηκαν και όσοι πολέμησαν επί κατοχής εναντίον οργανώσεων «αντεθνικώς δρασάντων και αποσκοπούντων εις την επιβολήν εν τη χώρα καθεστώτος διαφόρου του νομίμου τοιούτου».Έτσι αναγνωρίστηκε η δράση και όσων αντιπαρατέθηκαν στο ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, στα πλαίσια του Κατοχικού Εμφυλίου. Επόμενος σταθμός το 1982: με την αναγνώριση της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης ο χουντικός νόμος καταργήθηκε, αλλά τα «κεκτημένα» (συντάξεις) διατηρήθηκαν. Νοέμβριος/2011

crash 33

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 34

Ο Πέτρος Κόκκαλης (σε κύκλο) στους Κορυσχάδες, στην Κυβέρνηση του Βουνού

ΑΠΟ ΤΟ ΒΟΥΝΟ στις μπίζνες και την πολιτική Σ

τους Κορυσχάδες, ένα μικρό χωριό στην Ευρυτανία, στα 940 μέτρα υψόμετρο δεσπόζει το μικρό μουσείο της Εθνικής Αντίστασης. Εκεί μεταξύ άλλων φιγουράρουν οι φωτογραφίες του μεγάλου φωτογράφου Σπύρου Μελεντζή, σκίτσα και αποκόμματα από εφημερίδες, αλλά και συνθήματα στους τοίχους, όπως «φωτιά και τσεκούρι στους προσκυνημένους». Μέσα σε αυτή την αίθουσα συνήλθε το 1944 η Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης ή αλλιώς η Κυβέρνηση του Βουνού. Ο Άρης Βελουχιώτης αλλά και οι πρόγονοι των γνωστών οικογενειών Αγγελόπουλου, Κόκκαλη και Σημίτη βρίσκονταν μέσα σε αυτή την αίθουσα πρωταγωνιστώντας στην Αντίσταση κατά των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής. Δεκάδες χρόνια μετά οι γιοι τους, ο γνωστός επιχειρηματίας Σωκράτης Κόκκαλης και ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης, θα μεταπηδούσαν 34 crash Νοέμβριος/2011

Ο πατέρας του Σωκράτη Κόκκαλη, Πέτρος, ήταν από τα επιφανή στελέχη της ελληνικής Αριστεράς. Η μητέρα του Νίκη, νοσοκόμα και μέλος του ΚΚΕ από το αριστερό παρελθόν των γονιών τους στην επιχειρηματική αρένα και στο εκσυγχρονιστικό μπλοκ του ΠΑΣΟΚ αντίστοιχα, σε μια κοινή πορεία, από την οποία ωστόσο δεν έλειπαν οι μεταξύ τους συγκρούσεις. Ο πατέρας του Σωκράτη Κόκκαλη, Πέτρος, ήταν από τα επιφανή στελέχη της ελληνικής Αριστεράς. Η μητέρα του Νίκη, νοσοκόμα βοηθός του Πέτρου Κόκκαλη και μέλος του ΚΚΕ,

υπήρξε ο λόγος σύμφωνα τις μαρτυρίες που ο διανοούμενος γιατρός βρέθηκε στο βουνό. Όταν τα ένοπλα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού, ηττημένα από τον Εθνικό Στρατό, περνάνε στα σοσιαλιστικά κράτη το 1949, ο Πέτρος Κόκκαλης μαζί με το γιο του Σωκράτη Κόκκαλη μόλις 10 χρόνων θα καταλήξει στο Βερολίνο. Πιστός στο κομμουνιστικό του παρελθόν και με τις ευλογίες της γερμανικής κυβέρνησης γίνεται διευθυντής του Καρδιοχειρουργικού Ινστιτούτου στο Ανατολικό Βερολίνο, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Humboldt και προσωπικός γιατρός του ηγέτη της Ανατολικής Γερμανίας Βάλτερ Ούλμπριχ. Από την άλλη πλευρά, ο Γεώργιος Σημίτης, δικηγόρος, καθηγητής της ΑΣΟΕΕ, επί σειρά ετών πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά, υπήρξε αντιπρόσωπος του Πειραιά στην Εθνοσυνέλευση στους Κορυσχάδες και γενικός διοικητής Ρούμελης στην κυβέρνηση

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 35

Ο Γεώργιος Σημίτης με τον Άρη Βελουχιώτη στη Λαμία

O πατέρας του Κώστα Σημίτη, Γιώργος, υπήρξε αντιπρόσωπος του Πειραιά στην Εθνοσυνέλευση στους Κορυσχάδες και γενικός διοικητής Ρούμελης στην κυβέρνηση της ΠΕΕΑ μέχρι της Κατοχής, αλλά και μετ΄ αυτήν, και ημείς δεν ηξεύρωμεν πόσα κατά μήνα, πάντως όμως πολύ περισσότερα των όσων, κατά το ισόχρονον διάστημα, εισέπραξε λόγω μισθού το σύνολον των απαρτιζόντων το ανώτατον ημών δικαστήριον, τον Άρειον Πάγον, δικαστών συνυπολογιζομένων και των υπαλλήλων των. Ήδη ο κ. Γεώργιος Σημίτης αλλάζει διά μιας πορείαν».Λίγες μέρες αργότερα ο Γεώργιος Σημίτης εμφανίζεται ως θριαμβευτής στη Λαμία στο πλευρό του Άρη Βελουχιώτη.

▲ ▲

της ΠΕΕΑ.Εκεί είχε και την πρώτη του επαφή με τον Πέτρο Κόκκαλη και ως γόνος αριστερής οικογένειας ανέπτυξε αμέσως φιλικές και συντροφικές σχέσεις. ι απόψεις για την πραγματική πορεία του Γεωργίου Σημίτη διίστανται. Ο πατέρας της Μελίνας Μερκούρη και αδελφός του Γεωργίου Μερκούρη έγγραψε ένα άρθρο αναφορικά με τον Γεώργιο Σημίτη στην εφημερίδα «Ριζοσπαστική Ηχώ» στις 12 Οκτωβρίου του 1944, ημέρα απελευθέρωσης των Αθηνών με τίτλο «Οι Καπάτσοι»: «Διά μίαν ακόμη φορά διέλαμψε η Ελληνική κουτοπονηριά, την οποία λογιοτίζοντες και μη, ονομάζομεν αθάνατον δαιμόνιον της φυλής. Ιδού λ.χ. όκνον της μαστίζουσης τον τόπον από μίας εικοσαετίας επιτηδιοκρατίας, επεζήτησε και επέτυχε να σφηνωθεί σωρηρόν και αδιακρίτως , εις όλας σχεδόν τας ανωνύμους εταιρίας και ιδιαιτέρως τας τραπεζικάς υπο τον εύηχον τίτλον του νομικού συμβούλου, με αποτέλεσμα να εισπράττει καθόλον το διαρεύσαν

Σε συνέντευξή του εξάλλου προς το περιοδικό 7 της «Kυριακάτικης Eλευθεροτυπίας» o Δ. Xαριτόπουλος, ο οποίος είχε συγγράψει τη βιογραφία του Άρη Βελουχιώτη «Άρης, Ο Αρχηγός των Ατάκτων» απαντά στην παρατήρηση «Ήταν και ο πατέρας του Σημίτη στο βουνό» του δημοσιογράφου Τάσου Παππά: «Σιγά μην ήτανε και αντάρτης... Νέο παραμύθι αυτό. Τον είχε διορίσει ο Γ. Παπανδρέου τοπάρχη στη Στερεά.Αν δεν είχε βγει εκείνη η φωτογραφία στη Λαμία, πλάι στον Άρη [Βελουχιώτη], δεν θα θυμόταν κανείς την ύπαρξή του». Ο γιος του και μετέπειτα πρωθυπουργός Κώστας Σημίτης είχε μια επίσης παράλληλη πορεία με το γιο του αείμνηστου καθηγητή ιατρικής, τον Σωκράτη Κόκκαλη.Σπούδασε νομικά στο Πανεπιστήμιο Μάρμπουργκ της Δυτικής Γερμανίας και οικονομικά στο London School of Economics and Political Science.Ξεκίνησε την ακαδημαϊκή του σταδιοδρομία ως διδάκτωρ της Νομικής στο Πανεπιστήμιο του Μάρμπουργκ το 1959.Δίδαξε ως υφηγητής στο Πανεπιστήμιο της Κωνσταντίας το 1971 και συνέχισε ως τακτικός καθηγητής του Εμπορικού και Αστικού Δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Γκίσεν από το 1971 έως το 1975.Το 1977 εξελέγη τακτικός καθηγητής στην Πάντειο Σχολή (το σημερινό Πάντειο Πανεπιστήμιο). Μια ωστόσο πλευρά της ζωής του Κώστα Σημίτη που δεν ήταν γνωστή ήρθε στο φως στις 4 Νοεμβρίου του 2001, όταν ο γνωστός αρθογράφος Νίκος Νικολάου έγραφε στο «Βήμα» με αφορμή την είδηση περί της εξαγγελθείσας – τότε– συγχώνευσης της Εθνικής Τράπεζας με την Alpha, συγκρίνοντάς τη με τη συγχώνευση που είχε γίνει τον Ιανουάριο του 1953 μεταξύ Εθνικής και Τράπεζας Αθηνών: «Η παλαιά συγχώνευση ήταν προϊόν πολιτικής συναλλαγής, έγινε με αξίωση των Ανακτόρων και συμφωνήθηκε σε μια παρτίδα μπριτζ ανάμεσα στον τότε πρωθυπουργό στρατάρχη Αλέξανδρο Παπάγο και στον πολυμήχανο διοικητή της [Τράπεζας] Αθηνών Κωστή Ηλιάσκο στο Παλαιό Ψυχικό, στο σπίτι της πριγκίπισσας Ελένης, κόρης του πρίγκιπα Νικολάου, αδελφού του βασιλιά Κωνσταντίνου [Α΄] και νονάς του κ. Κ. Σημίτη». ο 1964 ο Θόδωρος Πάγκαλος θα βρεθεί στο Μιλάνο ως υπεύθυνος της Νεολαίας Εξωτερικού του ΚΚΕ.Εκεί θα συναντήσει το σύντροφο Σωκράτη για να συζητήσουν τις θέσεις του κόμματος για τη δημιουργία ενός δυνατού κομματικού μηχανισμού.Ωστόσο, ο Σωκράτης Κόκκαλης έχει ήδη στο μυαλό του τις business…. Ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο της ζωής του Σωκράτη Κόκκαλη είναι οι σχέσεις του με τις μυστικές υπηρεσίες της ανατολικής Γερμανίας, που εξελίχθηκαν σε πολιτικό θρίλερ την περίοδο διακυβέρνησης Σημίτη. Γράφει το 2002 στην «Καθημερινή» η Αριστέα Μπουγάτσου: «H πορεία του Σ. Kόκκαλη άρχισε να χαράσσεται την εποχή που δέσποζε στην Aνατολική Γερμανία το κομμουνιστικό “management”. Όπως λένε τα Νοέμβριος/2011

crash 35

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 36

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

Χρόνια μετά οι απόγονοι θα γνωρίσουν στιγμές δόξας, χρήματος και εξουσίας

▲ ▲

επίσημα χαρτιά, το 1963 στρατολογήθηκε στη Στάζι, στην οποία παρέμεινε μέχρι την πτώση του Tείχους (1989) με μικρά διαλείμματα αλλά και με... προαγωγές. O κ. Kόκκαλης “εκπαιδεύτηκε” στο Bερολίνο και στη Mόσχα και από το 1965 άρχισε να δείχνει ότι τον ενδιαφέρει… η αντιπροσώπευση. Έτσι, αρχικά ενεπλάκη με την εκπροσώπηση της Interis, ενώ ακολούθησε η πρώτη μπίζνα στην Eλλάδα του 1967. O κ. Kόκκαλης, μαζί με τον εκλιπόντα πλέον εκδότη του “Eλεύθερου Tύπου” Aριστείδη Bουδούρη, ίδρυσαν την Gimex και οι πρώτες δουλειές που χτύπησαν αφορούσαν τη ΔEH και αντιπροσωπεύσεις εταιρειών ηλεκτροτεχνικής και και μεταφορών της τέως Aνατολικής Γερμανίας. Mε τον A. Bουδούρη κάποτε τα σπάνε και οι σχέσεις των δύο συχνά πλέον χαρακτηρίζονται έκρυθμες. Σ. Kόκκαλης και K. Δημητριάδης το 1974 ιδρύουν την Integra, η οποία εκπροσωπεί την ανατολικογερμανική Eλεκτροτεκνίκ και έτσι αρχίζει και ο κλοιός στον OTE. Tα χαρτιά λένε ότι είναι ο mister 5-10% που έδωσε μάχη κατά της δυτικής Siemens και τη χτύπησε ανελέητα στις τιμές των τότε αναλογικών κέντρων μέχρι να κατορθώσει να πλασαριστεί και στη συνέχεια να την υπερκεράσει…». Όπως ο ίδιος ο Κόκκαλης εξηγεί λεπτομερώς στην αναφορά του προς την κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, το «μεγάλο σχέδιο» ήταν η ίδρυση μιας εμπορικής αντιπροσωπείας της DDR στην Ελλάδα, η οποία θα διεκδικούσε κρατικά συμβόλαια για τον ΟΤΕ και άλλους οργανισμούς.Η ανάπτυξη αυτής της εταιρείας (δεν είναι άλλη από την Intracom) θα 36 crash Νοέμβριος/2011

Όπως ο ίδιος ο Κόκκαλης εξηγεί λεπτομερώς στην αναφορά του προς την κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας, το «μεγάλο σχέδιο» ήταν η ίδρυση μιας εμπορικής αντιπροσωπείας της DDR στην Ελλάδα. Η ανάπτυξη αυτής της εταιρείας εξελίχθηκε στη μετέπειτα Intracom βασιζόταν αποκλειστικά «στην εμπλοκή υψηλών μελών της κυβέρνησης και βιομηχάνων που θα απολαμβάνουν από τα κέρδη αυτής της εταιρείας και έτσι θα έχουν άμεσο ενδιαφέρον για την επιτυχία της… Τα πρόσωπα αυτά θα πρέπει καταρχήν να μην αναμιχθούν φανερά».Οι επαφές με τον μετέπειτα πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη είναι στενές και επιβεβαιώνονται όταν το δικηγορικό γραφείο του συντάσσει το καταστατικό της Intracom. ο 1996 ξεκινά η παντοκρατορία των κυβερνήσεων Σημίτη αλλά και η επιχειρηματική άνθιση του κ. Κόκκαλη.Η αυτοκρατορία Siemens-Intracom δεν απειλήθηκε τα επόμενα χρόνια.Επί εκσυγχρονισμού και οι δύο εταιρείες είδαν τις δουλειές τους με το Δημόσιο να επεκτείνονται σε εξωφρενικό βαθμό.Ωστόσο η υπόθεση με το σκάνδαλο της Siemens ρίχνει βαθιά σκιά στις σχέσεις των δύο αντρών. Στελέχη του ΠΑΣΟΚ που ήταν στο περιβάλλον Σημίτη (Τσουκάτος, Μαντέλης) έχουν εμπλακεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στο σκάνδαλο της Siemens, με τον πρώτο μάλιστα να κατηγορείται από το σύντροφό του Θ. Πάγκαλο για τρυφηλή ζωή (πρόκειται για την περίφημη δήλωση για τα κότερα που συνέβαλε

στην απομάκρυνση του κ. Τσουκάτου). Πολλές δικαστικές διαδικασίες που άνοιξαν (κυρίως για τις ψηφιακές παροχές του OTE) κατά του κ. Σ. Kόκκαλη έκλεισαν με απαλλακτικά βουλεύματα και ουδείς δικαστής βρήκε και το παραμικρό ψεγάδι στις ψηφιακές αναθέσεις του 1987, της οικουμενικής και του 1994.Καταθέτοντας στις 22 Απριλίου 2010 στην εξεταστική, ο Κεφαλογιάννης υπογράμμισε ότι «η απαρχή του σκανδάλου Siemens είναι τότε, το 1990, και διατηρείται 20 χρόνια.Είναι διαχρονικό σκάνδαλο, είναι οικουμενικό σκάνδαλο». Ισχυρίστηκε μάλιστα ότι «την υπόθεση των ψηφιακών μανατζάριζε ο κ. Κόκκαλης». το απίστευτο αυτό γαϊτανάκι των συμπτώσεων έρχεται να προστεθεί και ένας ακόμη γνώριμος από τα χρόνια του πολέμου. Ο πρώην οικονομικός διευθυντής της Siemens Μίκαελ Κουτσενρόιτερ καταθέτοντας στις 10 και 11 Σεπτεμβρίου στις εισαγγελικές αρχές του Μονάχου, ανέφερε ότι ο Κόκκαλης αποτελούσε προσωπική επαφή του Χριστοφοράκου καθώς και του πρώην προέδρου της Siemens Ελλάδας Φόλκερ Γιούνγκ. Τα υπόλοιπα είναι λίγο έως πολύ γνωστά.

010_037_DOSILOGOI 10/27/11 8:56 PM Page 37

038_039_PAPOUS 10/28/11 3:33 PM Page 38

crash

ΤΟ ΘΕΜΑ

3Το «κούρεμα» και οι «γκρίζες ζώνες»

10χρονη

ΚΑΤΟΧΗ (και... βλέπουμε) από τους

«ΓΚΑΟΥΛΑΪΤΕΡ» του Δ΄ ΡΑΙΧ 38 crash Οκτώβριος/2011

038_039_PAPOUS 10/28/11 3:33 PM Page 39

του Γιώργου Παππού

τη λογική του "μη χείρον βέλτιστον" υποχρεώθηκε να διολισθήσει η ελληνική κυβέρνηση, καθώς με τις αποφάσεις της 26ης Οκτωβρίου το μόνο που φαίνεται ότι αποφεύχθηκε είναι η ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Κατά τα άλλα, οι πολλές "γκρίζες ζώνες” που έχουν να κάνουν με τη συμμετοχή των ιδιωτών στο δεύτερο "πακέτο" στήριξης, με την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, με τη διασφάλιση της ρευστότητας στη πραγματική οικονομία, με τη βιωσιμότητα των ασφαλιστικών ταμείων μετά το "κούρεμα", απορροφούν τα δημοσιονομικά οφέλη από την ετήσια μείωση των δαπανών για τόκους κατά περίπου 4,5 δισ ευρώ και τελικά θέτουν εν αμφιβόλω τον τελικό στόχο της μείωσης του Χρέους στο 120% του ΑΕΠ μετά από 10 χρόνια, δηλαδή εκεί που βρισκόταν στις αρχές του 2009 κι αφού θα έχουν προηγηθεί έντεκα χρόνια σκληρής λιτότητας και "αιματηρών" περικοπών σε μισθούς και συντάξεις! Ωστόσο, πέρα από τις αβεβαιότητες που αφορούν στο οικονομικό σκέλος της συμφωνίας, υπάρχει ήδη έντονη γκρίνια εντός της Κυβέρνησης και της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ, καθώς και εντονότατες αντιδράσεις από τα υπόλοιπα κόμματα, λόγω της ασφυκτικής επιτροπείας που θα ασκείται εφεξής στην Ελλάδα. Και μπορεί οι χαρακτηρισμοί "γκαουλάιτερ" ή "επίτροποι" να ακούγονται κακόηχοι ή υπερβολικοί σε κάποια αυτιά, η ουσία είναι όμως ότι η Γερμανία επέβαλε τη θέση της για ένταση του ελέγχου στα δημοσιονομικά- και όχι μόνο- πράγματα της Ελλάδας. Από τη πλευρά της η ελληνική Κυβέρνηση επιχειρεί να πείσει ότι η μόνιμη εγκατάσταση της Τρόικας είναι εξέλιξη που προκάλεσε η... ελληνική πλευρά, έτσι ώστε να αποφύγει τα όσα διαδραματίζονταν ανά δίμηνο κατά τους ελέγχους του κ. Τόμσεν και της παρέας του. Όμως αναζητώντας κανείς στα αρχεία των εφημερίδων τις κατά καιρούς δηλώσεις κυρίως από το Βερολίνο για το ζήτημα της εποπτείας, θα διαπιστώσει με ευκολία ότι όλα ξεκίνησαν από τον εκνευρισμό που προκάλεσαν οι αποκλίσεις, οι αρρυθμίες και οι παλινωδίες κατά την εφαρμογή του ελληνικού προγράμματος. Το μόνο που κατάφερε να διασώσει η ελληνική κυβέρνηση ήταν η αποφυγή μιας σκληρής και απόλυτης αναφοράς στο Κείμενο Συμπερασμάτων της Συνόδου, που παρέπεμπε όχι απλώς στην ένταση του δημοσιονομικού ελέγχου στην Ελλάδα αλλά στην ανάληψη αποφασιστικών αρμοδιοτήτων από τη Τρόικα. Σύμφωνα με πληροφορίες, πέρα από τις συζητήσεις για το εύρος του "κουρέματος", η ελληνική πλευρά διαπραγματεύθηκε

3 Πέρασε τελικά

από την... πίσω πόρτα το Γερμανικό σχέδιο για ασφυκτική εποπτεία και λιτότητα μέχρις εσχάτων

και τη διατύπωση της αλλαγής του τρόπου δημοσιονομικής επιτήρησης, καθώς από τις αντιδράσεις που είχαν ήδη σημειωθεί στην Αθήνα κατά τη διαδικασία ψήφισης του πολυνομοσχεδίου, ήταν προφανές το ενδεχόμενο πολιτικής εμπλοκής. Τελικά, το κείμενο διαμορφώθηκε ως εξής: "Θα πρέπει να ενισχυθούν οι μηχανισμοί για την παρακολούθηση της εφαρμογής του ελληνικού προγράμματος, όπως ζήτησε η ελληνική κυβέρνηση. Η υλοποίηση του προγράμματος είναι ελληνική και η εφαρμογή του ευθύνη των ελληνικών Αρχών. Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τους υπόλοιπους εταίρους της στην Τρόικα, θα συγκροτήσει για τη διάρκεια του προγράμματος επιτόπου εποπτική ικανότητα, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής εθνικών εμπειρογνωμόνων, σε στενή και συνεχή συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση και την Τρόικα για την παροχή συμβουλών και συνδρομής ώστε να διασφαλιστεί η έγκαιρη και πλήρης εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Θα συνδράμει την Τρόικα στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης των μέτρων που θα λάβει η ελληνική κυβέρνηση στο πλαίσιο των δεσμεύσεων του προγράμματος. Αυτός ο νέος ρόλος θα καθοριστεί στο Μνημόνιο συμφωνίας. Προκειμένου να διευκολυνθεί η αποδοτική χρήση των σημαντικών επίσημων δανείων για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, η διακυβέρνηση του Ελληνικού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΕΤΧΣ) θα ενι-

3 Ο... διάβολος θα κρύβεται στις λεπτομέρειες του νέου Μνημονίου που έρχεται...

σχυθεί σε συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση και την Τρόικα".

Έρχονται οι επόπτες Το... πρόπλασμα της ασφυκτικής εποπτείας υπήρχε ήδη στην προηγούμενη επικαιροποίηση του Μνημονίου και μένει να δούμε πώς ακριβώς θα αποτυπωθεί στη νέα Επικαιροποίηση, που όπως όλα δείχνουν θα λειτουργήσει ως "γέφυρα" προς το νέο "πακέτο" βοήθειας. Ωστόσο, από τη συνεδρίαση του Υπουργικού Συμβουλίου αμέσως μετά την επιστροφή του Γ. Παπανδρέου στην Αθήνα, διαφαίνεται ότι η συνεργασία των Υπουργών με τους επόπτες της Τρόικας δεν θα είναι και τόσο αρμονική. Μπορεί η Κυβέρνηση να επιμένει στο ότι οι πολιτικές είναι δική της αρμοδιότητα και ευθύνη, ωστόσο, από τους μήνες που η Τρόικα πηγαινοέρχεται και αξιολογεί τις επιδόσεις της Κυβέρνησης, προκύπτει σαφώς ότι τελικά οι πολιτικές που εφαρμόζονται έχουν τη βούλα των δανειστών μας. Από πού να αρχίσει κανείς και πού να τελειώσει; Το πρώτο δείγμα είχαμε επί ημερών Α. Λοβέρδου στο υπουργείο Εργασίας, όπου είχε επιχειρηθεί μια πολύ χαλαρή προσέγγιση στο Ασφαλιστικό. Τελικά κατόπιν υποδείξεων και συστάσεων, η Κυβέρνηση όχι μόνο ψήφισε ένα πολύ σκληρό Ασφαλιστικό αλλά προώθησε και το πρώτο κύμα βίαιων ανατροπών στο Εργασιακό, με τις αλλαγές στους όρους για τις απολύσεις. Ανάλογο ήταν το φιάσκο και με την επιχείρηση "κουκουλώματος" του ΟΣΕ και των υπολοίπων ΔΕΚΟ, όπου τελικά η Κυβέρνηση υποχρεώθηκε σε ειδικό νομοσχέδιο για τα μισθολογικά των ΔΕΚΟ. Το τελευταίο δείγμα δεν είναι, βέβαια, άλλο από την υποχρέωση της Κυβέρνησης να σαρώσει και τα τελευταία ψήγματα ρύθμισης στην αγορά εργασίας μετά τη κατάργηση επί της ουσίας των κλαδικών συμβάσεων και το άνοιγμα του "παραθύρου" για αλλαγές και στη διαδικασία της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Η πρώτη δοκιμασία για την ελληνική Κυβέρνηση με βάση τα νέα δεδομένα θα έρθει πολύ γρήγορα, καθώς εάν το "κλείσιμο" του 2011 δίνει υψηλότερο Έλλειμμα από αυτό που έχει υπολογίσει η Τρόικα (έως 9% του ΑΕΠ), τότε είναι βέβαιο ότι θα ασκηθεί πίεση για διορθωτικά μέτρα, πίεση που θα γίνει αφόρητη σε καθημερινή βάση, εάν δεν υπάρξουν εντυπωσιακά αποτελέσματα τόσο στο σκέλος του ελέγχου των δαπανών όσο και της συλλογής των φόρων. Τι θα συμβεί, λοιπόν, εάν διαπιστωθεί ότι π.χ. οι εφορίες δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν των υποχρεώσεων που απορρέουν από τη δέσμευση για επίτευξη πρωτογενών πλεονασμάτων εντός του 2012; Θα περιμένουν οι επόπτες τον κ. Οικονόμου να απευθύνει συστάσεις στους εφόρους ή θα υποδείξουν π.χ. την ανάθεση και του εισπρακτικού έργου σε ιδιώτες; Οκτώβριος/2011

crash 39

040_042_KASIMATHS 10/28/11 4:47 PM Page 40

”

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γιώργος Κασιμάτης

Εκτός νόμου η κυβέρνηση

λληνικό Σύνταγμα; Ποιο ελληνικό Σύνταγμα; Η ελληνική κυβέρνηση το έχει πετάξει στην πυρά, ενώ ταυτόχρονα, αντί αυτού και σε κατάφωρη παραβίασή του, αποστηθίζει και εφαρμόζει με δογματικό τρόπο, ως άλλο «Ευαγγέλιο», το Μνημόνιο και τις επιταγές της τρόικας. Αυτό είναι το συγκλονιστικό συμπέρασμα από όσα καταγγέλλει στο «Crash» ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών Γιώργος Κασιμάτης. Η χώρα είναι πολιτικά υποτελής και κοινωνικά απονεκρωμένη. Αντισυνταγματικές είναι όλες οι συμβάσεις δανεισμού γιατί δεν έχουν κυρωθεί από την ελληνική Βουλή, αντισυνταγματικοί οι πρωτοφανείς όροι υπέρ των δανειστών και τα μέτρα σε βάρος των πολιτών. Εκτός νόμου, υποστηρίζει ο καθηγητής, δεν είναι ο λαός που, σύμφωνα με το ακροτελεύτιο άρθρο του Συντάγματος, δικαιούται και υποχρεούται να προασπίσει το Σύνταγμα – με ηπιότερες μορφές αντίστασης, τις μαζικές κινητοποιήσεις και την άρνηση εκτέλεσης κάποιων υποχρεώσεων (για παράδειγμα, άρνηση καταβολής του «χαρατσιού» μέσω ΔΕΗ). Εκτός πλέον εκλογικής νομιμοποίησης είναι η κυβέρνηση, πόσο μάλλον ενώ δεν δείχνει έστω και την παραμικρή πρόθεση να επαναφέρει τη συνταγματική νομιμότητα και να αποκαταστήσει τα δικαιώματα του λαού που πλήττονται βάναυσα. Από τα πυρά του καθηγητή δεν ξεφεύγει ούτε η αντιπολίτευση, η οποία δεν πράττει όσα όφειλε για την κανονική λειτουργία του πολιτεύματος, απλά προσπαθεί να αυξήσει τα ποσοστά της στις επόμενες εκλογές. Τέλος, σύμφωνα με τον κ. Κασιμάτη, με τις συμφωνίες δανεισμού εξασθενίζουν η εθνική μας κυριαρχία και η εξωτερική μας πολιτική. Κι ενώ, ακόμα και στην περίοδο της γερμανικής κατοχής, φαινόταν φως στην άκρη του 40 crash Νοέμβριος/2011

τούνελ, τώρα «δεν φαίνεται τέρμα της κοινωνικής απονέκρωσης και της πολιτικής υποτέλειας της Ελλάδας». Ποια είναι τα βασικά σημεία στο Μνημόνιο και στον μηχανισμό στήριξης στα οποία διαπιστώνετε συνταγματική εκτροπή; Οι αντισυνταγματικότητες του συνόλου των δανειακών συμβάσεων (Μνημόνιο) και των μέτρων που επιβάλλονται μπορούν να καταταγούν σε τέσσερις κατηγορίες, οι οποίες είναι: 1. Η μη κύρωσή τους από τη Βουλή. Όλες οι συμβάσεις δανεισμού (και τα τροποποιητικά –«επικαιροποιημένα»– Μνημόνια) είναι ανίσχυρες λόγω της μη κύρωσης από τη Βουλή. Συνεπώς, και αυτή η άσκηση των αρμοδιοτήτων της τρόικας είναι έκτος συνταγματικής και ευρωπαϊκής νομιμότητας. Η παράκαμψη της Βουλής είναι πολύ σοβαρή, γιατί αποτελεί παραβίαση του πολιτεύματος. 2. Οι πρωτοφανείς όροι υπέρ των δανειστών: (α) η παραίτηση από τα δικαιώματα προστασίας (ασυλίες) της εθνικής κυριαρχίας και όλων των προστατευόμενων αγαθών του κράτους και (β) η ολοκληρωτική δέσμευση του συνόλου της περιουσίας του ελληνικού κράτους, καθώς και άλλοι όροι της «Συμφωνίας Δανειακής Διευκόλυνσης» του Μαΐου 2010 είναι αντίθετοι προς το Συνταγματικό, το Ευρωπαϊκό και το Διεθνές Δίκαιο και, συνεπώς, ανίσχυροι, κα-

Η αντιπολίτευση προσπαθεί απλώς να αυξήσει τα ποσοστά της στις επόμενες εκλογές και δεν έχει αντιδράσει ριζοσπαστικότερα, για να προασπίσει την κανονική λειτουργία του πολιτεύματος

”

θιστούν δε και τις συμφωνίες ανίσχυρες. 3. Τα μέτρα σε βάρος των πολιτών, που επιβάλλονται από τις συμφωνίες και τους αντίστοιχους νόμους του ελληνικού κράτους. Αυτά είναι: (α) οι περικοπές μισθών και συντάξεων, (β) η κατάργηση και οι περιορισμοί συλλογικών συμβάσεων και άλλων εργασιακών δικαιωμάτων και (γ) κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους, τα έκτακτα οικονομικά βάρη που επιβάλλονται βάσει των συμφωνιών δανεισμού. Όλα αυτά είναι αντίθετα προς το Σύνταγμα, το Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ε.Ε. και την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, σύμφωνα και με την πάγια νομολογία. Η σωρευτική αυτή παραβίαση του Συντάγματος, καθώς και του Ευρωπαϊκού και του Διεθνούς Δικαίου καθιστά την όλη εξουσία που ασκείται βάσει των συμφωνιών δανεισμού της Ελλάδας πραξικοπηματική και την ελληνική δημοκρατία καθεστώς πολιτικής, οικονομικής και ψυχολογικής βίας. Πώς σχολιάζετε την απόφαση του ΣτΕ ότι το Μνημόνιο δεν είναι αντισυνταγματικό; Η απόφαση του ΣτΕ δεν έχει δημοσιευτεί ακόμη, και συνεπώς δεν μπορεί να σχολιαστεί. Υπήρξε, όμως, διαρροή της απόφασης, σύμφωνα με την οποία, το ΣτΕ έκρινε ότι δεν

040_042_KASIMATHS 10/28/11 4:47 PM Page 41

«Όλες οι συμβάσεις δανεισμού συνιστούν παραβίαση του ελληνικού Συντάγματος, αλλά και του Ευρωπαϊκού και Διεθνούς Δικαίου», υποστηρίζει ο καθηγητής

Αν η απόφαση είναι έτσι όπως διέρρευσε, κάνω έκκληση, ως πανεπιστημιακός δάσκαλος, στα μέλη του Ανώτατου Διοικητικού Δικαστηρίου να ζητήσουν επανάληψη της διάσκεψης και επανεξέταση, για να σωθεί το κύρος του Δικαστηρίου και της ελληνικής Δικαιοσύνης. Μπορεί να θεωρηθεί ότι η κυβέρνηση, αν και δημοκρατικά εκλεγμένη, πλέον στερείται νομιμότητας;

▲ ▲

υπάρχει παραβίαση του Συντάγματος. Η διαρροή ήταν ηθικά και νομικά απαράδεκτη, γιατί έγινε λίγο πριν από τη διαδικασία ψήφου εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση, προφανώς για να καθησυχάσει τους βουλευτές και να ενισχύσει τη θέση της κυβέρνησης. Πρόσφατα, μάλιστα, έγινε από κυβερνητικά χείλη απαράδεκτη και παράνομη χρήση αυτής της απόφασης, χωρίς να έχει δημοσιευτεί ακόμη.

Η δημοκρατική αρχή και το Σύνταγμα επιβάλλουν η δημοκρατική νομιμοποίηση της κυβέρνησης να είναι ουσιαστική και πραγματική. Σήμερα, ύστερα από τη σωρευτική παραβίαση του Συντάγματος και του πολιτεύματος και από την καθολική διαμαρτυρία του λαού κατά της διακυβέρνησης της χώρας, χωρίς η κυβέρνηση να δείχνει έστω και λίγα σημεία για θέληση ή πρόθεση επαναφοράς της συνταγματικής νομιμότητας και αποκατάστασης των πληγέντων δικαιωμάτων του ελληνικού λαού που πλήττεται βάναυσα, η εκλογική νομιμοποίηση της κυβέρνησης έχει ξεπεραστεί πλήρως. Δεν υπάρχει πια. Πώς μπορεί η αντιπολίτευση να προστατεύσει τη συνταγματική νομιμότητα; Η αντιπολίτευση είναι βασικός θεσμός της Δημοκρατίας για την τήρηση του Συντάγματος και την προστασία του πολιτεύματος. Ωστόσο, παρά το μέγεθος και το βάθος της κρίσης, λειτουργεί ως εάν επρόκειτο για μια κυβερνητική κρίση ή κυβερνητική αποτυχία. Έτσι, αυτό που κάνει είναι να προσπαθεί, με τον πολιτικό της λόγο, να αυξήσει τα ποσοστά της στις επόμενες εκλογές, με στόχο κάθε κόμματος να καταλάβει την εξουσία ή να συμπράξει σ’ αυτήν ή να ικανοποιήσει, γενικότερα, τις κομματικές της ιδεολογικές και πολιτικές επιδιώξεις. Παραβλέπει, ηθελημένα ή άθελα, ότι η σημερινή κρίση που περνά η χώρα μας είναι πολύ βαθύτερη, μια κρίση με καταστροφικές για την Ελλάδα και τραγικές για τον ελληνικό λαό συνέπειες. Τα βασικά συμπτώματα της βαθιάς αυτής κρίσης είναι: Το πολίτευμα δεν λειτουργεί, οι εγγυήσεις του συντάγματος έχουν καταλυθεί, η εθνική κυριαρχία και η δημόσια περιουσία έχουν δεσμευθεί ολοκληρωτικά, τα δικαιώματα των πολιτών ποδοπατούνται με μανία, ο δημόσιος και ο ιδιωτικός τομέας της οικονομίας (δημόσιες και ιδιωτικές επιχειρήσεις και τράπεζες) καθημερινά ευτελίζονται και εκμηδενίζονται, ο μεσαίος χώρος εξαρθρώνεται και διαλύεται, τα ασθενέστερα στρώματα της κοινωνίας οδηγούνται σταθερά στην εξαθλίωση, η ανεργία αυξάνεται με ταχείς ρυθμούς, οι Έλληνες νέοι επιστήμονες φεύγουν ομαδικά από την Ελλάδα, ο λαός αγνοείται με πρωτοφανή αναλγησία και το ελληνικό κράτος είναι ήδη σε καθεστώς υποτέλειας. Αν όλα αυτά ελάμβανε υπόψη της η αντιπολίτευση, θα αντιδρούσε πολύ ριζοσπαστικότερα. Οι κινήσεις που μπορούσε και όφειλε να κάνει είναι, πέρα από τα μέσα κοινοβουλευτικού ελέγχου που ρητώς ορίζει το Σύνταγμα για την κανονική λειτουργία του πολιτεύματος, και τα εξής: 1. Να καταγγείλει την παράκαμψη της Βουλής ως παραβίαση του πολιτεύματος, ζητώντας με επιμονή την κύρωση των συμφωνιών δανεισμού από τη λαϊκή αντιπροσωπεία με τους όρους που επιβάλλουν τα άρθρα 28 § 2 και 36 § 2 του Συντάγματος. 2. Σε περίπτωση άρνησης, να προβεί σε πρόταση δυσπιστίας (μομφής) κατά της κυβέρνησης και να ζητήσει τη σύσταση εξεταστικής επιτροπής για παραβίαση του πολιτεύματος. Νοέμβριος/2011

crash 41

040_042_KASIMATHS 10/28/11 4:47 PM Page 42

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

3. Να καταγγείλει όλες τις συμβάσεις δανεισμού, ως ανυπόστατες λόγω μη κύρωσής τους από τη Βουλή, λόγω παραβίασης των θεμελιωδών αρχών του δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών που εγγυάται το υπερκείμενο δίκαιο (Σύνταγμα και Ευρωπαϊκό και Διεθνές Δίκαιο) και λόγω επαχθούς του μεγαλύτερου μέρους του δανείου, προτείνοντας επαναδιαπραγμάτευση του μη επαχθούς μέρους των δανείων από μηδενική βάση, με νόμιμους όρους και με ισότητα δανειολήπτη και δανειστών. Σε αυτή την καταγγελία θα έπρεπε να περιλάβει ειδικά και ρητά, ως λόγο της καταγγελίας, τους δύο όρους της «Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυνσης», οι οποίοι έθεσαν τη χώρα σε πλήρη υποτέλεια και σε κατάσταση ολοκληρωτικής οικονομικής και πολιτικής εκμηδένισης: την «άνευ όρων και αμετάκλητη» παραίτηση από τις ασυλίες της εθνικής κυριαρχίας και όλες τις λοιπές (άρθρο 14 § 5) και την ολοκληρωτική δέσμευση του συνόλου της περιουσίας του ελληνικού Δημοσίου (άρθρο 4). 4. Όταν η αντιπολίτευση θα έβλεπε ότι δεν εισακούεται και ότι δεν μπορεί να συμβάλει στην ομαλή λειτουργία του πολιτεύματος και στην τήρηση του Συντάγματος, θα έπρεπε να προβεί σε ριζοσπαστικότερα μέσα αντίδρασης, όπως η αποχώρηση, καταγγέλλοντας τις παραβιάσεις και ζητώντας προκήρυξη εκλογών. Τίποτε δεν έγινε από όλα αυτά. Τι περιθώρια παρέμβασης για ανατροπή της υπάρχουσας κατάστασης δίνει το Σύνταγμα στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας; Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, σύμφωνα με τα άρθρα 30 § 1 και 49 § 1, είναι ρυθμιστής του πολιτεύματος και έχει ευθύνη για παραβίαση του Συντάγματος και των δικαιωμάτων της εθνικής κυριαρχίας. Συνεπώς, σε περιπτώσεις κατάφωρης παραβίασης της εθνικής κυριαρχίας και του Συντάγματος, μπορεί και οφείλει πάντοτε να παρεμβαίνει για την προστασία τους. Αυτή η δυνατότητα και υποχρέωση συντρέχει και σήμερα, σε σχέση με τη διακυβέρνηση της χώρας. Το άρθρο 120 § 4 ορίζει: «Η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, που δικαιούνται και υποχρεούνται να αντιστέκονται με κάθε μέσο εναντίον οποιουδήποτε επιχειρεί να το καταλύσει με τη βία». Με ποιους τρόπους μπορεί ο λαός να εφαρμόσει αυτή τη διάταξη; Από την τελευταία αυτή διάταξη του Καταστατικού Χάρτη της Ελλάδας προκύπτει ότι υπέρτατος φρουρός του Συντάγματος είναι ο λαός. Επομένως, είναι λογικό να ορίζει ότι δικαιούται και υποχρεούται να προβάλλει αντίσταση σε περίπτωση κατάφωρης παραβίασής του, όπως συμβαίνει σήμερα. Οι μορφές αντίστασης είναι πολλές. Οι πιο ήπιες μορφές αντίστασης είναι οι μαζικές κινητοποιήσεις, οι μαζικές μορφές παθητικής αντίστασης, όπως οι απεργίες, η ανυπακοή εκτέλεσης κάποιας υποχρέωσης, όπως η μη καταβολή κάποιων οικονομικών βαρών που επιβάλλονται, ιδίως αυτών που είναι αντισυνταγματικά, είναι επαχθή, 42 crash Νοέμβριος/2011

«Συγκρίνοντας με τις ανώμαλες περιόδους του παρελθόντος, διαπιστώνουμε ότι σήμερα ζούμε καθολική και ολοκληρωτική δέσμευση της χώρας μας», λέει ο κ. Κασιμάτης όταν, δηλαδή, υπερβαίνουν τα όρια αντοχής του ανθρώπου, ή επιβάλλονται με παράνομο τρόπο είσπραξης, όπως αυτά των οποίων η είσπραξη συνδέεται με την παροχή κοινωνικών αγαθών διαβίωσης (π.χ. η σύνδεση τέλους ακινήτων με το λογαριασμό παροχής ηλεκτρικού ρεύματος) κ. ά. Πώς μπορεί ενδεχόμενη παραβίαση του Συντάγματος από την κυβέρνηση και την τρόικα να επηρεάζει την εθνική κυριαρχία και τα εθνικά θέματα; Λαϊκή κυριαρχία, εθνική κυριαρχία και Σύνταγμα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Όταν παραβιάζεται σε μεγάλη έκταση η μία από τις τρεις αυτές βάσεις οργάνωσης των λαών σε πολιτείες, παραβιάζονται και οι άλλες δύο. Πρώτα απ’ όλα, οι δύο όροι των συμφωνιών δανεισμού, με τους οποίους παραιτείται η Ελλάδα από τα δικαιώματα της εθνικής κυριαρχίας και δεσμεύεται το σύνολο της δημόσιας περιουσίας, εξασθενίζουν δραματικά την εθνική κυριαρχία και την εξωτερική πολιτική της χώρας μας στο πεδίο επίλυσης των εθνικών μας θεμάτων. Μπορείτε να ανακαλέσετε στη μνήμη σας κάποια άλλη περίοδο της ελληνικής Δημοκρατίας στην οποία το Σύνταγμα να παραβιαζόταν κατ’ αυτόν τον τρόπο; Γνωρίζουμε όλοι ότι η Ελλάδα πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της νεότερης Ιστορίας της (από το 1827 μέχρι σήμερα) σε πολιτική κατάσταση ανωμαλίας χωρίς ή με μειωμένη δημοκρατική νομι-

Ο λαός δικαιούται και υποχρεούται να προασπίσει το Σύνταγμα από την κατάφωρη σημερινή παραβίασή του, με τρόπους που ποικίλλουν, όπως μαζικές κινητοποιήσεις και ανυπακοή εκτέλεσης κάποιας υποχρέωσης – για παράδειγμα, μη καταβολή αντισυνταγματικών οικονομικών βαρών

μότητα. Πρέπει να εξαιρέσει κάνεις την περίοδο της γερμανικής κατοχής, κατά την οποία η εθνική κυριαρχία και, φυσικά, η δημοκρατία είχαν καταλυθεί ολοκληρωτικά από τον κατακτητή και ο λαός είχε οδηγηθεί σε πλήρη εξαθλίωση, ενώ συγχρόνως τα στρατεύματα κατοχής τελούσαν τα βαναυσότερα εγκλήματα κατά του ανθρώπου. Σε όλες τις άλλες περιπτώσεις ανώμαλης κατάστασης (δικτατορίες, επαναστατικές περίοδοι και περίοδοι περιορισμένης δημοκρατικής νομιμότητας), οι Έλληνες είχαν απολέσει, πλήρως ή μερικώς, τα πολιτικά τους δικαιώματα και την πολιτική τους ελευθερία, οι αστυνομικές αρχές ασκούσαν βία και βασάνιζαν απάνθρωπα τους αντιφρονούντες και η Ελλάδα, σε ορισμένες περιόδους, είχε χάσει σε σημαντικό βαθμό, αλλά ανεπίσημα, την πολιτική της ανεξαρτησία. Σήμερα, ιδίως από το Μάιο του 2010, η Ελλάδα, με ήπιο («βελούδινο» και όχι αιματηρό) τρόπο, επίσημα, όμως (με υπογραφή της κυβέρνησής της) έχει δεσμεύσει ολοκληρωτικά: την εθνική κυριαρχία, την οικονομική ελευθερία και την ελευθερία άσκησης ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής. Συγχρόνως δε, έχουμε δύο σοβαρές συνταγματικές ανωμαλίες: (α) Η πρώτη είναι η κατάλυση της δημοκρατικής νομιμότητας, ως προς τη λειτουργία της αρχής της αντιπροσώπευσης του λαού (παράκαμψη της Βουλής, περιορισμοί της ενημέρωσης με σύμπραξη των ΜΜΕ), με αποτέλεσμα τα πολιτικά δικαιώματα των πολιτών να περιορίζονται δραστικά. (β) Η δεύτερη είναι η οικονομική εξάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας, με συνέπειες την ολοκληρωτική απονέκρωσή της (εξάρθρωση του μεσαίου και εθνικού χώρου οικονομίας, ανεργία, φυγή των νέων κοινωνικών στελεχών κ.λπ.) και την εξαθλίωση των ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων. Αν κάμει κανείς, από τις επισημάνσεις αυτές, τη σύγκριση με τις ανώμαλες περιόδους της χώρας μας, θα διαπιστώσει ότι η σημερινή είναι καθολική και ολοκληρωτική δέσμευση της χώρας μας. Στις ανώμαλες περιόδους του παρελθόντος, ακόμη και στην περίοδο της γερμανικής κατοχής, ο λαός μπορούσε να δει στο βάθος το τέρμα της ανωμαλίας και το φως της ελευθερίας και της δημοκρατικής νομιμότητας. Σήμερα δεν φαίνεται τέρμα της κοινωνικής απονέκρωσης και της πολιτικής υποτέλειας της Ελλάδας.

GLEZOS 10/27/11 9:12 PM Page 43

ΑΡΘΡΟ

crash

Μανώλης Γλέζος

Γενικό προσκλητήριο για έναν κοινό αγώνα

ια δράκα αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης αποφασίσαμε για άλλη μια φορά να δώσουμε το «παρών» στο προσκλητήριο των καιρών. Ξεσκουριάσαμε τα ιδεολογικά μας όπλα, γιομίσαμε τις φαρέτρες μας με τ’ ανεκπλήρωτα οράματα, συστοιχηθήκαμε κι’ ορμήσαμε στην πολιτική μάχη. Δεκατρείς μαχητές του Απελευθερωτικού Αγώνα της κατοχής απευθύναμε έκκληση στους Έλληνες πατριώτες και τους καλούμε σε κοινό αγώνα για μια κυβέρνηση σωτηρίας της πατρίδας, που θα φέρει το λαό στην εξουσία. Έκκληση απευθύνουμε. Ούτε μέτωπο δημιουργούμε ούτε νέο κόμμα. Θα αποτελούσε παραλογισμό η δημιουργία ενός νέου κόμματος στην πολυδιασπασμένη Αριστερά και ενός νέου Μετώπου στα τόσα άλλα που υπάρχουν. Αντίθετα, μάλιστα. Η πρωτοβουλία μας αποσκοπεί, όπως τονίζουμε, «σε αγωνιστική συνεργασία», «σε κοινό αγώνα», σε κοινή δράση. Προσδιορίζουμε επακριβώς και καλούμε, χωρίς εξαίρεση, όλους τους Έλληνες πατριώτες, οι οποίοι συναισθάνονται την ευθύνη και την ανάγκη, σε κοινό αγώνα για τη σωτηρία της ελληνικής κοινωνίας από τη λαίλαπα της Τρόικας και του Μνημονίου. Τονίζουμε, επίσης με σαφήνεια και προτείνουμε σε αγωνιστική συνεργασία με άμεσο στόχο την ανατροπή της κυβέρνησης του Μνημονίου και την αλλαγή των συσχετισμών των πολιτικών δυνάμεων, ώστε η λαϊκή πλειοψηφία να επιβάλει, με την αλλαγή διακυβέρνησης της χώρας, τη λαϊκή εξουσία. Δεν εξαιρούμε κανέναν. Καλούμε την κάθε πολιτική συλλογικότητα, όλου του ευρύτερου προοδευτικού και δημοκρατικού χώρου, σε κοινή δράση, σε συνεργασία. Καλούμε να παραμερίσουν τις υπαρκτές ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές τους και να συνδράμουν σε μια παλλαϊκή συνεργασία για τη σωτηρία της Χώρας και του Λαού μας.

φέτος έκλεισαν 70 χρόνια από την ίδρυση του ΕΑΜ. Την επέτειο λίγοι τη γιόρτασαν, αλλά πολλοί θυμήθηκαν το ΕΑΜ, ανεξάρτητα μάλιστα από ιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση. Το αναπόλησαν ως σύμβολο συνεργασίας, ως μια αναγκαιότητα στο σημερινό αδιέξοδο. Το ΚΚΕ υπήρξε ο ιδρυτής του ΕΑΜ. Αναμενόμενο είναι και σήμερα να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ίδρυση μιας παρόμοιας συνεργασίας. Η άρνησή του να προβεί σε μια τέτοια προσπάθεια δεν είναι εύ-

κολο να δικαιολογηθεί από μια πικρή εμπειρία, που έχει από το παρελθόν, και εξηγεί την άμυνά του. Οι καιροί, όμως, ου μενετοί. Το προσκλητήριο των καιρών μάς καλεί σε ανταπόκριση και συμμετοχή. Όλοι πρέπει να διασφαλίσουμε και να κατοχυρώσουμε την ιδεολογική, την πολιτική και την οργανωτική οντότητα όλων των πολιτικών σχηματισμών, που θα συνεργαστούν στον κοινό αγώνα ενάντια στους εκφραστές της μειοδοσίας και της υποτέλειας της Χώρας. Ας κρατήσει η κάθε πλευρά, όχι μόνο την ιδιαιτερότητά της, αλλά τη διαφορά άποψης σε τούτο ή στο άλλο θέμα. Τα κοινά σημεία είναι πολλά και είναι βασικά για την κοινή προσπάθεια. Το ΚΚΕ, συνεπώς, καλείται να πρωταγωνιστήσει σ’ αυτή την εκκίνηση και να συμβάλλει στην ευόδωση των στόχων, που δεν είναι άλλοι από τη σωτηρία του ελληνικού λαού και τη λαϊκή εξουσία. Η ανάγκη για τη δημιουργία της κοινής συνεργασίας είναι όχι μόνον αναγκαία, αλλά και επιτακτική και για την αποτροπή των κινδύνων που ελλοχεύουν από την οργή του λαού, που διογκώνεται και φουσκώνει από μέρα σε μέρα, από ώρα σε ώρα.

οργή του σε πολιτική πράξη και τη χλεύη του απέναντι στο σημερινό πολιτικό σύστημα σε όραμα για ένα καλύτερο αύριο, απαιτείται η συνεργασία όλων των πολιτικών εκείνων δυνάμεων που αντιτίθενται στο Μνημόνιο, στην Τρόικα, στην Εποπτεία, στην Προτεκτορατοποίηση της Χώρας. Για να σωθεί η Χώρα και να έρθει ο Λαός στην εξουσία.

ην κρίση δεν τη δημιούργησε ο λαός κι όμως την πληρώνει ο λαός. Ούτε για την κρίση στο χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο ούτε για την κρίση στα δημόσια οικονομικά ούτε για την κρίση στην οικονομία της χώρας ευθύνεται ο λαός. Όμως, ο λαός, χωρίς να ευθύνεται, υποχρεώνεται διά της βίας να πληρώσει τα σπασμένα. Ο μισθωτός, ο συνταξιούχος, ο μεροκαματιάρης, ο μικρός και μεσαίος επιχειρηματίας, χάνει μισθό, σύνταξη, μεροκάματο και δουλειά. Γι’ αυτό και η οργή του δεν συγκρατιέται. Γι’ αυτό και η αγανάκτησή του δεν περιορίζεται. Σε λίγο θα ξεπεράσει τις ύβρεις, τα γιουχαΐσματα, τα γιαουρτώματα, τα αυγοχτυπήματα. Από τη μια μεριά, θα είναι ανεξέλεγκτη και από την «Εφέτος έκλεισαν 70 χρόνια από άλλη θα δημιουργήσει καταστάσεις και την ίδρυση του ΕΑΜ. Την επέτειο, λίγοι συνθήκες, τις οποίες καραδοκούν να εκμεταλλευτούν οι παντοειδείς εχτη γιόρτασαν, αλλά πολλοί αναπόλησαν θροί της Δημοκρατίας. το ΕΑΜ, ανεξάρτητα μάλιστα από Ας μην επαναπαυόμαστε, ότι σήιδεολογική και πολιτική τοποθέτηση, μερα δεν υπάρχουν τέτοιοι κίνδυνοι. Γι’ αυτόν το λόγο, για να ως σύμβολο συνεργασίας, ως μια μπορέσει ο αγανακτισμένος αναγκαιότητα στο σημερινό αδιέξοδο». λαός να μετατρέψει την

Nοέμβριος/2011

crash 43

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:54 PM Page 44

3Χιλιάδες τα απόρρητα

τηλεγραφήματα που ξεκλείδωσε τo Wikileaks 30 χρόνια πριν από το επίσημο άνοιγμά τους

3Κανένα από

τα Μέσα της «Bαρονίας» δεν τα μεταδίδει ή τα σχολιάζει

3Το «Crash» φέρνει στο φως την... πρώτη παρτίδα και έπεται συνέχεια...

ΟΙ ΕΝΤΙΜΟΤΑΤΟΙ της Αμερικανικής

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:55 PM Page 45

Πώς περιγράφουν οι πρέσβεις Σπέκχαρντ και Ρις τους πρωταγωνιστές της ελληνικής πολιτικής «τραγωδίας» Έρευνα - Ρεπορτάζ - Επιμέλεια Γιώργος Ανδρουτσόπουλος Δημήτρης Κωνσταντάρας Κάτια Τσιμπλάκη

ΦΙΛΟΙ Πρεσβείας

ιλιάδες απόρρητα, ενημερωτικά τηλεγραφήματα προερχόμενα από την αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας με προορισμό τα ανώτατα κλιμάκια του Στέιτ Ντιπάρτμεντ στην Ουάσινγκτον, τεράστιος όγκος μυστικών πληροφοριών γύρω από τις κινήσεις των μελών των ελληνικών κυβερνήσεων και τακτικός σχολιασμός των θέσεων και... προθέσεων της εκάστοτε ελληνικής πολιτικής ηγεσίας διαμόρφωσαν την τελευταία δεκαετία (τουλάχιστον) το «κλίμα» μέσα στο οποίο δρομολογήθηκε σειρά εξελίξεων. Κι όταν η απόρρητη αυτή πληροφόρηση διοχετεύτηκε προς «ευρεία κατανάλωση» μέσα από το ισχυρότερο «κανάλι διαρροών», το περίφημο Wikileaks, το καζάνι μπήκε σε κατάσταση βρασμού. «Βούδας» ο Καραμανλής, «εθνικιστής» ο Σαμαράς, «κληρονόμος του θρόνου» η Μπακογιάννη, «αγχωμένος αλλά χρήσιμος» ο Παπανδρέου, «αιμομικτικές» οι σχέσεις επιχειρηματιών - Τύπου και εξουσίας είναι μερικοί μόνο από τους χαρακτηρισμούς, τα σχόλια και τα συμπεράσματα που προωθούνταν από τα στελέχη της αμερικανικής πρεσβείας της Αθήνας στην Ουάσινγκτον και συνεργούσαν στην εξαγωγή συμπερασμάτων και σε δέσμες ενεργειών που επηρέασαν, θετικά ή αρνητικά, τις πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα επί χρόνια.

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:56 PM Page 46

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

Πώς ανέτρεψαν τον «Βούδα» και τι πρόσφερε ο Jeffry

ν κι αυτός είχε σπουδάσει στην Αμερική, εντούτοις δεν φάνηκε και τόσο… αμερικανόφιλος όσο ο διάδοχός του. Ιδιαίτερα, μάλιστα, που το ενδιαφέρον του για τα οφέλη που θα είχε η Ελλάδα από την ελληνορωσική συμφωνία για το φυσικό αέριο ήταν εκείνο το «κρίσιμο σημείο» για να αποφασίσουν οι πέραν του Ατλαντικού «σύμμαχοί» μας να τον… εξαερώσουν, γεγονός που το θεωρούσαν πλέον βέβαιο από το Δεκέμβρη του 2008, δέκα μήνες πριν από τις εκλογές του 2009, για την προκήρυξη των οποίων φέρουν κι αυτοί «ευθύνη»! Κι αυτό, γιατί, τώρα ο ιστότοπος Wikileaks μας «άνοιξε τα μάτια» κυριολεκτικά, βγάζοντας στο φως τηλεγραφήματα και «εμπιστευτικά» σημειώματα των εν Ελλάδι Αμερικανών αξιωματούχων προς τους εν ΗΠΑ προϊσταμένους τους για τη στάση Καραμανλή σε βάρος των αμερικανικών συμφερόντων στη Νότια Βαλκανική. Έτσι, την ώρα που ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής βρισκόταν στη Μόσχα και υπέγραφε (17-18 Δεκεμβρίου 2007) με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν και τον Βούλγα46 crash Νοέμβριος/2011

ρο ομόλογό του Γκεόργκι Παρβάνοφ την από κοινού ίδρυση της εταιρείας κατασκευής του αγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη, ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Ντάνιελ Σπέκχαρντ, σε ένα τηλεγράφημά του (19 Δεκεμβρίου 2007) προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, σημειώνει ότι: «Οι κινήσεις Καραμανλή απέναντι στη Ρωσία αντιμετωπίζονται θετικά από μεγάλο μέρος του ελληνικού Τύπου και του λαού, λόγω της κοινής ορθόδοξης κληρονομιάς και για κάποιους της αριστερής νοσταλγίας. Με την υπογραφή της συμφωνίας Μπουργκάς - Αλεξανδρού-

Οι συμφωνίες Καραμανλή με Πούτιν για τα ενεργειακά άναψαν το «πράσινο φως» στους Αμερικανούς για την ανατροπή του

πολη με τους Ρώσους και τους Βούλγαρους, ο Καραμανλής μπορεί να ενισχύσει τη θέση της Ελλάδας ως ενεργειακού κόμβου. Προσπαθεί, ωστόσο, να διατηρήσει μια ισορροπία μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας – σε αντίθεση με αυτό που κάποιοι Έλληνες πιστεύουν για την υπερβολικά φιλοαμερικανική γραμμή της υπουργού Εξωτερικών, Ντόρας Μπακογιάννη. Ωστόσο, πολλοί ειδικοί στην εξωτερική πολιτική και στρατιωτικοί αξιωματούχοι είναι πιο επιφυλακτικοί και λένε ότι η Ελλάδα ακολουθεί μια επικίνδυνη πορεία. Δεν πιστεύουμε ότι οι στενότερες επαφές Καραμανλή με τη Μόσχα αντιπροσωπεύουν μια θεμελιώδη αναπροσαρμογή της συνολικής ελληνικής πολιτικής. Αλλά σε ορισμένα επιμέρους ζητήματα, όπως η μετακίνηση προς την υπογραφή μιας συμφωνίας για τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream και τα “δουλοπρεπή” συγχαρητήρια στον Πούτιν για τις πρόσφατες εκλογές στη Δούμα, ο Κ. Καραμανλής έχει πάρει θέσεις που δεν είναι χρήσιμες…». Και ο Σπέκχαρντ, στο ίδιο τηλεγράφημα, συνεχίζει: «… Ο Καραμανλής προφανώς θεωρεί ότι μπορεί να διατηρήσει μια ισορροπία στις σχέσεις με τη Ρωσία και τη Δύση. Ο κίνδυνος, ωστόσο, είναι ότι, αφού ήρθε πιο κοντά στη Μό-

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:56 PM Page 47

Από το Δεκέμβριο του 2007 οι ΗΠΑ, σύμφωνα με απόρρητα τηλεγραφήματα του τότε πρέσβη τους στην Αθήνα, άρχισαν τις «πιέσεις» κατά του Κώστα Καραμανλή σχα για την ενέργεια, η Αθήνα μπορεί να βρεθεί υπό πίεση από τους Ρώσους για άλλα θέματα, όπως οι σχέσεις της με το Ιράν. Εμείς έχουμε πει στους Έλληνες ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν κανένα πρόβλημα με τους καλύτερους ελληνορωσικούς δεσμούς. Αλλά, παράλληλα, συνεχίζουμε να ρωτάμε πώς μπορεί η Ελλάδα να συμφιλιώσει την υποστήριξή του προς την ενεργειακή σύνδεση Τουρκία - Ελλάδα - Ιταλία με το ανταγωνιστικό έργο South Stream. Δεν έχουμε ακόμη λάβει επαρκή απάντηση». Στην ουσία, εκείνο που «ξάφνιασε» τότε περισσότερο τους Αμερικανούς είναι το γεγονός ότι «πιάστηκαν αδιάβαστοι», αφού ο Κώστας Καραμανλής ενήργησε… αστραπιαία. Μάλιστα, στο περιθώριο της ιστορικής αυτής συμφωνίας, Πούτιν και Καραμανλής συζήτησαν τόσο για τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream όσο και για τις σχέσεις Ρωσίας - Ε.Ε., το Κυπριακό, την κατάσταση στα Βαλκάνια και τα περιθώρια αμυντικής συνεργασίας. Η αμερικανική πλευρά είχε αιφνιδιαστεί από τις εξελίξεις και προσπαθούσε μέσα από δημοσιεύματα του Τύπου και σκόρπιες πληροφορίες να σχηματίσει μια εντύπωση για τη διπλωματική αποστολή. Εξάλλου, αυτό δεν αποτελούσε το «πρώτο

χτύπημα» Καραμανλή στα αμερικανικά συμφέροντα. Ακόμη, οι επιτελείς της αμερικανικής διπλωματίας δεν είχαν προλάβει να συνέλθουν από το veto της ελληνικής κυβέρνησης σε βάρος των Σκοπιανών στη σύνοδο του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, αλλά και η σθεναρά αντιμετώπιση του Κώστα Καραμανλή στις επιδιώξεις της Άγκυρας για την είσοδό της στην Ε.Ε., έστω και με την ενδιάμεση συμφωνία. Και κανένας πλέον δεν έχει καμιά αμφιβολία πως οι Αμερικανοί από τότε, στα τέλη Δεκέμβρη του 2007, ξεκίνησαν τη μεθόδευση για την ανατροπή του «Βούδα», όπως χαρακτηριστικά ανέφεραν τον Κώστα Καραμανλή σχολιάζοντας την «ηρεμία» του. Τα τηλεγραφήματα που έφυγαν από την πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα και που τα αποκάλυψε το Wikileaks είναι πλέον ενδεικτικά της κατάστασης που είχε δημιουργηθεί σε βάρος του Καραμανλή και δείχνουν ότι η συμφωνία της Μόσχας ενεργοποίησε τους μηχανισμούς του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με αποτέλεσμα να ενταθούν οι αμερικανικές πιέσεις προς την Αθήνα για προσήλωση στον «αμερικανικό» TGI και σε βάρος του South Stream, ενώ, παράλληλα, οι Αμερικανοί διπλωμάτες, με τομέα απασχόλησης τη Νοτιοανατολική Ευρώπη, δούλεψαν εντατικά στο

θέμα της πληροφόρησης των συναντήσεων και συζητήσεων Καραμανλή με θέμα την εξωτερική πολιτική της χώρας. Για παράδειγμα να αναφέρουμε ότι στις 30 Απριλίου 2008 κι ενώ ο τότε πρωθυπουργός βρισκόταν ακόμα στη Ρωσία για την υπογραφή νέας ενεργειακής συμφωνίας, ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα, Ντάνιελ Σπέκχαρντ, με ενημέρωση από «πρώτο χέρι», πληροφορεί τους ανωτέρους του στην Ουάσινγκτον και, αφού δίνει λεπτομέρειες για την ελληνορωσική συμφωνία, ρίχνει στο τραπέζι και την επιλογή της «προσφυγής» στην Ε.Ε., προκειμένου να «μπλοκάρει» τις ενεργειακές συμφωνίες μελών της, επικαλούμενη την ενεργειακή ασφάλειά της. Σ’ αυτή την ενημέρωση του Σπέκχαρντ υπάρχει μια παράγραφος με τίτλο «Πού είναι η Ε.Ε.;» και σημειώνεται: «Αυτή η συνάντηση (εννοεί του Καραμανλή με τον Πούτιν) εγείρει για μία ακόμη φορά το ερώτημα: Πού είναι η ΕΕ; Σύμφωνα με τον Μωυσή, οι αντιπρόσωποι των ENI και Gazprom έχουν μόλις ή πρόκειται να συναντήσουν τον Ευρωπαίο επίτροπο για την Ενέργεια, Piebalgs, προκειμένου να εξεταστεί η θέση της Ε.Ε. για τον South Stream. Ο South Stream υπολογίζεται να γίνει στην καρδιά της Νοέμβριος/2011

crash 47

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:57 PM Page 48

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

στρατηγικής ενεργειακής ασφάλειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Υλοποιείται μέσω συμφωνιών που έχουν υπογραφεί από κράτη-μέλη της Ε.Ε. (σύμφωνα με τον Μωυσή) που κλείνουν πονηρά το μάτι στις απαιτήσεις της Ε.Ε., ενώ δεν επικαλούνται στις συμφωνίες ονομαστικά την Ε.Ε. Βασίζονται στην πεποίθηση ότι η Ε.Ε. θα χορηγήσει απαλλαγές TPA (του διαμεσολαβητή). Αν και πιστεύουμε ότι ο TGI είναι συνεπής στις προδιαγραφές (της Ε.Ε.), όπως αυτή που υπεγράφη στη Μόσχα και δεν μπορεί να εκτροχιαστεί, δεν μπορούμε να πούμε το ίδιο για τον αγωγό Nabucco. Πιστεύουμε ότι ο νέος απεσταλμένος για την ενέργεια της κυβέρνησης των ΗΠΑ, πρέσβης Γκρέι, βρίσκεται στην ιδανική θέση για να συνομιλήσει με εκπροσώπους της Ε.Ε., όπως ο κ. Πίμπαλγκς, ώστε τα ευρωπαϊκά όργανα να απαιτούν από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να δικαιολογήσουν τη ρητορική –και σε περιπτώσεις κάτι περισσότερο– υποστήριξή τους στον South Stream, αν συνάδουν με τις αρχικές προδιαγραφές ασφαλείας που τέθηκαν για τον Nabucco. Επίσης, πιστεύουμε ότι η δεσμευτική συμφωνία με την ελληνική κυβέρνηση για τον TGI θα ενισχυθεί από τον Πίμπαλγκς και τους άλλους Ευρωπαίους αξιωματούχους κατά την επίσκεψή τους στην Αθήνα με τον πλέον κατηγορηματικό και ξεκάθαρο τρόπο». Είναι πλέον φανερός ο εκνευρισμός των Αμερικανών με τις φιλορωσικές «κινήσεις» Καραμανλή, ιδιαίτερα που εκτιμούν πως η ενεργειακή συμφωνία θα έχει και άλλες παραμέτρους, κυρίως σε εξοπλιστικά προγράμματα, όπως ιδιαίτερα αναφέρει πιο «παραστατικά» η υπεύθυνη εξωτερικών υποθέσεων της αμερικανικής πρεσβείας στην Αθήνα, Ντέμπορα Μακάρθι, η οποία σε ένα τηλεγράφημά της, στις 22 Αυγούστου του 2008, χαρακτηρίζει τις κινήσεις Καραμανλή «αρρωστημένες», αναφέροντας ξεκάθαρα ότι ήδη η αμερικανική πλευρά προχώρησε σε προσπάθειες για να τις σταματήσει. Στο ίδιο τηλεγράφημα, η Μακάρθι αναφέρει ότι: «Μια ομάδα Ρώσων, στελέχη της αμυντικής βιομηχανίας, είναι προγραμματισμένο να επισκεφθεί την Αθήνα για να συζητήσει με Έλληνες αξιωματούχους την προμήθεια ρωσικών αρμάτων μεταφοράς προσωπικού. Το Σεπτέμβριο αναμένεται να επικυρώσει η ελληνική Βουλή τη συμφωνία για τον αγωγό South Stream. Έχουμε εργαστεί ώστε να ανατρέψουμε και τις δύο αυτές αρρωστημένες κινήσεις, όμως περαιτέρω συζητήσεις με Έλληνες διπλωμάτες στις Βρυξέλλες και την Ουάσινγκτον για το θέμα θα βοηθούσαν»! Εξάλλου, όπως σημειώνει ο Ντάνιελ Σπέκχαρντ, το Νοέμβριο του 2008, η αμερικανική πρεσβεία προσπάθησε να συσχετίσει τη ρωσική επέμβαση στη Νότια Οσετία με τις ελληνο48 crash Νοέμβριος/2011

ρωσικές συμφωνίες, ως ύστατο μέσο ανάσχεσης της προσέγγισης των δύο κρατών, επισημαίνοντας ότι «η Ελλάδα προχώρησε σε μερικές κινήσεις που έρχονταν σε αντίθεση ή υπονόμευαν τις ελληνικές θέσεις στήριξης της Ε.Ε. και της Συμμαχίας. Στη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας του Αυγούστου, η Ελλάδα υποδέχτηκε Ρώσους τεχνικούς συμβούλους για να συζητήσουν την αγορά 450 αρμάτων –ως μέρος της στρατιωτικής και ενεργειακής συμφωνίας μεταξύ Πούτιν και Καραμανλή τον περασμένο Δεκέμβριο– ενώ το ελληνικό Κοινοβούλιο επίσης επικύρωσε τη συμφωνία για τον αγωγό South Stream…» Και ο Αμερικανός πρέσβης συνεχίζει: «Οι ΗΠΑ άσκησαν μεγάλη πίεση στους Έλληνες να καθυστερήσουν ή να ακυρώσουν τέτοια περιστατικά (επίσημες επισκέψεις και εκδηλώσεις με Ρώσους), έτσι ώστε να μη δοθεί το μήνυμα στη Μόσχα ότι μπορεί να έχει σχέσεις με ένα μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ όσο παραβιάζει διεθνείς νόμους. Η ελληνική απάντηση σε εμάς, ιδιωτικά αλλά και δημοσίως, ήταν ότι δεν υπήρχε σχέση μεταξύ της κρίσης Ρωσίας Γεωργίας και των ελληνικών δεσμεύσεων να προχωρήσει τις ενεργειακές συμφωνίες με τη Ρωσία…», για να σημειώσει ότι: «Οι ελληνικές σχέσεις με τη Ρωσία στον απόηχο της κρίσης με τη Γεωργία επέφερε πολλές επιπλοκές σε διάφορα σημαντικά θέματα στις διμερείς σχέσεις με τις ΗΠΑ». Μάλιστα, σε αυτό το τηλεγράφημα ο Αμερικανό διπλωμάτης κάνει και μια πρόταση, στην οποία επισημαίνει ότι πρέπει η Ουάσινγκτον να επιδιώξει να εκμεταλλευτεί τις ρωσικές πιέσεις στην Αθήνα προς όφελός της, τονίζοντας ότι: «Ο Καραμανλής έχει δεσμευτεί για στενότερες ενεργειακές σχέσεις με τη Ρωσία. Πιστεύουμε ότι ο Καραμανλής θεωρεί πως μπορεί να μετριάσει πιθανά μειονεκτήματα στις σχέσεις με τη Ρωσία προχωρώντας παράλληλα με τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη. Όσο κι αν είμαστε αντίθετοι στην ελληνική στήριξη στον αγωγό South Stream, πρέπει να εκμεταλλευτούμε την πίεση που νιώθει η Ελλάδα για να κατευθυνθεί προς τον

Ο τότε πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα Ντ. Σπέκχαρντ παραδέχθηκε εμμέσως ότι δεν μπόρεσαν να επαναφέρουν «στον ίσιο δρόμο» τον Καραμανλή

TGI. Πιστεύουμε ότι ο Καραμανλής αντιλαμβάνεται πλήρως τον αμερικανικό θυμό της κοινοβουλευτικής επικύρωσης του South Stream το Σεπτέμβριο… Αν και η Ελλάδα έχει κάνει κάποια ενδιαφέροντα βήματα ως προς τα ενεργειακά της συμφέροντα –όπως στο Αζερμπαϊτζάν και τον TGI– πρέπει να επιμείνουμε ότι η επιδίωξη της Ελλάδας σε αυτά τα επιχειρηματικά βήματα δεν πρέπει να υπερβαίνουν τις μεγάλες υποχρεώσεις της στους συμμάχους της στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Αυτό είναι πολύ σημαντικό ενόψει της ανάληψης της προεδρίας από την Ντόρα Μπακογιάννη στον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ) από 1ης Ιανουαρίου (2009). Πρέπει να υπογραμμίσουμε στη διάρκεια αυτής της μεταβατικής περιόδου ότι οι δεσμεύσεις των ΗΠΑ στις δημοκρατικές αρχές του ΟΑΣΕ θα παραμείνουν οι ίδιες στη διάρκεια της προεδρίας αυτής και στην επόμενη…». Και ο Ντάνιελ Σπέκχαρντ καταλήγει: «Οι Έλληνες δεν πρέπει να υποκύψουν στις ρωσικές αιτιάσεις για “μοίρασμα της διαφοράς” σε θέματα του ΟΑΣΕ ή να νομίζουν ότι οι εκλογές θα φέρουν κάποια σημαντική αλλαγή στις αμερικανικές και συμμαχικές ανησυχίες για την επιθετική πολιτική της Ρωσίας». Ήταν μια έμμεση αποδοχή ότι οι εν Αθήναις Αμερικανοί διπλωμάτες δεν μπόρεσαν να επαναφέρουν «στον ίσιο δρόμο» τον Κώστα Καραμανλή, αλλά ακόμη και η επίσκεψη του τότε αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών, αρμόδιου σε

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:57 PM Page 49

αμερικανική κυβέρνηση δεν έψαχνε ένα νέο Ψυχρό Πόλεμο με τη Ρωσία και αναγνώρισε ότι το ρωσικό αέριο θα παρέμενε η μεγαλύτερη πηγή για τις ευρωπαϊκές μελλοντικές ανάγκες σε φυσικό αέριο. Αυτό, ωστόσο, δεν καλύπτει την ανάγκη για διαφοροποίηση στην ανεύρεση πηγών προμήθειας, αλλά την ενδυναμώνει. Ενώ αναγνώρισε τη δέσμευση της ελληνικής κυβέρνησης στον TGI, επανέλαβε ότι ο South Stream στόχευε στην υπονόμευσή του και η Ελλάδα θα έπρεπε να προσέχει στις διαδικασίες με τους δύο αγωγούς. Η επιβεβαίωση ότι ο TGI θα ολοκληρωνόταν πρώτος θα έθετε την Ελλάδα σε πολύ καλύτερη διαπραγματευτική θέση με τη Ρωσία για τον South Stream, ενώ, αν έκανε το αντίθετο –να δώσει, δηλαδή, προτεραιότητα στον South Stream–, θα αποθάρρυνε τόσο την κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν όσο και τους πιθανούς επενδυτές του TGI». Έτσι, το συμπέρασμα που βγαίνει απ’ όλα αυτά είναι ότι η αμερικανική πλευρά ήταν σαφέστατα ενοχλημένη από την ενεργειακή διπλωματία της κυβέρνησης Καραμανλή και ήταν αποφασισμένη να κάνει το οτιδήποτε για να ανατραπεί η κατάσταση αυτή.

Στήριξη στον Γ. Παπανδρέου και τα «χαμένα» της Ελλάδας θέματα Ευρώπης - Ευρασίας, Μάθιου Μπράιζα, στην Αθήνα, με στόχο να καταστήσει σαφές στον τότε Έλληνα πρωθυπουργό, αλλά και στους αρμόδιους υπουργούς ότι προτεραιότητα της Ελλάδας στον ενεργειακό τομέα θα έπρεπε να είναι η ολοκλήρωση του αμερικανικών συμφερόντων αγωγού TGI για προμήθεια φυσικού αερίου από το Αζερμπαϊτζάν και σε συνεργασία με Τουρκία Ιταλία, δεν έπιασε τόπο! Και οι συνομιλίες του κ. Μπράιζα με τους Έλληνες κυβερνητικούς παράγοντες καταγράφηκαν στο απόρρητο ενημερωτικό σημείωμα του τότε πρέσβη, Ντάνιελ Σπέκχαρντ, στο οποίο αναφέρεται ότι: «Ο Μπράιζα καλωσόρισε την ελληνική δέσμευση σχετικά με την προμήθεια φυσικού αερίου από διάφορες πηγές, και τον TGI συγκεκριμένα. Σημείωσε ότι η αμερικανική κυβέρνηση ήταν “πεπεισμένη” σε μεγάλο βαθμό ότι το Αζερμπαϊτζάν είχε αρκετό φυσικό αέριο να διαθέσει για τον αγωγό TGI και στην πρώτη φάση του Nabucco, και ίσως για όλο τον Nabucco. Η πρόκληση ήταν να εξασφαλιστούν επαρκείς ποσότητες του αζερικού αερίου, όταν αυτό θα απαιτούνταν από τον TGI και τους επενδυτές του Nabucco. Αυτός παραδέχτηκε ότι η συνεργασία με το Αζερμπαϊτζάν θα μπορούσε να είναι πολύπλοκη: “Οι Αζέροι θα ήθελαν να σας καλωσορίσουν στο παζάρι τους, αλλά θέλουν να τους παρακαλέσεις για να αγοράσεις το χαλί τους”…». Εξάλλου, σύμφωνα με το ίδιο σημείωμα του Σπέκχαρντ, ο Μπράιζα κατέστησε σαφές ότι «η

τσι, οδηγήθηκε στην «επιλογή Παπανδρέου», ωστόσο, η σημερινή πραγματικότητα μπορεί να τους δίνει την απάντηση ότι «τα κατάφερε» στην… ανατροπή, αλλά κανείς δεν τολμά να απαντήσει στο «ποιες ζημιές επέφερε στην Ελλάδα» σε πολιτικό και οικονομικό επίπεδο. Γιατί μπορεί η αισιοδοξία του Ντάνιελ Σπέκχαρντ με το «Όλα δείχνουν ότι το ΠΑΣΟΚ κερδίζει τις εκλογές», όπως σημείωνε με ανακούφιση στο ενημερωτικό σημείωμά του προς την

Οι «προθέσεις» του Γ. Παπανδρέου ότι «δεν θα ακολουθήσει την πολιτική Καραμανλή προς τη Ρωσία» και «θα στραφεί σε Τουρκία και “Μακεδονία”» ήταν το διαβατήριο από τους Αμερικανούς προς την εξουσία

Ουάσινγκτον, στις 25 Σεπτεμβρίου, μία εβδομάδα πριν από τις εκλογές του Οκτωβρίου του 2009, συμπληρώνοντας ότι: «Ο Παπανδρέου, πρώην υπουργός Εξωτερικών και για τα επόμενα δύο χρόνια πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, έχει αφήσει να εννοηθεί ότι προτίθεται να είναι προσωπικά πιο “δραστήριος” στην εξωτερική πολιτική απ’ ό,τι ο προκάτοχός του. Έχει ήδη ξεκαθαρίσει ότι δεν θα ακολουθήσει την πολιτική του Καραμανλή προς τη Ρωσία, λέγοντας ότι θα επανεκτιμήσει τον αγωγό Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη και τη συμφωνία για τον South Stream. Θα απευθυνθεί, επίσης, σίγουρα στους ομολόγους του στην Τουρκία και τη “Μακεδονία”. Το κόμμα του έχει, επίσης, δηλώσει ότι θέλει να είναι πιο δραστήριο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Σε θέματα παγκόσμιας εμβέλειας, ενδιαφέρεται για τις κλιματικές αλλαγές, θα είναι συνεπής στην ελληνική δέσμευση για το Αφγανιστάν και μπορεί ακόμη και να αυξήσει την ελληνική αναπτυξιακή βοήθεια, ανάλογα με τις οικονομικές δυνατότητες της Ελλάδας». Και μήπως ο Σπέκχαρντ είχε άδικο; Ο αγωγός Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη, αλλά και ο South Stream, «πάγωσαν», ενώ στη συνάντηση Παπανδρέου - Πούτιν στη Μόσχα, αν και υπήρξε προσυμφωνία για την καταβολή βοήθειας από τη Ρωσία ύψους 25 δισ. ευρώ, ο Έλληνας πρωθυπουργός αναφέρθηκε μόνο στα θέματα διεθνούς ενδιαφέροντος, που, κατά τον κ. Σπέκχαρντ, τον απασχολούν: τις κλιματικές αλλαγές... Σύμφωνα με τα όσα έγραφε στο απόρρητο αυτό τηλεγράφημά του ο Αμερικανός διπλωμάτης από την Αθήνα: «Ο Γιώργος Παπανδρέου θα εργαστεί για τη βελτίωση της ατμόσφαιρας στις σχέσεις της Ελλάδας με τους γείτονές της, κι αυτό μπορεί να βοηθήσει με την πάροδο του χρόνου στην ενίσχυση της εμπιστοσύνης στο Αιγαίο και στην επίλυση κάποιων επιμέρους θεμάτων για την ονομασία “Μακεδονία”. Μπορεί ακόμη και ο ίδιος να κρατήσει το υπουργείο Εξωτερικών. Η οικονομική κρίση θα περιορίσει τη δυνατότητα της Ελλάδας να εντείνει τις συνεισφορές της στις κοινές προσπάθειες στο Αφγανιστάν και σε άλλες αναδυόμενες δημοκρατίες…», ενώ η πραγματικότητα τον δικαίωσε. Ήδη από το Δεκέμβριο του 2009, στις περίφημες πρώτες 100 ημέρες της κυβέρνησης Παπανδρέου, ο νυν πρωθυπουργός αποδεχόταν την ονομασία «Δημοκρατία της Βορείου Μακεδονίας» για τα Σκόπια σε συνομιλία του με τον αναπληρωτή υπουργό Εξωτερικών των ΗΠΑ, Τζέιμς Στάινμπεργκ, αφήνοντας ανοιχτά τα ζητήματα της ταυτότητας και της γλώσσας των Σκοπιανών. Από την άλλη, τα μεγάλα οικονομικά οφέλη από τις ενεργειακές συμφωνίες με τη Ρωσία «χάθηκαν» παντελώς, ενώ η κατάσταση της Ελλάδας, με τις παλινωδίες της κυβέρνησης και την έλλειψη συγκεκριμένου προγράμματος και στόχων, είναι πλέον τραγική. Νοέμβριος/2011

crash 49

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:58 PM Page 50

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

Οι «αιμομικτικές» σχέσεις των «βαρόνων» του Τύπου με την εξουσία

πό αρκετά νωρίς, αμέσως μετά την ορκομωσία του, το Δεκέμβρη του 2004, όταν αντικατέστησε στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα τον Τόμας Μίλερ, ο Τσαρλς Ρις εστίασε το ενδιαφέρον του στις σχέσεις και αλληλεξαρτήσεις των ελληνικών ΜΜΕ με τον επιχειρηματικό και τον πολιτικό κόσμο. Κι όταν άρχισε να ενημερώνει την Ουάσινγκτον γι’ αυτό το «καταλυτικό φαινόμενο», όπως το αποκαλεί, ήταν απόλυτος και κάθετος. Τον Ιούλιο του 2006 ωστόσο, έφτασε, όπως λέει ο ελληνικός λαός, « στο αμήν». Και μίλησε για «αιμομικτικές, όπως οι σχέσεις των Θεών» αναφορικά με τις σχέσεις μεταξύ των επιχειρηματιών που δραστηριοποιούνται στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, πολιτικών και της κυβέρνησης. Ο Ρις σε τηλεγράφημα που απέστειλε τον Ιούλιο του 2006 στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ με αντικείμενο τη διαπλοκή στα ελληνικά media και τις επιπτώσεις της στην αμερικανική πολιτική, έκανε ανοιχτά λόγο για τον «ελληνικό όρο «διαπλεκόμενα» προσθέτοντας ότι «τα ιδιωτικά ΜΜΕ στην Αθήνα ελέγχονται από μία μικρή ομάδα ανθρώπων που δημιούργησαν ή κληρονόμησαν τις περιουσίες τους μέσω ναυτιλιακών, τηλεπικοινωνιακών, τραπεζικών, πετρελαϊκών ή άλλων επιχειρήσεων και έχουν μεταξύ τους συγγένεια εξ αγχιστείας ή παντρεύονται με πολιτικούς και κυβερνητικούς αξιωματούχους ή/και άλλους ισχυρούς επιχειρηματίες». Σύμφωνα με τον κ. Ρις, «η ελληνική βιομηχανία των media ελέγχεται από μεγιστάνες, στους οποίους δίνεται η δυνατότητα να χρηματοδοτούν τις ζημιογόνες επιχειρήσεις τους στα ΜΜΕ, λόγω της επιτυχημένης λειτουργίας των υπόλοιπων επιχειρήσεών τους» για να «ασκήσουν πολιτική και οικονομική επιρροή». Γράφει: «Τα ελληνικά ΜΜΕ ενδεχομένως να θυμίζουν τα αμερικανικά ΜΜΕ, όντας ένα “μείγμα” ταμπλόιντ και παραδοσιακού σχήματος εφημερίδων, εθνικής και τοπικής εμβέλειας τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών σταθμών, με συνταγματικές εγγυήσεις που διαφυλάττουν την ελευθερία του Τύπου. Με μια πιο προσεκτική ματιά, οι επιχειρήσεις ΜΜΕ που διαθέτουν οι μεγιστάνες τούς δίνουν τη δυνατότητα να ασκούν πολιτική και οικονομική επιρροή. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα ΜΜΕ συχνά προβάλλουν μια σχεδόν ομοιόμορφη εικόνα, εκτός των διαχωρισμών σύμφωνα με τις κομματικές γραμμές. Παρομοίως, ένας πανομοιότυπος αντιαμερικανισμός εγχέεται σε σχεδόν 50 crash Νοέμβριος/2011

Μεγιστάνες χρηματοδοτούν τις ζημιογόνες επιχειρήσεις τους στα ΜΜΕ, λόγω της επιτυχημένης λειτουργίας των υπόλοιπων επιχειρήσεών τους, για να ασκήσουν πολιτική και οικονομική επιρροή κάθε ζήτημα, αλλά έχει λίγες επιπτώσεις στις διμερείς σχέσεις. Ο Όμηρος έκανε ένα “ρεπορτάζ” του Τρωικού Πολέμου, μερικές εκατοντάδες χρόνια αφότου συνέβη, και χρησιμοποίησε τα δεδομένα του πολέμου για να δημιουργήσει ένα ποιητικό έπος με μάχες μεταξύ των θεών, με τους ανθρώπους να είναι τα πιόνια. Τα σημερινά ελληνικά ΜΜΕ χρησιμοποιούν το ίδιο “χαρμάνι” γεγονότων και φαντασίας, με μια ισόποση δόση “deus ex machina” (σ.σ.: από μηχανής Θεός) – δηλαδή εξωτερικών δυνάμεων που ελέγχουν τα γεγονότα».

Είναι «παράδοση» να βρίσκεται στο στόχαστρο μια εξωτερική δύναμη

«Ο

ι πρώτες σύγχρονες ελληνόγλωσσες εφημερίδες δημιουργήθηκαν στη Βιέννη και στο Παρίσι το 18ο αιώνα, και αποτέλεσαν σημαντικό παράγοντα στον ελληνικό αγώνα για ανεξαρτησία από του Οθωμανούς. Με την ίδρυση του νέου ελληνικού κράτους, δημιουργήθηκε μία παράδοση να βρίσκεται στο στόχαστρο μια εξωτερική δύναμη (πρώτα οι Μεγάλες Δυνάμεις, μετά οι ΗΠΑ) για όλα τα κακά που ενέσκηπταν στην Ελλάδα. Η Ελλάδα σήμερα διαθέτει 160 εφημερίδες, 180 τηλεοπτικούς σταθμούς, 800 ραδιοφωνικούς σταθμούς, 3.500 περιοδικά και μόλις 10 εκατομμύρια ανθρώπους (η Πορτογαλία, με τον ίδιο πληθυσμό, διαθέτει 35 εφημερίδες, 62 τηλεοπτικούς σταθμούς και 221 ραδιοφωνικούς σταθμούς, σύμφωνα με το

“World Factbook” of 2004). Πώς όλες αυτές οι επιχειρήσεις των media είναι κερδοφόρες; Δεν είναι. Όλες επιχορηγούνται από τους ιδιοκτήτες τους, που, παρότι θεωρούν ευπρόσδεκτο κάθε έσοδο από τη διαφημιστική πίτα, χρησιμοποιούν κυρίως τα ΜΜΕ για να ασκήσουν πολιτική και οικονομική επιρροή, ενδιαφερόμενοι σημαντικά λιγότερο για τα κέρδη τους από τις επιχειρήσεις τους στα ΜΜΕ. Ένας Έλληνας αρθρογράφος περιέγραψε την κατάσταση στον ελληνικό Τύπο σαν ένα κομμάτι μουσακά με πολλά στρώματα ψημένα μεταξύ τους. Η ελληνική κοινή γνώμη, ανέφερε, δεν προσέχει τα ΜΜΕ. Όμως οι δημοσκοπήσεις αντανακλούν υψηλά επίπεδα αντιαμερικανισμού (ή, όπως επισήμανε, “αντικυβερνητισμού” ή οτιδήποτε “αντί”), γιατί ο κόσμος θέλει να εκτονώσει κάπου την οργή του. Αν ανοίξεις λίγο περισσότερο τον μουσακά είπε, θα δεις ότι η κοινή γνώμη είναι σε γενικές γραμμές ικανοποιημένη με τις αποφάσεις της κυβέρνησης, ακόμη και αυτές στις οποίες Ελλάδα και ΗΠΑ συμμαχούν. Τα ιδιωτικά ΜΜΕ στην Αθήνα ελέγχονται από μία μικρή ομάδα ανθρώπων που δημιούργησαν ή κληρονόμησαν τις περιουσίες τους μέσω ναυτιλιακών, τηλεπικοινωνιακών, τραπεζικών, πετρελαϊκών ή άλλων επιχειρήσεων και έχουν μεταξύ τους συγγένεια εξ αγχιστείας ή παντρεύονται με πολιτικούς και κυβερνητικούς αξιωματούχους ή/και

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:58 PM Page 51

«Τα σημερινά ελληνικά ΜΜΕ χρησιμοποιούν το ίδιο «χαρμάνι» γεγονότων και φαντασίας, με μια ισόποση δόση «deus ex machina» (σ.σ.: από μηχανής Θεός) – δηλαδή εξωτερικών δυνάμεων που ελέγχουν τα γεγονότα», γράφουν οι Αμερικανοί στα τηλεγραφήματα άλλους ισχυρούς επιχειρηματίες. Παραδείγματος χάριν, ο ιδιοκτήτης ναυτιλιακών επιχειρήσεων Βαρδής Βαρδινογιάννης είναι στενός φίλος του Χρήστου Λαμπράκη, εκδότη του “Βήματος”, των “Νέων”, της “Athens News” και του ενημερωτικού ιστότοπου in.gr, και ο Λαμπράκης έχει κυβερνητικά συμβόλαια στις κατασκευές. Τα δύο παιδιά του Βαρδινογιάννη έχουν παντρευτεί με τις εφοπλιστικές οικογένειες Γουλανδρή και Νομικού. Η αδελφή του έχει παντρευτεί τον βουλευτή της Ν.Δ. Γιάννη Κεφαλογιάννη, που είναι ειδικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Καραμανλή. ελληνικός όρος “διαπλεκόμενα” αναφέρεται αποκλειστικά στον ιστό των αλληλοσυνδεόμενων συμφερόντων μεταξύ των ΜΜΕ, των επιχειρήσεων και της κυβέρνησης. Ο σημερινός υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας (σ.σ.: Μανώλης Κεφαλογιάννης) δήλωσε ότι η κυβέρνηση είναι μαριονέτα που λειτουργεί σύμφωνα με τις ιδιοτροπίες των διαπλεκόμενων συμφερόντων (το σχόλιό του δεν προκάλεσε ευχαρίστηση ούτε στους μεγιστάνες του Τύπου ούτε στον πρωθυ-

πουργό, αλλά για κάποιο λόγο παρέμεινε στη θέση του). Οι σχέσεις (τους) είναι πιο περίπλοκες και “αιμομικτικές” από αυτές μεταξύ των θεών, των ημίθεων και των ανθρώπων στην ελληνική μυθολογία. Σε ό,τι αφορά τους δημοσιογράφους, είναι κακοπληρωμένοι και συνήθως πολυθεσίτες για να μπορούν να πληρώνουν τους λογαριασμούς τους. Δεν είναι ασυνήθιστο ένας δημοσιογράφος να εργάζεται σε γραφείο Τύπου υπουργείου, παρότι καλύπτει το ρεπορτάζ του συγκεκριμένου υπουργείου. Είναι ακόμη σύνηθες οι δημοσιογράφοι να λαμβάνουν δώρα, ή ακόμη και χρήματα, από ανθρώπους οι οποίοι σχετίζονται με τα ρεπορτάζ που καλύπτουν. Η Οργανωτική Επιτροπή των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 ήταν γνωστό ότι πλήρωνε δημοσιογράφους προκειμένου να γράφουν ευνοϊκά ρεπορτάζ. Επιπρόσθετα, πολλοί ιδιοκτήτες ΜΜΕ και διαμορφωτές της κοινής γνώμης παραδοσιακά είχαν το βλέμμα τους στη Σοβιετική Ένωση όσον αφορά τα ιδεολογικά τους “πιστεύω”. Κάποια από τους ιδιοκτήτες ΜΜΕ έχουν “δε-

Τσαρλς Ρις, 2006: «Τα καλά νέα είναι ότι η σχέση μας με την ελληνική κυβέρνηση παραμένει ισχυρή, παρά τις προσπάθειες των ΜΜΕ»

σμούς πετρελαίου” με τη Μέση Ανατολή. Κάποιοι έχουν ιδεολογικούς ή οικονομικούς λόγους να αντιτίθενται στην παγκοσμιοποίηση, φοβούμενοι ότι θα πλήξει τα δικά τους πολύπλευρα διεθνή οικονομικά συμφέροντα. Τέλος, η ελληνική κοινή γνώμη τρέφεται σήμερα, όπως και στο 800 π.Χ., με μύθους, αποδιοπομπαίους τράγους, και θεωρίες συνωμοσίας, με τις ΗΠΑ να επαρουσιάζονται ως “Πλανητικός Ηγέτης”, που ευθύνεται για τα εσωτερικά προβλήματα της Ελλάδας και το μειωμένο γόητρό της στη διεθνή σκηνή. Οι ΗΠΑ ακόμη συχνά παρουσιάζονται ότι ευνοούν τους γείτονες της Ελλάδας, στη διεθνή πολιτική σκηνή (Τουρκία, Μακεδονία κ.λπ.) σε βάρος των ελληνικών συμφερόντων. Ακόμη και αν η ελληνική κυβέρνηση θεσμοθετήσει νέο νόμο για τα ΜΜΕ, κάποιοι εκφράζουν το σκεπτικισμό τους αν η κυβέρνηση μπορεί να βάλει σε τάξη το χάος των media, καθότι αυτό θα σήμαινε αναμέτρηση με τους ιδιοκτήτες των ΜΜΕ. Αν οι Έλληνες ιδιοκτήτες των ΜΜΕ αλλάξουν ριζικά στάση, θα ήταν δυνατόν να δούμε μια προϊούσα μείωση του συναισθηματικού αντιαμερικανισμού που “χρωματίζει” τα media, και μία στροφή σε ρεπορτάζ πιο αντικειμενικά με έμφαση στα γεγονότα. Τα καλά νέα είναι ότι η σχέση μας με την ελληνική κυβέρνηση παραμένει ισχυρή, παρά τις προσπάθειες των ΜΜΕ, και η ελληνική κοινή γνώμη βολεύεται στο να εκτονώνεται κατά της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής ενόσω θαυμάζει πολλές πτυχές της αμερικανικής κουλτούρας. Νοέμβριος/2011

crash 51

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:58 PM Page 52

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

Πάγκαλος:

Γελοίο θέμα το Σκοπιανό

ηλεγράφημα Σπέκχαρντ, 15-2-2008 (σ.σ.: ο πρέσβης αναφερόμενος στον εαυτό του γράφει σε τρίτο πρόσωπο. Στο τέλος το ΣΧΟΛΙΟ είναι δικό του): «Σε μια εγκάρδια συνάντηση γνωριμίας με τον πρέσβη ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Θεόδωρος Πάγκαλος, γνωστός κατά τη διάρκεια της θητείας του στο ΥΠΕΞ για την “κοφτερή” του γλώσσα και τη μη διπλωματική του προσέγγιση, είπε ότι το θέμα των Σκοπίων από την αρχή ήταν γελοίο και καταστροφικό. Τώρα που δημιουργήθηκε το κράτος της FYROM οι Σκοπιανοί θα έπρεπε να χρησιμοποιούν όποιο όνομα και αν επιθυμούν. Μάλιστα, η Ελλάδα θα έπρεπε να θεωρεί τιμητικό που τα Σκόπια θέλουν να χρησιμοποιούν το όνομα “Μακεδονία” . Σε ό,τι αφορά τους φόβους για αλυτρωτισμό είναι και αυτοί γελοίοι και προήλθαν από τις μνήμες της ελληνικής Δεξιάς, του εμφυλίου πολέμου και το φόβο από τις κομμουνιστικές δυνάμεις που έρχονται στην Ελλάδα από τις σλαβικές χώρες. Σε ό,τι αφορά το σημερινό αδιέξοδο για το θέμα της ονομασίας, ο κ. Πάγκαλος είπε ότι οι ΗΠΑ δεν πρέπει να ανησυχούν που τους κατηγορεί η Ελλά52 crash Νοέμβριος/2011

δα για τη μη λύση του προβλήματος. Είπε ότι η πρόταση Νίμιτς ήταν μια λογική προσέγγιση και επεσήμανε στην κ. Μπακογιάννη ότι το ΠΑΣΟΚ δεν θα εκμεταλλευόταν το θέμα, αλλά θα κριτίκαρε την κυβέρνηση. Για την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση ο Πάγκαλος έχει άποψη παρόμοια με αδέσποτου ζώου. Σε αντίθεση με τη θέση του κόμματός του, που αντιδρά στην προσπάθεια της Ν.Δ. να αλλάξει τον ελληνικό νόμο και να επιτρέψει τη λειτουργία ιδιωτικών ανώτατων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, είπε ότι αυτά

θα έπρεπε να αναγνωρίζονται. Μιλώντας για την προσωπική του ζωή, είπε ότι η δεύτερή του γυναίκα (συνολικά ο κ. Πάγκαλος έχει παντρευτεί τρεις φορές και όπως είπε η προσωπική του ζωή ήταν καταστροφή), η οποία ήταν αριστερίζουσα καθηγήτρια, αρνήθηκε να πάει ο γιος τους σε ελληνικό πανεπιστήμιο και ήθελε να τον στείλουν στη Μεγάλη Βρετανία. Είπε, επίσης, ότι η Ελλάδα είναι η τρίτη χώρα μετά την Ινδία και την Κίνα που εξάγει φοιτητές για σπουδές στο εξωτερικό. Αλλά είπε ότι η Αριστερά, όπως επίσης το κόμμα

3Η Ελλάδα θα έπρεπε να θεωρεί τιμητικό που τα Σκόπια θέλουν να χρησιμοποιούν το όνομα «Μακεδονία» 3Ο Παπανδρέου είναι έντιμος και ευθύς, αλλά κακός στην επικοινωνία και όχι ηγέτης

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:58 PM Page 53

Ο «παράγων Τόμας Κάουντριμαν»

Οι «μυστικές» εισηγήσεις για το όνομα των Σκοπίων

Ο Ακόμα και η αριστερίζουσα σύζυγος του Πάγκαλου έστειλε το γιο της σε βρετανικό πανεπιστήμιο, λένε οι Αμερικανοί του, κρύβονται πίσω από το νόμο που δεν επιτρέπει τα ιδιωτικά πανεπιστήμια. Ιδιαίτερα ένοχο ήταν το κόμμα του Συνασπισμού, που προσεγγίζει με δημαγωγία το θέμα οξύνοντας το κλίμα. Επίσης, ο Πάγκαλος κάνει μια εκτίμηση για τα πολιτικά και για την τύχη του δικού του κόμματος. Επιχειρώντας να εξηγήσει γιατί το ΠΑΣΟΚ δεν κερδίζει στις δημοσκοπήσεις παρά τις συνθήκες στη χώρα, δήλωσε ότι αυτό οφείλεται στην αλλαγή των οικονομικών συνθηκών, καθώς η οικονομική πολιτική Σημίτη, που έπρεπε να συμβαδίζει με τους όρους της Ε.Ε., έπληξε κυρίως τα χαμηλά και μικρομεσαία στρώματα, που παραδοσιακά ψήφιζαν ΠΑΣΟΚ. Είπε ακόμα ότι “το ΠΑΣΟΚ υποφέρει από φτωχή ηγεσία και κακές αποφάσεις της ηγεσίας. Ο Παπανδρέου είναι έντιμος και ευθύς, αλλά κακός στην επικοινωνία και όχι ηγέτης”. ΣΧΟΛΙΟ: Ο Πάγκαλος δεν χρησιμοποίησε την καυστική γλώσσα που χρησιμοποίησε στο παρελθόν, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν δίστασε να εκφράσει τις απόψεις του, οι οποίες δεν βρίσκουν σύμφωνη την πλειονότητα των Ελλήνων και φυσικά των στελεχών του ΠΑΣΟΚ. Λίγοι Έλληνες θα συμφωνούσαν με τον Πάγκαλο στο θέμα των Σκοπίων, ακόμη και ο ίδιος δεν θα εξέφραζε τις απόψεις αυτές δημοσίως».

Τόμας Κάουντριμαν, αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ (βοηθός υφυπουργός Εξωτερικών) και παλιός μας γνώριμος από τη θητεία του στην αμερικανική πρεσβεία της Αθήνας, χαρακτηρίζεται ως «σκηνοθέτης» που ελέγχει μια « Διπλωματική ταινία μυστηρίου», που εδώ και καιρό… γυρίζεται με «προσωρινό» τίτλο: «Μυστικές Διαβουλεύσεις Αθηνών - Σκοπίων / Ποια είναι τα πιθανά ονόματα για τα Σκόπια». Σύμφωνα με όλες τις πληροφορίες που ενισχύονται και από «μυστικές εισηγήσεις», «Republika Severna Makedonija» (Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας), «Republic of Vardar Macedonia» (Δημοκρατία της Μακεδονίας του Βαρδάρη) και «Gorna Makedonija» (Άνω Μακεδονία) είναι τα τρία ονόματα τα οποία βρίσκονται στο τραπέζι των παρασκηνιακών διαπραγματεύσεων μεταξύ Αθήνας - Σκοπίων. Κατά τις ίδιες πληροφορίες, οι συνομιλίες βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο και είναι θέμα ωρίμανσης της πολιτικής συγκυρίας αν θα σηκωθεί ή όχι η κουρτίνα. Υπό την μπαγκέτα του κ. Κάουντριμαν, οι σοβαρές αυτές διαπραγματεύσεις διεξάγονται με όρους άκρας μυστικότητας από… εξω-υπηρεσιακούς παράγοντες, που δεν ανήκουν, οργανικά, στο υπουργείο Εξωτερικών. Η ελληνική πλευρά εκπροσωπείται, κυρίως, από έναν άτυπο σύμβουλο του πρωθυπουργού (Α.Ρ.), ο οποίος αξιοποιεί ως μεσολαβητή προς την πλευρά των Σκοπίων έναν υπερδραστήριο Έλληνα (Μ.Μ.) που ζει στα Σκόπια και βιοπορίζεται με αδιευκρίνιστο τρόπο, ενώ η κυβέρνηση Γκρούεφσκι εκφράζεται μέσω δύο αδελφών, που εργάζονται ο ένας στις μυστικές υπηρεσίες και ο άλλος στην υπηρεσία τελωνείων. Είτε όμως είναι έτσι τα πράγματα είτε όχι, το όνομα του κ. Κάουντριμαν ακουγόταν πολύ συχνά τα χρόνια μεταξύ 2004 και 2008 που υπηρετούσε στην Αθήνα και πολλές δικές του ενημερώσεις έφταναν στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά κυρίως για το θέμα των «αναπτυσσόμενων δεσμών» Ελλάδας - Ρωσίας. «Μέχρι σήμερα –αναφέρει μία έκθεση του Νοεμβρίου 2007 του τότε επιτετραμμένου κ. Κάουντριμαν, σύμφωνα με το Wikileaks– οι Έλληνες έχουν κάνει σκληρές διαπραγματεύσεις με τους Ρώσους ιδιαίτερα στο χώρο της ενέργειας. Οι σχέσεις των δύο χωρών αναπτύσσονται και τίποτα δεν δείχνει ότι θα διακοπούν. Οι Έλληνες εστιάζουν τη στρατηγική τους σε τοπικό επίπεδο και όχι σε παγ-

κόσμιο. Αυτό είναι εμφανές και σε μία σειρά από άλλα θέματα όπως το Αιγαίο, τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ, το Αφγανιστάν. Συμφωνώ με αυτούς που εκτιμούν ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να διαχειριστεί τη σχέση της με τη Ρωσία αποτελεσματικά. Οι Έλληνες απολαμβάνουν να φλερτάρουν με τη Ρωσία ακόμη και αν αυτό γίνεται με σκληρούς όρους. Ο Πούτιν έχει επισκεφθεί τη χώρα δύο φορές τα τελευταία χρόνια. Γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει Αμερικανοί που βρίσκονται υψηλά στην ιεραρχία να επισκέπτονται τη χώρα». Οι επισημάνσεις του κ. Κάουντριμαν που ισοδυναμούσαν με «χτύπημα καμπάνας» προς την Ουάσινγκτον είχαν τότε ληφθεί πολύ σοβαρά υπόψη. Τον Ιανουάριο του 2008 ο «φρέσκος» στο πόστο του Ντάνιελ Σπέκχαρντ επισκεπτόταν τον πρωθυπουργό Καραμανλή και του έθετε –προφανώς βάσει και των στοιχείων με τα οποία τον είχε εφοδιάσει ο κ. Κάουντριμαν– το θέμα της ελληνο-ρωσικής προσέγγισης. Οι αναφορές του Wikileaks υποστήριζαν τότε ότι «σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του πρωθυπουργού στον νέο Αμερικανό πρέσβη, η Ρωσία είναι ένα έθνος με μεγάλη, αν και τραγική ιστορία, που ένιωσε ταπεινωμένο τη δεκαετία του '90. Τώρα η Ρωσία θέλει να γίνει πλουσιότερη και μέρος της “ηγετικής” ομάδας δυνάμεων. Για τον Πούτιν ο κ. Καραμανλής αναφέρει ότι προφανώς “δεν είναι κανένας δάσκαλος της δημοκρατίας”, αλλά σε βασικά ζητήματα όπως η παγκόσμια σταθερότητα και η μάχη κατά της τρομοκρατίας η Ρωσία αποτελεί συνεργάτη, ενώ είναι σημαντική χώρα και η Ελλάδα χρειάζεται καλές σχέσεις μαζί της». Για το κρίσιμο θέμα του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς - Αλεξανδρούπολη, ο κ. Σπέκχαρντ αναφέρει ότι κατά τον Καραμανλή, « για περίπου 20 χρόνια προετοιμάζεται και δεν αποτελεί κάτι καινούργιο». Όσο για τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream, ο Έλληνας πρωθυπουργός του λέει ότι «οι Ρώσοι θα τον φτιάξουν, είτε μέσω της Ελλάδας είτε από κάπου αλλού». Νοέμβριος/2011

crash 53

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:59 PM Page 54

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

Το... τσεκάπ στα μέλη της κυβέρνησης Καραμανλή

νέα κυβέρνηση είναι μικρότερη κατά 6 υφυπουργούς, οι οποίοι τσεκουρώθηκαν, αλλά παρ’ όλα αυτά είναι οικεία στην αμερικανική κυβέρνηση», γράφει στο τηλεγράφημά του, του Ιουλίου 2006 ο πρέσβης Ρις (σ.σ.: όπου ΣΧΟΛΙΟ, δικό του): «Υπάρχουν τρία νέα πρόσωπα, χωρίς να προσμετράται η κ. Μπακογιάννη, η οποία εδώ και μήνες θεωρείτο διάδοχος του Πέτρου Μολυβιάτη. Ο Βαγγέλης Μεϊμαράκης είναι μια έκπληξη για το ΥΠΕΘΑ, που ενδεχομένως δηλώνει τη μέριμνα ότι το σημαντικό χαρτοφυλάκιο της Άμυνας θα το διαχειρίζεται ένα πιο επιδέξιο πολιτικό χέρι. Μπορεί να χρειαστεί να δουλέψουμε να φέρουμε τον Μεϊμαράκη να ανεβάσει ταχύτητες για το ΝΑΤΟ και για θέματα ασφαλείας. Στην προηγούμενη θέση του ως γενικός γραμματέας της κεντρικής επιτροπής της Ν.Δ. ήταν προσιτός σε εμάς και ευνοϊκά διακείμενος. Η άλλη βασική αλλαγή κατά την εκτίμησή μας είναι η αντικατάσταση του Γιώργου Βουλγαράκη από τον Βύρωνα Πολύδωρα στο υπουργείο Δημοσίας Τάξεως. Ο Βουλγαράκης τους τελευταίους μήνες έχει παρεκκλίνει από την προηγούμενη συνεργασία του και τη φιλοαμερικανική του συμπεριφορά. Η θητεία του στο υπουργείο Δημοσίας Τάξεως φαίνεται ότι αναλώθηκε περισσότερο στις κάμερες παρά στην αποτελεσματικότητα. Έτσι, πιστεύουμε ότι ο Πολύδωρας είναι μια βελτίωση, παρά το γεγονός ότι μπορεί να αντιμετωπιστεί με καχυποψία από το προσωπικό του υπουργείου. Γενικά, ο Καραμανλής φαίνεται ότι δεν επέλεξε να φέρει νέο αίμα στην κυβέρνηση αλλά έμπιστους συμβούλους και για μεγάλο χρονικό διάστημα επικεφαλής της παράταξης. Η πρεσβεία προγραμματίζει τηλεφωνήματα του πρέσβη προς τα υπουργεία Εξωτερικών. Δημοσίας Τάξεως και Άμυνας». ΤΕΛΟΣ ΣΧΟΛΙΟΥ ΚΑΙ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ. (Ακολουθεί το βιογραφικό της Ντόρας Μπακογιάννη) 54 crash Νοέμβριος/2011

«ΣΧΟΛΙΟ: Οι δύο υφυπουργοί, ο Γιάννης Βαληνάκης και ο Ευριπίδης Στυλιανίδης, παραμένουν στη θέση τους. Ο νέος υφυπουργός για θέματα διασποράς είναι ο Θεόδωρος Κασσίμης ( ο οποίος ήταν υφυπουργός Οικονομικών το 1992-1993) και είναι γνωστός και ευνοϊκός προς την πρεσβεία. Βύρωνας Πολύδωρας (σ.σ.: αναφέρεται στο βιογραφικό του και σημειώνει ότι το 1994 συμμετείχε σε εθελοντικό πρόγραμμα επισκεπτών στις ελληνοαμερικανικές σχέσεις. Το 1982 έλαβε τη Fulbright δωρεά/επιχορήγηση για να παρακολουθήσει σεμινάριο αμερικανικών μελετών στο Σάλτσμπουργκ. ΣΧΟΛΙΟ: Ο Πολύδωρας θα φέρει κάποιο χρώμα στο υπουργικό συμβούλιο και ίσως αποτελεσματικότητα στο υπουργείο του. Είναι φανατικός των πολεμικών τεχνών, οδηγεί μια Harley, είναι ειλικρινής και απρόβλεπτος. Από την εμπειρία της η πρεσβεία εκτιμά ότι το 2004 δεν είχε γίνει υπουργός επειδή μόλις η Ν.Δ. ανέβηκε στην εξουσία δήλωσε ότι ο πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής θα “έκαιγε” 15.000 δημοσίους υπαλλήλους, εννοώντας όλα τα στελέχη του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Η δημοτικότητά του θα είναι βοηθός στο υπουργείο του, το οποίο χρειάζεται υψηλή δόση λαϊκής αποδοχής και ρήξεων. Μεϊμαράκης (σ.σ.: αναφορά στο βιογραφι-

Ο Μεϊμαράκης είναι ένθερμος υποστηρικτής της Μπακογιάννη, γι’ αυτό και ένα παλιό παρατσούκλι του ήταν «Ντοράκιας»

κό του). ΣΧΟΛΙΟ: Ένα μέλος της κομματικής μηχανής χωρίς καθόλου στρατιωτικό υπόβαθρο, που προφανώς ήρθε να διαχειριστεί σε πολιτικό επίπεδο το υπουργείο, σε αντίθεση με τον προκάτοχό του Σπηλιωτόπουλο, ο οποίος ήταν κάτι περισσότερο από τεχνοκράτης (με ισχυρούς δεσμούς με το Στρατό, βασιζόμενος στο παρελθόν του στην Αεροπορία). Ο Μεϊμαράκης είναι ένθερμος υποστηρικτής της Μπακογιάννη, γι’ αυτό και ένα παλιό παρατσούκλι του ήταν “Ντοράκιας”. Η πρεσβεία προβλέπει ότι θα υπάρχει στενός συντονισμός μεταξύ υπουργείων Εξωτερικών και Άμυνας, ως αποτέλεσμα της

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:59 PM Page 55

χημείας των δύο πολύχρονων συμμάχων. Υπουργός Πολιτισμού Γιώργος Βουλγαράκης (σ.σ.: αναφορά στο βιογραφικό του). ΣΧΟΛΙΟ: Συνεργάστηκε στενά με την πρεσβεία μέχρι και τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων αλλά εκ τότε έχει αποδειχθεί λιγότερο αξιόπιστος σύμμαχος. Κατά τη διάρκεια της θητείας τους στο υπουργείο Δημοσίας Τάξεως, έσπευσε να απορρίψει την απειλή της διεθνούς τρομοκρατίας στην Ελλάδα και δεν έχει κινηθεί αποφασιστικά στην αντιμετώπιση των εγχώριων τρομοκρατικών απειλών ή την πάταξη των αναρχικών που θα μπορούσαν να αποτελέσουν

την επόμενη γενιά των τρομοκρατών. Πιο πρόσφατα ο ίδιος επέτρεψε να κυκλοφορούν φήμες ότι οι ΗΠΑ βρίσκονται πίσω από τη σημαντική υπόθεση των υποκλοπών στην Ελλάδα. Παραμένει ωστόσο κοντά στον Καραμανλή, αφού εξαρχής υποστήριζε την ηγεσία του. Από την Κρήτη έχει επίσης μακροχρόνιους δεσμούς με τον Μητσοτάκη και την Μπακογιάννη, αν και τελευταία λέγεται ότι θεωρεί τον εαυτό του σαν αντίπαλο της Μπακογιάννη και ως μελλοντικό πρόεδρο του υπουργικού συμβουλίου. Η μετακίνησή του προς το υπουργείο Πολιτισμού δείχνει ότι διατηρεί την εμπιστοσύνη

O Γιώργος Αλογοσκούφης έχει χτίσει γερό βιογραφικό στο υπουργείο και είναι εξαιρετική επαφή της πρεσβείας Νοέμβριος/2011

crash 55

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 4:59 PM Page 56

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

του Καραμανλή. Υπουργός Τουρισμού Φάνη Πάλλη Πετραλιά, έχει στενή επαφή με την πρεσβεία. Υπουργός Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης Δημήτρης Αβραμόπουλος: Ως υπουργός Υγείας πρέπει άμεσα να ασχοληθεί με τα τεράστια ελλείμματα (σ.σ.: για τον προκάτοχό του Νικήτα Κακλαμάνη, που εκείνη την περίοδο διατελούσε δήμαρχος Αθηναίων, αναφέρει ότι ήταν αποτελεσματικός και διαχειρίσθηκε αποτελεσματικά το χώρο της υγείας. Για τον κ. Αβραμόπουλο σημειώνει ότι δεν είναι σαφές εάν έχει τη διοικητική ικανότητα και το υπόβαθρο να ασχοληθεί με αυτό το κομβικό υπουργείο, ιδιαίτερα μάλιστα αυτή την περίοδο που βρίσκεται σε έξαρση η γρίπη των πτηνών). Υπουργός Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας Σάββας Τσιτουρίδης: Ήταν υπουργός Γεωργίας μέχρι να αποκαλυφθεί ένα ασήμαντο «σκάνδαλο» που τον έφερε να χρησιμοποίησε την υπουργική του επιρροή για να μεταφέρει το γιο του σε πανεπιστήμιο της Αθήνας. Έτσι, παραιτήθηκε από το υπουργικό συμβούλιο. Θεωρείται ικανός και φιλοαμερικανός. Θεωρούμε ότι ο πρωθυπουργός τον επανέφερε επειδή είναι έξυπνος και χειρίζεται περίπλοκα θέματα. Υπουργός Μακεδονίας Θράκης Γιώργος Καλατζής: (σ.σ.: αναφορά μόνο στο βιογραφι-

Ο Μιχάλης Λιάπης είναι επί σειρά ετών επαφή της πρεσβείας κό του, κανένα σχόλιο). Υπουργός Επικρατείας και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Θεόδωρος Ρουσσόπουλος: (σ.σ.: αναφέρεται στο βιογραφικό του χωρίς σχόλιο). Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Γιώργος Αλογοσκούφης: Δημοφιλής πολιτικός της Ν.Δ. που είναι κοντά στον πρωθυπουργό. Έχει χτίσει γερό βιογραφικό στο υπουργείο και είναι εξαιρετική επαφή της πρεσβείας. Υπουργός Δικαιοσύνης Αν. Παπαληγούρας. Η αλληλεπίδραση με το υπουργείο Δικαιοσύνης παραμένει κατά κάποιον τρόπο προβληματική. Ο Παπαληγούρας έσυρε τα πόδια του μέχρι να υπογράψει τα πρωτοκολλα Ε.Ε. - ΗΠΑ για τη συνθήκη έκδοσης και την Κοινή Συμφωνία Νομικής Βοήθειας. Είναι επίσης δύσκολο να συνεργαστεί για τη δικαστική αντιμετώπιση των περιπτώσεων εμπορίας ανθρώπων. Ακόμη, ο Παπαληγούρας αντιμετώπισε την περίπτωση των τηλεφωνικών υποκλοπών με μεγαλύτερη υπευθυνότητα και αυτοσυγκράτηση σε σχέση με τον Βουλγαράκη. Η μεγαλύτερη πρόκληση του Παπαληγούρα είναι η επιτυχής δίωξη των δικαστικών που εμπλέκονται σε σκάνδαλα διαφθοράς και η ανοικοδόμηση του δικαστικού συστήματος. Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας Μανώλης Κεφαλογιάννης: Γενικά η θητεία του θωρείται επιτυχής. Έχουμε καλή συνεργασία μαζί του και με το υπουργείο του. Υπουργός Μεταφορών Μιχάλης Λιάπης: Είναι εξάδελφος του πρωθυπουργού και βετεράνος του εσωτερικού κύκλου του. Επί σειρά ετών είναι επαφή της πρεσβείας. Υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Μαριέττα Γιαννάκου: Μακρόχρονη και

Η Μαριέττα Γιαννάκου είναι μακρόχρονη και στενή επαφή μας

56 crash Νοέμβριος/2011

στενή επαφή με την πρεσβεία με προοδευτικές κοινωνικές απόψεις. Σημαντική υπερασπίστρια της συνταγματικής αναθεώρησης που θα επιτρέπει τη λειτουργία ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα. Επιτυχώς εκπροσωπεί τη θέση στην οποία η Ελλάδα είναι μέλος της Διεθνούς Ομάδας Εργασίας για την Εκπαίδευση για το Ολοκαύτωμα. Υπουργός Ανάπτυξης Δημήτρης Σιούφας: Ισχυρός υποστηρικτής του Καραμανλή και ανώτερο μέλος του των συνεργατών του Καραμανλή για τον πολιτικό σχεδιασμό από το 2001. Υπουργός Περιβάλλοντος Χωροταξίας και Δημοσίων Έργων Γιώργος Σουφλιάς: Έχει κρατήσει τα χαρτοφυλάκια Εθνικής Οικονομίας και Παιδείας κατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας Μητσοτάκη. Εκδιώχθηκε το 1997 από τον Καραμανλή για τους δεσμούς με το ΠΑΣΟΚ και τον τότε ηγέτη του Κώστα Σημίτη και επανήλθε το 2000. Έχει στενά εργαστεί με την πρεσβεία για το έργο κατασκευής του παραρτήματος. Υπουργός Εσωτερικών και Δημόσιας Διοίκησης Προκόπης Παυλόπουλος: Είναι ένα από τα πρωτοπαλίκαρα του κόμματος και το πρώτο τη τάξει μέλος του υπουργικού συμβουλίου. Είναι πολύ κοντά στον Καραμανλή. Σημείωσε μέτρια επιτυχία στην προσπάθειά του να εκσυγχρονίσει την ελληνική γραφειοκρατία. Ασχολείται σήμερα με τα ακανθώδη ζητήματα της μεταναστευτικής μεταρρύθμισης. Υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων Ευάγγελος Μπασιάκος: (σ.σ.: κανένα σχόλιο, αναφορά μόνο στο βιογραφικό του, στο οποίο λέει ότι μιλάει περιορισμένα αγγλικά). Υπουργός Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής Αριστοτέλης Παυλίδης: (σ.σ.: κανένα σχόλιο, αναφέρεται μόνο στο βιογραφικό του)».

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 5:00 PM Page 57

πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα και ελεγκτής της Παγκόσμιας Τράπεζας θεωρούσε τον Παπανδρέου «πιθανότατο πρωθυπουργό», 8 μήνες πριν από τις εκλογές! Wikileaks: Σπέκχαρντ, 18 Φεβρουαρίου 2009: « Ο Παπανδρέου, πιθανότατα ο νέος πρωθυπουργός, είναι πολύ θετικός αλλά και αγχωμένος να έχει ενεργό και χρήσιμο ρόλο». Το Φεβρουάριο του 2009, περίπου 8 μήνες πριν από τις εκλογές που τον έφεραν στην πρωθυπουργία, ο Γιώργος Παπανδρέου συναντήθηκε ως επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης με τον Αμερικανό πρέσβη Ντάνιελ Σπέκχαρντ (αντικαταστάθηκε τον Αύγουστο του 2010 από τον Ντάνιελ Μπένετ Σμιθ ύστερα από 3 χρόνια στην Αθήνα). Στην «έκθεσή» του προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ που «διέρρευσε» από το Wikileaks ενημερώνει ότι « Ο Παπανδρέου, που πιθανότατα θα είναι ο νέος πρωθυπουργός εάν προκηρυχθούν σύντομα εκλογές, εξέφρασε τη βούλησή του να συνδράμει το έργο των ΗΠΑ, μέσω της θέσης του ως πρόεδρος της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, για το Ιράν, την ειρηνευτική διαδικασία στη Μέση Ανατολή, το Πακιστάν/Αφγανιστάν και άλλα κρίσιμα παγκόσμια ζητήματα. Είπε επίσης ότι έχει πολλές επαφές στην περιοχή και θα μπορούσε να παίξει το ρόλο του μεσάζοντα». Στην αποκαλυπτική αυτή έκθεση του Φεβρουαρίου του 2009 αναφέρεται στο ότι έδωσε στον Παπανδρέου επιστολή του Ομπάμα, στην οποία τον ευχαριστούσε για την αντίστοιχη που του είχε στείλει για την εκλογή του στην Προεδρία των ΗΠΑ. Ο Ομπάμπα αναφερόταν στο νέο τόνο που επιθυμεί να δώσει στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ, ότι δηλαδή θα κινηθεί με άξονα τα ιδανικά της δημοκρατίας και θα εστιάσει στις περιοχές που αντιμετωπίζουν πρόβλημα προκειμένου να αποφευχθούν οι συγκρούσεις. Για την αντιμετώπιση του εξτρεμισμού και της τρομοκρατίας, οι ΗΠΑ ενδέχεται να ζητήσουν από τους φίλους και συμμάχους του ακόμη και τη χρήση βίας. Ο Παπανδρέου εξέφρασε την ικανοποίησή του που έλαβε την επιστολή από τον Ομπάμα, είπε ότι τον εκτιμά και αναφέρθηκε στην περίοδο που ήταν κάτοικος του Ιλινόις. Για το Αιγαίο, ο Αμερικανός πρέσβης είπε στον Παπανδρέου ότι εάν δεν γίνει σωστή διαχείριση της κρίσης, τότε πολύ εύκολα μπορεί η κατάσταση να βγει εκτός ελέγχου. Ο Παπανδρέου απάντησε ότι δεν χρησιμο-

Ο τέως Αμερικανός πρέσβης Ντ. Σπέκχαρντ έμοιαζε ιδιαίτερα ευχαριστημένος με την εκλογή Παπανδρέου

«Ο Jeffry ανυπομονεί να δουλέψει για μας» ποιεί το θέμα του Αιγαίου για να αποκτήσει πολιτικά οφέλη. Παρέπεμψε στην τακτική που ακο-

λούθησε όταν ήταν υπουργός Εξωτερικών. Εάν η Τουρκία θέλει να οικειοποιηθεί τα ελληνικά νησιά, τότε δεν υπάρχει πεδίο διαλόγου. Αντίθετα εάν αντικείμενο συζήτησης είναι η διέλευση από τα χωρικά ύδατα, τότε «θα μπορούσαμε να συζητήσουμε», είπε και σχολίασε ότι « ο Καραμανλής στο θέμα της Τουρκίας “άφησε την μπάλα να πέσει κάτω” και μόνο περιστασιακά ασχολείτο με τα Ελληνοτουρκικά. Αντίθετα ο Παπανδρέου πιστεύει στην καθημερινή και συνεχή ενασχόληση με το θέμα». Το τελικό σχόλιο του πρέσβη ήταν πως « ο Παπανδρέου είναι πολύ θετικός προς τη νέα διοίκηση (του Ομπάμα) αλλά και αγχωμένος προκειμένου να έχει ενεργό και χρήσιμο ρόλο σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος. Έδειξε εξοικείωση σε όλα αυτά τα θέματα και εμφανίσθηκε σίγουρος ότι το ΠΑΣΟΚ εάν αναλάβει την εξουσία θα μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα σε σχέση με τη Νέα Δημοκρατία και τον Κώστα Καραμανλή. Σε αυτό θα συμβάλει και το διεθνές κύρος που έχει, όπως και το γεγονός ότι είναι παθιασμένος να συμβάλει στη λύση των προβλημάτων που αντιμετωπίζει ο κόσμος. «Πρέπει να σκεφτούμε ιδιαίτερα πώς μπορεί να αξιοποιηθεί ο ρόλος που διαδραματίζει στη Διεθνή Σοσιαλιστική», συμπλήρωνε ο Αμερικανός πρέσβης. Νοέμβριος/2011

crash 57

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 5:00 PM Page 58

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ

Η μονομαχία για τη διαδοχή στη Νέα Δημοκρατία προκάλεσε, όπως είναι φυσικό, το ζωηρό ενδιαφέρον του Αμερικανικού παράγοντα

Η «κληρονόμος του θρόνου» και ο «εθνικιστής» Σαμαράς

ύμφωνα πάντα με το Wikileaks, τηλεγραφήματα του Ντάνιελ Σπέκχαρντ προς την Ουάσινγκτον, για τη μάχη της διαδοχής του Κώστα Καραμανλή στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, αναφέρονταν, με ημερομηνία 29 Οκτωβρίου 2010, ένα μήνα πριν από την εκλογή του νέου αρχηγού της Νέας Δημοκρατίας, στους υποψηφίους, Ντόρα Μπακογιάννη, Αντώνη Σαμαρά, Δημήτρη Αβραμόπουλο, επισημαίνοντας βιογραφικά στοιχεία της διαδρομής του καθενός, μαζί με την εκτίμησή του για την έκβαση της μάχης. Ο Σπέκχαρντ παρουσίαζε την Ντόρα Μπακογιάννη ως επικρατέστερη υποψήφια, προσμετρώντας το γεγονός ότι «θεωρείται για πολύ καιρό» η «κληρονόμος του θρόνου», στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, προσθέτοντας ωστόσο ότι η «πιθανή προσφυγή σε μια απευθείας εκλογή από τη βάση», ενδεχομένως να την καταστήσει «ευάλωτη σε μια έκπληξη». Θεωρούσε τον Αντώνη Σαμαρά «αμερικανόφιλο» και ως «τον μεγαλύτερο αντίπαλό της» εκτιμώντας ότι ο πρώην υπουργός Πολιτισμού θα είχε τη στήριξη της νεολαίας και των κομματικών οργανώσεων, κυρίως από τη Βόρεια Ελλάδα, ενώ δεν παρέλειπε να τονίσει ότι «ο Σαμαράς ελπίζει στην υποστήριξη της ομάδας Καραμανλή και των συμμάχων της, που θα ήθελε να βρει μια εναλλακτική λύση στην μητσοτακική πτέρυγα, η οποία εκπροσωπείται από την Ντόρα Μπακογιάννη». Για τον Δημήτρη Αβραμόπουλο, ο Ντάνιελ Σπέκχαρντ θεωρούσε ότι «είναι ο μόνος που θα μπορούσε να λάβει μια μετριοπαθή θέση στο χώρο ανάμεσα στους άλλους δύο και να παίξει τον ρόλο εκείνου που θα κρίνει το ποιος θα γίνει αρχηγός», αποδίδοντάς του το χαρακτηρισμό «Kingmaker». Τα ακριβή λόγια του Σπέκχαρντ στην ενημέρωση της 29ης Οκτωβρίου του 2010: « Η Νέα Δημοκρατία 58 crash Νοέμβριος/2011

οδεύει στην εκλογή του νέου ηγέτη για να αντικαταστήσει τον Καραμανλή έχοντας χαμηλό ηθικό και μεγάλη αβεβαιότητα για τη δυναμική της. Ακόμα και οι διαδικασίες είναι ασαφείς. Η κορυφαία υποψήφια είναι η Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία εδώ και καιρό θεωρείται “διάδοχος του θρόνου” της Ν.Δ. Η έκρυθμη όμως κατάσταση στο κόμμα μπορεί να την κάνει ευάλωτη, με τις δημοσκοπήσεις να υποδηλώνουν ότι ο ισχυρότερος αντίπαλός της είναι ο πιο συντηρητικός και πιο εθνικιστής πρ. υπουργός Πολιτισμού Αντώνης Σαμαράς. Πολλά μέλη του κόμματος μπορεί να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι μια εθνικιστική επιλογή όπως ο Σαμαράς, θα μπορούσε να προστατεύσει καλύτερα το κόμμα από αποδυνάμωση». Σε αναφορά του πάντως τον Ιανουάριο του 2009 ο Σπέκχαρντ έγραφε: «Η επανεμφάνιση του φιλοαμερικανού Αντώνη Σαμαρά από την πολιτική ερημιά είναι καθαρά σχεδιασμένη ως ένας τρόπος να επανεισαχθεί στην κυβέρνηση της Ν.Δ. προετοιμάζοντάς τον για μεγαλύτερα πράγματα στο μέλλον. Θα του ταίριαζε περισσότερο κάποιο από τα οικονομικά υπουργεία ή το υπουργείο Εξωτερικών, στο οποίο κάποτε ήταν υπουργός, αλλά τώρα μάλλον δεν θα μπορούσε να δουλέψει με την Μπακογιάννη ή από κάτω της». Άλλωστε, συνεχίζει ο πρέσβης, «όταν έπεσε η κυβέρνηση του πατέρα της το 1993, ο Σαμαράς έφυγε από τη Νέα Δημοκρατία για να κάνει το δικό του μικρό κόμμα, δεί-

Πώς περιέγραφε ο Σπέκχαρντ τους μονομάχους για τη διαδοχή στη Νέα Δημοκρατία

χνοντας έτσι τη δυσαρέσκειά του στη μαλακή στάση του Μητσοτάκη στο θέμα της “Μακεδονίας”». Οι Αμερικανοί, που γνωρίζουν πολύ καλά –ως φαίνεται– τα βιογραφικά στοιχεία του Σαμαρά, σημειώνουν στο τηλεγράφημα που περιγράφει τους δελφίνους της Ν.Δ. το Σεπτέμβριο του 2009 ότι «ο Σαμαράς είναι υπεύθυνος για την ανάδειξη του θέματος της ονομασίας των Σκοπίων σε τρίτο πυλώνα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής». Η πρεσβεία επίσης θεωρεί σημαντικό να αναφέρει ότι είναι πολύ πιο συντηρητικός από τους αντιπάλους του και ιδιαίτερα από την Ντόρα Μπακογιάννη. Ο πρέσβης σχολιάζει για τη διαδοχή στη Ν.Δ. ότι «ο Σαμαράς ελπίζει στη στήριξη της καραμανλικής “φυλής” και των συμμάχων της που θέλουν να βρουν ένα αντίπαλο για τη μητσοτακική “φυλή” που εκπροσωπείται από την Μπακογιάννη. Δεν υπάρχει περίπτωση να έχει κάνει ο Σαμαράς κάποια συμφωνία με την Μπακογιάννη, οι δυο τους έχουν προσωπική έχθρα από παλιά, μετά το ρόλο που διαδραμάτισε στην πτώση της κυβέρνησης του πατέρα της».

044_059_WIKILEAKS 10/28/11 5:00 PM Page 59

060_061_TSIPRAS 10/27/11 9:46 PM Page 60

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Παρέμβαση του Αλέξη Τσίπρα μέσα από το «Crash»

“Χρειάζεται ένας Νέος Συνασπισμός Εξουσίας”

εν υπάρχει πιο αντιπροσωπευτική εικόνα της κατάστασης στην οποία βρίσκεται η χώρα, από αυτήν της αμήχανης, πανικόβλητης και παραπαίουσας κυβέρνησης. Ακόμα και η κοινοβουλευτική πλειοψηφία –έστω και αν ανησυχεί για τους δικούς της λόγους– δείχνει πια να έχει αντιληφθεί ότι διέξοδος μέσα από την πολιτική των Μνημονίων δεν υπάρχει. Τα μέτρα που έρχονται κατά διαδοχικά κύματα, δεν στοχεύουν στην αντιμετώπιση των προβλημάτων της ελληνικής οικονομίας. Είναι μέτρα που, ενώ θεωρητικά προσπαθούν να αντισταθμίσουν την βαθύτατη ύφεση, στην πραγματικότητα την επιδεινώνουν όλο και περισσότερο. Η χώρα βρίσκεται σε έναν ατελείωτο φαύλο κύκλο. Και οι επιπτώσεις στον κόσμο είναι δραματικές. Μια ολόκληρη κοινωνία σέρνεται προς την οικονομική εξαθλίωση, την φτώχεια και την ανασφάλεια. Τo μέλλον κατεδαφίζεται, οι νεότερες γενιές δεν έχουν άλλη επιλογή εκτός από την μετανάστευση, οι μεγαλύτεροι δεν έχουν καν αυτή τη δυνατότητα, ενώ οι ηλικιωμένοι χάνουν μαζί με κάθε νέα περικοπή της σύνταξής τους και λίγο ακόμα από το δικαίωμά τους στην αξιοπρέπεια. Σήμερα, ενάμιση χρόνο μετά την πρόσδεση της χώρας στους μηχανισμούς της τρόικας και του ΔΝΤ, είναι πλέον σαφές ότι σχέδιο για την σωτηρία της ελληνικής οικονομίας δεν υπήρξε ποτέ. Αυτό που υπήρξε, και εξακολουθεί να εφαρμόζεται, είναι ένα σχέδιο αρπαγής των κοινωνικών πόρων, των μισθών, των εισοδημάτων, των αποθεματικών του ασφαλιστικού συστήματος, και

του δημόσιου πλούτου, προκειμένου να διασφαλιστούν οι δανειστές μας. Οι ίδιοι δηλαδή που δεν έχασαν ποτέ την ευκαιρία να μας αρπάξουν από το λαιμό, εκτοξεύοντας στα ύψη τα επιτόκια δανεισμού, και δημιουργώντας έτσι την κρίση χρέους. Με τον τρόπο αυτόν, η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε ένα πειραματόζωο της νέας εποχής, στην οποία το περίφημο «κοινωνικό συμβόλαιο», που μεταπολεμικά κατοχύρωνε μέσα από την αναδιανομή πλούτου ένα μίνιμουμ κοινωνικής συνοχής, δεν θα έχει πλέον καμία ισχύ. Αν αποδειχτεί ότι οι Έλληνες μπορούν να ζουν με μισθούς Ρουμανίας και τιμές Γερμανίας, χωρίς σχολεία και νοσοκομεία, χωρίς συντάξεις και χωρίς επιδόματα ανεργίας, τότε το μοντέλο θα εξαχθεί σταδιακά και στους εργαζόμενους της υπόλοιπης Ευρώπης. Αυτά βέβαια στη θεωρία. Γιατί στην πράξη, η κρίση – που φυσικά καμία σχέση δεν έχει με τους τεμπέληδες Έλληνες που πληρώνονταν για να μη δουλεύουν– απειλεί πλέον σοβαρά ολόκληρη την Ευρώπη. Και αυτό που παρακολουθούμε είναι ηγέτες των ισχυρών κρατών της Ευρωπαϊκής Ένωσης να προσπαθούν να φορτώσουν ο ένας στις τράπεζες του άλλου το κόστος διάσωσης των ευρωπαϊκών οικονομιών από την απληστία των αγορών. Και βεβαίως ο τελικός λογαριασμός μεταφέρεται κατ’ ευθείαν στις πλάτες των απλών ανθρώπων, τόσο στις αδύναμες όσο και στις ισχυρές χώρες, αφού κανείς σε επίπεδο κορυφής δεν αποφασίζει να εισηγηθεί την μοναδική αποτελεσματική πολιτική απέναντι στην κρίση: την αναδιάρθρωση του χρέους σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το δημόσιο έλεγχο στο τραπεζικό σύστημα και την επιβολή δραστικών κανόνων στην λειτουργία των χρηματαγορών. Και έτσι, όσο οι σύνοδοι κορυφής διαδέχονται η μία την άλλη, τό-

Διέξοδος μέσα από την πολιτική των Μνημονίων δεν υπάρχει. Είναι φαύλος κύκλος

60 crash Νοέμβριος/2011

”

060_061_TSIPRAS 10/27/11 9:46 PM Page 61

Η κρίση δεν είναι το μέλλον μας. Η Ελλάδα, η Ευρώπη και ο κόσμος μπορούν να αλλάξουν. Και θα αλλάξουν με τη δυναμική είσοδο των λαών και των κοινωνιών στο προσκήνιο. Η ώρα έχει φτάσει, και είναι τώρα

”

σο το μέλλον της Ευρώπης δείχνει σκοτεινότερο. Τα καλά νέα: οι άνθρωποι βγαίνουν πλέον στους δρόμους και ζητούν να μπει ένα τέλος στην χειραγώγηση των κοινωνιών από το κέρδος και το κεφάλαιο. Και αυτό συμβαίνει σε όλο τον κόσμο, από τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι τις αναπτυσσόμενες χώρες. Όσο για την Ελλάδα, που με τόσο οδυνηρό τρόπο βρέθηκε στο επίκεντρο της κρίσης αυτής, την περασμένη εβδομάδα, εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες πλημμύρισαν τους δρόμους παντού, ζητώντας δουλειά ζωή και αξιοπρέπεια, σε μια πρωτοφανή κινητοποίηση. Ο κόσμος σηκώνει το κεφάλι, γυρίζει την πλάτη στον φόβο, μετατρέπει την ανασφάλεια και την αμηχανία σε αξιοπρέπεια. Και συνειδητοποιεί την τεράστια δύναμη που έχουν οι μαζικές κινητοποιήσεις και ο αγώνας. Η διαχείριση της κρίσης δεν μπορεί να παραμένει υπόθεση γραφειοκρατών, τραπεζιτών και κάθε λογής μαθητευόμενων μάγων. Ο κόσμος οφείλει να μπει στο παιχνίδι ως δυναμικός παράγοντας και να αμφισβητήσει τους σημερινούς συσχετισμούς δυνάμεων. Και αυτό κάνει βγαίνοντας στον δρόμο και απαιτώντας το αυτονόητο: να ζει αξιοπρεπώς από την δουλειά του και να έχει στοιχειώδη κοινωνική προστασία. Αυτό που χρειάζεται σήμερα είναι να εδραιωθεί στους ανθρώπους η πεποίθηση ότι υπάρχει εναλλακτική λύση. Και ότι η λύση αυτή εξαρτάται από την δική τους διάθεση και την δική τους αποφασιστικότητα. Ο εναλλακτικός δρόμος μπορεί να ανοίξει με την οριστική απαλλαγή από τα Μνημόνια και από τον φαύλο κύκλο της ύφεσης. Με την επιθετική αναδιαπραγμάτευση του χρέους. Με την άμεση κοινωνικοποίηση του τραπεζικού τομέα, ο οποίος σήμερα χρηματοδοτείται και ενισχύεται από το κοινωνικό σύνολο. Με την προοδευτική αναδιανομή του πλούτου, την διασφάλιση των δημόσιων αγαθών, την διεύρυνση του κοινωνικού κράτους και την στήριξη των πιο αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων. Και το σημαντικότερο, ο εναλλακτικός δρόμος είναι συνδεδεμέ-

νος με μια νέα στρατηγική για την ανάπτυξη, βασισμένη στις πραγματικές παραγωγικές δυνατότητες της χώρας μας. Με επίκεντρο τις κοινωνικές ανάγκες και όχι τις διαθέσεις και τις κερδοσκοπικές προτεραιότητες του κεφαλαίου. Με ανασυγκρότηση των παραγωγικών κλάδων, επένδυση στην σταθερή και μόνιμη απασχόληση, και ενίσχυση της πραγματικής οικονομίας. Προφανώς το καταρρέον πολιτικό κατεστημένο δεν μπορεί ούτε θέλει να προωθήσει τέτοιου είδους εναλλακτική στρατηγική. Είναι λοιπόν σημαντικό μέσα από την σημερινή πολιτική ρευστότητα να αναδειχθεί ένας Νέος Συνασπισμός Εξουσίας, ο οποίος, με τη δύναμη μιας μεγάλης κοινωνικής πλειοψηφίας, θα ανοίξει τους εναλλακτικούς δρόμους. Στη συγκρότηση ενός τέτοιου Συνασπισμού Εξουσίας πρέπει να παίξει ενεργό ρόλο η παραδοσιακή Αριστερά, οι δυνάμεις της Οικολογίας, καθώς και δυνάμεις που απεγκλωβίζονται από τον παραδοσιακό δικομματισμό, ιδιαίτερα και κυρίως από το ΠΑΣΟΚ, αναζητώντας την πολιτική τους έκφραση με όρους έντιμους και πολιτικά καθαρούς. Κυρίως όμως είναι το τεράστιο κοινωνικό ρεύμα των ανένταχτων, των «δεν ξέρω-δεν απαντώ», των αγανακτισμένων, των εξοργισμένων, που με την ενεργή τους στάση διαμορφώνουν νέους όρους για τις πολιτικές εξελίξεις. Σε συνθήκες κατάρρευσης του παραδοσιακού πολιτικού σκηνικού, η ενότητα των δυνάμεων αυτών μπορεί να έχει σαρωτικό αποτέλεσμα. Ας είμαστε λοιπόν αισιόδοξοι. Σε περιόδους τέτοιας αβεβαιότητας, η ανάγκη να υπερασπιστούμε την κοινωνία, την εργασία και την δημοκρατία δεν πρέπει να μείνει στην διαμαρτυρία. Η κρίση δεν είναι το μέλλον μας. Η Ελλάδα, η Ευρώπη, ο κόσμος μπορούν να αλλάξουν. Και θα αλλάξουν με την δυναμική είσοδο των λαών και των κοινωνιών στο πολιτικό προσκήνιο. Η ώρα έχει φτάσει, και είναι τώρα. Νοέμβριος/2011

crash 61

062_066_PANGIOTAKOP 10/27/11 11:58 PM Page 62

”

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

γιώργος παναγιωτακόπουλος

Ζήτημα επιβίωσης η ανατροπη αυτής

της ηγετικης ομαδας Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

ν άκουγε κάποιος τη φράση ότι «ο δρόμος που ακολουθεί η κυβέρνηση οδηγεί σε αδιέξοδο, σε φτώχεια και εθνικές περιπέτειες», σίγουρα δεν θα μπορούσε να φανταστεί ότι ειπώθηκε από χείλη ενός εκλεγμένου μέλους του Εθνικού και Πολιτικού Συμβουλίου του ΠΑΣΟΚ. Μόνο που ο Γιώργος Παναγιωτακόπουλος, ένα από τα παλιά στελέχη του «καλού» Κινήματος, δεν είναι τυχαίο πρόσωπο για να επιμένει στο ότι «δεν μπορούν να μιλούν για το ΠΑΣΟΚ οι αυλικοί του προεδρικού περιβάλλοντος και οι κηπουροί της παράταξης. Φτάνει πια»! Αλλά, στην ουσία, δεν με εξέπληξε κατά τη διάρκεια της συνάντησής μας σε μια γνωστή... καφετέρια της οδού Σκουφά. Κι αυτό,

62 crash Νοέμβριος/2011

γιατί γνώριζα εκ των προτέρων ότι ο επικεφαλής της ομάδας «Αριστερή Πρωτοβουλία» του ΠΑΣΟΚ, ένας αγωνιστής του Κινήματος από το 1974, οπότε και γράφηκε μέλος στην Τ. Ο. Κυψέλης, είναι αντίθετος με τα νεόκοπα «καμώματα» της σημερινής ηγεσίας, αφού βρίσκεται προσηλωμένος στις αρχές και

”

τις ιδέες του κόμματος, χωρίς περιστροφές και νεωτερίστηκες… γιρλάντες, που προσπαθούν να καλύψουν το στραβό μονοπάτι που ακολουθεί από διετίας η σημερινή ηγεσία του.

062_066_PANGIOTAKOP 10/27/11 11:58 PM Page 63

Mε τον Ανδρέα Παπανδρέου και τον σημερινό πρωθυπουργό την εποχή του «καλού» ΠΑΣΟΚ

▲ ▲

Εξάλλου, ήμουν προετοιμασμένος να ακούσω το ξέσπασμα ενός γνήσιου ΠΑΣΟΚου από τα παλιά, καθώς μόλις είχα πάρει στα χέρια ένα «κάλεσμα» για συζήτηση μελών του Κινήματος, 30 χρόνια μετά την 18η Οκτωβρίου του 1981 που ήρθε για πρώτη φορά το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία. Κι αυτό το κάλεσμα γίνεται από την «Αριστερή Πρωτοβουλία» την ώρα που «η χώρα βιώνει πρωτόγνωρες καταστάσεις με την τρόικα να απειλεί, να απαιτεί και να διαμορφώνει συνθήκες ενός σύγχρονου Μεσαιώνα, με τους εργαζόμενους να οδηγούνται σε μαζική φτώχεια, τον δημόσιο πλούτο να εκποιείται σε τιμή ευκαιρίας και την Ελλάδα να βρίσκεται αντιμέτωπη με ενός νέου τύπου κατοχής…», ιδιαίτερα που σήμερα «η κυβέρνηση αδύναμη, ανίκανη και συμβιβασμένη, σε πλήρη αναντιστοιχία με τις προεκλογικές της δεσμεύσεις, έχοντας αποτύχει σε κάθε της εκτίμηση και πολιτική εφαρμογή, χρησιμοποιείται σαν άβουλο πιόνι στη σκακιέρα των σχεδίων των ισχυρών της Ευρώπης…», αλλά και «… η ηγετική ομάδα στην κυβέρνηση και το κόμμα, ενισχυμένη με νεόκοπους πολιτικούς, με ακραίες νεοφιλελεύθερες αντιλήψεις, στοχοποιούν τα μέλη και τα στελέχη του Κινήματος, προσπαθώντας να φιμώσουν τις ενοχλητικές φωνές στο εσωτερικό του…», ώστε, επειδή «δεν θέλουμε ένα ΠΑΣΟΚ συμβιβασμένο, μικρό, φοβικό και αντιμέτωπο με το λαό… δεν θέλουμε μια χώρα που οι άνθρωποι θα δυστυχούν, θα απολύονται και θα φτωχαίνουν… δεν θέλουμε

Νοέμβριος/2011

crash 63

062_066_PANGIOTAKOP 10/27/11 11:58 PM Page 64

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Χειραψία του κ. Παναγιωτακόπουλου με τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ, Γιώργο Παπανδρέου, σε ομιλία του δεύτερου το 2008 σε εκπροσώπους νομαρχιακών οργανώσεων

▲ ▲

η πατρίδα μας να αποκτήσει νέους αποίκους και κατακτητές που θα απομυζούν τον ιδρώτα του λαού και τον δημόσιο πλούτο» κι επειδή «… πιστεύουμε ότι οι μονόδρομοι της αποτυχίας και οι ερασιτεχνισμοί στην πολιτική είναι ταυτόσημοι με την υποταγή, βρισκόμαστε και συζητάμε για τη σωτηρία του λαού, της πατρίδας και της παράταξης». Έτσι, ιδιαίτερα κάτω από τις ανησυχίες και τους προβληματισμούς του για την τύχη της χώρας και του ΠΑΣΟΚ, που διακατέχουν τον κ. Παναγιωτακόπουλο, η συνέντευξη είχε ήδη μπει στο δρόμο της… Είχατε δηλώσει προ καιρού πως το ΠΑΣΟΚ «πρέπει ν' αλλάξει». Τώρα, άλλαξε. Σας αρέσει έτσι; Το 2004 ο λαός τιμώρησε το ΠΑΣΟΚ για συγκεκριμένους λόγους. Στη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων ζητήσαμε την αλλαγή του κόμματος και τη συμπόρευσή του με τις πραγματικές αγωνίες και αιτήματα του λαού και των κοινωνικών στρωμάτων που παραδοσιακά εξέφραζε. Προφανέστατα. η σημερινή πολιτική της κυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ απέχει παρασάγγας, όχι μόνο από τις αρχές μας και τα πιστεύω μας, αλλά και από όσα προεκλογικά είχαμε υποσχεθεί. Αυτό που ζούμε σήμερα δεν είναι ΠΑΣΟΚ. Είναι, σε επίπεδο κυβέρνησης, μια ακραία νεοφιλελεύθερη και αντιλαϊκή εκδοχή. Γι’ αυτό πρόσφατα δηλώσατε ότι «αυτό δεν είναι το ΠΑΣΟΚ»! Μήπως αυτό ήταν «σοκ» για σας; Σοκ ήταν για όλο το λαό, για τα εκατομμύρια των ψηφοφόρων του στις τελευταίες εκλογές, για όλους αυτούς που πίστεψαν ότι μπορεί αυτή η κυβέρνηση να τους προσφέρει τα αυτονόητα: ισονομία, κοινωνική δικαιοσύνη, φορολογική ισότητα, τιμωρία όσων διασπάθισαν το δημόσιο χρήμα, προοπτική για ένα καλύτερο 64 crash Νοέμβριος/2011

Σήμερα οι μικροί φτωχαίνουν και η κρίση παράγει… Κροίσους!

”

αύριο. Σήμερα διαπιστώνουν ότι ο δρόμος που ακολουθεί οδηγεί σε αδιέξοδο, σε φτώχεια και σε εθνικές περιπέτειες. Βιώνουν όλοι την ανασφάλεια για το αύριο και το φόβο για αυτό που θα τους ξημερώσει. Δυστυχώς. Είσαστε στο ΠΑΣΟΚ σχεδόν μια ζωή, από το 1974. Περιμένατε, από την εποχή που ήσασταν «συγκεντρωσιάρχης» του Κινήματος, μια τέτοια εξέλιξη του κόμματος; Το είπα και νωρίτερα ότι κανείς δεν περίμενε μια τέτοια εξέλιξη, εκτός πιθανώς από αυτούς που απεργάστηκαν, οργάνωσαν και εκτελούν το σχέδιο απαξίωσης του ΠΑΣΟΚ. Για να μπορέσουν να επιβάλλουν τους σχεδιασμούς τους προσπαθούν να υποβαθμίσουν και να αναστείλουν στην ουσία τη λειτουργία του κόμματος. Δεν θέλουν ενοχλητικές φωνές και γνωρίζουν ότι μπορεί στην Ευρώπη ή στους επιχειρηματικούς κύκλους να έχουν συμμάχους, αλλά μέσα στο ΠΑΣΟΚ είναι μια θλιβερή μειοψηφία. Αυτή η μειοψηφία προσπαθεί με διλήμματα, πολιτικούς εκβιασμούς και πολιτική τρομοκρατία να επιβιώσει, στοχεύοντας στην απομάκρυνση από το Κίνημα όλων των υγιών δυνάμεων. Δεν θα τους περάσει. Είναι ζήτημα επιβίωσης του ΠΑΣΟΚ η ανατροπή αυτής της ηγε-

Ο κ. Παναγιωτακόπουλος είναι από εκείνους που κυκλοφορεί στο δρόμο χωρίς να φοβάται… γιαουρτώματα, καθώς, όπως τονίζει, «δεν κρύβομαι, γιατί δεν έχω λόγους να κρυφτώ!»

062_066_PANGIOTAKOP 10/27/11 11:58 PM Page 65

Χειραψία με τον υπουργό Οικονομικών Ευάγγελο Βενιζέλο υπό το βλέμμα του αντιπροέδρου της κυβέρνησης Θόδωρου Πάγκαλου

Αν η κυβερνητική ομάδα αποφάσισε ν’ απαρνηθεί το ΠΑΣΟΚ, το Κίνημα δεν της ανήκει…

”

Ταξιδεύετε συχνά στην επαρχία. Ποια μηνύματα λαμβάνετε για την πορεία του Κινήματος μετά την εφαρμογή του Μνημονίου; Υπάρχει απογοήτευση και θυμός. Απογοήτευση, γιατί άλλα ψήφισαν και άλλα αντίκρισαν την επόμενη ημέρα. Υπάρχει θυμός, γιατί ο καθένας καταλαβαίνει τον άδικο χαρακτήρα των συνεχόμενων φορομπηχτικών μέτρων. Υπάρχει θυμός, γιατί ο κόσμος βλέπει να διαλύεται ο οικογενειακός προγραμματισμός και την ίδια στιγμή η ακρίβεια στην αγορά να είναι ανεξέλεγκτη, η φοροδιαφυγή να ζει και να βασιλεύει και οι υπεύθυνοι για την κατάντια αυτής της χώρας να πίνουν στην υγεία των μόνιμων φορολογικών υποζυγίων. Υπάρχει φόβος για το αύριο, για το εισόδημα των μικρομεσαίων και τις συντάξεις των απόμαχων της ζωής. Υπάρχει απογοήτευση από τους νέους ανθρώπους, γιατί δεν βλέπουν προοπτική στη ζωή τους. Υπάρχει οργή για το αδιέξοδο στο οποίο οδηγείται η χώρα και τέλος υπάρχει η σιγουριά της βέβαιης αποτυχίας του κυβερνητικού σχήματος. Είναι τραγικό αυτό που λέω, αλλά είναι αλήθεια. Το δυστύχημα είναι ότι κάποιοι μεγαλοσχήμονες κυβερνητικοί παράγοντες έχουν να βγουν από τα γραφεία τους και τα σπίτια τους

μήνες ολόκληρους. Αυτοί, λοιπόν, που φθάνουν σε σημείο να μιλούν για κοινωνία-σύμμαχο της κυβέρνησης, όχι απλά δεν ξέρουν τι τους γίνεται, αλλά βρίσκονται κλεισμένοι στο δικό τους γυάλινο πύργο και μάλλον αυτοβαυκαλίζονται δίνοντας ο ένας συγχαρητήρια στον άλλο. Δεν έχουν επαφή με την κοινωνία ούτε μπορούν να την καταλάβουν. Βρήκα έτσι την ευκαιρία να μιλήσω για την πιθανότητα πρόωρης προσφυγής στις κάλπες, κάτι που συζητείται πολύ τους τελευταίους μήνες, ιδιαίτερα μετά το κλείσιμο της ψαλίδας με τη Ν.Δ., οπότε… Οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν το ΠΑΣΟΚ να έχει ποσοστά σχεδόν ίδια μ' εκείνα που πρωτοξεκίνησε. Ελπίζετε ότι θ' αλλάξουν τα πράγματα στην κάλπη, όποτε κι αν αυτή στηθεί; Μακάρι, εκτός από τα ποσοστά, να είχε και την ίδια γραμμή πλεύσης! Είπαμε πολλές φορές ότι αυτή η κυβέρνηση ακολουθεί μια αυτοκτονική πολιτική που θα συμπαρασύρει στην πολιτική απαξίωση και το ΠΑΣΟΚ. Αυτοί που διαχειρίζονται τις τύχες της χώρας αποδεικνύονται λίγοι, μικροί σε μεγάλες θέσεις και, δυστυχώς, ανίκανοι και μοιραίοι. Ταυτόχρονα, όμως, αποδεικνύονται ιδιαίτερα επικίνδυνοι για το ΠΑΣΟΚ. Προειδοποιήσαμε επανειλημμένα ότι δεν μπορεί να υπάρξει κόμμα που να ποδοπατεί τις αρχές του, τις ιδέες του και την ιδεολογία του. Δεν μπορεί να υπάρξει κόμμα που να έχει απέναντί του όλες τις κοινωνικές ομάδες και όλους τους εργαζόμενους. Δεν μπορεί να υπάρξει κόμμα χωρίς ιδεολογία, χωρίς οργανωτική δομή, χωρίς στρατηγική για το πού θα οδηγήσει την κοινωνία. Με ρωτάτε τι θα γίνει στις εκλογές; Σας απαντώ ότι ο λαός θα κληθεί να τιμωρήσει ή να επιβραβεύσει τις επιλογές της κυβέρνησης,

▲ ▲

τικής ομάδας και σε επίπεδο κυβέρνησης και σε επίπεδο κόμματος. Για να μην υπάρξουν παρεξηγήσεις τονίζω ότι το θέμα δεν είναι τα πρόσωπα αλλά οι πολιτικές τους. Ωστόσο, παραμένετε μέλος και του Εθνικού και του Πολιτικού Συμβουλίου αυτού του σημερινού ΠΑΣΟΚ. Γιατί; Αν μια μικρή ομάδα στην κυβέρνηση αποφάσισε να απαρνηθεί το ίδιο το ΠΑΣΟΚ, το Κίνημα δεν της ανήκει. Δεν μπορεί να ανήκει ούτε σε νεοφιλελεύθερους που παρεισέφρησαν σε αυτό ούτε σε πολιτικούς αλεξιπτωτιστές που εμφανίστηκαν από το πουθενά και εκμεταλλευόμενοι τις σχέσεις τους με το πρωθυπουργικό περιβάλλον, κατέλαβαν κυβερνητικές θέσεις. Το ΠΑΣΟΚ έχει τις αρχές του, έχει τις αποφάσεις των Συνεδρίων του, έχει μια διαδρομή και μια ιστορία που κανένας δεν μπορεί να τα ξεπεράσει. Δίνω τη μάχη μέσα στο ΠΑΣΟΚ, γιατί μόνο από μέσα μπορεί να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Και σας πληροφορώ ότι δεν είμαι μόνος. Υπάρχουν στελέχη του Κινήματος που δηλώνουν ότι «η ηγετική ομάδα είναι κατώτερη των περιστάσεων», αλλά και επιμένει σε μια «συνταγή» που δεν βγάζει πουθενά. Συμφωνείτε; Το είπαμε εδώ και πάρα πολύ καιρό και τους καλέσαμε όλους να αναλάβουν τις ευθύνες τους. Το λέμε και τώρα. Και για αυτόν το λόγο επιμένουμε στην ανάγκη να δώσουμε πολιτική λύση στα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το ΠΑΣΟΚ. Η λύση για το κόμμα είναι μία: ΣΥΝΕΔΡΙΟ. Ανοικτό, δημοκρατικό, αντιπροσωπευτικό. Χωρίς «φυτεμένους» συνέδρους και διαμορφωμένους συσχετισμούς δυνάμεων. Να συζητήσουμε για όλα, να κρίνουμε τη μέχρι τώρα πορεία, να αποφασίσουμε και για το πώς, αλλά και με το ποιους θα πάμε. Δεν μας άκουσαν. Πήγαμε σε ένα πανηγυράκι που ονομάστηκε Συνδιάσκεψη και βρισκόμαστε σήμερα σε ένα σημείο που αποφασίζονται μέτρα χωρίς καμία πολιτική και κομματική νομιμοποίηση. Είναι φοβερό, αλλά το ΠΑΣΟΚ δεν έχει μιλήσει για το Μνημόνιο ούτε για το μεσοπρόθεσμο ούτε για τις φορολογικές καταιγίδες. Όχι τυχαία βέβαια. Επαναλαμβάνω ότι η ηγετική ομάδα δεν μπορεί, δεν θέλει και δεν πείθει. Ναι, αλλά όλοι αυτοί που «καταγγέλλουν» πάνε μετά στη Βουλή και υπερψηφίζουν. Πώς το κρίνετε αυτό; Αντιλαμβάνομαι τη δυσκολία των βουλευτών να απαντήσουν διαφορετικά στο δίλημμα: ψήφος ή καταψήφιση της κυβέρνησης. Αντιλαμβάνομαι ότι κανένας από τους βουλευτές δεν θα ήθελε να είναι η αιτία της πτώσης μιας κυβέρνησης. Πολύ περισσότερο όταν πλέον η κυβέρνηση διαθέτει μια εύθραυστη κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Πιστεύω, όμως, ότι οι πολιτικοί οφείλουν να ταυτίζουν τις πράξεις τους με τα λόγια τους. Ο καθένας είναι υπεύθυνος και για αυτά που λέει και για αυτά που πράττει.

Νοέμβριος/2011

crash 65

062_066_PANGIOTAKOP 10/27/11 11:59 PM Page 66

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Δεν μπορούν να μιλάνε οι αυλικοί του προεδρικού περιβάλλοντος και οι κηπουροί της παράταξης» Οι πρόωρες εκλογές, όπως ζητούν τα κόμματα της αντιπολίτευσης, μπορούν να αλλάξουν την κατηφορική πορεία που έχει πάρει η χώρα; Υπάρχουν τρία πιθανά αποτελέσματα. Αυτοδύναμη κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ, αυτοδύναμη κυβέρνηση Ν.Δ. και μη αυτοδυναμία κανενός. Στην πρώτη περίπτωση οι εκλογές θα έδιναν λύση μόνο αν οδηγούσαν σε πλήρη αλλαγή της ασκούμενης σήμερα πολιτικής. Στη δεύτερη περίπτωση θα βάζαμε τους εμπρηστές να σβήσουν τη φωτιά που οι ίδιοι έβαλαν. Αυτή η Ν.Δ. στερείται σοβαρότητας, αλλά και δυνατότητας να δώσει λύσεις, γιατί απλά είναι μέρος του προβλήματος και βασικός υπεύθυνος για τη σημερινή κατάσταση. Στην τρίτη περίπτωση θα πανηγυρίσουν όσοι σήμερα μιλούν για συνεργασίες και κυβερνήσεις προσωπικοτήτων, άρα κυβερνήσεις επιχειρηματικών συμφερόντων, που θα ξεπουλήσουν το σύνολο της χώρας. Άρα; Άρα, η λύση για εμάς μπορεί να προέλθει μόνο από το ΠΑΣΟΚ. Ένα ΠΑΣΟΚ που θα προσαρμόσει σε επίπεδο καθημερινής πολιτικής τις θέσεις του, θα καταστρώσει ένα συγκεκριμένο σχέδιο εξόδου από την κρίση και απεμπλοκής από την τρόικα και το ΔΝΤ (υπάρχουν τέτοια παραδείγματα) και θα δώσει και πάλι την προοπτική στο λαό, μιλώντας του τη γλώσσα της αλήθειας και περιγράφοντάς του την πραγματικότητα. Αυτό το ΠΑΣΟΚ και αυτή η κυβέρνηση πρέπει να στηριχτεί στα στελέχη που έχουν συνείδηση της παράταξης, που αναδείχθηκαν από αυτή, που γνωρίζουν τι είναι στην πραγματικότητα το ΠΑΣΟΚ. Δεν μπορούν να μιλάνε ούτε για το ΠΑΣΟΚ ούτε για την προοδευτική παράταξη οι αυλικοί των προ-

▲ ▲

αλλά και να κρίνει, κατά δεύτερο λόγο, τις προτάσεις των άλλων κομμάτων. Αν αυτή η πολιτική δεν αλλάξει, τότε δύσκολα η οργή, ο θυμός και η απογοήτευση δεν θα εκφραστούν στην κάλπη. Σκάνδαλα χρηματισμού (Τσουκάτος, Τσοχατζόπουλος, Μαντέλης) κατά πόσο έχουν ζημιώσει το ΠΑΣΟΚ; Το θέμα δεν είναι αν έχουν ζημιώσει το ΠΑΣΟΚ ή τη Ν.Δ. ή κάποιο κόμμα. Το ζήτημα είναι ότι πολλοί, δυστυχώς, έβαλαν το χέρι τους στο βάζο με το μέλι, αλλά κανένας δεν τιμωρήθηκε και έτσι τείνει να δημιουργηθεί μια ψευδής εικόνα για το σύνολο των πολιτικών. Η λογική του «όλοι είναι κλέφτες» δεν με εκφράζει. Δεν είναι έτσι. Η ατιμωρησία οδηγεί σε τέτοια λανθασμένα συμπεράσματα. Σε ό,τι αφορά την άποψή μου, είμαι καθαρός: Παραδειγματική τιμωρία όλων των πολιτικών που καταπάτησαν τον όρκο τους και όσων πλούτισαν παράνομα εκμεταλλευόμενοι τη θέση τους σε κάποια χρονική συγκυρία. Καθαρές κουβέντες. Τον έβλεπα, όμως, όση ώρα συζητούσαμε να θέλει κάτι περισσότερα να πει, γι’ αυτό και τον παρότρυνα ακόμη παραπάνω, κεντρίζοντας το ενδιαφέρον του με τα μέτρα της κυβέρνησης και το ξέσπασμα των πολιτών. Τα καθημερινά «χαράτσια», οι συνεχείς περικοπές μισθών και συντάξεων, η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας 66 crash Νοέμβριος/2011

Ο κ. Παναγιωτακόπουλος με το δημοσιογράφο του crash Γιώργο Ανδρουτσόπουλο εδρικών περιβαλλόντων και οι κηπουροί της παράταξης. Φτάνει πια! Το κλίμα είχε αρκούντως φορτιστεί, οπότε βρήκα την ευκαιρία να εκμαιεύσω την άποψή του για την «ατιμωρησία» των πολιτικών που «έβαλαν το δάχτυλο στο μέλι» και…

κ.λπ., την ώρα που δεν μειώνεται το χρέος, πόσο «σοσιαλιστικά» μέτρα φαίνονται; Το είπαμε πολλές φορές, να το επαναλάβω άλλη μία. Αυτή η πολιτική είναι σκληρά νεοφιλελεύθερη, αντιλαϊκή και άδικη για το λαό. Ο εργαζόμενος και ο συνταξιούχος πληρώνει την αδυναμία του πολιτικού συστήματος και την αδυναμία της κυβέρνησης να χτυπήσει την εισφοροδιαφυγή, τη φοροδιαφυγή και να φορολογήσει ισότιμα τους έχοντες και τους κατέχοντες. Κάποιοι, μάλιστα, προσπαθούν να επενδύσουν, με διάφορα ιδεολογήματα, τις επιλογές της τρόικα, που εκφράζονται σε πολιτικές πρακτικές από την κυβέρνηση, φθάνοντας σε επικίνδυνες υπερβάσεις της κοινής λογικής. Αλλά τα ίδια τα αποτελέσματα μιλούν από μόνα τους. Οι μικροί φτωχαίνουν και η κρίση παράγει… Κροίσους! Η κοινωνία σήμερα βρίσκεται σε αναβρασμό. Φοβάστε την έκρηξη του κόσμου και μέχρι πού μπορεί να φτάσει; Με άλλα λόγια, οι αποδοκιμασίες, τα γιαουρτώματα κ.λπ. σε βάρος κυβερνητικών στελεχών, αλλά και βουλευτών του ΠΑΣΟΚ, κρίνετε πως εκφράζει την αγανάκτηση των πολιτών και πώς την εξηγείτε; Να ξεκαθαρίσω ότι με βρίσκουν εντελώς αντίθετο αυτού του τύπου οι πρακτικές. Στην πολιτική δεν επιβάλλεται κανείς με τον τσαμπουκά, τον τραμπουκισμό ή τον αυταρχισμό. Στην πολι-

τική επιβάλλεται κάποιος (αν μπορεί να πείσει) με επιχειρήματα για τα πιστεύω του και την πρακτική. Υπάρχει αγανάκτηση, υπάρχει απογοήτευση, υπάρχει θυμός, υπάρχει και φόβος. Υπάρχει όμως και προσπάθεια κάποιων να εκμεταλλευτούν πολιτικά την αγωνία και το θυμό του κόσμου. Όποιος θεωρεί ότι κάνει επανάσταση τραμπουκίζοντας σε έναν πολιτικό, ταυτίζεται με ακραίες-φασιστικές πρακτικές και αντιλήψεις. Δεν προσφέρουν υπηρεσίες στη δημοκρατία ούτε στο λαό. Εσείς «κινδυνεύετε» από τέτοιες εκδηλώσεις; Εγώ, όπως καλά γνωρίζετε, ούτε κρύβομαι ούτε φοβάμαι να πω δημόσια τις απόψεις μου. Έχω καθαρή τη συνείδησή μου και μπορώ να βλέπω τον κόσμο στα μάτια. Έχω γυρίσει πολλές φορές, τα τελευταία χρόνια, ολόκληρη την Ελλάδα και έχω μιλήσει με χιλιάδες ανθρώπους. Δεν κρύβομαι, γιατί δεν έχω λόγους να κρυφτώ. Με αυτόν, λοιπόν, τον εύθυμο τόνο θέλησα να κλείσω τη συνέντευξη με τον Γιώργο Παπαγιωτακόπουλο... ξύνοντας λιγάκι τη μνήμη του… Μπορείτε να θυμηθείτε το πιο χαρούμενο στιγμιότυπο από τη ζωή σας στο ΠΑΣΟΚ; Η εκλογική νίκη στις 18 Οκτωβρίου του 1981. Και το χειρότερο; Η μέρα του θανάτου του Ανδρέα Παπανδρέου.

067_067_TSOBOLAS 10/27/11 9:54 PM Page 67

ΑΡΘΡΟ

crash

Δημήτρης Τσοβόλας Ο Δημήτρης Τσοβόλας είναι δικηγόρος και πρώην υπουργός

Ταφόπλακα στην ανεξάρτητη Ευρωπαϊκή Ένωση

την Ευρωπαϊκή Ένωση υπήρχαν από ετών δύο στρατηγικές για το μέλλον της. Η μία απέβλεπε σε μια Ευρώπη που θα πρέπει να έχει χαρακτηριστικά ανεξάρτητης οικονομικής και πολιτικής ένωσης, με δικό της αμυντικό μηχανισμό. Η άλλη σε μια Ευρώπη που θα πρέπει να είναι μόνο χώρος ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών, στα πλαίσια της παγκοσμιοποίησης και σε στενή συνεργασία με τις ΗΠΑ. Η πρώτη στρατηγική έχει ως κέντρο τη Γερμανία και η δεύτερη το Λονδίνο με «ατλαντικό βάθος». Στην πορεία της Ευρωπαϊκής Ένωσης προς το αδιευκρίνιστο μέλλον της έγινε ένας διπλός συμβιβασμός στο άμεσο παρελθόν. Το Λονδίνο δέχτηκε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ και την ΟΝΕ, λαμβάνοντας ως αντάλλαγμα από το Βερολίνο και το Παρίσι την έγκριση για τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη νέα συμφωνία της GATT ή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ή αλλιώς στην παγκοσμιοποίηση των οικονομιών, κάτι που ήταν βασική αμερικανική απαίτηση. Επίσης, το Βερολίνο και το Παρίσι (για λογαριασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης) δέχτηκε το ΝΑΤΟ (δηλαδή οι ΗΠΑ) να εποπτεύει τον δυτικοευρωπαϊκό αμυντικό μηχανισμό. Βέβαια, η Βρετανία το 1998 με την αποδοχή της ΟΝΕ υπολόγιζε ότι μέχρι το 2002 που θα άρχιζε η Νομισματική Ευρωπαϊκή Ένωση και θα κυκλοφορούσε το ευρώ, θα είχε ολοκληρωθεί θεσμικά η παγκοσμιοποίηση των οικονομιών, οπότε στο βαθμό που όλος ο κόσμος γίνει ενιαία αγορά, η ΟΝΕ μικρό ρόλο θα έπαιζε, όπως και η ένταξη μιας χώρας στην Ε.Ε. παγκοσμιοποίηση, όμως, των οικονομιών δεν ολοκληρώθηκε θεσμικά. Με άλλα λόγια, η παγκόσμια οικονομική διακυβέρνηση, για την οποία μίλησε και ο σημερινός πρωθυπουργός της χώρας μας, δεν προωθήθηκε με τις αναμενόμενες ταχύτητες, που θα επέτρεπε τον θεσμικό έλεγχο των ΗΠΑ στην παγκοσμιοποιημένη αγορά. Έτσι, οι ΗΠΑ, μετά τον στρατιωτικό έλεγχο της ΔΕΕ από το ΝΑΤΟ, προσπαθούσαν με τις φίλες πολιτικές δυνάμεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση, να ελέγξουν και οικονομικά την Ευρωπαϊκή Ένωση –μέχρι την θεσμική παγκοσμιοποίηση των οικονομικών–, με τη συμμετοχή του Διεθνούς Νομισματι-

τους προς τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, αλλά και προς άλλες χώρες εκτός Ε.Ε. και δημιούργησαν τεράστια ελλείμματα και δημόσια χρέη για να καταναλώνονται τα δικά τους βιομηχανικά προϊόντα και να ανθούν οι πολεμικές τους βιομηχανίες, προκεικού Ταμείου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. μένου τελικά να ελέγξουν οικονομικά τις υπερχρεΌπως είναι γνωστό, από την άλλη πλευρά, με την ωμένες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και στη συΟΝΕ προηγήθηκε, δυστυχώς, στην Ευρωπαϊκή νέχεια να τις υποτάξουν και πολιτικά. Ένωση η νομισματική ένωση, αντί αυτή να είναι η για να ενισχύσει τον κυρίαρχο ευρωπαϊκό κατάληξη της πολιτικής ένωσης και της πραγματιτης ρόλο η Γερμανία, μέσω της Ευρωπαϊκής κής σύγκλισης των επιπέδων ανάπτυξης και ευηΚεντρικής Τράπεζας και της πολιτικής του μερίας των ευρωπαϊκών λαών. Προηγήθηκε δε η σκληρού ευρώ, επέβαλε μια νομισματική και οινομισματική ένωση, για να ικανοποιηθεί η ανάγκη κονομική πολιτική, που αποδιοργάνωσε πλήρως ενοποίησης της Γερμανίας ή για να εκβιαστεί κάτις πραγματικές οικονομίες των περισσοτέρων ποιας μορφής πολιτική ένωση. Είχαμε επισημάνει χωρών της Ε.Ε. Διέλυσε τον πρωτογενή και δευτεστη Βουλή στις 2-6-1998, κατά τη συζήτηση σε ρογενή τομέα της οικονομίας τους και τώρα γίνεται επίπεδο αρχηγών για την ΟΝΕ, ότι δεν πρέπει να και τιμητής μιας αναπτυξιακής πολιτικής, που θα λησμονούμε και τη διεθνή πτυχή του ευρώ, που πρέπει να προωθηθεί στην Ε.Ε. έρχεται να ανταγωνιστεί το δολάριο, που είναι το Τελικά, δημιουργώντας αδύναμους κρίκους μοναδικό παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα. Γιατί σε όλη σχεδόν την Ευρωζώνη, με πρωταγωνιη παγκόσμια ισχύς των ΗΠΑ βασίζεται, όπως αναστές τις χώρες του φτωχού ευρωπαϊκού Νότου, άνοιξε διάπλατα το δρόμο για να εισέλθει το ΔΝΤ στην Ευρωζώνη και γενιMε την πολιτική της κά στην Ε.Ε. και έτσι να την η Γερμανία οδήγησε ελέγξουν στρατιωτικά και οικονομικά οι ΗΠΑ, μετασε πλήρη οικονομικά, κοινωνικά τρέποντας την Ε.Ε. σε ζώκαι πολιτικά αδιέξοδα την ίδια την νη ελεύθερων εμπορικών συναλλαγών στα πλαίσια Ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση της ελεγχόμενης από αυτές (ΗΠΑ) παγκοσμιοποιπτύξαμε τότε, σε σημαντικό βαθμό, στο ρόλο του ημένης αγοράς. Βρήκαν, βεβαίως, η Γερμανία και δολαρίου. Αυτός ο ρόλος χρηματοδοτεί και τα ελοι ΗΠΑ πολιτικές δυνάμεις στις χώρες της Ευρωλείμματα, τα οποία μεταφέρονται σε τρίτους, καπαϊκής Ένωσης, που ανέλαβαν να προωθήσουν τα θώς και οι απεριόριστες στρατιωτικές δαπάνες προαναφερόμενα σχέδια της καθεμίας εκ των δύο και τα προγράμματά τους. Κατά συνέπεια, εγκληαυτών κυρίαρχων χωρών. ματούσαν κατά της Ευρώπης όσοι πίστευαν ότι οι Γ ι’ αυτό σήμερα χρειάζεται οι λαοί της Ε.Ε. να ΗΠΑ θα απεμπολούσαν αυτόν το ρόλο υπέρ τρίτων αντισταθούν στα διαφανή πλέον σχέδια των δύο ή, για να είμαστε ειλικρινείς, ουσιαστικά υπέρ της αυτών κυρίαρχων δυνάμεων (Γερμανίας και Γερμανίας, μιας και ευρώ αυτό σημαίνει. Οι προΗΠΑ), προκειμένου να αλλάξει η πορεία των βλέψεις και οι εκτιμήσεις μας δυστυχώς επαληπραγμάτων. Να αγωνιστούν για μια Ενωμένη Ευθεύθηκαν από τις εξελίξεις που ζούμε κυρίως τα ρώπη των λαών και όχι του χρηματοπιστωτικού τελευταία δύο χρόνια. Η Γερμανία, με συνοδοιπόρο κεφαλαίου. Για μια Ε.Ε. που δεν θα βλέπει τις κοιτη Γαλλία, προώθησε τη νομισματική ένωση για να νωνίες ως μάζες μέσα από δείκτες. Για μια Ε.Ε. εξυπηρετήσουν τα εθνικά τους συμφέροντα. Για να που θα είναι ανθρωποκεντρική. Αυτό το μπορούδημιουργήσουν περισσεύματα από τα ελλείμματα με αρκεί να το θελήσουμε. Υπάρχει ελπίδα. Υπάρτου ευρωπαϊκού Νότου. Άσκησαν μέσω της Κενχει προοπτική. Αρκεί να ενεργοποιηθούμε όλοι σε τρικής Ευρωπαϊκής Τράπεζας νομισματική και δημια καθολική προσπάθεια οικονομικής, κοινωνιμοσιονομική πολιτική που ευνοούσαν τις εξαγωγές κής και πολιτικής ανόρθωσης.

“

Nοέμβριος/2011

crash 67

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:02 PM Page 68

crash

ΔΙΕΘΝΗ

ΠΟΥ ΤΟ ΠΑΕΙ το ρώσικο ...ΤΡΕΝΟ Ο ΠΟΥΤΙΝ... 68 crash Νοέμβριος/2011

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:02 PM Page 69

Οι σχέσεις του «Αdamov» με τον «Drosdov» και τα ιερά οικονομικά συμβόλαια με το Άγιο Όρος και τα Ιεροσόλυμα

Κατηγορείται για συμβόλαια θανάτου και εν ψυχρώ δολοφονίες δημοσιογράφων

Λατρεύει τις πολεμικές τέχνες και τις ωραίες γυνάικες

Πώς την πολιτική Καραμανλή για προσέγγιση Ελλάδας – Ρωσίας διαδέχθηκαν οι φιλο-αμερικανικές ενέργειες της κυβέρνησης Παπανδρέου

O προβληματισμός στο Μαξίμουκαι στο υπουργείο Εξωτερικών από τις φιλελληνικές του δηλώσεις

Των Δημήτρη Κωνσταντάρα - Κάτιας Τσιμπλάκη

ταν πριν από 2-3 εβδομάδες, σε επίσκεψή του στο Πεκίνο, ο Βλαντιμίρ Πούτιν μίλησε για «πολιτική ανδρεία που προφανώς λείπει από τους πολιτικούς, γυναίκες και άνδρες, της Ευρώπης» αναφορικά με το οικονομικό –και όχι μόνο– πρόβλημα της Ελλάδας, δεν έλειψαν οι φωνές –εντός και εκτός Ελλάδας– που είπαν με έμφαση ότι ο Ρώσος πρωθυπουργός, που έβλεπε τον «μακρύ μήνα του μέλιτος» με την ελληνική κυβέρνηση επί Καραμανλή να οδηγείται σε κάτι που περίπου έμοιαζε σε «συναινετικό, πολιτικο-οικονομικό διαζύγιο», έκανε μιαν …υπέρβαση, προσπαθώντας να ξανανοίξει τις Ελληνικές θύρες που έμοιαζαν να κλείνουν. Όπως είπε –και άκρως εκτιμήθηκε– ο Πούτιν, «αυτή η ανδρεία χρειάζεται για την υπέρβαση της κρίσης χρέους» καλώντας ταυτόχρονα τις ηγέτιδες δυνάμεις της ηπείρου να «βάλουν πλάτη σε χώρες, όπως η Ελλάδα, που βρέθηκαν σε δύσκολη κατάσταση». Το φαντάζονταν, το περίμεναν αλλά δεν το πολυέλπιζαν στο Μέγαρο Μαξίμου και στο υπουργείο των Εξωτερικών αυτό το άνοιγμα από τον ηγέτη μιας παγκόσμιας υπερδύναμης, το άνοιγμα της οποίας προς την Ελλάδα από τα χρόνια Καραμανλή «φρεναρίστηκε» ανοιχτά από την κυβέρνηση Παπανδρέου. Ο Πούτιν φάνηκε πολύ διαβασμένος αναφέροντας ότι «το πλέον οξυμμένο σήμερα πρόβλημα περιορίζεται προς το παρόν στο 2% του ΑΕΠ της Ευρωζώνης, που είναι η Ελλάδα, και πρέπει να λυθεί το συντομότερο, γιατί σε τελική ανάλυση αυτό είναι ωφέλιμο για ολόκληρη την ενωμένη Ευρώπη αλλά και γιατί κάτι πρέπει να γίνει». Προχωρώντας ακόμη πιο πέρα στην αιφνιδιαστική συνηγορία του που προκάλεσε εκρήξεις έκπληξης στο Μέγαρο Μαξίμου, ο Ρώσος ηγέτης είπε πως «οτιδήποτε συμβαίνει στην Ευρώπη, έχει, δυστυχώς, αρνητικές συνέπειες σε

ολόκληρη την παγκόσμια οικονομία. Ωστόσο τα ευρωπαϊκά ταμεία έχουν επαρκείς πηγές για να επιλύσουν αυτά τα προβλήματα και οι χώρες του BRICS (σ.σ.: Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική) δεν έχουν να παίξουν στην περίπτωση αυτή κάποιον ιδιαίτερο ρόλο». Κι ακόμα, ο Ρώσος πρωθυπουργός χαρακτήρισε «πολύ θετικό σημάδι» την πρόθεση Γαλλίας και Γερμανίας να υποστηρίξουν τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, τα οποία «δόξα τω Θεώ» δεν έχουν υποστεί έως σήμερα τραγικές συνέπειες. Και δεν συνιστούν μια απευκταία τραπεζική κρίση. γραφε στις 4 Ιανουαρίου του 2009 το BHMA με τίτλο: «Πώς η Ελλάδα “ απάτησε ” τον Μπους με τον Πούτιν»: «Η ατζέντα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων κατά το 2008 ήταν γεμάτη θέματα και εντάσεις. Σκοπιανό, Κυπριακό, αγωγοί και σχέσεις με τη Ρωσία, Αφγανιστάν, Κοσσυφοπέδιο, Σούδα, διαπραγματεύσεις για τη βίζα... Η ατζέντα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων κατά το 2008 υπήρξε μακρά και ιδιαίτερα βεβαρημένη. Αυτό, βέβαια, δεν ήταν κάτι καινούργιο. Τα σύννεφα στις σχέσεις της κυβέρνησης Καραμανλή με την απερχόμενη προεδρία Μπους είχαν φανεί από πολύ νωρίς, ήδη από το 2004. Τότε, η απόφαση της Αθήνας να μην ταχθεί ξεκάθαρα υπέρ του Σχεδίου Ανάν για το Κυπριακό και η συνακόλουθη απόρριψή του από το 76% των Ελληνοκυπρίων ενόχλησαν έντονα την αμερικανική κυβέρνηση. Η πρώτη... πληρωμή του γραμματίου ήρθε τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Αμέσως μετά την επανεκλογή του Τζορτζ Μπους στην αμερικανική Προεδρία, η Ουάσινγκτον προχώρησε στην αναγνώριση των Σκοπίων με το όνομα «Δημοκρα-

▲ ▲

Πώς ο πράκτορας της KGB με την κωδική ονομασία «Αdamov» έγινε ο νέος «Τσάρος» της Ρωσίας

Πώς η Ελλάδα «απάτησε» τον Μπους με τον «Τσάρο»... Νοέμβριος/2011

crash 69

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:02 PM Page 70

crash

ΔΙΕΘΝΗ

▲ ▲

τία της Μακεδονίας». Πέρασαν τρία χρόνια μέχρι να σχεδιαστεί και να υλοποιηθεί η ελληνο-ρωσική προσέγγιση και συνέβη τελικά λίγο πριν αποχωρήσει ο Μπους, πάντα με εμφανή άξονα το Σκοπιανό. Όπως έγραφε το ΒΗΜΑ, κατά βάθος «δεν ήταν η μάχη για το όνομα που οδήγησε στην ψύχρανση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Ήταν η προσέγγιση της Ελλάδας με τη Ρωσία, κυρίως στον ενεργειακό τομέα, αλλά και στα εξοπλιστικά προγράμματα, που ξεχείλισε το ποτήρι για την Ουάσινγκτον. Ο Μπους δεν μπορούσε προφανώς να διανοηθεί ότι η μικρή Ελλάδα παρενοχλούσε τον αμερικανικό αετό. Η «διπλωματία των αγωγών» υπήρξε κεντρική πολιτική επιλογή του Έλληνα πρωθυπουργού. Η Αθήνα αναγνώρισε ότι δεν μπορούσε να αγνοήσει τον ρωσικό παράγοντα λόγω των αυξανόμενων ενεργειακών αναγκών της χώρας. Ο αγωγός πετρελαίου Μπουργκάς- Αλεξανδρούπολης, αλλά και η συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου South Stream ανησύχησαν την Ουάσινγκτον. Το γεγονός ότι κατά τη διακυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας ο Κ. Καραμανλής διάβηκε τρεις φορές το κατώφλι του Κρεμλίνου, ενώ ο πρώην Πρόεδρος και νυν πρωθυπουργός της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν ήρθε στην Ελλάδα τρεις φορές (δύο στην Αθήνα και μία στη Χαλκιδική), είχε συμβολική σημασία. Μάλιστα, ο κ. Καραμανλής δεν δίστασε να ανακοινώσει λίγες ώρες μετά την επεισοδιακή σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι όπου η Ελλάδα δεν συναίνεσε στην πρόσκληση ένταξης προς τα Σκόπια, ότι θα επισκεφθεί τη Μόσχα για να ολοκληρωθούν οι συζητήσεις για τον South Stream. Και η επικύρωση της συμφωνίας από την ελληνική Βουλή έγινε όταν οι ΗΠΑ έπνεαν μένεα κατά της Ρωσίας για τον πόλεμο με τη Γεωργία. Αναμφίβολα, ωστόσο, η σύγκρουση αποτυπώθηκε επάνω στη σκακιέρα του Σκοπιανού. Η αναγνώριση της γειτονικής χώρας με το συνταγματικό της όνομα, αλλά και η εμμονή της κυβέρνησης Μπους να ανταμείβει χώρες που την υποστήριξαν, έστω συμβολικά, στο Ιράκ ή στο Αφγανιστάν, 70 crash Νοέμβριος/2011

Ο «ατσάλινος Ο Πούτιν φαίνεται να «φλερτάρει» με τη δημοσιότητα, όμως στην πραγματικότητα τη χρησιμοποιεί για να συντηρεί την εικόνα του ατσάλινου ηγέτη. Δεινός στις πολεμικές τέχνες, δεν διστάζει να φωτογραφηθεί χωρίς πουκάμισο με στρατιωτική εμφάνιση, να ψαρεύει με τον Μεντβέντεφ στον Βόλγα αλλά και κάνει εντυπωσιακή είσοδο με μαύρα δερμάτινα πάνω σε μια τρίτροχη Harley Davidson σε συγκέντρωση που πραγματοποίησαν στο Νοβοροσίσκ μηχανόβιοι, για να τιμήσουν τη μνήμη των ηρώων του Β΄ Παγ-

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:03 PM Page 71

▲ ▲

έδειξαν ότι η Ουάσινγκτον δύσκολα θα ήταν αμερόληπτος συνομιλητής στο θέμα αυτό. Η διεύρυνση του ΝΑΤΟ με την Αλβανία, την Κροατία και τα Σκόπια έφθασε κάποια στιγμή να είναι περισσότερο θέμα πρεστίζ παρά ουσίας για την αμερικανική κυβέρνηση. Πληροφορίες αναφέρουν ότι και η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα υποτίμησε την αποφασιστικότητα της κυβέρνησης Καραμανλή να εμποδίσει την ένταξη της ΠΓΔΜ αν δεν λυθεί το θέμα. Το θέμα της ονομασίας των Σκοπίων διασυνδέθηκε τόσο με το θέμα του Κοσσυφοπεδίου όσο και με το Αφγανιστάν. Η Κοντολίζα Ράις φέρεται να συζήτησε επανειλημμένως με την Ντόρα Μπακογιάννη το θέμα

Έφηβος δήλωνε στους φίλους του ότι ήθελε να μοιάσει στον Μεγάλο Πέτρο και να εργαστεί στην ΚGB

Με τον Γιώργο Παπανδρέου

Με τον Κώστα Καραμανλή

ηγέτης», οι αυλικοί - μαριονέτες και το βελούδινο παραπέτασμα κοσμίου πολέμου. Με την εμφάνιση αυτή κήρυξε ουσιαστικά την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας για τις βουλευτικές εκλογές του Δεκεμβρίου όπου το κόμμα του Ενωμένη Ρωσία ελπίζει να διασφαλίσει πλειοψηφία δύο τρίτων στην Κάτω Βουλή για να μπορέσει να κάνει τροποποιήσεις στο Σύνταγμα. Επόμενος στόχος οι προεδρικές εκλογές του 2012, όπου όπως έχει δηλώσει θα διεκδικήσει εκ νέου την Προεδρία. Και αυτή η μάχη θα είναι σίγουρη. Θα είναι ο μοναδικός υποψήφιος. Οι αντίπαλοί του αποκαλύ-

πτουν ότι πίσω από το κόκκινο βελούδινο παραπέτασμα του Κρεμλίνου, ο «Τσάρος Πούτιν» είναι γυμνός και ανάλγητος μονάρχης που εξολοθρεύει όλους τους αντιπάλους του. Δολοφονίες δημοσιογράφων που του ασκούν κριτική, «λουκέτο» στις εφημερίδες που αποκαλύπτουν στοιχεία της προσωπικής του ζωής, αυλικοί-μαριονέτες που από το μηδέν έγιναν Κροίσοι και κάνουν «χοντρό» επιχειρηματικό παιχνίδι σε παγκόσμιο επίπεδο (βλ. Ρόμαν Αμπράμοβιτς). Τηλεοπτικοί σταθμοί και εφημερίδες έχουν κλείσει, επιχει-

ρηματίες και πολιτικοί αντίπαλοι έχουν πάει φυλακή. Τρεις δημοσιογράφοι της ανεξάρτητης εφημερίδας της Μόσχας «Novaya Gazeta» που ασχολούνταν με τα σκάνδαλα του Πούτιν δολοφονήθηκαν. Πιο χαρακτηριστική και γνωστή είναι η περίπτωση της δημοσιογράφου Άννας Πολιτκόσκαγια (που ασκούσε σκληρή κριτική προσωπικά στον Πούτιν) η οποία βρέθηκε νεκρή με τέσσερις σφαίρες στο κεφάλι, στο ασανσέρ της πολυκατοικίας της, την ημέρα των γενεθλίων του. Την επόμενη της δολοφονίας της ο

πρώην πράκτορας της FSB (πρωην KGB) Αλεξάντερ Λιτβινένκο επέρριψε προσωπικά ευθύνες στον Πούτιν για τη δολοφονία της Πολιτκόσκαγια. Λίγες εβδομάδες αργότερα και ο ίδιος ο Λιτβινένκο βρέθηκε νεκρός αφού πρώτα είχε δηλητηριαστεί με ραδιενεργό πολώνιο 210. Στο μεταξύ, η ρωσική εφημερίδα που δημοσίευσε πως ο Πούτιν επρόκειτο να χωρίσει τη γυναίκα του, για τα μάτια μιας εκρηκτικής Ρωσίδας 24 ετών που είχε υπάρξει και Ολυμπιονίκης, ανέστειλε λίγες μέρες μετά τη λειτουργία της! Νοέμβριος/2011

crash 71

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:03 PM Page 72

crash

ΔΙΕΘΝΗ

▲ ▲

αυτό. Η Αθήνα τήρησε ισορροπημένη στάση, αναγνωρίζοντας μεν τη διαμόρφωση μιας νέας πραγματικότητας στην περιοχή, επισημαίνοντας δε ότι τα εθνικά της συμφέροντα δεν της επιτρέπουν να κινηθεί βιαστικά». Και ολοκλήρωνε ως συμπέρασμα η εφημερίδα: «Με την εκλογή του Μπαράκ Ομπάμα θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο ότι η Ουάσινγκτον θα επανέλθει. Τα εξοπλιστικά προγράμματα δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την ατζέντα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Η αγορά 450 τεθωρακισμένων αρμάτων μάχης από τη Ρωσία, συνολικού ύψους 1,2 δισ. ευρώ, ήταν μια κίνηση γεωστρατηγικής σημασίας για την ελληνική κυβέρνηση, η πρώτη τέτοιου είδους κίνηση από κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ. Την ίδια ώρα, η Ουάσινγκτον πιέζει τόσο για την αγορά νέων υπερσύγχρονων και πανάκριβων οπλικών συστημάτων όσο και για την αναβάθμιση των παλαιοτέρων αμερικανικής ή άλλης κατασκευής, θέλοντας να διατηρήσει την ηγεμονία της στους ελληνικούς στρατιωτικούς εξοπλισμούς. Παράλληλα, υπενθυμίζει ότι εκκρεμεί η ενεργοποίηση της απόφασης του ΚΥΣΕΑ (αρχές του 2008) που αφορά την προμήθεια αμερικανικών πυρομαχικών για τα γερμανικά άρματα μάχης Λέοπαρντ, για την οποία θεωρεί ότι δεν πρέπει να γίνει διαγωνισμός. Επίσης, θεωρεί μάλλον υποχρέωση της Ελλάδας τη δαπάνη εθνικών κονδυλίων για περιπολίες ελληνικών φρεγατών στη Μεσόγειο, στη θαλάσσια περιοχή της Σομαλίας, ακόμη και στον Περσικό Κόλπο για την αντιμετώπιση της διεθνούς τρομοκρατίας, χωρίς ποτέ να λαμβάνει υπόψη (π.χ. παρέχοντας κάποια ανταλλάγματα) τα ποσά που δαπανώνται από τον ελληνικό προϋπολογισμό για τις λεγόμενες διεθνείς υποχρεώσεις της χώρας, οι περισσότερες εκ των οποίων συμπίπτουν με τα αμερικανικά συμφέροντα. Πέρασαν ίσως ανεπιστρεπτί οι αμερικανικές ευχαριστίες για την ελληνική συμμετοχή στις ούτω καλούμενες «αποστολές επιβολής της ειρήνης». Στον πρώτο πόλεμο του Κόλπου η Ελλάδα εξαργύρωσε τη συμμετοχή

72 crash Νοέμβριος/2011

Με την εκλογή Ομπάμα έπρεπε να θεωρείται δεδομένο ότι η Ουάσινγκτον θα επανερχόταν. Όπως και έγινε. Τα εξοπλιστικά προγράμματα δεν θα μπορούσαν να λείπουν από την ατζέντα των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Η εκλογή Παπανδρέου «έσφιξε» περισσότερο τη χειραψία. μιας φρεγάτας με τεθωρακισμένα οχήματα ή με μεταχειρισμένα αντιτορπιλικά». Σύμφωνα με άλλο δημοσίευμα με τίτλο: «Ο Ομπάμα, η Χίλαρι και το μέλλον», το ΒΗΜΑ επισήμαινε ότι σε λίγες μέρες αλλάζει η φρουρά στην Ουάσινγκτον και ο Μπαράκ Ομπάμα αναλαμβάνει την Προεδρία. Ανακύπτει το ερώτημα για το ποια θα είναι η πολιτική της Ουάσινγκτον έναντι της Αθήνας. Απτά δείγματα για αλλαγή της αμερικανικής στάσης δεν υπάρχουν, αφού κατά την προ-

εκλογική περίοδο ο κ. Ομπάμα δεν ήταν και τόσο σαφής σε θέματα που αφορούν άμεσα τη χώρα μας, όπως το Κυπριακό, το Αιγαίο και το Σκοπιανό. Αντιθέτως, προτού θέσει υποψηφιότητα για το χρίσμα των Δημοκρατικών ο κ. Ομπάμα ήταν λαλίστατος για όλα αυτά τα θέματα, υιοθετώντας σχεδόν τις ίδιες θέσεις με αυτές της Αθήνας. Η Αθήνα επιπλέον προβληματίζεται για το γεγονός ότι ο νεοεκλεγείς Πρόεδρος δεν έχει αξιοποιήσει ακόμη σε οποιαδήποτε θέση την ομάδα των Ελληνο-

αμερικανών συνεργατών του, οι οποίοι τον βοήθησαν και τον χρηματοδότησαν στην προεκλογική του εκστρατεία. Εμπειροι παράγοντες της ελληνικής διπλωματίας σημειώνουν επίσης ότι η προσωπικότητα της Χίλαρι Κλίντον και τα άτομα που θα επιλέξει να στελεχώσουν το Στέιτ Ντιπάρτμεντ θα κρίνουν πολλά για τα ελληνικά συμφέροντα».

Ευχάριστοι «τριγμοί» στο Μαξίμου και προβληματισμός

βίος και η πολιτεία της νέας, υπό τον Γιώργο Παπανδρέου, κυβέρνησης της Ελλάδας στην κυριολεξία «στραγγάλισε» τις προσπάθειες Καραμανλή για προσέγγιση με τη Ρωσία. Γι’ αυτό και οι ιδιαζόντως φιλελληνικές δηλώσεις του Πούτιν στην Κίνα δημιούργησαν ευχάριστους «τριγμούς» στο Μέγαρο Μαξίμου. Ευχάριστους μεν, «τριγμούς» δε. Διότι οι δηλώσεις του Πούτιν

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:03 PM Page 73

Η δημοφιλία του Πούτιν βρίσκεται στα ύψη, αφού μέσα σε λίγα χρόνια αύξησε το βιοτικό επίπεδο των Ρώσων διπλασιάζοντας τους μισθούς τους, γεγονός που αποδίδεταιστην αύξηση των τιμώντου πετρελαίουκαι του φυσικού αερίου

Δεν ήταν η μάχη για το όνομα των Σκοπίων που οδήγησε στην ψύχρανση των ελληνοαμερικανικών σχέσεων. Ήταν η προσέγγιση της Ελλάδας με τη Ρωσία, κυρίως στον ενεργειακό τομέα, αλλά και στα εξοπλιστικά προγράμματα, που ξεχείλισε το ποτήρι για την Ουάσινγκτον KGB με την κωδική ονομασία «Αdamov», που αποτελεί πλέον τον νέο «Τσάρο» της Ρωσίας, με μυστικές και ανεξακρίβωτες σχέσεις με τον «Drosdov» και με ιερά οικονομικά συμβόλαια με το Άγιο Όρος και τα Ιεροσόλυμα; Τι σήμαινε, τι σημαίνει και σε τι μπορεί μελλοντικά να εξελιχθεί η όποια «σχέση» του Βλαντιμίρ Πούτιν με την Ελλάδα, είτε μέσω των επαφών και συνεργασιών του με τον Καραμανλή ή με τον Παπανδρέου ή με οποιονδήποτε άλλον κληθεί να κυβερνήσει τη χώ-

▲ ▲

μόνο καλοδεχούμενες ήταν αλλά το επιτελείο του υπουργείου Εξωτερικών βρέθηκε «αδιάβαστο» και χωρίς σχεδιασμό ευρύτερης «εκμετάλλευσης» μιας τέτοιας συνηγορίας. Κι αυτό γιατί σχεδόν κανείς εκεί δεν ήξερε – ούτε ξέρει– τι ουσιαστικά αποτελεί για την Ελλάδα η –λόγω Πούτιν– ρωσική «έκρηξη αγάπης». Πώς θα το χειριστούν; Τι ήταν, τι είναι και τι –ενδεχομένως– μπορεί να αποτελέσει για την Ευρώπη αλλά και για την Ελλάδα ιδιαίτερα ο πράκτορας της

ρα που αποτελεί το νοτιότερο άκρο της Ευρώπης με τα χειρότερα οικονομικά χάλια των τελευταίων 50 ετών; Συμβόλαια θανάτου, εν ψυχρώ δολοφονίες δημοσιογράφων, δηλητηριάσεις, ωραίες γυναίκες συνθέτουν σύμφωνα με πολλούς ένα ακραίο « σκηνικό» του πολυτάραχου βίου του Πούτιν. Έφηβος δήλωνε στους φίλους του ότι ήθελε να μοιάσει στον Μεγάλο Πέτρο και να εργαστεί στην ΚGB. «Γκουρού» των πολεμικών τεχνών αν και είχε ύψος μόλις 1,70 μ. κατάφερε να εξουδετερώνει και τους πιο σωματώδεις αντιπάλους. Ο νέος «Τσάρος» της Ρωσίας σπάνια ανοιγοκλείνει τα μάτια του, δεν χαμογελά παρά μόνο μειδιά… ελαφρώς και έχει χαρακτηριστικά γκρι ανέκφραστα μάτια και ήρεμη αλλά αχρωμάτιστη συναισθηματικά φωνή. Πώς κατάφερε για περισσότερο από 10 χρόνια να κρατάει το δαχτυλίδι της εξουσίας και να είναι

Εικόνες από τη Ρωσία στη μετα-σοβιετική εποχή, οι αμερικανικές φίρμες κυριαρχούν... Νοέμβριος/2011

crash 73

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:03 PM Page 74

crash

ΔΙΕΘΝΗ To 2008 οκτώ χρόνια μετά την ανάληψη της εξουσίας, ο Πούτιν «εγκατέλειψε» την Προεδρία, καθώς σύμφωνα με το Σύνταγμα, επιτρέπονται μόνο δύο συνεχόμενες προεδρικές θητείες. Δάνεισε το κλειδί του Κρεμλίνου στον Ντμίτρι Μεντβέντεφ, για να αναλάβει ο ίδιος την πρωθυπουργία της Ρωσίας. Το ποιος όμως κάνει κουμάντο στο πηδάλιο της Ρωσίας το αποτυπώνει εύστοχα ένα άλλο ανέκδοτο: «Ο Πούτιν κι ο Μεντβέντφ πάνε σε ένα εστιατόριο για να φάνε. Κοιτάζουν τον κατάλογο και μετά έρχεται ο σερβιτόρος. «Εγώ θα πάρω ένα φιλέτο καλοψημένο» λέει ο Πούτιν. «Για λαχανικά τι λέτε;» ρωτά ο σερβιτόρος. «Το λαχανικό θα πάρει κι αυτό ένα φιλέτο» λέει ο Πούτιν, εννοώντας τον Μεντβέντεφ.

74 crash Νοέμβριος/2011

ο απόλυτος κυρίαρχος του πολιτικού σκηνικού της Ρωσίας; Ένα από τα πολλά ανέκδοτα που κυκλοφορούν για τον πρώην Πρόεδρο και σημερινό πρωθυπουργό της Ρωσίας: Βλέπει ο Πούτιν στον ύπνο του το φάντασμα του Στάλιν και τον ρωτάει: «Τι πρέπει να κάνω για να κυβερνήσω σωστά τη χώρα;». «Δύο πράγματα», απαντάει ο Στάλιν. «Πρώτον, θα μαζέψεις και θα σκοτώσεις όλους τους δημοκράτες και δεύτερον θα βάψεις το εσωτερικό του Κρεμλίνου μπλε». «Γιατί μπλε;», αναρωτιέται ο Πούτιν. «Χα!», λέει ο Στάλιν. «Το 'ξερα ότι δεν θα με ρωτήσεις για το πρώτο!».

▲ ▲

Ο νέος Τσάρος της Ρωσίας σπάνια ανοιγοκλείνει τα μάτια του, δεν χαμογελά παρά μόνο μειδιά και έχει χαρακτηριστικά γκρι ανέκφραστα μάτια και ήρεμη αλλά αχρωμάτιστη συναισθηματικά φωνή

Το κλασικό αυτό ανέκδοτο διηγούνται οι πολιτικοί αντίπαλοι του Βλαντιμίρ Πούτιν μειδιώντας για να περιγράψουν τον αγέλαστο ηγέτη της Ρωσίας με τα γκρι ανέκφραστα μάτια και την ήρεμη

αλλά αχρωμάτιστη συναισθηματικά φωνή. Αδίστακτος αλλά ευφυής, απόφοιτος της Νομικής , αναρριχήθηκε στα ανώτερα κλιμάκια της KGB που σήμερα καλείται FSB – με «αγροτικό» στην

Βλέπει ο Πούτιν στον ύπνο του το Στάλιν και τον ρωτάει: «Πώς θα κυβερνήσω σωστά τη χώρα;» «Δύο πράγματα θακάνεις», απαντάει ο Στάλιν. «1. Θα σκοτώσεις όλους τους δημοκράτες και 2. θα βάψεις μπλε το Κρεμλίνο». «Γιατί μπλε;» ξαναρωτάει ο Πούτιν. «Χα!» γελάει ο Στάλιν. «Το 'ξερα ότι δεν θα με ρωτήσεις για το πρώτο!».

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:03 PM Page 75

Κατάφερε για περισσότερο από 10 χρόνια να κρατάει το δαχτυλίδι της εξουσίας και να είναι ο απόλυτος κυρίαρχος του πολιτικού σκηνικού της Ρωσίας. Εδώ με τον Σίλβιο Μπερλουσκόνι

Πούτιν, KGB και Ορθοδοξία δεται στην αύξηση των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου. Μάλιστα, η ρωσική οικονομία αναπτύσσεται κατά μέσον όρο 6,7% ενώ το 2000 το μέσο εισόδημα αυξάνεται κατά 10% τον χρόνο.

Προσπαθεί να κρατά χαμηλούς τόνους στην προσωπική του ζωή

Βλαντιμίρ Πούτιν προσπαθεί να κρατά χαμηλούς τόνους για την προσωπική του ζωή. Ελάχιστες φωτογραφίες έχουν δημοσιευθεί από τις κόρες του και μάλιστα όταν αυτές ήταν σε νεαρή ηλικία. Ωστόσο, εντυπωσιακές γυναίκες του έχουν αποδοθεί από καιρού εις καιρόν ως επίσημες αγαπημένες. Στη λίστα με τα…

μωρά του Πούτιν (Putinskie Krasotki) έχουν καταγραφεί Αλίνα Καμπάεβα , Σβετλάνα Κόρκινα), Νατάλια Κάπροβιτς , Σβετλάνα Ζούροβα η χορεύτρια των Μπολσόι Σβετλάνα Ζαχάροβα και πρόσφατα η Γιάννα Λαπίκοβα (υποψήφια για τον τίτλο της Μις Ρωσία, πρώην μοντέλο εσωρούχων) που εκτελεί χρέη προσωπικής φωτογράφου του. O Πούτιν ουδέποτε αποποιήθηκε το παρελθόν του στην ΚGB αλλά δηλώνει με περηφάνια ότι σε όλη του τη ζωή βάδιζε με το… Σταυρό στο χέρι. Δηλώνει βαθιά θρησκευόμενος Χριστιανός Ορθόδοξος, επισκέπτεται το Άγιο Όρος, τα Ιεροσόλυμα και διατηρούσε στενούς δεσμούς

▲ ▲

πρώην Αν. Γερμανία – εξελέγη αναπληρωτής δήμαρχος Λένινγκραντ (σημερινή Αγία Πετρούπολη) επί οκτώ χρόνια διατέλεσε πρόεδρος της Ρωσίας και για άλλα τέσσερα πρωθυπουργός. Είδωλό του ο Μέγας Πέτρος . Όπως εκείνος μετέτρεψε τη Ρωσία από περιφερειακό βασίλειο σε αυτοκρατορία, έτσι και ο Πούτιν οραματίσθηκε και ανοικοδόμησε από τις στάχτες του άκρατου καπιταλισμού και του ανεξέλεγκτου φιλελευθερισμού μια υπερδύναμη. Η δημοφιλία του ακόμη και ως πρωθυπουργός βρίσκεται στα ύψη, αφού μέσα σε λίγα χρόνια αύξησε το βιοτικό επίπεδο των ρώσων διπλασιάζοντας τους μισθούς τους, γεγονός που αποδί-

Η Γιάννα Λαπίκοβα που εκτελεί χρέη προσωπικής φωτογράφου του Νοέμβριος/2011

crash 75

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:03 PM Page 76

crash

ΔΙΕΘΝΗ

▲ ▲

με τον μακαριστό Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο (για τον οποίο υπήρχαν φήμες ότι είχε επίσης στρατολογηθεί στην KGB εμφανιζόταν στα αρχεία των μυστικών υπηρεσιών με το κωδικό όνομα Drosdov). Άλλωστε και η Εκκλησία χαράσσει τη δική της πολιτική και το Πατριαρχείο Μόσχας φιλοδοξεί να αναδειχθεί ως Πρωτόθρονη Εκκλησία «εκτοπίζοντας» την Κωνσταντινούπολη και συνάπτοντας ιερούς οικονομικούς δεσμούς με τα έτερα προπύργια της Ορθοδοξίας: το Άγιο Όρος και τα Ιεροσόλυμα. Ήδη τα τελευταία χρόνια έχουν μετακινηθεί στους Αγίους Τόπους 300.000 Ρώσοι για να ενισχύσουν το Χριστιανικό στοιχείο ενώ ουκ ολίγα χρήματα δίδονται τόσο για την ανέγερση ναών στα Ιεροσόλυμα όσο και για την αναστήλωση μνημείων στο Άγιο Όρος. Το 2000, σε συνέντευξη που έδωσε στην εφημερίδα “Le Figaro” , ο δημοσιογράφος τον ρώτησε πώς συνδυάζει τις δύο αντιφατικές πραγματικότητες, από τη μία να έχει διατελέσει στέλεχος της KGB και από την άλλη το ότι έβαλε πάνω στον Πανάγιο Τάφο στα Ιεροσόλυμα ένα σταυρό που του είχε δώσει η μητέρα του. Η απάντηση που έδωσε ήταν αποστομωτική: «Η ζωή είναι γεμάτη αντιθέσεις. Όταν πάψουν να υπάρχουν αντιθέσεις, τότε αυτό θα σημάνει το θάνατο. Η Ρωσία δεν είναι μια χώρα τεχνητή έχει μακρά ιστορία. Και παρ' όλες τις προσπάθειες πού έγιναν κατά τη

«Γκουρού» των πολεμικών τεχνών αν και είχε ύψος μόλις 1.70μ. κατάφερε να εξουδετερώνει και τους πιο σωματώδεις αντιπάλους

διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, στάθηκε αδύνατο να ξεριζωθούν οι πολιτισμικές ρίζες του έθνους. Μοιάζει με το χορτάρι στις λεωφόρους των μεγάλων πόλεων, πού τελικά κατορθώνει να ξετρυπώσει μέσα από την άσφαλτο. Η μητέρα μου ήταν άνθρωπος πιστός, σε μια εποχή που η λατρεία ήταν κάτι επικίνδυνο στη

Σοβιετική Ένωση. Με είχε βαφτίσει κρυφά στην Εκκλησία. Γιατί λοιπόν, να προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι μου έδωσε το σταυρό της να τον βάλω στον τάφο του Κυρίου μας στα Ιεροσόλυμα; Νιώθω περήφανος πού ανήκω στη ρωσική ορθόδοξη Εκκλησία. Το γεγονός αυτό με γεμίζει και δημιουργεί έναν προσωπικό δεσμό με

το λαό μου και τον πολιτισμό του. Η πίστη μου προσφέρει μια ηθική, μου χαρίζει εσωτερική γαλήνη». Τα χρόνια που ο Πούτιν έκανε το… αγροτικό του ως μυστικός πράκτορας στην Αν. Γερμανία, ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης Μιχαήλ Γκορμπατσόφ άρχισε να εφαρμόζει οικονομικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις. Υπέρμα-

Tα σκήπτρα της διαδοχής aπό τον Μπόρις Γιέλτσιν Ο Γιέλτσιν απογοητευμένος από τους πέντε πρωθυπουργούς που είχε ορίσει και αποκαθηλώσει σε διάστημα 17 μηνών, έδωσε τα σκήπτρα της διαδοχής στον Βλαντιμίρ Πούτιν. Ο Ρωσικός λαός στην αρχή ήταν δύσπιστος κυρίως γιατί ο νεοφώτιστος πρωθυπουργός όξυνε το κλίμα και τις εχθροπραξίες με τους Τσετσένους, ενώ οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον χαρακτήρισαν πολιτικά αδιάφορο και ανεπαρκή. Οξυδερκής και ευέλικτος ο Πούτιν κατέστρωσε νέο σχέδιο και άρχισε να ξεδιπλώνει τα επικοινωνιακά του όπλα. 76 crash Νοέμβριος/2011

Στις δημόσιες δηλώσεις του άρχισε να μιλά με σκληρά λόγια για τους Τσετσένους που έκαναν τρομοκρατικές επιθέσεις στο Μετρό και σε δημόσια κτήρια και να χαϊδεύει τα… ώτα των Ρώσων. Μέσα σε λίγες εβδομάδες η δημοτικότητά του εκτοξεύτηκε στα ύψη. Λίγες μέρες πριν την εκπνοή του 1999, ο Γιέλτσιν που αντιμετώπιζε προβλήματα υγείας και ήταν ταλαιπωρημένος από το ποτό παραιτήθηκε αιφνιδιαστικά, ορίζοντάς διάδοχό του και προεδρεύοντα της Ρωσίας τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Από τότε μέχρι σήμερα ο νέος

«Τσάρος της Ρωσίας» κρατά σφικτά το «δακτυλίδι της εξουσίας» εξουδετερώνοντας οποιονδήποτε πολιτικό του αντίπαλο. Τόσο τα ΜΜΕ της Δύσης όσο και οι πολιτικοί του αντίπαλοι εξέφραζαν έντονες επιφυλάξεις κατά πόσο ο νέος πρόεδρος – δεδομένης της προϋπηρεσίας του στην KGB - θα ήταν σε θέση να εργαστεί για μια ελεύθερη Ρωσία. Στην πρώτη του ομιλία του ως προεδρεύων, υποσχέθηκε: «η ελευθερία του λόγου, ελευθερία της συνείδησης, η ελευθερία του Τύπου, το δικαίωμα στην ιδιωτική ιδιοκτησία, αυτές οι

βασικές αρχές μιας πολιτισμένης κοινωνίας θα πρέπει να προστατεύονται». Η ομιλία του αυτή έπαιξε καταλυτικό ρόλο στο να εκλεγεί στις 26 Μαρτίου 2000 πρόεδρος της Ρωσίας εκτοπίζοντας έντεκα συνυποψήφιούς του. Η πρώτη του κίνηση μετά την εκλογή του ήταν να περάσει από τη Δούμα, τη συνθήκη που προέβλεπε τη μείωση των όπλων. Η συνθήκη που είχε αποτελέσει τα προηγούμενα επτά χρόνια αντικείμενο συνομιλιών με τις ΗΠΑ προέβλεπε τη μείωση κατά το ήμισυ της παραγωγής των πυρη-

068_077_PUTIN 10 10/27/11 10:03 PM Page 77

χος των μεταρρυθμίσεων ο Πούτιν δεν δίστασε να εκφράσει τη δυσαρέσκειά του το 1989 κατά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, όταν η Ρωσία δεν μπόρεσε να ηγηθεί των εξελίξεων της κοσμοϊστορικής αυτής αλλαγής. Ένα χρόνο μετά, επέστρεψε στη Ρωσία, όπου συνέχισε να εργάζεται ως μυστικός πράκτορας. Το 1991 όταν άρχι-

σε η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Πούτιν αποστρατεύθηκε από την KGB με το βαθμό του συνταγματάρχη προκειμένου να ασχοληθεί με την πολιτική. Δούλεψε στο πλευρό του δημάρχου της Αγίας Πετρούπολης Aνατόλι Σομπτσχακ και το 1994 έγινε αναπληρωτής δήμαρχος. Κατά την παραμονή του στο δήμο βοήθησε στο να δημιουργηθούν αυτοκινητόδρομοι και άνοιξε το δρόμο για την έλευση πολυεθνικών εταιρειών, από ξενοδοχεία, μέχρι την Αμερικανική Coca Cola και την Ιαπωνική NEC. Μάλιστα ήταν εκείνος που προετοίμασε την υποδοχή του τότε Προέδρου των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, στην Αγία Πετρούπολη. Το 1996 όταν ο Σόμπτσχακ έχασε τις εκλογές, ο νικητής του πρότεινε να γίνει σύμβουλός του, αλλά ο Πούτιν το αρνήθηκε για λόγους τιμής. Άλλωστε, οι πολιτικές του φιλοδοξίες ξεπερνούσαν τα όρια του δήμου της Αγίας Πετρούπολης. Μέσα σε λίγους μήνες κατάφερε να ενταχθεί στον κύκλο των στενών συνεργατών του Μπορίς Γιέλτσιν και ανέλαβε τη θέση του αναπληρωτή διαχειριστή του Κρεμλίνου. Η θητεία του στην KGB, η εξοικείωση με τις πολεμικές τέχνες αποτέλεσαν τον Μάρτιο 1999 το διαβατήριό του για το διορισμό του ως γραμματέα του Συμβουλίου Ασφαλείας του Κρεμλίνου, ένα σώμα που συμβουλεύει τον πρόεδρο για τα θέματα που της εξωτερικής πολιτικής, εθνικής ασφάλειας και επιβολής του νόμου.

νικών όπλων. Η κίνησή του αυτή θεωρήθηκε ως το πρώτο βήμα για την τήξη των πάγων με τις ΗΠΑ. Προσπάθησε να γεφυρώσει τις διαφορές του με τις υπόλοιπες υπερδυνάμεις και να χτίσει ισχυρούς δεσμούς. Τον Ιούλιο του 2001, ο συναντήθηκε με τον Κινέζο Πρόεδρο Jiang Zemin και υπέγραψαν ένα «σύμφωνο φιλίας» το οποίο προέβλεπε τη βελτίωση των εμπορικών σχέσεων μεταξύ Κίνας και Ρωσίας. Τέσσερις μήνες μετά ο Πούτιν επισκέφθηκε την Ουάσιγκτον και παρά το γεγονός ότι δεν κατάφε-

ραν να συμφωνήσουν στο πυραυλικό αμυντικό σύστημα αποφάσισαν να μειώσουν δραματικά τα πυρηνικά όπλα. Το 2002 ο Πούτιν επισκέφθηκε και την Πολωνία όντως ο πρώτος Ρώσος πρόεδρος που επισκέφθηκε τη χώρα μετά το 1993. Σήκωσε όμως και τα… μανίκια και μαζί με οικονομολόγους κατέστρωσαν σχέδιο για την οικονομική ανάκαμψη της χώρας. Τον Ιανουάριο του 2007, το αμερικανικό περιοδικό «Time» ανακήρυξε τον Πούτιν άνθρωπο της χρονιάς με υπότιτλο «ένας Τσάρος γεννιέται».

Ένας Ρώσος... Τζέιμς Μποντ Ποιος είναι όμως ο «Τσάρος» της σύγχρονης Ρωσίας; Οι πληροφορίες που γνωρίζουμε για τη ζωή του είναι ελάχιστες και προέρχονται από τη βιογραφία του που εκδόθηκε το 2000. Γεννήθηκε την 7η Οκτωβρίου 1952 στο Λένιγκραντ, από φτωχούς γονείς. Ο πατέρας του ήταν εργοδηγός σε εργοστάσιο μετάλλου και η μητέρα του οικονόμος. Ζούσαν διαμέρισμα που μοιράζονταν με άλλες δύο οικογένειες. Οι δύο μεγαλύτεροι αδελφοί του πέθαναν πριν τους γνωρίσει. Σε μια εποχή που στην κομουνιστική ΕΣΣΔ η θρησκεία απαγορευόταν, η μητέρα του τον βάπτισε κρυφά χριστιανό ορθόδοξο, παρά τις αντιρρήσεις του άθεου πατέρα του. Στην πολιτική μυήθηκε από πολύ νεαρή ηλικία με ιδιαίτερο τρόπο. Ο παππούς του Σπυρίδωνας ήταν μάγειρας του Bλαντιμίρ Λένιν και του Iωσήφ Στάλιν. Στα 16 του ήταν ο κορυφαίος στο Σάμπο, ένα είδος ρωσικής πολεμικής τέχνης, Παρά το μόλις 1.70 ύψος του, εξουδετέρωνε και τους πιο σωματώδεις αντιπάλους.Μέντοράς του στις πολεμικές τέχνες ήταν ο Aνατόλι Pάκλιν. Σήμερα ο Pάκλιν είναι οδηγός του. Θυμάται ότι ήταν ένα πολύ καλλιεργημένο και πειθαρχημένο παιδί: «Ήταν και είναι ένας πολύ έξυπνος μαχητής. Tο τζούντο τον έμαθε να εκμεταλλεύεται αδυναμίες και λάθη των αντιπάλων του». Άριστος μαθητής γράφτηκε στη Σχολή 281, που δεχόταν μόνο τους άριστος. Στον ελεύθερο χρόνο του έπαιζε χάντμπολ, έκανε εκπομπές στον σχολικό ραδιοφωνικό σταθμό και δήλωνε θαυμαστής των

Beatles. Παρακολουθούσε ταινίες κατασκοπείας - χωρίς ποτέ να αποκαλύψει εάν ήταν θαυμαστής και του Βρετανού Τζέιμς Μποντ ήρωα των βιβλίων του Ίαν Φλέμιγκ - και ουκ ολίγες φορές είχε εξομολογηθεί στους συμμαθητές του ότι επιθυμούσε να εργαστεί στην KGB. To 1975 αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Λένινγκραντ, αντί όμως να ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου αποφάσισε να εργαστεί στην KGB. Μάλιστα, ήταν ο μόνος που επιλέχθηκε να στρατολογηθεί από τους 100 αποφοίτους της τάξης του. Το 1983 παντρεύτηκε τη Λιουντμίλα, πρώην καθηγήτρια γαλλικών και ιταλικών. Απέκτησαν δύο κόρες, τη Mαρία και την Εκατερίνα. Λίγα είναι γνωστά για τις αποστολές του Πούτιν στο εξωτερικό. Το 1985 η KGB τον έστειλε στη Δρέσδη. Εργαζόταν ως μυστικός πράκτορας με το κωδικό όνομα Αdamov και ήταν διευθυντής του Σοβιετικογερμανικού Σπιτιού της Φιλίας, ένα κοινωνικό και πολιτιστικό club. Μέσω της θέσης αυτής κατάφερε να διεισδύσει στην οικονομική, πολιτική και πολιτιστική ελίτ της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Σε αντίθεση με άλλους ρώσους πράκτορες ο Πούτιν αγαπούσε τη γερμανική κουλτούρα. Μάλιστα ακόμη και σήμερα στις επίσημες εμφανίσεις του όταν υπάρχουν γερμανοί συνομιλητές μιλά γερμανικά. Αντίθετα, αν και γνωρίζει άπταιστα Αγγλικά, χρησιμοποιεί πάντα μεταφραστή. Μάλιστα λέγεται ότι η μόνη φορά που μίλησε αγγλικά δημόσια ήταν στη διεκδίκηση των χειμερινών Oλυμπιακών Αγώνων του 2014. Νοέμβριος/2011

crash 77

078_084_SUNENTEUKSH DRAGASAKIS 10/27/11 10:06 PM Page 78

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γιάννης Δραγασάκης

Tο κρaτοσ λειτουργεί

”

ωσ πλυντΗριο...

(...) η

”

Proton είναι μόνο η αρχή Συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου

ούμε σε μια εποχή που υπάρχουν «περισσότεροι ναυαγοί παρά ναυτικοί», είχε πει κάποτε ο Ουρουγουανός δημοσιογράφος και συγγραφέας Εντουάρντο Γκαλεάνο. Aπό τότε που η χώρα μας κατέστη πειραματόζωο στα εργαστήρια των χαρτογιακάδων των φωτεινών καντράν για μια Ευρώπη χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο, οι ναυαγοί εδώ πληθαίνουν επικίνδυνα, όπως θα διαπίστωνε κι ο ίδιος ο Γκαλεάνο αν μας επισκεπτόταν. Είναι οι άνεργοι με τις άδειες τσέπες, οι εργαζόμενοι της επισφάλειας, οι άστεγοι που πληθαίνουν, οι τοξικομανείς που κατακλύζουν τα Προπύλαια ενώ η κυβέρνηση κόβει την επιχορήγηση στο ΚΕΘΕΑ. Εκείνοι που «περισσεύουν» κατά τους γκλαμουράτους θιασώτες του «ανταγωνισμού». Ακόμα και το φθινόπωρο, σαν να ’ρθε «πιο βαρύ» φέτος, κλέβοντας τον ήλιο, που μόνος έμοιαζε να αποσώζει το ηθικό μιας Ελλάδας που υφίσταται μια καθ’ όλα ορατή λεηλασία από το «αόρατο χέρι» της «αγοράς». Πράγματι πιστεύουν ότι αυτή η πολιτική θα σώσει τη χώρα; «Είναι μια καταστροφή χωρίς δημιουργία. Η ύφεση είναι εσκεμμένη και αποσκοπεί στην κατάλυση κάθε έννοιας κοινωνικού κράτους», θα μου πει ο Γιάννης Δραγασάκης, διαπρεπής οικονομολόγος και πολιτικός επιστήμονας, ηγετικό στέλεχος του ΣΥΝ από την ίδρυσή του και εκλεγμένος τέσσερις φορές βουλευτής του. Ανέκαθεν δριμύς επι78 crash Νοέμβριος/2011

κριτής του οικονομικού αυτού «σχεδιασμού» που αποβάλλει ανθρώπους, ο Γιάννης Δραγασάκης έχει μακρά πολιτική διαδρομή, που ξεκινά από τη δράση του στα μαθητικά του χρόνια με τη νεολαία Λαμπράκη, περνά μέσα από την αντιδικτατορική αντίσταση, για να καταλήξει στη σύγχρονη πολιτική σκηνή, όπου ανέκαθεν αποτελούσε μια νηφάλια πλην δυναμική πολιτική φωνή. Λίγο πριν το ραντεβού μου με τον κ. Δραγασάκη, ξεφυλλίζοντας μια εφημερίδα, με φόντο το γνώριμο πλέον σκηνικό του κλεισίματος της Βασιλίσσης Σοφίας από τις κλούβες των ΜΑΤ, έπεσε το μάτι μου στην είδηση ότι η σουηδική Ακαδημία απένειμε ξανά το Νόμπελ σε οικονομολόγους που βρίσκονται στον αντίποδα εκείνων της Σχολής του Σικάγο, τους οποίους

«Αντιμετωπίζουν την Ελλάδα σαν επιχείρηση. Και το ιδιωτικό χρέος ως δημόσιο. Είμαστε, και σε αυτό, πειραματόζωα…»

βράβευε επί σειρά ετών παλαιότερα. Έχει κι αυτό τη σημασία του, τη στιγμή που τα αγόρια του Φρίντμαν βρίσκονται στο απόγειο της ανεξέλεγκτης δράσης τους… «Πρόκειται για μια νέα φάση στην ιστορία, στην οποία το μεγάλο κεφάλαιο θέλει να πάρει πίσω ό,τι κατέκτησαν οι εργαζόμενοι τον προηγούμενο αιώνα», θα πει ο κ. Δραγασάκης. Στη χώρα μας, θα επισημάνει, είναι η «πρώτη φορά από την εποχή του Όθωνα που βάζουν υποθήκη τη δημόσια περιουσία για να καλύψουν το χρέος». Πριν από περίπου ένα χρόνο είχε, θυμάμαι, δηλώσει ότι «η αναδιάρθρωση του χρέους είναι αναγκαία, είναι αναπόφευκτη αλλά δεν είναι πανάκεια. Εξαρτάται ποιος την κάνει και για ποιο σκοπό. Μια αναδιάρθρωση που γίνεται με πρωτοβουλία των πιστωτών, ακόμη κι αν περιλαμβάνει διαγραφή μέρους του χρέους, υπάρχει κίνδυνος να μην αποτελέσει μια ανάσα για το λαό, αλλά να κάνει τη θηλιά πιο σφιχτή αν οι πιστωτές επιβάλουν τους όρους τους». Επάνω σε αυτό, τον ρωτώ: Σήμερα, οδεύουμε προς ένα κούρεμα του χρέους με τους όρους των δανειστών, και σε αναδιάρθρωση γύρω στο 2013. Ανάσα ή θηλιά στο λαιμό μας; Σήμερα την πρωτοβουλία την έχει η τρόικα και οι δυνάμεις πίσω από την τρόικα, άρα πάμε σε λύσεις οι οποίες στόχο έχουν να διασφαλίσουν τα ισχυρά συμφέροντα διεθνώς, και όχι τον ελ-

078_084_SUNENTEUKSH DRAGASAKIS 10/27/11 10:06 PM Page 79

Oι κυβερνήσεις έχουν ήδη δώσει στις ελληνικές τράπεζες πάνω από 108 δισ. ευρώ. Έχουμε καπιταλισμό επιδοτούμενο από το Δημόσιο

” ▲ ▲

ληνικό λαό. Βεβαίως δεν γνωρίζουμε ακόμα τις λεπτομέρειες, αλλά το σίγουρο είναι ότι η όποια ρύθμιση/διαγραφή χρέους θα ενταχθεί σε ένα πακέτο μέτρων τα οποία θα είναι επώδυνα, και κυρίως θα είναι στην ίδια λογική. Δηλαδή, λιτότητα, η οποία μας φέρνει ύφεση, η ύφεση δημιουργεί πρόβλημα στη συγκέντρωση των εσόδων και πρόβλημα ανεργίας, πρόβλημα στα ασφαλιστικά ταμεία κ.λπ. Επομένως, νομίζω πάμε σε σφίξιμο της θηλιάς, παρά σε μια πιο άνετη κατάσταση για τον ελληνικό λαό, και ίσως πάμε ακόμα σε ένα νέο σοκ. Με την έννοια ότι η ρύθμιση αυτή θα συνδυαστεί με το αίτημα της άμεσης ισοσκέλισης του προϋπολογισμού, οι οποία θα σημαίνει πάλι απολύσεις, μείωση μισθών... Επίσης, η αναδιάρθρωση είναι αναγκαία, αλλά δεν είναι επαρκής, επειδή το ευρύτερο πρόβλημα είναι το πρόβλημα της ανάπτυξης. Δηλαδή, ακόμα και να διαγραφεί ολόκληρο το χρέος, εάν δεν υπάρξουν συνθήκες ανάκαμψης της οικονομίας, των επενδύσεων και της απασχόλησης, πάλι θα είμαστε στην ίδια κατάσταση. Χρειάζεται κυρίως ένας συνδυασμός της ρύθμισης του χρέους με μια χρηματοδότηση της ανάκαμψης της οικονομίας, τουλάχιστον στο πρώτο στάδιο. Όπως κι εσείς έχετε αναφέρει, το ίδιο το ΔΝΤ εκτιμά ότι, όχι μόνο δεν βρισκόμαστε κοντά στο τέλος της κρίσης, αλλά είμαστε στην αρχή μιας νέας, επικίνδυνης φάσης της. Πρόσφατα, ο Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, συμφωνώντας με πλείστους οικονομικούς αναλυτές, είπε ότι ο τρόπος με τον οποίο επιχειρείται να εφαρμοστεί η λιτότητα σε χώρες όπως η Ελλάδα είναι εγκληματικός. Τελικά, η «συνταγή» της σφιχτής δημοσιονομικής πολιτικής που μας έχουν χορηγήσει είναι ένα σχέδιο επεξεργασμένο με αφέλεια και πλημμελή γνώση ή ένα σχέδιο που εξυπηρετεί πλήρως τους στόχους του, οι οποίοι όμως μπορεί να είναι διαφορετικοί από τον διακηρυγμένο, εκείνον της σωτηρίας της Ελλάδας και της Ευρωζώνης; Νοέμβριος/2011

crash 79

078_084_SUNENTEUKSH DRAGASAKIS 10/27/11 10:06 PM Page 80

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

Η δική μου ανάλυση πάει περισσότερο στο δεύτερο. Βεβαίως, στα μοντέλα που έχουν εφαρμοστεί, σίγουρα υπάρχουν και λάθη, παραλείψεις. Για παράδειγμα, δεν είχαν υπολογίσει τη μεγάλη φυγή καταθέσεων από την Ελλάδα στο εξωτερικό και τις επιπτώσεις που αυτή έχει και στις τράπεζες και στην οικονομία. Αλλά ο κύριος στόχος αυτής της πολιτικής που εφαρμόζεται στην Ελλάδα είναι ακριβώς ότι η ύφεση είναι επιθυμητή. Δηλαδή θέλουν μέσω της ύφεσης να αυξηθεί η ανεργία, μέσω της αύξησης της ανεργίας να συμπιεστούν οι μισθοί… Μέσα από μια υποτίμηση των πάντων στην Ελλάδα -και των περιουσιακών στοιχείων- θέλουν να δημιουργηθούν συνθήκες κερδοσκοπικών ευκαιριών. Και με αυτό τον τρόπο ακριβώς αυτοί βλέπουν μια ανάκαμψη. Αλλά αυτό το σχέδιο είναι μια καταστροφή χωρίς δημιουργία. Πάνω σε σωρούς ερειπίων, δεν μπορεί να δει κανείς κάτι θετικό για το μέλλον του λαού. Μέχρι τότε, η νέα γενιά ιδίως, στην οποία η ανεργία έχει ξεπεράσει το 40-45%, θα αρχίσει να απογοητεύεται, να ψάχνει ευκαιρίες στο εξωτερικό. Και, όταν μια χώρα χάνει το ανθρώπινο δυναμικό της, χάνει τον πιο πολύτιμο πόρο για την ανάπτυξη και την πρόοδό της. ...Είναι αυτό που συμβαίνει κατά κόρον στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, το λεγόμενο στράγγισμα μυαλών (brain drain)… Τελικά, όλο αυτό πιστεύετε ότι έχει στόχο την αναδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και την αποδόμηση του κοινωνικού κράτους; Οι στρατηγικοί στόχοι είναι, πρώτον, να μη συμμετέχει το κεφάλαιο στα «βάρη» για την αναπαραγωγή της κοινωνίας, γενικά (παιδεία, υγεία, ασφάλιση) και, δεύτερον, οι χώροι που σήμερα καλύπτονται από δημόσια αγαθά να γίνουν χώροι για την ελεύθερη δράση του κεφαλαίου. Ιδιωτική παιδεία, ιδιωτική υγεία, ιδιωτική ασφάλιση, το λεγομενο outsourcing: δηλαδή το Δημόσιο να μην κάνει το ίδιο πράγμα αλλά να το δίνει σε ιδιωτικές εταιρείες. Είναι η νέα ζώνη που πάνε να διαμορφώσουν για την ανάπτυξη του καπιταλισμού γύρω από το κράτος και, κατά μια έννοια, επιδοτούμενο από το κράτος. Γι’ αυτό και η επίθεση είναι παγκόσμια. Σε εμάς γίνεται με έναν ακραίο τρόπο, διότι η Ελλάδα είναι η πρώτη ανεπτυγμένη χώρα και η πρώτη χώρα-μέλος της Ευρωζώνης στην οποία δοκιμάζεται αυτή η πολιτική. Αλλά ως αντίληψη υπάρχει παντού. Δηλαδή, ακόμα και στη Φινλανδία, που είναι η πρώτη χώρα της Ευρώπης σε ανταγωνιστικότητα, ασκούνται πιέσεις στο κοινωνικό κράτος. Στην Αμερική, υπάρχει το λεγόμενο Κόμμα του Τσαγιού, το οποίο πιέζει για ανάλογες πολιτικές. Θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως μια νέα φάση στην Ιστορία, στην οποία το μεγάλο κεφάλαιο θέλει να πάρει πίσω ό,τι κατέκτησαν οι εργαζόμενοι τον προηγούμενο αιώνα. Ο ίδιος, όμως, ο πολυεκατομμυριούχος 80 crash Νοέμβριος/2011

«Η Γερμανία μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο πέτυχε διαγραφή του 62% του χρέους με δικούς της όρους...» Η Αργεντινή, στα τέλη του 2005, διέγραψε το 70-75% του χρέους της, με δικούς της όρους, πραγματοποιώντας τη μεγαλύτερη αναδιάρθρωση χρέους στην νεότερη ιστορία. Πιστεύετε ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να λάβει παρόμοια απόφαση εάν και εφόσον υπήρχε πολιτική βούληση; Θα μπορούσε. Βέβαια, η «καλύτερη» λύση για μας θα ήταν μια κοινή πανευρωπαϊκή λύση, γιατί πάρα πολλές χώρες αντιμετωπίζουν πρόβλημα υπερχρέωσης. Μια χώρα μπορεί να μην έχει μεγάλο δημόσιο χρέος, αλλά να έχει μεγάλο ιδιωτικό χρέος, δηλαδή να χρωστάνε τα νοικοκυριά στις τράπεζες. Τότε, λόγω της κρίσης, αυτό το ιδιωτικό χρέος γίνεται σιγά σιγά δημόσιο. Η Ιρλανδία, για παράδειγμα, είχε μόνο 30% δημόσιο χρέος πριν την κρίση. Αλλά είχαν χρέη οι τράπεζες, κι επίσης οι πολίτες δεν μπορούσαν να εξοφλήσουν τα δάνειά τους προς αυτές. Το κράτος πήρε τα χρέη των τραπεζών για να σωθούν οι τράπεζες, και τώρα τελεί κι αυτό σε κατάσταση ημιχρεοκοπίας. Η καλύτερη λύση και για μας και για όλη την

Ακόμα κι αν λυθεί το πρόβλημα του χρέους, θα φτάσουμε στο ίδιο σημείο αν δεν έχουμε ανάπτυξη. Χρειάζεται ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ

”

Γουόρεν Μπάφετ «αγανάκτησε» για την πολύ χαμηλή φορολογία του σε σχέση με τη μεσαία τάξη, προφανώς φοβούμενος δική του ζημία από την ύφεση και ενδεχόμενη κοινωνική αναταραχή. Ο Ομπάμα προσπάθησε να περάσει τον «φόρο Μπάφετ» για φορολόγηση των πλουσίων, και απέτυχε. Τελικά, ποιοι «κάνουν την κρίση ευκαιρία» και ποιοι αποφασίζουν; Είναι το κεφάλαιο γενικά, και ειδικότερα το κε-

Ευρώπη θα ήταν μια πανευρωπαϊκή πολυμερής διάσκεψη, η οποία θα αντιμετωπίσει το χρέος σαν πανευρωπαϊκό πρόβλημα, το θέμα των τραπεζών και της λειτουργίας τους και το θέμα της χρηματοδότησης – αυτό που ορισμένοι ονομάζουν ένα νέο Σχέδιο Μάρσαλ. Δηλαδή, το ιδανικό θα ήταν μετά από μια τέτοια κρίση να μην αναγκαστείς να παίρνεις δάνεια, αλλά, αν μπορεί, να υπάρξει μια χαμηλότοκη ή και άτοκη χρηματοδότηση, κάτι το οποίο μπορεί να γίνει από την ΕΚΤ. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν οι συσχετισμοί για να γίνει αυτό σήμερα. Όμως, θα παραμένει η ανάγκη για μια συνολική ρύθμιση, που, για να είναι υπέρ των λαών, θα πρέπει να έχει αυτό το κοινό χαρακτηριστικό. Βεβαίως, εφόσον αυτό δεν γίνεται ή δεν μπορεί να γίνει, πρέπει να το επιδιώκουμε σε εθνικό επίπεδο. Η Ελλάδα σήμερα θα έπρεπε να διεκδικήσει ένα μοντέλο ρύθμισης του χρέους που ακολούθησε η Γερμανία μετά τον πόλεμο. Γιατί η Γερμανία είχε πολλά χρέη και πριν και μετά τον πόλεμο φυσικά. Πέτυχε, όμως, το 1953 τη Συμφωνία του Λονδίνου, με βάση την οποία διέγραψε το 62% του χρέους, με δικούς της

φάλαιο το οποίο υπάρχει με τη μορφή του κινητού πλούτου, το λεγόμενο χρηματιστικό κεφάλαιο, αυτό που μπορεί να εκμεταλλευτεί ευκαιρίες όπου υπάρχουν. Αυτό θέλει κοινωνίες με φθηνό εργατικό δυναμικό και χωρίς δικαιώματα. Δεν ενδιαφέρεται για υποδομές, για κοινωνική συνοχή και για όλα εκείνα που συγκροτούν μια κοινωνία. Ο Γουόρεν Μπάφετ εκφράζει ακριβώς το φόβο ότι αυτή η πολιτική μπορεί να οδηγήσει και σε κοινωνική επανάσταση. Ο ίδιος ο Γουόρεν Μπάφετ δεν είναι κάποιος φιλάνθρωπος, αλλά ένας πολύ συνειδητοποιημένος ταξικά άνθρωπος. Έχει δηλώσει επίσης ότι «ναι, έχουμε πόλεμο, και η δική μου τάξη είναι αυτή που τον κερδίζει». Τώρα, όμως, φοβάται ότι αν συνεχιστεί αυτή η πολιτική μπορεί να απειληθεί το ίδιο το σύστημα. Και λέει, «φορολογήστε μας, φορολογήστε τον πλούτο». Το ενδιαφέρον είναι το τεστ που έκανε ο Γουόρεν Μπάφετ. Μπήκε στο γραφείο του μια μέρα κι έβαλε τον λογιστή του και του έβγαλε πόσο φόρο πληρώνει ο ίδιος και τι μέρος του συνολικού του πλούτου συνιστά. Και τι φόρο πληρώνουν οι εργαζόμενοί του σε αναλογία με το εισόδημά τους. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι εργαζόμενοι πληρώνουν πιο μεγάλο φόρο ως πο-

078_084_SUNENTEUKSH DRAGASAKIS 10/27/11 10:06 PM Page 81

όρους. Και πέτυχε και το εξής: η εξυπηρέτηση του υπόλοιπου χρέους θα γινόταν εφόσον είχε ανάπτυξη και εξαγωγές. Αν, για παράδειγμα, μια χρονιά δεν είχε εξαγωγές, δεν θα πλήρωνε τις δόσεις. Έτσι, μπορεί να πετύχεις μια καλή ρύθμιση στο χρέος και να αποφύγεις να πέσεις σε υπερχρέωση αν εισέλθει ξανά η οικονομία σε ύφεση. Και μάλιστα τότε η Γερμανία ζήτησε και από την Ελλάδα να μη διεκδικήσει το κατοχικό δάνειο, λόγω της διάσπασης της Γερμανίας σε Δυτική και Ανατολική. Όταν γίνει επανένωση, είπαν, θα τα δούμε αυτά. Και η μικρή Ελλάδα τότε βοήθησε τη Γερμανία. Είναι σημαντικό ότι υπάρχουν σήμερα Γερμανοί ιστορικοί που βγαίνουν και το λένε αυτό. Ότι «χρωστάμε κι εμείς στην Ελλάδα». Μια τέτοια ρύθμιση έπρεπε να αποτελεί στόχο διεκδίκησης. Προϋπόθεση πρώτη, να έχεις μια κυβέρνηση η οποία να μπορεί να εμπνεύσει το λαό, να συνάψει συμμαχίες, να πείσει ότι μια τέτοια λύση είναι σε συμφέρον και του γερμανικού λαού. Αυτές οι προϋποθέσεις δεν υπάρχουν σήμερα στην Ελλάδα. Πρέπει όμως να τις δημιουργήσουμε.

«Αν δεν θέλετε να χάσετε το κεφάλι σας, δώστε τουλάχιστον το καπέλο σας», είχε πει ο Ρούσβελτ στους Αμερικανούς βιομήχανους μετά το κραχ του ’29

”

λάδα διασώζει την Proton Bank, με 863 εκατ. ευρώ, που προφανώς προήλθαν από τους Έλληνες φορολογούμενους, και το Βέλγιο διασώζει την Dexia, έναντι 4 δισ. ευρώ. Τελικά, παρότι η Ευρώπη κλυδωνίζεται και η Ελλάδα είναι στο χείλος του γκρεμού, «λεφτά υπάρχουν», αλλά μόνο σε ό,τι αφορά στη σωτηρία των τραπεζών; Μόνο τα κράτη στήνονται στον τοίχο για τα ελλείμματά τους;

Όπως το λέτε είναι. Ζούμε ένα ενδιαφέρον φαινόμενο, αμέσως μετά την κρίση, περίπου το 2008. Μέχρι τότε ακούγαμε ότι τα κράτη δεν πρέπει να παρεμβαίνουν στην οικονομία. Αυτή ήταν μια από τις αρχές του νεοφιλελεύθερου μοντέλου. Σε μια σύνοδο, όμως, των G-20 τον Οκτώβριο του 2008, ελήφθη η απόφαση ότι υπάρχουν επιχειρήσεις που είναι πολύ μεγάλες για να χρεοκοπούν («too big to fail»). Και άρα τα κράτη, για να μην καταρρεύσει το σύστημα, θα πρέπει να βοηθήσουν. Στην πραγματικότητα, από τότε αρχίζει ένας κρατικός παρεμβατισμός, αλλά υπέρ των τραπεζών και υπέρ του κεφαλαίου γενικά. Στην Ελλάδα, η Proton Bank δεν είναι καμιά μεγάλη τράπεζα για να απειληθεί το σύστημα. Έκαναν, όμως, αυτή την κίνηση για να παρέχουν ασφάλεια στις καταθέσεις. Συνολικά -αν και τα νούμερα διαρκώς αλλάζουν- το ελληνικό κράτος έχει δώσει προς τις ελληνικές τράπεζες, με τη μορφή ρευστού, ομολόγων ή εγγυήσεων, πάνω από 108 δισ. ευρώ. Και με βάση αυτές τις εγγυήσεις, οι ελληνικές τράπεζες δανείζονταν ή και δανείζονται από την ΕΚΤ, για να επιβιώνουν. Και το παράδειγμα της Proton είναι μόνο η αρχή. Θα ακολουθήσουν και άλλα, και ενδεχομένως να δούμε και μεγάλες

▲ ▲

σοστό του συνολικού εισοδήματος από ό,τι το αφεντικό. Αν γίνει αυτό το τεστ στην Ελλάδα, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε τα νούμερα, τα οποία βέβαια προϋποθέτουν σαφή γνώση των εισοδημάτων. Αξίζει να αναφερθούμε και σε ένα ιστορικό περιστατικό. Στην κρίση του 1929, ο Ρούσβελτ τότε προσπάθησε να εφαρμόσει μερικά κοινωνικά μέτρα, για να μειωθεί η ανεργία. Επίσης, ψήφισε νόμους που ωθούσαν τους εργαζόμενους να οργανωθούν για να υπερασπιστούν τους μισθούς τους. Για να κάμψει τις αντιδράσεις των Αμερικανών βιομηχάνων, τους είπε τότε «αν δεν θέλετε να χάσετε το κεφάλι σας, δώστε το καπέλο σας». Δηλαδή, αν θέλετε να σώσετε το κύριο, το βασικό, κάντε κάποια παραχώρηση. Τώρα ζούμε μια περίοδο που δεν υπάρχει Ρούσβελτ, απλώς υπάρχει η διαρκής επίθεση στο εισόδημα και στα δικαιώματα των εργαζομένων. Σίγουρα. Σήμερα εξάλλου Γερμανία και Γαλλία δεν κρύβουν πως αυτό που τους απασχολεί κυρίως είναι η σωτηρία των τραπεζών, και όχι της Ελλάδας. Η επικεφαλής του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ μίλησε πρόσφατα για την ανάγκη ενίσχυσης των τραπεζών με 200 δισ. ευρώ. Σήμερα, η Ελ-

Νοέμβριος/2011

crash 81

078_084_SUNENTEUKSH DRAGASAKIS 10/27/11 10:06 PM Page 82

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Με τον πρόεδρο του ΣΥΝ Αλέξη Τσίπρα και τον βουλευτή του ΣΥΝ Δημήτρη Παπαδημούλη

▲ ▲

τράπεζες να έχουν την ίδια τύχη. Κι ενδέχεται, μετά την εξυγίανσή τους με την αφομοίωση μέρους των ζημιών από το κράτος, να τις πουλήσουν πάλι σε ιδιώτες. Δηλαδή, το κράτος λειτουργεί ως πλυντήριο. Είναι το σχήμα κοινωνικοποίηση των ζημιών-ιδιωτικοποίηση των κερδών. Η σημερινή κρίση των τραπεζών είναι δευτερογενής κρίση. Δηλαδή, προκαλείται από την πολιτική που εφαρμόστηκε τόσα χρόνια. Δεν είναι η ίδια αρχική κρίση. Αλλά τώρα, λόγω της πολιτικής της λιτότητας και της ύφεσης, οι τράπεζες έχουν τριπλό πρόβλημα: πρώτον, τα δάνεια δεν εξυπηρετούνται, δεύτερον, έχουν διαρροή καταθέσεων και, τρίτον, τα αξιόγραφα που έχουν (μετοχές, ομόλογα) χάνουν την αξία τους. Κι έτσι έχουμε μια δευτερογενή κρίση ως αποτέλεσμα της πολιτικής που εφαρμόστηκε για να αντιμετωπίσουμε την κρίση. Και αυτή είναι πολύ επικίνδυνη γιατί έχει τη μορφή του φαύλου κύκλου. Σκέφτομαι ότι πριν από 150 χρόνια, ο Μαρξ είχε πει ότι «το δημόσιο χρέος γίνεται ένας από τους πιο δραστικούς μοχλούς της πρωταρχικής συσσώρευσης. Σαν με μαγικό ραβδί προικίζει το μη παραγωγικό χρήμα με παραγωγική δύναμη και το μετατρέπει έτσι σε κεφάλαιο». Τον ρωτώ αν πιστεύει πως οι παραπάνω διαπιστώσεις αντανακλούν στη σημερινή πραγματικότητα. Είναι εντυπωσιακά επίκαιρες. Ιδίως η έννοια του μοχλού. Το ζούμε και στην Ελλάδα. Δηλαδή, για πολλούς ανθρώπους και επιστήμονες το χρέος είναι ένα ποσό χρημάτων. Για τον Μαρξ το χρέος είναι μια μορφή κοινωνικής 82 crash Νοέμβριος/2011

Τι σχέση έχει με το χρέος η κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων; Τι σχέση έχει η κατάργηση του βασικού μισθού;

”

σχέσης. Και μάλιστα, χρησιμοποιείται ως μοχλός. Για παράδειγμα, τότε η υπερχρέωση μιας χώρας χρησιμοποιούνταν ως μοχλός εξάρτησης. Ακόμα και στη χρεοκοπία που έγινε επί Τρικούπη, το 1893, το χρέος χρησιμοποιούνταν ως μοχλός για την άσκηση εξωτερικής πολιτικής – από τους Γερμανούς, τους Άγγλους, κ.λπ.Σήμερα έχει σημασία να συνειδητοποιήσουμε ότι το πρόβλημα του χρέους είναι μεν υπαρκτό, χρησιμοποιείται όμως και προσχηματικά, ως μοχλός, για να διαμορφώσουν ένα νέο κοινωνικό πρότυπο, στο οποίο οι εργαζόμενοι δεν θα έχουν δικαιώματα, το κοινωνικό κράτος θα είναι ανύπαρκτο και με αυτό τον τρόπο θα υπάρχουν δυνατότητες κερδοφορίας του κεφαλαίου. Για παράδειγμα, τι σχέση έχει με το χρέος το να καταργηθεί ο θεσμός των συλλογικών συμβάσεων; Τι σχέση έχει με το

χρέος το να καταργηθεί ο βασικός μισθός; Και τόσα άλλα... Το 2006 στην Αργεντινή αποκαλύφθηκε ότι δύο από τους μεγαλύτερους πιστωτές της, η JP Morgan και η Citibank, είχαν αναλάβει να εκπονήσουν το πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων της χώρας. Σήμερα, τι σηματοδοτεί για τη χώρα μας το σχέδιο «Εύρηκα», που κινείται σε παρόμοια λογική; Μήπως άρχισε να «μυρίζει» προ χρεοκοπίας Αργεντινή, αφού η εταιρεία συμβούλων Roland Berger Strategy Consultants GmbH, που συνέταξε το σχέδιο και παρέχει τις υπηρεσίες της και στη γερμανική κυβέρνηση και στον σύνδεσμο γερμανικών βιομηχανιών, ανέλαβε καθήκοντα τεχνικού συμβούλου στο σχέδιο της αξιοποίησης των δικαιωμάτων του Δημοσίου στα κρατικά λαχεία και το Ξυστό; Υπάρχουν δυο πράγματα τα οποία δεν συζητούνται αρκετά. Το πρώτο είναι ότι το ελληνικό χρέος είναι ομολογιακό. Δεν είναι ενυπόθηκο χρέος. Δεν υπήρχε δηλαδή μια δανειακή σύμβαση βάσει της οποίας η Ελλάδα έπαιρνε δάνειο από άλλη χώρα βάζοντας κάποιους όρους. Ομολογιακό χρέος σημαίνει ότι ένα κράτος εκδίδει ομόλογα, και όποιος θέλει, τα αγοράζει. Ο εκδότης δεν έχει καμία υποχρέωση δεσμευτική πάνω στο ομόλογό του. Αυτό που γίνεται τώρα είναι ότι προσπαθούν το χρέος να το μετατρέψουν σε ενυπόθηκο χρέος. Αυτή είναι η ουσία του σχεδίου «Εύρηκα». Να ενταχθεί ο δημόσιος πλούτος σε μια εταιρεία η οποία εταιρεία θα μπει υποθήκη για την εξόφληση των νέων ή και των παλαιότερων δανείων του κράτους. Το δεύτερο το οποίο γίνεται: το ελληνικό χρέος

078_084_SUNENTEUKSH DRAGASAKIS 10/27/11 10:06 PM Page 83

«Έχουμε και Μνημόνιο και χρεοκοπία», λέει ο Γ. Δραγασάκης. Μυρίζει Αργεντινή; (φωτό από την εξέγερση της Αργεντινής το 2001)

Αν είναι να ηττηθούμε, ας ηττηθούμε αγωνιζόμενοι αλλά όχι να διαλυθούμε ως κοινωνία για θυσίες χωρίς ελπίδα...

”

κό χρέος. Εκτός από την επίθεση στα εργατικά δικαιώματα, είναι δυνατόν η λογική των φορολογικών μέτρων να παραμένει εισπρακτική; Να πιστεύει δηλαδή η κυβέρνηση ότι μπορεί να συνεχίσει να εισπράττει από τους «μη έχοντες» και ταυτόχρονα να δημιουργήσει πρωτογενές πλεόνασμα σε μια διετία, τη στιγμή μάλιστα που δεν υπάρχει ανάπτυξη ούτε δημιουργούνται οι προϋποθέσεις γι’ αυτή; Το δημόσιο χρέος στην Ελλάδα έχει πολλές αιτίες από πίσω. Αλλά, σύμφωνα με υπολογισμό που έχουμε κάνει και εμείς και διεθνείς οργανισμοί, εάν είχαμε στην Ελλάδα τα ίδια φορολογικά έσοδα που έχουν στην Ευρώπη ως ποσοστό του εθνικού εισοδήματος, δηλαδή χωρίς να αυξηθούν οι συντελεστές, θα υπήρχαν έσοδα 10 δισ. ευρώ το χρόνο επιπλέον. Που σημαίνει ότι σε δέκα χρόνια

θα είχαμε 100 δισ. ευρώ παραπάνω έσοδα. Όσα πήραμε από την τρόικα. Θα είχαμε δημόσιο χρέος όχι πολύ μεγαλύτερο από το γερμανικό. Αλλά εδώ δεν υπάρχει μόνο η διάχυτη φοροδιαφυγή, υπάρχει και η φοροασυλία. Υπάρχουν μεγάλες κατηγορίες εισοδημάτων που δεν φορολογούνται. Και το σκάνδαλο που ζούμε σήμερα είναι ότι, αντί να παίρνουν μέτρα προς αυτή την κατεύθυνση, έχουμε το φαινόμενο να φορολογούν τη φτώχεια. Δηλαδή, όταν κατεβάζεις το αφορολόγητο όριο στις 5.000, το κατεβάζεις κάτω από το επίσημο όριο της φτώχειας. Άρα, ζητάς φόρο από κάποιον που εσύ ο ίδιος του αναγνωρίζεις ότι είναι φτωχός και δεν μπορεί να δώσει. Ή είναι ανάπηρος, ή άτομο με ειδικές ανάγκες. Επιπλέον, ο τρόπος με τον οποίο λειτουργεί το φορολογικό σύστημα σήμερα ευνοεί τη μεταφορά του πλούτου στο εξωτερικό. Π.χ. αν έχετε ένα ακίνητο στην Ελλάδα, θα πληρώσετε έκτακτη εισφορά. Αν το είχατε αγοράσει στο Λονδίνο, εκεί δεν ισχύει η εισφορά. Αν είχατε πει «δεν θέλω να έχω ακίνητα, θέλω να έχω μετοχές» ή αν έχετε στην τράπεζα 3 εκατ. ευρώ ή έχετε ομόλογα, δεν θα πληρώνατε ειδική εισφορά… Τι θα πει έκτακτη εισφορά; Την πληρώνουν μόνο οι Έλληνες που έχουν τα χρήματά τους στην Ελλάδα και ο άλλος που τα ’βγαλε έξω δεν πρέπει να πληρώνει; Αυτό είναι ευθεία παραβίαση του Συντάγματος που λέει ο καθένας πληρώνει σύμφωνα με τη φορολογική του ικανότητα. Εάν βάλουμε αυτή την αρχή του Συντάγματος στην πράξη, θα δούμε ότι όλη η φοροδοτική πολιτική που ισχύει και που ασκείται είναι αντισυνταγματική και βεβαίως παραβιάζει την αρχή της δικαιοσύνης. Ακόμα και σήμερα αυτό το απλό μέτρο που λέει να

▲ ▲

ως τώρα ήταν με βάση το ελληνικό δίκαιο. Όλες οι νέες συμβάσεις που συνάπτονται, είτε με την τρόικα είτε περί ιδιωτικοποιήσεων, είτε με το έργο «Ήλιος» που συζητείται τώρα, υπόκεινται σε διεθνές αγγλικό δίκαιο. Αυτό ακριβώς είναι μια ποιοτική αλλαγή που θα δυσκολέψει στο μέλλον μια αναδιαπραγμάτευση του χρέους με όρους προς όφελος του ελληνικού λαού. Άρα, δεν γίνεται απλώς ένα ξεπούλημα του εθνικού πλούτου, αλλά γίνεται και με ένα τρόπο που δημιουργεί νέα δεσμά, τα οποία νομίζω δεν έχουν συνειδητοποιηθεί. Επίσης, άλλο δημόσιο, άλλο ιδιωτικό χρέος. Στα κράτη, τα χρέη έχουν συνέχεια. Γι’ αυτό και η έννοια της χρεοκοπίας χρησιμοποιείται στην περίπτωση των κρατών καταχρηστικά. Δεν «βάζει λουκέτο» ένα κράτος. Γι’ αυτό και ποτέ μέχρι σήμερα, ούτε επί Τρικούπη ούτε επί Βενιζέλου, δεν χρησιμοποιήθηκαν τα ακίνητα, η δημόσια περιουσία, ως μέσον, για την κάλυψη του δημόσιου χρέους. Η πρώτη και τελευταία φορά που έγινε αυτό ήταν επί Όθωνα! Σήμερα -και πάλι λειτουργούμε ως πειραματόζωα ως χώρα- στην ουσία ταυτίζεται το δημόσιο χρέος με το ιδιωτικό χρέος. Δηλαδή αντιμετωπίζουν την Ελλάδα σαν μια επιχείρηση. Και το δημόσιο χρέος σαν ιδιωτικό. Και αυτό σημαίνει δεσμά που θα δημιουργήσουν μεγάλες πολιτικές και νομικές περιπλοκές αργότερα, όταν κάποτε θα υπάρξει κάποια κυβέρνηση η οποία θα θελήσει να διαπραγματευτεί όλα αυτά που έγιναν… Τελικά, το μόνο που η τρόικα αναγνωρίζει ότι πρέπει να παραμείνει δημόσιο στη χώρα μας είναι το χρέος; Και το μόνο που είναι εθνικό είναι το χρέος. Εθνι-

Νοέμβριος/2011

crash 83

078_084_SUNENTEUKSH DRAGASAKIS 10/27/11 10:07 PM Page 84

Mε τη δημοσιογράφο του «Crash» Δέσποινα Παπαγεωργίου

▲ ▲

δηλώνονται όλα τα περιουσιακά στοιχεία (περιουσιολόγιο) δεν το εφαρμόζουν. Γενικά, έχουμε ένα φορολογικό σύστημα διάτρητο, που ενώ θα περίμενε κανείς και λόγω της κρίσης να γίνει μια σοβαρή μεταρρύθμισή του, βλέπουμε να αναπαράγονται και να διευρύνονται οι ανισότητες και οι αδικίες. Πιστεύετε ότι αυτό είναι εσκεμμένο; Βεβαίως. Η φοροκλοπή -μιας και μου θυμίσατε τον Μαρξ- είναι επίσης μορφή πρωταρχικής συσσώρευσης. Είναι σαν να αποσπάς και να οικειοποιείσαι κάτι το οποίο δεν σου ανήκει,ανήκει σε άλλον. Μπορεί βέβαια κάποιος να το κάνει για λόγους επιβίωσης, όμως αναφέραμε κυρίως την περίπτωση που αποτελεί μορφή πλουτισμού. Διακρίνετε ενδεχόμενο επιστροφής στη δραχμή; Επειδή η κρίση είναι γενική, του παγκόσμιου καπιταλιστικού συστήματος, και ταυτόχρονα και κρίση του ευρώ, όπως έχει οικοδομηθεί, δεν μπορούμε να αποκλείσουμε τίποτα. Η πολιτική που ασκείται στην Ευρώπη σήμερα δεν ενισχύει τη συνοχή εντός Ευρώπης, αλλά αυξάνει τις αποκλίσεις, άρα και τις φυγόκεντρες τάσεις. Επομένως, πρώτον, μπορεί να έχουμε διάσταση στο χώρο της Ευρωζώνης. Δεύτερον, μπορεί να έχουμε αποσυνθετικές καταστάσεις. Τρίτον, υπάρχουν τάσεις να πάμε σε μια Ευρώπη πιο συντηρητική από εκείνη του Μάαστριχτ. Με αυτή τη δυναμική, δεν αποκλείεται να θεσμοθετηθούν και μηχανισμοί οι οποίοι να εξωθούν μια χώρα να βγει η ίδια εκτός ευρώ. Δεν βλέπω δηλαδή διαδικασία να σου πούνε «φύγε», αλλά μπορεί να υπάρξουν πολιτικές που να σε εξωθούν. Καταρχήν, όταν είσαι σε απόκλιση, τυπικά είσαι εντός, αλλά στην πραγματικότητα είσαι εκτός. Επομένως, δεν μπορώ να αποκλείσω ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Και ακριβώς γι’ αυτό λέω ότι θα έπρεπε ως χώρα να έχουμε σενάρια για όλες τις πιθανές εξελίξεις.Προσωπικά, δεν είναι επιλογή μου το «έξω από το ευρώ». Διότι, όπως είναι οι συσχετισμοί και το παγκόσμιο σύστημα αυτή τη στιγμή, εκτός ευρώ θα έχεις τους ίδιους, ίσως και μεγαλύτερους καταναγκασμούς. Αλλά θεωρώ ότι 84 crash Νοέμβριος/2011

Η πρώτη και τελευταία φορά που χρησιμοποιήθηκε η δημόσια περιουσία ως μέσο για την κάλυψη του δημόσιου χρέους ήταν επί Όθωνα!

”

πρέπει να έχουμε ένα σενάριο τι θα συμβεί αν… και να λειτουργήσει και ως διαπραγματευτικό όπλο στη σχέση μας με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους… Αν δεν το έχουμε, είμαστε γυμνοί. Όμως, πρώτη και στρατηγική επιλογή πρέπει να είναι η ανάπτυξη ενός μεγάλου κινήματος για την επανίδρυση της Ευρώπης, στη βάση των αρχών της ουσιαστικής δημοκρατίας και της αλληλεγγύης, διότι, στη σημερινή φάση της παγκόσμιας εξέλιξης, τα μεγάλα προβλήματα απαιτούν διεθνείς, συλλογικές και κοινωνικά δίκαιες απαντήσεις. Για παράδειγμα, όπως ανέφερα, ο κινητός πλούτος της Ελλάδας ήδη είναι εκτός Ελλάδας, στις ευρωπαϊκές χώρες και στην Ελβετία. Γιατί, λοιπόν, αυτό το θέμα να μην τεθεί; Είτε να ληφθούν μέτρα διάφορων περιορισμών, είτε, αν θέλουμε να συνεχιστεί η ελεύθερη κίνηση κεφαλαίων που το προβλέπουν και οι ευρωπαϊκές συνθήκες, να υποχρεωθούν οι Ευρωπαίοι να το αναγνωρίσουν ως πρόβλημα και να υπάρξει μια αντιστάθμιση. Γιατί αυτή τη στιγμή, στην ουσία τα δάνεια που μας δίνουν με μια έννοια μπορεί κανείς να πει ότι είναι ανακύκλωση του χρήματος που έχει φύγει από την Ελλάδα, έχει πάει στο εξωτερικό και μας το ξαναδανείζουν μετά. Ως οικονομική λειτουργία, γίνεται αυτός ο κύκλος. Φεύγει το κεφάλαιο από τις χώρες που ζούνε αυτή την κατάσταση,

συγκεντρώνεται στα κέντρα ισχύος (Γερμανία, Ελβετία) και το χρήμα ανακυκλώνεται με διάφορους τρόπους. Ένα ολόκληρο έθνος ζούμε καθημερινά με την αγωνία: «θα χρεοκοπήσουμε, δεν θα χρεοκοπήσουμε;», «θα πάρουμε τη δόση, δεν θα πάρουμε τη δόση;» Τη θέλουμε τη δόση ή δεν τη θέλουμε; Και, αν δεν την πάρουμε, τι θα συμβεί; Αποτελεί πραγματικό δίλημμα το «Μνημόνιο ή χρεοκοπία»; Αυτό λύθηκε. Έχουμε και Μνημόνιο και χρεοκοπία. Όπως μπορεί να έχουμε στο τέλος και Μνημόνιο και αποβολή ή έξοδο από το ευρώ. Τα διλήμματα αυτά έχουν αποσαφηνιστεί. Είναι σαν να έχουμε έναν άρρωστο και του δίνουμε λάθος φάρμακο. Η λειτουργία του Μνημονίου πάνω στην ελληνική οικονομία έχει την ίδια επίπτωση. Δεν απαντά στα πραγματικά προβλήματα, αλλά το επιδεινώνει. Με την έννοια ότι αυτό που γίνεται σήμερα (μείωση μισθών, απολύσεις κ.λπ.) μπορεί να οδηγήσει σε ένα μικρότερο κράτος, λιγότερο αποτελεσματικό και πιο ακριβό. Ποια είναι σήμερα η εναλλακτική πρόταση στο Μνημόνιο; Η εναλλακτική είναι και παραμένει ένα συνολικό σχέδιο ριζικών μετασχηματισμών στο κράτος, την οικονομία και την κοινωνία. Ένα τέτοιο σχέδιο θα πρέπει να απαντά στο ερώτημα: τι θέλουμε να παράγουμε και πού να απασχολείται ο κόσμος, πού μπορούν δηλαδή να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας. Επίσης, θα εξασφαλίζει τη μείωση των δημόσιων ελλειμμάτων με ανακατανομή των φορολογικών βαρών, αναδιάρθρωση δημόσιων δαπανών και, κυρίως, σε σύνδεση με μια πολιτική ανάκαμψης της οικονομίας. Αυτό όλο το σχέδιο μπορεί και πρέπει να υποστηριχτεί με μια ρύθμιση του χρέους. Ό,τι και αν κάνουμε με το χρέος, αν δεν έχουμε ανάπτυξη και δίκαιη αναδιανομή, αν δεν έχουμε ένα σχέδιο αλλαγής της οικονομίας της χώρας, δεν μπορούμε να βγούμε από την κρίση σε όφελος της κοινωνίας και των εργαζομένων. Ένα τέτοιο σχέδιο θα έπρεπε από την αρχή να αποτελεί και την πρόταση της Ελλάδας προς την Ευρώπη. Και εκεί πάνω, να υπάρξει μια μάχη, μια σύγκρουση. Να ηττηθούμε, αλλά να ηττηθούμε σε έναν αγώνα με ξεκάθαρο το διακύβευμα. Όχι να διαλυθούμε ως κοινωνία για θυσίες χωρίς ελπίδα και χωρίς προοπτική. Ο λαός έχει φτάσει στο απροχώρητο. Το τελευταίο γινόταν και πάλι εμφανές στην πλατεία Συντάγματος. Άλλη μια διαδήλωση μπροστά στη Βουλή. Πάλι τα ΜΑΤ ακροβολισμένα γύρω γύρω… Τι είδους δημοκρατία είναι άραγε αυτή που πρέπει να τη φυλάνε καθημερινά ένοπλοι από τους ίδιους της τους πολίτες; Ο Γουόρεν Μπάφετ ενδεχομένως να αποδειχτεί πιο διορατικός από τους Έλληνες κυβερνώντες…

078_084_SUNENTEUKSH DRAGASAKIS 10/27/11 10:07 PM Page 85

086_090_ENEXYRA 10/27/11 10:11 PM Page 86

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ

«Είναι μια διαδικασία εξαιρετικά επώδυνη. Για κάποιους, είναι σαν να ξεπουλάνε κομμάτι της ζωής τους», λέει ο κ. Σπυρόπουλος

Οι σαράφηδες

”

ΑγορΑζω τα χρυσά σας

δόντια ακόμη και

με σφρΑγισμΑ 86 crash Νοέμβριος/2011

086_090_ENEXYRA 10/27/11 10:12 PM Page 87

ξανάπιασαν δουλειά...

της Γεωργίας Αθ. Σκιτζή

Ρολόγια, χρυσαφικά, πολύτιμοι λίθοι, τηλεοράσεις, laptop, έπιπλα, πίνακες, αντίκες ακόμη και χρυσά δόντια ενεχυριάζονται για λίγα χρήματα. Τα χρέη στις πιστωτικές κάρτες, τα δάνεια, το πάθος του τζόγου, τα προβλήματα υγείας, ακόμη και η κάλυψη των καθημερινών αναγκών όπως η σίτιση, καμιά φορά αναγκάζουν τους πολίτες να βγάλουν στο «σφυρί» αγαπημένα τους αντικείμενα, γιατί δεν θέ-

Δύο ενεχυροδανειστές περιγράφουν ιστορίες καθημερινής τρέλας με πρωταγωνιστές ανθρώπους έτοιμους να ξεπουλήσουν κομμάτια της ζωής τους και επισημαίνουν τις παγίδες για να μην πέσει κανείς σε αετονύχηδες

λουν ή δεν μπορούν να καταφύγουν σε τραπεζικό δανεισμό. Ο κ. Λαυρεντάκης, ιδιοκτήτης ενεχυροδανειστηρίου στην περιοχή του Αιγάλεω, μίλησε στο CRASH και επί της ουσίας μετέφερε την απόγνωση των Ελλήνων. « Πουλάνε το οτιδήποτε, προκειμένου να φάνε. Σκεφτείτε ότι βρέθηκε κάποιος που μου ζήτησε να πάω στο σπίτι του για να εκτιμήσω ασημένια σκεύη και κηροπήγια. Επειδή ήταν πολλά δεν μπορούσαν να τα μεταφέρουν στο μαγαζί. Έτσι πήγα εκεί και πραγματικά έμεινα έκπληκτος. Επρόκειτο για έναν «μουσειακό» χώρο ασημικών. Μια πολύ ευκατάστατη οικογένεια η οποία επένδυε στις αγορές αυτές. Δημιουργήθηκε όμως ένα σοβαρό πρόβλημα υγείας σε ένα μέλος της οικογένειας, ήρθε και η οικονομική κρίση με τα έκτακτα μέτρα και ανατράπηκαν τα πάντα!». «Πρόκειται για μια διαδικασία εξαιρετικά επώδυνη» επισημαίνει ο κ. Σπυρόπουλος ιδιοκτήτης ενεχυροδανειστηρίου στο κέντρο της Αθήνας. «Έχω δει ανθρώπους με δάκρυα στα μάτια να αποχωρίζονται προσωπικά

▲ ▲

στορίες καθημερινής τρέλας χαρακτηρίζονται οι ιστορίες που θα σας περιγράψουμε και σχετίζονται με ολοένα και περισσότερους Έλληνες μικρομεσαίους, οι οποίοι στρέφονται στα ενεχυροδανειστήρια λόγω έλλειψης ρευστού. Δεν διστάζουν να ενεχυριάσουν ακόμα και τις γαμήλιες βέρες τους, ενδεικτικό της απόγνωσης στην οποία βρίσκονται. Οι συναισθηματισμοί δεν έχουν θέση πλέον σε μια σκληρή πραγματικότητα που βιώνουμε όλοι καθημερινά και φτάνουμε ολοένα και πιο κοντά στην απόλυτη οικονομική καταστροφή. Προσωπικά αντικείμενα ανεκτίμητης συναισθηματικής αξίας για τον καθένα μας. Κι, όμως, τελικά όχι μόνο αποτιμώνται αλλά και εκποιούνται για να ξεπληρωθούν δάνεια και κάρτες, να πληρωθεί ο λογαριασμός της ΔΕΗ ή το φροντιστήριο των παιδιών. Αυτή είναι η σκληρή πραγματικότητα που βιώνουν εκατοντάδες νοικοκυριά στον καιρό της κρίσης και του ΔΝΤ…

Νοέμβριος/2011

crash 87

086_090_ENEXYRA 10/27/11 10:12 PM Page 88

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ

Στο «σφυρί» γαμήλιες βέρες, οικογενειακά κειμήλια, έργα τέχνης ακόμα και ακίνητα ▲ ▲

τους αντικείμενα, με μεγάλη συναισθηματική αξία. Για κάποιους είναι σαν να ξεπουλούν ένα κομμάτι της ζωής τους», τονίζει. Όπως επισημαίνει, τα τελευταία χρόνια εμφανίζει αύξηση και ο αριθμός των ενεχυροδανειστηρίων. «Η ανάγκη των ανθρώπων για χρήματα, προφανώς προκάλεσε αυτή την αύξηση», σημειώνει ο κ. Σπυρόπουλος. Εξηγεί δε, ότι πλέον οι περισσότεροι ιδιοκτήτες ενεχυροδανειστηρίων προτιμούν τον χρυσό και το ασήμι και δεν ενεχυριάζουν πια τα αντικείμενα, αλλά τα αγοράζουν μετρητοίς. Υπάρχουν βέβαια και πολλοί που συνεχίζουν να ενεχυριάζουν κοσμήματα, σε μερικές περιπτώσεις ακόμα και ηλεκτρονικές συσκευές. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση φοιτητή, ο οποίος ενεχυρίασε το laptop του για να πληρώσει το ενοίκιο, αλλά ο ιδιοκτήτης του ενεχυροδανειστηρίου στο Μαρούσι, του επέτρεπε να επισκέπτεται το κατάστημα και να εργάζεται στον υπολογιστή. «Παλαιότερα, ο κόσμος που επισκέπτονταν ενεχυροδανειστήρια ανήκε σε ασθενέστερες οικονομικά τάξεις και συνήθως επέστρεφε μετά από λίγο καιρό προκειμένου να πάρει πίσω ό,τι ενεχυρίασε. Πλέον δεν συμβαίνει αυτό. Έρχονται άνθρωποι που φαίνονται να έχουν καλή οικονομική κατάσταση, δίνουν αντικείμενα σεβαστής αξίας και δεν τα παίρνουν ποτέ πίσω», λέει ιδιοκτήτης ενεχυροδανειστηρίου που θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία του. Και συνεχίζει: «Ο κόσμος πουλάει τα πάντα. Είναι συνήθως άνθρωποι χρεωμένοι σε δάνεια και κάρτες. Και πάρα πολλοί που έχουν χάσει τη δουλειά τους. Πουλάνε οτιδήποτε κόσμημα έχουν. Κάποιοι έχουν πουλήσει τα πάντα και πλέον δεν έχουν τι να φέρουν» εξηγεί ο ίδιος στη συνέχεια, για να καταλήξει λέγοντας πως η πλειοψηφία των πολιτών που καταφεύγει στα ενεχυροδανειστήρια είναι «άνθρωποι που δεν έχουν να πληρώσουν το νοίκι τους ή το ηλεκτρικό»… 88 crash Νοέμβριος/2011

χηματίσαμε τον αριθμό που αναγραφόταν σε διαφημιστική πινακίδα, η οποία με μεγάλα γράμματα ανέφερε: «Αγοράζονται χρυσαφικά σε καλές τιμές». Στην άλλη γραμμή του τηλεφώνου αντρική φωνή μάς ανέφερε ότι «το τηλεφώνημα για να προχωρήσουμε στην πράξη πρέπει να είναι ανώνυμο και με πάσα εμπιστευτικότητα. Αν έχετε χρυσαφικά αξίας, τότε να συνεχίσουμε τη συνομιλία μας, ενώ θα κανονίσουμε ραντεβού αν θέλετε να μας παραχωρήσετε τίτλους ιδιοκτησίας της περιουσίας σας και να σας δώσουμε δάνειο». Ρωτήσαμε να μάθουμε τις διαδικασίες και τους τρόπους που μπορούμε να προχωρήσουμε και στις δύο περιπτώσεις. Η απάντηση που πήραμε ήταν ότι τα χρυσαφικά ή τα αντικείμενα που έχουν αξία και χρυσό ζυγίζονται και αναλόγως λαμβάνουμε τα χρήματα, ενώ αν έχουμε να του παραχωρήσουμε τίτλους ιδιοκτησίας σπιτιού ή χωραφιού, τότε θα μας δίνει με δόσεις χρήματα μέχρι και 300 χιλιάδες ευρώ, αλλά θα τοκίζονται από την πρώτη ημέρα κιόλας που θα τα παραλάβουμε. Μετά από έναν υπολογισμό που κάναμε, διαπιστώσαμε ότι οι 300 χιλιάδες σε τρία τουλάχιστον χρόνια θα διπλασιαστούν αφού για κάθε μέρα ο τόκος είναι επιβεβλημένος και μάλιστα το ερώτημα είναι πώς θα καταφέρει το « θύμα» να εξοφλήσει τον υποτιθέμενο λυτρωτή του από τις πιέσεις της τράπεζας και τις καθημερινές του οικονομικές ανάγκες. Η απάντηση είναι ότι το μόνο που πετυχαίνει ο ανυποψίαστος πολίτης είναι μια σχέση απειλητική και επικίνδυνη με τον ειδικό του είδους, αλλά και να «χαρίσει» όλα όσα έκανε με κόπο και μεδούλι στη ζωή του, με το να του παραχωρήσει το σπίτι του ή το οικόπεδό του, αφού πλέον ανήκει στα νόμιμα χέρια του δανειστή του. Η διαδικασία που ακολουθείται στα πιστοποιημένα, από το κράτος, ενεχυροδανειστήρια που αγορά-

«Πουλάνε οτιδήποτε προκειμένου να φάνε», είπε στο «Crash» ο κ. Λαυρεντάκης

086_090_ENEXYRA 10/27/11 10:12 PM Page 89

Χρειάζεται προσοχή, καθώς, μαζί με τις νόμιμες εταιρείες, εμφανίστηκαν και αρκετά «κοράκια»

τύχη… «Διαπιστώνουμε αύξηση της τάξης του 20% στους ανθρώπους που έρχονται σε εμάς για να αφήσουν ως ενέχυρο το αυτοκίνητο, το σκάφος ή το φορτηγό τους. Έχει αυξηθεί πολύ η ανάγκη του κόσμου για μετρητά» δηλώνει ο Χρήστος Καραμάνος, γενικός διευθυντής εταιρείας, που δραστηριοποιείται ως ενεχυροδανειστήριο αυτοκινήτων στο Κορωπί από το 2004. ι διαρκείς ανατιμήσεις σε προϊόντα και υπηρεσίες εξαιτίας της αύξησης των φόρων και η μείωση από την άλλη πλευρά της αγοραστικής δύναμης των πολιτών, λόγω του ψαλιδίσματος σε μισθούς, επιδόματα και συντάξεις, οδηγούν τους καταναλωτές και στην πόλη μας στο να… σφίγγουν όλο και πιο πολύ το ζωνάρι. Απόδειξη αυτού αποτελεί το γεγονός ότι το καλάθι της νοικοκυράς διαρκώς συρρικνώνεται, καθώς όλοι αγοράζουν πια απ’ το σούπερ μάρκετ, το μανάβικο ή το χασάπη μόνο τα τελείως απαραίτητα, ενώ δεν είναι λίγοι πλέον εκείνοι οι οδηγοί οι οποίοι για να γεμίσουν το ντεπόζιτο του αυτοκινήτου τους αφήνουν στο πρατήριο ως… ενέχυρο προσωπικά έγγραφα όπως αστυνομική ταυτότητα και δίπλωμα οδήγησης! Στο μεταξύ, οι φήμες για έξοδο από τη ζώνη του ευρώ και επιστροφή στη δραχμή οδηγούν πανικόβλητους πολίτες στο να σηκώνουν τις καταθέσεις τους απ’ τις τράπεζες και να παίρνουν τα χρήματα σπίτι, για να τα διασφαλίσουν! Ενώ κρατούν όλο και μικρότερο καλάθι κατά τις επισκέψεις τους στο σούπερ μάρκετ, ταυτόχρονα κυνηγούν τις προσφορές οι κατα-

ναλωτές, τόσο στην πόλη μας όσο και γενικότερα, καθώς λόγω της οικονομικής κρίσης η τιμή των προϊόντων είναι το πρώτο πράγμα που λαμβάνουν πλέον υπόψη για να επιλέξουν ό,τι χρειάζονται. Παράλληλα, όλο και πιο πολλοί είναι εκείνοι που αντικαθιστούν ένα μεγάλο ποσοστό των προϊόντων που αγοράζουν με είδη ιδιωτικής ετικέτας, τα οποία έχουν χαμηλότερη τιμή. Εννοείται ότι οι περισσότεροι πελάτες των σούπερ μάρκετ μπαίνουν σ’ αυτά με λίστα στην οποία έχουν καταγράψει τα ψώνια τους, ώστε να μην παρεκτραπούν και ψωνίσουν περισσότερα απ’ τα απαραίτητα. κόμα και τα παραδοσιακά μανάβικα που υπάρχουν σε κάθε γειτονιά, έχει αρχίσει να αγγίζει η οικονομική κρίση. Δεν είναι τυχαίο, για παράδειγμα, το γεγονός ότι ενόψει καλοκαιριού οι περισσότεροι μανάβηδες πουλάνε το καρπούζι όχι ολόκληρο, όπως παλιότερα, αλλά κομμένο στη μέση ή ακόμα και σε φέτες (!), αφού τόση ποσότητα ζητούν οι καταναλωτές. Όσο για τα υπόλοιπα φρούτα, οι πιο πολλοί προτιμούν τα εποχής, καθώς είναι πιο φτηνά, ενώ τα εξωτικά προϊόντα που διαθέτουν πολλά καταστήματα, μένουν πλέον στο ράφι! ι απανωτές αυξήσεις στην τιμή της βενζίνης καθιστούν σχεδόν… απαγορευτικό το φουλάρισμα του Ι.Χ., για το οποίο απαιτείται πλέον, σύμφωνα με εκτιμήσεις, το ένα δωδέκατο ενός μέσου μισθού! Έτσι οι πιο πολλοί βάζουν μικρές ποσότητες αμόλυβδης κάθε φορά, ίσα - ίσα για τις απαραίτητες

Ένα μόνο επάγγελμα γνωρίζει στιγμές μεγάλης δόξας στην Ελλάδα της κρίσης: αυτό του ενεχυροδανειστή

μετακινήσεις. Μάλιστα, δεν είναι λίγοι εκείνοι οι οδηγοί που έχουν φτάσει στο σημείο να αφήσουν ως ενέχυρο προσωπικά έγγραφα, όπως ταυτότητα και δίπλωμα οδήγησης, προκειμένου να γεμίσουν το ντεπόζιτο! Όλα τα παραπάνω έχουν τις επιπτώσεις τους και στους βενζινοπώλες, πολλοί εκ των οποίων έχουν οδηγηθεί σε απελπιστική οικονομική κατάσταση. Ήδη 1.000 πρατήρια σ’ όλη τη χώρα έχουν βάλει «λουκέτο», αφού οι ιδιοκτήτες τους δεν μπορούν να ανταποκριθούν στα έξοδα. Πάντως, όσοι πολίτες είχαν φροντίσει να κάνουν κάποιες οικονομίες, δύσκολα τις ξοδεύουν για να ανταποκριθούν σε τρέχοντα έξοδα όπως τα παραπάνω. Μέχρι πρόσφατα τις κρατούσαν στις τράπεζες, το τελευταίο διάστημα όμως και υπό το φόβο μιας ενδεχόμενης χρεοκοπίας, σηκώνουν όσα χρήματα έχουν σ’ αυτές και τα κρύβουν στο σπίτι! Μόνο τον Μάιο υπολογίζεται ότι «σηκώθηκαν» από τις τράπεζες 4 δισ. ευρώ. Πιο… νευρικοί απ’ όλους αποδεικνύονται οι συνταξιούχοι και οι μικροκαταθέτες. ε την οικονομική κρίση να μαίνεται και την ανεργία να χτυπά ανελέητα χαμηλόμισθους και συνταξιούχους, η ανάγκη για ρευστό, οδηγεί όλο και περισσότερους στα νύχια των «κορακιών» όπως και αποκαλούνται στη γλώσσα της αγοράς. Το ΣΔΟΕ οργανώνει και μεθοδεύει έναν καθολικό και σαρωτικό έλεγχο σε όλα αυτά τα «μαγαζιά του χρήματος», σε μια προσπάθεια κατ’ αρχάς να εντοπιστούν παραβάσεις οικονομικού και ποινικού χαρακτήρα και σε δεύτερο επίπεδο να μπει τάξη σε μια καινούργια και άναρχη αγορά. Σύμφωνα με πληροφορίες, ερωτήματα προκαλεί στο

▲ ▲

ζουν κοσμήματα και τιμαλφή είναι συγκεκριμένη. Ο ιδιοκτήτης εκτιμά το αντικείμενο, δίνει την τιμή στον πελάτη κι αν συμφωνήσουν τότε καταγράφονται τα στοιχεία του πελάτη, με την υποχρεωτική επίδειξη αστυνομικής ταυτότητας - για να αποφεύγονται τυχόν επιτήδειοι και κλεμμένα αντικείμενα - και εκδίδεται απόδειξη από τον αγοραστή. Οι ιδιοκτήτες όμως των νόμιμων καταστημάτων, καταγγέλλουν πως υπάρχουν και κάποια χρυσοχοεία και ενεχυροδανειστήρια που αγοράζουν «μαύρα» και ως εκ τούτου προτιμώνται από τους ενδιαφερόμενους, αφού οι τιμές που δίνουν είναι καλύτερες. Κάποτε τους έβρισκε κανείς κυρίως συγκεντρωμένους γύρω από την Ομόνοια. «Έχουν δεκαπλασιαστεί πλέον, είναι σε όλη την Ελλάδα» λένε παλιές καραβάνες του επαγγέλματος. Σε καιρούς ύφεσης και ανεργίας, με τα λουκέτα να διαδέχονται το ένα το άλλο, υπάρχει και ένα επάγγελμα το οποίο ακολουθεί αντίστροφη πορεία. Αυτό του ενεχυροδανειστή καθώς η αγορά των ενεχυροδανειστηρίων και των εμπόρων χρυσού γνωρίζει στιγμές μεγάλης δόξας στην Ελλάδα της κρίσης. νδεικτικό είναι πως οι επιχειρήσεις που αγοράζουν χρυσό ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια τους τελευταίους μήνες. Και δεν έχουν μόνο φυσική παρουσία αλλά δραστηριοποιούνται και στο διαδίκτυο αφού εταιρείες που δηλώνουν έδρες στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό αγοράζουν χρυσά κοσμήματα και άλλα αντικείμενα εξ αποστάσεως. Τα διαφημιστικά φυλλάδια «αγοράζω χρυσό» γεμίζουν συνεχώς τα παρμπρίζ των αυτοκινήτων, ενώ οι δεκάδες νέες ταμπέλες ενεχυροδανειστηρίων συνοδεύονται και από δεκάδες νέες φήμες για καταστήματα που δραστηριοποιούνται δίχως άδεια… αι αφού η ανάγκη οδηγεί πολλούς Έλληνες να αποχωριστούν αντικείμενα ανεκτίμητης συναισθηματικής αξίας, το αυτοκίνητο ή το σκάφος δεν θα μπορούσαν να έχουν άλλη

Νοέμβριος/2011

crash 89

086_090_ENEXYRA 10/27/11 10:12 PM Page 90

crash

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΩΡΑ ΜΗΔΕΝ

▲ ▲

ΣΔΟΕ η ραγδαία εξάπλωση στην αγορά τόσο πολλών «αγοραστών χρυσού» και μάλιστα εν μέσω κρίσης. Εντύπωση έχει προκαλέσει επίσης η ύπαρξη τόσο πολλών με τέτοια ρευστότητα, που μπορούν να δανείζουν τους συμπολίτες τους με αντάλλαγμα τα χρυσαφικά τους και το ερώτημα που προκύπτει είναι πού διοχετεύεται όλος αυτός ο συσσωρευμένος χρυσός. Ένα ακόμη ερώτημα που απασχολεί το Σώμα Δίωξης Οικονομικού Εγκλήματος είναι αν όλα αυτά τα καταστήματα αποδίδουν φόρους, έχουν υπαλλήλους, αποδίδουν ασφαλιστικές εισφορές ή πρόκειται για ένα Ελντοράντο μαύρου χρήματος και αδήλωτης εργασίας. T ο θέμα της ανεξέλεγκτης αγοράς χρυσού απασχολεί και την Αστυνομία. Μάλιστα, πρόσφατα, ο αρχηγός έδωσε οδηγίες όπως οι πινακίδες που εντοπίζονται με τις συγκεκριμένες επιγραφές γίνονται αντικείμενο έρευνας. Κάποιοι, μάλιστα, δεν έχουν διεύθυνση παρά μόνο αριθμό κάρτας προπληρωμένης κινητής τηλεφωνίας, το

O κ. Λαυρεντάκης με τη δημοσιογράφο του «Crash» Γεωργία Σκιντζή

οποίο εύκολα μπορούν να ακυρώσουν. αθαροί αγοραστές χρυσού έγιναν οι κεντρικές τράπεζες για πρώτη φορά τις τελευταίες δυο δεκαετίες. Το γεγονός αυτό, αποτελεί μια ακόμα απόδειξη του πως οι αναταράξεις στα νομίσματα και η κρίση χρέους έχουν απογειώσει την αγορά πολύτιμων νομισμάτων.Οι αγορές αυτές είναι πολύ μικρές σε σχέση με το μέγεθος της αγοράς, αλλά υποδηλώνουν τη στροφή που γίνεται, ειδικά από τις ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες, οι οποίες τα τελευταία χρόνια ήταν από τους μεγάλους

πωλητές χρυσού.Οι κινήσεις αυτές συνέβαλαν στο να αυξηθεί η τιμή του πολύτιμου μετάλλου κατά 25% φέτος και στο ιστορικό ρεκόρ των 1.920 δολαρίων η ουγγιά του προηγούμενου μήνα. Μεξικό, Ρωσία, Ν. Κορέα και Ταϋλάνδη έκαναν μεγάλες αγορές φέτος σε μια προσπάθεια να περιορίσουν την έκθεσή τους σε δολαριακές επενδύσεις. Σε όλο τον κόσμο οι κεντρικές τράπεζες αναμένεται να αγοράσουν φέτος περισσότερο χρυσό από κάθε άλλη χρονιά μετά την κατάρρευση της συμφωνίας του Bretton Woods τέσσερις δεκαετίες πίσω. «Επιστρέφου-

με στην εποχή που ο χρυσός θεωρείται περίπου χρήμα», σημειώνει ο Jonathan Spall, διευθυντής της Barclays Capital. Οι ευρωπαϊκές κεντρικές τράπεζες προσέθεσαν περίπου 25.000ουγγιές ή 0,8 τόνους στα αποθέματά τους φέτος, σύμφωνα με στοιχεία της ΕΚΤ και του ΙMF. Αντίθετα κατά μέσο όρο από το 1999 έως το 2010 πωλούσαν περίπου 400 τόνους το χρόνο. Από τις αγορές που έγιναν, σημαντικό κομμάτι προέρχεται από την Εσθονία, χώρα που προετοιμάζεται να μπει στην Ευρωζώνη αλλά και τη Μάλτα, που απέκτησε 3.000 ουγγιές χρυσού.

Πώς λειτουργεί το παράνομο κύκλωμα με τα «κοράκια»-τοκογλύφους της κτηματαγοράς

νεχυροδανειστήρια» που δέχονται ακόμη και ακίνητα «ξεφυτρώνουν» τους τελευταίους μήνες σε όλη την Ελλάδα προκειμένου να εκμεταλλευτούν τη δύσκολη οικονομική συγκυρία και την έλλειψη ρευστού στην κτηματαγορά. Ωστόσο, μαζί με τις απολύτως νόμιμες εταιρείες που δανείζουν χρήματα με χαμηλά επιτόκια εμφανίζονται «επιχειρηματίες» που ζητούν ενέχυρο κάποιο σπίτι, οικόπεδο, κατάστημα κ.λπ., παρ' ότι η ενεχυρίαση ακίνητης περιουσίας δεν είναι νόμιμη, ενώ υπάρχουν στην κτηματαγορά και πολλά «κοράκια». Είναι επιτήδειοι οι οποίοι με αγγελίες προσεγγίζουν όσους έχουν μεγάλη ανάγκη από ρευστό, τους δανείζουν με ληστρικά επιτόκια, υπογράφουν προσύμφωνα μεταβίβασης ακινήτων και τις περισσότερες περιπτώσεις τούς παίρνουν την περιουσία για ένα «κομμάτι ψωμί». Πρόκειται για νέα ήθη στην αγορά ακινήτων η οποία πλήττεται από τη χειρότερη κρίση των τελευταίων δεκαετιών. Ο συνδυασμός της παντελούς έλλειψης αγοραστών με το κλείσιμο της στρόφιγγας των τραπεζών έχει φέρει σε απόγνωση χιλιάδες ιδιοκτήτες ακινήτων. Παρά το γεγονός ότι για τον Έλληνα το ακίνητο αποτελεί το ασφαλέ90 crash Νοέμβριος/2011

στερο καταφύγιο και επενδύει σ’ αυτό πάνω από το 80% των κεφαλαίων του, φαίνεται ότι έφτασε η ώρα για πολύ κόσμο να το αποχωριστεί λόγω χρεών. Επειδή, ωστόσο, δεν είναι εύκολο να βρει κανείς δάνεια και είναι ακόμη πιο δύσκολο να βρει αγοραστή για το ακίνητό του, καταφεύγει στη λύση των... ενεχυροδανειστηρίων, νόμιμων και παράνομων. Μέσα στο χάος που επικρατεί στην αγορά, υπάρχουν βεβαίως και οι τοκογλύφοι. Κτηματομεσίτες που γνωρίζουν καλά την αγορά μιλούν για μεγάλο κύκλωμα που δρα υπογείως, προσεγγίζει όσους έχουν ανάγκη, τους δίνει χρήματα με υψηλά επιτόκια, υπογράφουν προσύμφωνο αγοράς του ακινήτου σε πολύ χαμηλή τιμή με την επισήμανση ότι αν δεν έλθει σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα ο δανειστής να επιστρέψει τα χρήματα συν τον υψηλό τόκο, τότε ο τοκογλύφος του παίρνει το ακίνητο στη χαμηλή τιμή που είχε συμφωνηθεί εξαρχής. Στις περισσότερες των περιπτώσεων ο ιδιοκτήτης αδυνατεί να επιστρέψει τα χρήματα με αποτέλεσμα να χάνει την περιουσία του. Το κόλπο φυσικά είναι η αυτοσύμβαση, δηλαδή ένα προσύμφωνο στην αντικειμενική αξία του ακινήτου με το δικαίωμα του δανειστή να προχωρά σε ορι-

στικό συμβόλαιο στην αναγραφείσα τιμή, χωρίς να ρωτά τον ιδιοκτήτη του ακινήτου εφόσον ο τελευταίος δεν προσήλθε να πληρώσει το χρέος του στο χρονικό διάστημα που συμφωνήθηκε. Το κύκλωμα έχει εξαπλωθεί εσχάτως με δεκάδες «αθώες» αγγελίες που κάνουν λόγο για άμεση αντιμετώπιση των οικονομικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν κάποιοι, με τη χορήγηση ρευστού. Εκτός από τις κινητές αξίες που μπαίνουν ως υποθήκη εδώ και πολλά χρόνια, οι τοκογλύφοι ζητούν πλέον και ακίνητα κάθε είδους. Όποιος απελπισμένος «τσιμπήσει» στις αγγελίες τις περισσότερες των περιπτώσεων καλείται να πληρώσει επιτόκια 15% και 20% και τελικά χάνει την περιουσία του. ο φαινόμενο της ενεχυρίασης ακινήτων έχει πάρει διαστάσεις τους τελευταίους μήνες και, όπως επισημαίνουν γνώστες της αγοράς, έχουν γίνει πάρα πολλά συμβόλαια με τα οποία άλλαξαν χέρια σπίτια, καταστήματα και οικόπεδα εξαιτίας χρεών. Δηλαδή, ο ιδιοκτήτης του ακινήτου βρέθηκε κάποια στιγμή σε μεγάλη ανάγκη για ρευστό, η τράπεζα αρνήθηκε να τον χρηματοδοτήσει και αυτός κατέφυγε σε ενεχυροδανειστή δίνοντας ως αντάλλαγμα την ακίνητη περιουσία του.

091_091_PARADIAS ARTHRO 10/27/11 10:15 PM Page 91

ΑΡΘΡΟ

crash

Στράτος Ι. Παραδιάς Ο Στράτος Ι. Παραδιάς είναι Δικηγόρος και πρόεδρος ΠΟΜΙΔΑ

Από το «βαρλίκι» στο ΦΑΠ...

Ο Θεός να βάλει το χέρι του «Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους» (Άρθρο 4, παρ. 5 του Συντάγματος)

δίκαιη κατανομή των φορολογικών βαρών που επιτάσσει το Σύνταγμα προϋποθέτει την επιμέτρηση της φορολογικής επιβάρυνσης του κάθε πολίτη ανάλογα με την πραγματική φοροδοτική του ικανότητα. Φοροδοτική ικανότητα έχει ο πολίτης που έχει υψηλά εισοδήματα και έτσι μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που του αναλογούν ή έστω του επιβάλλονται, χωρίς να κινδυνεύει από τις σοβαρότατες πλέον συνέπειες που έχουν προβλεφθεί από πρόσφατες νομοθετικές διατάξεις, σε βάρος όσων δεν ανταποκρίνονται από οποιοδήποτε λόγο, ακόμα και από πλήρη οικονομική αδυναμία πληρωμής των φόρων. Συνεπώς ένα είναι βέβαιο: Η απλή κατοχή ακίνητης ιδιοκτησίας, ιδιαίτερα σήμερα που αυτή λόγω της κρίσης έχει καταστεί απρόσοδη, ουδόλως μαρτυρεί ότι οι κάτοχοί της έχουν πράγματι την ικανότητα να ανταποκριθούν στο εφιαλτικό σύνολο των βαρύτατων ετήσιων υποχρεώσεων που τους επιβάλλονται σήμερα. Εννοούμε το νέο ετήσιο «έκτακτο τέλος» μέσω της ΔΕΗ, χωρίς ταυτόχρονα να καταργείται ο ληστρικός ετήσιος ΦΑΠ, έως και εικοσαπλάσιος του ΕΤΑΚ, ούτε και το ετήσιο ΤΑΠ των δήμων, χωρίς να συνυπολογίσουμε και την επερχόμενη αύξηση των αντικειμενικών αξιών αντί για τη δραστική μείωσή τους ή το δεκαπλασιασμό του φόρου κληρονομιάς-γονικής παροχής ή τις έκτακτες εισφορές αλληλεγγύης, τα τεκμήρια κ.λπ. Η ιδιωτική ακίνητη περιουσία, καρπός μόχθου, στερήσεων και αποταμίευσης της ελληνικής οικογένειας, είναι το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο του ελληνικού λαού. Γιατί σήμερα είναι στο επίκεντρο μιας τέτοιας πρωτοφανούς λεηλασίας; Δύο είναι οι πιθανές υποθέσεις.

Η πρώτη, η πιο «συνωμοσιολογική» υπόθεση, είναι ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας κλασικής χρήσης του εργαλείου της βαριάς φορολογίας, με στόχο την αρπαγή της ιδιωτικής περιουσίας, και ιδιαίτερα της ακίνητης, η οποία βρέθηκε πάντοτε πρώτη στο στόχαστρο ανάλγητων απολυταρχικών καθεστώτων. Θα αναφέρω δύο μόνο σχετικά πρόσφατα παραδείγματα, παραλείποντας άλλα χειρότερα: Των σοβιέτ, που με παρόμοιες πρακτικές αφαίρεσαν σταδιακά την ιδιωτική ακίνητη περιουσία από το ρωσικό, αλλά και σχεδόν όλους τους άλλους λαούς του ανατολικού μπλοκ. Της Τουρκίας, που το 1942 επέβαλε το διαβόητο «Βαρλίκ βεργκισί» σε βάρος των μειονοτήτων. «Πρόκειται για το φόρο περιουσίας, το βαρλίκι, που επιβλήθηκε από το τουρκικό κράτος στις μειονότητες το Νοέμβριο του 1942. Η επίσημα δηλωμένη πρόθεση της τουρκικής κυβέρνησης ήταν να φορολογήσει το μεγάλο κεφάλαιο για να αντιμετωπίσει τις αυξημένες ανάγκες της χώρας εν καιρώ πολέμου. Ο φόρος ήταν πολλαπλάσιος της κινητής και ακίνητης περιουσίας του κάθε φορολογούμενου και ήταν καταβλητέος εφάπαξ. Αν ο φορολογούμενος δεν μπορούσε να πληρώσει, η περιουσία του έβγαινε σε πλειστηριασμό και αν το ποσό του πλειστηριασμού δεν κάλυπτε το φόρο, τότε ο φορολογούμενος εξοριζόταν στο Άσκαλε, ένα μεγαλοχώρι έξω από το Ερζουρούμ, για να εξοφλήσει το υπόλοιπο χρέος του στα τάγματα καταναγκαστικής εργασίας. Το σχέδιο της κυβέρνησης Σαράτσογλου βασιζόταν στο γερμανικό μοντέλο της οικονομικής εξόντωσης των Εβραίων της Γερμανίας» (από το βιβλίο του Κων/νου Κιουρτσόγλου «Στην εξορία», έκδοση Ελληνικού Ιδρύματος Ιστορικών Μελετών, 2009). Η άλλη πιο πεζή υπόθεση είναι ότι ο πραγματικός στόχος της επιδρομής αυτής δεν είναι τα ίδια τα ακίνητα, των οποίων η αξία κατεδαφίζεται σήμερα μεθοδικά βάσει σχεδίου κάποιου αθέατου κέντρου εξουσίας, αλλά οι

οικονομίες των πολιτών που είναι κατατεθειμένες στις τράπεζες. Με δεδομένο δηλαδή ότι ακόμη και η πιο απλή υπόνοια ότι κάποια Παρασκευή μεσημέρι μπορεί να ανακοινωθεί και κάποια έκτακτη εισφορά επί του κεφαλαίου των τραπεζικών καταθέσεων, θα δημιουργούσε κύμα ανάληψης και φυγάδευσής τους, αναζητούνται προσχήματα για επιβολή φόρων που θα έφερναν τα χρήματα των καταθέσεων των πολιτών στο δημόσιο ταμείο ως φορολογικά έσοδα. Μεταξύ των άλλων λοιπών προσχημάτων (έκτακτες εισφορές αλληλεγγύης, περαιώσεις, τέλη επιτηδεύματος κ.λπ.) κορυφαίο είναι σήμερα η κατοχή ακίνητης περιουσίας, με πρώτα θύματα τους ιδιοκτήτες τους. Η επιδρομή αυτή επενδύεται με ιδεολογήματα του τύπου ότι η ακίνητη ιδιοκτησία είναι προϊόν φοροδιαφυγής και συνεπώς η βαριά φορολόγησή της δεν είναι παρά η δίκαιη τιμωρία των κατόχων της! άντως είτε η μία υπόθεση ισχύει είτε η άλλη, το πρακτικό αποτέλεσμα είναι το ίδιο για τους φορολογούμενους ιδιοκτήτες, που θα εξακολουθούν να πληρώνουν τα χαράτσια που θα έρχονται απανωτά, όσο αντέξουν οι καταθέσεις τους. Μετά νομοτελειακά θα ακολουθήσουν κατά σειρά οι κατασχέσεις και οι πλειστηριασμοί ακινήτων ή, αν δεν φτάνει τα εκπλειστηριάσματα, οι καταδίκες σε φυλάκιση ή και η κάθειρξη για τα μεγαλύτερα χρέη, δεδομένου ότι πρόσφατα ποινικοποιήθηκε βαρύτατα ακόμη και η αδυναμία καταβολής φόρων. Ενόψει των παραπάνω κινδύνων και αδιεξόδων, κατ’ επανάληψη προτείναμε στους κυβερνώντες να δοθεί το δικαίωμα στους φορολογούμενους που έχουν απρόσοδες περιουσίες και θα βρεθούν σε αδυναμία να καταβάλουν τους ετήσια συσσωρευόμενους φόρους στο Δημόσιο, και ιδιαίτερα τον ΦΑΠ, να έχουν το δικαίωμα να εκχωρήσουν ακίνητό τους σε συμψηφιστική εξόφλησή τους. Η ρύθμιση αυτή υπάρχει στη φορολογία κληρονομιών, στη διακριτική, ως ευχέρεια μόνον του παντοδύναμου υπουργού των Οικονομικών, και όχι ως δικαίωμα του φορολογούμενου. Οι εκκλήσεις μας έχουν μείνει μέχρι στιγμής χωρίς καμιά ανταπόκριση, οπότε, κυριολεκτικά, ο Θεός να βάλει το χέρι του…

Nοέμβριος/2011

crash 91

”

092_098_SUNENTEUKSH LIANHS 10/27/11 10:17 PM Page 92

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γιώργος Λιάνης

Τα κoμμαΤα είναι η καΤαρα της δημοκρατίας (...) Έχουμε μετατρέψει το Σύνταγμα σε «κουρέλι». Κατά τα άλλα, η τήρησή του επαφίεται στη φιλοπατρία των Ελλήνων. Ε, ως πού να φτάσει αυτή η φιλοπατρία; Και η δικιά μου μέχρι εδώ έφτασε

92 crash Νοέμβριος/2011

του του έλεγε να φύγει έδινε συνέχεια ένα μικρό «αβάντζο» στην πολιτική του καριέρα πιστεύοντας ότι «κάτι» θ’ αλλάξει για την Ελλάδα μας και που όταν δεν υπήρχε πια ούτε αυτό το «σκίρτημα», άνοιξε την πόρτα και έφυγε. Γεμάτο χαρτιά το γραφείο του. Δίπλα του μια παμπάλαια γραφομηχανή που του είχε χαρίσει ο Δημήτρης Χορν. Ο ίδιος γράφει «με το χέρι». Δεν έγραψε ποτέ στη γραφομηχανή, δεν έμαθε να γράφει στο πληκτρολόγιο του ηλεκτρονικού υπολογιστή, δεν έχει ιδέα από Internet. Αλλά ο λόγος του είναι γεμάτος Ελλάδα. Κι αυτό αρκεί. «Εγώ δεν είμαι καλός στα Οικονομικά για να μου κάνεις εξειδικευμένες ερωτήσεις. Είμαι ένας άνθρωπος του δημοσιογραφικού και του κοινωνικού “χώρου”. Τον ζω στην πρώτη του γραμμή και ως δημοσιογράφος και ως πολιτικός κι έχω άποψη. Ούτε πολιτικός αισθάνθηκα ποτέ μου, δεν νιώθω ότι ήμουνα πολιτικός αλλά και ούτε μια στιγμή αισθάνθηκα ότι δεν είμαι πια δημοσιογράφος. Γράφω συνεχώς, το γραφείο μου είναι γεμάτο γραμμένα και σκισμένα χαρτιά, δεν υπάρχει τίποτε που να δείχνει πολιτική εκτός από μερικές φωτογραφίες, τα αρχεία μου είναι εκεί… μέσα… εδώ, μπροστά μου είναι τα βιβλία που χρησιμοποιώ και αυτά που ετοιμάζω».

”

Θυμάμαι –και του το λέω– ότι τα χρόνια που ήταν υπουργός αισθανόταν σαν να… ντρέπεται ότι ήταν υπουργός μπροστά σε συναδέλφους και φίλους του και δεν φερόταν ποτέ σαν υπουργός. Γελάει. «Αυτό είναι αλήθεια. Αισθανόμουνα άβολα εντελώς μπροστά σε φίλους συναδέλφους μου. Αλλά τώρα βέβαια έχουν αλλάξει πολύ τα πράγματα. Και τώρα… ήρθε ένας δημοσιογράφος και μου ζητούσε τη γνώμη μου για τον Νίκο Κοεμτζή. Ξέρεις πώς είναι… εγώ τον γνώρισα… τον έζησα… τον είχα όπως λέμε “χρεωθεί” σαν δημοσιογράφος και ξέρεις πως όταν “χρεωθείς” κάτι σαν δημοσιογράφος, το κουβαλάς όλη σου τη ζωή. Δεν ήθελα όμως και να βγάλω τα σώψυχά μου σε μια δήλωση, σε μια μικρή συνέντευξη και του λέω: Δεν θέλω να… καθαγιάσω ένα έγκλημα που έκανε ο Κοεμτζής. Με παίρνουν τηλέφωνο οι μανάδες των θυμάτων και μου λένε ότι είναι ντροπή να μιλάω γι’ αυτόν και να κάνω αυτά που έκανα. Έκανε έγκλημα. Το μυθοποίησα κι εγώ και ο Σαββόπουλος και παραδέχομαι την τεράστια προσπάθεια που έκανε, που δεν έκανε ποτέ του υποτροπή… Το έγκλημα όμως είναι έγκλημα. Είναι το χειρότερο έγκλημα που έχει γίνει. Τι άλλο να πω σε δημοσιογρά-

▲ ▲

ε θέα την υπέροχη Πλατεία Σταδίου, μπροστά από το Παναθηναϊκό Στάδιο, μια πλατεία γεμάτη κάθε μέρα τουρίστες και παιδιά από σχολεία που ξεναγούνται και φωτογραφίζουν, το γραφείο του Γιώργου Λιάνη είναι μικρό, γεμάτο δημοσιογραφικά ενθυμήματα και προσωπικές «στιγμές» της πλούσιας σε ερεθίσματα ζωής του. Ο ίδιος «ζει» εκεί πολλά χρόνια της ζωής του. Είναι φυσιολογικό να έχει γεμίσει τους τοίχους, τα γραφεία, τις βιβλιοθήκες, τα τραπέζια και τραπεζάκια με αντικείμενα μοναδικής προσωπικής μνήμης. Απίστευτες φωτογραφίες με αφιερώσεις «Μεγάλων» που γνώρισε και συνεργάστηκε, πίνακες φιλοτεχνημένοι από τεράστιες προσωπικότητες, λίγος Ανδρέας Παπανδρέου, λίγος Τσιτσάνης, λίγος Θεοδωράκης, λίγος Καζαντζίδης, Ολυμπιονίκες, Ελύτης, Σαμαράκης, Πρέσπες, Φλώρινα… Πίσω απ’ όλα αυτά, ένας «Ρεπόρτερ». Ένας από τους πιο πετυχημένους δημοσιογράφους της «γενιάς του ’60» που πάτησε γερά στο χώρο της κοινωνίας, του πολιτισμού και του αθλητισμού, που μπήκε άξια στο Κοινοβούλιο και υπηρέτησε πιστά το κόμμα του, που όταν το «μέσα»

Φωτογραφίες: Βαγγέλης Ρασιάς

Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

092_098_SUNENTEUKSH LIANHS 10/27/11 10:17 PM Page 93

092_098_SUNENTEUKSH LIANHS 10/27/11 10:18 PM Page 94

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Χρειάζονται πρωτοβουλίες από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας» Μήπως ο Πρόεδρος πρέπει να πάρει πρωτοβουλία; Όχι πρωτοβουλία. Πρωτοβουλίες. Υπάρχει Σύνταγμα στην Ελλάδα. Σ’ τις λέω για να μην έχεις καμία αυταπάτη: Στο άρθρο 33 του Συντάγματος ο Πρόεδρος ορκίζεται να υπηρετεί το γενικό συμφέρον και την πρόοδο του ελληνικού λαού. Συμβαίνει αυτό; Το άρθρο 40 του δίνει το δικαίωμα να συγκαλέσει τη Βουλή κάθε φορά που το κρίνει εύλογο. Δεν είναι τώρα εύλογο; Άλλο πράγμα να συζητάνε οι 4-5 πολιτικοί αρχηγοί μέσα σε τέσσερις τοίχους και άλλο ενώπιον του ελληνικού λαού και της Αντιπροσωπείας του Έθνους, δημόσια. Εγώ πιστεύω ότι ο κύριος Παπούλιας θα την πάρει αυτή την πρωτοβουλία. Να έρθει στη Βουλή και να πει ποια είναι η κατάσταση της χώρας ενώπιον των πολιτικών αρχηγών. Φαντάζεσαι πώς κοιμάται τα βράδια ο Πρόεδρος, αν κοιμάται; Δεν το φαντάζομαι απλώς… τον είδα τον Πρόεδρο πρόσφατα και ξέρω. Έχει αλλάξει η ψυχολογία του. Είναι ένας «συμπάσχων Έλληνας». Και όχι μόνον αυτός. Και άλλοι. Και υπουργοί και βουλευτές. Ας μην τους ισοπεδώνουμε όλους. Έχω δει φίλους μου, υπουργούς και πρώην υπουργούς, δεν θέλω να πω ονόματα, σε κατάσταση… νοκ ντάουν που λένε στην πυγμαχία. Συνειδητοποιούν την κατάστασή μας πολλοί. Δεν περνάνε καλή περίοδο. Εγώ που δεν είμαι πουθενά, παίρνω «ζάναξ», παρόλο που απελευθερώθηκα. Η κατάσταση δεν αντέχεται ούτε μέσα από προσωπική απελευθέρωση. Δεν βλέπω τον κόσμο; Δεν μιλάω με κόσμο; Όλα αυτά βαραίνουν πολύ τις πλάτες.

▲ ▲

φο; Ο οποίος, μετά τον Κοεμτζή, ήθελε να με ρωτήσει και για την εταιρεία “Μίνως Μάτσας” και τον Καζαντζίδη και τις διαφωνίες τους… Πες μου ειλικρινά… παλαιότερα θα υπήρχε δημοσιογράφος που θα σε ρώταγε την ίδια ώρα για τον Κοεμτζή και για τον Καζαντζίδη; Για δυο διαφορετικά θέματα; ». Μου δίνει την εντύπωση ότι δεν… πολυθέλει να μιλήσει για την κατάσταση, για την πολιτική, το ΠΑΣΟΚ, τον Γιώργο. Από κάπου όμως πρέπει να ξεκινήσουμε. Το γραφείο του είναι γεμάτο βιβλία, πολλά ανοιχτά σε κάποιες σελίδες. Τον ρωτάω τι διαβάζει. «Τώρα διαβάζω ένα καταπληκτικό βιβλίο, του Πλωρίτη, “Ο πολιτικός Σέξπιρ”, διαβάζω τα “Σημειωματάρια” του Αλμπέρ Καμύ, επίσης του Πλωρίτη τα “Πολιτικά”, με δριμύτατες επιθέσεις του Πλωρίτη εις βάρος του ΠΑΣΟΚ για την πρώτη τετραετία του Ανδρέα. Ο Πλωρίτης ήταν πολύ καλλιεργημένος. Δεν έγραφε μόνο επιφυλλίδες. Έγραφε με άλλο ύφος. Και διαβάζω για τις λεηλασίες που έχουν γίνει εδώ από τους ξένους για να έχω επιχειρήματα για τους Ευρωπαίους, που έχουν τόσα καταστρέψει στην Ελλάδα. Δεν λειτουργώ ως πολιτικός». Σταματάμε για λίγο και πηγαίνουμε στο δωμάτιο που έχει ως «καλό γραφείο», ως «πολιτικό γραφείο» πιο τακτοποιημένο και πιο «κομ ιλ φο» σε σχέση με το καθημερινό, δημοσιογραφικό του γραφείο. Πάνω πάνω, ένα «βιβλίο» που μου φαίνεται «κάπως». Είναι «ντυμένο» με άσπρη κόλλα, κιτρινισμένη από το χρόνο και το εξώφυλλο γράφει «Τα Ποιήματά μου» με υπογραφή «Νίκος Κοεμτζής». Το ξεφυλλίζω… είναι φυσικά όλο χειρόγραφο, ανορθόγραφο, με ζω94 crash Νοέμβριος/2011

γραφιές ανάμεσα στους στίχους, με συνθήματα. Και τι θα το κάνεις αυτό τώρα; «Θα το εκδώσω», μου απαντά. «Και τα όποια έσοδα θα πάνε για τα άτομα που παλεύουν για επανένταξη στην κοινωνία. Δεν θα διεκδικήσω εγώ τίποτα. Τα ’χω τώρα τόσα χρόνια». Επιστρέφουμε, μετά τις φωτογραφίες, στο «μέσα γραφείο», το μικρό, δημοσιογραφικό γραφείο με τα χαρτιά και τα ανοιχτά βιβλία. Πρέπει πλέον να μιλήσουμε. Η πρώτη ερώτησή μου είναι ίσως αναμενόμενη: Εσύ τον Γιώργο τον Παπανδρέου από πότε τον γνωρίζεις; Τον γνωρίζω από το 1985. Εγώ είχα πάρει τις δύο πρώτες συνεντεύξεις με τον Ανδρέα το 1981, τότε που μίλησε για το «Ραντεβού με την Ιστορία». Σε μένα το είχε πει. Δισέλιδη συνέντευξη στα «Νέα». Τότε γνώρισα και την οικογέ-

Μας τιμωρεί ο ελληνικός λαός. Του φερθήκαμε με άσχημο τρόπο. Μας φτύνει ο λαός. Δεν μπορώ ούτε να κυκλοφορήσω στο δρόμο

νεια. Της Μαργαρίτας επίσης είχα πάρει μια συνέντευξη. Από τον Γιώργο δεν είχα πάρει, αλλά είχαμε γνωριστεί φυσικά. Πιστεύεις ότι θα μπορούσε να έχει ανάμιξη σε όλα όσα λέγονται και γράφονται τον τελευταίο καιρό για μια εταιρεία και για κονδύλια… Με διακόπτει. «Όχι. Δεν το πιστεύω εγώ, αλλά δεν έχει νόημα το τι πιστεύω εγώ. Δεν θέλω όμως τώρα να πω τίποτα γι’ αυτή την οικογένεια γιατί, όπως και να το κάνουμε, για ένα διάστημα ήμουν κι εγώ σαν ένα μέλος της οικογένειας, λόγω της ιστορίας με τη Δήμητρα. Δεν μ’ αρέσει να γίνομαι ιταμός και να σκέφτομαι τώρα τι πήγαινε και τι δεν πήγαινε καλά. Θα ήταν απρεπές για ένα μέλος αυτής της οικογένειας να καθίσω τώρα εγώ και να λέω κάποια πράγματα και ιδίως τώρα που “πέφτει” ο γιος. Όχι… δεν είναι στο χαρακτήρα μου». Και η Δήμητρα πάντως μιλάει πολύ ανοιχτά. Όχι. Η Δήμητρα μπορεί να μιλάει… εγώ δεν μιλάω ανοιχτά καθόλου. Και δεν θέλω να μιλάω, γιατί σέβομαι απόλυτα κατ’ αρχήν τον Ανδρέα, τον άνθρωπο αυτόν που θεωρώ έναν από τους σημαντικότερους του τόπου που έχω γνωρίσει. Δεν είναι πάντως τουλάχιστον υπερβολικό τρεις γενιές μιας οικογένειας να γίνουν πρωθυπουργοί; Υπερβολικό είναι ένα τέτοιο γεγονός να έχει συμβεί σε πολλές οικογένειες. Τρεις πρωθυπουργούς από την ίδια οικογένεια, παππού, πατέρα και γιο, όμως; Ναι… ναι… πολύ υπερβολικό είναι. Έως και λάθος του ελληνικού λαού. Και δεν λέω ΠΟΤΕ τέτοια για τον ελληνικό λαό.

092_098_SUNENTEUKSH LIANHS 10/27/11 10:18 PM Page 95

«Κύριε πρόεδρε, ταπεινώσαμε, πονέσαμε και αδικήσαμε τον ελληνικό λαό» 14 Ιουνίου 2011: O βουλευτής Φλώρινας του ΠΑΣΟΚ Γιώργος Λιάνης ανακοίνωσε με επιστολή του στον πρωθυπουργό την παραίτησή του από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ και την ανεξαρτητοποίησή του, με τη διατήρηση της έδρας του. Ο κ. Λιάνης επικαλείται λόγους συνείδησης για την απόφασή του και δηλώνει ότι «δεν πιστεύει πλέον στην οικονομική πολιτική της κυβέρνησης». Στη σκληρή δήλωσή του προσθέτει ότι «αποτύχαμε και έκτοτε αναγκαζόμαστε να κρύβουμε την αλήθεια από το λαό συνεχώς. Είμαστε σε έναν φαύλο κύκλο». Ο κ. Λιάνης εξηγεί πως δεν μπορεί να ψηφίσει το Μεσοπρόθεσμο, το οποίο εκτιμά πως θα είναι «βραχυπρόθεσμο». «Όλοι παραδέχονται πλέον ότι η οικονομική μας πολιτική ήταν λανθασμένη. Μένει να παραδεχθούμε το λάθος μας. Μένει να ζητήσουμε τη συγγνώμη που αρμόζει από τον ελληνικό λαό και, τέλος, να προχωρήσουμε σε μια αλλαγή της οικονομικής μας πολιτικής, όσο δύσκολο κι αν είναι αυτό». Ο κ. Λιάνης σημειώνει πως ψήφισε το Μνημόνιο 1, πιστεύοντας πως διαφορετικά η Ελλάδα θα χρεοκοπούσε και χιλιάδες Έλληνες δεν θα είχαν να πληρωθούν μισθούς και συντάξεις. Αν, τώρα, μονάχα το μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μπορεί να σώσει την Ελλάδα από την καταστροφή, αυτό θα πρέπει να είναι μια απόφαση με πανεθνική

γραπτώς τη σκέψη μου για τα κόμματα. Το πολιτικό σύστημα είχε την ψευδαίσθηση ότι είναι ο γιατρός για τα προβλήματα των Ελλήνων. Τελικά αποδείχτηκε ότι είναι η ασθένεια η ίδια. Τα κόμματα ουσιαστικά είναι η κατάρα της δημοκρατίας. Διότι έφεραν ασθένειες όπως ο μικροκομματισμός, ο πολυκομματισμός, ο μονοκομματισμός. Τα δε δυο μεγάλα κόμματα της εξουσίας υποκαθιστούσαν το κράτος και στη συνέχεια το έκαναν εξάρτημα του κόμματος. Θα με ρωτήσεις: Δεν ήσουν σε ένα κόμμα; Βεβαίως. Δεν το υπηρέτησες; Βεβαίως. Έχω τις ευθύνες μου, τις

αναγνωρίζω, έχω τις τύψεις μου, έχω τις ενοχές μου, τα ξέρω, αλλά τα κόμματα δεν τα αλλάζει κανείς. Ακόμα υπάρχουν». Διαπιστώνω ότι τις τελευταίες κουβέντες του τις λέει πιο ζωηρά, πιο –ας πούμε– φανατισμένα. Και θέλω να τον βοηθήσω να πει όλη την αλήθεια ΤΟΥ: Ναι, αλλά όταν έφτασε η στιγμή για να πεις, όπως λέει ο ποιητής, το μεγάλο «ναι» ή το μεγάλο «όχι», δεν είχες κανένα πρόβλημα. Κανένα πρόβλημα. Είχα από πολύ καιρό πριν αποφασίσει. Ήμουνα έτοιμος. Αλλά θέ-

▲ ▲

Όταν έγινε η αλλαγή του Σημίτη σε Γιώργο Παπανδρέου και ο Γιώργος εξελέγη περίπου διά βοής, εσύ πώς αισθανόσουνα; Τι λέγατε; Πώς το αντιμετωπίζατε; Εγώ όταν έπρεπε να επιλέξω το διάδοχο του Σημίτη, βγήκα και υποστήριξα τον Βενιζέλο. Τι άλλο να έκανα; Εγώ άλλωστε ήμουν υπουργός του Σημίτη, κάτι που δεν το περίμενα, γιατί στην εκλογή νέου προέδρου του ΠΑΣΟΚ μετά Ανδρέα είχα βγει και είχα ψηφίσει Αρσένη για τη διαδοχή Παπανδρέου και στη δεύτερη ψηφοφορία όλοι οι Παπανδρεϊκοί είχαμε ψηφίσει Τσοχατζόπουλο. Αυτή ήταν τότε η συνετή γραμμή των Παπανδρεϊκών. Ας μην κρυβόμαστε. Δεν θέλαμε τον Σημίτη. Την έβλεπες το 2009 να έρχεται η ευρύτατη νίκη του ΠΑΣΟΚ; Το ένιωθες; Αυτό το ένιωθα. Το ένιωθα στη Φλώρινα. Και η Φλώρινα είναι μια μικρογραφία όλης της Ελλάδας. Εκεί μ’ αγαπάνε, δεν μου λένε ψέματα ποτέ. Μου το λέγανε όλοι. Το ξέραμε. Αλλά εγώ είμαι ένας άνθρωπος που βιωματικά ζω την πολιτική, δεν τη ζω… διανοητικά τόσο πολύ. Άρα ήσουν πάντα έξω από τις ίντριγκες… «Ακριβώς. Δεν ήθελα να μετέχω, δεν μετείχα. Να σ’ το πω πολύ απλά: Είμαι 23 χρόνια στο ΠΑΣΟΚ, δεν με χρησιμοποίησαν ποτέ σε κομματικό πόστο, δεν μου έδωσαν ποτέ να γράψω ούτε ένα κείμενο και δεν έχω περάσει ποτέ από τα γραφεία… από τη Χαριλάου Τρικούπη… από την Ιπποκράτους τώρα. Ποτέ δεν με φώναξαν άλλωστε. Δεν μ’ ενδιέφερε το κόμμα. Ποτέ. Είχα την άποψη ότι ο κομματισμός είναι η φρικτότερη ασθένεια από την οποία πάσχει το πολιτικό σύστημα στην Ελλάδα. Την έχω διατυπώσει και

συστράτευση όλων των κομμάτων και όλων των Ελλήνων: «Θα ήταν υπέροχο να μπορούσαμε πράγματι, 3-4 βουλευτές κάθε φορά να σώζουμε τη χώρα. Αλλά το υπέροχο απέχει ένα βήμα από το γελοίο. Δεν δέχομαι να μπω και πάλι στην ίδια καταναγκαστική διαδικασία. »Οι ψηφοφορίες αυτές είναι πειθαναγκαστικές – και μόνον τέτοιες δεν έπρεπε να είναι. Δεν μπορώ να κουβαλάω πια το βάρος που μας φορτώνετε, κι ενώ γινόμαστε Σίσυφοι, μας βαφτίζετε σωτήρες της χώρας. Αυτό είναι υποκρισία και φαρισαϊσμός», σημειώνει στην επιστολή του ο κ. Λιάνης. Ο βουλευτής αναφέρεται επίσης και στην κατάσταση του νομού του και προσθέτει: «Επιτεύγματα 25ετίας, που έγιναν και με τη δική σας συμβολή, άλλα συρρικνώνονται και άλλα “βγαίνουν στο σφυρί”», παρατηρεί απευθυνόμενος στον πρωθυπουργό. «Ένα λαό υπερήφανο, αγωνιστή, εργατικό και φιλότιμο. Γι’ αυτό και οι Έλληνες μας ταπεινώνουν. Ταπεινώσαμε, πονέσαμε και αδικήσαμε τη Φλώρινα και τους Φλωρινιώτες. Νιώθω την ανάγκη να ζητήσω συγγνώμη από τους Έλληνες και τους συμπατριώτες μου. Τους στερήσαμε την ανθρώπινη αξιοπρέπεια», υπογραμμίζει στην επιστολή του ο βουλευτής.

«Γράφω συνεχώς, το γραφείο μου είναι γεμάτο γραμμένα και σκισμένα χαρτιά, δεν υπάρχει τίποτε που να δείχνει πολιτική»

Νοέμβριος/2011

crash 95

092_098_SUNENTEUKSH LIANHS 10/27/11 10:18 PM Page 96

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

λω να πω με ειλικρίνεια ότι έχω κάνει ένα μεγάλο λάθος. Άργησα. Δεν είχα καμία γνώση των οικονομικών για να ξέρω τι θα γίνει. Αλλά την αίσθηση ότι τα πράγματα εξελίσσονται προς μια Ελλάδα που θα κατεβαίνει και θα πέφτει την είχα. Και αυτό για μένα δεν ήταν καλό γιατί μπήκα στην πολιτική για άλλους λόγους. Για τη Φλώρινα. Ένιωσα ότι η Ελλάδα πέφτει. Και το είπα στην Κοραλία, τη γυναίκα μου, ότι δεν έπρεπε να πολιτευτώ. Και την προβλημάτισε, όπως και τους 3-4 πολύ στενούς μου φίλους. Είχα από τις προηγούμενες εκλογές την αίσθηση ότι δεν έπρεπε να κατέβω. Πάλεψα πάρα πολύ με τον εαυτό μου για το αν θα κατέβαινα ή όχι. Και κατέβηκα επειδή υπήρξαν λόγοι, ας πούμε, ανωτέρας βίας. Μέσα μου είχα καταλήξει ότι ήταν λάθος να πολιτευτώ. Έπρεπε να είχα κλείσει νωρίτερα τον κύκλο μου. Πρέπει να τον κλείνουμε νωρίτερα τον κύκλο μας. Δώδεκα χρόνια είναι επαρκέστατα για να δείξει ο άνθρωπος ό,τι καλύτερο έχει μέσα του. Τρεις θητείες τις θεωρώ υπερπλήρεις για όλα. Τα περισσότερα είναι «γάντζωμα» στην εξουσία. Προηγουμένως, πριν αρχίσουμε τη συνέντευξη, μου είχες πει πόσο μεγάλη θεωρείς την ανάγκη μιας οικουμενικής κυβέρνησης συνεργασίας όλων των κομμάτων. Αν συνέβαινε κάτι τέτοιο και σου ζητούσαν να προσφέρεις, θα «έμπαινες» ή θα παρέμενες εκτός αφού δήλωσες αποφασισμένος να αποσυρθείς από την πολιτική; Να σου πω τι αισθάνομαι σήμερα; Θέλω να φύγω από την πολιτική διά παντός. Θέλω να είμαι στο χώρο που είμαι και άμα είναι και πολιτικό, θα το ασκήσω με τον τρόπο που το έκανα μέχρι τώρα. Αν μου ζητηθεί να βοηθήσω, όχι σε κυβέρνηση, αλλά αναλαμβάνοντας κάποιο πόστο που ξέρω καλά, που μου ταιριάζει, σ’ ένα μεγάλο χώρο πολιτισμού για την Ελλάδα, ένα μεγάλο θέατρο, θα το σκεφτώ. Έχω ιδέες και τις πραγματοποιώ. Οι Πρέσπες τι ήταν; Ένα τόσο 96 crash Νοέμβριος/2011

092_098_SUNENTEUKSH LIANHS 10/27/11 10:18 PM Page 97

«Δεν θέλω να μιλάω, γιατί σέβομαι απόλυτα τον Ανδρέα, τον άνθρωπο αυτόν που θεωρώ έναν από τους σημαντικότερους του τόπου που έχω γνωρίσει»

Η Δήμητρα μπορεί να μιλάει… εγώ δεν μιλάω ανοιχτά καθόλου. Και δεν θέλω να μιλάω, γιατί σέβομαι απόλυτα κατ’ αρχήν τον Ανδρέα μεγάλο φεστιβάλ στο ακροτελεύτιο κομματάκι της χώρας. Μα εάν αυτή τη στιγμή έλεγες στο μέσο Έλληνα που βλέπει να μην έχει δουλειά, να μην έχει εισόδημα, να καταρρέουν όλα τριγύρω του ότι θα πρέπει να ασχοληθούμε με τα Πολιτιστικά, τι θα έλεγε; Πώς θα αισθανόταν; Το τελευταίο πράγμα που θα γύριζε να κοιτάξει σήμερα ο Έλληνας είναι ο πολιτισμός. Που ουσιαστικά, θά ’πρεπε να είναι εδώ και χρόνια το πρώτο. Τό ’λεγε πολύ ωραία ο Μιτεράν: Αν ήμουνα πρωθυπουργός της Ελλάδας, δεν θά ’κανα τίποτε που να μην περνάει μέσα από τον πολιτισμό της. Και εδώ δεν κάνουμε τίποτε που να περνάει έστω κοντά απ’ τον πολιτισμό μας, στην ευρύτερη πολιτική σκηνή. Επιτρέπουμε να γίνεται αυτή η πανάθλια, κατάπτυστη διαπόμπευση της Ελλάδας στο εξωτερικό και δεν υπενθυμίζουμε στους Ευρωπαίους ότι δεν πρόκειται για μια χώρα που έχει ιστορία των τελευταίων δέκα χρόνων. Πρόκειται για χώρα που έχει 2.500 χρόνια αδιάσπαστη μια γλώσσα. Τα είπε ο Ελύτης αυτά, όταν έπαιρνε το Νόμπελ. «Σας καταθέτω –είπε– τέσσερις λέξεις: Θάλασσα, άνεμος, ήλιος, ελευθερία. Έχουν ηλικία 3 χιλιάδων χρόνων. Αυτή είναι η γλώσσα μου, αυτός είναι ο λαός μου». Και να μας κάνουν τώρα μαθήματα αυτοί οι τύποι εδώ; Εγώ δεν λέω να πάμε να αλλάξουμε την εικόνα της πραγματικότητας. Ίσα ίσα. Είμαστε με το ένα πόδι μέσα στον γκρεμό. Αλλά πρέπει να κοιτάς τι είναι η χώρα σου. Δεν μπορείς να κοιτάζεις τρομαγμένος, πί-

σω απ’ το τζάμι, όσα συμβαίνουν. Πρέπει να κοιτάς τι έρχεται από πίσω και πού πάει αυτό το πλοίο, πού ταξιδεύει. Σήμερα ο Έλληνας χρειάζεται φωνές που να του τονώσουν το φρόνημα, να του τονώσουν το ηθικό. Η κρίση της χώρας δεν είναι οικονομική. Είναι κρίση πολυκέφαλη σα μια Λερναία Ύδρα. Είναι και πολιτισμική… και κοινωνική… είναι και στα δικαστήρια και στην εκκλησία και στον αθλητισμό. Είναι μια πανδημία κρίσεων. Όποιος δεν το βλέπει δεν ξέρει πού πάει. Όλα βρίσκονται σε κρίση. Θα πρέπει πάντως να ομολογήσουμε ότι ο Έλληνας έγινε εξαρτώμενος από τα χρήματα. Μας μετέτρεψαν σε –ας πούμε– ευρωεξαρτώμενους και δραχμο-φονιάδες. Μετράμε τα πάντα με χρήματα. Αλήθεια είναι αυτό. Προφανώς κάποιοι ηγέτες –και ανάμεσα σ’ αυτούς ο Ανδρέας Παπανδρέου, γιατί να μην το πω;– ερχόμενοι από την τραγωδία του εμφυλίου και βλέποντας τις « 2 Ελλάδες» που ποτέ δεν είχανε μονιάσει, θέλησαν να κάνουν μιαν ανακατανομή. Έγινε λίγο βίαια αυτή η ανακατανομή και βιαστικά «έριξε» χρήματα πλέον του δέοντος ο Ανδρέας. Αλλά έπρεπε να γίνει. Είχε το μισό κομμάτι του πληθυσμού να μην αισθάνεται ίσο με το άλλο μισό. Αυτό το πράγμα δεν υπάρχει σήμερα. Και ο Καραμανλής και ο Ανδρέας έκαναν αυτό που έπρεπε αλλά χρειαζόταν μέτρο. Αυτό που έγινε, όταν έπρεπε να γίνει, ήταν υπέρμετρο. Θέλω να τον «μεταφέρω» περισσότερο στο σήμερα, γι’ αυτό και τον ρωτάω αν τον τε-

▲ ▲

Αν είναι αλήθεια ότι ήξεραν (σ.σ.: η κυβέρνηση) τι παραλάμβαναν, τόσο το χειρότερο, κι αν είναι συμπτώσεις –που δεν το πιστεύω–, τότε (όπως λέει ο Ελύτης) «οι συμπτώσεις θά ’πρεπε να ντρέπονται». Εγώ δεν πιστεύω ότι αυτά που συμβαίνουν είναι συμπτωματικά...

”

λευταίο καιρό, με κρίσιμα νομοσχέδια και αποφάσεις που λαμβάνονται και πρέπει να ληφθούν, αλλά παράλληλα, προκαλούν δυσαρέσκεια, απογοήτευση και αδυναμία, επικοινωνούν μαζί του «σύντροφοί» του στο ΠΑΣΟΚ για να συζητήσουν μαζί του, να πάρουν την άποψή του, να του ζητήσουν να «βάλει πλάτη». Έχω εξαίρετες σχέσεις με τον πολιτικό μου χώρο. Και με όλους τους χώρους. Δεν είχα ποτέ μου πρόβλημα με συναδέλφους μου, απ’ όπου κι αν προέρχονταν, το ξέρεις καλά αυτό. Στη Βουλή οι σχέσεις μου είναι άριστες με όλους τους χώρους και με όλα τα πρόσωπα. Ο χώρος κατάλαβε ότι δεν έκανα μια «συνήθη κίνηση». Και γι’ αυτό δεν ασχολήθηκαν μαζί μου. Είτε για να με πιέσουν είτε για να με μεμφθούν. Ούτε καν με διέγραψαν. Δεν είμαι στην Κοινοβουλευτική Ομάδα, μέλος του ΠΑΣΟΚ είμαι ακόμα. Με συγκινούν αυτά. Ξέρουν ότι δεν είχα ποταπά κίνητρα. Ήμουνα έτοιμος από καιρό. Και εκεί που έπρεπε, τα έλεγα. Μάλλον… τα έγραφα. Ακόμα και ο προσωπικός μου φίλος, ο Βενιζέλος, δεν ήξερε ότι θα παραιτηθώ. Δεν «έπαιζα» μ’ αυτό το πράγμα. Αυτό το «όχι» μπορεί να με κυνηγάει σ΄ ολόκληρη τη ζωή μου, ήταν όμως το σωστό «όχι». Δεν λέω αν με πήραν κι αν μου ζήτησαν ή τι μου ζήτησαν… δεν θέλω τέτοια σχόλια… αλλά είπα «όχι» δυο φορές… και στο Μεσοπρόθεσμο και προχτές. Τώρα που θά ’ρθει πάλι το πολυνομοσχέδιο θα πω «όχι». Μα έχω γράψει μια επιστολή που με δεσμεύει .Τι άλλαξε από τότε; Τίποτα δεν άλλαξε. Έχω χαρακτηρίσει το μεσοπρόθεσμο «λάθος με τους σκορπιούς». Όπου να ακουμπήσει ο Έλληνας, θα τον τσιμπήσει ένα σκορπιός. Θα φέρει κι άλλους φαύλους κύκλους, θα φέρει κι άλλα μεσοπρόθεσμα, κι άλλους σκορπιούς. Το πρόβλημα θα έπρεπε να λυθεί βεβαίως με θυσίες του ελληνικού λαού αλλά με μια πανστρατιά πολιτικής και κοινωνίας. Νοέμβριος/2011

crash 97

092_098_SUNENTEUKSH LIANHS 10/27/11 10:18 PM Page 98

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Δεν είμαι ηττοπαθής. Θέλω να σηκώσουμε το κεφάλι ψηλά» «Δεν διαβάζω το πρωί εφημερίδες, δεν ακούω ραδιόφωνο όταν οργανώνω τη μέρα μου… παίρνω τις ποιητικές συλλογές που ξέρω ότι με καθόρισαν σαν άνθρωπο και με διαμόρφωσαν και ξαναδιαβάζω αυτούς τους υψιπετείς Έλληνες που μου λένε τι ήταν η χώρα μου και τι είναι και τι μπορεί να ξαναείναι. Διαβάζω εφημερίδες αργότερα. Αλλά έχω διαμορφώσει την αντίληψη ότι αυτή την ώρα χρειάζεται και από τον ελληνικό λαό ένα “στήλωμα” στα πόδια. Περάσαμε πόλεμο. Περάσαμε εμφύλιο. Αυτό που ζούμε είναι λίγο “λιγότερο χειρότερο”. Θα τα καταφέρει ο λαός μας. Μα με αυτό το πολιτικό σύστημα, μα με άλλο… το θέμα είναι να προλάβουμε να βρεθούμε ενωμένοι γιατί εγώ βλέπω να υπάρχουνε εκατοντάδες μικροί “εμφύλιοι” μέσα στην κοινωνία. Κι αυτή η ευθύνη με τρομάζει. Όταν τα δύσκολα χρόνια μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους ο Κολοκοτρώνης πήγε σ’ ένα σχολείο για να μιλήσει στους μαθητές, τους είπε τι είναι η Ελλάδα. Δεν τους έδωσε συνταγές για να σωθούνε. Και δεν πιστεύω ότι τα κόμματα δεν μπορούν σήμερα να βρουν έναν “κοινό τόπο”. Η χώρα χρειάζεται κάποια άλματα. Και τα άλματα δεν γίνονται με αγκυλώσεις. Είμαστε σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Πρέπει να υπάρξει αλληλεγγύη. Τι κάνανε παλιότερα όλοι αυτοί που τους κάναμε αγάλματα; Γιατί δεν υπάρχει ένας τέτοιος σήμερα; Ζάππας, Αβέρωφ… τόσοι και τόσοι… να βρεθεί ένας σύγχρονος και να πει : “Δίνω τα λεφτά για κάτι που έχει σχέση με τη βοήθεια ενός κοινωνικού συνόλου που πάσχει”. Ένας δεν βρέθηκε; Αν δέκα τέτοιοι, σημερινοί, έδιναν το παράδειγμα, θα ακολουθούσαν άλλοι χίλιοι –που υπάρχουν– και μετά θάρχονταν άλλες δέκα χιλιάδες… κι αυτός ο τόπος θα άλλαζε ψυχολογία. Αυτό του λείπει του τόπου αυτή την ώρα.»

▲ ▲

Φαίνεται ότι δεν μπορούν να «τα βρουν» τα κόμματα... Μα με συγχωρείς, πώς μπορούν και τα βρίσκουν στο καφενείο όλοι αυτοί οι Έλληνες οι μεροκαματιάρηδες που τσακώνονται συνέχεια για ψύλλου πήδημα και μετά βρίσκουν ένα συμβιβασμό για να γυρίσουν ευχαριστημένοι στο σπίτι τους και δεν μπόρεσαν ποτέ οι 4 ή 5 πολιτικοί αρχηγοί να συμφωνήσουν; Εγώ το βρίσκω φαρισαϊσμό και υποκρισία. Να μετατίθεται η ευθύνη για τη σωτηρία της χώρας στον κοσμάκη την ώρα που δεν μπορούν πέντε άνθρωποι να συμφωνήσουν υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ναι, αλλά θα πρέπει να μην ξεχνάμε ότι τα ήξεραν στο ΠΑΣΟΚ. Και ο Παπανδρέου τα ήξερε. Ήξεραν πού «μπλέκουν». Ήξεραν τι θα χρειαστεί να αντιμετωπίσουν. Αυτό θα το κρίνει η Ιστορία και θα το αποδείξει. Και όλοι θα κριθούν. Αν είναι αλήθεια ότι ήξεραν τι παραλάμβαναν, τόσο το χειρότερο, κι αν είναι συμπτώσεις –που δεν το πιστεύω–, τότε (όπως λέει ο Ελύτης) «οι συμπτώσεις θά ’πρεπε να ντρέπονται». Εγώ δεν πιστεύω ότι αυτά που συμβαίνουν είναι συμπτωματικά. Πιστεύω ότι υπάρχει κάτι πολύ σοβαρό στην αρχή των πραγμάτων και θα βρεθεί αυτό αλλά δεν είμαι έτοιμος να «δικάσω». Πιστεύω ότι αναπάντητο ιστορικά δεν έχει μείνει τίποτε. Πρόσεξε: Ποια άρθρα του Συντάγματος έχουν γίνει κουρέλια; 98 crash Νοέμβριος/2011

Άρθρο 4, παράγραφος 1. Οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον του νόμου. ΚΟΥΡΕΛΙ. Παράγραφος 5. Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα Δημόσια Βάρη ανάλογα με τις δυνάμεις τους. ΚΟΥΡΕΛΙ. Άρθρο 17, παράγραφος 1. Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του Κράτους. ΚΟΥΡΕΛΙ. Άρθρο 21, παράγραφος1. Η οικογένεια, ως θεμέλιο του Έθνους, τελεί υπό την προστασία του Κράτους. ΚΟΥΡΕΛΙ. Παράγραφος 2. Πολύτεκνες οικογένειες, ανάπηροι πολέμου και ειρηνικής περιόδου, θύματα πολέμου, χήρες και ορφανά, καθώς και όσοι πάσχουν από ανίατη σωματική και πνευματική νόσο έχουν δικαίωμα ειδικής φροντίδας από το Κράτος. ΚΟΥΡΕΛΙ. Συνεχίζω με την απόκτηση κατοικίας… Τον διακόπτω. Αρκετά τα ξέρω, άλλα μου τα υπενθυμίζει, άλλα μου σημειώνει πού μπορώ να τα βρω και να τα μελετήσω. Αλλά με συντρίβει αυτή η ανακολουθία που αποδεικνύει ότι εφόσον δεν τηρείται το Σύνταγμα, δεν μπορούμε να ευαγγελιζόμαστε σωστή και σοβαρή κοινωνία, κράτος,έθνος. Δεν έχουμε πουθενά να ακουμπήσουμε, σε τίποτε να ελπίσουμε. Και δεν μπορώ να το δεχτώ. Κατά τα άλλα, η τήρηση του Συντάγματος επαφίεται στη φιλοπατρία των Ελλήνων. Ε, ως πού να φτάσει αυτή η φιλοπατρία; Και η δικιά μου μέχρι εδώ έφτασε.

Θεώρησες συνεπώς τον εαυτό σου πεπερασμένο; Ναι. Και με βαθύτατες ενοχές για την περίοδο που υπήρξα υπουργός, γιατί πιστεύοντας και ξέροντας ότι έχω έναν πλούσιο προϋπολογισμό ως Υπουργείο Αθλητισμού, έκανα πράγματα που αν ήξερα ότι θα φτάναμε εδώ που είμαστε, ποτέ δεν θα έκανα. Τα ξαναφέρνω στη μνήμη μου, τα θεωρώ σωστά, ξέρω ότι απέδωσαν αλλά έχω τύψεις. Δεν μιλάω για ενέργειες ποινικά κολάσιμες, παράνομες ή οτιδήποτε άλλο, αλλά για πρωτοβουλίες, έργα, διοργανώσεις, τιμές και βραβεύσεις των ικανών… Εγώ τα ξέρω και δεν μ’ αφήνουν να κοιμηθώ. Ακόμη και τα προνόμια/κίνητρα των Ολυμπιονικών. Που ήταν σωστά. Αλλά ίσως υπερβολικά. Κάναμε ίσως λάθος. Αλλά σήμερα τα καταργούμε όλα, ευτελίζουμε ανθρώπους και την προσφορά τους, ξεχνάμε τη χαρά, την ευτυχία, την ψυχική ανάταση που μας πρόσφεραν. Θυμήσου προ ημερών… πόσο χάρηκε, αναθάρρησε, πανηγύρισε ο Έλληνας για την πρόκριση της Εθνικής στο EURO… κι εδώ μιλάμε για ποδοσφαιριστές που είναι επαγγελματίες. Και πάλι ανασάναμε, πανηγυρίσαμε. Γιατί ψάχνουμε να βρούμε κάτι που θα μας κάνει να χαρούμε και να πανηγυρίσουμε. Ο αθλητισμός και ο πολιτισμός μπορούν να μας κάνουν να σηκώσουμε το κεφάλι μας… το έκαναν πάντα και μπορούν και τώρα.

099_099_BORIDHS 10/28/11 4:34 PM Page 99

ΑΡΘΡΟ

crash

Μάκης Βορίδης O Μάκης Βορίδης είναι βουλευτής Αττικής με το ΛΑ.Ο.Σ

Πατριωτικό καθήκον του πρωθυπουργού η παραίτηση

βέβαια. Πρωτίστως έχει να κάνει με τη δημιουργία περισσότερου αρρύθμιστου δικαϊκά χώρου μέσα στην κοινωνία, δηλαδή με τη χορήγηση μεγαλύτερης ελευθερίας. Ο τρόπος χρήσεως αυτού του αρρύθμιστου χώρου του δεν θα γίνεται με αναγκαστιεν υπάρχει αμφιβολία ότι το μείζον ση γύρω από την οποία θα υπάρξουν οι ευρύτερες κού χαρακτήρα εργαλεία, όπως ο νόμος, αλλά με στις παρούσες συνθήκες είναι να δυνατές συγκλίσεις, πολιτικές και κοινωνικές. ρυθμίσεις μέσα στην κοινωνία, όπως οι συμβάσεις. απαντήσει κανείς με σαφή και συγΈχουν σημασία οι συγκλίσεις αυτές, η ευρύτητά Προφανώς όλοι αυτοί που τόσα χρόνια έζησαν κεκριμένο τρόπο στα τρία μεγάλα ζητους; Προφανώς. Γιατί σε μια στιγμή που ιερά και από τον καταναγκασμό των άλλων, τώρα θα στετήματα: εξυπηρέτηση του χρέους, αντιμετώπιση όσια για μια κοινωνία αλλάζουν, που οι αλλαγές ναχωρηθούν. Γιατί θα πρέπει να γίνουν παραγωτων ελλειμμάτων του προϋπολογισμού, δημιαυτές θίγουν, και θα θίγουν, σημαντικά τμήματα γικοί, δημιουργικοί, εφευρετικοί. Γιατί θα πρέπει ουργία μιας ανταγωνιστικής οικονομίας. Και όλα του πληθυσμού που έμαθαν για χρόνια σε μια ορινα συναλλάσσονται ισότιμα πια, και όχι από θέσεαυτά να γίνουν χωρίς να υπάρξει υποβάθμιση σμένη λογική και για την εκμάθησή τους αυτή η ως ισχύος, γιατί θα πρέπει να κερδίσουν τη ζωή των βασικών κρατικών λειτουργιών και χωρίς να πολιτική τάξη δεν είναι άμοιρη ευθυνών, τότε προτους μέσα στην κοινωνία, μαζί με όλους τους άλδιαρραγεί η κοινωνική συνοχή. φανώς η δημιουργία των ευρύτερων δυνατών συλους, και όχι από την απονομή κανονιστικών Ας καταστεί σαφές από την πρώτη στιγμή ότι νεργιών, πολιτικών και κοινωνικών, είναι αναευεργετικών ρυθμίσεων. αυτή είναι μια δύσκολη πολιτική άσκηση. Άρα δεν γκαία, ακριβώς γιατί αυτή η προσαρμογή μοιραία, Προφανώς, η άρνησή τους, η αντίστασή τους είναι να απορεί κανείς πώς το παραδοσιακό πολιυποχρεωτικά και νομοτελειακά προϋποθέτει δύθα εκφραστεί από τον κατ’εξοχήν ιδεολογικό εχτικό προσωπικό, μαθημένο στη συννομή της εξουσκολες συγκρούσεις. θρό της ελευθερίας, την Αριστερά, αλλά και μια σίας, σήμερα τα έχει κυριολεκτικά χαμένα, καθώς ορισμένη κρατικιστική Δεξιά! η άσκηση αυτή απαιτεί ευρηματικότητα, σκληρές Προφανώς, οι παραδοσιακοί συσχετιεπιλογές, ταχύτητα αποφάσεων, διασμοί θα ανασυνταχθούν για να εκφράχειριστική επάρκεια, αρετές που μέχρι σουν με συνέπεια τις νέες κοινωνικές Πρώτα φεύγει αντιστοιχίσεις. σήμερα δεν ήταν καθόλου απαραίτητες για μια λαμπρή πολιτική διαδρομή. Προφανώς, το έθνος που υπερασπιο κ.Παπανδρέου από ο δεύτερο που πρέπει να σηζόμαστε εμείς, ταυτισμένο με μια σφριτην κυβέρνηση και μετά ανοίγουν οι γηλή, δημιουργική, γεμάτη αυτοπεποίμειωθεί είναι ότι η δύσκολη αυτή άσκηση δεν έχει μία λύδιεργασίες για την πολιτική σύνθεση θηση ελληνική κοινωνία, δεν έχει την ση, όπως προσπαθεί να ισχυριστεί το σχέση με το μεταπολιτευτικό που θα οδηγήσει στην πατριωτική παραμικρή ΠΑΣΟΚ. Ανάλογα με τις αξιακές αντικράτος. μεταρρύθμιση.Οτιδήποτε άλλο απλώς λήψεις του αλλά και με τη διαχειριστιαι προφανώς επίσης, η εθνική κή ικανότητα των στελεχών του, ο κάθε συνεννόηση, η κυβέρνηση εθνιδεν είναι πολιτικά εφικτό. πολιτικός χώρος θα δώσει τις δικές του κής σωτηρίας, οι κυβερνήσεις συνεργασίας αποκτούν νόημα μόνο εάν απαντήσεις. Άρα οι βουλευτές του ΠΑοιες είναι οι βασικές συγκρούσεις; Αυτές θα γίνουν για να εξασφαλίσουν ευρείες πολιτικές ΣΟΚ ψηφίζοντας με τον τρόπο που ψηφίζουν δεν που ήταν πάντα: ανάμεσα σε όσους υπερακαι κοινωνικές πλειοψηφίες, για να εφαρμόσουν επιτελούν το «πατριωτικό τους καθήκον», απλώς σπίζονται την ελευθερία και σε όσους υπεένα πατριωτικό μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα που υποστηρίζουν και επικυρώνουν τις συμφωνίες ρασπίζονται τον κολλεκτιβισμό, τον σοσιαλισμό, δηθα μεταμορφώσει την Ελλάδα από την τελευταία που διαπραγματεύεται η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ μοκρατικό ή ολοκληρωτικό. Είναι άραγε ζήτημα μόσοβιετική οικονομία που είναι τώρα σε ένα σύγμε τον δανειστή μας. Θα μπορούσαν να υπάρξουν νο οικονομικό; Όχι βέβαια. Είναι πρωτίστως και κυχρονο ευρωπαϊκό κράτος. άλλες συμφωνίες; Προφανώς. Δεν υπαγορίως ζήτημα ηθικό, φιλοσοφικό, αξιακό. Και προαπαιτούμενο για να γίνει αυτό είναι να ρεύουν οι δανειστές τα μέτρα; Οι δανειστές ζηΤο να μειώσουμε το κράτος ποτέ δεν ήταν μόνο απομακρυνθεί το ΠΑΣΟΚ με την παρούσα μορφή τούν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα και αξιολοζήτημα δημοσιονομικό. Πρωτίστως έχει να κάνει του από την εξουσία. Αυτό το τελευταίο αποτελεί γούν τα μέτρα που προτείνει η κυβέρνηση. Προμε την αμφισβήτηση της εξουσίας του κράτους να απαραίτητη και αναγκαία προϋπόθεση για οποιφανώς και αυτοί κομίζουν τις δικές τους ιδεολογιμας φορολογεί και να επιλέγει εκείνο πώς θα αδήποτε πολιτική εξέλιξη. κές αντιλήψεις και τις οικονομικές θεωρίες των χρησιμοποιήσει τον πλούτο, που εμείς, οι πολίΠρώτα φεύγει ο κ.Παπανδρέου από την κυοργανισμών τους, σε τελευταία ανάλυση όμως το τες, η μεγάλη κοινωνία, δημιουργήσαμε και δημιβέρνηση και μετά ανοίγουν οι διεργασίες για την μόνο σίγουρο είναι ότι βασικά ενδιαφέρονται να ουργούμε. πολιτική σύνθεση που θα οδηγήσει στην πατριωτους «βγουν τα νούμερα» Κατά συνέπεια, πράγμαΗ μείωση της γραφειοκρατίας έχει μόνο να κάνει τική μεταρρύθμιση. τι αυτή η δύσκολη πολιτική άσκηση έχει διάφορες με ένα καλύτερο και πιο παραγωγικό κράτος; Όχι Οτιδήποτε άλλο απλώς δεν είναι πολιτικά εφικτό. λύσεις και το μείζον είναι να διαμορφωθεί μια θέ-

“

Nοέμβριος/2011

crash 99

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 100

crash

ΔΙΕΘΝΗ

100 crash Νοέμβριος/2011

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 101

Ο Ομπάμα στις συμπληγάδες Mοιάζει να συνθλίβεται ανάμεσα στα γεράκια της πλουτοκρατίας και στο κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ», που απλώνεται και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού

της Δέσποινας Παπαγεωργίου

ο σαξόφωνο απελευθέρωνε τις μαγικές του νότες ταξιδεύοντας ένα πολύχρωμο, χαρούμενο πλήθος στη μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων. Ο Αμερικανός Πρόεδρος με το γενεαλογικό δέντρο που οι ρίζες του διακλαδίζονται σε διάφορα μέρη της γης, με το καθαρό και σίγουρο βλέμμα, το αστραφτερό χαμόγελο και τον πύρινο λόγο, γιόρταζε τα 50ά γενέθλιά του. Τα μαλλιά του έχουν γκριζάρει και το πρόσωπό του έχει σκοτεινιάσει από τότε, σχεδόν τρία χρόνια πριν, που ανέλαβε την Προεδρία. «Η φύση σου δίνει τη φάτσα που έχεις στα 20 χρόνια σου. Στα 50 έχεις τη φάτσα που σου αξίζει», όπως είχε πει κάποτε η ιέρεια της μόδας Κοκό Σανέλ. Ο Πρόεδρος που ενσάρκωσε όσο κανείς άλλος την ελπίδα για αλλαγή, περιβεβλημένη με το αστραφτερό περιτύλιγμα της χαρισματικής περσόνας του, που έκανε τους Αμερικανούς να πιστεύουν ότι είναι «ο Ένας», όπως είχε πει η Όπρα Γουίνφρεϊ, παραπέμποντας στον κινηματογραφικό Μάτριξ, που ο «Ένας» θα έσωζε την ανθρωπότητα, μοιάζει να δέχεται τα διασταυρούμενα πυρά δύο «στρατοπέ-

δων». Από τη μια είναι η πλειοψηφία των Αμερικανών, που διακατέχεται πάλι από ένα αίσθημα ταπείνωσης: οι κατασχέσεις σπιτιών στις ΗΠΑ ξεπέρασαν το ένα εκατ. το 2010, το ποσοστό ανθρώπων που σήμερα ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας είναι το υψηλότερο της 18ετίας, στο 15%, και η ανεργία να σκαρφάλωσε στο 9,8% το 2010, από το 7,6 % στην αρχή της Προεδρίας του – σε μια χώρα που κάποτε ο άνεργος αντιμετωπιζόταν σαν λεπρός. Με άλλα λόγια, 11,5 εκατομμύρια Αμερικανοί έχασαν τις δουλειές τους από τότε που ο Ομπάμα έπιασε δουλειά… Εκείνοι οι Αμερικανοί που πίστευαν ότι θα φροντίσει τους πολλούς. Πολλοί από αυτούς σήμερα συμμετέχουν στο κίνημα «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ», αφού ο Πρόεδρος δεν έχει καταφέρει να περάσει έστω τις ελάχιστες μεταρρυθμίσεις υπέρ τους. Από την άλλη, τα πιο σκληροπυρηνικά γεράκια της Γουόλ Στριτ ξεσκίζουν τις σάρκες οποιουδήποτε νομοσχεδίου προσπαθεί να περάσει ο Αμερικανός Πρόεδρος, για ένα απολύτως στοιχειώδες κοινωνικό κράτος. «Τι να κάνετε όταν ο Πρόεδρος δεν σας νιώθει και τόσο», τιτλοφορούνταν ένα πάνελ στην έκτη ετήσια συνάντηση τον Ιούνιο του 2011 του Netroots Nation, μιας ομάδας blogger και ακτιβιστών που στήριξαν την εκλογή του Μπάρακ Ομπάμα το 2008… «Ο Πρόεδρος δεν είναι τόσο προοδευτικός όσο ελπίζαμε», είπε ο ακτιβιστής για τα δικαιώματα των γκέι Τζον Αραβόσις στη «Wall Street Journal». Και όταν οι φίλοι σου νιώθουν έτσι, μάλλον δεν περνάς και πολύ χαρούμενα γενέθλια… Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα του 2010, έγινε ο μεγάλος συμβιβασμός για τη μείωση της φορολογίας. Η συμφωνία, υποστηρίζουν αναλυτές, θα επιβάρυνε δυσανάλογα τους φτωχούς έναντι των πλουσίων και, θα προσέθετε 1 τρισ. δολάρια στο ήδη τεράστιο έλλειμμα των ΗΠΑ, με τα 700 δισ. να είναι από τις φοροαπαλλαγές του πλουσιότερου 2% της χώρας… Σύμφωνα με το Κέντρο για τις Προτεραιότητες στον Προϋπολογισμό και την Πολιτική, από το σχέδιο οι Αμερικανοί δισεκατομμυριούχοι θα κέρδιζαν ένα 22%, ενώ και το φτωχότερο 20% λιγότερο από 0,5%...

▲ ▲

Ο Πρόεδρος που έκανε τους Αμερικανούς να πιστεύουν ότι είναι ο «Ένας» –όπως στον κινηματογραφικό «Μάτριξ», που ο «Ένας» θα έσωζε την ανθρωπότητα– δέχεται τα διασταυρούμενα πυρά δύο «στρατοπέδων»

Νοέμβριος/2011

crash 101

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 102

crash

ΔΙΕΘΝΗ

▲ ▲

Έπειτα, η κοινή γνώμη υπέστη σοκ όταν ο Ομπάμα συμφώνησε με τους Ρεπουμπλικανούς, το καλοκαίρι του 2011, για την αύξηση του ορίου του χρέους και τη μετάθεση της μείωσης του ελλείμματος μετά το 2012. Καθώς, μάλιστα, οι δύο πτέρυγες της Γερουσίας δεν συμφώνησαν σε ένα μακροπρόθεσμο πλάνο για τη μείωση του χρέους, συστάθηκε ειδική δωδεκαμελής επιτροπή για να εξετάσει το θέμα. Σύμφωνα με τον Τζιμ Χάιταουερ του ειδησεογραφικού οργανισμού Ttruthout, η Γουόλ Στριτ έχει ήδη επενδύσει 17 εκατ. δολάρια στις καμπάνιες των έξι Ρεπουμπλικανών της επιτροπής και άλλα 15 στων έξι Δημοκρατικών. Οι Αμερικανοί έχουν κάθε λόγο να πιστεύουν ότι το έλλειμμα θα μειωθεί με μέτρα υπέρ της Γουόλ Στριτ... Με το βλέμμα στις εκλογές του 2012, τη δημοτικότητά του να βρίσκεται στο 40% και το 81% Ρεπουμπλικανών και Δημοκρατικών να δηλώνουν δυσαρεστημένοι με την πολιτική του, ο Ομπάμα προσπαθεί να ανακτήσει τη λάμψη εκείνη 102 crash Νοέμβριος/2011

που του χάρισε τη νίκη το 2008. «Θα πιέσω για τις οικογένειες που παλεύουν σήμερα. Δεν έχω χρόνο να λυπηθώ τον εαυτό μου. Δεν έχω χρόνο να παραπονεθώ. Θα πιέσω», είπε, υπερασπιζόμενος το νέο του νομοσχέδιο για θέσεις εργασίας, με δυναμισμό που θύμιζε τον προεκλογικό του εαυτό. Αν και τελικά δεν κατάφερε να πείσει το Κογκρέσο…

Λόμπι εναντίον Ομπάμα

νας επιχειρηματίας βάζει μια χούφτα λεφτά στην τσέπη του. Δίπλα, ένα παιδάκι που δεν έχει ασφάλεια ζωής. Τη σκηνή απεικονίζει διαφήμιση σε ιστοσελίδα της Διεθνούς Ένωσης Αμερικανών Εργαζομένων (Service Employees Inter-

national Union). Στόχος της, η αντιπροπαγάνδα στον πόλεμο των Αμερικανών βιομηχάνων εναντίον της μεταρρύθμισης του Ομπάμα στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης. Εκτός, λοιπόν, από φανατικούς υποστηρικτές, ο Ομπάμα είχε εξαρχής και ορκισμένους εχθρούς – και όχι μόνο τους Ρεπουμπλικανούς, που ασκούν έλεγχο από τότε που κέρδισαν τη Βουλή των Αντιπροσώπων στις ενδιάμεσες εκλογές στα τέλη του 2010. Οι «μεγάλοι» της φαρμακοβιομηχανίας, των ιδιωτικών νοσοκομείων και των ασφαλιστικών εταιρειών άρχισαν να πνέουν μένεα όταν άκουσαν τον Μπάρακ Ομπάμα να υπόσχεται αναμόρφωση του συστήματος υγείας, ώστε ο κάθε Αμε-

Από τότε που ο Ομπάμα «έπιασε δουλειά», 11,5 εκατομμύρια Αμερικανοί έχασαν τη δουλειά τους, ενώ το ποσοστό εκείνων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας είναι στο 15%, το υψηλότερο της 18ετίας

ρικανός να δικαιούται ένα μίνιμουμ περίθαλψης. Μέχρι τον Οκτώβριο του 2009 είχαν ξοδέψει τουλάχιστον 380 εκατομμύρια δολάρια για να αλλάξουν το προωθούμενο νομοθέτημα… Λομπίστες, διαφημιστές και μέλη του Κογκρέσου θα έπαιρναν όλοι το κομματάκι τους από αυτή την πίτα, όπως αποκάλυπτε ο «Γκάρντιαν». Η μεγαλύτερη εισφορά, γύρω στο 1,5 εκατ., πήγε στον πρόεδρο της επιτροπής της Γερουσίας που σχεδίαζε τον νόμο. Το αποτέλεσμα, όπως το περιγράφει γιατρός στην ίδια εφημερίδα, ήταν «ολοκληρωτική νίκη των ασφαλιστικών εταιρειών στο χώρο της υγείας». Το νομοσχέδιο κατάντησε κουρελόχαρτο. Λίγο αργότερα, τον Ιούνιο του 2009, η Ένωση Αμερικανών Βιομηχάνων ανακοίνωνε ότι θα διοχετεύσει 100 εκατομμύρια δολάρια για να αναχαιτίσει την «ταχέως αναπτυσσόμενη επιρροή της κυβέρνησης στη δραστηριότητα του ιδιωτικού τομέα»… Οι τραπεζίτες θα ορθώνονταν για άλλη μια φορά αδιαπέραστο τείχος, όταν ο Αμερικανός Πρό-

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 103

Αριστερά: Ο υποψήφιος των Ρεπουμπλικανών Μιτ Ρόμνεϊ πολέμησε σφόδρα το σχέδιο του Ομπάμα για δημιουργία θέσεων εργασίας Δεξιά: Μέλος του κινήματος «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» ζητά από τον Ομπάμα να σκύψει επάνω στις ανάγκες του φτωχότερου 99%

σχεδόν 50 εκατ. δολάρια σε οργανώσεις που στοχεύουν να παρεμποδίσουν τη νομοθεσία για την προστασία από την κλιματική αλλαγή. Ο μεγιστάνας των μίντια Ρούπερτ Μέρντοχ μέσω αρθρογράφου της «Wall Street Journal», ιδιοκτησίας του, περνούσε την άποψη ότι «το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι η μεγαλύτερη φάρσα του αιώνα» και το σχετικό με αυτό οικολογικό κίνημα «αντιτίθεται στην ελεύθερη αγορά, που έκανε σπουδαία αυτή τη χώρα»! Κοχ και Μέρντοχ είναι από τους βασικούς χρηματοδότες του ακροδεξιού «Κινήματος του Τσαγιού»… αρόλο που οι συνεργάτες του Αμερικανού Προέδρου έχουν ήδη συγκεντρώσει πολλές δωρεές από τη Γουόλ

Στριτ, ο Ομπάμα φαίνεται πως βρήκε μόνο ένα δυνατό «σύμμαχο» μεταξύ των δισεκατομμυριούχων, τον Ουόρεν Μπάφετ. Ο Μπάφετ είπε ότι οι πλούσιοι δεν πρέπει να φορολογούνται λιγότερο από ό,τι τα κατώτερα οικονομικά στρώματα του πληθυσμού και, μάλιστα, έγραφε τον Αύγουστο σε άρθρο του στους «New York Times» ότι αυτός και οι πλούσιοι φίλοι του «έχουν παραχαϊδευτεί από ένα φιλικό για τους δισεκατομμυριούχους Κογκρέσο». Προφανώς, διέκρινε τον κίνδυνο για κοινωνική αναταραχή… Έτσι, ο Ομπάμα, μόλις τον περασμένο Σεπτέμβριο, πρότεινε ειδικό φόρο που τον ονόμασε «Φόρο Μπάφετ» για όσους έχουν εισόδημα πάνω από 1 εκατ. δολάρια το χρόνο. Εάν εφαρμο-

Προσπαθώντας να ανακτήσει τη λάμψη εκείνη που του χάρισε τη νίκη το 2008, ο Ομπάμα είπε: «Θα πιέσω για τις οικογένειες που παλεύουν σήμερα. Δεν έχω χρόνο να λυπηθώ τον εαυτό μου»

στεί, ο φόρος μπορεί να αποφέρει στο αμερικανικό Δημόσιο 1,5 τρισ. σε μία δεκαετία. Από αυτό θα καλυπτόταν και το κόστος του πακέτου 446 δισ. δολαρίων που πρότεινε ο Ομπάμα για δημιουργία θέσεων εργασίας. «Πόλεμος των τάξεων», ούρλιαξαν οι Ρεπουμπλικανοί, χρησιμοποιώντας εσκεμμένα ορολογία που παραπέμπει στον σοσιαλισμό, στον οποίο, ως γνωστόν, οι περισσότεροι Αμερικανοί παρουσιάζουν αλλεργικές αντιδράσεις… Ο Μιτ Ρόμνεϊ, που έρχεται δεύτερος στις δημοσκοπήσεις για την υποψηφιότητα των Ρεπουμπλικανών, θα έσπευδε να πει ότι περισσότεροι φόροι θα επηρεάσουν την οικονομική ανάπτυξη και θα καταλήξουν σε μείωση των θέσεων εργασίας. Τα συντηρητικά έντυπα θα εξαπέλυαν πόλεμο λάσπης. Η Mail Online, για παράδειγμα, θα παρουσίαζε τον Ομπάμα να παίζει γκολφ με τον Μπιλ Κλίντον «ενώ οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι το σχέδιο δεν θα βοηθήσει στην ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας». «Εγώ σας το ’λεγα ότι ο

▲ ▲

εδρος θα δήλωνε και πιο πρόσφατα την πρόθεσή του να επιβάλει τους πιο αυστηρούς κανόνες εδώ και δεκαετίες στα χρηματοοικονομικά ιδρύματα, με στόχο να αποτραπεί μια επανάληψη της οικονομικής κρίσης του 2008, που στοίχισε έναν πακτωλό χρημάτων στις κυβερνήσεις όλου του κόσμου. Ο «Γκάρντιαν», πάλι, ανέφερε ότι οι τραπεζίτες θα μετέτρεπαν το Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός, τον Ιανουάριο του 2010, σε ένα φόρουμ για lobbying εναντίον των σχεδιαζόμενων μεταρρυθμίσεων. Δεν είχε άδικο ο γερουσιαστής Ντικ Ντέρμπιν όταν έλεγε το 2009 ότι «οι τράπεζες είναι ακόμα το πιο ισχυρό λόμπι στο Καπιτώλιο. Ειλικρινά, το μέρος τους ανήκει»... Κενό γράμμα θα προσπαθούσε να καταντήσει το σχέδιο Ομπάμα για «πράσινη» πολιτική, το πανίσχυρο ενεργειακό λόμπι των ΗΠΑ, που πάντα δραστηριοποιούνταν σε αυτόν τον τομέα. Μόνο οι πετρελαιοπαραγωγοί και παραγωγοί χημικών και πλαστικών πολυεκατομμυριούχοι αδελφοί Κοχ τα τελευταία χρόνια έχουν διοχετεύσει

Νοέμβριος/2011

crash 103

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 104

Το λόμπι της Γουόλ Στριτ παρομοιάζει περίπου με τον… Λένιν όποιον μιλάει έστω και για ελάχιστη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Μεταξύ των φανατικών πολέμιων του Ομπάμα, ο Ντέιβιντ Κοχ (αριστερά) και ο Ρούπερτ Μέρντοχ (δεξιά)

▲ ▲

άνθρωπος είναι δογματικός αριστερός και ότι οι Αμερικανοί θα μετάνιωναν την ώρα και τη στιγμή που μπήκε στο Λευκό Οίκο», έγραφε ο Τζέραρντ Τζάκσον στην «Brookes News». Επειδή ακριβώς γνωρίζουν πολύ καλά ότι δεν διαθέτουν ισχυρή επιχειρηματολογία για να πείσουν για το δίκαιο των θέσεών τους, Ρεπουμπλικανοί και Γουόλ Στριτ παρουσιάζουν περίπου σαν τον… Λένιν οποιονδήποτε μιλάει έστω και για μετριοπαθείς αλλαγές για μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων. Ο Πολ Κρούγκμαν σε άρθρο του στους «New York Times» περιέγραφε την περίπτωση της επίθεσης της οικονομικής ελίτ στην Ελίζαμπεθ Γουόρεν, υποψήφια γερουσιαστή της Μασαχουσέτης, η οποία τόλμησε να πει ότι οι φόροι είναι αυτό που πληρώνουμε για μια πολιτισμένη κοινωνία. «Ακούγοντας τους αξιόπιστους υπερασπιστές των πλούσιων θα νόμιζε κανείς ότι η Γουόρεν είναι μετενσάρκωση του Λέον Τρότσκι… Όποιος αναδεικνύει το προφανές, με όση μετριοπάθεια και ψυχραιμία και αν το κάνει, πρέπει να δαιμονοποιηθεί και να αποσυρθεί από τη σκηνή. Για την ακρίβεια, ιδιαίτερα αν το κάνει με λογική και ψυ104 crash Νοέμβριος/2011

χραιμία, τόσο πιο επείγουσα είναι η ανάγκη δαιμονοποίησής του…» Ο αρθρογράφος Άριελ Ντόρφμαν, ενώ αναγνωρίζει πως ο Ομπάμα απέχει πολύ από τον δολοφονηθέντα πρώην Πρόεδρο της Χιλής Σαλβαντόρ Αλιέντε, βάζει τον τελευταίο να απευθύνεται στον Ομπάμα και να του λέει: «Θα καταστραφείς. Έχω δει ανθρώπους σαν κι αυτούς πριν / Δεν θα σταματήσουν σε τίποτα / Δεν μπορείς να δει τι σχεδιάζεται; / Θα τα καταστρέψουν όλα, θα εκτροχιάσουν το τρένο, δεν τους ενδιαφέρει… / Πέσε, αν πρέπει, αλλά πέσε μαχόμενος…/ Αυτή τη φορά μπορεί και να νικήσουμε / Ποτέ μην πιστέψεις ότι είναι ποτέ πολύ αργά»… Όπως και να ’χει, ο Αμερικανός Πρόεδρος ισορροπεί επάνω στην κόψη του ξυραφιού, και μάλλον πρέπει να αποφασίσει με ποια πλευρά είναι, γιατί μοιάζει να χάνει και τις δύο…

Η ανόσια τετράδα

οιοι είναι όμως οι τέσσερις πρώτοι που κινούν τα νήματα ώστε ο Ομπάμα να μην επανεκλεγεί Πρόεδρος; Στη λίστα του δημοσιογράφου Γκρεγκ Παλάστ πρώτοι φιγουράρουν οι πολυεκατομμυριούχοι Ντέιβιντ και Τσαρλς Κοχ. Αυτοί χρηματοδοτούν το «Κόμμα του Τσαγιού», το οποίο αντιτίθενται σε ό,τι μπορεί να προωθεί ο Ομπάμα προς την κατεύθυνση της κοινωνικής πρόνοιας και ασφάλισης, περιβαλλοντικής πολιτικής και κάθε είδους κοινωνικού προοδευτισμού. Πρόσφατα αποκαλύφθηκε ότι έκαναν εμπόριο με το Ιράν… Τρίτος, ο Κεν Λανγκόουν, ο άνθρωπος πίσω από την εταιρεία Database Tecnologies, η οποία φέρεται το 2000 να κατασκεύασε μια λίστα μερικών χιλιάδων «εγκληματιών», όλων Αφρομερικα-

Ο Αμερικανός Πρόεδρος ισορροπεί επάνω στην κόψη του ξυραφιού, και μάλλον πρέπει να αποφασίσει με ποια πλευρά είναι. Με τη Γουόλ Στριτ ή με τους πολλούς ψηφοφόρους του. Γιατί μοιάζει να χάνει και τις δύο.

νών, που εξαφανίστηκαν από τις εκλογικές λίστες της Φλόριντα, από την πελάτισσα της DTB Κάθριν Χάρις, χαρίζοντας την Προεδρία στον Μπους… Σήμερα, λόγω των έστω ελάχιστων μέτρων που έχει λάβει η διοίκηση Ομπάμα για τη ρύθμιση της αγοράς, κινδυνεύει να επανέλθει στο προσκήνιο μια παλιά υπόθεση του Λανγκόουν: το 2004 ο εισαγγελέας της Νέας Υόρκης Έλιοτ Σπίτζερ είχε κατηγορήσει τον Λανγκόουν για συνωμοσία, ότι είχε παρεμποδίσει έρευνα της ρυθμιστικής αρχής του χρηματιστηρίου σε σχέση με τις απάτες της επενδυτικής τράπεζας του Λανγκόουν. Ο τέταρτος είναι ο γνωστός και ως «γεράκι» Πολ Σίνγκερ. Όπως είχαμε ξαναγράψει στο «Crash», ο Σίνγκερ είναι ο εμπνευστής των επενδυτικών ταμείων-όρνεων, που αγοράζουν το χρέος των φτωχών χωρών για πεντααροδεκάρες (π.χ. Περού, Κονγκό) και μετά σέρνουν τα κράτη στα δικαστήρια διεκδικώντας την άμεση αποπληρωμή συν τους τόκους… Από το 2007, η Βρετανία απαγόρευσε να εκδικάζονται αυτές οι υποθέσεις στα δικαστήριά της. Ο Σίνγκερ πιθανόν φοβάται ότι μπορεί να γίνει το ίδιο και στις ΗΠΑ.

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 105

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 106

crash

ΔΙΕΘΝΗ

Όταν το σιωπηρό 99% μιλά...

Η WALL STREET

ΛΟΥΦΑΖΕΙ Ε της Δέσποινας Παπαγεωργίου

να κορίτσι με κόκκινα κυματιστά μαλλιά και ασορτί γυαλιά καταφθάνει στη Νέα Υόρκη. Κουβαλά μια σκηνή, μια βαλίτσα, ένα σλίπινγκ μπαγκ και φαγητό 40 δολαρίων. Το βιβλίο στην τσάντα της, «Μια Ιστορία των ΗΠΑ από την Πλευρά των Λαών» του Χάουαρντ Ζιν, δείχνει πως δεν έχει έρθει για να κυνηγήσει το κλασικό αμερικάνικο όνειρο. Δεν διαθέτει εισιτήριο επιστροφής, δεν έχει ιδέα τι θα γίνει εκεί που πηγαίνει ούτε γνωρίζει κανέναν από όσους θα συναντήσει το απόγευμα στο πάρκο Τσουκότι. Απλά, διάβασε σε ένα καναδικό περιοδικό ότι κάποιοι θα καταλάμβαναν τη Γουόλ Στριτ. Κι αποφάσισε να συμμετέχει. Ήταν 17 Σεπτεμβρίου, και η 22χρονη Κέτσαπ από το Σικάγο δεν μπορούσε να φανταστεί ότι εκείνη την ημέρα, σε εκείνο το πάρκο, θα γεννιόταν ένα από τα μεγαλύτερα κινήματα στην ιστορία των ΗΠΑ, που θα είχε στόχο να φέρει τα «γεράκια» της Γουόλ Στριτ στο δικό τους «Σημείο Μηδέν»… Όλα ξεκίνησαν όταν μια ομάδα που το «Time» αργότερα θα περιέγραφε ως «πανκ, αναρχικούς, σοσιαλιστές, χάκερ, προοδευτικούς και καλλιτέχνες». Πάνω-κάτω γύρω στα 2.000 άτομα, θα μαζευόταν κοντά στο «Σημείο Μηδέν», όπου μέχρι το 2000 στεκόταν το σύμβολο της κυριαρχίας της Γουόλ Στριτ, οι Δίδυμοι Πύργοι. Παραδίπλα, το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης και η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ. Το αντικαπιταλιστικό καναδικό περιοδικό «Adbusters» είχε απευθύνει στις 13 Ιουλίου κάλεσμα για διαμαρτυρία τύπου Ταχρίρ εναντίον της πλουτοκρατίας. Η ομάδα χάκερ Anonymous είχε δημοσιεύσει στο youtube βίντεο… Η 22χρονη Κέτσαπ, την ιστορία της οποίας διηγείται ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Κρις 106 crash Νοέμβριος/2011

3Η αραβική άνοιξη παντρεύτηκε με τα ευρωπαϊκά κινήματα των Αγανακτισμένων και ζύμωσε το Μανχάταν με άρωμα εξέγερσης 3Μια… Ελληνίδα πίσω από τη γένεση του κινήματος

Χέντζες, ήταν από τους λίγους που θα εμπλέκονταν από την αρχή… Λίγοι όμως διηγούνται πώς ακριβώς ξεκίνησε η ιστορία και τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξε μια… Ελληνίδα στο ξέσπασμα του κινήματος. Μήνες πριν καταφθάσουν οι πρώτοι διαδηλωτές στο Τσουκότι, μια ομάδα καλλιτεχνών, ακτιβιστών, συγγραφέων και φοιτητών συζητούσε σε ένα καλλιτεχνικό νεοϋορκέζικο λοφτ κοντά στη Γουόλ Στριτ πώς θα αλλάξει τον κόσμο. Στο νούμερο 16 της οδού Μπίβερ, δεν βρίσκονταν μόνο Νεοϋορκέζοι. Αιγύπτιοι και Ισπανοί ήταν εκεί για να μεταδώσουν στην ομήγυρη τη φλόγα της Ταχρίρ και της Πουέρτα ντελ Σολ. Ιάπωνες και… Έλληνες συμπλήρωναν την ομάδα. «Όταν έχεις τόσους ανθρώπους να σου

διηγούνται τι πέτυχαν, ανοίγεται μπροστά σου ένας κόσμος, που μπορεί ποτέ να μην μπορούσες να φανταστείς», θα πει αργότερα κάποια από τις συμμετέχουσες. Η αραβική άνοιξη παντρευόταν με τα ευρωπαϊκά κινήματα των αγανακτισμένων και ζύμωνε το Μανχάταν σε άρωμα εξέγερσης. Αλλά κανείς δεν γνώριζε ότι εκεί, στο 16 της οδού Μπίβερ, ζυμωνόταν ένα κίνημα που θα σάρωνε και τις δύο πλευρές του Ατλαντικού… «Γιατί να μη φέρουμε την πρακτική της λαϊκής συνέλευσης στο Μανχάταν;» έριξαν την ιδέα οι Ισπανοί Μπεγκόνια και Λούις M. Σ., όπως γράφει ο Άντι Κρολ στο περιοδικό «Mother Jones». «Μια λαϊκή συνέλευση, δηλαδή άμεση δημοκρατία και οριζόντια ιεραρχία στην καρδιά

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 107

ρεία», είπε, σε ένα ξέσπασμα θυμού και ανυπομονησίας η Γεωργία Σαγρή, όπως αναφέρει ο Σιν Κάπτεν στο «Fast Company». Άρχισε να επικρίνει και να «πριζώνει» τα πλήθος. Το είχε δει να συμβαίνει στην πλατεία Συντάγματος, και πίστευε ήταν αυτός είναι ο τρόπος για να τεθούν συνολικά πολλά ζητήματα, μέσα από το διάλογο. Κάποιοι εκνευρίστηκαν. Αρκετοί όμως την υποστήριξαν. Κι άρχισαν να πραγματοποιούν λαϊκή συνέλευση... Η πρώτη λαϊκή συνέλευση είχε γεννηθεί στη χώρα του Μεγάλου Μήλου, ακριβώς κάτω από τη μύτη του ναού του καπιταλισμού… Πάρκο Τόμκινς, Οντέσα… στη μία μετά την άλλη τοποθεσία οι λαϊκές συνελεύσεις άρχιζαν να ρίχνουν το σπόρο… Εν τω μεταξύ, κυκλοφο-

ρούσε και η ιδέα-κάλεσμα από το «Adbusters». «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ. Αυτό θα είναι το σύνθημα», είπαν μέλη της Λαϊκής Συνέλευσης της Νέας Υόρκης που ήρθαν σε επαφή με το περιοδικό και συμφώνησαν να στηρίξουν το κάλεσμα, στις 17 Σεπτεμβρίου… Μια τέτοια κατάληψη έπρεπε όμως να πραγματοποιηθεί και στο κατάλληλο μέρος. Το Πάρκο Τσουκότι ήταν η συμβιβαστική λύση που κατέληξαν μετά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις με την αστυνομία. Δεν ήταν ιδανικό, αλλά, τουλάχιστον, ήταν κοντά στη Γουόλ Στριτ…

Ένα μεγάλο κίνημα γεννιέται Η είδηση δεν έμοιαζε πολύ περίεργη. Μια διαμαρτυρία στις 17 Σεπτεμβρίου στο

▲ ▲

του καπιταλισμού;» σκέφτηκαν οι Αμερικανοί, ισορροπώντας μεταξύ του μη οικείου, και του ενθουσιασμού που αυτό τους προκαλούσε. Μέχρι τώρα, στις ΗΠΑ οι διαμαρτυρίες ήταν άλλης μορφής (πικετοφορίες, διαδηλώσεις...) τις 2 Αυγούστου, ήταν η προθεσμία για να κλείσει η συμφωνία του Ομπάμα με τους Ρεπουμπλικανούς για το χρέος. Η ομάδα πήρε τις αποφάσεις της: «Λαϊκή Συνέλευση», έγραψε στο κάλεσμα. «Στις 2 Αυγούστου». Αλλά, όταν συγκεντρώθηκαν στο προκαθορισμένο μέρος, οι συμμετέχοντες κατέληξαν να κάνουν… διαδήλωση. Και τότε, μια Ελληνίδα, που παρατηρούσε αμίλητη επί πολλή ώρα το τι γινόταν, δεν μπόρεσε να συγκρατηθεί άλλο. «Αυτό δεν είναι γενική συνέλευση. Είναι πο-

Νοέμβριος/2011

crash 107

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 108

crash

ΔΙΕΘΝΗ

▲ ▲

Μανχάταν. «Ε, και; Ξέρεις πόσα τέτοια έχω κάθε μέρα», φέρεται να είπε Νεοϋορκέζος αστυνομικός στον Σιν Κάπτεν. Ήταν όμως πρωτότυπο το σημείο. Εκεί, κοντά στο κτίριο όπου κάποιοι συναλλάσσονται τις τύχες του κόσμου. Και το όνομα, προβοκατόρικο «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ»… Πρώτο παρουσίασε την είδηση το… Al Jazeera. Αμερικανικά και διεθνή μέσα ήρθαν μετά, καταϊδρωμένα, πίσω από αυτό. Στο Διαδίκτυο κυκλοφόρησαν βίντεο με διαδηλωτές που, σε αραιή διάταξη, καταλάμβαναν το πεζοδρόμιο. Κάποιοι ενθουσιάστηκαν. Κάποιοι δεν έδωσαν σημασία. «Είναι πολύ λίγοι», μου είπε ένας φίλος. «Όλα από τους λίγους ξεκινάνε», απάντησα αυθόρμητα. α αγόρια της Σχολής του Σικάγο, ταμπουρωμένα πίσω από το μέχρι στιγμής απόρθητο οχυρό της Γουόλ Στριτ, κοίταξαν στην αρχή το «γραφικό» πλήθος που διαμαρτυρόταν έξω από το χρηματοοικονομικό καζίνο όπου εκείνοι έπαιζαν το μέλλον του, και μειδίασε ειρωνικά. Άλλη μια δράκα «loosers» που νομίζει πως μπορεί να μας εκθρονίσει από την κορυφή του κόσμου, σκέφτηκαν. Ούτε οι ίδιοι οι διοργανωτές δεν περίμεναν πως από μια χούφτα ανθρώπων, το κίνημα θα αποκτούσε την ταχύτητα του τυφώνα Κατρίνα, σαρώνοντας απ’ άκρη σ’ άκρη την Αμερική. Που απλώς περίμενε μια σπίθα για να ξυπνήσει. Μια σπίθα συχνά αρκεί: η αυτοπυρπόληση του μικροπωλητή στην Ταχρίρ, η δολοφονία Γρηγορόπουλου… Σε λίγο η εξέγερση θα εξαπλωνόταν σε 70 μεγάλες πόλεις και 600 κοινότητες των ΗΠΑ. Και, στις 15 Οκτωβρίου, 951 πόλεις σε 82 χώρες θα ενστερνίζονταν το σύνθημα που ακουγόταν δυνατά από τις ΗΠΑ και θα έβγαιναν στους δρόμους… Γιατί, όπως είχε πει και μια Αμερικανίδα διαδηλώτρια: «Οι άνθρωποι δεν βρίσκονται εδώ για την αμερικανική κρίση, αλλά για την παγκόσμια»… Κι έτσι, σε λίγο, ο Πολ Κρούγκμαν θα έγραφε άρθρο στους «New York Times», με τίτλο «Οι πλουτοκράτες σε πανικό»… Πράγματι, «golden boys» και πολιτικά ανδρείκελά τους είχαν ήδη ριχτεί στον πόλεμο με εκείνα τα όπλα που συνήθως δεν τους προδίδουν: οχετός λάσπης εναντίον του κινήματος και άφθονα χρήματα για προπαγάνδα. «Ταξικός πόλεμος», θα ούρλιαζε ο υποψήφιος των Ρεπουπλικανών Μιτ Ρόμνεϊ – λες και τόσα χρόνια οι διογκούμενες ανισότητες μεταξύ του 1% και του 99% θα μπορούσαν να ερμηνευτούν ως μια ιδιάζουσα συμπαντική αρμονία… «Συρφετός», θα μουρμούριζε ο επικεφαλής της αντιπολίτευσης του Κογκρέσου Έρικ Κάντορ. Ο γερουσιαστής Ραντ Πολ θα εξέφραζε την ανησυχία του ότι οι διαδηλωτές θα άρχιζαν να αρπάζουν τα iPad, γιατί κατά τη γνώμη του πιστεύουν ότι οι πλούσιοι δεν τα αξίζουν… Κι ο ακραίος συντηρητικός παρουσιαστής του Fox Γκλεν Μπεκ θα ούρλιαζε: «Καπιταλιστές,… [οι

«Σπάστε τον ταύρο, διανείμετε τα ζαχαρωτά», «Τους τραπεζίτες τους έσωσαν, εμάς μας πούλησαν – είμαστε το 99%», τα κεντρικά συνθήματα ενός από τα πόστερ του «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ»

108 crash Νοέμβριος/2011

«Ταξικός πόλεμος», ούρλιαξε ο Μιτ Ρόμνεϊ, λες και τις διογκούμενες ανισότητες μέχρι τώρα διέκρινε κάποια συμπαντική αρμονία διαδηλωτές] θα έρθουν και θα σας σύρουν στους δρόμους και θα σας σκοτώσουν. Θα το κάνουν. Δεν αστειεύονται»… Τα «γεράκια» είχαν, βέβαια, χρηματίσει και δημοσιογράφους, όπως θα αποκάλυπταν οι «New York Times». Ο δημοσιογράφος Πάτρικ

Χόλεϊ δήλωνε ότι παρεισέφρησε σε ομάδα που σκόπευε να διαδηλώσει σε μουσείο αεροναυπηγικής, με σκοπό να «χλευάσει και να υπονομεύσει το κίνημα». Ο Χόλεϊ εργάζεται στο περιοδικό «Spectator», ιδιοκτησίας του γνωστού εμπνευστή των επενδυτικών ταμείων-όρνεων που ρημάζουν τις σάρκες υπερχρεωμένων χωρων, Πολ Σίνγκερ. Ο Σίνγκερ είναι φανατικός πολέμιος του Ομπάμα και, προηγουμένως, του Κλίντον. Και ο Τζος Μπάρο αρθρογράφησε εναντίον του κινήματος, για τη «National Review» και τη «New York Daily News», χρηματοδοτούμενες από think tank, του Σίνγκερ… Έπειτα, εντελώς… συμπτωματικά, στις αρχές Οκτωβρίου, η JP Morgan Chase θα δώριζε στο

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:14 PM Page 109

Η αφίσα για το πρώτο κάλεσμα: «Ποιο είναι το μοναδικό αίτημά μας; “Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ”. 17 Σεπτεμβρίου - Φέρτε σκηνή»

Οχετός λάσπης, χρηματισμός δημοσιογράφων, δωρεές στην αστυνομία και μπλοκάρισμα e-mail διαδηλωτών… «Οι πλουτοκράτες σε πανικό», όπως έγραψε ο Π. Κρούγκμαν κάτω, τραγουδούν, φωνάζουν συνθήματα και συζητούν πώς θα διώξουν το φόβο. Κάποιοι συλλαμβάνονται γιατί, παρά τις διαταγές, αρνούνταν να παραδώσουν ένα κάλυμμα που προστάτευε τα μηχανήματα από τη βροχή. Κάποιος άλλος, γιατί έβγαζε λόγο για την

▲ ▲

Ίδρυμα της Αστυνομίας της Νέας Υόρκης 4,6 εκατ. δολάρια… Ταυτόχρονα, ο ιστότοπος yahoo θα μπλόκαρε σαν από μια… δαιμόνια σύμπτωση τα μηνύματα που αφορούσαν στο «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ». Οι αποστολείς λάμβαναν το ακόλουθο μήνυμα: «Ύποπτη δραστηριότητα εντοπίστηκε στο λογαριασμό σας. Για να προστατεύσει εσάς και τους χρήστες του το yahoo δεν έστειλε το μήνυμά σας»… τάνει η 1η Οκτωβρίου. Οι διαδηλωτές έχουν καταλάβει τη γέφυρα του Μπρούκλιν. Η αστυνομία ήδη από τις προηγούμενες ημέρες έχει δείξει ότι δεν αστειεύεται. Κάνει έφοδο και αρχίζει να συλλαμβάνει μαζικά. Οι διαδηλωτές κάθονται

ανάγκη να έχουμε κουράγιο, και απλώς δεν σταμάτησε μετά από σχετική διαταγή. Άλλοι, γιατί έγραφαν τη λέξη «Αγάπη» με κιμωλία στο πεζοδρόμιο… Επτακόσιες συλλήψεις. Πολλοί λίγοι, όπως ο Νέιθαν Σνάιντερ του «Nation», θα ανέφεραν ότι οι διαδηλωτές συνελήφθησαν ενώ εφάρμοζαν μεθόδους πολιτικής ανυπακοής: ένας διακεκριμένος ανθρωπολόγος και αναρχικός ακτιβιστής, ο Ντέιβιντ Γκρέμπερ φέρεται πως είναι το πρόσωπο που έχει επηρεάσει το κίνημα ως προς τις τακτικές που το έκαναν τόσο δημοφιλές. Και εστιάζουν στη μη βία. Από τις πρώτες μέρες, η αστυνομία είχε κάνει προσαγωγές και συλλήψεις. Έπτα συλλήψεις έγιναν μόνο τις πρώτες ημέρες, όταν ο ράπερ Λούπε Φιάσκο δώρισε σκηνές στους 100-200 καταληψίες που μέχριτότε κοιμούνταν σε σλίπινγκ μπαγκ. Μετά από δύο εβδομάδες μαζικών συλλήψεων, στο Πάρκο Τσοκότι, αναβαπτισμένο από τους διαδηλωτές σε «Πάρκο Ελευθερίας», θα άρχιζαν να συρρέουν κι εκείνοι που δεν ήθελαν να μείνουν έξω από αυτό που είχε ήδη αρχίσει να το γράφει η ιστορία… Η εικόνα της καταστολής εναντίον ανθρώπων που διαδήλωναν ειρηνικά είχε λειτουργήσει θετικά στις συνειδήσεις των Αμερικανών... Στις 5 Οκτωβρίου, τα συνδικάτα θα συμμετείχαν σε κοινή πορεία με το κίνημα, δίνοντας το σύνθημα για μαζική συμμετοχή. Σήμερα, μεταξύ των συνδικάτων που στηρίζουν ενεργά είναι το μεγαλύτερο συνδικάτο των δημοτικών υπαλλήλων DC 37, το συνδικάτο των δασκάλων της Νέας Υόρκης, με τον πρόεδρό του Ρίταρντ Ιανούτσι ιδιαίτερα δραστήριο, και εκείνο των υπαλλήλων των συγκοινωνιών. Ταυτόχρονα, πολλές οργανώσεις, όπως η «Days of Rage», έριξαν το βάρος τους πίσω από το «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ». «Τασσόμαστε στο πλευρό των διαδηλωτών», θα δήλωνε αταλάντευτα στις 10 Οκτωβρίου το Πανεπιστήμιο της Κολούμπια και θα εξέδιδε μήνυμα συμπαράστασης υπογεγραμμένο από 300 πανεπιστημιακούς. Το κίνημα έχει στόχους, αφού έχει αναδείξει πολλά σοβαρά ζητήματα, υποστηρίζουν οι πανεπιστημιακοί απαντώντας στην κριτική περί έλλειψης στόχων και συμπλέοντας με τους «New York Times», που έγραψαν ότι δεν είναι δουλειά των διαΝοέμβριος/2011

crash 109

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:15 PM Page 110

crash

ΔΙΕΘΝΗ ▲ ▲

δηλωτών να χαράσσουν πολιτική, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να διεκδικούν τα δικαιώματά τους. «Το 1% του πληθυσμού έχει στα χέρια του το 40% του πλούτου… αυτοί στη Γουόλ Στριτ, που είναι υπεύθυνοι σε μεγάλο βαθμό για την οικονομική κρίση, ανταμείβονται αντί να τιμωρούνται», θα πει ο καθηγητής του Κολούμπια Τζόναθαν Ρ. Κόουλ, αναδεικνύοντας τη βασική αιτία του ξεσπάσματος του κινήματος. Ο συνάδελφός του Ντόριαν Γουάρεν θα χαρακτήριζε το «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» ως το «πρώτο αντιαυταρχικό λαϊκό κίνημα στις ΗΠΑ». Σε αντίθεση με μια πολύ βολική για το κατεστημένο νοοτροπία, τα καλά Πανεπιστήμια στις ΗΠΑ ήταν πάντα στην κοινωνική πρωτοπορία. Από το Πανεπιστήμιο του Μπέρκλεϊ, εξάλλου, ξεκίνησε η αμφισβήτηση για τον Πόλεμο του Βιετνάμ… «“Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ”: Μετατρέπεται σε κίνημα των πατεράδων ή των παππούδων σας;» θα έγραφε σε τίτλο άρθρου του το «Christian Science Monitor», ενώ οι «Οργισμένες γιαγιάδες», η «Ταξιαρχία των Γιαγιάδων για την Ειρήνη» και αρκετοί μεγάλης ηλικίας άνθρωποι άρχιζαν κι αυτοί να συρρέουν στην «Κατάληψη της Γουόλ Στριτ»! Η γενιά του Διαδικτύου και του iPad είχε ενωθεί με τη γενιά της αμφισβήτησης του Βιετνάμ και των πολιτικών δικαιωμάτων στους δρόμους της Νέας Υόρκης…

«Ναζί-τραπεζίτες, Γουόλ Στριτ»…

«Αρχηγός είμαι εγώ. Εγώ είμαι ο Θεός»…

«Ε

Κατά τις συλλήψεις, οι διαδηλωτές εφαρμόζουν μεθόδους πολιτικής ανυπακοής

«Η οδός Γουόλ Στριτ είναι δική μας», γράφει το πλακάτ. Το κίνημα έχει συσπειρώσει φοιτητές, συνδικάτα, πανεπιστημιακούς, μεγαλύτερες ηλικιακά γενιές, πολλές οργανώσεις και απλούς πολίτες 110 crash Νοέμβριος/2011

χω ένα όνειρο», είχε πει ο Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, όταν ηγούνταν του κινήματος για τα ίσα δικαιώματα των Αφροαμερικανών. Πολλά μπορεί να εμπνευστεί το «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» από τον Κινγκ, αλλά ένα είναι σίγουρο: στο όνειρό του δεν υπάρχουν ηγέτες. «Οι μόνοι που ρωτούν ποιος είναι ο αρχηγός είναι οι άνθρωποι της Ασφάλειας», είπε στον Κρις Χέντζες η Κέτσαπ της εισαγωγής. Και αυτό το ερώτημα βοηθά ώστε... οι καταληψίες να αναγνωρίζουν τους ασφαλίτες. Η έννοια της οριζόντιας ιεραρχίας δεν γίνεται εύκολα κατανοητή. «Εγώ είμαι ο αρχηγός. Επιβλέπω τα πάντα», απάντησε μια φορά η Κέτσαπ. «Και ποια είσαι εσύ;» «Ο Θεός»… «Δεν θέλουμε παρατηρητές. Θέλουμε συμμετέχοντες… Δεν θέλουμε υποστηρικτές, θέλουμε συναγωνιστές», είπε δίνοντας το στίγμα ένας από τους διοργανωτές, ο Γουίλι Οστερβάιλ, στον Μίκα Σίφρι του Blog Tech President. Εκτός από αρχηγό, το κίνημα δεν έχει και… μικρόφωνα. Η αστυνομία της Νέας Υόρκης τους απαγόρευσε να χρησιμοποιούν. Κάπως έτσι, χάρη στην επινοητικότητα του ανθρώπου στις δυσκολίες, γεννήθηκε και το «ανθρώπινο μικρόφωνο»: οι μπροστινοί διαδηλωτές εν χορώ επαναλαμβάνουν τα λόγια του εκάστοτε ομιλητή μέχρι να ακουστούν και σε αυτούς που βρίσκονται πίσω πίσω... Έτσι μίλησε και η γνω-

στή Αμερικανίδα συγγραφέας και δημοσιογράφος Ναόμι Κλέιν, αλλά και ο Σλοβένος φιλόσοφος Σλαβόι Ζίζεκ. Κι επειδή σήμερα μια επανάσταση δεν γίνεται χωρίς τον «άγγελο» του Διαδικτύου, πολύ οργανωμένο είναι και το Κέντρο Μίντια/Πληροφόρησης του Κινήματος. Παράλληλα, λειτουργεί δανειστική βιβλιοθήκη.

Πρόκειται για το πρώτο αντιαυταρχικό κίνημα στις ΗΠΑ, κατά τον καθηγητή του Πανεπιστημίου Κολούμπια Ντόριαν Γουάρεν, που, μαζί με 300 άλλους συναδέλφους του, εξέδωσαν ψήφισμα συμπαράστασης

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:15 PM Page 111

Οι διαδηλώσεις είναι η μία όψη. Η ψυχή, όμως, του κινήματος είναι η Λαϊκή ή Γενική Συνέλευση της Νέας Υόρκης, όπου τα λεγόμενα του ομιλητή μεταδίδονται με τη μέθοδο του… «ανθρώπινου μικροφώνου».

Η «Occupied Wall Street Journal», η εφημερίδα που πλέον διαθέτει το κίνημα, γίνεται ανάρπαστη. Ψυχή της έκδοσης, ο αριστερός βετεράνος της δημοσιογραφίας Τζεντ Μπραντ. Ως εναρκτήριο λάκτισμα, ο Μπραντ κατάφερε να συγκεντρώσει 50.000 δολάρια από δωρεές. Άνθρωποι από όλες τις γωνιές των ΗΠΑ στέλνουν καθημερινά χρηματική και υλική βοήθεια στο κίνημα που κατάφερε να αγγίξει τις ψυχές τους. Υπολογίζεται ότι γύρω στο 1.000 ευρώ την ημέρα επενδύονται στη συλλογική κουζίνα.

Επιτέλους, ένα πραγματικό κίνημα!

Έχοντας ανοίξει μεγάλη δημόσια συζήτηση για την κοινωνική δικαιοσύνη, το κίνημα αναπτύσσει τη δυναμική αλλαγής της αμερικανικής πολιτικής σκέψης. «Το ξεκίνημα είναι εδώ»

κάνει το “Κόμμα του Τσαγιού” να μοιάζει με κόμμα του τσαγιού», είπε πολύ γλαφυρά ο γερουσιαστής του Βέρμοντ Μπέρνι Σάντερς. Εξάλλου, το «Κόμμα του Τσαγιού» δεν ήταν τίποτε άλλο από μια χρηματοδοτούμενη από τη Γουόλ Στριτ «Επανάσταση… υπέρ της Γουόλ Στριτ», όπως γράφαμε σε προηγούμενο τεύχος του «Crash». Γι’ αυτό η οικονομική ελίτ και οι Ρεπουμπλικανοί υποστηρικτές του δεν το χαρακτήρισαν «συρφετό» ή «αντιαμερικανικό», όπως χαρακτηρίζουν το τωρινό… Έχοντας τεθεί στο επίκεντρο του πολιτικού ενδιαφέροντος, με μια δυναμική που θυμίζει το κίνημα του Σιατλ κατά της παγκοσμιοποίησης (1999), το κίνημα έχει προσελκύσει θετικά σχόλια από Δημοκρατικούς εντός των ΗΠΑ υπέρ του, κάτι που κάνει πολλούς να ανησυχούν μήπως καπελωθεί, σημειώνει η αρθρογράφος Κατρίνα Βάντεν Χόιβελ στην «Washington Post». Ο Μπάρακ Ομπάμα δήλωσε ότι οι

▲ ▲

ε μια Αμερική που το τελευταίο κίνημα που ανέδειξε ήταν το ακροδεξιό, φονταμενταλιστικό και οπισθοδρομικό «Κόμμα του Τσαγιού», το «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» έχει πραγματικά αναπτύξει τη δυναμική της αλλαγής της αμερικανικής πολιτικής σκέψης. Μέσω αυτού έχει ανοίξει μια μεγάλη

δημόσια συζήτηση στη χώρα για θέματα που αφορούν στην κοινωνική δικαιοσύνη. Και αυτό δεν είναι λίγο. Δεν γνωρίζουμε αν είναι τυχαίο που λίγο μετά την «Κατάληψη της Γουόλ Στριτ» ο Ομπάμα θα πρότεινε το Φόρο Μπάφετ μαζί με το πακέτο για δημιουργία θέσεων εργασίας… Το «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» «μπορεί να

Νοέμβριος/2011

crash 111

100_112_OBAMA-WALL 10/27/11 11:15 PM Page 112

Οι διαδηλωτές δεν «ζητιανεύουν» την κάλυψη από τα κυρίαρχα ΜΜΕ. Έφτιαξαν τη δική τους εφημερίδα, την «Occupied Wall Street Journal»

▲ ▲

διαδηλωτές δίνουν φωνή σε μια ευρύτερη ανησυχία για το πώς δουλεύει το οικονομικό μας σύστημα». Παρ’ όλα αυτά, οι φωνές από την «Πλατεία της Ελευθερίας» δεν αποδείχτηκαν αρκετές για να ψηφίσει το Κογκρέσο το πακέτο Ομπάμα για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και το φόρο Μπάφετ τον περασμένο Οκτώβριο. Οι ίδιες φωνές όμως έκαναν όμως τον Ομπάμα να μοιάζει ριζοσπάστης μπροστά στους Ρεπουμπλικανούς αντιπάλους του, όπως ο Χέρμαν Μακέιν που προωθεί το φορολογικό σχέδιο «99-9» με αύξηση των φορολογικών ανισοτήτων υπέρ των πλουσίων. Επιπλέον, ξεμπρόστιασαν το «Κόμμα του Τσαγιού», που υποστηρίζει αυτή την πολιτική και μετατόπισαν τον άξονα της συζήτησης προς τα αριστερά. Ο Ομπάμα, βέβαια, μάλλον δεν αντιλαμβάνεται πως ο ίδιος ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό, που το σύνθημα για Κατάληψη της Γουόλ Στριτ δόθηκε τρία χρόνια αργότερα από την κατάρρευση της Lehman Brothers. «Όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση υπήρχε ένα αίσθημα ότι “ουάου, τα πράγματα θα αλλάξουν… θα έχουμε ένα διαφορετικό τύπο τραπεζικού συστήματος και θα πάρουμε αυτούς τους απατεώνες των επιχειρήσεων και θα τους δικάσουμε. Μόλις εκλέξαμε κάποιον που μπορεί να τα κάνει αυτά”», είπε ο Κέιλ Λασν του «Adbusters». Σήμερα, το ποσοστό δημοτικότητας του Ομπάμα (40%) είναι μικρότερο από το ποσοστό που βλέπει θετικά το 112 crash Νοέμβριος/2011

κίνημα (54%) – γεγονός που αντανακλά την απογοήτευση από την πολιτική του Προέδρου για τους πολλούς. Μόλις το 23% βλέπει αρνητικά το κίνημα, ποσοστό σχεδόν ίδιο με εκείνο που βλέπει θετικά το «Κόμμα του Τσαγιού» (27%). Υπέρ του κινήματος έχουν εκφραστεί και ξένοι ηγέτες, μεταξύ των οποίων και ο… Έλληνας πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου! Στις 12 Οκτωβρίου 2011 είπε: «Αγωνιζόμαστε για να αλλάξει το παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, όπως πολλοί διαδηλωτές κατά της Γουόλ Στριτ που δικαίως αγωνίζονται εναντίον των ανισοτήτων και των αδικιών στο σύστημα»... Νωρίτερα, βέβαια, είχε δώσει εντολή να «καθαρίσουν» την πλατεία Συντάγματος από τους δικούς μας Αγανακτισμένους, τους οποίους φρόντισε να διαχωρίσει από τους Αμερικανούς, λέγοντας ότι οι Έλληνες πρέπει να δράσουν προς το συμφέρον της χώρας τους…

«Δεν θέλουμε παρατηρητές, θέλουμε συμμετέχοντες. Δεν θέλουμε υποστηρικτές, θέλουμε συναγωνιστές», λένε οι διαδηλωτές του κινήματος που επίσης δεν έχει ηγέτες

ηφαιστειακή δύναμη του κινήματος εναντίον τη Γουόλ Στριτ βρίσκεται πέρα και πάνω από ποσοστά δημοφιλίας και μικροπολιτικούς συσχετισμούς. Όταν μια χούφτα άνθρωποι καταφέρουν να εμπνεύσουν και να συμπαρασύρουν σε μια πρόταση αντίστασης και επανεφεύρεσης της κοινωνίας δεκάδες χιλιάδες άλλους, τότε όλα μπορούν να συμβούν. Ο «πόλεμος για τις καρδιές και τις ψυχές» είναι εξάλλου πάντα ένας «πόλεμος» που κερδίζεται, όχι από εκείνους που τον μεθοδεύουν με ανόσια κίνητρα, αλλά από εκείνους που τον «εξαπολύουν» εν αγνοία τους… Δεν είναι να απορεί κανείς λοιπόν που κέρδισε τις καρδιές και τις ψυχές ένα ειρηνικό κίνημα που διακηρύττει την κοινωνική δικαιοσύνη και ότι «η Αγάπη είναι ο νέος φόβος». «Έχασα τη δουλειά μου, αλλά βρήκα μια κατάληψη», λέει ένα τους σύνθημα. Κι ένα άλλο, των πρώτων ημερών, «Το ξεκίνημα είναι κοντά». Ή, «Το ξεκίνημα είναι εδώ», όπως έγραψε το «Nation». Εξάλλου, όλα τα κινήματα στην Ιστορία έμοιαζαν να κυνηγούν κάτι που για την εποχή έμοιαζε ουτοπία: την κατάργηση της σκλαβιάς, τα δικαιώματα των γυναικών… «Είμαστε ρεαλιστές, πιστεύουμε στην ουτοπία», είπε κάποτε ο Τσε Γκεβάρα… «Είμαστε το 99% και θα νικήσουμε», διακηρύττουν σήμερα όσοι προσπαθούν να πιάσουν τον ταύρο της Γουόλ Στριτ απ’ τα κέρατα.

113_113_ARTHRO MARIAS 10/27/11 10:32 PM Page 113

ΑΡΘΡΟ

crash

Νότης Μαριάς Ο Νότης Μαριάς είναι Καθηγητής Θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Τμήμα Οικονομικών Επιστημών Πανεπιστημίου Κρήτης

Γερμανικό «κούρεμα» ή μονομερής διαγραφή χρέους;

πολιτική και οικονομική ζωή της χώρας κινείται πλέον στον αστερισμό του «κουρέματος» του ελληνικού δημοσίου χρέους που δρομολογήθηκε με πρωτοβουλία των δανειστών και κυρίως του ΔΝΤ και της Γερμανίας που επέβαλαν τους αντιλαϊκούς τους όρους. Και όμως η χώρα μας οδηγήθηκε ως πρόβατο επί σφαγή στο Γερμανικό «κουρείο» με πλήρη ευθύνη της κυβέρνησης η οποία δεν τόλμησε ούτε στο ελάχιστο να ασκήσει τα δικαιώματα που είχε η χώρα μας έναντι των δανειστών της. Το «κούρεμα» του ελληνικού δημοσίου χρέους στην ουσία συνιστά μορφή αναδιάρθρωσης χρέους. Όπως είναι γνωστό η αναδιάρθρωση δημοσίου χρέους από μόνη της δεν συνιστά πάντοτε μια διαδικασία αρνητική για τους λαούς. Εξαρτάται εάν αυτή προωθείται με πρωτοβουλία του δανειστή ή του οφειλέτη. Έτσι αναδιάρθρωση η οποία προωθείται με πρωτοβουλία των δανειστών έχει αποδειχθεί πάντοτε μοιραία για τους οφειλέτες. Εφαρμοστέο δίκαιο Μέχρι την υπαγωγή της χώρας μας στο Μνημόνιο η συντριπτική πλειοψηφία του ελληνικού δημοσίου χρέους υπαγόταν από πλευράς εφαρμοστέου δικαίου στο ελληνικό δίκαιο. Ταυτόχρονα αρμόδια δικαστήρια για την επίλυση οποιασδήποτε σχετικής διαφοράς ήταν τα ελληνικά δικαστήρια. πομένως η κυβέρνηση θα μπορούσε με τη θέσπιση σχετικής νομοθεσίας να προχωρήσει νομίμως σε μονομερή αναδιάρθρωση μεγάλου μέρους του δημοσίου χρέους καθορίζοντας κυρίαρχα τους όρους, τις προϋποθέσεις και τις λοιπές διαδικασίες σχετικά με το ζήτημα αυτό. Με τη δανειακή σύμβαση Ελλάδας-κρατών Ευρωζώνης-KfW, ύψους 80 δις ευρώ, για το εν λόγω ποσό του δημοσίου χρέους εφαρμοστέο δίκαιο είναι πλέον το αγγλικό δίκαιο και η σχετική δανειακή σύμβαση, ενώ οι διαφορές που θα προκύψουν θα επιλυθούν δικαστικά από το Δι-

περιουσίας της χώρας. Συμπεφωνημένη ή φιλική αναδιάρθρωση Η συμπεφωνημένη ή φιλική αναδιάρθρωση απαιτεί συναίνεση των εμπλεκομένων μερών. Αυτό δεν είναι ιδιαίτερα εύκολο να συμβεί κακαστήριο της ΕΕ, πλην της περίπτωσης ενδεχόθώς δεν υφίσταται ακόμη ένα σαφές και δεμενων διαφορών με την KfW που θα επιλυθούν σμευτικό νομικό πλαίσιο που να υποχρεώσει από τα αγγλικά ή τα γερμανικά δικαστήρια. όλους τους πιστωτές να προσέλθουν σε διαΗ κυβέρνηση «παραιτήθηκε» από το δικαίωπραγματεύσεις. Επιπλέον δεν υπάρχουν κανόμα μονομερούς αναδιάρθρωσης χρέους νες σε σχέση με τον τρόπο λήψης απόφασης εκ Η αναδιάρθρωση χρέους πραγματοποιείται μέρους των πιστωτών και την ενδεχόμενη δέείτε μονομερώς είτε σε συμφωνία με τους πισμευση όσων πιστωτών δεν συμφωνούν με τις στωτές. προτεινόμενες λύσεις αναδιάρθρωσης του Η μέχρι σήμερα ισχύουσα διαδικασία είναι χρέους. άτυπη, ενώ μετά το 2013 θα υπόκειται στους κααυτόχρονα στο πλαίσιο της διαδικασίας νόνες της υπό θεσμοθέτηση «ελεγχόμενης συμπεφωνημένης αναδιάρθρωσης πτώχευσης». χρέους θα πρέπει να διασφαλίζεται η Με την υπογραφή της δανειακής σύμβασης ισότητα μεταξύ των πιστωτών αλλά και η διαΕλλάδας-κρατών Ευρωζώνης η κυβέρνηση φάνεια των όρων της αναδιαπραγμάτευσης. παραιτήθηκε επί της ουσίας από κάθε εξουσία Αυτό σημαίνει ότι τα ελληνικά ασφαλιστικά να προβεί σε μονομερή αναδιάρθρωση χρέους. ταμεία έχουν κάθε νόμιμο δικαίωμα να αρνηθούν κάθε απόφαση «κουρέματος» των ομοπου κατέχουν και η Η μέχρι σήμερα ισχύουσα λόγων οποία οδηγεί σε απομείδιαδικασία είναι άτυπη, ωση της περιουσίας των ενώ μετά το 2013 θα υπόκειται στους ασφαλιστικών ταμείων και σε συνακόλουθη μείκανόνες της υπό θεσμοθέτηση ωση των συντάξεων, του «ελεγχόμενης πτώχευσης» εφάπαξ αλλά και των άλλων παροχών προς τους συνταξιούχους και τους Αυτό ισχύει όχι μόνο έναντι των κρατών μεκάθε λογής μερισματούχους των ασφαλιστικών λών της Ευρωζώνης αλλά και έναντι του ΔΝΤ ταμείων και των επικουρικών ταμείων. και κάθε τρίτου πιστωτή για χρέη άνω των 250 Εάν όμως η χώρα μας είχε έγκαιρα προχωρήεκατομμυρίων ευρώ. σει στη μονομερή διαγραφή του «επονείδιΈτσι σε περίπτωση που η χώρα μας δεν προστου χρέους» και στη διεκδίκηση της άμεσης χωρήσει σε εμπρόθεσμη και ολοσχερή εξόκαταβολής των γερμανικών επανορθώσεων φληση κάθε απαίτησης των παραπάνω πιστωκαι της εξόφλησης του κατοχικού δανείου είτών για οφειλόμενα τοκοχρεολύσια, τα κράτη ναι προφανές ότι δεν θα ετίθετο πλέον ζήτημα μέλη της Ευρωζώνης δικαιούνται να καταγγείαναδιάρθρωσης χρέους αφού το δημόσιο λουν μονομερώς τη δανειακή σύμβαση και να χρέος θα είχε εκμηδενιστεί. απαιτήσουν άμεσα και έντοκα όλα τα δάνεια Αυτό το εγχείρημα όμως δεν μπορεί να το που έχουν χορηγήσει μέχρι στιγμής στη χώρα αναλάβει η παρούσα κυβέρνηση του Μνημονίμας στο πλαίσιο του μηχανισμού «στήριξης» . ου αλλά μια νέα δημοκρατική αντιμνημονιακή Ποσά τα οποία είναι ηλίου φαεινότερο ότι δεν πλειοψηφία η οποία θα συνδυάσει τα παραπάμπορεί να εξοφλήσει άμεσα η χώρα μας, οπότε νω με την υιοθέτηση μιας άλλης πολιτικής που οι δανειστές μπορούν να προχωρήσουν σε διθα βασίζεται στην καταγγελία του Μνημονίου καστικές διεκδικήσεις και εν συνεχεία σε κατάκαι στη δίκαιη κατανομή του παραγόμενου σχεση ακόμη και της ακατάσχετης δημόσιας πλούτου της χώρας.

“

Nοέμβριος/2011

crash 113

114_117_SUNENTEUKSH ATHANASIOU 10/27/11 10:34 PM Page 114

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Χαράλαμπος Αθανασίου (Αρεοπαγίτης, πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων)

Η Δικαιοσύνη θα είναι πάντοτε το «καταφύγιο» της κοινωνίας

”

βουλίες απ’ όπου κι αν προέρχονται και κυρίως από δημόσια πρόσωπα που επιτίθενται κατά της Δικαιοσύνης και την κρίνουν, άλλοτε επαινώντας την όταν τους «αρέσουν» οι αποφάσεις και άλλοτε κατηγορώντας την όταν δεν τους «αρέσουν»! Πού οφείλεται αυτή η επίθεση της κυβέρνησης κατά των λειτουργών της Δικαιοσύνης και μάλιστα με στοχοποίηση δικαστών; Πιστεύω ότι η πολιτική εξουσία ανέκαθεν θέλει τη Δικαιοσύνη να τη χρησιμοποιεί! Να την έχει σαν θεραπαινίδα της. Θέλει να επηρεάζει τους λειτουργούς της –και αναφέρομαι διαχρονικά– αλλά δεν βρίσκει ανταπόκριση. Κι αυτό είναι γεγονός ότι την ενοχλεί. Έτσι, Θέλω να δώσω ένα μήνυμα στον κόσμο και στους συναδέλφους μου, ότι οι δικαστές δεν πρόκειται να πτοηθούν. Θα είναι οι τηρητές του Συντάγματος και θα προστατεύουν τους θεσμούς και τα δίκαια των πολιτών. Σε περιόδους, όμως, κρίσεων, όπως αυτή που ζούμε σήμερα, η αμφισβήτηση του Κράτους Δικαίου ανοίγει το «κουτί της Πανδώρας» για αυτοδικία. Πόσο δίκαιο για την ελληνική κοινωνία είναι μια τέτοια «εκτροπή»; Ο λαός, πράγματι, μαστίζεται από οικονομική ανέχεια και είναι δικαιολογημένη η αγανάκτηση που νιώθει από τα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης. Οι διαμαρτυρίες είναι σωστές, είναι καλές, πρέπει

να γίνονται, αλλά, ως εφαρμοστής του νόμου, θα έλεγα ότι πρέπει να εφαρμόζονται οι νόμοι και σε κάθε περίπτωση αντισυνταγματικότητας ενός άδικου νόμου να είναι σίγουρος ο κόσμος ότι η Δικαιοσύνη θα την κηρύξει, όπως και τη μη εφαρμογή ενός νόμου που θα βλάπτει τα συμφέροντα των πολιτών. Κι εδώ, επειδή μιλάμε για συνταγματικότητα, φτάσαμε στο σημείο να έρχονται με υπουργικές αποφάσεις και να καταργούν αποφάσεις δικαστηρίων! Αν αυτό δεν είναι αντισυνταγματικό, τότε αντισυνταγματικότητα τι είναι; Και η κατηγορία από το στόμα του πρωθυπουργού ότι εσκεμμένα αναβάλλετε υποθέσεις συγκεκριμένων πολιτών; Ο πρωθυπουργός είπε ό,τι χειρότερο μπορούσε για τους δικαστικούς λειτουργούς. Είπε ότι, λίγο πολύ, χαριζόμαστε και αναβάλλουμε τις υποθέσεις με διάφορα τερτίπια για μεγαλοσχήμονες, για παράγοντες του ποδοσφαίρου, για τραπεζίτες κ. ά., χωρίς βέβαια να γνωρίζει ούτε το περιεχόμενο της δικογραφίας, αλλά και να αγνοεί βέβαια και το «τεκμήριο της αθωότητας», το οποίο έχει κάθε δικαζόμενος πολίτης. Σας κατηγόρησαν πρόσφατα ότι καθυστερεί η απονομή της δικαιοσύνης στη χώρα μας. Τι απαντάτε; Και βέβαια δεν είμαι υπερήφανος για τους ρυθμούς απόδοσης της δικαιοσύνης στη χώρα μας, αναγνωρίζοντας ότι, από άποψη ταχύτητας, υπολειτουργεί. Όμως, γι’ αυτό δεν φταίνε οι δικαστές. Φταίνε οι δομές της πολιτείας, φταίει κυρίως η πολιτεία και άλλοι παράγοντες, όπως οι πολλές αναβολές που ζητούν οι δικηγόροι και, βεβαίως, είναι και μια μερίδα δικαστών που δεν μπορούν ν’ ανταποκριθούν στα καθήκοντά τους. Εί-

▲ ▲

ε τη φράση ότι «οι πολίτες πρέπει να ξέρουν ότι ο Έλληνας δικαστής είναι ο τηρητής του Συντάγματος και προστατεύει τα δικαιώματα των πολιτών» θέλησε να απαντήσει στις πρόσφατες κατηγορίες του ίδιου του πρωθυπουργού, που «ενορχήστρωσε» τους ήχους της πολεμικής μηχανής που θέλει την υποταγή της Δικαιοσύνης, μετατρέποντάς την σε «θεραπαινίδα» της κυβερνητικής εξουσίας, γιατί μόνο έτσι θα μπορέσει να περάσει τα αντισυνταγματικά της σχέδια. Και ήταν η φωνή αγωνίας που ύψωσε ο πρόεδρος της Ένωσης Δικαστών και Εισαγγελέων, αρεοπαγίτης Χαράλαμπος Αθανασίου, που με δέχτηκε στο γραφείο του, που περισσότερο μου έμοιασε σαν το Επιτελείο σε… εμπόλεμη κατάσταση, με τους «επιτελείς» του δικαστές να μπαινοβγαίνουν παίρνοντας «οδηγίες» ή δίνοντας πληροφορίες για κινήσεις… αντιπερισπασμού που προχωρά η κυβέρνηση για να κάμψει το φρόνιμα των δικαστών και να υποβαθμίσει την αγωνιστική τους διάθεση αυτές τις ημέρες που κάνουν τρίωρη «διακοπή συνεδριάσεων», ζητώντας τη λύση των αιτημάτων τους. Και «σπάζοντας» τον μύθο που, όπως ο κ. Αθανασίου επισημαίνει, καλλιεργείται πολύ «πονηρά» από «κυβερνητικούς παράγοντες και από διάφορους δημοσιογραφούντες καθηγητές πανεπιστημίου και μέλη του Εκτελεστικού Γραφείου του κυβερνώντος κόμματος», οι οποίοι γράφουν ότι οι δικαστές μόνοι τους επιδικάζουν τις αποδοχές τους, θέλει να διαβεβαιώσει τον ελληνικό λαό ότι η δικαιοσύνη στη χώρα μας απονέμεται από δικαστικούς λειτουργούς με υψηλό αίσθημα ευθύνης και ήθος και να μην επηρεάζεται από κακο-

”

Δεν θα περάσουν οι νόμοι εις βάρος του λαού

114 crash Νοέμβριος/2011

”

Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

114_117_SUNENTEUKSH ATHANASIOU 10/27/11 10:34 PM Page 115

Αν οι αποφάσεις υπουργών που καταργούν αποφάσεις δικαστηρίων δεν είναι αντισυνταγματική πράξη, τότε αντισυνταγματικό τι είναι; Νοέμβριος/2011

crash 115

114_117_SUNENTEUKSH ATHANASIOU 10/27/11 10:34 PM Page 116

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

ναι ελάχιστοι, όμως, αυτοί και οι οποίοι, αν είναι σκόπιμη η καθυστέρηση, ελέγχονται, αλλά και αν δεν είναι, υπάρχουν τα Πειθαρχικά Όργανα που τους κρίνουν. Άρα, λοιπόν, δεν μπορώ να πω ότι δεν καθυστερεί η απονομή της δικαιοσύνης στη χώρα μας. Πού οφείλεται όμως; Αυτό είναι το ζητούμενο. Αλλά πριν σας απαντήσω, θα πρέπει να σας πω ότι η ποιότητα απονομής, δηλαδή οι αποφάσεις από πλευράς ποιότητας, είναι από τις ποιοτικότερες στην Ευρώπη κι αυτό αναγνωρίζεται και από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και τη Διεθνή Δικαστική Ένωση, αλλά το αναγνωρίζουν και ξένοι συνάδελφοί μας. Μόνο που αναγνωρίζουν και κάτι ακόμα και το οποίο δεν έχουν οι Ευρωπαίοι: ότι ο Έλληνας δικαστικός λειτουργός μπορεί να εφαρμόζει και παρωχημένες διατάξεις, οι οποίες έχουν ψηφιστεί πριν πολλά χρόνια, λύνοντας σημερινά δεδομένα! Ωστόσο, πρέπει να επισημάνω και ένα άλλο στοιχείο: Ναι, καθυστερεί η απονομή δικαιοσύνης, αλλά κοιτάξτε τώρα την αντίφαση. Ο Έλληνας δικαστικός λειτουργός, ο εφέτης ή ο πρωτοδίκης, κατ’ έτος επεξεργάζεται υποθέσεις και εκδίδει αποφάσεις πολύ περισσότερες από οποιονδήποτε Ευρωπαίο συνάδελφό του. Ερωτάται, λοιπόν: Πώς, όμως, αφού βγάζουν περισσότερες αποφάσεις, καθυστερεί η απονομή της δικαιοσύνης; Απλούστατα, διότι η δικαστική δικηγορική ύλη που έρχεται στα δικαστήρια είναι κατά πολύ περισσότερη απ’ άλλες χώρες. Κι αυτό είναι ένα κοινωνικό φαινόμενο και το ξέρουμε εμείς, το ξέρουν οι δικηγόροι, αλλά το αγνοεί η κυβέρνηση… Ναι, αλλά ήδη η κυβέρνηση συζητεί την ανάληψη από τους συμβολαιογράφους ορισμένων υποθέσεων… Είμαστε αντίθετοι σ’ αυτό, ειδικά στις υποθέσεις των συναινετικών διαζυγίων, των προσημειώσεων και των κληρονομητηρίων, διότι θέλουν δικαιοδοτική κρίση, πράγμα που το Σύνταγμα δεν τη δίνει στους συμβολαιογράφους, αλλά μόνο στα τακτικά δικαστήρια. Δεν είναι, λοιπόν, το θέμα συντεχνιακό, αυτό που λένε οι δικηγόροι, αλλά για μας είναι ένα θέμα που, αν αυτές οι υποθέσεις πάνε στους συμβολαιογράφους, τότε ανακύπτει θέμα συνταγματικότητας. Νομίζω ότι δεν μπορούν να πάνε, διότι απαιτούν δικαιοδοτική κρίση και μόνο ο δικαστής έχει αυτό το δικαίωμα. Φτάνοντας στο σημείο αυτό της συζήτησής μας, θέλησα να θίξω το θέμα των μισθών των δικαστών, καθώς αυτές τις μέρες έχει περάσει στον κόσμο ότι διαμαρτύρονται γιατί «τους κόβουν τις μεγάλες αμοιβές που παίρνουν», άσχετα αν ο κ. Αθανασίου σ’ αυτή τη «δικαιολογία» βρίσκει πως κρύβεται μια προσπάθεια υποβάθμισης του λειτουργήματός τους από την παρούσα κυβέρνηση. Είναι μόνον οι μισθολογικές αναπροσαρμογές που σας έκαναν να διαμαρτύρεστε ή και κάτι άλλο πιο βαθύτερο; Όχι, βέβαια! Είναι κυρίως ότι θέλουμε να προστατέψουμε τον θεσμό της Δικαιοσύνης, τον οποίο βλέπουμε να βάλλεται. Και συγκεκριμένα βάλλεται από την παρούσα κυβέρνηση. Και αναφέρο116 crash Νοέμβριος/2011

«Ναι, καθυστερεί η απονομή δικαιοσύνης, αλλά κοιτάξτε τώρα την αντίφαση. Ο Έλληνας δικαστικός λειτουργός, ο εφέτης ή ο πρωτοδίκης, κατ’ έτος επεξεργάζεται υποθέσεις και εκδίδει αποφάσεις πολύ περισσότερες από οποιονδήποτε Ευρωπαίο συνάδελφό του», εξηγεί ο Χαράλαμπος Αθανασίου μαι, βασικά, στο ότι μια σειρά μέτρων αυτής της κυβέρνησης θέλει να οδηγήσει τους δικαστές στην υπαλληλοποίηση. Να σας αναφέρω, ως πρώτο παράδειγμα, στην απογραφή, που έγινε πριν ένα χρόνο, όλου του ευρύτερου δημόσιου τομέα θέλησαν να εντάξουν και τους δικαστές στην κατηγορία των δημοσίων υπαλλήλων. Δεν έχουμε τίποτα με τους δημόσιους υπάλληλους και τιμώ το έργο τους, αλλά οι ρόλοι μας είναι διακριτοί. Ο δικαστής είναι λειτουργός. Έτσι τον θέλει το Σύνταγμα, έτσι τον θέλει η διάκριση των εξουσιών. Αντιδράσαμε σ’ αυτό και, βεβαίως, δεν απογραφήκαμε σαν δημόσιοι υπάλληλοι. Στη συνέχεια, υπήρξε μια σειρά άλλων μέτρων, τα οποία έτειναν στην υποβάθμιση του δικαστή, με κορυφαίο, θα έλεγα, την ένταξη των δικαστών στο ΙΚΑ. Εμείς –και πάλι το επαναλαμβάνω– τιμούμε τους ασφαλισμένους στο ΙΚΑ, τιμούμε τους εργάτες και ιδιαίτερα τους χειρώνακτες εργάτες γιατί προσφέρουν τα μέγιστα στην εθνική οικονομία, πλην όμως δεν είναι η θέση του δικαστή να είναι ασφαλισμένος στο ΙΚΑ, υπό την έννοια ότι συνδέεται με το κράτος με σχέση Δημοσίου Δικαίου, ενώ στο ΙΚΑ είναι όσοι συνδέονται με σχέση Ιδιωτικού Δι-

καίου. Και σε κάθε περίπτωση λέμε: αφού θέλετε να κάνετε ένα μεγάλο Ταμείο, όπως λέτε, γιατί δεν πήγατε και τους λειτουργούς των άλλων δύο εξουσιών, της Νομοθετικής και της Εκτελεστικής, στο ΙΚΑ; Βλέπετε, λοιπόν, πως υπάρχει μια αντίφαση, ένας στόχος: να υποβαθμιστεί η Δικαιοσύνη. Μόνο που πρέπει να αντιληφθούν ότι με τέτοιες νοοτροπίες και με τέτοιες τακτικές δεν κάμπτεται το ηθικό των δικαστών. Ναι, αλλά και οι μειώσεις των αποδοχών σας; Πρέπει να ξέρετε ότι οι μειώσεις στις αποδοχές των δικαστικών λειτουργών από την κυβέρνηση, τον τελευταίο ενάμιση χρόνο, συγκριτικά με όλο τον ευρύτερο δημόσιο τομέα, είναι μεγαλύτερες. Έχουμε υποστεί μειώσεις της τάξης του 40% των καθαρών αποδοχών μας! Αν αυτό δεν είναι επίθεση κατά της Δικαιοσύνης, τότε τι είναι; Δεν λέω, όλοι πρέπει υποστούν θυσίες, γιατί η χώρα περνά μια κρίση –δεν θα εξετάσω στο πού οφείλεται και ποιοι είναι οι υπεύθυνοι γι’ αυτή– αλλά δεν μπορεί να θέλεις να μην εφαρμόσεις την αναλογικότητα και για τους δικαστές και το μισθολόγιό τους, ιδιαίτερα που αυτό προ-

114_117_SUNENTEUKSH ATHANASIOU 10/27/11 10:34 PM Page 117

Οι επιθέσεις που δεχτήκαμε, και ειδικά από τον ίδιο τον πρωθυπουργό, ήταν εντελώς αναίτιες και αβάσιμες και σαφώς αλλού αποβλέπουν

”

βλέπεται από το Σύνταγμα ως «ειδικό» και πρέπει να είναι ανάλογο με το λειτούργημά τους και να έρχεσαι εσύ και να το καταργείς. Άρα, λοιπόν, το ζήτημα που μας απασχολεί είναι οικονομικό; Θέλει να εισπράξει χρήματα από τις περικοπές του μισθού των δικαστών ή άλλος είναι ο στόχος; Να υποβαθμίσει τους δικαστές; Και έχουμε, φυσικά, καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο στόχος είναι η υποβάθμιση των δικαστών. Πάντως, στην κοινή γνώμη έχουν περάσει τώρα τελευταία μια αντίληψη ότι υπάρχει ειδική εύνοια προς τους δικαστές, ιδιαίτερα τώρα με τα αναδρομικά των 800 εκατ. ευρώ που διεκδικείτε… Να ξέρετε ότι τους μισθούς των δικαστών τους καθορίζει ένα δικαστήριο. Γιατί ειπώθηκε κι αυτό ότι τους μισθούς μας τους κανονίζουμε μόνοι μας και «Γιάννης κερνάει και Γιάννης πίνει», αλλά αυτός είναι ένας μύθος που καλλιεργείται πολύ «πονηρά» από κυβερνητικούς παράγοντες και από διάφορους δημοσιογραφούντες καθηγητές πανεπιστημίου και μέλη του Εκτελεστικού Γραφείου του κυβερνώντος κόμματος, οι οποίοι γράφουν ότι οι δικαστές μόνοι τους επιδικάζουν τις αποδοχές τους. Αυτό είναι λάθος. Με την Αναθεώρηση του Συντάγματος του 2001, η Βουλή δημιούργησε ένα νέο Ανώτατο Δικαστήριο, που προβλέπεται στο ίδιο το Σύνταγμα, στο άρθρο 99, το οποίο είναι 9μελές και οι δικαστές σ’ αυτό είναι μειοψηφία. Είναι μόνο τρεις, οι άλλοι τρεις είναι καθηγητές πανεπιστημίων, των Νομικών Σχολών, και οι υπόλοιποι τρεις είναι δικηγόροι του Πειθαρχικού Συμβουλίου του Δικηγορι-

κού Συλλόγου. Συνεπώς, αυτοί καθορίζουν τις αποδοχές των δικαστών, συμμορφούμενοι στις συνταγματικές επιταγές που λένε ότι οι αποδοχές των δικαστικών είναι ανάλογες με το λειτούργημα και δεν μπορεί κανείς απ’ αυτούς να έχει αποδοχές μεγαλύτερες του προέδρου του Αρείου Πάγου. Όταν ήρθε η πολιτεία και αναπροσάρμοσε τους μισθούς των προέδρων των Ανεξάρτητων Αρχών, ήρθε και το Μισθοδικείο και κλιμάκωσε όλες τις αποδοχές των δικαστικών λειτουργών. Εξάλλου, οι αποδοχές των δικαστών είναι σε ένα ειδικό μισθολόγιο και τις καθορίζει το Σύνταγμα και οφείλει η κυβέρνηση να το εφαρμόσει. Η προηγούμενη κυβέρνηση, επί Αλογοσκούφη, συμμορφώθηκε στην απόφαση του Μισθοδικείου. Επειδή, όμως, δεν είχε την οικονομική δυνατότητα να τις δώσει όλες μαζί, τις κλιμάκωσε σε δόσεις. Όλο το ποσό που χρωστούσαν στους δικαστικούς από το 2003 μέχρι και το 2007 έπρεπε να καταβληθούν. Δεν φταίνε οι δικαστές που η κυβέρνηση δεν τα κατέβαλε τμηματικά από το 2003 έως το 2007, ώστε να μην υπάρχει σήμερα πρόβλημα, αλλά με τις συνεχείς αναβολές μετέφερε το ποσό μέχρι και σήμερα. Συνεπώς, για ποια οικονομική απαίτηση των δικαστών για αυξήσεις, όπως ανέφερε ο πρωθυπουργός, μιλούν την ώρα που δεν είναι αυξήσεις, αλλά είναι αναδρομικές αποδοχές που δεν τις έχουν καταβάλει τότε που έπρεπε; Και είναι ντροπή τους να λένε ότι, στη σημερινή οικονομική κρίση, δεν καταβάλουμε τον οβολό μας. Αυτά είναι ανακριβή. Αυτά τα χρήματα είναι παλιές αποδοχές, που τις έδωσαν και μειωμένες και άτοκες, με αποτέλεσμα ο δικαστής να βρίσκεται σε αδιέξοδο. Σου λέει εγώ απέβλεπα στα χρήματα αυτά. Και έρχονται και λένε ότι σας έδωσαν 800 εκατ. ευρώ; Είναι ντροπή! Σας τα έδωσαν, τελικά, ή θα σας τα δώσουν; Είναι τμηματικά. Έδωσαν ένα μέρος επί Αλογοσκούφη, αλλά αυτή η κυβέρνηση τα αναβάλλει συνέχεια. Όλοι μας έχουμε «επισκεφθεί» κάποιο δικαστήριο και έχουμε δει την όλη διαδικασία, αλλά κανένας από εμάς δεν γνωρίζει τις ιδιαιτερότητες του λειτουργήματός του δικαστή, γι’ αυτό και ζήτησα από τον κ. Αθανασίου να «απομυθοποιήσει» τη δουλειά του και … Και οι συνθήκες εργασίας πώς είναι; Πρέπει να γνωρίζει ο ελληνικός λαός ότι, εκτός από την ποιοτική Δικαιοσύνη που έχουμε, ο δικαστής εργάζεται με πολύ πενιχρά μέσα απ’ αυτά που έχει ο Ευρωπαίος συνάδελφός του. Κατ’ αρχήν δεν έχουμε ακόμη ολοκληρώσει το σύστημα μηχανοργάνωσης και καθόμαστε και γράφουμε

Έχουμε υποστεί μειώσεις της τάξης του 40% των καθαρών αποδοχών μας! Αν αυτό δεν είναι επίθεση κατά της Δικαιοσύνης, τότε τι είναι;

στο χαρτί ακόμη. Και τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές που έχουμε τους αγοράζουμε εμείς από την τσέπη μας και τα έχουμε στα σπίτια μας για να δουλέψουμε και να βγάλουμε τις αποφάσεις. Από την άλλη, ο δικαστής δεν μπαίνει στον κλάδο όπως ένας άλλος πτυχιούχος δημόσιος υπάλληλος, αρχίζει να είναι δικαστής από τα 30 του, αφού η Σχολή Δικαστών δέχεται σπουδαστές πάνω από 28 ετών. Ο δημόσιος υπάλληλος που φτάνει στα 30 έχει ήδη προϋπηρεσία 8-10 ετών και οι αποδοχές του, με τα χρονοεπιδόματα, είναι ίδιες. Τέλος, ο δικαστής συνταξιοδοτείται στα 67 του. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, ότι έχει τουλάχιστον 37 χρόνια πορεία μπροστά του για να δικάσει. Και το σημαντικότερο: Δεν διαμένει στον τόπο των οικονομικών του συμφερόντων και το σπίτι του. Αναγκάζεται εκεί που υπηρετεί να πληρώνει ενοίκια, μεταφορικά να πηγαίνει να δει την οικογένειά του, οπότε δεν επαρκούν τα χρήματα. Καταλαβαίνετε; Σήμερα, ένας πρωτοδίκης, με έξι χρόνια υπηρεσίας, με τις μειώσεις που υπέστη, έχει σύνολο αποδοχών 2.200 ευρώ. Σκεφτείτε τώρα να είναι από την Καβάλα και να υπηρετεί στην Αθήνα, να έχει οικογένεια και να πηγαινοέρχεται! Καταλαβαίνω ότι ο λαός μαστίζεται, έχει δυσκολίες, αλλά εν πάση περιπτώσει μένει στο σπίτι του. Ο δικαστής δεν έχει το σπίτι του. Λίγοι είναι αυτοί που διαμένουν σε κοντινά Πρωτοδικεία. Και δεν αναφέρομαι, βέβαια, στο λειτούργημα. Στη λειτουργικότητα των αποφάσεων και στην απονομή της δικαιοσύνης, που είναι το «καταφύγιο» του λαού. Ό,τι καλύτερο μας έχει μείνει! Ήθελα ιδιαίτερα να σταθώ στη μορφή των κινητοποιήσεών τους και ειδικά στην παραπληροφόρηση με την οποία προσπαθεί η κυβέρνηση, διά των νομομαθών υπουργών της, να περάσει το μήνυμα του «άδικου» των δικαστών που… απεργούν, οπότε… Ακούσαμε τον υπουργό Εσωτερικών να εμμένει στην απαγόρευση του άρθρου 23 του Συντάγματος, της απεργίας των δικαστικών λειτουργών. Σαφώς, το Σύνταγμα –κι αυτό που δεν γνωρίζει κι ο κόσμος– απαγορεύει την απεργία στους δικαστικούς λειτουργούς σε κάθε μορφή. Απαγορεύει την απεργία. Τι σημαίνει αυτό; Απεργία σημαίνει ή ότι δεν πάω καθόλου να εργαστώ ή πάω στην εργασία μου και δεν εργάζομαι, τη λεγόμενη «λευκή» απεργία. Για τους δικαστές, όμως, που δεν έχουν ωράριο και δεν δικάζουν όλοι την ίδια μέρα, ώστε να πούμε ότι έχουμε μια οριζόντια απεργία για όλους τους δικαστές, λέμε ότι κάνουμε «διακοπή συνεδριάσεων». Και τι σημαίνει τούτο; Απλώς, διακόπτουμε τις συνεδριάσεις από τις 12:00 μέχρι τις 15:00. Μα, ο δικαστής στις 09:00 είναι ήδη στη δουλειά του κανονικά μέχρι τις 12:00. Σταματά για ένα τρίωρο, προκειμένου να διαδηλώσει τη διαμαρτυρία τους για τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση, και στη συνέχεια, στις 15:00, είναι και πάλι παρών για να συνεχίσει την εκδίκαση των υποθέσεων. Στη συνέχεια θα πάει στο σπίτι του και το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ θα εργαστεί. Νοέμβριος/2011

crash 117

118_123_SUNENTEUKSH MIXELAKHS 10/27/11 10:36 PM Page 118

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

ε τη διαπίστωση ότι «η κοινωνία είναι σε μαζική κατάθλιψη», γι’ αυτό και «είναι θυμωμένη, εξοργισμένη», επειδή «της είπαν και εξακολουθούν να της λένε ψέματα», δικαιολογεί πλήρως ότι «δεν αντέχει άλλο», πέρα και από το γεγονός ότι «έχει διαπιστώσει πως οι θυσίες του πάνε χαμένες. Δεν πιάνουν τόπο», καθώς «δεν βλέπει καμία προοπτική, καμία ελπίδα». Κι αυτό, γιατί ο ίδιος ο πρωθυπουργός, αφού βγήκε και πανηγύρισε πολλές φορές έως σήμερα, ότι τάχατες έσωσε την Ελλάδα, ομολογεί τώρα ότι δεν έχει κανένα σχέδιο για την έξοδο από την κρίση και δεν μπορεί να εγγυηθεί κάτι τέτοιο. Αναγνωρίζει, δηλαδή, την αποτυχία της πολιτικής και την ανεπάρκεια της κυβέρνησής του. Αυτά τα λόγια μπορεί κανείς να θεωρήσει ως το συμπέρασμα μιας συζήτησης με τον εκπρόσωπο Τύπου της Ν.Δ., Γιάννη Μιχελάκη, ιδιαίτερα που ο 51χρονος έμπειρος δημοσιογράφος γνωρίζει καλά το χειρισμό των μέσων ενημέρωσης, γι’ αυτό και προβαίνει σε μια σειρά από «καυτά» ερωτήματα, απεικονίζοντας πλήρως την κατάσταση την οποία βιώνει σήμερα ο Έλληνας, απεικονίζοντας πληρέστατα την κατάσταση που πλέον «δεν μπορεί να υπομένει». Γιατί, όπως αναρωτιέται ο κ. Μιχελάκης μαζί με τα εκατομμύρια των συμπολιτών μας, πώς και πόσο μπορεί να «ανεχτεί τη συνέχιση του λάθους;» και «σε τι να ελπίζει ο άνεργος, αλλά και πού να ακουμπήσει ο νέος, που βλέπει τα όνειρά του να γίνονται σμπαράλια;». Κάτω απ’ αυτές τις αναφορές και την αγωνία ζωγραφισμένη στο πρόσωπό του για το αύριο του τόπου κάτω από τη δίνη των Μνημονίων «που ψηφίστηκαν από την κυβέρνηση, όπως της τα έφεραν, χωρίς καν να διαβαστούν», διέκρινα για άλλη μια φορά τον «σκληρό» ΟΝΝΕΔίτη του παρελθόντος, που τώρα κάθεται στην «ηλεκτρική καρέκλα» του εκπροσώπου Τύπου της Ν.Δ., συνοδεύοντας τις δυο μεγάλες αλλαγές του Αντώνη Σαμαρά: την αλλαγή γραφείων και την αλλαγή σήματος του κόμματος. Και η συζήτηση μαζί του, στο «γυάλινο» γραφείο του στη Συγγρού, κύλησε περισσότερο από ήρεμα, καθώς ο κ. Μιχελάκης, παρά την πίεση του χρόνου από τα γεγονότα της ημέρας, ήθελε να μιλήσει για όλα, πέρα και πάνω από τα στεγανά «τσιτάτα» των δελτίων της ενημέρωσης, αλλά με βασικό σημείο αναφοράς την πολιτική της ομαλής προσαρμογής που θα εφαρμόσει ο Αντώνης Σαμαράς, προσπαθώντας να μετριάσει τη λαίλαπα των «χαρατσιών» που επιβάλλει η τρόικα ελέω κυβερνήσεως! Πρόσθετα, μάλιστα, που τον κ. Μιχελάκη, με τον τρόπο που μιλούσε, συμπέρανα ότι ορθά τον χαρακτηρίζουν σαν τον «ήρεμο σχοινοβάτη» που πρέπει να απαντά με λεπτότητα και ευγένεια, πλεονεκτήματα που έχει, εξάλλου, ο ίδιος από το χαρακτήρα του, αλλά και άμεσα και αποστομωτικά, κάτι που έχει μάθει από την πολύχρονη θητεία του στη μάχιμη δημοσιογραφία. 118 crash Νοέμβριος/2011

”

crash

Γιάννης Μιχελάκης

Το Μνημόνιο το υπέγραψαν χωρίς να το διαβάσουν Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

Αυτό που λέμε «όλα στο φως» ισχύει, προπάντων, για τον πρωθυπουργό

”

118_123_SUNENTEUKSH MIXELAKHS 10/27/11 10:36 PM Page 119

Άρχισε ήδη στο ΠΑΣΟΚ η μετά Παπανδρέου εποχή Νοέμβριος/2011

crash 119

118_123_SUNENTEUKSH MIXELAKHS 10/27/11 10:36 PM Page 120

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Κανένας να μην παίξει το παιχνίδι της κυβέρνησης, που στρέφει τη μια κοινωνική ομάδα εναντίον της άλλης

”

▲ ▲

Γι’ αυτό κι εγώ άρχισα τις ερωτήσεις από το «μεγάλο» γεγονός εκείνης της ημέρας… Μετά τη συνάντηση πρωθυπουργού – Σαμαρά, αντί συνεννόησης διαπιστώνουμε ένταση… Ξεκίνησε πριν από τη συνάντηση. Και ξεκίνησε προσχεδιασμένα από τον κ. Παπανδρέου, με την επίθεση που εξαπέλυσε εναντίον της Ν.Δ. και του προέδρου της. Ο ίδιος θέλησε να τορπιλίσει προκαταβολικά τη συνάντηση. Έδειξε ξεκάθαρα ότι, ενώ μιλά για συνεννόηση, καλλιεργεί κλίμα πόλωσης. Πάντως, ο πρωθυπουργός ζήτησε από τον πρόεδρο της Ν.Δ. να πάνε μαζί στις Βρυξέλλες… Ξέρετε πολύ καλά ότι αυτό το ζήτησε τηλεφωνικά μια μέρα μετά. Και ερωτώ: Αν πραγματικά εννοούσε κάτι τέτοιο, γιατί δεν το είχε πει κατά τη συνάντηση και το σκέφτηκε την επόμενη; Αυτό και μόνο δεν δείχνει ότι ο κ. Παπανδρέου επιμένει στα πυροτεχνήματα; Και αν γινόταν έτσι, αν το έθετε κατά τη συνάντηση, τι θα απαντούσε ο κ. Σαμαράς; Αυτό που απάντησε και όταν του τέθηκε τηλεφωνικά την επόμενη μέρα. Μετά το κλίμα που δημιουργήθηκε από την επίθεση Παπανδρέου στη Ν.Δ. και τον πρόεδρό της, η απάντηση Σαμαρά θα ήταν άμεση και θα ήταν ακριβώς η ίδια. Πρόσφατα, ο υπουργός Επικρατείας, σε συνέντευξή του, κατηγόρησε τη Ν.Δ. και τον πρόεδρό της ότι, με την πολιτική τους, «είναι επικίνδυνοι για τη χώρα». Τι του απαντάτε; Οι ακρότητές τους εκθέτουν τους ιδίους. Αποκαλύπτουν τον πανικό στον οποίο βρίσκονται. Δείχνουν πως δεν ξέρουν ούτε τι κάνουν ούτε τι λένε: Πώς γίνεται, άλλωστε, τη μία να ζητούν συγκυβέρνηση –ομολογώντας πως δεν μπορούν να κυβερνήσουν– και την άλλη να γίνονται υβριστές; Εν πάση περιπτώσει, οι πολίτες ακούν, βλέπουν και κρίνουν. Από τη μια ο κ. Παπανδρέου και το ΠΑΣΟΚ ό,τι έχουν πει έχει διαψευστεί. Έλεγαν δεν θα μπουν στο ΔΝΤ, διότι αυτό θα οδηγήσει σε υπανάπτυξη. Και μπήκαν, ακολουθώντας υπόγειες διαδρομές. Έλεγαν ότι δεν συμφωνούσαν με το πάγωμα μισθών και την αύξηση 120 crash Νοέμβριος/2011

των φόρων, διότι αυτό θα οδηγούσε στην κατάρρευση, αλλά έκοψαν μισθούς και συντάξεις, ενώ κάθε μήνα επιβάλλουν και μια νέα φορολογία. Έλεγαν ότι «λεφτά υπάρχουν» και αποδείχθηκε ότι ψεύδονταν και εξαπατούσαν τον κόσμο. Από την άλλη, ο Αντώνης Σαμαράς και η Ν.Δ. ό,τι έχουν πει επιβεβαιώθηκε στο ακέραιο. Επιβεβαιώθηκαν οι εκτιμήσεις μας για το Μνημόνιο, για τη συμφωνία της 25ης Μαρτίου, για τη συμφωνία της 21ης Ιουλίου. Δικαιώθηκαν οι εκτιμήσεις μας για τη λαθεμένη συνταγή που επέλεξαν. Για την ύφεση, τα λουκέτα, το πάγωμα της αγοράς, την ανεργία. Όπως, επίσης, και για το έλλειμμα, το χρέος, τη συσσώρευση αδιεξόδων. Ποιος, λοιπόν, λέει την αλήθεια και ποιος ψεύδεται; Ποιος επιβεβαιώνεται και ποιος πέφτει έξω σε όλα; Ποιος, τελικά, είναι επικίνδυνος και ποιος όχι; Το 31% που έχει σήμερα η Ν.Δ., σύμφωνα πάντα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις και με ποσοστό αναποφάσιστων 36%, πιστεύετε ότι μπορεί να αυξηθεί σημαντικά μέχρι τις εκλογές, όποτε κι αν γίνουν; Ναι, αισιοδοξούμε. Παλεύουμε με όλες τις δυνάμεις μας και θα εντείνουμε ακόμη περισσότερο την προσπάθειά μας για να κατακτήσουμε την εμπιστοσύνη της πιο πλατιάς κοινωνικής βάσης. Ζητούμε από τους πολίτες να προσέξουν τις προτάσεις μας, να δουν ότι είναι ρεαλιστικές και εφαρμόσιμες, να διακρίνουν τη διέξοδο που ανοίγουν και να συνταχθούν σε μια κοινή πορεία, έναν κοινό αγώνα για το καλύτερο που θέλουμε και μπορούμε. Είναι φανερό και παραδεκτό πλέον από όλους ότι η διαφορά Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, από αρνητική που ήταν για μας, έγινε θετική. Και ότι, μήνα με το μήνα, μέρα με τη μέρα, η διαφορά αυτή διευρύνεται. Η δυναμική αυτή, προφανώς, θα ενισχυθεί μόλις προκηρυχθούν εκλογές, όποτε και αν προκηρυχθούν. Δεν εφησυχάζουμε, όμως! Ξέρουμε ότι ο κόσμος απαιτεί περισσότερα. Θέλει σιγουριά και ελπίδα. Αυτός είναι και ο δικός μας άξονας. Δεν πρόκειται, όμως, να πουλήσουμε φρούδες ελπίδες. Δεν πρόκειται να χαϊδέψουμε αφτιά προεκλογικά για να κλέψουμε ψήφους. Οι πρακτικές αυτές ανήκουν στο χτες. Και, εν πάση περιπτώσει, δεν ανήκουν σ’ εμάς και δεν ταιριάζουν στον Αντώνη Σαμαρά. Τις έχει απορρίψει κατηγορηματικά και έμπρακτα. Και το τονίζω: Ο Αντώνης Σαμαράς λέει μόνον ό,τι πιστεύει. Και ό,τι πιστεύει το λέει. «Εκλογές, εδώ και τώρα» ζήτησε ο κ. Σαμαράς. Μπορεί ν’ αλλάξει το σκηνικό μετά απ’ αυτές και πώς; Αναπτύξαμε το αίτημα για πρόωρες εκλογές μετά το γνωστό φιάσκο του κ. Παπανδρέου. Όταν το πρωί υπέβαλε, ουσιαστικά, την παραίτησή του, για τη συγκρότηση νέας κυβέρνησης με άλλο πρωθυπουργό, που να υπο-

118_123_SUNENTEUKSH MIXELAKHS 10/27/11 10:36 PM Page 121

Τα επιχειρήματα Σαμαρά στο τηλεφώνημα με Γιωργάκη Ποια επιχειρήματα ανέπτυξε ο Αντώνης Σαμαράς στην τηλεφωνική επικοινωνία που είχε με τον πρωθυπουργό; Του είπε, πρώτ’ απ’ όλα, ότι για να πάνε μαζί θα έπρεπε να ζητούν κάτι από κοινού. Άρα, να έχουν κοινή θέση. Ρώτησε, μάλιστα, τον πρωθυπουργό ποια είναι, τελικά, η θέση του. Και αν υπάρχει, γιατί δεν την ανέφερε στη συνάντηση που είχαν την προηγούμενη; Υπογράμμισε πως δεν μπορεί ο αρχηγός του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης να δεσμεύσει τη χώρα για κάτι που δεν ξέρει. Και του υπενθύμισε ότι η Ν.Δ. –παρόλο που το ζήτησε κατ’ επανάληψη– δεν έχει ενημερωθεί ούτε καν για τις επιστολές που έστειλαν ο ίδιος ο πρωθυπουργός και ο Ευάγγελος Βενιζέλος στο ΔΝΤ. Είπε, ακόμη, στον κ. Παπανδρέου πως δεν ξέρει αν έχει προχωρή-

Κανείς πια δεν μπορεί να εμπιστευτεί τον κ. Παπανδρέου σε όσα λέει και προτείνει

”

του Μνημονίου, στην οποία και επιμένει η Ν.Δ., πώς θα γίνει; Έχετε «ενδείξεις» ή και «στοιχεία» ότι μπορεί να επιτευχθεί; Έχουμε το παράδειγμα της Ιρλανδίας, που διαπραγματεύτηκε και πέτυχε να διατηρήσει τους συντελεστές φορολόγησης των επιχειρήσεων στο 12,5%, ενώ εμείς ζητούμε μείωση στο 15%. Έχουμε το παράδειγμα της Ισπανίας, που διαπραγματεύτηκε και πέτυχε να μη μειωθούν οι μισθοί κάτω των 1.200 ευρώ. Έχουμε, ταυτόχρονα, την απόδειξη ότι η ακολουθούμενη συνταγή –προκαλώντας ύφεση, πάγωμα της αγοράς, λουκέτα, ανεργία– δεν οδηγεί στους στόχους. Δείτε πού είναι το έλλειμμα, αλλά και πού, πραγματικά, θα βρισκόταν εάν η κυβέρνηση κατέβαλλε τις οφειλές του κράτους προς τους ιδιώτες. Δείτε πόσο αυξήθηκε το χρέος σε δύο χρόνια. Λοιπόν! Εμείς δεν ζητούμε επαναδιαπραγμάτευση των στόχων, αλλά των τρόπων με τους οποίους θα φτάσουμε στους στόχους. Και, δυστυχώς, η κυβέρνηση αυτή ποτέ δεν διαπραγματεύτηκε. Το Μνημόνιο –όπως διαρρέουν, πλέον, ακόμη και υπουργοί της κυβέρνησης– το υπέγραψαν όπως τους το έφεραν, χωρίς καν να το διαβάσουν. Η χώρα, σαφέστατα, βιώνει πρωτόγνωρες καταστάσεις. Με την τρόικα να απειλεί και να απαιτεί, την κυβέρνηση, αδύναμη και πλήρως υποταγμένη, να παλινδρομεί

και την κοινωνία να βρίσκεται σε απόγνωση. Κρίνετε ότι η στιγμή της «έκρηξης» πλησιάζει και ποια η θέση της Ν.Δ. μπροστά σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο; Η κοινωνία είναι σε μαζική κατάθλιψη. Είναι θυμωμένη, εξοργισμένη. Διότι της είπαν και εξακολουθούν να της λένε ψέματα. Διότι δεν αντέχει άλλο. Ο κόσμος δεν έχει να πληρώσει τα χαράτσια που του ζητούν. Είναι, ταυτόχρονα, απογοητευμένος διότι έχει διαπιστώσει πως οι θυσίες του πάνε χαμένες. Δεν πιάνουν τόπο. Πάνω απ’ όλα, διότι δεν βλέπει καμία προοπτική, καμία ελπίδα. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός, αφού βγήκε και πανηγύρισε πολλές φορές έως σήμερα, ότι τάχατες έσωσε την Ελλάδα, ομολογεί τώρα ότι δεν έχει κανένα σχέδιο για την έξοδο από την κρίση και δεν μπορεί να εγγυηθεί κάτι τέτοιο. Αναγνωρίζει, δηλαδή, την αποτυχία της πολιτικής και την ανεπάρκεια της κυβέρνησής του. Πώς, λοιπόν, να υπομένει ο κόσμος; Πώς να ανεχτεί τη συνέχιση του λάθους; Σε τι να ελπίζει ο άνεργος; Πού να ακουμπήσει ο νέος, που βλέπει τα όνειρά του να γίνονται σμπαράλια; Όμως, και θέλω να το τονίσω για πολλοστή φορά: Καταδικάζουμε απερίφραστα τα άκρα και τις ακρότητες. Κανένας να μην παίξει το παιχνίδι της κυβέρνησης, που θέλει να στρέφει τη μια κοινωνική ομάδα εναντίον της άλλης. Για τη σταδιακή αποκατάσταση των χαμηλόμισθων και χαμηλοσυνταξιούχων υπάρχει ήδη «δέσμευση» από τη Ν.Δ. Για την «τύχη» της στρατιάς των ανέργων, αλλά και τη «φυγή» νέων κυρίως προς το εξωτερικό, ποια είναι τα σχέδιά σας; Νέες θέσεις δουλειάς μπορούν να δημιουργηθούν μόνο με αλλαγή πολιτικής. Με στροφή, δηλαδή, σε αναπτυξιακές δράσεις. Με την υιοθέτηση της πρότασής μας για την άμεση και ταχεία απορρόφηση των κοινοτικών πόρων που λιμνάζουν. Με την ανάπτυξη Συμπράξεων του Δημοσίου με τον Ιδιωτικό Τομέα. Με απεγκλωβισμό των μεγάλων

▲ ▲

στηριζόταν από περισσότερες πολιτικές δυνάμεις, και το απόγευμα –πιεζόμενος από το περιβάλλον του– άλλαξε γνώμη και ανακάλεσε. Ήταν άλλη μια απόδειξη ότι κανείς δεν μπορεί να εμπιστεύεται τα όσα λέει και προτείνει. Πιστεύουμε ότι, πράγματι, μπροστά στην εμμονή της κυβέρνησης σε μια λανθασμένη συνταγή, μπροστά στην αποδεδειγμένη ανεπάρκειά της, μπροστά στα αδιέξοδα που προκαλεί, μόνη λύση είναι οι εκλογές. Όμως, δεν κάνουμε αυτό που έκανε το ΠΑΣΟΚ ως αντιπολίτευση. Δεν εκβιάζουμε τη χώρα, όπως έκαναν εκείνοι, καταστρατηγώντας το Σύνταγμα. Δεν είμαστε ίδιοι. Εμείς, όπως έχει πει πολλές φορές ο Αντώνης Σαμαράς, δεν είμαστε ΠΑΣΟΚ. Και κάτι ακόμη: Το τέλος της σημερινής κυβέρνησης το προαναγγέλλουν εκείνοι που τη συγκροτούν και εκείνοι που τη στηρίζουν. Οι βουλευτές που βιάζονται να πάνε σε εκλογές. Αλλά και υπουργοί που, με κοινό μανιφέστο, στήνουν γέφυρες για την επόμενη μέρα. Στο ΠΑΣΟΚ άρχισε, ήδη, η συζήτηση για τη μετά Παπανδρέου εποχή. Ναι, αλλά μπορεί να αλλάξει το σκηνικό μετά από εκλογές; Είναι περισσότερο από βέβαιο. Γι’ αυτό, άλλωστε, παλεύουμε. Και αυτό ακριβώς πιστεύουμε. Με τη συστράτευση της κοινωνίας μπορούμε να τα καταφέρουμε. Να επαναδιαπραγματευθούμε. Να πετύχουμε μια δυναμική επανεκκίνηση παντού. Και, πρώτ’ απ’ όλα, στην Οικονομία. Πιστεύω απόλυτα αυτό που λέει ο Αντώνης Σαμαράς: Ότι, δηλαδή, οι Έλληνες μπορούμε. Φτάνει να επενδύσουμε στον αστείρευτο πλούτο του λαού και του τόπου και όχι στη μιζέρια που εκφράζει η σημερινή κυβέρνηση. Να επενδύσουμε στη δημιουργικότητα του Έλληνα και όχι στο φόβο, που καλλιεργούν ο κ. Παπανδρέου και ο κ. Βενιζέλος. Αυτή η «αναδιαπραγμάτευση» των όρων

σει σε οποιεσδήποτε παρασκηνιακές συμφωνίες και πως ο ίδιος δεν μπορεί να νομιμοποιήσει πράγματα που δεν ξέρει. Υπογράμμισε ακόμη στον πρωθυπουργό ότι «η δημοκρατία πρέπει να έχει εναλλακτικές λύσεις» και «δεν μπορεί ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης να “κάψει” την προοπτική της χώρας για μια άλλη λύση». Είπε ακόμη στον πρωθυπουργό πως, αν ίσχυε αυτό που λέει, ότι «γυρίζει, τάχα, ο Σαμαράς και τον συκοφαντεί», τότε τι θέλει μαζί του τον «συκοφάντη»; Και, βέβαια, τον κάλεσε να ρωτήσει να μάθει ποιος είπε για το «Γουδή» και να μην πετά ισχυρισμούς αβάσιμους που διχάζουν και πολώνουν.

Νοέμβριος/2011

crash 121

118_123_SUNENTEUKSH MIXELAKHS 10/27/11 10:36 PM Page 122

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

«Κάθε μέρα δίνω… εξετάσεις» Θέλησα να κλείσω τη συζήτησή μας με την καθημερινή του «μάχη» με την ενημέρωση. Από το πώς δέχτηκε την πρόταση του Αντώνη Σαμαρά για να αναλάβει εκπρόσωπος Τύπου της Ν.Δ. μέχρι και την ανάγκη να ενημερωθούν σωστά οι Έλληνες. Εξάλλου, ο Γιάννης Μιχελάκης δεν είναι «πρωτάρης» στο χώρο της ενημέρωσης και, όπως ο ίδιος λέει χαριτολογώντας, «έχω κολλήσει 30 χρόνια ένσημα στη δημοσιογραφία», περνώντας από τη θέση του αρχισυντάκτη στο Mega, του διευθυντή του Mega Κύπρου, του διευθυντή ειδήσεων και ενημέρωσης του ANT1, για να καταλήξει στη θέση του διευθυντή της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος», οπότε και οι ερωτήσεις ήταν σαφώς ανάλογες… Όταν σας κάλεσε ο Αντώνης Σαμαράς να αναλάβετε τον πιο νευραλγικό τομέα του κομματικού μηχανισμού, αυτόν της ενημέρωσης, τι σκεφτήκατε; Ήταν μια ξεχωριστή τιμή για μένα η πρόταση του προέδρου. Αλλά και μια μεγάλη πρόκληση. Το πρώτο που είπα μέσα μου ήταν: Μπορώ; Μπορώ να ανταποκριθώ; Θα καλύψω αυτά που ζητεί ο πρόεδρος; Θα δώσω αυτά που περιμένει ο κόσμος της παράταξης; Προβληματίστηκα πολύ σοβαρά. Και είπα: Θα εξαντλήσω κάθε δυνατότητα, θα βάλω όλες μου τις δυνάμεις. Θα κάνω κάτι στο οποίο πιστεύω. Και αφού το πιστεύω, θα τα καταφέρω. Έτσι ξεκίνησα. Και βέβαια, κάθε μέρα –κακά τα ψέματα– νιώθω πως δίνω εξετάσεις. Σε ολόκληρη την κοινωνία, στην παράταξη, αλλά και στον πρόεδρο, που μου έκανε την τιμή και μου ανέθεσε τη συγκεκριμένη αποστολή. Από το ρόλο να «κυνηγάτε» εσείς τους εκπροσώπους Τύπου των κομμάτων στο ρόλο να σας «κυνηγούν» οι παλιοί συνάδελφοί σας, πώς νιώθετε; Νομίζω ότι έχω χτίσει μαζί τους μια σχέση ειλικρινούς συνεργασίας. Άλλωστε, γνωρίζομαι πολλά χρόνια με τους περισσότερους. Νιώθω, λοιπόν, ικανοποίηση όταν διαπιστώνω πως ανταποκρίνομαι στα αιτήματα των συναδέλφων μου. Πολλοί ισχυρίζονται ότι έτσι όπως λειτουργεί η κυβέρνηση δεν χρειάζονται πια «ανακοινώσεις» για να καταλάβει ο λαός τη διαφορά. Εσείς, από την πλευρά σας, πώς κρίνετε το ρόλο σας και τι τους απαντάτε; Οι εξελίξεις στον τόπο μας είναι πρωτόγνωρες και ραγδαίες, τα θέματα που απασχολούν τους πολίτες πολύπλοκα, η κυβερνητική ενημέρωση πολλές φορές ελλιπής και παραπλανητική. Ο κόσμος, ασφα-

122 crash Νοέμβριος/2011

λώς, δεν χρειάζεται ανακοινώσεις ξύλινου λόγου. Χρειάζεται ενημέρωση, χρειάζεται αλήθειες. Λοιπόν: Οι ανακοινώσεις αποτελούν ένα μικρό μέρος του δημόσιου διαλόγου. Θέτουν ζητήματα που απασχολούν τους πολίτες, ζητήματα που αφορούν στην πορεία της ακολουθούμενης πολιτικής, ζητήματα καθημερινότητας. Αφορούν, επίσης, τις θέσεις, τις προτάσεις, την κριτική μας. Και μέσα απ’ όλα αυτά ο λαός καταλαβαίνει πολύ περισσότερα απ’ όσα κάποιοι νομίζουν. Έχουν και μνήμη και κρίση οι πολίτες. Θέλουμε σωστά ενημερωμένους πολίτες. Αυτοί είναι η δύναμή μας. Είσαστε άνθρωπος των ΜΜΕ. Πώς βλέπετε την κρίση στον Τύπο σήμερα και πώς μπορεί να ξεπεραστεί το πρόβλημα; Η Ν.Δ. έχει σχέδιο για το αύριο των ΜΜΕ; Είμαστε σε διαρκή επικοινωνία με όλο το φάσμα των ΜΜΕ. Ξέρουμε πολύ καλά τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν και οι συνάδελφοι και, γενικότερα, ο Τύπος. Ασκούμε συνεχείς παρεμβάσεις και καταθέτουμε για κάθε περίπτωση συγκεκριμένες προτάσεις. Σαφώς και τα έργα λένε πολλά περισσότερα από τα λόγια. Πώς πιστεύετε ότι θα περάσετε στα… έργα; Δεν λέμε πολλά και, προπάντων, δεν λέμε μεγάλα λόγια. Είναι δύσκολα τα πράγματα και το ξέρουμε πολύ καλά. Σίγουρα, όμως, μπορούμε να αλλάξουμε πολιτική. Να βάλουμε φραγμό στο σημερινό κατήφορο. Να δώσουμε στην Ελλάδα τη δυνατότητα να σταθεί στα πόδια της. Και σιγάσιγά να βγούμε από τη σημερινή καταχνιά. Να βρούμε τη σιγουριά, τη σταθερότητα, την ασφάλεια που χάθηκαν. Να χτίσουμε ένα περιβάλλον στο οποίο να ξαναγεννηθεί η χαμένη ελπίδα. Αυτός είναι ο στόχος μας. Και πιστεύω ότι είναι στόχος ρεαλιστικός, στόχος που μπορούν να εμπιστευθούν οι πολίτες και να στοιχηθούν στην ίδια γραμμή.

118_123_SUNENTEUKSH MIXELAKHS 10/27/11 10:37 PM Page 123

▲ ▲

αναπτυξιακών έργων. Με ενεργοποίηση των κοινοτικών προγραμμάτων για τη στήριξη των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Με την εφαρμογή προγραμμάτων επανακατάρτισης και στήριξης των προσλήψεων ανέργων. Με τη μείωση του μη μισθολογικού κόστους για τις επιχειρήσεις, όπως –για παράδειγμα– η μείωση των εργοδοτικών εισφορών. Με ουσιαστική στήριξη παραγωγικών και εξωστρεφών τομέων της οικονομίας μας, όπως ο τουρισμός και η ναυτιλία. Αλλά και η γεωργία, η κτηνοτροφία, η αλιεία, η μεταποίηση, το εξαγωγικό εμπόριο. Όλα αυτά είναι βασικοί άξονες του προγράμματός μας. Απόλυτα ρεαλιστικοί. Επιμένουμε στην ανάγκη για ένα δημιουργικό σοκ, ικανό να ξαναβάλει μπρος στις μηχανές. Να δώσει ώθηση για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Καθημερινά η κυβέρνηση ζητεί και νέες «θυσίες» από τους Έλληνες, με τη μορφή «χαρατσιών» που πλέον δεν ξέρουν από πού τους… έρχονται, αλλά τους αφήνει αβοήθητους μπροστά στην αύξηση της εγκληματικότητας, στην αθρόα και ανεξέλεγκτη λαθρομετανάστευση. Μέχρι πού θα φτάσει αυτό; Η εγκληματικότητα έχει πάρει μορφή επιδημίας. Όχι μόνον έχει αυξηθεί, αλλά έχει προσλάβει και χαρακτηριστικά βαρβαρότητας. Οι ληστείες είναι καθημερινό φαινόμενο. Δολοφονούνται άνθρωποι για μια βιντεοκάμερα, για 200 ευρώ! Έχουμε εισβολές ενόπλων με καλάσνικοφ σε σπίτια. Έχουμε στυγερά εγκλήματα, όπως η κακοποίηση ανυπεράσπιστων πολιτών μέσα στα ίδια τους τα σπίτια. Οι συμμορίες αποθρασύνθηκαν. Και όμως η πο-

λιτική ηγεσία του αρμόδιου υπουργείου, αφού αποδυνάμωσε τα Σώματα Ασφαλείας, αφού αρνείται να δει τις ελλείψεις που περιορίζουν την αποτελεσματικότητά τους, προσποιείται πως δεν βλέπει και δεν καταλαβαίνει. Με τις καθημερινές πλέον αποκαλύψεις για «μυστικές συμφωνίες» του κ. Παπανδρέου σε βάρος κοινωνικών, εργασιακών και εθνικών δικαιωμάτων ο λαός νιώθει τελείως εξαπατημένος. Τι λέει επ’ αυτού η Ν.Δ.; Ο κ. Παπανδρέου οφείλει κάποια στιγμή να δώσει εξηγήσεις για όλα όσα έπραττε προεκλογικά, προκειμένου να εξαπατήσει τον κόσμο και να πάρει την εξουσία. Όπως, επίσης, και για όλα όσα διέπραξε μετεκλογικά, ακολουθώντας υπόγειες διαδρομές, όπως αποκάλυψε ο σύντροφός του Ντομινίκ Στρος Καν, σε σχέση με την υπαγωγή της χώρας στο ΔΝΤ. Αυτό που λέμε «όλα στο φως» ισχύει, προπάντων, για τον πρωθυπουργό. Και ισχύει ακόμη περισσότερο για τα μείζονα ζητήματα που κρίνουν την πορεία του τόπου. Οικονομικά και εθνικά. Ιδιαίτερα για το Σκοπιανό, που έχει «σημαδέψει» την πολιτική καριέρα του κ. Σαμαρά, μετά την αποκάλυψη της αποδοχής, πριν από δυο χρόνια, από τον κ. Παπανδρέου του ονόματος «Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας», πόσα και ποια περιθώρια έχει πλέον η Ν.Δ. για ν’ αλλάξει τα δεδομένα; Η θέση της Νέας Δημοκρατίας είναι δεδομένη και σταθερή. Κοινά αποδεκτή ονομασία που ισχύει έναντι όλων. Erga omnes. Αυτά που λέμε ως αντιπολίτευση θα ισχύσουν και αύριο που θα είμαστε κυβέρνηση. Νοέμβριος/2011

crash 123

124_125_PAPANTONIOU 10/28/11 4:16 PM Page 124

crash

ΑΡΘΡΟ

Γιάννος Παπαντωνίου Ο Γιάννος Παπαντωνίου είναι Πρόεδρος του Κέντρου Ερευνών Προοδευτικής Πολιτικής, πρώην Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών

Χρεοκοπία: Η επόμενη μέρα...

ι αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σχετικά με την αντιμετώπιση της κρίσης της ευρωζώνης και του ελληνικού προβλήματος είναι ανεπαρκείς και περικλείουν κινδύνους για τη χώρα μας. Οι συμφωνίες για την ευρωζώνη υπολείπονται σε σχέση με τις προσδοκίες των διεθνών αγορών και τις απαιτήσεις της κοινής λογικής. Σε ότι αφορά την κεφαλαιακή ενίσχυση των ευρωπαϊκών τραπεζών για να καλυφθεί το κόστος ενδεχόμενης χρεοκοπίας χωρών-μελών της ένωσης, το ποσό των 108 δις ευρώ είναι το μισό από αυτό που κρίθηκε απαραίτητο από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (200 δις ευρώ). Το ίδιο συμβαίνει με την αύξηση των πόρων του Ταμείου Διάσωσης (EFSF). Αντί για εξασφάλιση κεφαλαίων της τάξης των 2 τρις ευρώ που εκτιμούν οι αγορές ως αναγκαία για την ανάσχεση κερδοσκοπικών πιέσεων, η συμφωνία δεν προβλέπει αύξηση του υπάρχοντος κεφαλαίου των 440 δις ευρώ και παραπέμπει στη δημιουργία ενός ειδικού φορέα που θα συγκεντρώνει πόρους από αναδυόμενες οικονομίες (Κίνα, Ινδία κ.α.) Αντί για «ιστορικές αποφάσεις», πρόκειται για νέα ημίμετρα που θα ενισχύσουν τη δυσπιστία για την αποφασιστικότητα των ευρωπαίων ηγετών σε ότι αφορά τη στήριξη του ευρώ. Δεν μπορεί να αποκλειστεί επανέναρξη κερδοσκοπικών επιθέσεων κατά υπερχρεωμένων χωρών, όπως συνέβη μετά τη σύνοδο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 21 Ιουλίου. Οι επιθέσεις αυτές θα διαμορφώσουν αρνητικό περιβάλλον για τη χώρα μας, η οποία είναι περισσότερο εκτεθειμένη και ευάλωτη σε σχέση με τις άλλες αδύναμες χώρες. Το σκεπτικό των αποφάσεων για μεγάλο «κούρεμα» του ελληνικού χρέους εστιάζεται στην αμφισβήτηση της ικανότητας της χώρας

124 crash Νοέμβριος/2011

νομισματική ένωση προστίθεται ο κίνδυνος εξόδου, με μεγάλη υποτίμηση του νέου εθνικού νομίσματος. Ενδεχόμενη αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ, μετά από χρεοκοπία, δεν θα γίνει με πολιτική απόφαση της ευρωζώνης, αλλά θα επιβληθεί από τις αγορές στην περίπτωση που δεν ελεγχθούν οι αρνητικές συνέπειες και προκληθεί φυγή κεφαλαίων, κατάρρευση του τραπεζικού να βάλει τάξη στα οικονομικά της και να επισυστήματος και μεγάλη κάμψη της πραγματύχει τους στόχους που από κοινού έχουν τετικής οικονομίας. θεί στις δανειακές συμβάσεις. Οι αστοχίες και Σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, αποοι καθυστερήσεις δημιουργούν φόβο συνεχώρηση μιας υπερχρεωμένης χώρας από το χούς εξάρτησης από τα ευρωπαϊκά ταμεία ευρώ μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια του 50% διάσωσης. Υπάρχει, επιπλέον, επίγνωση του του ΑΕΠ και σε αντίστοιχη πτώση του βιοτικού γεγονότος ότι περιθώρια πρόσθετου δανειεπιπέδου. Υψηλός πληθωρισμός και επιτόκια σμού της Ελλάδας, πέρα από τα ποσά που προδικάζουν μακρόχρονη στασιμότητα στη συμφωνήθηκαν στις 21 Ιουλίου, είναι ουβάση πολύ χαμηλών επιπέδων παραγωγής, σιαστικά ανύπαρκτα. απασχόλησης και εισοδήματος. Θα επικρατήΗ διαμόρφωση αυτών των δεδομένων εξησουν συνθήκες κοινωνικής εξαθλίωσης. γεί την αναδιάρθρωση του χρέους κατά 50%, Πρώτον, κλονισμός του τραπεζικού συστήματος. Οι ελληνικές τράΒρισκόμαστε απέναντι πεζες κατέχουν, αναλογικά με το μέγεθός τους, στη μεγαλύτερη κρίση της μεγάλο μέρος χρέους. Η μεταπολεμικής περιόδου. χρεοκοπία θα οδηγήσει σε απώλεια κεφαλαίων, Η κυβέρνηση που θα κληθεί να την κρατικοποίηση, προβλήδιαχειριστεί, θα πρέπει ματα ρευστότητας. Η να σταθεροποιήσει το τραπεζικό απώλεια κεφαλαίων θα καλυφθεί, αλλά προβλήσύστημα και να καλύψει τις ανάγκες ματα ρευστότητας θα πετου ασφαλιστικού συστήματος. ριορίσουν τη χρηματοδότηση της οικονομίας. Δεύτερον, κλονισμός πολύ πέραν των ορίων της συμμετοχής του των ασφαλιστικών ταμείων. Με κούρεμα ιδιωτικού τομέα που συμφωνήθηκε στις 21 50%, τα ασφαλιστικά ταμεία θα χάσουν περίΙουλίου (κούρεμα 21%). που 12 δις ευρώ. Η απώλεια κεφαλαίων ενδέΗ αναδιάρθρωση του χρέους παρουσιάχεται να επηρεάσει αρνητικά το επίπεδο των ζεται, για λόγους ωραιοποίησης, με πολσυντάξεων. λούς εναλλακτικούς τρόπους. Στην ουσία, Τρίτον, αστάθεια που θα προκαλέσει ο όμως, αποδίδεται με μια λέξη: χρεοκοπία – κλονισμός του χρηματοπιστωτικού συστήδηλαδή αδυναμία εξόφλησης δανειακών ματος. Επιδείνωση της ύφεσης θα οδηγήσει υποχρεώσεων. Το τίμημα είναι ο στιγματισε μεγαλύτερη ανεργία, νέα ελλείμματα λόγω σμός της χώρας και η αποκοπή για μεγάλο υστέρησης των φορολογικών εσόδων και χρονικό διάστημα από τις διεθνείς αγορές. πίεση για νέα μέτρα - αυξήσεις φόρων, μειΗ Αργεντινή, δέκα χρόνια μετά τη χρεοκοώσεις εισοδημάτων. πία, δεν μπορεί να δανειστεί. Τέταρτον, επειδή έχει χαθεί η εμπιστοσύΕξάλλου, για μια χώρα που μετέχει σε μια νη των εταίρων μας και των διεθνών οργανι-

“

124_125_PAPANTONIOU 10/28/11 4:16 PM Page 125

“ “ Οι αστοχίες και οι καθυστερήσεις δημιουργούν φόβο συνεχούς εξάρτησης από τα ευρωπαϊκά ταμεία διάσωσης. Tα περιθώρια πρόσθετου δανεισμού της Ελλάδας είναι ουσιαστικά ανύπαρκτα.

σμών στην ικανότητα της κυβέρνησης και, γενικότερα, της χώρας να υλοποιήσει το πρόγραμμα εξόδου από την κρίση, θα εγκατασταθεί καθεστώς ενισχυμένης εποπτείας που θα περιορίσει στην πράξη την εθνική κυριαρχία. ρισκόμαστε απέναντι στη μεγαλύτερη κρίση της μεταπολεμικής περιόδου. Η κυβέρνηση που θα κληθεί να την διαχειριστεί, είτε η σημερινή είτε μια νέα κυβέρνηση ευρύτερης αποδοχής, θα αντιμετωπίσει τεράστιες προκλήσεις. Θα πρέπει να σταθεροποιήσει το τραπεζικό σύστημα ώστε να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη χρηματοδότηση της οικονομίας. Θα πρέπει, επίσης, να καλύψει τις ανάγκες του ασφαλιστικού συστήματος ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη των εργαζομένων και συνταξιούχων στην εύρυθμη λειτουργία του. Τέλος, θα πρέπει να αναστρέψει την κατεύθυνση της οικονομικής πολιτικής που ασκήθηκε μέχρι σήμερα. Αντί για ισοπεδωτικές μειώσεις εισοδημάτων και συντριπτικές αυξήσεις της φορολογίας, που καθήλωσαν την οικονομία και εξάντλησαν τα όρια αντοχής της κοινωνίας, πρέπει να δοθεί ώθηση στις μεταρρυθμίσεις για περιορισμό του κράτους, ιδιωτικοποιήσεις και άνοιγμα αγορών. Είναι ο δρόμος που οδηγεί στην ανάπτυξη. ε τη δυναμική που θα προσδώσουν αυτές οι μεταρρυθμίσεις, θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα και, εφόσον αποκατασταθεί η σταθερότητα, η οικονομία θα ανακάμψει και η βιωσιμότητα του χρέους θα αποκατασταθεί. Σε αντίθετη περίπτωση, ο φαύλος κύκλος ύφεσης και ελλειμμάτων θα οδηγήσει σύντομα σε νέα αδιέξοδα και επικίνδυνες εξελίξεις. Κοινωνικές εκρήξεις και έξοδος από το ευρώ διαφαίνονται στον ορίζοντα. Είναι φανερό ότι το εξαιρετικά δύσκολο αυτό εγχείρημα, που αφορά την ίδια την επιβίωση της χώρας, απαιτεί έκτακτες διαδικασίες. Πρέπει να το αναλάβει μια κυβέρνηση ευρείας αποδοχής, με σύνθεση που να εξασφαλίζει αποτελεσματικότητα και αποφασιστικότητα. Είναι μεγάλη η ευθύνη που βαρύνει τον Πρωθυπουργό και τους αρχηγούς των πολιτικών κομμάτων για να αναλάβουν τις αναγκαίες πρωτοβουλίες προς αυτήν την κατεύθυνση.

Ενδεχόμενη αποχώρηση της Ελλάδας από το ευρώ, μετά από χρεοκοπία, δεν θα γίνει με πολιτική απόφαση της ευρωζώνης, αλλά θα επιβληθεί από τις αγορές στην περίπτωση που δεν ελεγχθούν οι αρνητικές συνέπειες

“

Το εγχείρημα που αφορά στην ίδια την επιβίωση της χώρας απαιτεί έκτακτες διαδικασίες και κυβέρνηση ευρείας αποδοχής

Νοέμβριος/2011

crash 125

126_133_ICELAND 10/27/11 10:44 PM Page 126

crash

ΔΙΕΘΝΗ

Έριξαν την κυβέρνηση της χρεοκοπίας, αρνήθηκαν να πληρώσουν τα «σπασμένα» των τραπεζιτών τους, κυνηγούν δικαστικά τους υπαίτιους τραπεζίτες και πολιτικούς, γράφουν νέο Σύνταγμα και σήμερα ξαναβγαίνουν στους δρόμους κατά της... υποτροπής σε ΔΝΤ και διαφθορά

Ισλανδία: Μια επανάσταση που δεν τέλειωσε ακόμα 126 crash Νοέμβριος/2011

126_133_ICELAND 10/27/11 10:44 PM Page 127

3 Διαβάστε

την ιστορία που σας κρύβουν τα κυρίαρχα ΜΜΕ

νας μακρόσυρτος, βροντερός βρυχηθμός άρχισε να ακούγεται από τα έγκατα της γης. Τα πύρινα σπλάχνα μιας παγωμένης χώρας αναμοχλεύονταν σαν την κοιλιά ενός κήτους που γουργουρίζει. Σε λίγο, η έκρηξη. Ήταν ένα ισλανδικό ηφαίστειο. Το πυκνό απειλητικό σύννεφο τέφρας θα καθήλωνε ακόμα και τα σιδερένια πουλιά στα αεροδρόμια, πέρα από τα ισλανδικά σύνορα. Οι διεθνείς συναλλαγές θα παρουσίαζαν αρρυθμίες. Η μικρή χώρα, δυο σπιθαμές δρόμος από το βόρειο πόλο της υδρογείου, είχε πάρει για δεύτερη φορά την εκδίκησή της μέσα σε δεκαπέντε ημέρες. Δύο εβδομάδες νωρίτερα, οι Ισλανδοί, σε μια αναπάντεχη έκρηξη οργής, είχαν αρνηθεί να πληρώσουν τα «σπασμένα» των τραπεζιτών τους σε Βρετανούς και Ολλανδούς, όπως τους είχε ζητηθεί μετά την πολύκροτη χρεοκοπία της χώρας… Το «όχι» εκείνο ήταν το αποκορύφωμα μιας εξέγερσης κατά τη διάρκεια της οποίας η ισλανδική κοινωνία αναγεννήθηκε στους δρόμους του παγωμένου Ρέικιαβικ. Από τότε πολλά έχουν αλλάξει στην Ισλανδία, αλλά, δυστυχώς, όχι αρκετά, όπως λένε οι Ισλανδοί… Η ισλανδική εξέγερση, όμως, συνεχίζεται ακάθεκτη, και δείχνει το δρόμο… 2008. Μετά την κατάρρευση των Δίδυμων Πύργων, ένα ακόμη «αδιανόητο» είχε συμβεί: η κατάρρευση της Lehman Brothers. Το δόγμα των χαρτογιακάδων των φωτεινών καντράν σε σχέση με την αξιοπιστία των επιχειρήσεων που είναι «πολύ μεγάλες για να κλονιστούν» πέρναγε τουλάχιστον κρίση αξιοπιστίας. Λίγους μήνες αργότερα, ένα ακόμα «αδιανόητο» θα συνέβαινε. Η πιο ευτυχισμένη χώρα στον κόσμο (2006), η «καλύτερη για να ζεις» (ΟΗΕ, 2007), εκείνη με το τρίτο υψηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα παγκοσμίως, η Ισλανδία, θα χρεοκοπούσε! «Το πάρτι τελείωσε για την Ισλανδία, το νησί που προσπάθησε να αγοράσει τον κόσμο», θα έγραφε σε άρθρο του ο

Μιλούν στο «Crash»: 3Γκουνάρ Χέλγκι Κρίστινσον καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Ισλανδίας

3Μπένεντικτ Γιοχάνεσον δημοσιογράφος της ισλανδικής εβδομαδιαίας οικονομικής και επιχειρηματικής εφημερίδας «Visbending»

3Τζούλιους Ίνγκασον δημοσιογράφος της ισλανδικής εφημερίδας «Eyjafrettir»

3Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον του ισλανδικού σκέλους της οργάνωσης πολιτών Attac «Γκάρντιαν». «Τι στο διάολο συνέβη;» αναρωτιούνταν ισλανδικές εφημερίδες. Τα golden boys ήταν τα μόνα που ήταν σε θέση να γνωρίζουν ότι η Ισλανδία είχε από το 2003 απογειωθεί σε ένα ταξίδι προς τον ήλιο μιας ψευδεπίγραφης ανάπτυξης των αριθμών, με κέρινα όμως φτερά. Γι’ αυτό και έμειναν να κοιτούν κεχηνότες τον ισλανδικό ουρανό, τον οποίο τώρα πια δεν διέσχιζαν τόσα πολυτελή ιδιωτικά τζετ όσα την περίοδο της ευμάρειας… Η διεθνής κερδοσκοπία φαίνεται πως είχε βάλει αριστοτεχνικά το χεράκι της: το 2007 και το 2008, όταν η ισλανδική φούσκα άρχισε να γίνεται ολοένα και πιο επικίνδυνη, με το ισλανδικό χρέος να έχει φτάσει στο… 900-1000% του ΑΕΠ, το ΔΝΤ έκανε ηπιότερη κριτική στη χώρα, ενώ οι επιτήδειοι πλήρωναν οικονομολόγους για να βεβαιώσουν ότι η Ισλανδία θα πετούσε για πολύ καιρό ακόμα στον ουρανό της «ανάπτυξης». Όπως γράφουν δύο αναλυτές στην επιθεώρηση New Left Review (τ. 65), ο Αμερικανός οικονομολόγος Φρέντερικ Μίσκιν υπέγραψε έναντι 135.000 δολαρίων έκθεση που

▲ ▲

Οι διαδηλωτές παρομοιάζουν με τους Ναζί τους αρχιτέκτονες της χρεοκοπίας, πρώην πρωθυπουργό Γκέερ Χάαρντε (αριστερά στο πλακάτ) και πρώην πρωθυπουργό και πρώην διοικητή της Κεντρικής Τράπεζας Ντέιβιντ Όντσον (δεξιά στο πλακάτ)

της Δέσποινας Παπαγεωργίου

Νοέμβριος/2011

crash 127

126_133_ICELAND 10/27/11 10:44 PM Page 128

crash

ΔΙΕΘΝΗ

▲ ▲

έχει συνταχτεί από Ισλανδό οικονομολόγο και επιβεβαίωνε τη σταθερότητα των ισλανδικών τραπεζών, ενώ, για να συντάξει παρόμοια έκθεση, ο Ριτσαρντ Πορτ του London School of Economics πληρώθηκε 58.000 στερλίνες. Και αυτό τη στιγμή που, ήδη από το 2006, η δανέζικη Danske Bank αναφέρεται στην Ισλανδία ως «οικονομία του θερμοπίδακα». ο σύστημα είχε καταφέρει να σφηνώσει κάτι πολύ σάπιο στη μέχρι πρότινος χώρα των αλιέων, των αγροτών και των… παραμυθιών. Ο Αμερικανός συγγραφέας και αναλυτής Μάικλ Λούις, μάλιστα, αναφέρει ότι εν μία νυκτί Ισλανδοί ψαράδες εγκατέλειψαν τις βάρκες τους και άρχισαν να εργάζονται στις χρηματιστηριακές συναλλαγές, χωρίς καν να έχουν παρακολουθήσει σεμινάριο οικονομικών! «Τους έπεισαν ότι είναι οικονομικοί μάγοι», λέει χαρακτηριστικά. Στην Ισλανδία, εξάλλου, τους αρέσουν τα παραμύθια. Εάν πεις σε έναν Ισλανδό «είναι ψέματα αυτό που λες», εκείνος θα αντιγυρίσει: «Ναι, αλλά είναι όμορφο»… Οι συνήθως ήσυχοι κάτοικοι της χώρας των πάγων όμως άρχισαν να βλέπουν το παραμύθι τους να μετατρέπεται σε εφιάλτη… Για να πάρουμε την ιστορία από την αρχή, με το ξέσπασμα τη παγκόσμιας οικονομικής κρίσης, τον Σεπτέμβριο του 2008, οι τρεις βασικές τράπεζες της χώρας, Landsbanki, Kaupthing και Glitnir, κατέρρευσαν. Αυτές εντάσσονταν στο σχήμα της Icesave, που παρείχε υπηρεσίες online banking, με υψηλά επιτόκια, προσελκύοντας πολλούς Βρετανούς και Ολλανδούς μικροκαταθέτες. Οι διεθνείς οίκοι υποβάθμισαν την πιστοληπτική ικανότητα της Ισλανδίας. Οι τράπεζες κρατικοποιήθηκαν. Η ισλανδική κορόνα κατακρημνίστηκε, χάνοντας το 85% της αξίας της σε σχέση με το δολάριο. Στο τέλος του 2008, η Ισλανδία θα κήρυττε χρεοκοπία. Ήταν η πρώτη χώρα-θύμα της οικονομικής κρίσης. Βρετανία και Ολλανδία, μετά την κατάρρευση των ισλανδικών τραπεζών, ζητούσαν από τους Ισλανδούς πολίτες να αποζημιώσουν τους δικούς τους καταθέτες στις ισλανδικές τράπεζες. Μάλιστα, ο τότε Βρετανός πρωθυπουργός Γκόρντον Μπράουν έβγαλε από το συρτά-

128 crash Νοέμβριος/2011

ρι και τον νόμο περί τρομοκρατίας (!) για να μπλοκάρει τα περιουσιακά στοιχεία του ενεργητικού της Landsbanki στη Βρετανία, κάνοντας ακόμα και τον πρωθυπουργό της χρεοκοπίας Γκέερ Χάαρντε να αναφωνήσει: «Δεν είμαστε τρομοκράτες, κύριε Μπράουν»… Kαι μέσα σε όλα αυτά, κατέφθασε και το ΔΝΤ στο παγωμένο Ρέικιαβικ, για να προτείνει δάνειο 2,1 δισ. –το πρώτο που θα έδινε σε ανεπτυγμένη χώρα από το 1976 στη Βρετανία– και να στηρίξει τα αιτήματα της βρετανικής και της ολλανδικής κυβέρνησης. ίχε έρθει η ώρα οι Ισλανδοί να φτιάξουν ένα καλύτερο παραμύθι… Έτσι, ενώ οι ΗΠΑ όρκιζαν τον πρώτο Αφροαμερικανό τους Πρόεδρο, που τους είχε υποσχεθεί να ανακτήσει τη χαμένη τους υπερηφάνεια, οι Ισλανδοί θα εισέβαλλαν στο Κοινοβούλιό τους χτυπώντας κατσαρόλες και τηγάνια και αντιδρώντας

στη σύνθλιψη της δικής τους υπερηφάνειας από τους διεθνείς τραπεζίτες. Η «εξέγερση του τσουκαλιού και του τηγανιού» ήταν γεγονός, κι έβαζε φωτιές στην παγωμένη χώρα…

Η «Πύλη της Κόλασης»

αθισμένη επάνω στο ηφαιστειακά και σεισμικά ενεργό ρήγμα των τεκτονικών πλακών της Βόρειας Αμερικής και της Ευρώπης, η Ισλανδία μοιάζει να μην ανήκει σε καμία ήπειρο. Εκεί, λοιπόν, που οι πολικές θερμοκρασίες συναντούν την ανεξέλεγκτη θέρμη των ισλανδικών ηφαιστείων γεννιέται η ισλανδική ιδιοσυγκρασία. Απελευθερώνοντας το εκρηκτικό στοιχείο του χαρακτήρα του, ο ισλανδικός λαός βγήκε στους δρόμους από τον Οκτώβριο του 2008, λίγο μετά την τραπεζική κατάρρευση, πετώντας αβγά, ψωμί και λαχανικά στο Κοινοβούλιο και την Κεντρική Τράπεζα, κάτι που για την Ισ-

«Η οικονομική ολιγαρχία πρέπει να καταστραφεί με κάποιον τρόπο, για να κυριαρχήσει η δημοκρατία», λέει στο «Crash» ο Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον του ισλανδικού σκέλους της οργάνωσης Attac

λανδία συνιστά βία μεγάλης κλίμακας! Ανέκαθεν, ο Ισλανδός Πρόεδρος Ολαφούρ Ραγκνάρ Γκρίμσον αρεσκόταν στο να συγκρίνει την μικρή ισλανδική κοινωνία των 320.000 πολιτών με την αρχαία Αθήνα. Τώρα, μετά τη χρεοκοπία, αυτή πράγματι έμοιαζε με την Αθήνα. Όχι, όμως, με εκείνη του Σωκράτη και του Σοφοκλή, αλλά με εκείνη των αντικυβερνητικών διαδηλώσεων… ι Ισλανδοί ήταν αποφασισμένοι για όλα. Επί τρεις συναπτούς μήνες, έως τον Ιανουάριο του 2009, κάθε Σάββατο απόγευμα κατέκλυζαν κατά χιλιάδες την κεντρική πλατεία του παγωμένου Ρέικιαβικ, ανάβοντας φωτιές για να ζεσταθούν, σε θερμοκρασίες κάτω από τους 0ΟC. Για πρώτη φορά από το 1949 και τις τότε διαδηλώσεις εναντίον της ένταξης της χώρας στο ΝΑΤΟ, η αστυνομία θα έκανε χρήση δακρυγόνων και η κυβέρνηση, χρήση του άρθρου 100 του Ποινικού Κώδικα εναντίον των πολιτικών διαδηλώσεων! Χαρακτηριστικό της έκρυθμης κατάστασης, ότι η χώρα, ενώ χρεοκοπούσε, ανέπτυσσε μια άλλη βιομηχανία: εκείνη των σωματοφυλάκων για τους πολιτικούς, ενώ μέχρι πρότινος ποπ σταρ και πρωθυ-

126_133_ICELAND 10/27/11 10:44 PM Page 129

Επί τρεις συναπτούς μήνες οι Ισλανδοί κατέκλυζαν κατά χιλιάδες την κεντρική πλατεία του παγωμένου Ρέικιαβικ, αναγκάζοντας τελικά σε παραίτηση, στις αρχές του 2009, την κυβέρνηση Χάαρντε

να την επικυρώσει. Έτσι, κίνησε τη διαδικασία για νέο δημοψήφισμα. Ήταν η εποχή που ο «Economist», με μια ιδιαίτερα γερή δόση ειρωνείας, θα παρουσίαζε τον Γκρίμσον ως Πρόεδρο-Σούπερμαν. Όπως ο ίδιος θα έλεγε αργότερα: «Μας είχαν πει ότι αρνούμασταν τους όρους της διεθνούς κοινότητας, θα γινόμασταν η Κούβα του Βορρά. Αλλά, αν είχαμε δεχθεί, θα γινόμασταν η Αϊτή του Βορρά»… ι Ισλανδοί πολίτες προσήλθαν στις κάλπες ξανά, στις 10 Απριλίου του 2011. Εάν το αποτέλεσμα ήταν «ναι», θα έπρεπε να πληρώσουν 4 δισ. ευρώ (ίσο με το 50% του ισλανδικού ΑΕΠ) σε 46 χρόνια με το μειωμένο επιτόκιο του 3%. Αντί να λουφάξουν από τις διεθνείς απειλές ότι θα τεθούν στο «πυρ το εξώτερον» των αγορών, οι Ισλανδοί απάντησαν για μία ακόμα φορά «όχι», με ποσοστό 59,8%! Ακόμα και συντάκτης του νεοφιλε-

λεύθερου Ευαγγελίου, των «Financial Times», αναφώνησε «ναι, είναι δυνατόν να θέτουμε τους Ευρωπαίους πολίτες πάνω από τις τράπεζες». Η βρετανική κυβέρνηση δεν έδειξε καθόλου τον ίδιο ενθουσιασμό: την επομένη μόλις του δημοψηφίσματος δήλωσε ότι θα μήνυε την Ισλανδία για 3,5 δισ. δολάρια, ενώ απείλησε να ασκεί βέτο στην υποψηφιότητα της Ισλανδίας στην Ε.Ε. μέχρι να αποπληρώσει τις αποζημιώσεις στους 340.000 Βρετανούς και Ολλανδούς καταθέτες. «Το “όχι”, εάν κριθεί από τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματά του, επηρέασε αρνητικά την ισλανδική οικονομία. Αλλά, μακροπρόθεσμα θεωρώ ότι ήταν απαραίτητο... όχι μόνο για την Ισλανδία και τον λαό της, αλλά και για χώρες όπως η Ελλάδα, που βρίσκονται σε παρόμοια κατάσταση», θα πει στο «Crash» ο συντάκτης της ισλανδικής εφημερίδας «Eyjafrettir» Τζούλιους Ίνγ-

«Το “όχι” μας ήταν απαραίτητο και για χώρες όπως η Ελλάδα», λέει στο «Crash» ο Τζούλιους Ίνγκασον της ισλανδικής εφημερίδας «Eyjafrettir». «Τώρα υπάρχει προηγούμενο ότι ο λαός δεν θα πληρώσει τα λάθη των τραπεζιτών»

Το «Χταπόδι» και η «Ατμομηχανή»…

αρόλο που η ψύχραιμη ιδιοσυγκρασία των Ισλανδών δεν κινεί υποψίες, η διαπλοκή στη χώρα έχει βαθιά πλοκάμια, με ρίζες που ανιχνεύονται στα 40 χρόνια που ακολούθησαν τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, οπότε η Ισλανδία είχε απελευθερωθεί από την δανέζικη κυριαρχία. Τότε, την οικονομία στη χώρα ήλεγχαν δεκα-

▲ ▲

πουργοί κυκλοφορούσαν δημόσια χωρίς πρόβλημα… Τον Ιανουάριο του 2009, η κυβέρνηση Χάαρντε, μη έχοντας άλλη επιλογή, έπεσε. Το 2009, η ισλανδική οικονομία εξακολουθούσε να βρίσκεται σε κρίση, αλλά η νέα κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών έδειχνε πρόθυμη να πληρώσει τις αποζημιώσεις σε Βρετανία και Ολλανδία. Οι Ισλανδοί ξεχύθηκαν για μία ακόμη φορά στους δρόμους, απαιτώντας τουλάχιστον το ζήτημα να τεθεί σε δημοψήφισμα. Στο πρώτο δημοψήφισμα, στις 6 Μαρτίου του 2010, το αποτέλεσμα, με ένα συντριπτικό 93%, ήταν ένα ξεκάθαρο «όχι». Το ΔΝΤ αμέσως πάγωσε το δάνειο των 2,1 δισ. ευρώ. Οι πιέσεις από τον διεθνή παράγοντα συνεχίζονταν. Για να πείσουν τους Ισλανδούς να συναινέσουν μείωσαν μάλιστα το επιτόκιο από το 5,55% στο 2,64%. Το Αλτίνγκι, το ισλανδικό Κοινοβούλιο, επικύρωσε με τα 2/3 του τη συμφωνία. Τρεις βουλευτές του Αριστερού Πράσινου Κόμματος παραιτήθηκαν σε ένδειξη διαμαρτυρίας. Κι ο Ισλανδός Πρόεδρος Ολαφούρ Ραγκνάρ Γκρίμσον, νιώθοντας την πίεση από το μαζικό κίνημα πολιτών που διαδήλωνε ξανά μαζικά και ακούραστα στους παγωμένους δρόμους του Ρέικιαβικ, αρνήθηκε

κασον. Για να συμπληρώσει: «Τώρα υπάρχει προηγούμενο ότι ο λαός δεν θα πληρώσει για τα λάθη των τραπεζιτών – και, για την ακρίβεια, δεν πρέπει να πληρώσει». Πράγματι, ακόμα και οι «New York Times» θα γράψουν για τον «Ισλανδικό Δρόμο» σε editorial τους (18-42011): «Η Ε.Ε. και το ΔΝΤ –τα πακέτα τους για διάσωση Ελλάδας και Ισλανδίας σχεδιάστηκαν για να αποζημιώσουν πλήρως τους πιστωτές– πρέπει να διδαχθούν από το παράδειγμα της Ισλανδίας… πρέπει να συνειδητοποιήσουν ότι οι φορολογούμενοι δεν μπορούν να επωμίζονται όλο το κόστος των ανομιών των τραπεζών»… «Οι τραπεζίτες θεώρησαν το “όχι” προσβολή και το έγραψαν στα βιβλία τους», θα μας πει ο Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον της Attac. Όμως, «το “όχι” ελάφρυνε τους ώμους των Ισλανδών φορολογουμένων σημαντικά μακροπρόθεσμα και πιθανόν μαλάκωσε την πίεση που το οικονομικό κατεστημένο είχε προετοιμαστεί να ασκήσει στους Ισλανδούς…» Βέβαια, συνεχίζει, η Ισλανδία αποκατέστησε τις σχέσεις της με τον νεοφιλελευθερισμό μέσω του δανείου από το ΔΝΤ… Η Ισλανδία, που είναι γνωστή ως η «Πύλη της Κόλασης» εξαιτίας των 15 ενεργών ηφαιστείων της, τώρα είχε αρχίσει να γίνεται «πύλη της κόλασης» για τους διεθνείς κερδοσκόπους και υπόδειγμα ανυπακοής σε ένα διεθνές σύστημα που ιδιωτικοποιεί τα κέρδη και κοινωνικοποιεί τις ζημιές.

Νοέμβριος/2011

crash 129

126_133_ICELAND 10/27/11 10:44 PM Page 130

Οι Ισλανδοί διαδηλώνουν σήμερα κατά της κυβέρνησης της πρώτης δηλωμένης ομοφυλόφιλης πρωθυπουργού στον κόσμο, Γιοχάνα Σιγκουρνταντότιρ (φωτ.), που προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ ΔΝΤ και κράτους πρόνοιας

▲ ▲

τέσσερις οικογένειες, με το προσωνύμιο «Το Χταπόδι». σαν μια Σικελία του Βορρά. Μέσω του δεξιού Κόμματος της Ανεξαρτησίας, με στελέχη από τους κόλπους της, ήλεγχε και τα μέσα ενημέρωσης. Ήταν μάλιστα αδύνατον να πάρει κάποιος δάνειο εάν δεν είχε περάσει από τα γραφεία του κομματικού στελέχους… Μια νέα, όμως, νεοφιλελεύθερη φατρία θα αντικαταστήσει το «Χταπόδι».Θα προέλθει από φοιτητές Νομικής και Μάρκετινγκ που«έτρεχαν» την εφημερίδα «Η ατμομηχανή» και θα ηγηθεί της χώρας τις επόμενες δεκαετίες. Από τα σπλάχνα της, και το πρόσωπο που οι βρετανικοί «Times» θα βαφτίσουν «Μάργκαρετ Θάτσερ του Βορρά», ο Ντέιβιντ Όντσον, πρώην πρωθυπουργός της χώρας (1991-2004) και πρώην διοικητής της Κεντρικής της Τράπεζας, ουσιαστικά ο αρχιτέκτονας της νεοφιλελεύθερης στροφής της Ισλανδίας. Και της χρεοκοπίας της…

O πρωθυπουργός και η «Θάτσερ του Βορρά»

λαϊκή οργή που ξεχείλιζε στους δρόμους του Ρέικιαβικ ανάγκασε τη νέα ισλανδική κυβέρνηση των Σοσιαλδημοκρατών και των Πρασίνων να αρχίσει δικαστική έρευνα για την κρίση. Ήδη, από τον Απρίλιο του 2009, η ισλανδική Ειδική Ερευνητική Επιτροπή που συστήθηκε από ανεξάρτη130 crash Νοέμβριος/2011

Διαφήμιση της Icesave, που κατέρρευσε τους ειδικούς, παρουσίασε μια αναφορά 2.000 σελίδων για την κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος της χώρας. Η αναφορά υποδεικνύει ως βασικούς υπαιτίους τον «πρωθυπουργό της χρεοκοπίας» Γκέερ Χάαρντε και τον πρώην πρωθυπουργό (1991-2004) και πρώην διοικητή της ισλανδικής τράπεζας Ντέιβιντ Όντσον. Η πολυσέλιδη έρευνα –η οποία κυκλοφόρησε στα ισλανδικά βιβλιοπωλεία και έγινε… μπεστ σέλερ– υποστηρίζει ότι η πορεία προς την καταστροφή της Ισλανδίας ξεκίνησε το 2003 με την ιδιωτικοποίηση μικρών τραπεζών, των οποίων τα κεφάλαια 20πλασιάστηκαν σε επτά χρόνια. Το βραχυπρόθεσμο χρέος τους σύντομα έγινε 15πλάσιο από τα αποθέματα της Κεντρικής Τράπεζας, της οποίας επικεφαλής ήταν ο

Όντσον. Χωρίς να υπόκεινται σε κανένα περιορισμό, οι τράπεζες επένδυαν σε ξένες χώρες, δανειζόμενες με χαμηλά επιτόκια από την Ασία και δανείζοντας έως και 11 φορές (!) το ΑΕΠ της Ισλανδίας. Η αντίστροφη μέτρηση είχε ξεκινήσει επί πρωθυπουργίας Όντσον, και επισπεύστηκε από όταν εκείνος είχε δεξί χέρι του τον Χάαρντε ως υπουργό Οικονομικών (1998-2004). Οι δυο τους ξεκίνησαν περικοπές φόρων και μαζικές ιδιωτικοποιήσεις - ο Όντσον εξάλλου είχε δώσει δείγματα γραφής ήδη από τότε που, ως δήμαρχος του Ρέικιαβικ, είχε ιδιωτικοποιήσει σχεδόν όλες τις δημοτικές επιχειρήσεις! Το 2001 αποσυνέδεσαν την κορόνα από τα άλλα νομίσματα και το 2003 ιδιωτικοποίησαν τις τράπεζες. Μείωσαν τη φορολογία των υψηλών εισοδημάτων και προ-

ώθησαν τον ανεξέλεγκτο δανεισμό των πολιτών, οι οποίοι, για παράδειγμα, μπορούσαν να λάβουν σε δάνειο πρώτης κατοικίας το 100% της αξίας της τελευταίας χωρίς εγγύηση. Στο τέλος, η χώρα είχε γίνει ένα τεράστιο hedge fund και τα ισλανδικά νοικοκυριά είχαν χρέος πάνω από το 220% του διαθέσιμου εισοδήματος… Οι κοινωνικές ανισότητες διευρύνονταν. Τα μεγαλοστελέχη των τραπεζών αμείβονταν πλουσιοπάροχα, υπεξαιρώντας ουσιαστικά χρήματα της τράπεζας, σύμφωνα με αναλυτές, ενώ στηρίζονταν από τα κόμματα, τα οποία χρηματοδοτούσαν. Η ισλανδική φούσκα έμελλε να σκάσει στα χέρια του πρωθυπουργού Γκέερ Χάαρντε. Έτσι, το ισλανδικό Κοινοβούλιο ενέκρινε με μόλις τρεις ψήφους διαφορά την παραπομπή του Χάαρντε, ενεργοποι-

126_133_ICELAND 10/27/11 10:44 PM Page 131

Τι ανέδειξε η «Επανάσταση του Τσουκαλιού και του Τηγανιού» «Μια από τις τιμωρίες για την άρνηση της συμμετοχής στην πολιτική είναι ότι καταλήγεις να κυβερνάσαι από τους κατώτερούς σου», έλεγε ο Πλάτωνας. Με αυτή τη ρήση ως σύνθημα εξελέγη στο ισλανδικό Κοινοβούλιο που συστάθηκε μετά τη χρεοκοπία ένα κόμμα που γεννήθηκε μέσα από την «Επανάσταση του Τσουκαλιού και του Τηγανιού»: το Κόμμα των Πολιτών (αργότερα διασπάστηκε και σήμερα είναι στο Κοινοβούλιο τρία από τα μέλη του ως το «Κίνημα»). Αυτή ήταν μία μόνο από τις ανατροπές που η ισλανδική εξέγερση έφερε στο πολιτικό σκηνικό: στις αρχές του 2009, οι Ισλανδοί έριξαν «μαύρο» στο δεξιό Κόμμα της Ανεξαρτησίας που κυβερνούσε … χρόνια και ανέδειξαν στην εξουσία τους Σοσιαλδημοκράτες, με πρόεδρο την πρώην αεροσυνοδό και πλέον πρώτη δηλωμένη ομοφυλόφι-

«Ο

Γιοχάνεσον της «Visbending» είπε στο «Crash» ότι εκτιμά πως το δικαστήριο δεν θα καταδικάσει τον Χάαρντε. «Δεν θέτουν ζήτημα ότι παραβίασε τη νομοθεσία για ίδιον συμφέρον», συμπληρώνει. «Η διαφθορά εξακολουθεί να είναι μεγάλο πρόβλημα», μας είπε ο Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον, μέλος της οργάνωσης πολιτών Attac της Ισλανδίας. Και έφερε ως ένα ακόμη παράδειγμα, την «πρόσφατη πρόσληψη ως επικεφαλής του Κρατικού Ελέγχου Τραπεζών ενός από τους πολιτικούς που τη δεκαετία του ’90 πρωτοστάτησαν στην ιδιωτικοποίηση των τραπεζών, του Παλ Μάγκνουσον»...

Τραπεζίτες στα… ουρητήρια Σαν βόμβα εν αιθρία έσκασε στην Ισλανδία το διεθνές ένταλμα σύλληψης που εκδόθηκε από την Interpol για τον πρώην πρόεδρο μίας από τις καταρρεύσασες ισλανδικές τράπεζες (Kaupthing), του Σιγκουρτούρ Αΐναρσον… Οσμιζόμενοι τον άμεσο κίνδυνο, εκείνοι που λόγω αλαζονείας θεωρούν ότι

τών, δημοσιογράφων, αγροτών και συνδικαλιστών. Η επιτροπή άρχισε τις εργασίες της τον Απρίλιο και δημοσίευε στο Διαδίκτυο τις προτάσεις της. Οι Ισλανδοί πολίτες συνέβαλαν με περίπου 1.600 σχόλια και προτάσεις. Αναμενόταν να εξεταστεί αρχές Οκτωβρίου, ενώ η πρωθυπουργός προτίθεται να το θέσει σε δημοψήφισμα του χρόνου. Το υπό διαμόρφωση νέο Σύνταγμα αναμένεται να αμφισβητηθεί πολύ, είπε στο «Crash» ο καθηγητής Κρίστινσον, ο οποίος το θεωρεί «από πολλές απόψεις, ελλιπές». Δεν έφταιγε το Σύνταγμα για την κρίση, θα μας πει ο Μπένεντικτ Γιοχάνεσον της «Visbending», συμπληρώνοντας ότι ακόμα και εκείνοι που το συνέταξαν συμφωνούν ότι χρειάζεται περισσότερη δουλειά. Δεν ήταν η σωστή ώρα, θα μας πει ο Ίνγκασον της «Eyjafrettir». «Και αυτό γιατί θα βρίσκονται πάντα στο απυρόβλητο της δικαιοσύνης, τραπεζίτες και μεγαλοστελέχη άρχισαν να εγκαταλείπουν μαζικά την Ισλανδία. Πλέον, θα τους συναντούσε κανείς μόνο σε… ανδρικά ουρητήρια ως… φωτογραφίες, αναρτημένες εκεί από μαινόμενους Ισλανδούς που ήθελαν να εκτονωθούν… αι πώς θα μπορούσε να τους καταλογίσει κανείς άδικο, αφού βασικοί υπαίτιοι, κατά την έρευνα, κρίθηκαν και οι επικεφαλής των τραπεζών επειδή λάμβαναν «ακατάλληλα δάνεια από τις τράπεζες» για τις οποίες εργάζονταν. Για τα τεράστια αυτά δάνεια, οι τραπεζίτες χρησιμοποιούσαν ως εγγύηση τις μετοχές τους στις τράπεζές τους, για να αγοράσουν περισσότερες μετοχές σε αυτές! Μετά τη χρεοκοπία, οι Ισλανδοί θα συνειδητοποιήσουν, όπως έγραφε η «Telegraph», ότι κάθονταν επάνω σε πυραμίδα χτισμένη από εκείνους που υποτίθεται έφεραν την ευμάρεια στη χώρα. Και τότε θα έπαυε ο έρωτάς τους για τους δισεκατομμυριούχους τους. Πόσο μάλλον αφού, λίγο προτού η κορό-

υπάρχει πολύς θυμός στην κοινωνία… Χρειαζόμαστε μια ψύχραιμη κοινωνία για να φτιάξουμε νέο Σύνταγμα»… Ο εκπρόσωπος της Attac Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον τονίζει τον δημοκρατικό τρόπο που συντάχθηκε και ότι εμπεριέχει πολύ ενδιαφέροντα σημεία, αλλά δεν αναδεικνύεται μέσα από αυτό η συνειδητοποίηση ότι «η οικονομική ολιγαρχία πρέπει να καταστραφεί με κάποιο τρόπο… ώστε να κυριαρχήσει η δημοκρατία». Οι παραπάνω μαρτυρίες αποδεικνύουν ότι η ισλανδική κοινωνία είναι κοινωνία πολιτών που πλέον έχει πολύ μεγαλύτερες απαιτήσεις για τον τρόπο που λειτουργούν τα πράγματα. Το νέο Σύνταγμα, ακόμα κι αν αμφισβητηθεί, θα αποτελεί ένα ακόμα στάδιο στην αργή και επώδυνη πορεία των Ισλανδών προς μια πραγματική δημοκρατία… να κατακρημνιστεί, πριν την χρεοκοπία, ο τότε διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας Ντέιβιντ Όντσον τη συνέδεσε για λίγο με κάποια ξένα νομίσματα, δίνοντας την ευκαιρία στην οικονομική και πολιτική ελίτ να φυγαδεύσει δισεκατομμύρια έξω από τη χώρα… Η λαϊκή οργή στράφηκε κυρίως εναντίον τριών οικογενειών που εμπλέκονταν με τις «καταραμένες »τράπεζες: τους εφοπλιστές και άρχοντες της ζυθοποιίας Μπγιόργκολφσον, πρώην ιδιοκτήτες της Landsbanki, τους μεγιστάνες της λιανικής Γιοχάνεσον, που ήλεγχαν μεγάλο μέρος των ΜΜΕ, και τους ηγέτες των κατεψυγμένων Γκούντμουντσον, επικεφαλής της Kaupthing… Ο Μπένεντικτ Γιοχάνεσον της «Visbending» θα πει στο «Crash» ότι τα κατηγορητήρια για τους τραπεζίτες δεν έχουν συνταχθεί ακόμα και ότι μόνο μια υπόθεση προχώρησε, την οποία η κυβέρνηση έχασε. «Η προσαγωγή τραπεζιτών και επενδυτών γίνεται με ρυθμούς… σαλιγκαριού», θα επιβεβαιώσει ο Τζούλιους Τζ. Ίνγκασον της «Eyjefrettir». «Πολύ λίγα έχουν

▲ ▲

ώντας για πρώτη φορά από τη σύστασή του το 1905 (!) το ειδικό δικαστήριο Λαντσντομούρ για υποθέσεις κατάχρησης εξουσίας. λους θέλουμε να τους παραπέμψετε», φώναζε εξαρχής εν τη ερήμω της πολιτικής διαπλοκής το 61% της ισλανδικής κοινής γνώμης. Το Αλτίνγκι, όμως, απέρριψε την πρόταση για παραπομπή και των λοιπών υπευθύνων για την κρίση, μεταξύ των οποίων και του Όντσον, για τον οποίο οι βρετανικοί «Times» αναρωτιούνταν τον Ιανουάριο του 2009: «Είναι αυτός ο πιο μισητός άντρας στην Ισλανδία;» Σαν να μην έφτανε αυτό, ο Όντσον σήμερα είναι αρχισυντάκτης στην ισλανδική εφημερίδα «Morgunbladid»! Όπως λέει στο «Crash» ο συντάκτης της «Eyjafrettir» Τζούλιους Τζ. Ίνγκασον, «δυστυχώς, η μικροπολιτική μπήκε στη μέση. Η Βουλή ψήφισε ποιοι πρέπει να προσαχθούν και, κατ’ εμέ, οι Σοσιαλδημοκράτες υπερασπίστηκαν τους δικούς του. Έπρεπε να τους προσάγουν όλους, όχι μόνο τον πρώην πρωθυπουργό. Ή όλους ή κανέναν»… Ο Μπένεντικτ

λη πρωθυπουργό στον κόσμο Γιοχάνα Σιγκουρναντότιρ, μαζί με τους Αριστερούς-Πράσινους με ηγέτη τον πρώην οδηγό φορτηγού Στάινγκρινμουρ Σίγκφουσον! Στη μέχρι πρότινος ανδροκρατούμενη ισλανδική πολιτική σκηνή, πολλά πόστα κατέλαβαν γυναίκες. Οι Ισλανδοί όμως δεν έμειναν εκεί. Σε μια παγκόσμια πρώτη, βοήθησαν να συνταχθεί ένα νέο Σύνταγμα –σε αντικατάσταση του υπάρχοντος, του 1944– μέσω των ιστοσελίδων κοινωνικής δικτύωσης, όπως το Facebook και το Twitter! Το προσχέδιο Συντάγματος παρουσιάστηκε στην κοινοβουλευτική εκπρόσωπο Άστα Ραγκνχαΐντουρ Γιοχανεσντότιρ στα τέλη του περασμένου Ιουλίου από μία επιτροπή 25 Ισλανδών πολιτών. Οι 25 είχαν εκλεγεί με δημόσιες διαφανείς διαδικασίες μεταξύ 500 υποψήφιων Ισλανδών – δικηγόρων, φοιτη-

Νοέμβριος/2011

crash 131

126_133_ICELAND 10/27/11 10:44 PM Page 132

▲ ▲

γίνει και τα χρήματα που έπρεπε να έχουν διασωθεί έχουν πετάξει εδώ και καιρό. Οι επενδυτές είναι ακόμα ελεύθεροι και κάνουν τα ίδια σε άλλες χώρες». Πράγματι, το Μάρτιο του 2011 συνελήφθησαν επτά στη Βρετανία, αλλά ανακρίθηκαν κι αφέθηκαν ελεύθεροι… Μήπως, όμως, τραπεζίτες και πολίτες λογαριάζουν χωρίς την… Εύα; Η εισαγγελική αρχή της Ισλανδίας είχε φροντίσει από τον Μάρτιο του 2009 να προσλάβει τον θηλυκό Ηρακλή Πουαρό Εύα Τζόλι, γνωστή αδίστακτη τιμωρό της διαφθοράς, η οποία απολαμβάνει πλέον φήμη… ροκ σταρ στην Ισλανδία. Όχι άδικα, αφού ήταν εν μέσω απειλών για τη ζωή της, που η Τζόλι είχε φέρει στο ανελέητο φως της δημοσιότητας και της δικαιοσύνης υποθέσεις διαφθοράς που αφορούν στον γαλλικό πετρελαϊκό κολοσσό Elf Aquitaine. Η Τζόλι δήλωσε τον Απρίλιο του 2009 ότι θα χρειαστούν τουλάχιστον δυο-τρία χρόνια για να χτίσει με ισχυρά στοιχεία τα κατηγορητήρια εναντίον επιχειρηματιών και τραπεζιτών στην Ισλανδία. Όσο υπάρχει η Εύα, μάλλον τίποτε δεν έχει ακόμη τελειώσει…

Η γνωστή διώκτης της διαφθοράς Εύα Τζόλι (δεξιά) ερευνά σήμερα τις απάτες των Ισλανδών τραπεζιτών ισλανδική κυβέρνηση συγκέντρωσε μάλιστα 1 δισ. δολάρια μέσω της έκδοσης πενταετών ομολόγων με περίπου 3% επιτόκιο. Η οικονομία της σταμάτησε να συρρικνώνεται το 2010, η οικονομική ανάπτυξη αναμένεται να φθάσει στο 3% το 2012, το έλλειμμα να πέσει κάτω από το 3% του ΑΕΠ το 2011 (7,8% το 2010) και ένα μικρό πλεόνασμα να υπάρξει το 2013. Ωστόσο, ο πληθωρισμός τρέχει με 5,4% (2010) και το δημόσιο χρέος είχε ανέβει από το 115,1% το 2009 στο 126,1% του ΑΕΠ το 2010. Η ανεργία ήταν στο 8,1% το 2010 (στο 6,7% τον Ιούνιο του 2011), κάνοντας το BBC να μιλά για «σοκ ανεργίας στην Ισλανδία». Το βρετανικό δίκτυο επισήμαινε πως χρειάστηκε να συνδράμει ο Ερυθρός Σταυρός τη χώρα, για να στηρίξει, όχι μόνο υλικά, αλλά κυρίως ψυχολογικά τους Ισλανδούς που μέχρι πρότινος είχαν μόνο 1% ανεργία… «Η ανεργία βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από τη μεγάλη ύφεση και πολλοί, ιδίως νέοι άνθρωποι, έχουν μεγάλα χρέη», λέει ο καθη-

γητής Πολιτικών Επιστημών του Πανεπιστημίου της Ισλανδίας Γκουνάρ Χέλγκι Κρίστινσον στο «Crash». «Η νέα “αριστερή” κυβέρνηση «αποδείχθηκε πολύ υποτελής στο νεοφιλελεύθερο οικονομικό κατεστημένο… παραδίδοντας τις τράπεζες στους ολιγάρχες, αρνούμενη να μειώσει τα χρέη στους πολλούς, και εισέπραξε την περιφρόνηση», θα συμφωνήσει ο Άρνι Ντάνιελ Τζούλιουσον της Attac. «Χιλιάδες είναι οι άνεργοι και χιλιάδες μεταναστεύουν». Πράγματι, το κύμα μετανάστευσης Ισλανδών βρίσκεται στα υψηλότερα επίπεδα από το 1889. Η κυβέρνηση έχει εξαγγείλει μέτρα λιτότητας για το 2011, ενώ το πάγω-

Η κατάσταση σήμερα – υπό το βλέμμα του ΔΝΤ

ήμερα, η οικονομία της Ισλανδίας μοιάζει να ανακάμπτει, οι τράπεζές της έχουν «επιστρέψει από το κρύο» και οι επενδύσεις αρχίζουν να αναθερμαίνονται. Η 132 crash Νοέμβριος/2011

Οι Ισλανδοί έχουν σαλπάρει στον άγριο ωκεανό του νεοφιλελευθερισμού με βάρκα την ανυπακοή για να βρουν την πραγματική δημοκρατία

μα κατασχέσεων ακινήτων έληξε στα τέλη του 2010. Τζούλιους Ίνγκασον της «Eyjafrettir» θα μας πει ότι «οι τράπεζες πήραν μεγάλη βοήθεια από το κράτος και τώρα, λίγα μόλις χρόνια μετά την εξέγερση, εμφανίζουν μεγάλα κέρδη… αλλά απολύουν. Την ίδια στιγμή τα επιτόκια δανεισμού παραμένουν πολύ υψηλά και ο πληθωρισμός μαζί με την ανεργία αυξάνονται… Οι μισθοί και οι κοινωνικές παροχές μειώνονται… Είναι παράλογο. Η Ισλανδία ακόμα αναρριχάται στο βουνό, αλλά η κορυφή φαίνεται. Η αλιεία πάει καλά». Αν οι Ισλανδοί είχαν δεχθεί να πληρώσουν και τις αποζημιώσεις, τα πράγματα θα ήταν πολύ χειρότερα… «Η κυβέρνηση προσπαθεί να ισορροπήσει μεταξύ του να διατηρήσει ένα στοιχειώδες κράτος πρόνοιας και να εφαρμόσει το πρόγραμμα του ΔΝΤ. Αυτό δεν είναι εύκολο και –όπως είχε προ-

126_133_ICELAND 10/27/11 10:44 PM Page 133

Πανκ, ηθοποιοί και ποιητές στη δημαρχία του Ρέικιαβικ Από την τηλεόραση ακούγεται το «Simply the Best» της Τίνα Τέρνερ. Δεν τραγουδά όμως εκείνη, αλλά, εν χορώ, μια ομάδα υποψήφιων δημοτικών συμβούλων για τη δημαρχία του Ρέικιαβικ: «Είμαστε οι καλύτεροι, το καλυτερότερο κόμμα, το καλύτερο για το Ρέικιαβικ, της καλύτερης πόλης κάθε εβδομάδα»… Λίγο αργότερα, στο συμβούλιο για τον προϋπολογισμό, η βοηθός του δημάρχου Χέλγκα Χελγκαντότιρ θα δακτυλογραφεί φορώντας ένα διάφανο μίνι φόρεμα κι ένας παλιός τραγουδιστής της πανκ με κόκκινο γένι, ο Όταρ Προπ, θα διαβάζει την οικονομική έκθεση, περνώντας το χέρι του μέσα από τα οξυζεναρισμένα πλατινέ μαλλιά του… Οι κάλπες είχαν αναδείξει στη δημαρχία του Ρέικιαβικ, με 34,7%, το Καλύτερο Κόμμα, μια ομάδα από πρώην πανκ, ποιητές και ποπ σταρ, με επικεφαλής τον δημοφιλή κωμικό ηθοποιό Τζον Γκναρ! Είμαστε αναρχοσουρεαλιστές και θέλουμε να αλλάξουμε την πολιτική, δηλώνουν. Και καθησυχάζουν: «Κανείς δεν πρέπει να φοβάται το Καλύτερο Κόμμα, γιατί είναι το Καλύτερο Κόμμα. Αν δεν ήταν, θα ονομαζόταν το Χειρότερο ή το Κακό Κόμμα. Δεν θα συνεργαζόμασταν ποτέ με τέτοιο κόμμα»… Οι προεκλογικές εξαγγελίες του κόμματος εμπεριείχαν σχέδιο 10 σημείων που είχε… 13 σημεία, υπόσχεση για πολικές αρκούδες στο ζωολογικό κήπο,

βλεφθεί– η δημοτικότητά της έπεσε», υποστηρίζει ο καθηγητής Κρίστινσον. Πράγματι, η κυβέρνηση της Γιοχάνα Σιγκουρνταντότιρ, που απολάμβανε δημοτικότητα της τάξης του 73% όταν ανέβηκε στην εξουσία, τώρα, σύμφωνα με δημοσκόπηση της Gallup, όπως μας είπε ο Γιοχάνεσον της «Visbending», έχει πέσει στο 35%, ενώ μόλις το 14% δηλώνει ότι εμπιστεύεται την κυβέρνηση και το 7% την αντιπολίτευση…

Ο Ισλανδός κωμικός ηθοποιός και δήμαρχος του Ρέικιαβικ Τζον Γκναρ με την επικεφαλής του Καλύτερου Κόμματος Χάιντα Χελγκαντότιρ δωρεάν πετσέτες στα κολυμβητήρια και μια «ελεύθερη από ναρκωτικά Βουλή έως το 2020»… Ο Γκναρ κατήργησε τις θρησκευτικές ομάδες από τα σχολεία, δηλώνει έτοιμος να φορέσει κραγιόν και να βάψει τα νύχια του για να προπαγανδίσει για τα ανθρώπινα δικαιώματα των μεγάλων πιθήκων και σχεδιάζει να μετατρέψει το πλούσιο σε γεωθερμική ενέργεια Ρέικιαβικ σε κόμβο ηλεκτρικών αυτοκινήτων. Αρρώστησε όμως έχοντας να αντιμετωπίσει κρίσιμα ζητήματα ως δήμαρχος, μεταξύ άλλων την ανάγκη να μειώσει τις δαπάνες κατά 10% και να απολύσει 70 υπαλλήλους μιας εταιρείας-φούσκας. Ο καθηγητής Κρίστινσον, μιλώντας στο «Crash», απέδωσε στη «διάχυτη δυσπιστία απέναντι στους πολιτικούς και τους θε-

«Εάν τα πράγματα δεν λειτουργήσουν, θα επιστρέψουμε στους δρόμους», είχε δηλώσει στον «Γκάρντιαν» (27 Απριλίου 2009) ένας από τους επικεφαλής των διαδηλωτών που έριξαν την προηγούμενη κυβέρνηση. Σήμερα, αποδεικνύεται ότι το εννοούσαν: το παγωμένο Ρέικιαβικ φλέγεται και πάλι από διαδηλώσεις. Και δείχνει το δρόμο: «Όταν μεγαλώσουμε, θέλουμε να γίνουμε Ισλανδοί», όπως δήλωνε, όχι τυχαία, ένας

σμούς» την εκλογή του Καλύτερου Κόμματος. Ωστόσο, προφανής στόχος του Γκναρ είναι να ξεμπροστιάσει τη σύμφυτη με την πολιτική σήψη υποκρισία. Προκάλεσε μάλιστα σάλο όταν, έχοντας βαρεθεί με τις 400 και πλέον συνεντεύξεις που είχε δώσει, απάντησε σε έναν δημοσιογράφο ότι η αγαπημένη του ιστοσελίδα ήταν μία με… πορνό. «Απλά μου αρέσει να παίζω με τα μυαλά των συντηρητικών που παίρνουν τον εαυτό τους πολύ στα σοβαρά. Μου αρέσει πραγματικά να ενοχλώ τους αλαζόνες, όλους εκείνους τους αυταρχικούς που θέλουν να ελέγχουν τι λέμε και τι κάνουμε», θα πει στον συντάκτη του «Γκάρντιαν» Ίαν Μπαϊρέλ. Ο Γκναρ, που στις ραδιοφωνικές εκπομπές του έκανε φάρσες στη CIA και το FBI, δηλώνει πως από πολιτική γνωρίζει μόνο

Ισπανός Αγανακτισμένος τον περασμένο Μάιο στην «El Pais»… Η σημερινή κυβέρνηση μπορεί να διαφέρει από εκείνη προ της χρεοκοπίας, αλλά όχι τόσο όσο διαφέρουν οι Ισλανδοί πολίτες προ και μετά χρεοκοπίας. Οι Ισλανδοί έχουν αναβαπτιστεί πολιτικά με στοιχεία της ανυπότακτης ιδιοσυγκρασίας των προγόνων τους. Όπως το πιο λατρεμένο παιδί της χώρας, η τραγουδίστρια Μπιορκ, είπε κάποτε, οι Βίκινγκς

από… το σίριαλ «The Wire». Και λέει: «Μπορεί να παραιτηθώ για ένα ασήμαντο ζήτημα, αφού κανείς εδώ δεν έχει παραιτηθεί για όλα τα μεγάλα που πήγαν στραβά». Δηλώνει ότι έχει εμπνευστεί από τον Γκάντι, τον Τολστόι, τον Μπακούνιν και το πανκ συγκρότημα Crass. Στα 13 του παράτησε το σχολείο γιατί το θεωρούσε άχρηστο στο μέλλον του ως κλόουν ή πειρατή (!). Πέρασε δυο χρόνια σε ίδρυμα για παιδιά με προβλήματα, έγινε ακτιβιστής με την Greenpeace, έγραψε ποίηση και ταξίδεψε με την πρώτη μπάντα της Μπιορκ. Το Καλύτερο Κόμμα, αν και σήμερα κατηγορείται πως συμβιβάστηκε, απολαμβάνει ακόμα τη στήριξη του 20% των Ισλανδών, ενώ ο Γκναρ θεωρείται ο «πιο έντιμος πολιτικός του έθνους».

«δεν μπορούσαν να ανεχτούν την εξουσία στην Νορβηγία. Οπότε, το 800 μ.Χ., σάλπαραν σε αυτόν τον τρελό Βόρειο Ατλαντικό Ωκεανό μέσα σε μια ξύλινη βάρκα, κάτι πολύ hardcore, και βρήκαν ένα νησί γεμάτο χιόνι. Ναιαιαι!» Εδώ και δυο χρόνια, το μικρό αυτό έθνος έχει σαλπάρει στον άγριο ωκεανό του νεοφιλελευθερισμού, με βάρκα την ανυπακοή, για να βρει τη δημοκρατία. Μέχρι στιγμής έχει επιτύχει πολλά. «Ναιαιαι!» Νοέμβριος/2011

crash 133

134_138_SUNENTEUKSH SOFIANOS 10/27/11 10:47 PM Page 134

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Το Δ.Ν.Τ. δεν μας ήλθε «απ’ έξω»... έτσι γενικά. Η κυβέρνηση βγήκε πριν από δύο χρόνια για να «περάσει», ό,τι έπρεπε να «περάσει», αξιοποιώντας τις ηγεσίες που ελέγχει στη ΓΣΕΕ στην ΑΔΕΔΥ και στις ομοσπονδίες 134 crash Νοέμβριος/2011

134_138_SUNENTEUKSH SOFIANOS 10/27/11 10:47 PM Page 135

Νίκος Σοφιανός

”

To ΠΑΣΟΚ είναι

ΕΠΙΛΟΓΗ

της ολιγαρχίας Ο

Συμβουλίου κ. Μπέη… ποιος είδε τον Θεό και δεν τον φοβήθηκε. Του ζητώ μια σκιαγράφηση του «σκηνικού» στην πρωτεύουσα και στην Ελλάδα, « σήμερα, 15 Οκτωβρίου» και μια θεώρηση επί «ρεαλιστικής βάσεως» για το τι γίνεται στον τόπο μας, για τα βήματα που ακολουθούνται και για το δέον γενέσθαι. Να μας τα πει σε «καθημερινή, ρεαλιστική βάση» τον παρακάλεσα. Εμείς πιστεύουμε ότι η κρίση του συστήματος σήμερα έχει διαμορφώσει μια άγρια πραγματικότητα και έχει επιδράσει βίαια στην καθημερινότητα της ζωής του πολίτη. Η μεγάλη λαϊκή πλειοψηφία ζει σήμερα με τις συνέπειες της κρίσης για την οποία δεν φταίει. Δεν θέλω να κάνω μια θεωρητική κουβέντα για τις αιτίες της κρίσης αλλά για το τι είδους πρόβλημα είναι αυτό που αντιμετωπίζουμε σαν χώρα. Στη βάση αυτή, βρίσκεται και η απάντηση, η διέξοδος. Νομίζω ότι ο

”

Mε τον Καραμανλή δεν θα μπορούσαν να περάσουν αυτά τα μέτρα

κόσμος, σ αυτές τις συνθήκες που είναι ζαλισμένος, φοβισμένος, απογοητευμένος, οργισμένος, χρειάζεται να καταλάβει πώς φτάσαμε εδώ. Δεν τό ‘χει καταλάβει ακόμα λέτε; Όχι. Και να σας πω γιατί. Γιατί γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια να κρυφτεί στην κυριολεξία η αιτία της κρίσης. Αν ρωτήσετε δέκα ανθρώπους, άλλος θα σου πει ότι «φταίνε τα λαμόγια», άλλος ότι «φταίνε οι ξένοι που ήρθαν ξαφνικά στην Ελλάδα», γενικότητες δηλαδή. Αυτά που ακούμε στην καθημερινή κουβέντα με τον κόσμο. Θα σου πει ότι «πριν από χρόνια ζούσαμε καλά , ζούσαμε με πλαστό χρήμα και τώρα πρέπει να φτωχύνουμε για να μπορέσουμε να περισώσουμε τη χώρα» και άλλα τέτοια. Ταυτόχρονα με όλες αυτές τις θεωρίες – τις οποίες εμείς δεν τις απορρίπτουμε σαν -λαθεμένες- λέμε ότι κρύβουν την αιτία, συσκοτίζουν την πραγματικότητα για να καλύψουνε το τι προτείνει η κάθε πλευρά. Σ’ αυτές τις συνθήκες, έχει σημασία η κάθε πολιτική δύναμη να μιλάει καθαρά. Αν μπορεί βέβαια… Μπορούν όλες οι πολιτικές δυνάμεις να μιλάνε καθαρά; Μπορούν όλες. Ο πρωθυπουργός, χτες –προχτές δήλωσε ότι το 90% των μέτρων που παίρνει ήταν στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ. Λέει αλήθεια. Έτσι είναι. Η κρίση τούς ανάγκασε να επιταχύνουν το χρόνο για να πάρουν όλα αυτά τα

▲ ▲

Νίκος Σοφιανός, μέλος του Πολιτικού Γραφείου της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ και επικεφαλής του συνδυασμού «Λαϊκή Συσπείρωση», τρίτης δύναμης στο Δημοτικό Συμβούλιο της Αθήνας σήμερα, κυκλοφορεί με το… κράνος στο χέρι. Υποψήφιος Δήμαρχος της Αθήνας στις εκλογές του 2010, σημαίνον στέλεχος της ΚΝΕ τη δεκαετία 1991-2001, κινείται με μηχανάκι, δεν «μπαίνει» σε πεζόδρομο και αναζήτει θέση σε σημείο που επιτρέπεται. Δεν τον έχω δει ποτέ μου με γραβάτα, έχει πολύ χιούμορ, μιλάει πολύ απλά και χωρίς καθόλου δυσνόητους όρους αλλά όταν αποφασίζει να επιτεθεί… ΕΠΙΤΙΘΕΤΑΙ. Ομολογώ ότι όλη τη μιάμιση ώρα που κράτησε η συνέντευξη στο «Flocafe», δεν ύψωσε ούτε στιγμή τον τόνο της φωνής του, μιλούσε σταθερά και ολοκληρώνοντας τη φράση του ακόμα κι όταν προσπαθούσα να τον διακόψω, ήταν ευγενέστατος και ομιλητικότατος και στους σερβιτόρους και σε πελάτες που τον αναγνώρισαν, δεν δυσφόρησε ούτε στιγμή όταν αλλάζαμε θέσεις για να βγάλουμε φωτογραφίες και δεν θύμισε ούτε μια στιγμή τον ορμητικό επικεφαλής της Λαϊκής Συσπείρωσης που στα Δημοτικά Συμβούλια, όταν αποφασίζει να επιτεθεί στον κ. Καμίνη ή τον πρόεδρο του

Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Νοέμβριος/2011

crash 135

134_138_SUNENTEUKSH SOFIANOS 10/27/11 10:48 PM Page 136

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

μέτρα. Ήταν αναγκασμένοι, λόγω της κρίσης, να τα πάρουν αμέσως. Εμείς δε λέμε ότι ξαφνικά το ΠΑΣΟΚ αποφάσισε… Μήπως εκβιάζονται κι όλας; Δεν είναι θέμα εκβιασμού. Είναι θέμα επιλογής. Το ΔΝΤ δεν μας «ήρθε απ’ έξω», έτσι… γενικά. Είμαστε στην Ευρωπαϊκή Ένωση, είμαστε στην Οικονομική και Νομισματική ενοποίηση. Η οικονομία της Ελλάδας βρίσκεται σε κρίση. Και βρίσκεται σε κρίση γιατί η οικονομία της είναι καπιταλιστική. Αυτή είναι η ουσία της κρίσης του συστήματος. Αν λες ότι ξαφνικά το ΠΑΣΟΚ μεταλλάχτηκε, λες ψέματα. Το ΠΑΣΟΚ παίζει συγκεκριμένο ρόλο στο πολιτικό σύστημα της Ελλάδας εδώ και 20 χρόνια το λιγότερο. Ήταν επιλογή της ολιγαρχίας εδώ και δυο χρόνια η κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ. Για να «περάσει» αυτά τα μέτρα. Για να «αξιοποιήσει» τις ηγεσίες που έχει στη ΓΣΕΕ, στην ΑΔΕΔΥ, στις Ομοσπονδίες και να τα «περάσει» τα μέτρα. Πολλοί λένε ότι θα ήταν ουσιαστικά ευκολότερο να «περάσουν» αυτά τα μέτρα με τον Καραμανλή, που ήταν με την πλάτη στον τοίχο. Όχι. Δεν θα μπορούσε. Να σας θυμίσω δηλώσεις του προέδρου της ΓΣΕΕ, του εκπροσώπου της «εργατικής αριστοκρατίας» στην Ελλάδα τρεις μήνες μετά το Μνημόνιο, ότι δεν μπορούσε να διανοηθεί καν η Νέα Δημοκρατία να «περάσει» τέτοια μέτρα που «πέρασε» το ΠΑΣΟΚ. Και τα πέρασε γιατί αξιοποίησε αυτές τις ηγεσίες. Τώρα φυσικά το μαχαίρι έχει πιάσει κόκαλο κι αυτοί δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς. Και βλέπεις ότι πλέον ζητάνε να φύγει η κυβέρνηση. Κι εμείς ζητάμε ο λαός μας να ανατρέψει αυτή την κυβέρνηση και τα κόμματα της πλουτοκρατίας. Να το κάνει τώρα. Γιατί αν το κάνει αργότερα, θα είναι αργά και οι επιπτώσεις ακόμα μεγαλύτερες. Εμείς προτάσσουμε την ανάγκη σήμερα να παρεμποδιστούν με κάθε τρόπο και μέσο τα μέτρα που περνάει η κυβέρνηση. Μέτρο-μέτρο. Να αρνηθεί ο κόσμος να πληρώσει τα χαράτσια. Πλήρωσε. Και μια και δυο φορές. Δεν έχει πια να πληρώσει. Να αρνηθεί το «πέρασμα» μιας σειράς αντιδραστικών τομών στα νοσοκομεία, στην εκπαίδευση, στα Πανεπιστήμια… Είναι εφικτό αυτό; Έχει αποτέλεσμα; Ναι. Είναι εφικτό. Και έχει αποτέλεσμα. Ήδη. Όταν αναγκάζεται ο Βενιζέλος να φέρει δεύτερη τροπολογία στο πολυνομοσχέδιο που λέει ότι «θα εισπράξω το χαράτσι που το βάφτισα Κοινωνική Αλληλεγγύη» παρακρατώντας από τους μισθούς, γιατί το κάνει; Διότι ο πολίτης ΔΕΝ πάει στην Εφορία για να το πληρώσει. Οι μέθοδοι που δοκίμασαν για να πάρουν το χαράτσι, στέλνοντας τον κόσμο στις Εφορίες δεν περνάει. Ο κόσμος δεν πάει. Πάρε το χαράτσι στη μικρή, ιδιόκτητη περιουσία μέσω της ΔΕΗ. Εδώ, ουσιαστικά, ζητάει να πληρώσει χαράτσι 500, 600, 700 το λιγότερο ευρώ με τη ΔΕΗ ο μισθωτός ή ο άνεργος και ξέρει ότι θα υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες που δεν θα πληρώσουν. Και αυτό που λένε ότι εξαιρείται ο άνεργος είναι ψέμα. Άνεργος δεν είναι αυτός που τώρα έχασε τη δουλειά του. Είναι 136 crash Νοέμβριος/2011

Ο Νίκος Σοφιανός με την Γ.Γ. της Κ.Ε. του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα

”

Η απόφασή τους είναι: «Δουλειά μέχρι τα 70...»

ο μακροχρόνια άνεργος. Είναι αυτός που δουλεύει περιστασιακά. Αυτός που δουλεύει τρεις μήνες. Στο Δήμο. Στις κατασκηνώσεις. Αυτό πάει, πέρασε. Ο άνθρωπος είναι άνεργος πάλι. Άρα λοιπόν υπάρχει δυνατότητα σήμερα, απέναντι στο «τι να κάνουμε;» να απαντήσουμε: Οργανωνόμαστε παντού, δυναμώνει η αλληλεγγύη και η αποφασιστικότητα του κόσμου, δυναμώνει η πεποίθηση του κόσμου ότι μπορούμε να τους νικήσουμε. Και μπορούμε. Οι απειλές όμως για μέτρα εναντίον αυτών που δεν πληρώνουν; Εναντίον αυτών που δεν θα υπακούσουν, που δεν θα πειθαρχήσουν; Αν υλοποιηθούν;

Εμείς πιστεύουμε ότι είναι στη δύναμη του λαού μας, όταν με μαζικό τρόπο, κατά χιλιάδες, αρνηθεί να πληρώσει τα χαράτσια, να αχρηστεύσει και τα σχέδια καταστολής. Ας έρθουν - για παράδειγμα- να κόψουν το ηλεκτρικό από 500.000, από 1 εκατομμύριο σπίτια. Δεν μπορούν να το κάνουν. Και δεν θα το κάνουν. Αυτό όμως θα ισοδυναμεί με πλήρη αποτυχία του σχεδιασμού και των κυβερνητικών αποφάσεων και θα πρέπει να οδηγήσει αναπόφευκτα στο « Καληνύχτα σας… φεύγουμε». Ή όχι; Εμείς λέμε ότι «καληνύχτα και φεύγουμε» πρέπει να πουν πολύ νωρίτερα. Πριν φτάσουμε στους δυο , τους τρεις μήνες απ΄ την ώρα που θα μας έρθει το χαράτσι για τη ΔΕΗ μέχρι την ώρα που θα επιχειρήσουν να κόψουν το ρεύμα. Συνεπώς αυτή η κυβέρνηση δεν έχει αύριο. Εμείς δεν μένουμε στο να φύγει αυτή η κυβέρνηση. Εμείς θεωρούμε ότι πρέπει να χρεωθεί το κόστος που πληρώνουν τα λαϊκά στρώματα τα κόμματα της πλουτοκρατίας. Θεωρούμε ότι οποιοδήποτε σχήμα και να διαμορφωθεί, θά-

«Παπανδρέου και Σαμαράς τσακώνονται για τη... συνταγή. Αλλά θα φτιάξουν ένα φαγητό που «δεν τρώγεται» από τον Ελληνικό λαό»

134_138_SUNENTEUKSH SOFIANOS 10/27/11 10:48 PM Page 137

«Με τα λεφτά που εισπράτει, το ΚΚΕ είναι πλέον δύσκολο να συντηρήσει εφημερzίδα, ραδιόφωνο και τηλεόραση» Τελευταία ερώτηση και μια ερώτηση που για πολλά στελέχη του ΚΚΕ αποτελεί «αφορμή πολέμου». Υποβάλλονται συνεχώς ερωτήματα που στην ουσία μένουν – ευγενικάαναπάντητα για τα οικονομικά του «Ριζοσπάστη», του 902, του Περισσού γενικά όπου έχουν παρατηρηθεί απολύσεις, περιορισμοί εξόδων κ.λπ. Θέλει να απαντήσει; Διαφωνώ στο ότι δεν μιλάμε. Λέμε καθαρά. Το κόμμα μας συντηρεί με δικά του οικονομικά μέσα εφημερίδα, ραδιόφωνο, τηλεόραση. Πλέον τα πράγματα έχουν δυσκολέψει. Σε συνθήκες ναι μεγάλο κρατούμενο για το λαό μας το ότι κατάφερε να ανατρέψει μια κυβέρνηση και ότι κατάφερε να δείξει τη δύναμή του, κάτι που θα συνεχιστεί. Μα αν την ανατρέψει, πώς δεν θα φύγει όπως λέτε; Θα συνεχιστεί και με την επόμενη. Αυτό είναι ένα μεγάλο κρατούμενο. Το κίνημα να ανατρέπει κυβερνήσεις. Το κίνημα να δυσκολεύει το πέρασμα αυτής της πολιτικής. Αυτό το κρατούμενο θα το έχει μπροστά της η νέα κυβέρνηση. Πιστεύουμε ότι μπαίνουμε σε μια περίοδο αστάθειας και πολιτικής διαχείρισης. Μπαίνουμε σε μια περίοδο που χρειαζόμαστε –και το θέλει ο λαός μας και είναι προς το συμφέρον του- αδύνατες και αδύναμες κυβερνήσεις. Δοκιμάστηκε το «ψηφίστε μας για να έχουμε μια ισχυρή κυβέρνηση». Αυτό ήταν το επιχείρημα του ΠΑΣΟΚ και τα είδαμε τα αποτελέσματα αυτής της ισχυρής κυβέρνησης ΠΑΣΟΚ. Είναι λοιπόν σημαντικό ο λαός μας να οδηγήσει την πάλη του καθημερινά στην αναχαίτιση αυτής της πολιτικής και ταυτόχρονα να πεισθεί ότι έχει τη δύναμη να αλλάξει τα πράγματα. Να φέρει τα πάνω-κάτω. Τα επιχειρήματα του Νίκου Σοφιανού εκφέρονται με έναν απόλυτο τρόπο που δείχνει βεβαιότητα για «ανατροπές» που έρχονται, όπου νά ναι. Θέλω να καταλάβω εάν εννόησα καλά ότι το σημερινό πρόβλημα, ΔΕΝ θεωρεί ότι είναι πρόβλημα προσώπων. Ότι το πώς θα λέγεται ο επόμενος βουλευτής, υπουργός, πρωθυπουργός δεν είναι το ζητούμενο.

κρίσης, έχει μειωθεί η δυνατότητα χιλιάδων ανθρώπων που συνεχίζουν να ενισχύουν το ΚΚΕ αλλά όχι με τα ποσά που μπορούσαν πριν. Έχει μειωθεί πάνω από 40% η κρατική επιχορήγηση την οποία δικαιούται το ΚΚΕ και την οποία δεν του τη χαρίζει κανένας. Του τη δίνουν οι 600.000 ψηφοφόροι του. Έχουν μειωθεί σημαντικά οι αποζημιώσεις των βουλευτών που το ΚΚΕ τις εισπράττει στο σύνολό τους. Οι βουλευτές του ΚΚΕ ζουν με μισθούς των 1.000 ή 1.100 ευρώ. Όλα τα υπόλοιπα των βουλευτικών αποζημιώσεων και των συντάξεων των συνταΣωστά. Δεν είναι πρόβλημα προσώπων η κρίση μας. Ούτε συνταγών. Ακούσαμε όλοι μας τον Σαμαρά. Είπε ότι «οι στόχοι είναι ίδιοι αλλά πρέπει να αλλάξει η συνταγή». Αυτοί οι «στόχοι» είναι το πρόβλημα. Και ποιος είναι ο στόχος; Για να γίνει ανταγωνιστική η ελληνική οικονομία, πρέπει να γίνει πάμφθηνη η εργατική δύναμη. Θέλουν να διαμορφώσουν μισθούς Βουλγαρίας, Και συντάξεις αντίστοιχες. Αυτό θέλουν να κάνουν. Να καταργήσουν τη μόνιμη εργασία, θέλουν να μεγαλώσει πολύ στην Ελλάδα το ποσοστό της «ελαστικής απασχόλησης», θέλουν να τελειώσει το κράτος να παρέχει τις όποιες κοινωνικές πολιτικές και παροχές Πρόνοιας… Και ο Σαμαράς το ίδιο θέλει; Και ο Σαμαράς. Εννοείται. Αυτοί είναι οι στόχοι λέω. Και το θέμα είναι ότι τσακώνονται για τη συνταγή. Το θέμα όμως δεν είναι με ποιο τρόπο θα φτιαχτεί ένα φαγητό που δεν τρώγεται με τίποτε από το λαό μας. Το λέω έτσι απλοϊκά γιατί πρέπει ένας κόσμος ολόκληρος να το καταλάβει. Κι αν θέλεις, υπάρχει ήδη ένας κόσμος που το έχει καταλάβει. Κι ανάμεσά του πολλοί, πάρα πολλοί ψηφοφόροι της Νέας Δημοκρατίας. Βλέπω πολύ κόσμο. Και από το Δήμο της Αθήνας και από τις γειτονιές, έχουμε καθημερινή επαφή και σου λέω με σιγουριά ότι το καταλαβαίνει ο κόσμος ότι κι αυτοί, της Νέας Δημοκρατίας, τα ίδια θα κάνουνε. Και το κρίσιμο είναι να μην παγιδευτεί στη λογική του ότι «ε, κάτι καλύτερο θα κάνει ο Σαμαράς». Προδιαγράφονται μαύρες μέρες

«Μπαίνουμε σε μια περίοδο που χρειαζόμαστε -και το θέλει ο λαός μας και είναι προς το συμφέρον τουαδύνατες και αδύναμες κυβερνήσεις».

ξιούχων βουλευτών πηγαίνουν στα ταμεία του κόμματος. Με αυτά τα λεφτά συντηρεί το ΚΚΕ την εφημερίδα, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση και είναι δύσκολο πλέον να τα συντηρήσει. Αναγκαζόμαστε λοιπόν να περιορίσουμε τη λειτουργία αυτών των μέσων. Αν δεν το κάναμε, θα μπορούσε ο οποιοσδήποτε να πει «καλά… πού τα βρίσκει τα λεφτά το ΚΚΕ; Και κάτι άλλο: Τον κόσμο που μας ενισχύει, εμείς δεν πρόκειται ούτε να τον καταγράψουμε ούτε να τον παραδώσουμε στο κράτος, στην Εφορία, πουθενά».

▲ ▲

για το λαό. Μπροστά μας είναι το «κούρεμα». Θεωρείς ότι μεγάλο κομμάτι του λαού άρχισε να το «βλέπει»; Βεβαίως. Ο λαός το βλέπει, το αντιλαμβάνεται, το αισθάνεται, ταυτόχρονα όμως εάν και η συνείδησή του δεν κάνει ένα βήμα, εάν και η συνείδησή του δεν «πιάσει» ότι όπως σου φέρνουν τα πάνω-κάτω στη ζωή και ανατρέπονται δεδομένα, δεν θα γίνει τίποτα. Ανατρέπονται δεδομένα πάνω στα οποία έχτιζες τη ζωή σου, με το μισθό σου, με την προσπάθειά σου να σπουδάσεις τα παιδιά σου. Έτσι όπως ανατρέπονται όλα τα δεδομένα στη ζωή σου, έτσι πρέπει να ανατραπεί κι αυτό το δεδομένο πολιτικό σύστημα. Γι’ αυτό εμείς λέμε ότι η λύση είναι στην ανατροπή. Η λύση είναι να γίνει ιδιοκτησία του λαού μας ο πλούτος που έχει αυτή η χώρα. Και ποια κυβέρνηση μπορεί να το κάνει αυτό; Τι και ποια κυβέρνηση πρέπει να επιδιώξουμε να φτιαχτεί; Αυτό μπορεί να γίνει, μπορεί να υλοποιηθεί από μια κυβέρνηση που βγαίνει από μια πανίσχυρη λαϊκή πλειοψηφία η οποία λέει «Ως εδώ. Η Ελλάδα αποδεσμεύεται από την Ευρωπαϊκή Ένωση, κοινωνικοποιεί τον πλούτο που έχει η χώρα, τα συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής, σχεδιάζει την οικονομία της για να έχει αυτάρκεια σε σημαντικούς τομείς που μπορεί να έχει και ταυτόχρονα διεκδικεί ισότιμες σχέσεις». Και σ’ αυτά τα πλαίσια, εννοείται ότι η Ελλάδα έχει το δικό της νόμισμα που μπορούμε να το πούμε δραχμή, να το πούμε μνα ή οτιδήποτε άλλο. Το να πεις σήμερα ότι μένουν τα πράγματα όπως είναι και συνεχίζει η ολιγαρχία να έχει την εξουσία, να έχει τον πλούτο στα χέρια της και απλά αλλάζουμε νόμισμα, δεν έχει λογική. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μέσα σ’ ένα γενικά εχθρικό περιβάλλον που υπάρχει αυτή τη στιγμή για το μέσο Έλληνα, τέτοιες σκέψεις, τέτοια λόγια, τέτοιες αρχές ακούγονται ευχάριστα. Το μυαλό σου όμως Νοέμβριος/2011

crash 137

134_138_SUNENTEUKSH SOFIANOS 10/27/11 10:48 PM Page 138

«Ο Δήμος της Αθήνας διοικείται από μια συμμαχία που “ξέπλυνε” την πολιτική του ΠΑΣΟΚ» δηλώνει ο Νίκος Σοφιανός στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

▲ ▲

αναζητεί τα ιστορικά προηγούμενα μιας τέτοιας εξέλιξης, την κατάληξη που είχαν ανάλογα πειράματα, τα συμπεράσματα που βγήκαν στις περιπτώσεις που δημιουργήθηκαν συνθήκες για τέτοιες αλλαγές και τα ευρήματα είναι φτωχά. Είναι δυνατόν να γίνει κάτι τέτοιο στην Ελλάδα του σήμερα; Αλλά αν δεν γίνει, τι θα είναι αυτό που θα διαδεχτεί τη σημερινή τραγική μας πορεία προς το τίποτα και προς το πουθενά; Δεν του τα απευθύνω τα ερωτήματα. Πάνω σε τέτοιες έννοιες, η συζήτηση μ’ ένα στέλεχος του ΚΚΕ δεν έχει νόημα. Ή τον πιστεύεις ή όχι. Αλλά θέλω τη γνώμη του και για κάτι άλλο: Υπάρχει η οποιαδήποτε περίπτωση να υλοποιηθούν σοβαρές έρευνες, εξεταστικές, τιμωρίες υπευθύνων, παραπομπές, δίκες, μέχρι και γεγονότα που έχουν πάρει τη γενική ονομασία «Γουδή», όπως συζητείται επίσημα και ανεπίσημα και ακούγεται ως επιθυμητό από την πλειοψηφία του λαού, κυρίως με τη φράση «μα δεν θα πάει φυλακή ούτε ένας υπουργός»; Εμείς επιμένουμε και στηρίζουμε κάθε προσπάθεια να διαλευκανθούν υποθέσεις χρηματισμού, υπεξαίρεσης ή διαφθοράς. Όμως ταυτόχρονα λέμε στο λαό να μην «παραμυθιάζεται». Μπορεί να βάλουν και κάποιους στη φυλακή. Στην Ιταλία, βάλανε. Ας ξέρει ο πολίτης ότι αυτό, δεν θα αλλάξει τίποτε στη δική του καθημερινότητα. Η απόφαση είναι: «Δουλειά ως τα 70». Νομίζει κανείς ότι θα αλλάξει το Ασφαλιστικό αν μπει ο «χ» ή ο «ψ» στη φυλακή; Κάτι τέτοιο όχι μόνο δεν απενοχοποιεί το σύστημα αλλά μπορεί μέχρι και να το «ξεπλύνει». Έβαλαν και καμιά δεκαριά φυλακή… και τι έγινε; Θα γυρίσουν πίσω ο 13ος και ο 14ος μισθός; Θα πάει η σύνταξη στα 60; Θα διατηρηθούν τα «βαρέα και ανθυγιεινά; Θα βρει δουλειά ο άνεργος; Βεβαίως να πάει 138 crash Νοέμβριος/2011

Ο κόσμος αρχίζει πλέον να καταλαβαίνει πώς φτάσαμε ως εδώ

”

ο ένοχος στη φυλακή, δε λέμε να μην πάει. Αλλά ας μην κοροιδεύουμε τον κόσμο ότι αυτό είναι το πρόβλημα . Ας μην το μετατρέπουμε σε κολυμβήθρα του Σιλωάμ. Θα επιχειρήσουν να το κάνουν. Ήδη άρχισαν. Το ΠΑΣΟΚ θέλει εξεταστική για την Οικονομία, η Νέα Δημοκρατία για το Βατοπέδι και προχτές ο Παπανδρέου φιγουράριζε δίπλα στον Παπανδρέου. Κοροιδεύουν τον κόσμο καθαρά. Αν υποθέσουμε ότι ο λαός έχει ή θα βρει τη δύναμη να ανατρέψει το σκηνικό, η αλλαγή, η ανατροπή δεν θα πρέπει να περάσει μέσα από εκλογές; Αυτό είναι ψευτοδίλημμα. Μας το βάζουν αρκετοί. Ανατροπή μέσα από εκλογές ή όχι…είναι ψευτοδίλημμα… Ναι αλλά αν γίνουν εκλογές αύριο μεθαύριο και ξαναέχεις τα ίδια δυο κόμματα του δικομματισμού, έστω στο 55%; Τι έχεις πετύχει; Πρώτα απ΄όλα, πέτυχες να τους «κοντύνεις» σημαντικά. Δεύτερο, «στρίμωξες» ένα ήδη στριμωγμένο πολιτικό σύστημα. Τρίτο, έδειξε ο λαός τη δύναμή του. Και τέταρτον, γίνεται συνείδηση το ότι πρέπει να περπατήσουμε μια άλλη πορεία. Μια πορεία πραγματικής ανατροπής. Δυο κουβέντες για το Δήμο της Αθήνας όπου ο Νίκος Σοφιανός είναι από τις δυναμικότερες φωνές της αντιπολίτευσης.

Ποια είναι η άποψή του; Ο Δήμος είναι μια μικρογραφία της Ελλάδας; Ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα, συμβαίνει αναγκαστικά και στο Δήμο Αθηναίων; Εννοείται ότι στο Δήμο της Αθήνας, υλοποιείται η κυβερνητική πολιτική στο σύνολό της διότι η Αθήνα διοικείται από μια φιλοκυβερνητική συμμαχία που έχει «βάλει πλάτη» για να περάσουν όλες αυτές οι γνωστές πολιτικές της κυβέρνησης, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΔΝΤ. Σε όλους τους τομείς. Στη φορο-επιδρομή, στη μείωση των κοινωνικών υπηρεσιών του Δήμου, στην αλλοίωση των εργασιακών σχέσεων, στη διαμόρφωση όρων για να προχωρήσουμε σε απολύσεις εργαζομένων και φυσικά η διοίκηση του Δήμου στήριξε και τα άλλα μέτρα που πήρε η κυβέρνηση: Κατάργησε πάνω από 40 σχολικά συγκροτήματα, έδωσε την έγκρισή της στην υλοποίηση του προγράμματος χορήγησης μεθαδόνης σε όλα τα νοσοκομεία της Αθήνας και σε μια σειρά γειτονιές. Στο μαύρο μπλοκ κυβέρνησης – Ευρωπαικής Ένωσης, περιλαμβάνεται η Τοπική Διοίκηση και ειδικά ο Δήμος της Αθήνας που διοικείται από μια συμμαχία που «ξέπλυνε» την πολιτική του ΠΑΣΟΚ. Και κάτι άλλο: στις τελευταίες δημοτικές εκλογές ζητήσαμε από τους Αθηναίους να μην ψηφίσουν «κανέναν απ΄ τους δυο στο δεύτερο γύρο». Είπαμε καθαρά ότι έπρεπε να ηττηθούν οι υποψήφιοι του ΠΑΣΟΚ και της Νέας Δημοκρατίας. Η κύρια οργή και αγανάκτηση του κόσμου διατρανώθηκε με την αποχή. Έχουμε σήμερα μια Δημοτική Αρχή που δεν την έχει ψηφίσει ούτε το 15% των Αθηναίων. Μέσω της αποχής, ένας κόσμος προσπάθησε να στείλει ένα μήνυμα. Το έστειλε. Κι ό,τι κατάλαβε ο κ. Καμίνης… κατάλαβε.

139_139_GIAKOUMHS ARTHRO 10/27/11 10:49 PM Page 139

ΑΡΘΡΟ

crash

Μάνος Γιακουμής O Μάνος Γιακουμής είναι διευθυντής ανάλυσης στη Euroxx Χρηματιστηριακή

Κρίση χρέους και αξιοπιστίας

φικτη με το μοντέλο που έχει υιοθετηθεί. Έχουμε φτάσει σε ένα οριακό σημείο για την Ελλάδα και την Ευρωζώνη, το κρισιμότερο από τη δημιουργία του ενιαίου νομίσματος. Πολύτιψήφιση του ΜΠΔΣ και οι αποφάσεις της 21ης ν ανατρέξουμε μερικούς μήνες Ιουλίου αρκούσαν τόσο για την εκταμίευση της μος χρόνος και σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο πίσω, τον Ιούνιο της φετινής χροεπόμενης δόσης όσο και για τη βιωσιμότητα έχουν σπαταληθεί χωρίς αποτέλεσμα, ενώ η νιάς είχαμε ζήσει δυστυχώς μια του χρέους. αρχική σιωπηρή κοινωνική ανοχή έχει ήδη κατάσταση παρόμοια με αυτήν που Το διαρκές, όπως συνεχώς αποδεικνύεται, εξαντληθεί, δίνοντας τη θέση της σε μια υποβόβιώνουμε τις τελευταίες εβδομάδες, μόνο έλλειμμα αποφασιστικότητας, δράσης και υλοσκουσα οργή με άγνωστες ακόμα συνέπειες. που τότε διαφαινόταν ότι με την ψήφιση του ποίησης σε συνδυασμό με εφησυχασμό και Από την υπογραφή του Μνημονίου το Μάιο Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος Δημοσιονοαδράνεια, καθώς και η πιο βαθιά και μακρά του 2010 ήταν σαφές ότι τόσο η Ελλάδα όσο και μικής Στρατηγικής (ΜΠΔΣ) θα άνοιγε ο δρόύφεση μας οδήγησαν τελικά στις δραματικές η Ευρωζώνη εισέρχονταν σε μια αχαρτογράμος για επιπλέον βοήθεια και πιθανή επίλυση εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων: Για άλλη φητη περιοχή, έχοντας να αντιμετωπίσουν μια του ελληνικού προβλήματος. Με εντεινόμενη μία φορά η εκταμίευση της δόσης συνοδεύτηδημοσιονομική κρίση πρωτοφανή στα παγκότην ανησυχία των αγορών, μετά τον εκτροχιακε με νέα μέτρα λιτότητας για να καλυφθεί το σμια και τα ευρωπαϊκά χρονικά. Οι ελληνικές σμό του φετινού ελλείμματος και με φήμες για τράπεζες, που έμειναν ανέμεγάλο «κούρεμα» των παφες από την κρίση των τοελληνικών ομολόγων, ξικών subprime loans, που έξοδο από το ευρώ και επηρέασαν αρνητικά τις πεκίνδυνο μετάδοσης της ρισσότερες αμερικανικές κρίσης χρέους και σε άλκαι ευρωπαϊκές τράπεζες λες χώρες της περιφέκαι οικονομίες, βρίσκονται ρειας, όλες οι προσδοστο μάτι του κυκλώνα με κίες είχαν πλέον επικεντις κεφαλαιοποιήσεις τους τρωθεί σε μία σύνοδο κονα έχουν συρρικνωθεί, ενώ ρυφής, που θα αντιμετώένα μεγάλο «κούρεμα» θα πιζε πλέον και το θέμα τις οδηγήσει αναγκαστικά της βιωσιμότητας του ελστην κρατικοποίηση, όχι ληνικού χρέους. Οι απογιατί έκαναν λάθος στρατηφάσεις της 21ης Ιουλίου γικές επιλογές ή επενδύδεν είχαν προεξοφληθεί σεις, αλλά γιατί είχαν στην από τις αγορές και αποκατοχή τους «τοξικά» ελτέλεσαν μία ευχάριστη ληνικά ομόλογα. έκπληξη την επόμενη μέΗ επανάκτηση της εμπιρα με σημαντική άνοδο στοσύνης των αγορών των χρηματιστηριακών «Βρισκόμαστε στο κρισιμότερο σημείο για την Ελλάδα και την Ευρωζώνη από τη αποτελεί μια επίπονη, δεικτών παγκοσμίως. δημιουργία του ενιαίου νομίσματος» (φωτό από την τελευταία Σύνοδο Κορυφής) σταδιακή και μακρά διααλλαγή του επενδικασία που απαιτεί ισχυρή πολιτική βούκατώτερο των στόχων δημοσιονομικό αποτέδυτικού κλίματος αποδείχτηκε τελικά ληση, κοινωνική συναίνεση, σημαντικές λεσμα. Επίσης παραγνωρίζεται συνεχώς το γεπρόσκαιρη, καθώς πολύ γρήγορα επακαι καίριες αποφάσεις και προ πάντων γονός ότι η συνεχιζόμενη μείωση του διαθέσιναλήφθηκαν για μία ακόμη φορά όλα αυτά που υλοποίηση δεσμεύσεων και στόχων. Μέχρι μου εισοδήματος περιορίζει την αποτελεσμαδυστυχώς συνοδεύουν τις κρίσιμες αποφάστιγμής, τόσο σε εγχώριο όσο και σε ευρωσεις της Ευρωζώνης τους τελευταίους 18 μήτικότητα των μέτρων, συρρικνώνει περαιτέρω παϊκό επίπεδο, έχουμε δει ελάχιστα από αυνες: Κατ’ αρχήν οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι την ιδιωτική κατανάλωση και τελικά οδηγεί σε τά. Ελπίζουμε ότι έστω αυτήν την ύστατη θεώρησαν ότι η γενικόλογη ανακοίνωση των βαθύτερη ύφεση. Έτσι, ακόμη και αν πλησιάώρα μπορεί να γίνει η υπέρβαση και να ανααποφάσεων της συνόδου κορυφής ήταν αρκεζουμε τους διαρκώς αναθεωρούμενους ποσοληφθούν οι αναγκαίες πολιτικές πρωτοβουτή για να καθησυχάσει τις αγορές και δεν υποτικούς στόχους, θα υπολειπόμαστε πάντα των λίες για ολοκληρωμένη και οριστική λύση στήριξαν δεόντως το περιεχόμενο, το χρονοποσοστιαίων στόχων (δηλ. σε σχέση με το με στόχο να επιτευχθεί το καλύτερο δυνατό διάγραμμα υλοποίησης και τις θετικές επιπτώΑΕΠ), καθώς ο φαύλος κύκλος που προανααποτέλεσμα με τις λιγότερο αρνητικές συνέσεις τους. Από την άλλη μεριά και η ελληνική φέρθηκε έχει ως αποτέλεσμα η επίτευξη των πειες για τη χώρα μας. κυβέρνηση επαναπαύθηκε θεωρώντας ότι η «κινούμενων» στόχων να είναι πρακτικά ανέ-

Nοέμβριος/2011

crash 139

140_147_GERMANIKES APOZIMIOSEIS 10/27/11 10:52 PM Page 140

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ Τέλη Νοέμβρη ή Δεκέμβρη θα αποφασίσει το Διεθνές Δικαστήριο για τα δισεκατομμύρια ευρώ που χρωστούν οι Γερμανοί στην Ελλάδα

ΤΡΑΚΑΔΟΡΟΙ

ΓΕΡΜΑΝΟΙ

φέρτε πίσω τις... σταφίδες Του Δημήτρη Κωνσταντάρα

http://www.greece.org/blogs/wwii/ γίνεται δημοψήφισμα για τις γερμανικές αποζημιώσεις-επανορθώσεις» και την επεξήγηση ότι «Θα εκτιμήσουμε την υπογραφή σας στο αίτημα μας που ζητά από τη γερμανική κυβέρνηση να πληρώσει στην Ελλάδα τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το κατοχικό δάνειο και τις πολεμικές επανορθώσεις». Ο ρυθμός υπογραφής του αιτήματος είναι ταχύτατος και ήδη έχουν υπογράψει περίπου 30.000 άτομα, με αυξανόμενο ρυθμό. «Όχι μόνο μερικά πυρπολημένα χωριά... Η καταστροφή της ελληνικής οικονομίας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής 1941-1944 και το πρόβλημα των αποζημιώσεων» Αύγουστος 2011 Δύο αποσπάσματα από την ανωτέρω μελέτη, μεταφρασμένα στα ελληνικά)

▲ ▲

ε όπλα τους τη στήριξη και γνωμοδότηση του Γερμανού ιστορικού της Οικονομικής Επιστήμης Kαρλ Χάιντς Ροθ, του επίσης Γερμανού ιστορικού Χάγκεν Φλάισερ και τη λεπτομερή ανάλυση του γερμανικού πολεμικού χρέους προς την Ελλάδα που περιλαμβάνει στοιχεία μεταξύ… αστείου και σοβαρού (μας έκλεψαν 71.000 τόνους σταφίδα, 18.000 τόνους ελαιόλαδο και 85.000 τόνους ανατολίτικο καπνό που κάλυψαν τις «καπνιστικές ανάγκες» όλης της Γερμανίας για έναν ολόκληρο χρόνο) μια πολύ μεγάλη ομάδα Ελλήνων της διανόησης, τηςεΕπιστήμης, καθηγητών Πανεπιστημίων από όλο τον κόσμο και απλών πολιτών δίνει τον «υπέρ πάντων αγώνα» με σύνθημα: «Δώστε στην Ελλάδα αυτά που της χρωστάτε». Για να ενδυναμώσει αυτό το αίτημα που εξαπλώνεται καθημερινά ανά τον κόσμο, η ομάδα αυτή δημιούργησε ειδικό ιστότοπο με τη σημείωση ότι «Στην ειδική ιστοσελίδα,

ΕΣ ΥΠΕΡ Φ Α Ρ Γ Ο Π Υ 0 30.00 οσελίδα τ σ ι ν η τ σ Σ Ο ΤΗΣ ΕΛΛΑΔ .org/blogs/wwii e www.greec

Μπορεί να μην άρπαξαν τα μάρμαρα της Ακρόπολης, οι Γερμανοί όμως έστειλαν στη χώρα τους ανεκτίμητους αρχαιολογικούς θησαυρούς, για τους οποίους αρνούνται να μας αποζημιώσουν

Απίστευτο: Μας έκλεψαν μέχρι και τις σταφίδες και κάπνιζαν τράκα τον καπνό μας επί ένα χρόνο • Συγκλονίζουν οι λεπτομέρειες για τις γερμανικές οφειλές • Στο 1 τρισ. 200 δισ. υπολογίζουν τις γερμανικές οφειλές προς το δημόσιο... 140 crash Νοέμβριος/2011

140_147_GERMANIKES APOZIMIOSEIS 10/27/11 10:52 PM Page 141

«Οι Γερμανοί έχουν αρπάξει από τους Έλληνες ακόμη και τα κορδόνια των παπουτσιών τους» Μουσολίνι προς Κόμη Τσιάνο, Ιταλό υπουργό Εξωτερικών

Σε συνέντευξη Τύπου του Εθνικού Συμβουλίου έγινε ενημέρωση από τον πρόεδρο και τον γ.γραμματέα Μανώλη Γλέζο και Ευάγγελο Μαχαίρα αντίστοιχα. Στο τέλος διακήρυξαν την παρακάτω απόφαση: Αν, έπειτα από οποιαδήποτε απόφαση της Χάγης, η Γερμανία δεν μας δώσει αυτά που μας χρωστάει, είμαστε αποφασισμένοι να κηρύξουμε μποϊκοτάζ σε όλα τα γερμανικά προϊόντα. Με την απόλυτη βεβαιότητα ότι θα το αποδεχθούν και θα το πραγματοποιήσουν όλος ο ελληνικός λαός και όλος ο απόδημος ελληνισμός. Από δω και πέρα ένα θα είναι πια το μοναδικό κυρίαρχο σύνθημα όλων μας:

Δεν σας χρωστάμε... Μας χρωστάτε... Νοέμβριος/2011

crash 141

140_147_GERMANIKES APOZIMIOSEIS 10/27/11 10:52 PM Page 142

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

«Η καταστροφή της Ελλάδας ήταν κυρίως η καταστροφή της ελληνικής οικονομίας κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής 1941-1944»

Εμβληματικές μορφές της ελληνικής αντίστασης στον κατακτητή ο Μανώλης Γλέζος και ο σύντροφός του Απόστολος Σάντας (πρόσφατα «έφυγε» από τη ζωή) κατάφεραν, κατεβάζοντας τη γερμανική σημαία από τον ιστό στην Ακρόπολη, ισχυρότατο πλήγμα στο ηθικό των Ναζί

Καρλ Χάιντς Ροθ, Γερμανός ιστορικός της οικονομικής επιστήμης ▲ ▲

«Πράγματι οι Γερμανοί Ναζί καταλήστεψαν την Ελλάδα. Έως τις αρχές Ιουνίου 1943 ήταν αποθηκευμένες στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης τεράστιες ποσότητες από τα μέταλλα χρώμιο, ψευδάργυρο, κασσίτερο, χαλκό, μόλυβδο, έτοιμα να σταλούν στη Γερμανία. Επιπρόσθετα οι διευθυντές των γερμανικών βιομηχανιών έβαλαν κάτω από τον έλεγχο τους όλη την παραγωγή σε βιομηχανικά μέταλλα αυτής της χρονιάς, όπως βωξίτη, μαγγάνιο, νικέλιο, μολυβδαίνιο και σιδηροπυρίτη. Έτσι η αξία όλων αυτών των πρώτων υλών της χρονιάς, που μεταφέρθηκαν στη Γερμανία, ανέβηκε στο ποσό από 45 σε 50 εκατ. γερμανικά μάρκα. Όμως δεσμεύτηκαν και μεταφέρθηκαν στη Γερμανία ακόμη και τεράστιες ποσότητες πετρελαίου και κάρβουνου (10,000 τόνοι), καθώς επίσης και τα σημαντικότερα αγροτικά εξαγώγι-

μα προϊόντα, ανάμεσα στα οποία: 71.000 τόνοι σταφίδες, 18.000 τόνοι ελαιόλαδο, 7.000 τόνοι βαμβάκι, 3.500 τόνοι ζάχαρη, 3.000 τόνοι ρύζι και 305 τόνοι κουκούλια μεταξιού. Πέρα απ' αυτά οι επιφορτισμένοι αξιωματικοί για τα οικονομικά κατέσχεσαν τα μηχανήματα της πολεμικής βιομηχανίας του Μποδοσάκη και μεγάλο μέρος των τρένων του ΟΣΕ. Η σημαντικότερη όμως λεία ήταν ο καπνός. Έως την 1η Σεπτεμβρίου 1944 δημεύτηκαν και μεταφέρθηκαν στη Γερμανία 126.000 τόνοι χρώμιο, 91.000 τόνοι βωξίτης, 71.000 τόνοι νικέλιο, 14.000 τόνοι μαγνήσιο, 44.000 τόνοι σιδηροπυρίτης και 71.000 τόνοι μολυβδαίνιο. Κοντά σ' αυτά προστέθηκαν και 30.000 τόνοι ανατολίτικος καπνός, για την προμήθεια των γερμανικών εργοστασίων σιγαρέτων και πολλές άλλες αγροτικές πρώτες ύλες για τη γερμανική βιομη-

χανία». Τελική έκθεση του τμήματος εξόρυξης μεταλλευμάτων της στρατιωτικής υπηρεσίας για την οικονομία της Ελλάδας στη υπηρεσία ΟΚW από 10.09.1944. Εκδόθηκε ως ντοκουμέντο, νούμερο 16, εκδοθέν από τον Martin Seckendorf στο βιβλίο του: «Η κατοχική πολιτική του γερμανικού φασισμού στη Γιουγκοσλαβία και την Ελλάδα». πως αναφέρουν σε πολλαπλές τους ανακοινώσεις τα μέλη Γραμματείας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα: « Τον Οκτώβριο του 1940 η Ελλάδα υποχρεώθηκε να μπει στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο με την απρόκλητη εισβολή των στρατευμάτων του Μουσολίνι στην Ήπειρο. Ο Χίτλερ, για να σώσει τον Μουσολίνι από μια ταπεινωτική ήττα, εισέβαλε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1941.

Το πλιάτσικο σε τόνους προϊόντων 10.000 τόνοι

κάρβουνο

91.000 τόνοι

βωξίτη

71.000 τόνοι

σταφίδα

71.000 τόνοι

μολυβδαίνιο

7.000 τόνοι

βαμβάκι

18.000 τόνοι

ελαιόλαδο

3.000 τόνοι

ρύζι

44.000 τόνοι

σιδηροπυρίτη

350 τόνοι

κουκούλια μεταξιού

71.000 τόνοι

νικέλιο

126.000 τόνοι

χρώμιο

14.000 τόνοι

μαγνήσιο

142 crash Νοέμβριος/2011

140_147_GERMANIKES APOZIMIOSEIS 10/27/11 10:52 PM Page 143

Είναι αλήθεια... ...ότι το 1959 η κυβέρνηση Κ. Καραμανλή υποχρεώθηκε από τη «δημοκρατική» Γερμανία να κλείσει-αναστείλει τη λειτουργία του Ελληνικού Γραφείου Εγκληματιών Πολέμου (με προϊστάμενο τον εισαγγελέα Ι. Τούσση) και να στείλει τους 800 φακέλους στη «Δικαιοσύνη» της τότε Δυτικής Ομοσπονδιακής Γερμανίας, με την υπόσχεση ότι θα ασκήσουν οι ίδιοι δίωξη στους ομοεθνείς τους, επειδή είναι, τώρα πια... δημοκράτες! ...ότι από τους 800 Γερμανούς στρατιωτικούς εναντίον των οποίων είχε ασκήσει δίωξη το μεταπολεμικό Ελληνικό Γραφείο Εγκληματιών Πολέμου, για τη γενοκτονική δράση τους στην Ελλάδα, η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ισοπέδωση και το κάψιμο 2.500 (!) χωριών, 50.000 εκτελέσεις μαχητών και αθώων πολιτών και το θάνατο 300.000 ανθρώπων από την πείνα (λιμό) το χειμώνα του 1941, αλλά και μέχρι το 1945, και δεκάδες χιλιάδες σωματικά αναπήρους και ψυχικά ασθενείς, δεν καταδικάστηκε κανένας! ...ότι η «δημοκρατική» Γερμανία τους απάλλαξε όλους (!) με βουλεύματα, με το ατράνταχτο νομικό επιχείρημα ότι τα όλα τα εγκλήματα (και το ξεκοίλιασμα εγκύων) αποτελούσαν νόμιμα «στρατιωτικά αντίποινα» για τη δράση «ανταρτών» (όπως και το χιτλερικό διάταγμα για 50 εκτελέσεις Ελλήνων για κάθε Γερμανό που σκοτώθηκε από αντιστασιακούς!). ...ότι μπορεί ο Ανδρέας Παπανδρέου, μετά από πολλά χρόνια αβελτηρίας, να αποφάσισε στον τελευταίο του λόγο μπροστά στην κοινοβουλευτική ομάδα του ΠΑΣΟΚ (Μάιος 1995) να ανακοινώσει ότι δίνει εντολή στον Έλληνα πρέσβη στη Βόννη να υποβάλει διπλωματική «ρηματική διακοίνωση» προς τη Γερμανία, με την οποία ζητά την έναρξη διαπραγματεύσεων για την τακτοποίηση των οφειλών της Γερμανίας. Ο «ευρωπαϊστής» όμως Κ. Σημίτης με το σκεπτικό ότι «πρέπει να κοιτάμε μπροστά» και όχι στο «παρελθόν», για να χτίσουμε τη «δυνατή Ελλάδα»... ...ότι δύο μέρες πριν την εκπνοή της σχετικής προθεσμίας, τον Ιανουάριο του 2011, η ελληνική κυβέρνηση αποφάσισε να προσφύγει στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για το ζήτημα των αποζημιώσεων των οικογενειών των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας στο Δίστομο. Την απόφαση ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός κατά τη διάρκεια του υπουργικού συμβουλίου. ...ότι με μια ιστορική απόφαση ιταλικό δικαστήριο δικαιώνει τους συγγενείς θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας στο Δίστομο, ανοίγοντας το δρόμο για την καταβολή των γερμανικών αποζημιώσεων. Το ανώτατο δικαστήριο της Ιταλίας απέρριψε αίτηση που είχε καταθέσει η Γερμανία, κατά της ευνοϊκής απόφασης του Εφετείου της Φλωρεντίας. Το 2007 το Εφετείο της Φλωρεντίας είχε κρίνει ότι ακίνητα της Γερμανίας που βρίσκονται σε ιταλικό έδαφος μπορούν να κατασχεθούν ώστε να αποζημιωθούν οι συγγενείς των εκτελεσθέντων.

Ο Γερμανός καθηγητής Δρ. Καρλ Χάιντς Ροθ, ιστορικός της οικονομικής επιστήμης

Η Ιταλία πλήρωσε στην Ελλάδα το μερίδιό της από το κατοχικό δάνειο. Η Ιταλία και η Βουλγαρία πλήρωσαν πολεμικές επανορθώσεις στην Ελλάδα και η Γερμανία πλήρωσε πολεμικές επανορθώσεις στην Πολωνία το 1956 και στη Γιουγκοσλαβία το 1971. Η Ελλάδα απαίτησε από τη Γερμανία την πληρωμή του κατοχικού δανείου το 1945, 1946, 1947, 1964, 1965, 1966, 1974, 1987 και το 1995. Παρά ταύτα, η Γερμανία αρνείται συστηματικά να πληρώσει στην Ελλάδα τις υποχρεώσεις της που απορρέουν από το κατοχικό δάνειο και τις πολεμικές επανορθώσεις. Το 1964 ο Γερμανός Καγκελάριος Erhard υποσχέθηκε την πληρωμή του δανείου μετά την ενοποίηση της Γερμανίας,

που πραγματοποιήθηκε το 1990. Ενδεικτικό της σημερινής αξίας των γερμανικών υποχρεώσεων προς την Ελλάδα είναι το ακόλουθο: εάν χρησιμοποιηθεί σαν τόκος ο μέσος τόκος των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ από το 1944 μέχρι το 2010, που είναι περίπου 6%, η σημερινή αξία του κατοχικού δανείου ανέρχεται στα 163,8 δισεκατομμύρια δολάρια και αυτή των πολεμικών επανορθώσεων στα 332 δισεκατομμύρια δολάρια. Στις 2 Ιουλίου 2011 ο Γάλλος οικονομολόγος και σύμβουλος της γαλλικής κυβέρνησης Jacques Delpla δήλωσε ότι οι οφειλές της Γερμανίας στην Ελλάδα για το Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ανέρχονται σε 575 δισεκατομμύρια

▲ ▲

Η Ελλάδα λεηλατήθηκε και ερειπώθηκε από τους Γερμανούς όσο καμία άλλη χώρα κάτω από την κατοχή τους. Σύμφωνα με τον Διεθνή Ερυθρό Σταυρό, τουλάχιστον 300.000 Έλληνες πέθαναν από την πείνα – άμεσο αποτέλεσμα της γερμανικής λεηλασίας. Ο Μουσολίνι παραπονέθηκε στον υπουργό του των Εξωτερικών, Κόμη Τσιάνο, « Οι Γερμανοί έχουν αρπάξει από τους Έλληνες ακόμη και τα κορδόνια των παπουτσιών τους ». Η Γερμανία και η Ιταλία επέβαλαν στην Ελλάδα όχι μόνο υπέρογκες δαπάνες κατοχής, αλλά και ένα αναγκαστικό δάνειο (κατοχικό δάνειο) ύψους 3,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ο ίδιος ο Χίτλερ είχε αναγνωρίσει την υποχρέωση της Γερμανίας να πληρώσει αυτό το χρέος και είχε δώσει οδηγίες να αρχίσει η διαδικασία πληρωμής του. Μετά το τέλος του πολέμου η Συνδιάσκεψη των Παρισίων επιδίκασε στην Ελλάδα 7,1 δισεκατομμύρια δολάρια για πολεμικές επανορθώσεις έναντι της ελληνικής απαίτησης 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων.

...ότι η υπόθεση έχει μεταφερθεί στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, κατόπιν προσφυγής της Γερμανίας, ενώ η ελληνική πολιτεία έχει ήδη αποστείλει στοιχεία στη Χάγη, προκειμένου να υποστηρίξει τους ισχυρισμούς των συγγενών των θυμάτων στο Δίστομο. Γερμανοί πολίτες συγκεντρώθηκαν στη γερμανική πρεσβεία στο Κολωνάκι ζητώντας την καταβολή των γερμανικών αποζημιώσεων στην Ελλάδα. Ο Γερμανός πρόξενος στην Αθήνα τόνισε ότι δεν τίθεται θέμα γερμανικών αποζημιώσεων, λέγοντας ότι η Γερμανία αναγνωρίζει μόνο το ηθικό κομμάτι της σφαγής του Διστόμου.

Νοέμβριος/2011

crash 143

140_147_GERMANIKES APOZIMIOSEIS 10/27/11 10:52 PM Page 144

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

▲ ▲

δολάρια (Les Echos, Saturday, July 2, 2011). Ο Γερμανός ιστορικός οικονομολογίας Dr. Albrecht Ritschl συνέστησε στη Γερμανία να ακολουθήσει μια περισσότερο μετριοπαθή πολιτική στην ευρωκρίση του 2008-2011, διότι ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπη δικαιολογημένων απαιτήσεων για πολεμικές επανορθώσεις του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου (Der Spiegel, June 21, 2011, guardian.co.uk, June 21, 2011). Στο Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο η Ελλάδα έχασε 13% του πληθυσμού της. Ένα μέρος αυτού του πληθυσμού χάθηκε στη μάχη, αλλά το μεγαλύτερο ποσοστό χάθηκε από την πείνα και τα εγκλήματα πολέμου των Γερμανών. Οι Γερμανοί δολοφόνησαν τους κατοίκους 89 ελληνικών πόλεων και χωριών, έκαψαν περισσότερα από 1.700 χωριά και εκτέλεσαν πολλούς από τους κατοίκους αυτών των χωριών. Μετέτρεψαν τη χώρα σε ερείπια και λεηλάτησαν τους αρχαιολογικούς της θησαυρούς. Ζητούμε από τη γερμανική κυβέρνηση να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις της προς τη Ελλάδα, που εκκρεμούν για πολλές δεκαετίες, πληρώνοντας το αναγκαστικό κατοχικό δάνειο, και πολεμικές επανορθώσεις ανάλογες των υλικών ζημιών, των εγκλημάτων και των λεηλασιών που διέπραξε η πολεμική μηχανή των Γερμανών. Χάγκεν Φλάισερ, που από το 1977 ζει μόνιμα στην Ελλάδα, από το 1985 είναι (και) Έλληνας πολίτης και σήμερα διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Αθήνας νεότερη και σύγχρονη ελληνική και ευρωπαϊκή ιστορία, είναι ο ιστορικός που έχει μελετήσει περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον το γερμανικό κατοχικό χρέος στην Ελλάδα. Σε πρόσφατη συνέντευξή του μίλησε για τα 5 δισεκατομμύρια ευρώ που δεν πιέσαμε να μας δοθούν επί περισσότερο από μισό αιώνα και επισημαίνει ότι η Γερμανία είχε θέσει ως όρο εισόδου της Ελλάδας στην ΕΟΚ την παραίτηση από τις πολεμικές αποζημιώσεις . «Λυπάμαι για την πρώτη μου πατρίδα. Όταν οι Αμερικανοί απαίτησαν αποζημιώσεις λέγοντας ότι θα μποϊκοτάρουν τα γερμανικά προϊόντα οι Γερμανοί υποχώρησαν. Τη δεκαετία του 1990 στέλεχος του υπουργείου Εξωτε-

Η ακροαματική διαδικασία στο Διεθνές

ρικών της Γερμανίας είπε ότι “οι Έλληνες νομίζουν ότι επειδή μας εξεβίασαν οι Αμερικανοί μπορούν να κάνουν το ίδιο. Ε, υπάρχει και μια μικρή διαφορά”. Δηλαδή στους μεγάλους υποκύπτουμε και στους άλλους “κλωτσάμε”». Το 2008 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Νεφέλη το προτελευταίο του βιβλίο με τίτλο «Οι

πόλεμοι της μνήμης, ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος στη δημόσια ιστορία». Η μελέτη του προσεγγίζει και αναλύει σειρά ζητημάτων γύρω από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο, που άπτονται της συλλογικής μνήμης. Σκοπός του είναι να γεφυρώσει τα συμβάντα των δεκαετιών 19301940 με το πώς προσλαμβάνονται στη σημερι-

Αναλυτικά το «τρίδυμο» των οφειλών προς την Ελλάδα Στα τέλη Ιουλίου ο Μανώλης Γλέζος και ο Στέφανος Ληναίος, πρόεδρος και υπεύθυνος, αντίστοιχα, της Γραμματείας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, εκλήθησαν και κατέθεσαν στην Επιτροπή Εξωτερικών Υποθέσεων της Βουλής των Ελλήνων, παρόντος και του υπουργού Εξωτερικών Σταύρου Λαμπρινίδη, ενημερώνοντας όλα τα μέλη 144 crash Νοέμβριος/2011

της Επιτροπής, με πλήρη και αναλυτικά στοιχεία, για ολόκληρο το μέγιστο πρόβλημα των οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα. Ο Μανώλης Γλέζος ανέλυσε διεξοδικά τις οφειλές της Γερμανίας προς την Ελλάδα: Α) Οφειλές προς το Δημόσιο: Αρχαιολογικοί θησαυροί, επανορθώσεις για την καταστροφή της ελληνικής οικονομίας, ύψους 7,1 δισ. δολαρίων και το αναγκαστικό δάνειο ύψους 3,5 δισ. δολαρίων αγοραστικής

αξίας 1938 ΧΩΡΙΣ τους τόκους και για τα 2 ποσά. Συγκεκριμένα: 1. Η επιστροφή των αρχαιολογικών θησαυρών και των έργων Τέχνης, καταγεγραμμένων από τη Δ/νση Αρχαιοτήτων και Ιστορικών Μνημείων και από το Τμήμα Αρχαιολογίας Παν/μίου Αθηνών. 2. Η Διασυμμαχική Επιτροπή 19 χωρών της Ευρώπης, στο Παρίσι, το 1946

140_147_GERMANIKES APOZIMIOSEIS 10/27/11 10:52 PM Page 145

Δικαστήριο της Χάγης και η Ελλάδα Μ

ε τη σφαγή των Ελλήνων από τους Γερμανούς στο στόμου» ήταν τα γερμανικά δικαστήρια– η απόφαση του Δίστομο στο «ελληνικό» επίκεντρό της και ως μοΔιεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης αναμένεται το νωρίτεναδικό –στην ουσία– θέμα άμεσου ελληνικού ενδιαφέρο στα μέσα Νοεμβρίου και το αργότερο στα τέλη Δεροντος έγινε στα μέσα Σεπτεμβρίου στο Διεθνές Δικακεμβρίου. στήριο της Χάγης η ακροαματική διαδικασία για την Πάντως, σύμφωνα με την άποψη των Ελλήνων εκπροπροσφυγή της Γερμανίας κατά της Ιταλίας. Η διαδικασία σώπων, οι πιθανότητες να δικαιωθεί η Ελλάδα είναι πολύ αφορούσε στην κατάσχεση ιταλικών ακινήτων από τους μικρές!!! Γερμανούς σε ιταλικό έδαφος. Και σύμφωνα με άριστες πληροφορίες, παρά το αίτηΜε αυτή την αφορμή, υπήρξε και ελληνική παρέμμα η μέχρι τώρα παθητική στάση όλων των ελληνικών βαση και τοποθέτηση για το Δίστομο και γενικότερα κυβερνήσεων, στο μέγιστο αυτό εθνικό θέμα, να γίνει για τις γερμανικές θηριωδίες στην Ελλάδα κατά την ενεργητική και «οι υπουργοί Δικαιοσύνης, Εξωτερικών κατοχή, ενώ η όλη διαδικασία ξεκίνησε με αφορμή μια και Οικονομικών, τουλάχιστον, να παρακολουθήσουν σειρά αποφάσεων της ιταλικής δικαιοσύνης που επιαυτή την πολυσήμαντη για τα εθνικά μας συμφέροντα δίκασαν αποζημιώσεις σε θύματα σοβαρών παραβιάδίκη στη Χάγη», κάτι τέτοιο δεν έγινε. σεων του ανθρωπιστικού δικαίου που τελέστηκαν από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στην περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου ποΤα παιδιά-θύματα της Σφαγής στις 10 Ιουνίου 1944 λέμου. Με την ευκαιρία, ήρθε και πάλι 7 μωρά κάτω του 1 έτους στην επικαιρότητα το μέγα θέμα του ανεξόφλητου αναγκαστικού Κατοχικού Δανείου της χώρας 40 παιδιά κάτω των 10 ετών μας προς τη Γερμανία και των γερμανικών επανορθώσεων για τις κατοχικές καταστροφές στη 56 παιδιά κάτω των 17 ετών ΙΩΑΝΝΗΣ Α. ΜΑΛΑΜΟΣ ΛΟΥΚΙΑ Σ. ΜΑΛΑΜΟΥ χώρα μας, αφού η Ελλάδα είναι η Ετών 9 Ετών 7 μόνη χώρα η οποία δεν έχει λάβει ως αποζημίωση ούτε ένα ευρώ. Οι αριθμοί είναι αμείλικτοι, σκληροί, απόλυτοι: Ανάμεσα στους 218 σφαγιασθέντες Ανεξάρτητα του τι ειπώθηκε και Διστομίτες από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής στις 10 Ιουνίου 1944, επτά (7) τι ακούστηκε στη Χάγη –λ.χ. το βαήταν μωρά κάτω του ενός έτους! Σαράντα (40) ήταν παιδιά κάτω των 10 ετών! Και πεσικό επιχείρημα των γερμανών νήντα έξι (56) κάτω των 17 ετών! ήταν ότι αρμόδια για την εκδίκαση της υπόθεσης της «Σφαγής του ΔιΈνας στους τέσσερις νεκρούς Διστομίτες ήταν το τίμημα της νιότης σε αυτό το έγκλημα κατά της ανθρωπότητας που ακόμα δεν έχει τιμωρηθεί .

218 σφαγιασθέντες

Η φρίκη του Διστόμου σε αριθμούς

που καταλόγισε να πληρώσει η Γερμανία στην Ελλάδα τις καταστροφές στην οικονομία της, το ποσό των 7,1 δισ. δολ., αγοραστικής αξίας 1938, αντί του ποσού των 14.500 δισ. δολ. που ζήτησε η Ελλάδα, σημερινή αξία σε ευρώ 108 δισ. χωρίς τους τόκους. 3. Το αναγκαστικό δάνειο: Το υπόλοιπο (πλήρωσαν στο τέλος της κατοχής 2 δόσεις), ύψους 3,5 δισ. δολ., σημερινής αξίας 54 δισ. ευρώ χωρίς τους τόκους.

Β) Η καταστροφή της οικονομίας της Ελλάδας. Η πραγμάτωσή της επήλθε: 1. Με την αρπαγή του 51% των μετοχών των ΔΕΚΟ και όλων των μεγάλων ιδιωτικών επιχειρήσεων. 2. Με τη διατροφή των στρατευμάτων κατοχής, σύνολο 670.000 στρατός (γερμανικός, ιταλικός, βουλγαρικός). Ακόμη και με τη διατροφή της στρατιάς του Ρόμελ, του AFRICA CORPS, (κατ’ εξαίρεση, μόνο η Ελλάδα!!!).

λληνες και ξένοι φιλέλληνες αναλυτές που παρακολουθούν επί περισσότερα από 50 χρόνια τις εξελίξεις γύρω από τα κατοχικά χρέη της Γερμανίας στην Ελλάδα και σήμερα παλεύουν για την ελληνική δικαίωση, καταθέτουν: Το Βερολίνο προκειμένου να αντι-

Η διατροφή ανήλθε σε 8 δισ. δρχ., το μήνα. 3. Με το πλαστό χαρτονόμισμα Reichskredit kassenscheine είχαμε άμεση λεηλασία επιχειρηματιών, άμεση λεηλασία ελληνικού χρήματος. Έγινε εξαγορά του με 530.894 χρυσές λίρες Αγγλίας, τον Αύγουστο του 1941. 4. Με τη ληστεία νομισμάτων: Δεκάρικα, εικοσάρικα, τάλιρα, 37.77 τόνοι = πλήρωσαν μόνο 104 χρυσές Νοέμβριος/2011

▲ ▲

γράψει πολλές μελέτες, ιδίως την περίοδο (και τη μεταπολεμική «κληρονομιά») του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, ανάμεσά τους το θεωρούμενο ως έργο αναφοράς «Στέμμα και σβάστικα: η Ελλάδα της Κατοχής και της Αντίστασης, 1941-1944», από το οποίο έχουν κυκλοφορήσει δύο τόμοι.

▲ ▲

νή εποχή. Ο συγγραφέας στο βιβλίο ασχολείται με το Ολοκαύτωμα, τη Δρέσδη, την Ανατολική Ευρώπη, την Ασία και την Άπω Ανατολή, την πολεμική κινηματογραφία, το Χόλιγουντ, τη μνημειολογία, τον αναθεωρητισμό και ακόμα αγγίζει την Ελλάδα του ’40, της Κατοχής και των εμφυλιοπολεμικών συγκρούσεων. Έχει

crash 145

140_147_GERMANIKES APOZIMIOSEIS 10/27/11 10:52 PM Page 146

crash

ΦΑΚΕΛΟΣ

H οικονομική κρίση του σήμερα σε μια ιστορική σύγκριση Μια διάλεξη στη Θεσσαλονίκη με θέμα «Η Επίκαιρη οικονομική κρίση σε μια ιστορική σύγκριση», με ομιλητή τον καθηγητή Δρ. Καρλ Χάιντς Ροθ, το Γερμανό διανοούμενο που σπούδασε ιατρική και ιστορία στην Κολονία, τη Βόννη, το Ντίσελντορφ, το Αμβούργο και τη Βρέμη, προκάλεσε τεράστιο ενδιαφέρον στην κοινή γνώμη. Οι φίλοι του στην Ελλάδα παρουσίασαν στο ακροατήριο πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία για τον ξεχωριστό αυτόν άνθρωπο και καθηγητή, κυρίως ότι το 1984 υπέβαλε τη διδακτορική του διατριβή στην ιατρική (Αμβούργο) και το 1992 στην ιστορία (Βρέμη), ενώ έγινε γνωστό ότι από το 1965 δραστηριοποιείται στη λεγόμενη Νέα Αριστερά. Είναι συνιδρυτής του ιδρύματος για την κοινωνική Ιστορία του 20ού αιώνα, που εδρεύει στο Αμβούργο, και του περιοδικού «1999». Το περιοδικό μετονομάστηκε σε «Κοινωνική Ιστορία» και από το 2010 κυκλοφορεί ηλεκτρονικά σε τρίγλωσση έκδοση. Από το 1994 στον κύκλο ενδιαφερόντων του προστέθηκε η παγκόσμια ιστορία των επιχειρήσεων και των οικονομικών κύκλων του παγκοσμίου συστήματος. Με συντονιστή και διερμηνέα το φίλο του Δρ. Ζήση Παπαδημητρίου, ομότιμο καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, η εισήγηση του Καρλ Χάιντς Ροθ «πέρασε» στους ακροατές του ως θέμα μεγάλου ενδιαφέροντος σε μια εποχή όπου όλοι ασχολούνται με την άθλια κατάσταση της χώρας μας λόγω της κακοδιαχείρισης αλλά και λόγω της εθελοτυφλίας της αδιάφορης Ευρωπαϊκής Ένωσης και της εκμετάλλευσης στην οποία μας υπέβαλαν διάφοροι χρηματοπιστωτικοί οίκοι. Η παγκόσμια οικονομική κρίση που ξέσπασε κατά τη διάρκεια του 2007 μπορεί να κατανοηθεί και να εκτιμηθεί για τα βραχυπρόθεσμα αποτελέσματά της από εμάς, τους σύγχρονους πολίτες, μόνο εάν τη συγκρίνουμε με τις προηγούμενες κρίσεις στο παγκόσμιο βιομηχανικό σύστημα, το 1857-1858, το 1873-1876 και το 1929-1932. Εντοπίζονται εντυπωσιακές ομοιότητες αλλά και σοβαρές διαφορές. Πολύ σημαντική είναι η σύγκριση με την παγκόσμια οικονομική κρίση του προηγούμενου αιώνα, η οποία οδήγησε στη Μεγάλη Ύφεση και στο Β’ Παγκόσμιο πόλεμο.

Κατοχικό ψευτονόμισμα των 50 μάρκων. Χωρίς καμία ουσιαστική αξία για τους κατοίκους της κατεχόμενης Ελλάδας Ποιο δρόμο θα ακολουθήσουμε αυτή τη φορά; Θα καταφέρουμε να δαμάσουμε τις καταστροφικές συνέπειες που απορρέουν από τη δυναμική της κρίσης, να αποφύγουμε την επιστροφή σε «μπλοκ» υπερδυνάμεων προστατευτισμού και να σταματήσει η κοινωνικοοικονομική πόλωση της παγκόσμιας κοινωνίας; Ο Καρλ Χάιντς Ροθ είπε ότι βρισκόμαστε σε μια από τις πιο σημαντικές οικονομικές κρίσεις. Βεβαίως αυτή η κρίση αντιμετωπίζεται διαφορετικά. Εκείνο που έχει σημασία είναι ότι μια κρίση όπως αυτή θα μας απασχολήσει πάρα πολύ. «Ενδεικτικά θα πω», τόνισε ο Γερμανός καθηγητής, «ότι αυτή η κρίση ξεκίνησε από το Χρηματοπιστωτικό Σύστημα πρώτα στην Αμερική και στη συνέχεια επεκτάθηκε στην Ευρώπη, για να προκληθεί μια παγκόσμια κρίση εξαγωγών». Αφού επισήμανε καίρια σημεία της οικονομικής κρίσης, ο ομιλητής, που έγινε δέκτης πολλών ερωτήσεων, απάντησε με ειλικρίνεια σε όσους ανησυχούν για την πορεία της οικονομικής κρίσης.

▲ ▲

νας των Βαλκανίων. Από τα τελευταία εξασφάλιζε στην πολεμική του βιομηχανία το 20% του αντιμονίου, το 50% των ορυκτελαίων, το 60% του βωξίτη και το 100% του νικελίου. Την ίδια στιγμή για τους συμμάχους η μοναδική πύλη των Βαλκανίων ήταν και παρέμενε η Ελλάδα. Λόγω αυτών, η γερμανική απαίτηση για υψηλή κεφαλαιοδότηση από την Ελλάδα ήταν ανελαστική και είχε προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις ακόμα και της κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου, που απειλούσε με παραίτηση.

Παράλληλα ο Μουσολίνι όπως και ο Γερμανός πληρεξούσιος για την Ελλάδα, Γκίντερ Άλτενμπουργκ πίεζαν το Βερολίνο να μειώσει τα έξοδα κατοχής για την Ελλάδα. Το πρόβλημα των μοναδικά υπέρογκων δαπανών κατοχής συνόδευε η «παντός αγαθού» λεηλασία του τόπου, φυσικό επακόλουθο της οποίας ήταν ο λιμός. Ο Άλτενμπουργκ από τις πρώτες ημέρες προειδοποιούσε το Βερολίνο για τον επερχόμενο υποσιτισμό. Παράλληλα ο εκπρόσωπος του Βατικανού, νούτσιος Α. Ρονκάλι, ο μετέπειτα πάπας Ιωάν-

λίρες (!!!) και πήραν ασήμι 18μισι τόνους. Από τα 2δραχμα, 1δραχμα, 20λεπτα, 10λεπτα πήραν 64.50 τόνους, πλήρωσαν μόνο 5μισι χρυσές λίρες (!!!) και πήραν συνολικά 73 τόνους χαλκού. 5. Με το αναγκαστικό δάνειο, με ρηματική διακοίνωση στις 23.3.1942, που επιβλήθηκε στην Ελλάδα και είχε αναδρομική ισχύ από 1.1.1942. Υπόλοιπο: 3,5 δισ. δολ. αγοραστικής αξίας του 1938.

6. Με τις δημεύσεις: Το 10% της αγροτικής παραγωγής. - Επιτάξεις: Σχολεία, νοσοκομεία, ξενοδοχεία, οικήματα. - Κατασχέσεις: Μέσα συγκοινωνίας και μεταφοράς = Σιδηρόδρομοι, πλοία, αυτοκίνητα, ποδήλατα, ακόμη και ζώα, άλογα, μουλάρια, γαϊδούρι;. 7. Με τις αμέτρητες αρπαγές και ληστείες οικιών, καταστημάτων, σε όλη την Ελλάδα. Σημειώνουμε ότι με τους πρόχειρους

υπολογισμούς των οικονομολόγων-μελών του Εθνικού μας Συμβουλίου, το σύνολο των γερμανικών οφειλών προς το Δημόσιο ανέρχεται περίπου στο ιλιγγιώδες ποσό των 1 τρισ. και 200 δισ. ευρώ! Γ) Προς τα θύματα: 89 αναγνωρισμένα ολοκαυτώματα. - Ολόκληρη η Ελλάδα είναι ένα ολοκαύτωμα-νεκροταφείο αμέτρητων μαρτυρικών πόλεων, 13,5% του ελληνικού πληθυσμού.

▲ ▲

μετωπίσει τους στρατιωτικούς και στρατηγικούς του στόχους στην ευρύτερη ελληνική περιοχή, Λιβύη-Μ. Ανατολή-Βαλκάνια, είχε υποχρεώσει την Ελλάδα να κεφαλαιοδοτεί και να συντηρεί τα στρατεύματα που στάθμευαν σ' αυτήν και είχαν πεδίο δράσης την ευρύτερη περιοχή της. Αυτά ήταν υπερπολλαπλάσια από εκείνα των στρατευμάτων κατοχής. Επιπλέον η Ελλάδα ανεφοδίαζε με τρόφιμα το μέτωπο της Λιβύης. Στόχος των στρατευμάτων αυτών ήταν τα πετρέλαια της Λιβύης-Μ. Ανατολής και η ενίσχυση της άμυ-

146 crash Νοέμβριος/2011

140_147_GERMANIKES APOZIMIOSEIS 10/27/11 10:52 PM Page 147

«Το μπλόκο της Κοκκινιάς», υπέροχο χαρακτικό του μοναδικού καλλιτέχνη Τάσου

Η Ελλάδα εξαναγκάστηκε να πληρώνει τη διατροφή των στρατευμάτων κατοχής (συνολικά 670.000 άντρες του γερμανικού, ιταλικού και βουλγαρικού στρατού). Ακόμη και τη διατροφή της στρατιάς του Ρόμελ... νης ΚΓ', μετά από έρευνές του, διαπίστωνε τριπλασιασμό των θανάτων σε Αθήνα-Πειραιά λόγω λιμού το χειμώνα 1941-42 και ο Γκέμπελς σημείωνε στο ημερολόγιό του: «... η πείνα (στην Ελλάδα) έχει καταστεί ενδημική νόσος. Στους δρόμους της Αθήνας οι άνθρωποι πεθαίνουν κατά χιλιάδες από εξάντληση». Το πρόβλημα του λιμού καθιστούσε οξύτερο το Λονδίνο, που είχε κηρύξει την Ελλάδα σε επισιτιστική καραντίνα για να εξωθήσει τον ελληνικό πληθυσμό προς την αντίσταση. Η πείνα, η ανομία και τα φιλοαγγλικά αισθήματα γίνονταν τόσο απειλητικά, που οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να τα αγνοήσουν. Ο υποσιτισμός τους απασχολούσε γιατί υποκινούσε λαϊκές αντιδράσεις και την αντίσταση. Έτσι οι Δυνάμεις Κατοχής οδηγήθηκαν σε μια αδήριτη πραγματικότητα δύο ανελαστικών και αντικρουομένων απαιτήσεων. Από τη μια η κεφαλαιοδότηση από την Ελλάδα των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Άξονα στην ευρύτερη περιοχή της και από την άλλη η πείνα που οδηγούσε στην εξέγερση και την αντίσταση. Για την αντιμετώπιση του προβλή-

ματος οι Δυνάμεις Κατοχής, τον Οκτώβριο του 1941, έστειλαν στην Ελλάδα οικονομικούς τεχνοκράτες, δίχως όμως κάποιο αποτέλεσμα. Στη συνέχεια το πρόβλημα απασχόλησε τους πάντες και έλαβε οξύτατη μορφή στην ιταλογερμανική δημοσιονομική συνδιάσκεψη εμπειρογνωμόνων, από τον Ιανουάριο μέχρι το Μάρτιο του 1942 στη Ρώμη. Η γερμανική επιμονή για υψηλή κεφαλαιοδότηση από την Ελλάδα οδήγησε σε αδιέξοδο. ο μέλος της Γραμματείας Δαμιανός Βασιλειάδης δηλώνει: «Υπήρξε μια έντονη αλληλογραφία με όλον αυτόν τον κόσμο, εντός και εκτός Ελλάδος ώσπου να καταλήξουμε στο ψήφισμα, Όμως δεν είναι το μοναδικό. Με τον καθηγητή κ. Μπίλλη προγραμματίσαμε και θέσαμε σε εφαρμογή τόσο την έκθεση του Μανώλη Γλέζου στην Εξωτερικών Υποθέσεων με σημαντικότατα στοιχεία που μου έστειλαν δύο φίλοι μου Γερμανοί μεταφρασμένα στα αγγλικά και γαλλικά για να σταλούν εκτός από τη Γερμανία και στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και παντού, όπου χρει-

άζεται. Βασικά σε όλο το Διαδίκτυο. Επίσης την έκθεση του Γερμανού φίλου για τις αποζημιώσεις με πηγές γερμανικές και όχι ελληνικές. Αυτό το κείμενο μεταφράστηκε από τον φίλο μου Αλέκο Κορωνάκη στα ελληνικά, το έστειλα στον κ. Ρίγο να φροντίσει να μεταφραστεί στα αγγλικά και θα σταλεί παντού. Είναι η πιο πλήρης έκθεση, κατά την άποψή μου, για τις γερμανικές αποζημιώσεις και μάλιστα από γερμανικές πηγές, όπως είπα. Αυτα τα κείμενα θα τα στείλει ο πρώην επίκουρος καθηγητής κ. Μπίλλης, με τον οποίο έχουμε μια μόνιμη συνεργασία στα εθνικά θέματα, παντού. Σκοπεύουμε δηλαδή να εκθέσουμε τη Γερμανία στα μάτια όλου του κόσμου και να αντιστρέψουμε τις κατηγορίες που εκτοξεύουν τα ΜΜΕ στη Γερμανία, αλλά και επίσημες κυβερνητικές πηγές εναντίον των Ελλήνων και της Ελλάδας. Βασικά έχουμε αναλάβει το έργο που κανονικά θα έπρεπε να είχε αναλάβει το υπουργείο Εξωτερικών. Αυτή είναι η αλήθεια.° Νοέμβριος/2011

crash 147

148_149_T_T_RECLAMA 10/27/11 10:53 PM Page 148

crash

OIKONOMIA

Η ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΟΥ ΕΜΑΘΕ ΤΗΝ • 1902: Επίσημη έναρξη εργασιών του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου

• 1900: Πρώτη ολοκληρωμένη μορφή του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου στην Κρήτη, τον καιρό που το νησί δεν είχε ακόμη ενωθεί με την Ελλάδα

ο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο ιδρύθηκε το 1900 με στόχο την κοινωνική προσφορά, και την οικοδόμηση μιας μακράς παράδοσης κύρους και αξιοπιστίας, που μέχρι σήμερα συνιστά κύριο χαρακτηριστικό της φυσιογνωμίας του. Από τις πρώτες δεκαετίες της λειτουργίας του, κατάφερε να απευθυνθεί σε πλατιά στρώματα του εργαζόμενου πληθυσμού, να κερδίσει την εμπιστοσύνη τους και να συγκεντρώσει ένα σημαντικό μέρος της λαϊκής αποταμίευσης. Η μετάδοση της έννοιας της αποταμίευσης υπήρξε μια από τις σπουδαιότερες προσφορές του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου στην ελληνική κοινωνία. Οι λαϊκές καταθέσεις έγιναν στα «χέρια» του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου ένα εθνικό κεφάλαιο που χρησιμοποιήθηκε για να συμβάλλει στην ανάπτυξη της χώρας, να στηρίξει το κράτος και τους πολίτες, ακόμα και στις πιο δύσκολες ιστορικές περιόδους. Η φράση «φασούλι το φασούλι», μετετράπη με τον καιρό από μια απλή παροιμία σε προϋπόθεση ελευθερίας και ανεξάρτητων επιλογών, χτίζοντας κουλτούρα αποταμίευσης στις συνει-

• 1914-1915: Η έδρα του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου μεταφέρεται στην Αθήνα

• 1909: Ίδρυση του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου σε όλη την επικράτεια

δήσεις των Ελλήνων, πάντα με την υπογραφή του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου. «Η νέα υπηρεσία των κουμπαράδων ετέθη εις εφαρμογήν κατά τα μέσα Αυγούστου, αποτελέσασα εν εκ των αποτελεσματικότερων μέσων διαφήμισης και συνέχεια της αποταμιευτικής πολιτικής και δράσεως προς επέκτασιν και παγίωσιν της συνήθειας της αποταμιεύσεως» αναφέρει η έκθεση ανάπτυξης του Ιδρύματος το 1934. Από τότε μέχρι και σήμερα, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο είναι ο πρωτοπόρος της αποταμίευσης , μετρώντας πάνω από έναν αιώνα προσφοράς στον άνθρωπο και στην ελληνική κοινωνία.

χρήματά του και τα φέρνει στο Ταμιευτήριο προς κατάθεση. Με στόχο κυρίως την παιδική αποταμίευση, κάθε κουμπαράς ήταν αριθμημένος και κλείδωνε με κλειδί που φυλασσόταν σε κάθε Ταχυδρομική υπηρεσία της εποχής. Μέχρι το 1940 διατέθηκαν 95.000 κουμπαράδες εμφυσώντας κουλτούρα αποταμίευσης στην ελληνική κοινωνία. Σήμερα, τόσα χρόνια μετά, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο καλλιεργεί εκ νέου το πνεύμα της αποταμίευσης, φέρνοντας τον σε ολοένα και περισσότερα παιδικά χέρια.

Ο κουμπαράς - σύμβολο της αποταμίευσης

Πρωτοβουλίες για τη διάδοση της αποταμίευσης από το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο

Από το 1934, ημερομηνία που το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο θα χαρίσει τον πρώτο κουμπαρά, το μαγικό κουτί στο οποίο έχουν φυλάξει τα όνειρά τους τόσες γενιές, έχει καθιερωθεί ως σύμβολο της αποταμίευσης, αξίας διαχρονικής και άμεσα συνυφασμένης με την Τράπεζα. Στα χρόνια που ακολουθούν, ο κουμπαράς θα παγιωθεί στη συνείδηση του κόσμου ως το μέσο με το οποίο ο αποταμιευτής συγκεντρώνει τα

Από την ίδρυση του ακόμα, πριν από 110 χρόνια, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξη της ιδέας της αποταμίευσης. Έχοντας συνδέσει τη μακρά του ιστορία με το θεσμό, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο δημιουργεί αποταμιευτική συνείδηση στους καταναλωτές. Αναγνωρίζοντας ωστόσο τη δύσκολη συγκυρία των ημερών, το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο

• 1970: Οι καταθέσεις ξεπερνούν τα 21 δις δραχμές με ποσοστό συμμετοχής του Οργανισμού στην αποταμίευση 31%. Η έδρα του μεταφέρεται στην συμβολή των οδών Πεσμαζόγλου και Αριστείδου

• 1961: Ξεκινά η χρυσή εποχή της αποταμίευσης στην Ελλάδα 148 crash Νοέμβριος/2011

• 2002: Το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο μετατρέπεται σε Ανώνυμη Τραπεζική Εταιρία (Ν.3082/2002)

• 2004: Επεκτείνονται οι εργασίες στη Λιανική Τραπεζική

148_149_T_T_RECLAMA 10/27/11 10:53 PM Page 149

ΑΠΟΤΑΜΙΕΥΣΗ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΕΣ • 1936: Προσχώρηση στην Παγκόσμια Ημέρα της Αποταμίευσης

• 1930: Το μεγαλύτερο μερίδιο στα αποταμιευτικά μεγέθη

• 1938: Το μεγαλύτερο ποσό σε καταθέσεις 2,6 δισ. δραχμές

φροντίζει να μεταδώσει το αληθινό μήνυμα της ημέρας αυτής, ώστε το αγαθό της αποταμίευσης να μην αποτελεί πολυτέλεια για κανέναν και επιλέγει για φέτος να κάνει το ίδιο αποταμίευση για το κοινό του. Με την πίστη ότι η συνετή διαχείριση κεφαλαίου είναι ζήτημα εκπαίδευσης και σωστής αγωγής, που πρέπει να παρέχεται στη νέα γενιά από νωρίς, η Τράπεζα δίνει κίνητρα σε νέους και παιδιά από άκρη σε άκρη της χώρας να εξοικειωθούν με το θεσμό. Τα καταστήματα του ΤΤ σε όλη την Ελλάδα, από τις αρχές Οκτωβρίου γιόρτασαν και υποδέ-

χτηκαν το κοινό με το σύνθημα «Ο μήνας έχει...50». Όσοι άνοιξαν λογαριασμό Ταμιευτηρίου, μέχρι και το τέλος Οκτωβρίου, με ελάχιστο ποσό κατάθεσης 50 ευρώ, μπήκαν σε διαδικασία κλήρωσης. Στις αρχές Νοεμβρίου θα αναδειχθούν 300 τυχεροί, στους οποίους η Τράπεζα θα καταθέτει κάθε μήνα 50 ευρώ για ένα χρόνο*. Οι πελάτες Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου που διατηρούν τον καταθετικό αποταμιευτικό λογαριασμό «Μεγαλώνω» για παιδιά (ηλικίας μέχρι 18 ετών), συμμετείχαν σε κλήρωση από την οποία αναδείχτηκε ένας τυχερός κάτοχος του λογαριασμού στον οποίο η Τράπεζα τριπλασίασε το υπόλοιπο του λογαριασμού του*. Στις 31 Οκτωβρίου, ημέρα κορύφωσης των εορταστικών εκδηλώσεων πραγματοποιήθηκε η κλήρωση του νέου καταθετικού αποταμιευτικού λογαριασμού «ΤΑΜΙΕΥΤΗΡΙΟ 18 PLUS» για νέους (ηλικίας 18-28 ετών) από την οποία αναδείχτηκαν 10 τυχεροί. Ο πρώτος τυχερός κέρδισε το ποσό των 10.000 ευρώ και οι υπόλοιποι 9 από 1.000 ευρώ ο καθένας*. Στο πλαίσιο διάδοσης του θεσμού στη νέα γενιά, ο διαγωνισμός εικόνας Shoot it, χορηγός

του οποίου είναι το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο, επέλεξε να αφιερώσει τη φετινή του θεματική στην αποταμίευση καλώντας τους νέους να παράγουν τέχνη μέσω των νέων τεχνολογιών. Κάτω από το γενικό τίτλο «Ζουμ στη Δημιουργία Kλικ στην Αποταμίευση», ο διαγωνισμός ζητά από τους συμμετέχοντες να παίξουν με τη φαντασία και τη δημιουργία, χρησιμοποιώντας την αμεσότητα του κινητού τηλεφώνου, ως μέσου έκφρασης. Το διαγωνιστικό αντικείμενο περιλαμβάνει ταινίες μικρού μήκους και Φωτογραφίες, ενώ oι διακριθείσες συμμετοχές θα βραβευθούν με υποτροφίες για σπουδές στην φωτογραφία, το βίντεο και τις νέες τεχνολογίες. Οι Διευθυντές των καταστημάτων του ΤΤ ολόκληρο το μήνα Οκτώβριο επισκέφθηκαν τα Δημοτικά Σχολεία όλης της χώρας, και μοίρασαν στους μικρούς μαθητές παραμύθια και κουμπαράδες, με σκοπό να αναπτυχθεί ένας γόνιμος διάλογος με τα παιδιά και τους εκπαιδευτικούς σχετικά με την αποταμίευση και τα οφέλη της. *Περισσότερες πληροφορίες στα καταστήματα του Ταχυδρομικού Ταμιευτηρίου και των ΕΛΤΑ σε όλη την Ελλάδα καθώς επίσης και στο site της Τράπεζας www.ttbank.gr

• 2006: Χορηγείται στο Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο Ελλάδος η άδεια λειτουργίας πιστωτικού ιδρύματος. Εισάγεται στο Χρηματιστήριο Αθηνών

• 2005: Το Τ.Τ διαμορφώνει ένα νέο πρόσωπο και δρομολογεί τα βήματά του για το Χρηματιστήριο Αθηνών.

• 2011: Το Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο βρίσκεται σταθερά δίπλα στον πολίτη, χτίζοντας καθημερινά σχέσεις εμπιστοσύνης Νοέμβριος/2011

crash 149

150_152_MAKARITISA 10/27/11 10:56 PM Page 150

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Μοιράζουν τα τελευταία ασημικά της... μακαρίτισσας ελληνικής οικονομίας Ψυχάρης και Μπόμπολας, σύμφωνα με τις πληροφορίες και τα ρεπορτάζ που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, έχουν επιδείξει ζωηρό ενδιαφέρον για τα Κρατικά Λαχεία και το Ξυστό του Παναγιώτη Κερτεζίτη

150 crash Νοέμβριος/2011

κόμα και την περίοδο που η χώρα βρίσκεται στην κυριολεξία στην άκρη του γκρεμού, οι γνωστές επιχειρηματικές οικογένειες που εδώ και χρόνια κατάφεραν να αποκομίσουν αμύθητα πλούτη στηριζόμενες στον κρατικό κορβανά και στις σχέσεις διαπλοκής με τη εξουσία, συνωστίζονται ως άλλα… όρνεα για τα τελευταία ασημικά, περιμένοντας στωικά τη μοιρασιά της κληρονομίας της «μακαρίτισσας ελληνικής οικονομίας». Τα δημοσιεύματα του Τύπου το τελευταίο διάστημα αναδίδουν το άρωμα της συνδιαλλαγής της κυβέρνησης Παπανδρέου με τους βαρόνους των media, όλους εκείνους δηλαδή που ελέγχουν τα παραπαίοντα σήμερα υπερδανεισμένα εκδοτικά συγκροτήματα, που εδώ και δεκαετίες αποτέλεσαν το όχημα για χρυσές δουλειές στο χώρο της ενέργειας, τα δημόσια έργα και εσχάτως τον τζόγο.

150_152_MAKARITISA 10/27/11 10:56 PM Page 151

Γιώργος Μπόμπολας, Σταύρος Ψυχάρης και Βαρδής Βαρδινογιάννης

Η είδηση των συναντήσεων του Γιώργου Παπανδρέου με τους κ.κ. Μπόμπολα και Ψυχάρη και η επιδεικτική απουσία του Βαρδή Βαρδινογιάννη προκάλεσαν το ενδιαφέρον του συνόλου του Τύπου και αποκάλυψαν το παρασκήνιο των συζητήσεων στο παραπέντε της χρεοκοπίας Ψυχάρης και Μπόμπολας, σύμφωνα με τις πληροφορίες και τα ρεπορτάζ που έχουν δει το φως της δημοσιότητας, έχουν επιδείξει ζωηρό ενδιαφέρον για τα Κρατικά Λαχεία και το Ξυστό, που μόλις πρόσφατα με το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών δόθηκε το «πράσινο φως» για την πώλησή τους. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι τα Κρατικά Λαχεία έχουν μια κερδοφορία τα τάξης των 85 εκατομμυρίων ευρώ (καθαρά) και παρ’ όλα αυτά στην εισηγητική έκθεση του υπουργείου αυτή σχεδόν εκμηδενίστηκε προκειμένου να δικαιολογηθεί ο λόγος της πώλησης, ρίχνοντας δήθεν το βάρος στα λειτουργικά έξοδα. Αυτό που με μαεστρία απέκρυψε ο κ. Βενιζέλος είναι ένα δάνειο που βαρύνει τον Οργανισμό και το οποίο φόρτωσε στα Κρατικά Λαχεία ο κ. Σημίτης το 2001, το οποίο αποπληρώνεται με αυτά ακριβώς τα κέρδη (75 εκατομμύρια το χρόνο). Μόνο που το 2013 το δάνειο αυτό λήγει και άρα ο Οργανισμός θα φέρει αμέσως κέρδη σε όποιον τον αγοράσει.

▲ ▲

Η κατοχική κυβέρνηση του Μνημονίου, την ώρα που εξωθεί στην απόλυτη ανέχεια εκατομμύρια πολίτες και ξηλώνει τον παραγωγικό ιστό της ελληνικής οικονομίας, αναζητεί εναγωνίως στήριγμα σε αυτούς που επιχειρούν να χειραγωγήσουν την κοινή γνώμη μέσα από τα ΜΜΕ. Η είδηση των συναντήσεων του Γιώργου Παπανδρέου με τους κ.κ. Μπόμπολα και Ψυχάρη και η επιδεικτική απουσία του Βαρδή Βαρδινογιάννη προκάλεσαν το ενδιαφέρον του συνόλου του Τύπου και αποκάλυψαν το παρασκήνιο των συζητήσεων στο παραπέντε της χρεοκοπίας. Σύμφωνα με τις πληροφορίες, στο «μενού» βρέθηκαν η ενέργεια και τα δημόσια έργα, οι οδικοί άξονες και οι συμβάσεις παραχώρησης, με τους εκδότες του Mega να ζητούν επιτακτικά από τον πρωθυπουργό να κατευθυνθούν περίπου 15 δισεκατομμύρια ευρώ του ΕΣΠΑ για την υλοποίηση των έργων. Υπενθυμίζεται εξάλλου ότι οι μέτοχοι του Mega

Νοέμβριος/2011

crash 151

150_152_MAKARITISA 10/27/11 10:56 PM Page 152

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

▲ ▲

Σε πρόσφατο ρεπορτάζ της μάλιστα η «Αξία» παρουσίαζε και το παρασκήνιο της μεγάλης σύγκρουσης του Μαξίμου με τον Βαρδή Βαρδινογιάννη –ο οποίος δεν δέχθηκε να συναντηθεί με τον πρωθυπουργό– με αφορμή την υπόθεση της Εθνικής-Eurobank και την ιδιωτικοποίηση ΕΛΠΕ-ΔΕΠΑ. Αξίζει επίσης να θυμίσουμε ότι με τις «ευλογίες» του πρωθυπουργού προχωρά η συμφωνία μεταξύ ιδιωτών, επενδυτών του Κατάρ και μεγαλομετόχων της Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. για την εκμετάλλευση του υπεδάφους της Χαλκιδικής. Μια συμφωνία για την οποία το μόνο σίγουρο είναι ότι γεννά κέρδη μόνο για λίγους. Ενδιαφέρον έχει το πώς προέκυψε δηλαδή η συμφωνία Κατάρ-European Goldfields, που βγάζει για ακόμα μια φορά κερδισμένο τον κ. Μπόμπολα. Στο τέλος του 2003, πριν τις εκλογές του 2004, η τότε κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ με υπουργό Ανάπτυξης τον Άκη Τσοχατζόπουλο, υφυπουργό τον Χρήστο Πάχτα και υπουργό Οικονομικών τον Νίκο Χριστοδουλάκη, μεσολάβησε για να μεταβιβαστούν τα Μεταλλεία Κασσάνδρας από την καναδική εταιρεία TVX στη νεοσυσταθείσα, το Δεκέμβριο του 2003, εταιρεία Ελληνικός Χρυσός Α.Ε., συμφερόντων της κατασκευαστικής Άκτωρ, της οικογένειας Γ. Μπόμπολα και του επιχειρηματία Δημήτρη Κούτρα. Η μεσολάβηση του Δημοσίου έγινε διότι είχε εμπλακεί σε δικαστικές περιπέτειες με την TVX. Η καναδική εταιρεία διεκδικούσε αποζημιώσεις από το Δημόσιο, θεωρώντας το υπεύθυνο διότι δεν προχωρούσε η επένδυση. Από την πλευρά του το Δημόσιο διεκδικούσε αποζημιώσεις από την TVX, διότι οι Καναδοί δεν υλοποιούσαν τα συμφωνηθέντα. Εκείνη τη χρονική στιγμή, τη λύση έδωσε ο μεταλλειολόγος Δημήτρης Κούτρας, γενικός διευθυντής της Άκτωρ, ο οποίος επροτίθετο να αγοράσει την επένδυση (ο ίδιος ως φυσικό πρόσωπο και η εταιρεία) έναντι 11 εκατ. ευρώ. Το ποσό εισέπραξε η TVX ως αποζημίωση και όχι το ελληνικό Δημόσιο. Ο νέος ιδιοκτήτης δεσμεύτηκε να υλοποιήσει ένα επιχειρηματικό σχέδιο αρχικά 28 εκατ. Ευρώ και εισέπραξε επιδότηση 15 εκατ. ευρώ, παρόλο που η Ε.Ε. απαιτούσε την επιστροφή του ποσού αυτού, κρίνοντας ότι δεν έγινε πλειοδοτικός διαγωνισμός και το Δημόσιο έχασε φόρους.

Νέο επενδυτικό σχήμα εκτός έδρας

πό το 2004, προϊόντος του χρόνου, ωρίμασε η ιδέα δημιουργίας ενός επενδυτικού-χρηματιστηριακού σχήματος, το οποίο θα ενσωμάτωνε τη δραστηριότητα της εξόρυξης του ελληνικού χρυσού, αλλά θα είχε έδρα στο εξωτερικό και θα έμπαινε σε ξένο χρηματιστήριο. Έτσι, οι αρχικοί μέτοχοι της Ελληνικός Χρυσός Α.Ε. αντάλλαξαν τις μετοχές τους με μετοχές του επενδυτικού οχήματος, τον ρόλο του οποίου έπαιξε μία προϋπάρχουσα εταιρεία συμμετοχών με την επωνυμία European Goldfields. Επρόκειτο για το απόλυτο ρουά-ματ, καθώς πριν ακόμα γίνει η επένδυση στη Χαλκιδική, πριν εξορυχθεί ένα γραμμάριο χρυσού, η αξία της European Goldfields αυξήθηκε σχεδόν κάθετα, φτάνοντας τα 2,3 δισ. δολάρια ΗΠΑ στα χρηματιστήρια TSX (Τορόντο) και ΑΙΜ (Λονδίνο), όπου είναι εισηγμένη. Σε 152 crash Νοέμβριος/2011

Ο Γιώργος Παπανδρέου με τον εμίρη του Κατάρ Χαμάντ μπιν Χαλίφα αλ θάνι αναζήτηση το όφελος για το ελληνικό Δημόσιο Τα 5 σκέλη της αμφιλεγόμενης συμφωνίας 1. Η Qatar Holdings δίνει δάνειο 600 εκατ. δολαρίων στη European Goldfields, προκειμένου να χρηματοδοτήσει τις επενδύσεις της για εξόρυξη χρυσού και χαλκού στις θέσεις Σκουριές και Ολυμπιάς Χαλκιδικής. Το επιτόκιο είναι 7% πάνω από το Libor 6μήνου, ενώ το δάνειο θα πρέπει να αποπληρωθεί σε επτά χρόνια, αρχής γενομένης από το 2015. Προβλέπεται ότι το δάνειο θα εξασφαλιστεί με στοιχεία ενεργητικού της εταιρείας στην Ελλάδα, στα οποία περιλαμβάνονται και μετοχές όλων των εταιρειών συμμετοχών που ελέγχει. 2. Επιπλέον θα εκδοθούν υπέρ του Κατάρ δικαιώματα μελλοντικής απόκτησης μετοχών της European Goldfields με τη μορφή των «warrants», τα οποία θα αντιστοιχούν σε συνολικά 40.444.913 νέες μετοχές, στην τιμή των 9,08 δολαρίων Καναδά (367 εκατ. δολάρια Καναδά). Τα δικαιώματα αυτά αντιστοιχούν στο 22% του σημερινού μετοχικού κεφαλαίου, ωστόσο επειδή πρόκειται για νέες μετοχές, το ποσοστό μετά την αύξηση κεφαλαίου θα είναι μικρότερο (15-17%). 3. Η εταιρεία European Goldfields θα χορηγήσει δάνειο 150 εκατ. ευρώ στους υφιστάμενους

Πώς προέκυψε η συμφωνία Κατάρ-European Goldfields, που βγάζει για ακόμα μια φορά κερδισμένο τον κ. Μπόμπολα

μετόχους της (ήτοι Ελλάκτωρ, Κούτρας, αλλά ενδεχομένως και Qatar Holdings κ.ά.) με τη μορφή των «warrants» και τους ίδιους όρους, ώστε να συμμετάσχουν στην επένδυση. Τα δικαιώματα αυτά θα είναι διαπραγματεύσιμα σε διεθνή χρηματιστήρια. 4. Η Qatar Holdings συμφώνησε να αποκτήσει το 10% του μετοχικού κεφαλαίου της European Holdings, αγοράζοντας ποσοστό 7,07% (13 εκατ. μετοχές) από την Aktor Construction, θυγατρική της Άκτωρ ΑΤΕ, και 2,83% (5,2 εκατ. μετοχές) από τον επιχειρηματία Δ. Κούτρα. Το τίμημα της συναλλαγής που θα εισπράξει η Ελλάκτωρ ανέρχεται σε 130 εκατ. δολάρια Καναδά (περίπου 93 εκατ. ευρώ), ενώ άλλα 5 εκατ. δολάρια Καναδά (3,6 εκατ. ευρώ) θα λάβει ο Δ. Κούτρας. Ως αποτέλεσμα της συναλλαγής, το ποσοστό της Ελλάκτωρ θα μειωθεί από 19,3% σε 12,2%, ενώ του έτερου μεγαλομετόχου από 5,7% σε κάτω από 3%. 5. Στη συμφωνία προβλέπεται ότι η Qatar Holdings θα έχει και δικαίωμα εξαγοράς (option) επιπλέον ποσοστού 5,11% της European Holdings έναντι 121,8 εκατ. δολ. Καναδά ή 87 εκατ. ευρώ (9,373 εκατ. μετοχών στην τιμή των 13 καναδικών δολαρίων).

Ο επιχειρηματίας Δημ. Κούτρας

153_157_PRASINH ANAPTYKSH 10/27/11 10:59 PM Page 153

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

•

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Άλμα στο μέλλον με πράσινη ανάπτυξη Η

πράσινη ανάπτυξη αποτελεί βασική στρατηγική επιλογή όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και ολόκληρου του πλανήτη. Ιδιαίτερα στην παρούσα αρνητική οικονομική συγκυρία, τόσο σε παγκόσμιο όσο κυρίως σε εθνικό επίπεδο, με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της δημοσιονομικής κρίσης και της μείωσης της ανταγωνιστικότητας, η πράσινη ανάπτυξη αποτελεί τη μόνη στρατηγική που μπορεί να δώσει μακροχρόνια προοπτική ευημερίας στη χώρα μας. Η κυβέρνηση δηλώνει ότι προωθεί ένα ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης, θέτοντας ως στρατηγικούς στόχους τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας, την αύξηση του ενεργειακού δυναμικού της χώρας από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ) και φυσικό αέριο, τη διασφάλιση στους καταναλωτές αξιόπιστων ενεργειακών προϊόντων και υπηρεσιών, καθώς και το σχεδιασμό πολιτικών μετριασμού και προσαρμογής στις αρνητικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Μέσω ρυθμίσεων σε όλες τις επιμέρους αγορές, στόχος είναι να ενισχυθεί η περιβαλλοντική ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, να δημιουργηθούν σημαντικές επιχειρηματικές ευκαιρίες, να εξασφαλιστεί η βιωσιμότητα των επενδύσεων, να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας και

να εξασφαλιστεί η υγιής ανάπτυξη της αγοράς των ΑΠΕ, χωρίς στρεβλώσεις και κατασπατάληση πόρων. Προτεραιότητες αποτελούν το κλίμα και η ενέργεια, η αναδιάρθρωση στους παραγωγικούς τομείς και η εξοικονόμηση των φυσικών πόρων. Άλλωστε, σ’ έναν προικισμένο, από τη φύση, τόπο σαν την Ελλάδα, η μετάβαση σ’ ένα πρότυπο που θα βασίζεται στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας, στην εξοικονόμηση ενέργειας και στη διαχείριση της ενεργειακής ζήτησης, δεν είναι μόνο εφικτή, αλλά και… επιτακτική. Δεν είναι τυχαίο ότι η εξοικονόμηση της ενέργειας έχει τεθεί στο επίκεντρο της ενεργειακής πολιτικής για τα επόμενα χρόνια. Η εξοικονόμηση και η ορθή διαχείριση της ενέργειας αποτελούν το πιο σημαντικό, οικολογικά βέλτιστο, εγχώριο «κοίτασμα» ενέργειας της χώρας μας. Γι’ αυτό, η εξοικονόμηση της ενέργειας και η προώθηση των ΑΠΕ, με παράλληλη ανάπτυξη τεχνογνωσίας και τεχνολογίας και με προϋπόθεση την αύξηση της απασχόλησης και της προστιθέμενης αξίας στην οικονομία μας, αποτελούν προτεραιότητες. Τέλος, στον τομέα της διαχείρισης των φυσικών πόρων, προτεραιότητα δίνεται στην προστασία του φυσικού περιβάλλοντος και στη διαχείριση των υδάτινων πόρων.

Οκτώβριος/2011

crash 153

153_157_PRASINH ANAPTYKSH 10/27/11 10:59 PM Page 154

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ • ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Η πολιτική της Ελλάδας για τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας Ο ι ΑΠΕ αποτελούν κεντρικό συστατικό στοιχείο της αναπτυξιακής πολιτικής της χώρας, αφού είναι ένας τομέας που μπορεί να δώσει ενέργεια και στην αναπτυξιακή διαδικασία, ενώ παράλληλα αποτελεί διεθνή δέσμευση των χωρών που έχουν συνυπογράψει τους στόχους του 20-20-20 (για την προώθηση της εξοικονόμησης ενέργειας - των ΑΠΕ - τη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου). Είναι πάντως αξιοσημείωτο ότι, σε μία περίοδο που πραγματικά οι επενδύσεις, αν και πολύ καλές, δυσκολεύονται να βρουν χρηματοδότηση, το πρώτο εξάμηνο του 2011, στη χώρα μας προστέθηκαν σχεδόν 300 MW από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Σήμερα, έχουμε ξεπεράσει τα 2 GW από ΑΠΕ. Ο υπουργός ΠΕΚΑ Γιώργος Παπακωνσταντίνου εκτιμά ότι «αν δει κάποιος αυτό που έρχεται από πλευράς δικτύων και εγκατάστασης, όχι απλώς θα πιάσουμε τους στόχους μας για το 2014 και το 2020, αλλά και θα τους ξεπεράσουμε. Εμείς προσπαθούμε, όχι απλώς να συνοδεύσουμε αυτή την πορεία, αλλά να την κάνουμε πιο δυναμική, με μεγάλες παρεμβάσεις, όπως είναι το σχέδιο “ Ήλιος”, με την πάρα πολύ απλή ιδέα ότι η Ελλάδα έχει ένα πάρα πολύ μεγάλο συγκριτικό πλεονέκτημα, τον ήλιο της και τις άλλες Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Και πρέπει αυτό να το χρησιμοποιήσουμε και να εξάγουμε ήλιο, ηλιακή ενέργεια, στη βόρεια Ευρώπη, στη Γερμανία και σε άλλες χώρες. ρόκειται για μία επένδυση που μπορεί να φτάσει τα 20 δισ. ευρώ και με την οποία μπορούν να εξαχθούν μέχρι και 10 GW στις βόρειες χώρες». - Να δώσει πνοή σε φιλόδοξα και μεγάλα επενδυτικά σχέδια παραγωγής ενέργειας από ΑΠΕ όπως είναι το σχέδιο «Ήλιος» αλλά και στο πεδίο της αιολικής ενέργειας τα θαλάσσια αιολικά πάρκα. Σημειώνεται ότι ο «Ήλιος» είναι έργο ανεξάρτητο των εθνικών στόχων και δεν πρόκειται να επιβαρύνει ούτε τη δυνατότητα σύνδεσης νέων μονάδων στο εθνικό σύστημα ούτε το κόστος για τον καταναλωτή και το δημόσιο μέσω εγγυημένης τιμής. Το εθνικό σύστημα έχει ανάγκη τις μονάδες που σήμερα αναπτύσσονται και αυτό θέλω να είναι ξεκάθαρο. - Να προχωρήσει την αδειοδότηση σχεδίων που βρίσκονται σε διαδικασία αξιολόγησης. Διαδικασία που έχει ήδη διευκολυνθεί με το χωροταξικό για τις ΑΠΕ – μια μεγάλη παρέμβαση του ΥΠΕΚΑ, ενώ παράλληλα υλοποιείται η απλοποίηση της περιβαλ-

154 crash Οκτώβριος/2011

λοντικής αδειοδότησης για όλες τις επενδύσεις, καθώς και νομοθετική παρέμβαση για την επιτάχυνση της αδειοδότησης και υλοποίησης θαλάσσιων αιολικών πάρκων. - Να αντιμετωπίσει το παρεμπόριο που έχει δημιουργηθεί με τις άδειες ΑΠΕ, ένα παρεμπόριο που βαίνει σε βάρος σοβαρών επενδυτών που διαθέτουν τα κεφάλαια για να προχωρήσουν τις επενδύσεις τους, αλλά παραμένουν δέσμιοι της αδειοδοτικής διαδικασίας. Το ΥΠΕΚΑ στοχεύει να ορθολογικοποιήσει τη διαδικασία, μειώνοντας μεταξύ άλλων τις χρονικές προθεσμίες για την υλοποίηση των έργων. - Να στηρίξει την καινοτομία σε μικρότερης κλίμακας εγκαταστάσεις. Ήδη στηρίζει την εφαρμογή φωτοβολταϊκών συστημάτων στις κτιριακές εγκαταστάσεις (<10kW). Για το πρώτο εξάμηνο του 2011 έχουν υλοποιηθεί 3.351 αιτήματα, που προσθέτουν στο σύστημα ισχύ 28,1MW από μόλις 5,2MW το 2010. Με προσφορά σύνδεσης βρίσκονται 7.998 αιτήματα (69,7 MW), ενώ τα νέα αιτήματα για σύνδεση στη ΔΕΗ φτάνουν τις 4.732 (27,8 MW). - Να βοηθήσει την τεχνολογική ανάπτυξη της εγχώριας βιομηχανίας παραγωγής ηλιακών συστημάτων, αλλά και συστημάτων που αξιοποιούν τις άλλες ανανεώσιμες πηγές. Η μεγάλη ανάπτυξη του κλάδου των ΑΠΕ είναι πεδίο ευκαιριών και για τους κατασκευαστές –παρά τις τοπικά δύσκολες οικονομικές συνθήκες– αλλά η κυβέρνηση είναι έτοιμη να προσφέρει επιπλέον στήριξη στην εγχώρια βιομηχανία. - Να επιτύχει την ισορροπία στη διαμόρφωση τιμών ΑΠΕ, επιτρέποντας την κερδοφορία σε αυτόν το νέο και δυναμικό κλάδο, χωρίς να γονατίσει το ελληνικό νοικοκυριό, ο κρατικός προϋπολογισμός και οι επιχειρήσεις που καταναλώνουν ενέργεια. Οι εγγυημένες τιμές ΑΠΕ είναι ένα τέτοιο εργαλείο που μπορεί να καλύψει όλες τις πλευρές. Οι αποφάσεις της κυβέρνησης για την επικαιροποίηση των εγγυημένων τιμών θα ληφθούν μετά τη διαβούλευση που έχει ξεκινήσει με τους αρμόδιους φορείς (ΡΑΕ, ΔΕΣΜΗΕ, ΔΕΗ) με στόχο να καταλήξουν σε μια βιώσιμη λύση τόσο για το ΔΕΣΜΗΕ όσο και για τους επενδυτές ΑΠΕ λαμβάνοντας υπόψη την πρόοδο της τεχνολογίας και το κόστος αυτής. - Πέραν της ηλεκτροπαραγωγής, το ΥΠΕΚΑ υποστηρίζει τη συνεισφορά των ΑΠΕ, στη θερμική ενέργεια και στις μεταφορές. Επειδή ΑΠΕ δεν είναι μόνο αιολικά και ηλιακά πάρκα, ήδη βρίσκεται στη διαδικασία δημόσιας διαβούλευσης η ΚΥΑ για την άρση των απαγορεύσεων σχετικά με τη χρήση σύμπυκτων βιομάζας (pellets) στους νομούς Αττικής και Θεσσαλονίκης. Η απόφαση αυτή στηρίζεται στην πρόοδο της τεχνολογίας καύσης βιομάζας και ιδιαίτερα των pellets και τη μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης, στο γεγονός ότι η βιομάζα συνεισφέρει στην εξοικονόμηση ενέργειας και στον περιορισμό του κόστους για τη θέρμανση με χρήση συμβατικών καυσίμων. - Τέλος, σχετικά με την ηλεκτροκίνηση, έχει συσταθεί επιτροπή που θα εισηγηθεί στο ΥΠΕΚΑ το σύνολο των προτεινόμενων δράσεων.

153_157_PRASINH ANAPTYKSH 10/27/11 10:59 PM Page 155

153_157_PRASINH ANAPTYKSH 10/27/11 10:59 PM Page 156

crash

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ • ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΙΟΒΕ: τι πρέπει να γίνει προκειμένου η Ελλάδα να επιτύχει τους στόχους του 2020 Τ

ις μεγάλες προκλήσεις για τη μετάβαση προς μια οικονομία χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα αλλά και τις ευκαιρίες που δημιουργούνται στον ενεργειακό τομέα στη χώρα μας παρουσιάζει σχετική μελέτη του ΙΟΒΕ. Στη μελέτη διαπιστώνεται ότι το προδιαγεγραμμένο πλαίσιο ενεργειακής πολιτικής, που έχει ήδη συμφωνηθεί μέχρι το 2020, οδηγεί μεν στο επιθυμητό αποτέλεσμα, αλλά δεν επαρκεί για την επίτευξη του «κυοφορούμενου» μακροχρόνιου στόχου μείωσης των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα. Ως εκ τούτου επιπρόσθετα μέτρα πολιτικής θα πρέπει να υιοθετηθούν για την περίοδο μετά το 2020. Το μέγεθος της πρόκλησης που παρουσιάζει ο μετασχηματισμός του εγχώριου ενεργειακού συστήματος στην κατεύθυνση ενός μοντέλου χαμηλών εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα είναι τεράστιο: Εγκατάλειψη βασικών ενεργειακών πολιτικών του παρελθόντος, ενίσχυση της τρέχουσας πολιτικής για την επίτευξη των μεσοπρόθεσμων στόχων, αλλά και προετοιμασία και συγκρότηση ενός ακόμα πιο φιλόδοξου σχεδίου για την μετά το 2020 περίοδο, με άξονες που σταθερά περιλαμβάνουν την εξοικονόμηση ενέργειας, τις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειες (ΑΠΕ), το φυσικό αέριο, τα «έξυπνα» δίκτυα, τον εξηλεκτρισμό των μεταφορών κ.ά. Η προσπάθεια καταπολέμησης της κλιματικής αλλαγής εκτιμάται ότι θα απαιτήσει τη μείωση των εκπομπών αερίων θερμοκηπίου στην Ελλάδα κατά 70-75% το 2050 έναντι του 1990. Για την επίτευξη του στόχου αυτού απαιτείται: - Εξοικονόμηση ενέργειας, σε ποσοστό 20% μέχρι το 2030 και 50% το 2050. - Διείσδυση των ΑΠΕ στην τελική κατανάλωση ενέργειας τουλάχιστον 35% το 2050. - Βέλτιστο μερίδιο ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή το 2050 από 48% έως 83%, ανάλογα με την υιοθέτηση ή μη των τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης CO2 και πυρηνικών. - Το 85% των οδικών μεταφορών το 2050 να εκτελείται από ηλεκτρικά μέσα. Σύμφωνα με τη μελέτη, το ελληνικό ενεργειακό σύστημα βρίσκεται στην αρχή μιας πορείας ραγδαίας και ριζικής αναμόρφωσης. Έχουν θεσπιστεί πληθώρα μέτρων με αρκετό βαθμό δυσκολίας υλοποίησης και αξιοσημείωτο κόστος, έτσι ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι που έχουν τεθεί με ορίζοντα το 2020. Ωστόσο, η μετεξέλιξη του ενεργειακού συστήματος της Ελλάδας μετά το 2020 θα πρέπει να είναι ακόμα πιο φιλόδοξη και θα περιλαμβάνει οπωσδήποτε:

156 crash Οκτώβριος/2011

- Μεγάλης έκτασης εξοικονόμηση ενέργειας και βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας σε όλους τους τομείς. Ο κτιριακός τομέας θα πρέπει να τείνει προς ενεργειακές καταναλώσεις που αντιστοιχούν σε παθητικά ενεργειακά κτήρια. Η εφαρμογή των ΑΠΕ σε αποκεντρωμένη κλίμακα στα κτίρια και οικίες θα πρέπει να αποτελέσει κοινή πρακτική. Μηχανισμοί βασισμένοι στην αγορά, όπως οι εταιρείες ενεργειακών υπηρεσιών και η εφαρμογή υποχρεώσεων εξοικονόμησης ενέργειας και ΑΠΕ στους προμηθευτές ενέργειας, πρέπει να αποτελέσουν το όχημα για τη βελτίωση της ενεργειακής αποδοτικότητας. - Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας θα πρέπει να απεξαρτηθεί από τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα, ώστε η ηλεκτρική ενέργεια, με σχεδόν μηδενικές εκπομπές στην παραγωγή της, να αποτελέσει το φορέα υποκατάστασης ορυκτών καυσίμων στις μεταφορές (επαναφορτιζόμενα οχήματα) και σε πολλές θερμικές χρήσεις μέσω αντλιών θερμότητας. - Η συμμετοχή των ΑΠΕ στην ηλεκτροπαραγωγή πρέπει να αυξηθεί σε επίπεδα μεγαλύτερα από αυτά που προβλέπονται για το 2020, σε συνδυασμό με αποθηκευτικά συστήματα. - Θα πρέπει να διασυνδεθούν τα περισσότερα νησιά με το ηπειρωτικό σύστημα ώστε να αξιοποιηθούν οι δυνατότητες ανάπτυξης ΑΠΕ και να συντελεστεί πλήρης απεξάρτηση της ηλεκτροπαραγωγής από το πετρέλαιο. - Έξυπνα συστήματα δικτύων θα πρέπει να αναπτυχθούν ώστε να συμμετέχουν οι ΑΠΕ σε μεγάλη έκταση στη χαμηλή και μέση τάση. - Το ηλεκτρικό σύστημα και η αγορά πρέπει να διευκολύνουν την ανάπτυξη ευέλικτων μονάδων φυσικού αερίου (και μακροχρόνια μείγματος φυσικού αερίου με υδρογόνο από ΑΠΕ και με βιοαέριο). - Το σύστημα πληρωμών της ενέργειας από ΑΠΕ πρέπει σταδιακά να προσανατολιστεί προς την κατεύθυνση θέσπισης υποχρέωσης ΑΠΕ που επιβάλλεται στους προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας, ταυτόχρονα με υποχρέωση διασφάλισης αξιόπιστης τροφοδοσίας και επάρκειας ισχύος για την ενέργεια των πελατών τους. - Η εξισορρόπηση φορτίου, τόσο για τον ηλεκτρισμό όσο και για το φυσικό αέριο, πρέπει να αποκτήσει μεγαλύτερη ευελιξία, μηχανισμούς αγοράς και διεθνοποίηση στην περιφερειακή αγορά της νοτιοανατολικής Ευρώπης. - Οι οδικές μεταφορές πρέπει σταδιακά να εξηλεκτριστούν παράλληλα με το μηδενισμό των εκπομπών από την ηλεκτροπαραγωγή. Θα πρέπει να αναπτυχθεί το κατάλληλο δίκτυο επαναφόρτισης με έξυπνους μετρητές και κίνητρα ώστε η επαναφόρτιση να γίνεται σε ώρες χαμηλού φορτίου συστήματος. - Τα βιοκαύσιμα θα πρέπει να αυξήσουν σημαντικά το μερίδιό τους σε όλους τους τομείς των μεταφορών όπου δεν θα μπορεί να εφαρμοστεί ο εξηλεκτρισμός. - Τα μέσα μαζικής μεταφοράς θα πρέπει να αναλαμβάνουν το μεταφορικό έργο σε μεγάλες αποστάσεις, αντί των οδικών μεταφορών, και με διαφορετική μορφή να ενισχυθεί ο ρόλος τους στις πόλεις.

153_157_PRASINH ANAPTYKSH 10/27/11 10:59 PM Page 157

158_161_SOUBLAKI 10/27/11 11:01 PM Page 158

crash

ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΙΟ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ

Έμαθα τους Kινέζους

να τρώνε... GREEK σουβλάκι της Κατερίνας Σταυρίδου

158 crash Νοέμβριος/2011

158_161_SOUBLAKI 10/27/11 11:01 PM Page 159

Ο Βαγγέλης Γιαννάκαρος και η σύζυγός του με τους Θιβετιανούς φίλους τους

Όπως βλέπετε και στη φωτογραφία οι Κινέζοι στήνουν ουρές έξω από τα σουβλατζίδικα του Βαγγέλη Γιαννάκαρου

Ο Βαγγέλης Γιαννακάρος από το Πήλιο εξηγεί πως από το πτυχίο Κινέζικης Φιλολογίας πέρασε πριν από 13 χρόνια στο... τζατζίκι και το γιουβέτσι και τώρα διατηρεί 3 ελληνικά εστιατόρια στο Πεκίνο δών, του δόθηκε η ευκαιρία να πάει στην Κίνα, στο πλαίσιο των μορφωτικών ανταλλαγών των δύο χωρών. Ανταποκρίθηκε στην πρόκληση και λίγα χρόνια μετά πήρε πτυχίο στην Κινεζική Φι-

▲ ▲

ίγουρα όταν βρέθηκε στο Πεκίνο για σπουδές δεν φανταζόταν ότι η επιτυχία θα ερχόταν από ένα σουβλάκι. Κι όμως ο Βαγγέλης Γιαννάκαρος, εκτός από επιτυχημένος επιχειρηματίας είναι και ο άνθρωπος που έμαθε τους Κινέζους να τρώνε πίτα με γύρο και τζατζίκι. Στα σουβλατζίδικά του στήνουν ουρές οι πελάτες, ενώ με το ελληνικό εστιατόριο που άνοιξε στη συνέχεια προσπαθεί να τους εκπαιδεύσει και σε άλλες ελληνικές γεύσεις, όπως το γιουβέτσι και τα ντολμαδάκια. Ποιες είναι οι αντιδράσεις των πελατών του; Γλείφουν τα δάχτυλά τους! Από την πατρίδα έφυγε το 1979. Αμέσως μετά το τέλος των σπου-

Οι ελληνικές γεύσεις αρέσουν στους Κινέζους Νοέμβριος/2011

crash 159

158_161_SOUBLAKI 10/27/11 11:01 PM Page 160

crash

ΤΟ ΔΑΙΜΟΝΙΟ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ

▲ ▲

λολογία. Η συνέχεια τον ήθελε και πάλι στην πατρίδα, προκειμένου να εκπληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, η απόφαση όμως να εργαστεί και να ζήσει στην Κίνα είχε ωριμάσει στο μυαλό από πολύ πριν. Έτσι μετά από ένα σύντομο διάστημα που έμεινε στην Αμερική και πάλι λόγω σπουδών, επέστρεψε εκεί και ξεκίνησε να στήνει τη ζωή του. ια τρία χρόνια εργάστηκε στην ελληνική πρεσβεία του Πεκίνου, ενώ στη συνέχεια βρέθηκε να εργάζεται σε μερικές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις του Πεκίνου. «Η διαδρομή ήταν πλούσια σε γεγονότα κι εμπειρίες, αλλά και εξαιρετικά δύσκολη στην αρχή», τονίζει ο ίδιος. Πριν από τρία χρόνια αποφάσισε, παράλληλα με τις υπόλοιπες επιχειρηματικές του δραστηριότητες, να ασχοληθεί και με τα εστιατόρια. Οι ελληνικές γεύσεις, σκέφτηκε, είναι περιζήτητες σε όλο τον κόσμο, γιατί όχι και στην Κίνα; Κι έτσι ξεκίνησε με το πιο εύκολο, γρήγορο και πεντανόστιμο έδεσμα της χώρας μας, το σουβλάκι. Το «Greek Delicacy» απέκτησε γρήγορα φανατικούς πελάτες, που λάτρευαν το γύρο και το τζατζίκι. Πολύ σύντομα άνοιξε και δεύτερο και λίγο καιρό αργότερα και το πρώτο ελληνικό εστιατόριο του Πεκίνου. το «Argo», που βρίσκεται στον προαύλιο χώρο ενός παραδοσιακού κινέζικου ξενοδοχείου, οι πελάτες απολαμβάνουν κι άλλες ελληνικές γεύσεις, όπως τη χωριάτικη σαλάτα, το γιουβέτσι και τα ντολμαδάκια. «Στόχος μου ήταν να δημιουργήσω ένα χώρο πλούσιο σε ελληνική παράδοση και κουλτούρα, οπού θα συναντιούνται ο ελληνικός και ο κινεζικός πολιτισμός»,

εξηγεί ο Βαγγέλης Γιαννάκαρος. Αρκετές από τις πρώτες ύλες τις κάνει εισαγωγή από την Ελλάδα, όπως τα μπαχαρικά, τα τυριά, το λάδι, τις ελιές, το κρασί, το ούζο, ακόμη και τον καφέ. Τα δύο πρώτα χρόνια μάλιστα είχε προσλάβει κι έναν Έλληνα σεφ, προκειμένου να τον βοηθήσει να στήσουν τα εστιατόρια, να φτιάξουν το μενού και να εκπαιδευτούν δίπλα του οι μάγειρες που είναι φυσικά Κινέζοι. «Η κινεζική αγορά έχει τις ιδιαιτερό-

τητές της», τονίζει ο Έλληνας επιχειρηματίας. «Χρειάζεται υπομονή και χρήμα στην αρχή, όπως και γνωριμίες. ρέπει να γνωρίζεις καλά την αγορά για να επιχειρήσεις ένα καινούργιο άνοιγμα και φυσικά να βρίσκεσαι πάντα κοντά στον πελάτη. Επίσης η διαφήμιση βοηθάει πολύ». Ο ίδιος στάθηκε τυχερός, αφού οι Κινέζοι ανταποκρίθηκαν αμέσως στη νέα γαστριμαργική πρόταση: «Παρ’ ότι η με-

γάλη μάζα του πληθυσμού δεν αλλάζει εύκολα τις πατροπαράδοτες γεύσεις, υπάρχει μια μεγάλη μερίδα κόσμου που είναι πολύ κοντά στον δυτικό τρόπο ζωής και του αρέσει να δοκιμάζει ό,τι καινούργιο υπάρχει στην αγορά. Επίσης προτιμά την υγιεινή διατροφή. Έτσι οι ελληνικές γεύσεις δεν άργησαν να κατακτήσουν έδαφος και στην Κίνα». Ο ίδιος κατέβαλε μεγάλη προσπάθεια προκειμένου να φέρει

Τσαγκαράδα-Πεκίνο: Η διαδρομή Ο Βαγγέλης Γιαννάκαρος γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τσαγκαράδα Πηλίου. Μιλάει ελληνικά, κινέζικα, αγγλικά και ισπανικά. Αποφοίτησε από το Thunderbird School of Global Management της Αμερικής, απ’ όπου έχει πάρει και MBA. Σπούδασε στο Πεκίνο Κινεζική Φιλολογία, ενώ έχει πάρει υποτροφίες από το ελληνικό Υπουργείο Παιδείας, το Ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης και το Thunderbird. Από το 1987 έως το 1990 εργάστηκε στην ελληνική πρεσβεία του Πεκίνου. Διετέλεσε αντιπρόεδρος της εταιρείας «Eisenberg Group of Companies», διευθυντής managing του «Economist Group» και γενικός μάνατζερ της Intracom/Intralot στην Κίνα. Από το 2007 είναι πρόεδρος της «Beijing Argo Food Co», πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου της «Beijing Wanluxi Trading» και 160 crash Νοέμβριος/2011

εκπρόσωπος της ναυτιλιακής εταιρείας «Elmira Shipping and Trading SA». Τα τρία εστιατόριά του βρίσκονται στην περιοχή Chang Ping, μια από τις πιο πολυσύχναστες του Πεκίνου. Όπως εξηγεί αυτό που τον τράβηξε από τη ζωή στο Πεκίνο είναι: «Η συνεχής αλλαγή που αντιμετωπίζει κανείς σε πολλούς τομείς της καθημερινής ζωής, όπως και το γεγονός ότι υπάρχει πάντα κάτι να απασχοληθείς. Οι Κινέζοι είναι επίσης πολύ φιλόξενοι σαν άνθρωποι. Πάνω απ’ όλα όμως μου αρέσει ο μικρός περίγυρος που έχω καταφέρει να δημιουργήσω τριγύρω μου». Με τη σύζυγό του, που κατάγεται από την Κίνα, είναι παντρεμένοι 13 χρόνια. Εκείνη είναι διευθύντρια σε μια αμερικάνικη ασφαλιστική εταιρεία και, όπως λέει γελώντας, είναι και οι δύο εργασιομανείς. Στον ελεύθερό τους χρόνο

158_161_SOUBLAKI 10/27/11 11:01 PM Page 161

Οι Κινέζοι τρώνε σουβλάκι και γλείφουν τα δάχτυλά τους!

Ο Βαγγέλης Γιαννάκαρος με τη σύζυγό του

τους Κινέζους πιο κοντά στην ελληνική κουζίνα, χωρίς όμως να αλλάξει τη γεύση του φαγητού. Τώρα δηλώνει ικανοποιημένος, αφού: «Το 60% της πελατείας μου είναι πια Κινέζοι και το 40% ξένοι τουρίστες. Όταν πρωτοξεκίνησα το 90% της πελατείας μου ήταν ξένοι και το 10% ντόπιοι». Έλληνες πελάτες δεν έχει, εκτός από τους εργαζόμενους στην ελληνική πρεσβεία του Πεκίνου κι αυτό γιατί

στην περιοχή μένουν ελάχιστοι. Το σουβλάκι του κοστίζει γύρω στα 25 RMB, που αντιστοιχούν π ε ρ ί π ο υ σ ε 2 , 5 ε υ ρ ώ. Ό π ω ς εξηγεί: «Είναι λίγο πιο ακριβό απ’ ό,τι στην Ελλάδα, γιατί χρησιμοποιώ πολύ καλά υλικά, κάποια από τα οποία αναγκάζομαι να τα εισάγω». Όσο για τα σχόλια των πελατών του είναι πάντα θετικά, όπως τονίζει όμως: «Η προσπάθεια δεν πρέπει να σταματά ποτέ».

ασχολούνται με τη θιβετιανή κουλτούρα, τον βουδισμό, την κηπευτική και την πεζοπορία. Στην Ελλάδα έρχονται 1-2 φορές το χρόνο, αλλά δεν κάθονται πολύ. «Έχουμε σκεφτεί πολλές φορές να μείνουμε για μερικούς μήνες, ψάχνουμε όμως να βρούμε κάτι που θα απασχολούμαστε σ’ αυτό το διάστημα, αφού και οι δύο είμαστε ανήσυχα πνεύματα». Τι του λείπει περισσότερο από την πατρίδα; «Ο πατέρας μου, τα αδέλφια μου, το Πήλιο και η Τσαγκαράδα. Έχω πάντα στην καρδιά μου τη μητέρα μου που δεν ζει πια, τη θάλασσα και τις ομορφιές της Ελλάδας. Μπορεί να ζω στο Πεκίνο όλα αυτά τα χρόνια, αλλά πάντα προσπαθώ να φέρω τους Κινέζους πιο κοντά στον ελληνικό τρόπο ζωής, να τους μάθω τις ομορφιές της πατρίδας μας και την ιστορία μας».

Στον προαύλιο χώρο ενός παραδοσιακού κινέζικου ξενοδοχείου βρίσκεται το ελληνικό εστιατόριο «Argo»

Το ελληνικό στοιχείο κυριαρχεί στο εστιατόριο του Βαγγέλη Γιαννάκαρου Νοέμβριος/2011

crash 161

162_KONSTANTARAS 10/27/11 11:03 PM Page 162

crash

ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ

Το βλέμμα της ψυχής, σε μια σχολική τάξη που τους χωρά όλους! του Δημήτρη Κωνσταντάρα

ην ώρα που η Ελλάδα όλη βυθίζεται στο σκοτάδι της Οικονομικής Κρίσης (ή όπως αλλιώς θέλετε πείτε την) , της πολιτικής ανεπάρκειας και του σύγχρονου διχασμού, με τις διαδηλώσεις, τις πορείες, τις συγκεντρώσεις, τις διαμαρτυρίες, τις απεργίες, τα πάσης φύσεως αντιλαϊκά μέτρα στην ημερήσια διάταξη, οι εμπνευσμένοι άνθρωποι μάς δείχνουν ότι, ακόμη κι αν είναι τυφλοί, βλέπουν μέσα απ’ το σκοτάδι. Επικεφαλής τους σ’ αυτόν τον καλό αγώνα, που μπορεί να γίνει και έμπνευση σε όλους εμάς που καθημερινά αποδεικνύουμε ότι δεν μπορούμε να δούμε πέρα απ’ τη μύτη μας, ο νεαρότερος αντιδήμαρχος στην Ελλάδα (Δήμος Ιλίου), ασκούμενος δικηγόρος και εκ γενετής τυφλός Βαγγέλης Αυγουλάς. ΑΦΟΡΜΗ : Η για 16η χρονιά μαθητική εκδήλωση στην Πλατεία Κοραή του 35ου Δημοτικού Πειραιά, για την οκτωβριανή «Παγκόσμια Ημέρα Λευκού Μπαστουνιού» των τυφλών. Το λευκό μπαστούνι είναι το τεχνικό βοήθημα που χρησιμοποιούν τα άτομα με προβλήματα όρασης για να εντοπίζουν και να αποφεύγουν τα εμπόδια και να κινούνται με άνεση, ανεξαρτησία και ασφάλεια στο συνήθως αφιλόξενο δομημένο χώρο. Το 35ο Δημοτικό Πειραιά είναι από τα πρώτα σχολεία που ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 λειτούργησε Τμήματα Ένταξης τυφλών μαθητών σε κοινή σχολική τάξη, υπό τον δάσκαλο Ειδικής Αγωγής Αλέξη Γκλίνο. Ο Βαγγέλης Αυγουλάς, που εκτός των άλλων είναι Τακτικός Εκπρόσωπος στην Ελλάδα της Διεθνούς Οργάνωσης VIEWS για τους τυφλούς, μίλησε στους μικρούς μαθητές για τον τρόπο ανάγλυφης γραφής και ανάγνωσης Braille των τυφλών, καθώς και για τις δυσκολίες πρόσβασης των ατόμων με προβλήματα όρασης σε ελεύθερα πεζοδρόμια, στην εκπαίδευση και την εργασία. Μετά, απάντησε σε απορίες μαθητριών του Ραλλείου Γυμνασίου και συζήτησε μαζί τους για τις δυσκολίες στην καθημερινή διαβίωση των τυφλών και για τους φόβους των ΑμεΑ υπό τις απειλές περικοπών ακόμη και στα επιδόματα αναπηρίας. Και στο τέλος; Τα παιδιά έπαιξαν εκπαιδευτικά παιχνίδια με κλειστά μάτια, μοίρασαν ενημερωτικό υλικό στους διερχόμενους και φωνάζοντας συνθήματα για «Ελεύθερα Πεζοδρόμια» και «Ισότητα - Συμμετοχή - Σεβασμό» έβαλαν τα θεμέλια για

162 crash Νοέμβριος/2011

μια σχολική τάξη που θα τους χωρά όλους, ανεξάρτητα από τις ιδιαιτερότητες και τη διαφορετικότητά τους! Ελάχιστοι «εκπρόσωποι» του πολιτικού, δημοσιογραφικού, οικονομικού, επιχειρηματικού, παραγωγικού κόσμου πήγαν στην Κοραή για να τιμήσουν αυτή τη «γιορτή» των τυφλών μαθητών. Ακόμη και η αφεντιά μου, που χρόνια τώρα προσπαθώ να είμαι πάντα δίπλα τους και να τους προσφέρω κάποιο, μικρό στήριγμα στην προσπάθειά τους να προσεγγίσουν την –αστική τουλάχιστον– ισότητα (κάτι που εγγυάται ακόμη και το παρηκμασμένο και πολυκαταργημένο Σύνταγμά μας), δεν τα κατάφερα να πάω. Ζητώ συγγνώμη. Η γιορτή βέβαια έγινε ακόμη και χωρίς εμάς. Έγινε γιατί γι’ αυτούς τους ανθρώπους με τα προβλήματα με τα οποία τους… προίκισε η φύση, η τύχη, ο άγραφος νόμος, ο Θεός, τα μειονεκτήματά τους είναι ο άμεσος αντίπαλος που επιθυμούν να καταβάλουν, να ξεπεράσουν, να αντιμετωπίσουν, να υπερακοντίσουν για να ζήσουν μια όσο γίνεται πιο φυσιολογική ζωή. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα τελευταία 20-30 χρόνια έχει γίνει πρόοδος. Το «Ελεήστε τον αόμματο» έχει εξαφανιστεί από την καθημερινότητα του πολίτη, ο οίκτος αντικαθίσταται σιγά σιγά από έπαινο, θαυμασμό και επιβράβευση, το λευκό μπαστούνι (που δεν ήταν πάντα «λευκό») δεν αποτελεί αφορμή για… στεναχώρια και σκέψεις όπως «αχ τον καημένο», αλλά για λόγια ενθάρρυνσης, αναγνώρισης και σχετικής προθυμίας για μια βασική «βοήθεια» –όχι ελεημοσύνη– στην αντιμετώπιση απλών για τους βλέποντες εμποδίων. Η εκλογή αρκετών αναπήρων –τυφλών και κωφών μέχρι στιγμής, κινητικά ανάπηρων και παραπληγικών ελπίζω στη συνέχεια– στο Κοινοβούλιο και σε άλλες αιρετές θέσεις όχι μόνο έχει βοηθήσει το Αναπηρικό Κίνημα, αλλά έχει δώσει στην κοινωνία μας θαυμαστές προσωπικότητες, που αποδείχθηκαν ικανότατες στο χειρισμό σημαντικών θεμάτων. Η παρουσία του νεαρού αριστούχου δικηγόρου Βαγγέλη Αυγουλά στο Δημοτικό Συμβούλιο του Ιλίου και η επιλογή του ως αντιδημάρχου από το δήμαρχο Νίκο Ζενέτο (ξέρετε… το δήμαρχο που «έβαλε τα γυαλιά» στο υπουργείο Παιδείας αρνούμενος να κάνει φωτοαντίγραφα των σχολικών βιβλίων και βρίσκοντας τρόπο να τα… ΤΥΠΩΣΕΙ φτηνότερα, μόνο καλό πρόκειται να φέρει στον τόπο. Και όταν το καταλάβουν και οι «αρμόδιοι»…

01_COVER 4 10/27/11 11:09 PM Page 2

CMYK

Μαζί ΔΩΡΕΑΝ CD με εκπομπές του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΡΑΓΚΑ

CMYK

ΤΕΥΧΟΣ 8 l ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΤΕΥΧΟΣ 8 l ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011 l ΤΙΜΗ 4,50 € l ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΛΙΚΗΣ ΡΗΞΗΣ

Η ΜΑΥΡΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΩΝ ΔΩΣΙΛΟΓΩΝ ...η ιστορία επαναλαμβάνεται

ΑΡΘΡΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ: