Τεύχος 9 - Δεκέμβριος 2011 by CrashOnlineGR

Μαζί ΔΩΡΕΑΝ CD με τα «ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΜΟΥΝΑΤΑ» του Γ. ΤΡΑΓΚΑ

EXOF TELIKO 2_Layout 1 12/3/11 12:23 AM Page 1

ΤΕΥΧΟΣ 9 l ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 l ΤΙΜΗ 4,50 € l ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΛΙΚΗΣ ΡΗΞΗΣ

242

ΤΕΥΧΟΣ 9 l ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ Καραμανλή

«Έζησα σε καραντίνα μέχρι το βράδυ των εκλογών» ΑΡΘΡΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ:

Αλ. Παπαρήγα, Γ. Καρατζαφέρης, Ντ. Μπακογιάννη, Φ. Κουβέλης, Μ. Ρος, Κλ. Ερνστ, Α. Λυκουρέντζος, Λ. Κανέλλη, Γ. Δημαράς, Σ. Χατζηγάκης, Ν. Κοτζιάς, Α. Καζάκος, Γ. Βαρουφάκης, Π. Γεννηματάς

EXOF ESWTERIKO TELIKO_Layout 1 12/2/11 10:32 PM Page 1

03_EDITORIAL 12/2/11 4:06 PM Page 3

edito Κ

του ΓΙΩΡΓΟΥ ΤΡΑΓΚΑ

Merkel Christmas!!

αλές γιορτές και ευτυχισμένο το 2012. Με υγεία και πολύ κουράγιο. Μπορεί να μην επιβεβαιωθεί η προφητεία των Μάγια, για αλλαγή του άξονα της Γης, με αντιστροφή των πόλων, που θα επιφέρει κατακλυσμό τύπου Νώε και τη συντέλεια του κόσμου, αλλά είναι βέβαιο ότι θα περάσουμε δεινά και περιπέτειες από την ολοφάνερη επιθυμία του Βερολίνου να είναι ο ηγεμόνας της Ευρώπης. Σίγουρα τα χριστουγεννιάτικα δέντρα στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θα είναι φωτισμένα, αλλά δεν θα ζεστάνουν όπως άλλοτε τις παγωμένες καρδιές των ανθρώπων. Έχουμε, αντί για Merry Christmas… Merkel Christmas!!!

φωνο Σταθερότητας. Ένα κλαμπ στο οποίο θα έχουν αποκλειστικά το face control. Όποιος θέλει να ενταχθεί πρέπει να εκχωρεί την εθνική κυριαρχία του και να αποδέχεται εκ προοιμίου την αυστηρή εποπτεία του Βερολίνου. Θα του ετοιμάζουν τον προϋπολογισμό του και θα τιμωρείται με άμεση αποβολή, αν δεν τηρεί την περίφημη δημοσιονομική πειθαρχία. Δηλαδή, τη «γερμανική συνταγή». Οι Γάλλοι και αρκετοί στις Βρυξέλλες αντιστέκονται προς το παρόν, γιατί καταλαβαίνουν πού το πάει το Δ΄Οικονομικό Ράιχ. Εμείς εδώ πέφτουμε μέσα στην άβυσσο της ύφεσης και της ανεργίας, ενώ η τριμερής χουντική συγκυβέρνηση συνεχίζει τις οριζόντιες, κάθετες και διαγώνιες περικοπές συντάξεων και μισθών και επιμένει στα χαράτσια και στους φόρους που Δεν είναι λίγοι αυτοί που νιώθουν ότι «κάτι μεαφαιρούν τεράστια ποσά από την κλινικά νεκρή γάλο» θα συμβεί. Ο καιρός περνάει και η κρίση Η ατμόσφαιρα στην πλέον πραγματική οικονομία. Το ανατριχιαστικό βαθαίνει. Οι φτωχοί, οι άστεγοι, οι άνεργοι είναι Ευρώπη και σε όλο είναι ότι δεν έχουμε κανένα σχέδιο Β΄ σε περίπτωπλέον εκατομμύρια. Όλα και όλοι γίνονται θυσία ση που μας σπρώξουν (τίποτε δεν αποκλείεται) σύνστο βωμό του ευρώ. Όλες οι χώρες της Γηραιάς τον κόσμο μυρίζει τομα σε μια ανεξέλεγκτη χρεοκοπία. Και το μέγα Ηπείρου έχουν αστρονομικά χρέη και καλούνται μπαρούτι. Θυμίζει ερώτημα είναι: Με ευρώ και μέσα στην Ευρωζώνη να πάρουν μέτρα λιτότητας, κόβοντας μισθούς και χωρίς δημοκρατία, χωρίς ουσιαστικά Κοινοβούλιο, συντάξεις, δηλαδή ισοπεδώνοντας οικονομικά την μέρες Μεσοπολέμου. χωρίς Σύνταγμα και χωρίς εθνική κυριαρχία; Στο πλειοψηφία των πολιτών τους. Καίγοντας τις κοινω- Έχει ήδη κηρυχτεί ένας τεύχος Δεκεμβρίου που κρατάτε στα χέρια σας νίες τους! Πού χρωστάνε όλα αυτά τα δισεκατομνομισματικός πόλεμος. δημοσιεύουμε ολόκληρη τη συμφωνία της 26ης μύρια; Στις τράπεζες που αποτελούν τις περίφηΟκτωβρίου και την ανάλυσή της από κορυφαίους μες αγορές! Και δυστυχώς, αποδεικνύεται ότι η πο- Κανείς δεν γνωρίζει ειδικούς, για να διαπιστώσετε ότι πρόκειται για λιτική ηγεσία, όχι μόνο συνεργάζεται στενά μαζί πού θα καταλήξει σύμφωνο Κατοχής! τους, αλλά αναδεικνύεται, στηρίζεται και τοποθετείΣε αυτό το τεύχος, επίσης, θα διαβάσετε πώς οι ται από τους τραπεζίτες! Τώρα, μάλιστα, καταργούν αυτή η κατάσταση Αμερικανοί οδήγησαν πρόωρα και βίαια εκτός και τις δημοκρατικές διαδικασίες και ορίζουν ποιος πολιτικού σκηνικού τον Κώστα Καραμανλή. Όλο θα αναλάβει πρωθυπουργός και σε ποια χώρα (Μόντο παρασκήνιο της διαδοχής ενός πολιτικού που τι, Παπαδήμος). Φροντίζουν μάλιστα να υπάρχουν είπε πολλά «όχι» στην υπερδύναμη και θέλησε να «υπογραφές» όλων των πολιτικών δυνάμεων για αναπτύξει ανεξάρτητες σχέσεις, ωφέλιμες για την πατρίδα, με τη Ρωτη στήριξή τους. Με τον εκβιασμό: Δημοκρατία ή τα απαραίτητα λεφτά σία. Μια έρευνα του «Crash», με ντοκουμέντα, πληροφορίες και στοιγια να βγάλετε το μήνα; Επίσης, διορίζουν σε όλες τις κεντρικές θέχεία, βασισμένα σε πηγές μέσα στο στενό περιβάλλον του Καραμανλή, σεις πρόσωπα που υπηρέτησαν πιστά τραπεζικούς κολοσσούς, όπως στα άκρως απόρρητα τηλεγραφήματα της Αμερικανικής Πρεσβείας η Goldman Sachs (Ντράγκι στην ΕΚΤ). Δηλαδή, προηγείται η «υγεία» προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ, στα μηνιαία δελτία πληροφοριών της ΕΥΠ και των τραπεζών και η διατήρηση του ελέγχου που ασκούν, της ζωής εκασε κάποιους φίλους που πρόσθεσαν τις «αναμνήσεις» τους. Για πρώτη τοντάδων εκατομμυρίων πολιτών. Αυτό βέβαια δεν θα κρατήσει –κατά φορά παρουσιάζουμε τα παρασκήνια της διαδοχής του από τον πρότην ταπεινή άποψή μου– για πολύ… θυμο να παγώσει τους αγωγούς και να προσφέρει υπηρεσίες Γιώργο Η ατμόσφαιρα στην Ευρώπη και σε όλο τον κόσμο μυρίζει μπαρούτι. Παπανδρέου (τηλεγράφημα Σπέκχαρντ προς Στέιτ Ντιπάρτμεντ). Θυμίζει μέρες Μεσοπολέμου. Έχει ήδη κηρυχτεί ένας νομισματικός Οκτώ μήνες πριν από τις εκλογές (242 ημέρες) ο Καραμανλής τέθηκε σε πόλεμος, ενώ ο ένας συμβουλεύει τον άλλο πώς πρέπει να τρέξει γρήγοκαραντίνα μετά από πληροφορίες για επικείμενη δολοφονία του και ρα για να σωθεί το ευρώ και να μην περάσει η κρίση τον Ατλαντικό και τον έξι μήνες νωρίτερα του διαμηνύθηκε: «Τέλος. Φεύγεις τώρα. Είναι Ειρηνικό! Κανείς δεν γνωρίζει πού θα καταλήξει αυτή η κατάσταση. Αγαδιανόητο χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ να έχει ανεξάρτητες σχέσεις με τη γλοσάξονες και διεθνή ΜΜΕ που ελέγχονται από εβραϊκά συμφέροντα Ρωσία». Αι ειδοί του Μαρτίου ήλθαν, αλλά δεν παρήλθαν για τον πρώην μιλάνε για επικείμενη διάλυση της Ευρωζώνης, κατάρρευση του ευρώ πρωθυπουργό... και επιστροφή στα εθνικά νομίσματα. Οι Γερμανοί θέλουν ένα νέο Σύμ-

“

Δεκέμβριος/2011

crash 3

004_005_KOSMOS CRASH 12/2/11 11:14 PM Page 4

crash

Το «Crash» Νοεμβρίου έκανε το γύρο του κόσμου Το γύρο του κόσμου μέσω… Διαδικτύου κάνει το «Crash» με αφορμή το τελευταίο του τεύχος και –κυρίως– το εξώφυλλο και το κεντρικό του θέμα «Η Μαύρη Βίβλος των Δωσιλόγων». Μέσα από την ανάρτηση –αλλά και τη συνοδευτική ανάλυση– του γνωστού blog http://iconicphotos.wordpress.com, που ειδικεύεται σε ιστορικά θέματα σε συνάρτηση με τη σημερινή πραγματικότητα και έχει μεγάλη αναγνωσιμότητα, το εντυπωσιακό εξώφυλλο με τη σβάστικα και τις φωτογραφίες του Γιώργου Παπανδρέου και της Άνγκελα Μέρκελ επάνω από την Ακρόπολη, το «Crash»... ταξίδεψε διαδικτυακά σε όλο τον κόσμο και «μετέφερε» με γλαφυρό τρόπο τη σημερινή κατάσταση στην Ελλάδα, τις γερμανικές πιέσεις, τη στάση της Ευρώπης και του ΔΝΤ αλλά και τις επιπτώσεις στην εσωτερική πολιτική κατάσταση και την καθημερινότητα του ελληνικού λαού. «Η Ευρωπαϊκή Ένωση», γράφει στο κείμενό του το blog, «υποτίθεται ότι θα γιάτρευε τις πληγές από τον τελευταίο Παγκόσμιο πόλεμο. Είναι ένα πραγματικό θαύμα το πόσο γρήγορα το ευρώ θα… ξέκανε αυτή την πεποίθηση». Και προσθέτει: «Ωστόσο, είναι ένας πολύ πρόσφατος εφιάλτης αυτός που καταδιώκει την ελληνική “ψυχή” σήμερα κι αυτός είναι η γερμανική επικυριαρχία. Η χώρα που υπέφερε τα πάνδεινα από την κατοχή των Ναζί φαίνεται να νιώθει ότι οι οδυνηρές μνήμες ξύπνησαν το Νοέμβριο του 2011, όταν οι χώρες της βόρειας Ευρώπης άρχισαν να ζητούν μέτρα αυστηρής λιτότητας από την ελληνική κυβέρνηση. Μια γιγαντιαία σβάστικα καλύπτει την Ακρόπολη στο εξώφυλλο του μηνιαίου περιοδικού, που έχει τον πολύ εύστοχο τίτλο “Crash” (σύγκρουση), ο Χορστ Ράιχενμπαχ, Γερμανός επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Κλιμακίου Επιχειρήσεων για την Ελλάδα, απεικονίζεται ως αξιωματικός της Βέρμαχτ και αποκαλείται “γκαουλάιτερ”, ενώ στην τελευταία μου επίσκεψη στην Αθήνα η φράση που “κυκλοφορούσε” περισσότερο στην πρωτεύουσα διαπίστωσα ότι ήταν το “Οι Γερμανοί ξανάρχονται”, από τον τίτλο μιας περίφημης μεταπολεμικής ελληνικής κινηματογραφικής ταινίας». Το δημοφιλές blog αναλύει όλη την κατάσταση που επικρατεί στην Ευρώπη, προφανώς γιατί απευθύνεται και σε πολλούς Αμερικανούς, που δεν φημίζονται για την… επιμέλεια με την οποία παρακολουθούν τα τεκταινόμενα εκτός ΗΠΑ, εξηγώντας τα προβλήματα του ευρώ σε ολόκληρο το χρηματιστηριακό κόσμο και τα πιθανά αποτελέσματα μιας ευρω-κρίσης στον ευρωπαϊκό Νότο. Και καταλήγει διαπιστώνοντας ότι «η Γερμανία και οι επενδυτές της έχουν βαθύτατα ωφεληθεί από το ευρώ εις βάρος των μεσογειακών της γειτόνων/εταίρων, αφού, χωρίς το ευρώ, οι κυβερνήσεις της Ιταλίας, της Γαλλίας, της Ελλάδας θα μπορούσαν να “πριμοδοτούν” το εργατικό τους δυναμικό και σποραδικά να υποτιμούν το νόμισμά τους, κάνοντας τις χώρες τους πιο ανταγωνιστικές. Τα μόνα οφέλη από το ευρώ πήγαν στη Γερμανία». 4 crash Δεκέμβριος/2011

Χρόνια Πολλά και... του χρόνου σπίτι της Eξώφυλλα «Crash» 2011... Ένας χρόνος δημοσιογραφικές επιτυχίες, αντιμνημονιακή αρθρογραφία, αποκαλύψεις και πολλά πολλά πρόσωπα, χωρίς αποκλεισμούς. Ένας χρόνος ολικής ρήξης με το σύστημα και αμοιβαίας αγάπης και αλληλεγγύης με σας, τους αναγνώστες. Το λυκόφως του...

απερχόμενου έτ τη χώρα σε μαύρ από τους γκαουλ Ράιχ της εικονιζ Σκρουτζο-μέρκε Το λυκαυγές το έτους θα βρει του γους της νέας επ ραμένουν στα κα

004_005_KOSMOS CRASH 12/2/11 11:15 PM Page 5

υ έτους βρίσκει αύρη κατοχή αουλάιτερ του Δ΄ ονιζόμενης έρκελ. ές του νέου ει τους δωσίλος εποχής να πατα καίρια πόστα,

ατιμώρητοι για τις προδοσίες τους. Η Ελλάδα,όμως, ημών των απλοελλήνων, θα εξακολουθήσει να αντιστέκεται, θα εξακολουθήσει να επιμένει... Χρόνια πολλά, ευτυχές και... ΕΛΕΥΘΕΡΟ το 2012.

2011

εξώφυλλα...

06_07_PERIEXOMENA 12/2/11 11:04 PM Page 6

crash

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

9 Aποκάλυψη:

«Έζησα σε καραντίνα μέχρι το βράδυ των εκλογών»

36 Φάκελος 242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

5 ειδικοί κάνουν φύλλο και φτερό την (κατοχική) συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου Διαβάστε για πρώτη φορά το πλήρες κείμενο

Έρευνα: Γιώργος Τράγκας, Παναγιώτης Τζένος, Συνεργάστηκε ο Γιώργος Ανδρουτσόπουλος

καραμανλη

Άρθρα και συνεντεύξεις των: Γιάνη Βαρουφάκη, Παναγιώτη Γεννηματά, Άρι Καζάκου, Γιώργου Παππού, Ευκλείδη Τσακαλώτου

56 Ένα πορτρέτο...

Αλέκα Παπαρήγα

Ο εντιμότατος τραπεζίτης

«Ετοιμάζουν τη διάσπαση της Ευρώπης και αποπομπής από το ευρώ»

Mr LOUKAS PAPADEMOS

του Παναγιώτη Τζένου

Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Μαρκ Ρος

Μηνιαίο Πολιτικό Περιοδικό Ολικής Ρήξης Εκδότης:

Παναγιώτης Τζένος Δημήτρης Κωνσταντάρας Αντώνης Πρέκας Μαρία Καρρά Μάρθα Τσιατά mtsiata@yahoo.gr Αρθρογράφοι Τεύχους: Γιάνης Βαρουφάκης, Παναγιώτης Γεννηματάς, Ευκλείδης Τσακαλώτος Ειδικοί Συνεργάτες: Γιώργος Ανδρουτσόπουλος, Δέσποινα Παπαγεωργίου Γράφουν: Γιώργος Παππούς, Ιωάννα Ηλιάδη, Γεωργία Σκιτζή, Αλέξης Μίχας, Kατερίνα Σταυρίδου, Κάτια Τσιμπλάκη Διόρθωση Κειμένων: Χρήστος Τρεμούλης Δημιουργικό-Παραγωγή: Αρχείο Φωτογραφιών: Φωτογράφος: Photo Editor: Εκτύπωση: Επωνυμία Eταιρείας: Διεύθυνση: Τηλέφωνο: FAX: e-mail: 6 crash Δεκέμβριος/2011

«Είναι ανήθικο άνθρωποι των τραπεζών να γίνονται πρωθυπουργοί»

Γιώργος Τράγκας

Γενικός Διευθυντής: Σύμβουλος Έκδοσης: Διευθυντής: Αρχισυνταξία: Εμπορική Διεύθυνση:

Κωνσταντίνος Παναγούλιας, Νικόλας Ζαφειρόπουλος EUROKINISSI Α.Ε., AΠΕΙΡΟΝ Α.Ε. STUDIO RASSIAS by Βαγγέλης Ρασσιάς Μιχάλης Τσίτας 3E ΕΚΤΥΠΩΤΙΚΗ Α.Ε. ΠΥΘΑΓΟΡΑΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Κορίνθου 1 και Τατοΐου, Μεταμόρφωση 210 2839036 210 2839038 info@crashmag.gr

Συνέντευξη στη Μαρία Καρρά

70 Πολιτική Κώστας Σημίτης Ο ανθρωποφοβικός... «βομβιστής» της Ντόιτσε Μάφια που έγινε πρωθυπουργός Του Παναγιώτη Τζένου

78 Ντόρα Μπακογιάννη «Ο Σαμαράς έχει την ΠΡΟΔΟΣιΑ σαν τατουάζ και δεν φεύγει εύκολα» Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

06_07_PERIEXOMENA 12/2/11 11:10 PM Page 7

Εξοπλισμοί

Αποκάλυψη WIKILEAKS

Γιάννης Δημαράς

Ο ΕΛΛΗΝιΚΟΣ ΤιΤΑΝιΚΟΣ ...πίσω από τις γρίλιες της Αμερικανικής Πρεσβείας

«Πραξικόπημα» Μπεγλίτη με κάλυκες... 10,5 δισ. ευρώ της Ιωάννας Ηλιάδη

146

114

της Δέσποινας Παπαγεωργίου

124 Κλάους Ερνστ

«Ο Γιώργος είναι σε εντεταλμένη υπηρεσία κατά της πατρίδας» Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

152 Αφιέρωμα

Γιώργος Καρατζαφέρης

«Ήθελα να μπει ο Κουβέλης στη νέα κυβέρνηση» Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

94 Φώτης Κουβέλης

«Αν επιτύχει η Μέρκελ, η δημοκρατία στην Ευρώπη θα έχει πεθάνει...» Συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου

128Διεθνή

«Δεν είμαι η κάβα για μελλοντική κυβερνητική συνεργασία» Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

Βόλφγκανγκ Σόιμπλε

100

ΧΟΡΟΣ θΑΝΑΤΟυ πάνω από τη φλεγόμενη Ευρώπη

164

της Δέσποινας Παπαγεωργίου

134 Σωτήρης

Γνωρίστε τον σκιώδη «Καγκελάριο» του Δ΄ Ράιχ

Νίκος Κοτζιάς

«Ο Παπαδήμος είναι ένας νέος Βοναπάρτης»

Χατζηγάκης

«Ακροδεξιό απολειφάδι γίνεται η Ν.Δ. του Σαμαρά»

της Κάτιας Τσιμπλάκη

106 Λιάνα

των Αλέξη Μίχα, Κατερίνας Σταυρίδου

Συνέντευξη στη Γεωργία Σκιτζή

174

Συνέντευξη στον Παναγιώτη Τζένο

140 Ανδρέας

Κανέλλη

Άλλο οι παραδοσιακοί καραβοκύρηδες και άλλo οι εφοπλιστές ...μαϊμούδες

Λυκουρέντζος

«Το πάνε για ΠΟΛΕΜΟ κανονικό με τα όπλα» Συνέντευξη στον Αντώνη Πρέκα

«Ο Σαμαράς δικαίωσε τους κόπους του λαού να μείνει στην Ε.Ε.» Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

Συνέντευξη στον Π. Κερτεζίτη

178

Το «μαρτύριο της σταγόνας» σας περιμένει

άρθρο του Δημήτρη Κωνσταντάρα Δεκέμβριος/2011

crash 7

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:57 AM Page 8

crash

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ

“ μέχρι το βράδυ των εκλογών Ο ” Έζησα σε καραντίνα

8 crash Δεκέμβριος/2011

μανλή πληροφορίες των ρωσικών μυστικών υπηρεσιών (FSB) για σχέδιο δολοφονίας του, και τελείωσε το βράδυ της 4ης Οκτωβρίου της ίδιας χρονιάς, όταν η Ν.Δ. συνετρίβη στις εκλογές και παρέλαβε την εξουσία ο «πρόθυμος να παγώσει» το ενεργειακό deal με τη Μόσχα Γιώργος Παπανδρέου – σύμφωνα με το απόρρητο τηλεγράφημα του Σπέκχαρντ στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Το «Crash», αφού «κρυφοκοίταξε» το προσωπικό ημερολόγιο του Καραμανλή, επεξεργάστηκε μια σειρά από απόρρητα τηλεγραφήματα της Αμερικανικής Πρεσβείας (αναρτημένα στα Wikileaks), διάβασε τα τελευταία μηνιαία ειδικά δελτία της ΕΥΠ που παρέλαβε ο πρώην πρωθυπουργός από τον επιχειρησιακό τομέα (Δεκέμβριος 2008-Ιανουάριος και Μάρτιος 2009) και ρώτησε πολλούς από τους ανθρώπους που ήταν στο περιβάλλον του, αποκαλύπτει σήμερα πώς ο Καραμανλής οδηγήθηκε, απειλούμενος θανάσιμα (ο ίδιος και η οικογέ-

νειά του), σε πρόωρη έξοδο από το Μαξίμου. Στα μέσα Μαρτίου του 2009 (και αφού έχει γνωστοποιηθεί στον ίδιο μέσω «διαύλου» της FSB προς την ΕΥΠ ότι υπάρχει σχέδιο δολοφονίας του) διαμηνύεται τελεσιγραφικά στον ίδιο ότι «πρέπει να δρομολογήσει τη συντομότερη –άμεση– έξοδό του από την εξουσία. Το μήνυμα είναι σαφές: «ΦΕΥΓΕΙΣ ΤΩΡΑ. Είναι ΑΔΙΑΝΟΗΤΟ χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ να έχει ανεξάρτητες σχέσεις με τη Ρωσία». Έχουν προηγηθεί μια σειρά από πράξεις, αποκαλύψεις και «μηνύματα» για την «εχθρική» πολιτική που ακολουθεί απέναντι στη βούληση και στις επιλογές του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

▲ ▲

Κλέαρχος, ο ιδιοκτήτης της περίφημης ταβέρνας «Τράτα» στη Ραφήνα, κρυφάκουγε τους δύο γνωστούς πελάτες του. Ο φίλος του δεν ήταν πια, εδώ και λίγες μέρες, πρωθυπουργός. Και ο άλλος, ο Θόδωρος, είχε φύγει εδώ κι ένα χρόνο από την «ηλεκτρική καρέκλα» του Μαξίμου. Μέσα σε μια θύελλα αναπόδεικτων κατηγοριών. Μέσα στην ομίχλη που σκεπάζει συνήθως νωρίς το πρωί τις μονές του Αγίου Όρους. Έξω το κύμα έσκαγε απαλά στην παραλία της Ραφήνας. Οι άντρες της προσωπικής ασφάλειας του Καραμανλή ερευνούσαν με προσοχή τις κινήσεις στο γύρω χώρο, αλλά αισθάνονταν πιο χαλαροί. Τώρα ήταν άλλος ο ένοικος του Μαξίμου. Η «καραντίνα» στην οποία είχαν βάλει τον προστατευόμενο «στόχο» είχε λήξει. Κράτησε 242 ημέρες, από το βράδυ της 5ης Φεβρουαρίου 2009, όταν ο Προκόπης Παυλόπουλος παρέδωσε στον Καρα-

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:57 AM Page 9

ΕΡΕΥΝΑ:

Γιώργος Τράγκας, Παναγιώτης Τζένος Συνεργασία: Γιώργος Ανδρουτσόπουλος

Το «Crash» «κρυφοκοίταξε» το προσωπικό ημερολόγιο Καραμανλή, μίλησε με δικούς του ανθρώπους και συνέδεσε τα Wikileaks με τα ειδικά μηνιαία δελτία της ΕΥΠ που πήρε στα χέρια του

This man is the next Prime Minister

Δεκέμβριος/2011

crash 9

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:57 AM Page 10

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ crash

242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

Το τελεσίγραφο

«ΦΕΥΓΕΙΣ ΤΩΡΑ. Είναι ΑΔΙΑΝΟΗΤΟ χώραμέλος του ΝΑΤΟ να έχει ανεξάρτητες σχέσεις με τη Ρωσία»

καραμανλη

Ο μικρός Αλέξανδρος και η Αλίκη δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται κάτι. Το κλίμα στο σπίτι είναι βαρύ

▲ ▲

«ύποπτος» από την εποχή της αντιπολίτευσης και νοσηρός «Βούδας» (όπως τον αναφέρουν τα τηλεγραφήματα της Αμερικανικής Πρεσβείας) είναι πλέον άμεσος στόχος και εντάσσεται, όπως αποδεικνύεται από το υλικό που έχει το «Crash», σε διαδικασία πιέσεων, με μεθόδους «οικονομικών εκτελεστών» σε περιοχές της Νοτίου Αμερικής. Την ίδια εποχή ο Καραμανλής «μετράει» και τα αρνητικά μηνύματα που του στέλνουν οι «βαρόνοι» των Αθηνών, αλλά και μέσα από το ίδιο του το κόμμα, όπου ορισμένοι-μαριονέτες (θαμώνες γραφείων της διαπλοκής και τακτικοί επισκέπτες της Αμερικανικής Πρεσβείας) είναι έτοιμοι να τον ρίξουν. Στις 22 Μαρτίου 2009 ο Νίκος Χατζηνικολάου δημοσιεύει συνέντευξη του Καραμανλή, στην οποία ο απειλούμενος πρωθυπουργός τού λέει: «Είμαι 12 χρόνια αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας, έχω κουραστεί…». Η δήλωση αυτή γίνεται εφαλτήριο ανόδου του ΠΑΣΟΚ, που κινείται οριακά πίσω από τη Νέα Δημοκρατία ενόψει ευρωεκλογών. Κανείς δεν ξέρει τι συμβαίνει στη ζωή του Καραμανλή…

Το εγκαταλελειμμένο όπλο με τη διόπτρα Συνολικά 242 ημέρες απομόνωσης, συνεχών αλλαγών στα δρομολόγια, περιορισμένης χρονικά παραμονής σε συγκεκριμένους χώρους, τριπλής φρούρησης εντός και εκτός της οικίας 10 crash Δεκέμβριος/2011

του, ούτε περίπατοι ούτε μπάνιο στη θάλασσα και εμφάνιση οπουδήποτε θα μπορούσε να είναι στόχος εκπαιδευμένων εκτελεστών. Του επέτρεπαν να πηγαίνει μόνο στην ψαροταβέρνα «Τράτα», επειδή η προσωπική ασφάλειά του μπορούσε να ελέγχει καλύτερα γύρω από το κτίριο. Άλλωστε, δεν είχε περάσει πολύς καιρός από τότε που βρέθηκε, αφημένο, απέναντι από το σπίτι του, σε ένα οίκημα, ένα μακρύκαννο πολεμικό όπλο μεγάλης εμβέλειας με διόπτρα! Τότε δεν έγινε πολύς λόγος, κουβεντιάστηκε το θέμα σε στενό κύκλο, δόθηκαν διάφορες ερμηνείες, μεταξύ των οποίων κι εκείνη του «μηνύματος», αφού το όπλο βρέθηκε δίπλα σε παράθυρο με θέα την πρωθυπουργική κατοικία. «Όλο εκείνο το διάστημα έζησα σε καραντίνα. Δεν πίστευα βέβαια ότι θα δολοφονούσαν έναν πρωθυπουργό δυτικής χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης», εξομολογήθηκε κάποια στιγμή σε στενό φίλο του. «Τα πάντα άλλαξαν στο καθημερινό πρόγραμμά μου. Δεν είπα τίποτε στη Νατάσα, αλλά κατάλαβε ότι ξαφνικά αυξήθηκαν τα μέτρα ασφαλείας μέσα και γύρω από το σπίτι και ότι εγώ δεν ακολουθούσα πλέον το πρόγραμμά μου. Η ασφάλειά μου είχε ενισχυθεί από τις ημέρες των “Δεκεμβριανών” του 2008, αλλά μετά τις πληροφορίες για παρακολούθηση των κινήσεών μου τριπλασιάστηκε». Ήταν η εποχή που τον κατηγορούσαν

«Όλο εκείνο το διάστημα έζησα σε καραντίνα. Δεν πίστευα βέβαια ότι θα δολοφονούσαν έναν πρωθυπουργό δυτικής χώρας-μέλους του ΝΑΤΟ και της Ευρωπαϊκής Ένωσης», εξομολογείται ο Καραμανλής. Η Νατάσα δεν κάνει πολλές ερωτήσεις, ωστόσο δείχνει ανήσυχη διάφοροι έγκριτοι σχολιαστές και πολιτικοί συντάκτες ότι έμενε περισσότερες ώρες στη Ραφήνα, παρά στο Μαξίμου… Φυσικά, στο περιβάλλον του ήταν γνωστό από την εποχή που ο Κορωνιάς της Vodafone (το 2005) είχε αποκαλύψει στον Γιάννη Αγγέλου ότι βρέθηκε κοριός στις εγκαταστάσεις της εταιρείας, ότι οι «καρτο-σκιές» (που αποδείχθηκε πρόσφατα ότι ήταν δουλειά της CIA) παρακολουθούσαν μεταξύ των άλλων και το κινητό της Νατάσας, μια συσκευή που της είχε δώσει ο άντρας της πριν από τις εκλογές του 2004. Η σύζυγος του πρώην πρωθυπουργού,

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:57 AM Page 11

Στις 19 Μαρτίου 2009 εκρήγνυται έξω από τα γραφεία της ΚΕΔ στη συμβολή των οδών Κόνιαρη και Αλεξάνδρας εκρηκτικός μηχανισμός. Στην προσωπική ασφάλεια Καραμανλή σημαίνει συναγερμός... ωστόσο, υποπτεύεται ότι κάτι δεν πάει καλά, γιατί ο επικεφαλής της προσωπικής του ασφάλειας, Κώστας Κοντέλας, αλλά και ο Σταϊκούρας (καμία σχέση με τον βουλευτή), που είναι πάντα δίπλα του, δείχνουν ανήσυχοι. Ο μικρός Αλέξανδρος και η Αλίκη δεν δείχνουν να αντιλαμβάνονται κάτι. Το κλίμα στο σπίτι είναι βαρύ. Η Νατάσα δεν κάνει πολλές ερωτήσεις, ωστόσο δείχνει εξαιρετικά ανήσυχη για την ασφάλεια του Καραμανλή. Βέβαια, βλέποντας τη δύναμη της κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας και αναλογιζόμενος τα «μηνύματα» που παίρνει (έχουν προηγηθεί οι περίεργες και πρωτοφανείς πυρκαγιές), το βράδυ των εκλογών του 2007, όταν καταλήγει στο σπίτι του, λέει στη Νατάσα: «Αυτή η κυβέρνηση έχει το πολύ 15 μήνες ζωή».

Η ενόχληση των Αμερικανών

ι διαρροές και οι πληροφορίες που φτάνουν στο Μαξίμου δείχνουν ξεκάθαρα ότι οι Αμερικανοί είναι εξαιρετικά ενοχλημένοι με την πολιτική Καραμανλή και τις σχέσεις του με τη Μόσχα και τον Πούτιν. Η δολοφονία του 15άχρονου Γρηγορόπουλου και οι φωτιές στην Αθήνα «ανάβουν» πανηγύρι στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ.

▲ ▲

Αφημένο, απέναντι από το σπίτι του Καραμανλή, βρέθηκε ένα μακρύκαννο πολεμικό όπλο μεγάλης εμβέλειας με διόπτρα! Τότε δεν έγινε πολύς λόγος... Το θέμα κουβεντιάστηκε μόνο στο στενό του κύκλο

Τον θεωρούν πλέον «αναλώσιμο» και έτοιμο για «αντικατάσταση». Δύο στοιχεία, μεταξύ άλλων, κάνουν εντύπωση εκείνες τις μέρες στις μυστικές υπηρεσίες: α) η εκτεταμένη κινητοποίηση αλλοδαπών με SMS και β) η παρουσία κάποιων Κοσοβάρων, που αναπόδεικτα κάποιοι συνδέουν με την παρουσία του νέου «υπερκινητικού» Τούρκου προξένου στη Θράκη, που προηγουμένως υπηρετούσε στην Πρίστινα. Τα τρία περιστατικά στο διάστημα ΜαρτίουΑπριλίου του 2009, που ακολούθησαν τις πληροφορίες της FSB για σχέδιο δολοφονίας του, φαίνεται να παίζουν δραματικό ρόλο στην ψυχολογία του Καραμανλή και να τον οδηγούν στην απόφασή του να αποχωρήσει οριστικά. Στις 19 Μαρτίου 2009, βράδυ Πέμπτης, έξω από τα γραφεία της ΚΕΔ στη συμβολή των οδών Κόνιαρη και Λεωφ. Αλεξάνδρας, όπου βρίσκεται το κτίριο της Κτηματικής Εταιρείας του Δημοσίου, πυροδοτείται ένας εκρηκτικός μηχανισμός μεγάλης ισχύος, που προκαλεί μόνο υλικές ζημιές. Το συμβάν θεωρείται από τις αρχές ασφαλείας ως «σοβαρότατο και προκλητικό», αφού δεν υπήρξε προειδοποίηση για την έκρηξη, έγινε σε πολυσύχναστο δρόμο και, φυσικά, μια ώρα κατά την οποία κόσμος και αυτοκίνητα περνούσαν από την ευρύτερη περιοχή. Αυτό που δεν έμαθε όμως τότε η κοινή γνώμη είναι ότι η συγκεκριμένη ενέργεια σήμανε συναγερμό στην προσωπική ασφάλεια του Καραμανλή, καθώς από το συγκεκριμένο δρόμο περνούσε η αυτοκινητοπομπή του πρώην πρωθυπουργού όταν έφευγε από το μικρό διαμέρισμά του στο Λυκαβηττό. Αυτή η διαδρομή ήταν σημειωμένη στους χάρτες που περιήλθαν στα χέρια των Ρώσων πρακτόρων μετά την εμπλοκή τους με πράκτορες της CIA και της Μοσάντ. Δεκέμβριος/2011

crash 11

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:58 AM Page 12

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ crash

242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη

▲ ▲

Στο τέλος Ιανουαρίου, το τέλος Φεβρουαρίου και το τέλος Μαρτίου η ΕΥΠ παραδίδει στον Καραμανλή τρία μηνιαία πληροφοριακά δελτία με τα ευρήματα από υποκλοπές που είχε κάνει αυτή τη φορά η ελληνική μυστική υπηρεσία σε Αμερικανούς διπλωμάτες. Ένας από αυτούς είναι ο Αμερικανός πρόξενος στη Θεσσαλονίκη, ένας διπλωμάτης με μεγάλη και εχθρική δραστηριότητα στην περιοχή της Θράκης. Στις συνομιλίες έχει καταγραφεί να λέει ότι: «Σε 6 μήνες ο Καραμανλής είναι παρελθόν». Την ίδια περίοδο, ωστόσο, υπάρχει και μια συνάντηση που σφραγίζει την απόφαση Καραμανλή να εγκαταλείψει την εξουσία. Στο διάστημα μεταξύ 15 Μαρτίου-15 Απριλίου διαμηνύεται από την αμερικανική πλευρά στον ίδιο τον Καραμανλή –και μάλιστα με πολύ έντονο και πιεστικό τρόπο– ότι «είναι αδιανόητο χώρα-μέλος του ΝΑΤΟ να έχει ανεξάρτητες σχέσεις με τη Ρωσία». Ο κύβος ερρίφθη. Το μήνυμα είναι ξεκάθαρο και δεν σηκώνει παρερμηνείες. «Φεύγεις τώρα».

Πέντε ώρες κράτησε η κουβέντα εκείνο το απόγευμα του Οκτώβρη του 2009 στην ψαροταβέρνα της Ραφήνας, όπου συνηθίζει να πηγαίνει ο Καραμανλής. Αν ο Όλιβερ Στόουν άκουγε την αφήγησή του, ίσως είχε το θέμα της επόμενης ταινίας του, με την πλοκή ενός πολιτικού θρίλερ που δεν ξετυλίγεται σε μια αποικία ή Μπανανία της Νοτίου Αμερικής, αλλά σε μια περιοχή της Μεσογείου που ανήκει στην Ευρωζώνη και είναι μέλος της Ατλαντικής Συμμαχίας. Ο πρωταγωνιστής πολιτικός δεν είναι φωνακλάς, όπως ο Ούγκο Τσάβες, ούτε 12 crash Δεκέμβριος/2011

στημα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ. Να υπενθυμίσουμε την προφητεία του «Βήματος», που, μόλις ανακοινώθηκε η υποψηφιότητά του για την προεδρία της Ν.Δ., τον είχε χαρακτηρίσει «Ντόλι», δηλαδή κλωνοποιημένο διάδοχο του ιδρυτή, προβλέποντας ότι θα είναι σύντομη παρένθεση στην εξουσία. Οι «βαρόνοι» των Αθηνών, μάλιστα, είχαν φροντίσει να είναι έβδομη ή όγδοη είδηση στα δελτία ειδήσεών τους, στα οποία επί σειρά ετών παρουσίαζαν τον Σημίτη ως τον «καταλληλότερο» για την πρωθυπουργία. Εκσυγχρονιστές και «βαρόνοι» με απύθμενη βουλιμία όλη εκείνη την περίοδο υπονομεύουν την οικονομία, την εθνική κυριαρχία και αποξηλώνουν εθνικά χαρακτηριστικά. Ίμια, Μαδρίτη και γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο. Αποσιώπηση της αναγνώρισης των Σκοπίων από περισσότερες από 120 χώρες. Αλόγιστος υπερδανεισμός της χώρας, εξοπλιστικά προγράμματα με σκιές και κατηγορίες για μίζεςμαμούθ. Χρηματιστήριο και υποτίμηση, swaps με την Goldman Sachs και Ολυμπιακοί Αγώνες, με απευθείας αναθέσεις 22 δισ.!

▲ ▲

Μια 5άωρη κουβέντα «φτιαγμένη» για ταινία του Όλιβερ Στόουν

έχει ρίζες στους ντεκαμισάδος. Είναι απόφοιτος αμερικανικού πανεπιστημίου, έχει ρίζες (και μεγάλο όνομα) χαραγμένες στο πλαίσιο του δόγματος «ανήκομεν εις την Δύσιν», ηγείται ενός μεγάλου κεντροδεξιού πολιτικού φορέα, αλλά περιέργως (;) λέει πολλά «όχι» στην αμερικανική πολιτική. Είναι ανυπάκουος, απροσάρμοστος και γι’ αυτό, συχνά πυκνά, στα άκρως απόρρητα τηλεγραφήματα της Αμερικανικής Πρεσβείας τον χαρακτηρίζουν νοσηρό και «Βούδα», που κρατάει κλειστά τα χαρτιά του. Πριν ακόμη γίνει πρωθυπουργός, από την εποχή που ήταν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης, τον είχαν θέσει σε στενή παρακολούθηση. Το ίδιο είχε συμβεί και στο θείο του, όταν, μετά την εισβολή του Αττίλα και τη διχοτόμηση της Κύπρου, απέσυρε τη χώρα για ένα διά-

Ο Αμερικανός πρόξενος στη Θεσσαλονίκη, ένας διπλωμάτης με μεγάλη και εχθρική δραστηριότητα στην περιοχή της Θράκης, έχει καταγραφεί να λέει ότι: «Σε 6 μήνες ο Καραμανλής είναι παρελθόν»

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:58 AM Page 13

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:58 AM Page 14

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ crash

242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη

▲ ▲

Απρίλιος του 2000 σημαδεύεται από την επιχείρηση «ελληνοποίηση» και την εκτεταμένη νοθεία στις εκλογές, με χιλιάδες ψηφοφόρους που δεν γνώριζαν ούτε λέξη ελληνικά! Παραμονές των εκλογών Αμερικανοί και «βαρόνοι» ενημερώνουν τον Καραμανλή ότι το αποτέλεσμα των εκλογών θα κριθεί με διαφορά μιας κωμόπολης ή ενός χωριού. «Ο Σημίτης», του λένε, «θα αποδεχθεί άμεσα το αποτέλεσμα, κι ελπίζουμε να κάνετε κι εσείς το ίδιο, γιατί η χώρα οδεύει προς το ευρώ και την Ευρωζώνη, κι επομένως αμφισβήτηση του εκλογικού αποτελέσματος θα έδινε την ευκαιρία στους Ευρωπαίους να πούνε: “Βρείτε τα μεταξύ σας και μετά κουβεντιάζουμε πάλι αν θα μπείτε στο ευρώ και στην Ευρωζώνη”». Η νοθεία των εκλογών του 2000 είναι τόσο εκτεταμένη, που γίνεται αισθητή σε όλους. Τα exit polls και τα αποτελέσματα ανατρέπονται νύχτα. Ο Καραμανλής δεν «σηκώνει» το θέμα. Ο Γιώργος Τράγκας τον ρωτάει γιατί αφήνουνε χωρίς επίσημη καταγγελία μια τέτοια νοθεία. «Δεν μπορώ», απαντάει, «να υπονομεύσω την πορεία της χώρας προς την Ευρωζώνη». Συνεχίζει, όμως, τις δηλώσεις εναντίον των «βαρόνων» και της διαπλοκής. Ο θείος του, Αχιλλέας Καραμανλής, του συνιστά να συναντάει τους εκδότες και να κουβεντιάζει μαζί τους, όπως έκανε και ο θείος του, ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής. Εκείνος του απαντάει: «Τότε έβγαζαν μόνο μία εφημερίδα, τώρα έχουν πολλές δουλειές και μεγάλα συμφέροντα και διαθέτουν μονοπωλιακά και την τηλεόραση». Έχει πάρει μια γεύση βέβαια από το πώς τον αντιμετωπίζουν, με τις βολές κατά του Άρη Σπηλιωτόπουλου και όσα συκοφαντικά άφηναν να διαρρέουν. Επίσης, βλέπει τον Καρατζαφέρη να χορεύει… ως άλλη «Σαλώμη» στις σελίδες του «Βήματος» και να φτιάχνει ένα κόμμα που έχει άμεσα πρόσβαση σε όλα τα παράθυρα της τηλεόρασης! Και ταυτόχρονα, σχεδόν, ο Αβραμόπουλος αρνείται να βάλει ένα «συν» για νίκη στη Ν.Δ. τον Απρίλιο του 2004, δαγκώνει μια τυρόπιτα στο Διόνυσο και προτιμά να παίξει με ένα κόμμα που το πρόβαλε επί 24ωρα η «βαρονία», προκειμένου να αναχαιτίσει την άνοδο Καραμανλή, πριν τραβήξει το χαλί στο Κίνημα Ελευθέρων Πολιτών, όπως έκανε παλαιότερα με την Πολιτική Άνοιξη. «Δεν έχω τίποτα, ούτε με τον Μπόμπολα ούτε με τον Κόκκαλη ούτε με τους άλλους 14 crash Δεκέμβριος/2011

3 επιχειρηματίες», λέει σε ανύποπτο χρόνο ο Καραμανλής στον Γ. Τράγκα, «όμως, δεν είναι δυνατόν να κατευθύνουν αυτοί την πολιτική στην Ελλάδα». Όμως, πίστευε ότι το κόμμα του Αβραμόπουλου είχε «ψηφιακή» υποστήριξη και ήταν ένα σχέδιο «σχολής Μπελογιάννη». Το 2004 κερδίζει τις εκλογές, ενώ το δαχτυλίδι στην άλλη πλευρά παίρνει ο γόνος της άλλης μεγάλης πολιτικής οικογένειας. Ο γιος ενός μεγαλοεργολάβου-εκδότη εξομολογείται στον Γ. Τράγκα: «Ο Καραμανλής τα κατάφερε, πήρε την μπάλα μόνος του, έβαλε γκολ και κέρδισε το παιχνίδι. Τώρα, όμως, είναι υποχρεωμένος να μοιράσει την εξουσία». Η επανίδρυση του κράτους, ο

βασικός μέτοχος και όλα τα άλλα αρχίζουν να αποτελούν σημεία τριβής. Εκείνο όμως που ροκανίζει από την πρώτη στιγμή την καρέκλα του είναι οι σχέσεις με τους Αμερικανούς και η καχυποψία της Ουάσινγκτον για το ρόλο του, τον προσανατολισμό του, τη στρατηγική του στα εξωτερικά θέματα, τις επιλογές του και, κυρίως, το βαθμό της υπακοής του. Η πρώτη γερή κόντρα έρχεται με το σχέδιο του Κόφι Ανάν για την Κύπρο. Το «Crash» αποκαλύπτει σήμερα ότι ο Μπους τον πήρε δύο φορές, να τον πιέσει να ταχθεί υπέρ του σχεδίου, όπως έκαναν τότε άλλοι Έλληνες πολιτικοί (Παπανδρέου και άλλοι). Ο Καραμανλής ελίχθη-

Δύο φορές ο Μπους πήρε τηλέφωνο τον Καραμανλή για το σχέδιο Ανάν. Η απάντηση ήταν δύο απανωτά «όχι»

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:58 AM Page 15

σουν έναν κρυφό κοριό στο λογισμικό της Vodafone που φιλοξενείται στις εγκαταστάσεις της Ericsson. Να θυμίσουμε ότι η τελευταία υπήρξε παρτενέρ της Intracom σε μια ατέλειωτη σειρά διαγωνισμών επί εποχής Σημίτηεκσυγχρονιστών.

Είχαν γίνει «σκιά» του πριν γίνει πρωθυπουργός

(Φωτό 1): Παραμονές των εκλογών του 2000, Αμερικανοί και «βαρόνοι» ενημερώνουν τον Καραμανλή ότι το αποτέλεσμα θα κριθεί με διαφορά μιας κωμόπολης (Φωτό 2): Ποτέ στο παρελθόν δεν έχει υπάρξει άρνηση σε αίτημα των ΗΠΑ για ένταξη χώρας στο ΝΑΤΟ. Ούτε καν επί εποχής Ντε Γκολ. (Φωτό 3): Στις 2 Φεβρουαρίου του 2006 αποκαλύπτεται το σκάνδαλο των υποκλοπών

είσαι και πολύ μάγκας». Αυτό ωστόσο που εξοργίζει ακόμα περισσότερο τις ΗΠΑ είναι το «όχι» στο Βουκουρέστι στην ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ. Ποτέ στο παρελθόν δεν έχει υπάρξει άρνηση σε επίσημο αίτημα των ΗΠΑ για ένταξη χώρας στην αμυντική συμμαχία, ούτε καν επί εποχής Ντε Γκολ, ο οποίος είχε αποσύρει τη Γαλλία από το στρατιωτικό κομμάτι της Ατλαντικής Συμμαχίας. Οι Αμερικανοί διεγείρονται. Τα δρακόντεια μέτρα ασφαλείας των Ολυμπιακών Αγώνων και η συνεργασία με ένα πλήθος μυστικών υπηρεσιών και εταιρειών παροχής ασφαλείας δίνουν την ευκαιρία στους πράκτορες της CIA (και πιθανότατα όχι μόνο) να τοποθετή-

▲ ▲

κε: «Η Κύπρος αποφασίζει, η Αθήνα συμπαρίσταται». Άλλωστε, υπήρχαν δημοσκοπήσεις που έδειχναν ότι το 75% του κυπριακού λαού ήταν εναντίον αυτού του απαράδεκτου σχεδίου, που προέβλεπε πολύχρονη παραμονή των τουρκικών στρατιωτικών δυνάμεων σε ένα «ενωμένο» νησί-μέλος της Ε.Ε. ύο απανωτά «όχι» στον Μπους ασφαλώς χτύπησαν «καμπανάκι» στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ. Προηγουμένως, ο Τάσσος Παπαδόπουλος σε μια συνάντηση μαζί του του είπε: «Κώστα, είμαι γέρος και άρρωστος. Δεν μπορώ να δεχθώ αυτό το πράγμα για τον τόπο μου». Ο Καραμανλής του απάντησε: «Μπορεί να είσαι γέρος και άρρωστος, αλλά

Στις 2 Φεβρουαρίου του 2006 οι υπουργοί Επικρατείας, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης (Θ. Ρουσόπουλος, Γ. Βουλγαράκης και Αν. Παπαληγούρας) έδωσαν κοινή συνέντευξη Τύπου, στην οποία αποκάλυψαν κύκλωμα υποκλοπών περίπου 100 κινητών τηλεφώνων. Μεταξύ αυτών συμπεριλαμβάνονταν τα ονόματα του Κ. Καραμανλή, μελών του Υπουργικού Συμβουλίου, στελεχών των υπουργείων ΥΕΘΑ και Δημόσιας Τάξης, στελεχών του ΓΕΝ και του ΥΕΝ, κορυφαίων στελεχών της ΕΥΠ, της αξιωματικής αντιπολίτευσης και άλλων προσώπων της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς. Ο Ρουσόπουλος τόνισε ότι το κύκλωμα των υποκλοπών ξεκίνησε τη λειτουργία του στο διάστημα πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 και αποκαλύφθηκε το Μάρτιο του 2005. Τότε ο Γιώργος Κορωνιάς πήγε στο Μαξίμου και ενημέρωσε τον Αγγέλου. Η υπόθεση αποσιωπήθηκε επί έναν ολόκληρο χρόνο. Ο Καραμανλής λέει σε ανύποπτο χρόνο σε στενό φίλο του: «Δεν ήθελα να προκαλέσω αναταραχή. Δεν ξέραμε από ποιο επίπεδο της αμερικανικής ηγεσίας είχαν δοθεί οι οδηγίες για κάτι τέτοιο. Εγώ ποτέ δεν είχα κινητό μαζί μου. Ένα είχα, που το έδωσα στη Νατάσα πολύ πριν κερδίσουμε τις εκλογές». Στις 3 Φεβρουαρίου του 2006 ο ανακριτής Γ. Ακτύπης ανέλαβε την υπόθεση των υποκλοπών. Δημοσιεύματα του Τύπου συσχέτισαν το σκάνδαλο των υποκλοπών με το θάνα-

Σε απόρρητο τηλεγράφημά του ο Σπέκχαρντ χαρακτηρίζει τον Βουλγαράκη «μη αξιόπιστο σύμμαχο» Δεκέμβριος/2011

crash 15

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:58 AM Page 16

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ crash

242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη

▲ ▲

το του Κ. Τσαλικίδη, πρώην προϊσταμένου του Τμήματος Σχεδιασμού Δικτύου της εταιρείας Vodafone. Ο Τσαλικίδης βρέθηκε απαγχονισμένος στο διαμέρισμά του (στις 9 Μαρτίου του 2005), μία μέρα μόλις πριν από την καταγγελία του περιστατικού στο πρωθυπουργικό γραφείο από τον διευθύνοντα σύμβουλο Γ. Κορωνιά. Στις 2 Μαρτίου ο πρώην Αμερικανός διπλωμάτης Τζ. Κίσλινγκ, σε άρθρο του στο περιοδικό «The Nation», εξέφρασε την άποψη ότι οι μυστικές υπηρεσίες των ΗΠΑ και ο πρώην πρεσβευτής Τ. Μίλερ ευθύνονταν για τις υποκλοπές τηλεφωνημάτων Ελλήνων πολιτικών και πολιτών. Σύμφωνα δε με τις πρόσφατες αποκαλύψεις, η σύνδεση των 4 από τα 14 κινητά που χρησιμοποιήθηκαν για την εκτροπή των συνομιλιών στα κομπιούτερ καταγραφής είχε αγοραστεί στο όνομα της Αμερικανικής Πρεσβείας. Πολλά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν από την υπόθεση των υποκλοπών, γιατί οι Αμερικανοί –και όποιοι άλλοι– γνώριζαν ότι ούτε ο πρωθυπουργός ούτε τα κορυφαία στελέχη του Πενταγώνου ή της ΕΥΠ μιλάνε εύκολα από τα κινητά τους για υπηρεσιακές υποθέσεις: Ήθελαν να του στείλουν ένα μήνυμα ότι παρακολουθείται συνεχώς; Να προκαλέσουν αποσταθεροποίηση μέσα στην κυβέρνηση κι ένα αίσθημα ανασφάλειας; Να περάσουν μέσα στο σπίτι και στους συνεργάτες του Καραμανλή ένα ψυχολογικό σοκ, δείχνοντας ότι αγγίζουν και την προσωπική ζωή του πρωθυπουργικού ζεύγους; Χαρακτηριστικό είναι ένα περιστατικό που συνέβη μερικές ημέρες μετά και αποκαλύφθηκε από ένα εμπιστευτικό τηλεγράφημα του Αμερικανού πρέσβη (06Athens 373 – Wikileaks, 9 Φεβρουαρίου 2006, προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ) και αφορά τη συνάντησή του με τον τότε υπουργό Εξωτερικών Πέτρο Μολυβιάτη. Ο τόπος, όπου κατ’ αρχήν είχαν συμφωνήσει να συναντηθούν ο Αμερικανός πρέσβης Τσαρλς Ρις με τον Έλληνα υπουργό, στις 8 Φεβρουαρίου του 2006, ήταν η πρεσβευτική

Ο Αμερικανός πρέσβης Τσαρλς Ρις συναντάται με τον Πέτρο Μολυβιάτη. Το σκάνδαλο των υποκλοπών καθορίζει τον τόπο της συνάντησης. Αντί της πρεσβευτικής κατοικίας επιλέγεται δημόσιος χώρος... κατοικία. Αλλά λίγες μέρες μετά την αποκάλυψη του σκανδάλου των υποκλοπών ο Μολυβιάτης ζήτησε από τον Ρις, για να διασκεδαστούν οι εντυπώσεις, να γευματίσουν μαζί –παρουσία φωτογράφου– στη «Μεγάλη Βρεταννία», όπου όλοι θα μπορούσαν να δουν «ότι οι αμερικανο-ελληνικές σχέσεις ήταν ακλόνητες», όπως αναφέρει ο Αμερικανός πρέσβης. Ο Ρις αποδίδει τις υποκλοπές των συνδιαλέξεων σε «άγνωστους πράκτορες». Την ίδια φράση επαναλαμβάνει και στις 16 Απριλίου και επισημαίνει ότι ο τότε υπουργός Εξωτερικών έσπευσε να διευκρινίσει ότι «δεν χρειαζόταν όλος αυτός ο σαματάς» για την υπόθεση, εννοώντας μάλλον την κοινή υπουργική εμφάνιση ενώπιον των δημοσιογράφων έξι μέρες νωρίτερα. Ο κ. Μολυβιάτης επισήμανε στον κ. Ρις, σύμφωνα με το τηλεγράφημα, ότι κατά τη γνώμη του θα αρκούσε η παραπομπή της υπόθεσης «στις δικαστικές αρχές». Δεδομένης της δημοσιότητας, τόσο αυτός (ο Μολυ-

16 crash Δεκέμβριος/2011

▲ ▲

O Αμερικανός διπλωμάτης Τζ. Κίσλινγκ εξέφρασε την άποψη ότι οι μυστικές υπηρεσίες και ο Τ. Μίλερ ευθύνονταν για τις υποκλοπές τηλεφωνημάτων

βιάτης) όσο και ο ίδιος ο Καραμανλής, είχαν μεγάλο ενδιαφέρον να δείξουν ότι «η παρούσα υστερία δεν δυσφημεί τις άριστες σχέσεις των ΗΠΑ με την Ελλάδα». Αν όμως ο Μολυβιάτης αντιμετωπίζεται θετικά από τον Αμερικανό διπλωμάτη, δεν συμβαίνει το ίδιο και με έναν από τους υπουργούς που συμμετείχε στη συνέντευξη Τύπου για τις υποκλοπές, τον υπουργό Δημόσιας Τάξης Γιώργο Βουλγαράκη. Μία εβδομάδα μετά τη συνάντηση Ρις-Μολυβιάτη, στο υπ’ αριθμόν 06Αthens 437 εμπιστευτικό τηλεγράφημα, που φεύγει από την πρεσβεία της Αθήνας προς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ με αντικείμενο τον ανασχηματισμό, στον οποίο είχε προχωρήσει ο Κ. Καραμανλής, ενώ αναγνωρίζεται η καλή συνεργασία του Βουλγαράκη με την πρεσβεία ενόψει της Ολυμπιάδας, ο πρώην υπουργός χαρακτηρίζεται «μη αξιόπιστος σύμμαχος». Πρόσφατα, η νέα διοίκηση της Vodafone, που καλείται στον εισαγγελέα ως διά μαγείας, δίνει όλα τα στοιχεία που δείχνουν ότι στελέχη της Αμερικανικής Πρεσβείας αγόρασαν τα «καρτοκινητά-σκιές», τα οποία είχαν στηθεί έτσι ώστε να παρακολουθούν τον Καραμανλή και μια σειρά άλλες προσωπικότητες της κυβέρνησής του. Μέχρι και σήμερα δεν υπάρχει κανένα σχόλιο από πλευράς Στέιτ Ντιπάρτμεντ ή CIA για όλη την ιστορία.

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:58 AM Page 17

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:58 AM Page 18

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ 242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη ▲ ▲

ι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες γνώριζαν ότι οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν ακόμα και στελέχη των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας, όπως τον Παύλο Αποστολίδη, τον Κατσούλη της αντιτρομοκρατίας, τους υποδιοικητές, και επεδίωκαν ένα «χτύπημα» και στον επιχειρησιακό φορέα της ΕΥΠ. Κυρίως όμως γνώριζαν ότι αυτό που τους ενδιέφερε δεν ήταν οι συνομιλίες, αλλά η τοποθεσία στην οποία βρισκόταν ο φέρων το κινητό τηλέφωνο. Έτσι, γνώριζαν ανά πάσα στιγμή όλες τις κινήσεις του. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, δεν επετράπη στην ΕΥΠ να μπει στις εγκαταστάσεις της Vodafone, αλλά ούτε και να κάνει έρευνα στην Ericsson, που βρισκόταν σε διπλανό χώρο. Η μόνη υπηρεσία που είχε τη δυνατότητα να μπει στο χώρο ήταν η ΑΔΑΕ. Το καλοκαίρι του 2008 (και αφού έχουν πραγματοποιηθεί αλλεπάλληλες συναντήσεις και συμφωνίες με τον Πούτιν) αρχίζει σταδιακά η ροή πληροφοριών από την FSB, τις ρωσικές μυστικές υπηρεσίες, προς την ΕΥΠ. Ένας υψηλόβαθμος Ρώσος πράκτορας που υπηρετεί στα κεντρικά με παλιότερη θητεία στην Αθήνα έρχεται σε ανεπίσημη επαφή με έναν πράκτορα της ΕΥΠ, ο οποίος ασχολείται με πληροφορίες στα ενεργειακά θέματα. Ο Ρώσος κινείται έξω από τον επίσημο «σύνδεσμο» που έχει η FSB με την ΕΥΠ. Όπως είναι φυσιολογικό, όλες οι πληροφορίες είναι ανεπίσημες και δεν προέρχονται από ανοικτούς διαύλους, καθώς δεν θα μπορούσαν ποτέ να παραδεχθούν επισήμως ότι έκαναν αντι-παρακολούθηση με ομάδες εργασίας. Αφήνει να διαρρεύσουν σε δόσεις διάφορες πληροφορίες για στενή παρακολούθηση του Καραμανλή από πράκτορες της CIA και της Μοσάντ. Εξετάζεται άμεσα το ενδεχόμενο παραπληροφόρησης και ο βαθμός αξιοπιστίας του. Κρίνεται όμως φερέγγυος και αξιόπιστος, αφού στο παρελθόν αλλά

και αργότερα, την άνοιξη του 2009, παρείχε πληροφορίες για ελληνοτουρκικά θέματα που επιβεβαιώθηκαν πλήρως. Όσα αφορούσαν τον Καραμανλή τα χειρίστηκε αποκλειστικά ο Α΄ υποδιοικητής της ΕΥΠ Σεραφείμ Τσιτσιμπής, που υπηρέτησε στην ΕΥΠ περίπου 38 χρόνια και ήταν υπεύθυνος του επιχειρησιακού τομέα. Αποξηλώθηκε άμεσα μετά την άνοδο του Γιώργου Παπανδρέου στην εξουσία, μαζί με τον υποδιοικητή Αλυφαντή. Κανείς άλλος δεν είχε πρόσβαση στο υλικό που δόθηκε από τον Ρώσο. Η τελική επεξεργασία και ανάλυση δόθηκε σε ένα από τα καλύτερα στελέχη της ΕΥΠ, τη Φώφη (Φιλιππιάδα) Παλαιολόγου, η οποία συνέταξε και το τελικό πληροφοριακό δελτίο, που δόθηκε πρώτα στον Προκόπη Παυλόπουλο και στη συνέχεια στα χέρια του Καραμανλή. Η Παλαιολόγου προχώρησε στη σύνταξη δύο δελτίων. Το πρώτο, μικρό και περιεκτικό, αναφέρει πληροφορίες για σχέδιο δολοφονίας. Το δεύτερο, πλήρες με μεγάλη έκταση και πλήθος στοιχείων. «Τσεκαρισμένων» από την προσωπική ασφάλεια του Καραμανλή και την Αστυνομία, κυρίως από πλευράς ημερομηνιών, δρομολογίων και χώρων που θα μπορούσαν να είναι «επιχειρησιακά πεδία». Στο πίσω μέρος του μυαλού όλων ήταν ο φόβος μήπως βρίσκονταν σε μια «παγίδα» παραπλανητικής ενημέρωσης ή εάν επρόκειτο για ένα σχέδιο «αδειάσματος» του Καραμανλή.

Ρωσικές «πληροφορίες» ΚΑΙ για εγχώριους τρομοκράτες

χουν προηγηθεί σκληρά διπλωματικά «παιχνίδια» μεταξύ Αμερικανών και Ρώσων στον πόλεμο της Γεωργίας (Νότια Οσετία) και «πόκερ» στην υπόθεση της αντιπυραυλικής ζώνης στην Πολωνία, με προσωρινή υποχώρηση των Αμερικανών, χωρίς να είναι γνωστά τα ανταλλάγματα.

Αυτό που ενδιέφερε τη CIA και τη Μοσάντ ήταν η τοποθεσία στην οποία βρισκόταν ο φέρων το κινητό τηλέφωνο. Έτσι, γνώριζαν ανά πάσα στιγμή όλες τις κινήσεις του 18 crash Δεκέμβριος/2011

Οι ελληνικές μυστικές υπηρεσίες γνώριζαν ότι οι Αμερικανοί παρακολουθούσαν ακόμα και στελέχη των κρατικών υπηρεσιών ασφαλείας, όπως τον Παύλο Αποστολίδη, τον Κατσούλη της αντιτρομοκρατίας, τους υποδιοικητές, και επεδίωκαν ένα «χτύπημα» και στον επιχειρησιακό φορέα της ΕΥΠ.

Το κλιμάκιο της ρωσικής υπηρεσίας δίνει στην ΕΥΠ και πληροφορίες για τους εγχώριους αριστεριστές τρομοκράτες («Επαναστατικός Αγώνας», «Πυρήνες της Φωτιάς», «Σέχτα» κ.λπ.). Οι Ρώσοι εκτιμούν ότι η νέα γενιά τρομοκρατών στην Ελλάδα είναι πλήρως ελεγχόμενη και έχει υποστεί «διείσδυση» από δυτικές υπηρεσίες. Είναι, υποστηρίζουν, «ειδικοί σε ληστείες, απαγωγές (τρεις ομάδες) και το αντάρτικο πόλεων (τέσσερις ομάδες). Επιπρόσθετα, θεωρούνται άριστοι χειριστές όπλων και μέσων. Πιθανολογείται ότι οι χώροι απόκρυψής τους βρίσκονται στις περιοχές Γκύζη, Χαλανδρίου, Αγίας Παρασκευής και Μεγάρων για την Αττική. Ως τέτοιος χώρος εκτός Αττικής θεωρείται η περιοχή της Θήβας». Στην επίμαχη περίοδο αρχηγός της ΕΥΠ, επιφορτισμένος με την ευθύνη αξιοποίησης των πληροφοριών της ρωσικής FSB για την τρομοκρατία και για τις υπόλοιπες σημαντικότατες πληροφορίες για το μέλλον της χώρας, ήταν ο πρέσβης Γιάννης Κοραντής (αρχηγός της ΕΥΠ από τις 22/11/2004 έως τις 14/07/2009), ο οποίος είχε επιφυλάξεις για το περιεχόμενο αυτών των πληροφοριών, που σημείωσε ιδιοχείρως πάνω στο δελτίο που δόθηκε από τον Παυλόπουλο στον Καραμανλή. Με εντολή του, όμως, συνεχίστηκε το τσεκάρισμα του Ρώσου, του

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:58 AM Page 19

δόθηκε στον πρώην πρωθυπουργό, οι ομάδες των πρακτόρων στην FSB αντιπαρατέθηκαν με τους άντρες που παρακολουθούσαν το αυτοκίνητο του Καραμανλή, και συγκεκριμένα στην περιοχή της Νέας Μάκρης, στη διασταύρωση των φωτεινών σηματοδοτών που οδηγούν στην Ιερά Μονή του Αγίου Εφραίμ.

Η κίτρινη Enduro χωρίς πινακίδες

οποίου οι πληροφορίες για τα ελληνοτουρκικά επιβεβαιώθηκαν εκ νέου λίγο αργότερα, στα μέσα της άνοιξης, όταν προανήγγειλε εκτεταμένη κινητικότητα των Τούρκων και ενδεχόμενο επεισόδιο τύπου Ιμίων, που αποφεύχθηκε με σωστή αντίδραση της Αθήνας. ύμφωνα με τις πληροφορίες των Ρώσων, μια «ομάδα εργασίας» της FSB, την οποία αποτελούσαν 19 άτομα, εντόπισε σχέδιο επίθεσης σε βάρος του Καραμανλή, με σκοπό την αναβολή ή τη ματαίωση της ενεργειακής πολιτικής της χώρας. Το σχέδιο αυτό, με την κωδική ονομασία «Πυθία 1», υποστήριζε –σύμφωνα με τη Μόσχα– ότι εκπονήθηκε από συμμαχικές μυστικές υπηρεσίες και ανατέθηκε σε

τουλάχιστον 20 Έλληνες συνεργάτες τους, που δεν ανήκαν στον «αντιεξουσιαστικό χώρο». Οι Ρώσοι εντόπισαν αρχικά απόπειρα τηλεφωνικής υποκλοπής συνομιλιών μεταξύ ΚαραμανλήΠούτιν και Παρβάνοφ. Επίσης, οργάνωσαν επιχειρήσεις αντιπαρακολούθησης, που είχαν ως στόχο τον εντοπισμό ατόμων ή ομάδων που παρακολουθούσαν τον πρώην πρωθυπουργό, ιδιαίτερα κατά τις μετακινήσεις του. Όπως ανέφερε στην ΕΥΠ το «βαθύ λαρύγγι» της Μόσχας, οι Ρώσοι πράκτορες κατέγραψαν παρακολούθηση του πρώην πρωθυπουργού «επαγγελματική και εντεινόμενη από τις αρχές Απριλίου του 2008». Σε μία τουλάχιστον περίπτωση, όπως αναφέρεται στο ειδικό δελτίο που

▲ ▲

Όσα αφορούσαν τον Καραμανλή τα χειρίστηκε ο Α΄ υποδιοικητής της ΕΥΠ Σεραφείμ Τσιτσιμπής. Αποξηλώθηκε άμεσα μετά την άνοδο του Γιώργου Παπανδρέου

Σύμφωνα με όσα δόθηκαν από τον Ρώσο και αναλύθηκαν στο έγγραφο, αυτό έγινε απογευματινές ώρες, σε χρόνο που δεν προσδιορίζεται ακριβώς, μεταξύ 20 και 25 Απριλίου του 2008. Εκεί έγινε μια «ελεγχόμενη διαδικασία εμπλοκής» μεταξύ FSB και πρακτόρων δυτικών υπηρεσιών και της Μοσάντ, που δεν κράτησε πάνω από 30 δευτερόλεπτα. Όπως αναφέρει το δελτίο που ήδη έχει δει το φως της δημοσιότητας (περιοδικό «Επίκαιρα»): «Η εν λόγω ελεγχόμενη διαδικασία εμπλοκής υλοποιήθηκε λόγω του ότι στην προαναφερόμενη περιοχή είχε εντοπιστεί όχημα τύπου van, μάρκας Toyota Hiace, χρώματος μπεζ. Τα άτομα του κλιμακίου της “Ομάδας Εργασίας” της FSB που συμμετείχαν στην αναφερόμενη εμπλοκή ήταν 4, ενώ τα άτομα του άλλου “χώρου” ήταν 2, άοπλα, γυμνασμένα, μιλούσαν ελληνικά και διέφυγαν από το χώρο της εμπλοκής χρησιμοποιώντας μοτοσικλέτα τύπου Enduro, χρώματος κίτρινου, που δεν έφερε πινακίδες κυκλοφορίας. Το προαναφερόμενο όχημα εγκαταλείφθηκε στο χώρο εμπλοκής», αναφέρει χαρακτηριστικά το συγκεκριμένο έγγραφο, που κοινοποιήθηκε στον πρώην πρωθυπουργό. Λίγες γραμμές παρακάτω το συγκεκριμένο έγγραφο επιβεβαιώνει ότι στόχος των ατόμων του άλλου «χώρου» ήταν ο Κώστας Καραμανλής, καθώς μέσα στο εγκαταλελειμμένο όχημα βρέθηκαν: - Χάρτες στους οποίους είχε γίνει λεπτομερής καταγραφή της διαδρομής που ακολουθούσε κατά τη μετακίνησή του από το Μέγαρο Μαξίμου στο σπίτι του στη Ραφήνα. - Ο αριθμός των αντρών της ασφάλειάς του και τα στοιχεία των συνοδευτικών οχημάτων και μηχανών ασφαλείας που συνέθεταν την πρωθυπουργική πομπή. - Άλλοι χάρτες, πάνω στους οποίους είχαν σημειωθεί τα σημεία συνάντησης των ομάδων παρακολούθησης και υποστήριξης που είχαν στοχοποιήσει τον κ. Καραμανλή. - Κιάλια νυχτερινής όρασης και υλικά καμουφλάζ, όπως εργαλεία μακιγιάζ, μολύβια, κουκούλες μη χρησιμοποιημένες και χωρίς διακριτικά, γυναικεία ρούχα κ.ά. - Συστήματα επικοινωνίας συγχρονισμένα στις συχνότητες της ΕΛ.ΑΣ., υψηλής ευκρίνειας και εμβέλειας. - «Τηλεχειριστήριο», όπως σημειώνεται στο άκρως απόρρητο έγγραφο της ΕΥΠ. - Όπλα τύπου Τόκαρεφ και Καλάσνικοφ, τρόφιμα και σκηνές. Δεκέμβριος/2011

crash 19

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 20

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ crash

242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη ▲ ▲

Ο Άλεξ Ρόντος, στενός φίλος και μυστικός σύμβουλος από παλιά του κ. Παπανδρέου (που είχε πάρει μέρος και στην Task Force των ΗΠΑ για την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων), ήταν στο «πλευρό» του Σαακασβίλι

Πιέσεις για δήλωση εναντίον της Μόσχας εισαγγελέα που ερευνά το σχέδιο δολοφονίας Καραμανλή να εξηγήσει πώς γνώριζε από τότε –και το είχε δηλώσει– ότι θα ματαιωθεί η κατασκευή του South Stream. Εκτός αν γνώριζε, από τότε, όσα δήλωνε στην Αμερικανική Πρεσβεία ο φίλος του Γ. Παπανδρέου, δηλαδή ότι θα παγώσει όλες τις ενεργειακές συμφωνίες Καραμανλή με τη Μόσχα (τηλεγράφημα Σπέκχαρντ προς Στέιτ Ντιπάρτμεντ). Ο Άλεξ Ρόντος συμπτωματικά (;) έζησε από κοντά τα θερμά γεωπολιτικά επεισόδια εκείνης της περιόδου, όπου πολλοί διεθνείς αναλυτές εκτιμούν ότι οι Αμερικανοί μέσω Σαακασβίλι τεστάρισαν τους Ρώσους, αν θα αντιδράσουν δυναμικά. Έλεγε τότε ο Ρόντος: «Διαφωνώ με τον τρόπο που κινή-

θηκε η Ρωσία, αλλά εκείνο που έχει σημασία είναι τα αίτια. Η Ρωσία δεν είναι μια χώρα που προβαίνει σε απερίσκεπτες κινήσεις. Είναι μια χώρα με μεγάλη Ιστορία και με βαθιά κατανόηση της στρατηγικής. Πιστεύω πως θορυβήθηκε από τη ρητορική της Γεωργίας από ένα αίσθημα περικύκλωσης. Η Γεωργία με σθεναρό τρόπο απέρριψε τη Ρωσία και ζήτησε τη βοήθεια του ΝΑΤΟ. Αυτή είναι η υπόθεσή μου: Οι Ρώσοι πίστεψαν ότι επρόκειτο για εσκεμμένη πρόκληση». Φανταστείτε πώς το Στέιτ Ντιπάρτμεντ έκρινε τη στάση του Καραμανλή, που απέφυγε να κάνει δήλωση κατά της Μόσχας και είχε αυξήσει το επίπεδο σχέσεων παραγγέλλοντας 450 άρματα μάχης από τους Ρώσους.

Οι ΗΠΑ του ζητούν επιτακτικά να κάνει ο ίδιος μια δήλωση εις βάρος της Ρωσίας. Aρνείται και βάζει την Ντόρα Μπακογιάννη να προβεί σε σχετική ανακοίνωση 20 crash Δεκέμβριος/2011

▲ ▲

ένταση με τις ΗΠΑ βρίσκεται στο αποκορύφωμά της. Τα συνεχή «όχι» του Καραμανλή έχουν δημιουργήσει εξαιρετικά βαρύ κλίμα στις σχέσεις των δύο χωρών. Άλλο ένα περιστατικό ωστόσο έρχεται να προστεθεί, δείχνοντας τη δυναμική του προβλήματος, αυτή τη φορά με αφορμή τον πόλεμο της Νότιας Οσετίας, τον Αύγουστο του 2008, μεταξύ της Γεωργίας από τη μία πλευρά και της Ν. Οσετίας και Αμπχαζίας, περιοχές που έχουν ανακηρύξει de facto την ανεξαρτησία τους από τη Γεωργία, και της Ρωσίας, που βοήθησε δυναμικά τις δύο αποσχισθείσες περιοχές εναντίον της Γεωργίας – στρατιωτικά και διπλωματικά. Οι ΗΠΑ πιέζουν τον Καραμανλή, ο οποίος λίγους μήνες πριν έχει συναντηθεί εκ νέου με τον Ρώσο Πρόεδρο, να κάνει ο ίδιος μια δήλωση εις βάρος της Ρωσίας. Ο Καραμανλής αρνείται και βάζει την υπουργό Εξωτερικών Ντόρα Μπακογιάννη να προβεί σε μια σχετική ανακοίνωση, ευθυγραμμισμένη με τους Ευρωπαίους. Οι πιέσεις είναι ασφυκτικές. Αξίζει εδώ να αναφέρουμε ότι την ίδια χρονιά η κυβέρνηση της Γεωργίας, υπό τον Πρόεδρο Μιχαήλ Σαακασβίλι (διεθνώς αναγνωρισμένο ως άνθρωπο των Αμερικανών), καλεί το γνωστό Άλεξ Ρόντο, στενό φίλο και μυστικό σύμβουλο από παλιά του κ. Παπανδρέου (που είχε πάρει μέρος και στην Task Force των ΗΠΑ για την ασφάλεια των Ολυμπιακών Αγώνων), να δουλέψει στη Γεωργία ως σύμβουλος σε θέματα σχέσεων με την Ευρωπαϊκή Ένωση. «Προσπαθούσα να εξηγήσω και να συμβάλλω στο να οικοδομήσουν ισορροπημένη σχέση με την Ευρώπη, ως μια χώρα που γνωρίζει ότι δεν θα γίνει σύντομα μέλος της Ε.Ε., και έβλεπα πολύ συχνά τον Πρόεδρο Σαακασβίλι (φωτό κάτω αριστερά), δεν ήμουν σύμβουλος σε θέματα ασφαλείας», εξηγεί ο κ. Ρόντος σε συνέντευξή του στο «Βήμα». Τώρα, βέβαια, καλείται από τον αρμόδιο

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 21

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 22

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ crash

242 ΜΕΡΕΣ ▲ ▲

ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη

Οι μυστικές υπηρεσίες αλλά και το γραφείο Καραμανλή εκπλήσσονται από τη σφοδρότητα των συγκρούσεων το Δεκέμβριο του 2008. Την ίδια στιγμή ο Σπέκχαρντ δήλωνε σε απόρρητο έγγραφο ότι η χώρα οδηγείται σε εκλογές 22 crash Δεκέμβριος/2011

πως σημειώνει ο Ντάνιελ Σπέκχαρντ, το Νοέμβριο του 2008, για το θέμα αυτό, η Αμερικανική Πρεσβεία προσπάθησε να συσχετίσει τη ρωσική επέμβαση στη Νότια Οσετία με τις ελληνορωσικές συμφωνίες ως ύστατο μέσο ανάσχεσης της προσέγγισης των δύο κρατών. Στο σχετικό τηλεγράφημά του ο Αμερικανός πρέσβης αναφέρει ότι «η Ελλάδα προχώρησε σε μερικές κινήσεις που έρχονταν σε αντίθεση ή υπονόμευαν τις ελληνικές θέσεις στήριξης της Ε.Ε. και της Συμμαχίας. Στη διάρκεια της προηγούμενης εβδομάδας του Αυγούστου η Ελλάδα υποδέχτηκε Ρώσους τεχνικούς συμβούλους για να συζητήσουν την αγορά 450 αρμάτων –ως μέρος της στρατιωτικής και ενεργειακής συμφωνίας μεταξύ Πούτιν και Καραμανλή τον περασμένο Δεκέμβριο–, ενώ το ελληνικό Κοινοβούλιο επίσης επικύρωσε τη συμφωνία για τον αγωγό South Stream...». Και ο Σπέκχαρντ συνεχίζει: «Οι ΗΠΑ άσκησαν μεγάλη πίεση στους Έλληνες να καθυστερήσουν ή να ακυρώσουν τέτοια περιστατικά (επίσημες επισκέψεις και εκδηλώσεις με Ρώσους), έτσι ώστε να μη δοθεί το μήνυμα στη Μόσχα ότι μπορεί να έχει σχέσεις με ένα μέλος της Ε.Ε. και του ΝΑΤΟ όσο παραβιάζει διεθνείς νόμους. Η ελληνική απάντηση σε εμάς, ιδιωτικά αλλά και δημόσια, ήταν ότι δεν υπήρχε σχέση μεταξύ της κρίσης Ρωσίας Γεωργίας και των ελληνικών δεσμεύσεων να προχωρήσει τις ενεργειακές συμφωνίες με τη Ρωσία…». Έτσι, καταλήγει στο τηλεγράφημά του ο Σπέκχαρντ: «Οι ελληνικές σχέσεις με τη Ρωσία στον απόηχο της κρίσης με τη Γεωργία επέφεραν πολλές επιπλοκές σε διάφορα σημαντικά θέματα στις διμερείς σχέσεις με τις ΗΠΑ», προτείνοντας να επιδιώξει η Ουάσινγκτον να εκμεταλλευτεί τις ρωσικές πιέσεις στην Αθήνα προς όφελός της.

Τα «Δεκεμβριανά» του 2008 Το «κερασάκι» στην τούρτα μπήκε με τα τραγικά γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008, με τη δολοφονία του νεαρού Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου. Οι μυστικές υπηρεσίες αλλά και το γραφείο Καραμανλή εκπλήσσονται από τη σφοδρότητα των αντιδράσεων και αναρωτιούνται πώς είναι δυνατόν ένα πραγματικά δραματικό, αλλά και ταυτόχρονα τυχαίο περιστατικό να προκαλεί τέτοιου είδους αντιδράσεις. Σε δημοσίευμα της «Ημερησίας» στις 16/12/2008 ο Μιχάλης Ιγνατίου μετέδιδε ότι η έκταση των επεισοδίων και το μίσος που έβγαινε από μια μερίδα των διαδηλωτών έκανε καχύποπτους πολλούς ανθρώπους, ιδιαίτερα αυτούς που πιστεύουν πως οι υπερατλαντικοί σύμμαχοι έχουν σχέδια για να μετατρέψουν την Ελλάδα σε φτωχό συγγενή της Ευρώπης, ο οποίος κυριαρχείται από τα ίδια προβλήματα που ταλαιπώρησαν τους Βαλκάνιους γείτονές της. Ένας διπλωμάτης στην Ουάσινγκτον, που ασχολείται με τα ελληνικά θέματα, έλεγε σε Έλληνα ομόλογό του ότι «καμία σοβαρή κυβέρνηση δεν θα διαπραγματευτεί με τον κ. Καραμανλή, είτε το θέμα είναι οικονομικό είτε ανήκει στη σφαίρα της πολιτικής». «Άλλωστε», τόνιζε, «σύντομα θα γίνουν εκλογές». Είτε είχαν ανάμειξη οι Αμερικανοί –που δεν επιβεβαιώνεται με στοιχεία– είτε όχι, ο καταποντισμός του Καραμανλή και η άμεση έξοδός του από την πολιτική ήταν λόγος πανηγυρισμού για τους αρμόδιους αξιωματούχους του Στέιτ Ντιπάρτμεντ και του Λευκού Οίκου, οι οποίοι χλεύαζαν τον πρωθυπουργό της Ελλάδας και

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 23

Ο Καραμανλής ανέφερε κατ’ ιδίαν σε «ανθρώπους» του ότι ο Πούτιν, βλέποντας την αποφασιστικότητά του για τις ενεργειακές συμφωνίες, του είχε επισημάνει: «Ασφαλώς και είσαι έτοιμος να δεχτείς επιθέσεις. Το έχεις μετρήσει;» χαίρονταν με την αδυναμία του να ελέγξει τα πράγματα. Ένας εξ αυτών διασκέδασε για αρκετή ώρα, όταν πληροφορήθηκε για την απέραντη μοναξιά του κ. Καραμανλή, λόγω της εγκατάλειψής του ακόμα και από τους στενούς του συνεργάτες, αλλά και για το αίτημά του να επισκεφθεί την Ουάσινγκτον.«Δεν πρόκειται να συμβεί», είπε έντονα ανακουφισμένος. Στο σημείο που έχουν φτάσει τα πράγματα λίγα πράγματα μπορούν να συμβούν. Πάντως, οι παροικούντες την Ουάσινγκτον, που συνήθως αποφασίζουν για (και πριν από) τους λαούς, άρχισαν να μιλούν για κυβερνήσεις συνεργασίας (από το 2008)! Την ίδια περίοδο, με βάση τα Wikileaks, που έγιναν αργότερα απόρρητη έκθεση της πρεσβείας των ΗΠΑ, στις 18 Δεκεμβρίου 2008, αναφέρεται πως «η όλη αντιμετώπιση της κρίσης χαρακτηρίστηκε από την απουσία του πρωθυπουργού Καραμανλή, ενώ οι περισσότερες ανακοινώσεις έγιναν από τον Παυλόπουλο». Ενώ κάτω από τον υπότιτλο «τι έκανε η κυβέρνηση για τα γεγονότα;» το τηλεγράφημα συνεχίζει ότι

«η κυβέρνηση φαίνεται ότι έδωσε εντολή στην ΕΛ.ΑΣ. να αντιδράσει μόνο με αμυντικό τρόπο. Πολλοί Έλληνες πιστεύουν ότι χειρίστηκε πολύ άσχημα την κρίση, είτε γιατί δεν ήταν αρκετά αποφασιστικός στην αντιμετώπιση της βίας είτε γιατί άφησε τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες να επιδεινωθούν… Οι περισσότεροι Έλληνες, ακόμη και οι υποστηρικτές του, πιστεύουν ότι σύντομα θα αναγκαστεί να πάει σε εκλογές, αν και ο ίδιος δεν το θέλει καθόλου».

Οι οκτώ «συναντήσεις» με τον Πούτιν που έφεραν «στο κόκκινο» τους Αμερικανούς

▲ ▲

Όταν ο τότε ακόλουθος Οικονομικών Υποθέσεων της πρεσβείας των ΗΠΑ στην Αθήνα και τώρα γενικός διευθυντής του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας (για τη Ρωσία και την Κεντρική Ασία) του Λευκού Οίκου, Γούντγορντ Κλαρκ Πράις, φώναζε στους διαδρόμους της Αμερικανικής Πρεσβείας κάθε πρωί το «δώστε μου κρέας να ταΐσω το τέρας», όλοι είχαν καταλάβει πως η πρωθυπουργία του Κώστα Καραμανλή ήταν για τους πέραν του Ατλαντικού «συμμάχους» μας κάτι από το… παρελθόν! Κι αυτό, γιατί το «κρέας» δεν ήταν άλλο από

νέα στοιχεία σε βάρος του τότε πρωθυπουργού της Ελλάδας. Ιδιαίτερα μετά τις «αδιανόητες και επικίνδυνες φιλίες» του με τους Ρώσους για το ενεργειακό. Το «τέρας» δεν ήταν άλλο από τη CIA και το αμερικανικό Εθνικό Συμβούλιο Ασφαλείας (NSA), που είχαν ήδη πάρει την απόφαση να τον «τελειώσουν»! Αν μετρήσει κανείς τα «όχι» που είπε στους Αμερικανούς ο Καραμανλής (που δεν έχουν συνηθίσει να ακούνε «όχι» από την Αθήνα), καταλαβαίνει πώς αντιδρούσαν όταν τον έβλεπαν να παρακάμπτει τις συστάσεις και τις ανησυχίες τους για τις ενεργειακές συμφωνίες με τη Μόσχα. Ο ίδιος ο Καραμανλής εξομολογήθηκε σε στενό φίλο του: «Δεν είχα φανταστεί το επίπεδο της σύγκρουσης με το Λευκό Οίκο για το θέμα των αγωγών που θα εφοδίαζαν την Ευρώπη με πετρέλαιο και φυσικό αέριο». Το «τέλος» του Καραμανλή είχε ήδη προαποφασιστεί από το 2007, ενώ το… νήμα είχε αρχίσει να ξετυλίγεται από τα τέλη του 2004. Από την ημέρα δηλαδή που ο Κώστας Καραμανλής άρχισε τις συναντήσεις του με τον τότε Πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν, πιστεύοντας ότι η μικρή Ελλάδα μπορεί να ωφεληθεί τα μέγιστα από τη συνεργασία με την κραταιά Ρωσία, κυρίως αναλαμβάνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στον ενεργειακό τομέα. Όπως αργότερα «εξομολογήθηκε» σε στενούς του συνεργάτες ο κ. Καραμανλής, την πρωτοβουλία για τις «συμφωνίες» αυτές την είχε πάρει ο ίδιος ο Ρώσος Πρόεδρος, καθώς ο ίδιος έλεγε ότι «για 14 χρόνια αυτό το σχέδιο είναι “παγωμένο”, γιατί τώρα να μην ενεργοποιηθεί;». Μόνο που ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός, όπως αναφέρει ο ίδιος σε συνεργάτες του, «δεν μιλούσα πολύ, ούτε ακόμη και στα Υπουργικά Συμβούλια, αλλά ούτε και δημόσια, για την πρόοδο των σχέσεων με τους Ρώσους». Ο Καραμανλής ανέφερε κατ’ ιδίαν σε «ανθρώπους» του ότι ο Πούτιν, βλέποντας την αποφασιστικότητά του για τις ενεργειακές συμφωνίες, του είχε επισημάνει: «Ασφαλώς και είσαι έτοιμος να δεχτείς επιθέσεις. Το έχεις μετρήσει;». Αυτό, σύμφωνα με τους πολιτικούς παρατηρητές της εποχής, δεν ήταν τίποτε άλλο παρά η συμπάθεια που έτρεφε ο Ρώσος Πρόεδρος προς τον Έλληνα πρωθυπουργό, στηριζόμενη στην «προσωπική χημεία» των δύο ηγετών, κυρίως στη «διπλωματία των αγωγών», που έδειξε ότι ο Κώστας Καραμανλής «δεν φοβάται να προχωρήσει σε συνεργασία», όπως χαρακτηριστικά σημείωσαν τότε ρωσικές πηγές.

Ο Γούντγορντ Κλαρκ Πράις φώναζε στους διαδρόμους της Αμερικανικής Πρεσβείας κάθε πρωί το «δώστε μου κρέας να ταΐσω το τέρας» Δεκέμβριος/2011

crash 23

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 24

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ 242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη ▲ ▲

πό την άλλη, ο Κώστας Καραμανλής θεωρεί τον Πούτιν πολύ «εκπαιδευμένο» άνθρωπο, που έδινε περισσότερη σημασία στους διευθυντές της Gazprom, παρά στους ίδιους του τους υπουργούς, άσχετα αν αργότερα, στην πρώτη (4 Ιανουαρίου 2008) συνάντηση του κ. Καραμανλή με το νεοαφιχθέντα πρέσβη των ΗΠΑ στην Αθήνα, Ντάνιελ Σπέκχαρντ, στο Μέγαρο Μαξίμου, ο τότε Έλληνας πρωθυπουργός του λέει ότι ο Πούτιν «δεν είναι και κανένας δάσκαλος της δημοκρατίας»! Οι σχέσεις, ωστόσο, ήταν γερές και ήδη είχαν αρχίσει να ενοχλούν στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Πολύ δε περισσότερο όταν έπειτα από μια μακρά περίοδο... χειμερίας νάρκης η κυβέρνηση Καραμανλή ξεπάγωσε τα εξοπλιστικά προγράμματα με μια κίνηση με ιδιαίτερη συμβολική σημασία για την εξωτερική της πολιτική αλλά και με γεωστρατηγικό αντίκτυπο, αποφασίζοντας την αγορά 450 ρωσικών μικρών και ευέλικτων τεθωρακισμένων οχημάτων μάχης, συνολικού ύψους 1,2 δισ. ευρώ. Με την απόφασή του ο κ. Καραμανλής λίγες μόλις ημέρες πριν από τη συνάντησή του με τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, το Δεκέμβριο του 2008, πήγαινε στη Μόσχα προσφέροντάς του ένα σημαντικό «δώρο». Όταν ο Καραμανλής πιέστηκε να σχολιάσει την παραγγελία 450 ρωσικών αρμάτων μάχης, απάντησε ότι: «Από τη μία τα βρήκα φθηνότερα και, από την άλλη, ήθελα να δημιουργήσω μια αντίρροπη δύναμη» σε σχέση με το μέγεθος και τη δυναμική με την Τουρκία.

Οι επαφές με Πούτιν Ο κ. Καραμανλής, σε σχέση με το ενεργειακό πρόγραμμα Πούτιν, κινήθηκε αστραπιαία, γεγονός που δεν απασχόλησε πολύ τους Ευρωπαίους, σε αντίθεση με τους Αμερικανούς, που παρακολουθούσαν πυρετωδώς τις κινήσεις του. Το πρώτο ραντεβού έγινε τέτοιες μέρες (9 Δεκεμβρίου) του 2004 στη Μόσχα, όπου εκφράστηκε η βούληση για προώθηση «διμερούς συνεργασίας» στον πολιτικό, οικονομικό και αμυντικό (!) τομέα, με την προμήθεια οπλικών συστημάτων. Ο Κώστας Καραμανλής θυμάται ότι σ’ αυτό το πρώτο ραντεβού ο Πούτιν του είπε ξαφνικά: «Καιρός δεν είναι να “ξεπαγώσουμε” και το θέμα του αγωγού Μπουργκάς-Αλεξανδρούπολη;», κάτι που έγινε στις 15 Μαρτίου του 2007, όπου, παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Κάρολου Παπούλια, ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο Κώστας Καραμανλής και ο Βούλγαρος ομόλογός 24 crash Δεκέμβριος/2011

Όταν ο Καραμανλής πιέστηκε να σχολιάσει την παραγγελία 450 ρωσικών αρμάτων μάχης, είπε: «Από τη μία τα βρήκα φθηνότερα και, από την άλλη, ήθελα να δημιουργήσω μια αντίρροπη δύναμη» με την Τουρκία

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 25

Ο Καραμανλής θεωρούσε τον Ερντογάν «σοβαρό και μπεσαλή», που κοίταζε πάντα τα συμφέροντα της Τουρκίας, αλλά «ήταν εντάξει στις σχέσεις του μαζί του». Στην Κωνσταντινούπολη ο Πούτιν ανακοινώνει τη συμφωνία του South Stream, αφήνοντας έξω την Τουρκία και «τρελαίνοντας» τους Αμερικανούς στην Αθήνα

κία». Στην επόμενη ερώτηση του Καραμανλή «πώς θα το αποδεχθούν οι Ευρωπαίοι;» ο Ρώσος Πρόεδρος απαντάει: «Μην ανησυχείτε. Το θέμα έχει τελειώσει με τους Ιταλούς. Και ο Πρόντι και ο Μπερλουσκόνι είναι σύμφωνοι, αλλά και οι Γάλλοι δεν θα πουν “όχι”». Μάλιστα, τώρα, μετά την απομάκρυνση του Σίλβιο Μπερλουσκόνι από την πρωθυπουργία, δεν είναι λίγοι εκείνοι οι πολιτικοί αναλυτές που βλέπουν ότι πίσω από αυτή την παραίτηση δεν αποκλείεται να κρύβεται και η σχέση του Καβαλιέρε με τον Πούτιν. Έτσι και ο South Stream άρχισε να δρομολογείται, γεγονός που επισημοποιήθηκε τον Ιούνιο του 2007 στην Κωνσταντινούπολη. Κατά τη διάρκεια αυτής της συνάντησης, το μεσημέρι, ο Κώστας Καραμανλής συναντάται με τον «κουμπάρο» του Ταγίπ Ερντογάν. Δεν λένε τίποτα για το ραντεβού με τον Πούτιν και την επικείμενη συμφωνία. Ο Καραμανλής θεωρούσε τον Ερντογάν «σοβαρό και μπεσαλή», που κοίταζε πάντα τα συμφέροντα της Τουρκίας, αλλά «ήταν εντάξει στις σχέσεις του μαζί του». Ξαφνικά, το απόγευμα της ίδιας μέρας ο Πούτιν ανακοινώνει μαζί με τον Καραμανλή τη συμφωνία του South Stream, αφήνοντας έξω την Τουρκία και «τρελαίνοντας» τους Αμερικανούς στην Αθήνα. Η επόμενη συνάντηση των δύο ηγετών έγινε το Δεκέμβριο του 2007 στη Μόσχα και η τελευταία στα τέλη Απριλίου του 2008, όταν ο Κώστας Καραμανλής πήγε και πάλι στη Μόσχα, για περαιτέρω σύσφιξη της ενεργειακής συνεργασίας, καθώς στις 5 Μαΐου του ίδιου χρόνου ο Πούτιν άφησε την Προεδρία και έγινε πρωθυπουργός της Ρωσίας.

▲ ▲

του Σεργκέι Στανίσεφ υπέγραψαν την τελική διακρατική συμφωνία. Μέχρι, όμως, να έρθει στην Αθήνα για την υπογραφή αυτή ο Πούτιν είχε άλλες δύο συναντήσεις σε ελληνικό έδαφος με τον Κώστα Καραμανλή. Η πρώτη έγινε το Σεπτέμβριο του 2005 στο «Πόρτο Καρράς» της Χαλκιδικής, αμέσως μετά την επίσκεψη του Ρώσου Προέδρου στο Άγιο Όρος. Κατά τη συνάντηση αυτή αίσθηση προκάλεσε η επιμονή του Πούτιν στην ενεργειακή συνεργασία, ενώ ο κ. Καραμανλής τον ευχαρίστησε για την υποστήριξη της Μόσχας στο Κυπριακό, με τον Πούτιν να του απαντάει: «Τα είπα για το θέμα αυτό και με τον κ. Ερντογάν και θέλω τώρα να συγχρονίσουμε τα ρολόγια μας». δεύτερη συνάντηση έγινε στην Αθήνα το Σεπτέμβριο του 2006, όπου το θέμα του αγωγού «ξεκόλλησε από τη λάσπη» που είχε βυθιστεί για 14 συνεχή χρόνια, καθώς ο Πούτιν πίεσε την τότε βουλγαρική κυβέρνηση να σταματήσει τα προσκόμματα με τη φράση «όποιος δεν θέλει το έργο να το πει». Οπότε, λίγους μήνες αργότερα, το Μάρτιο του 2007, «έπεσαν» και πάλι στην Αθήνα οι υπογραφές. Στο δείπνο των τριών ηγετών, στο εστιατόριο «Διόνυσος» με φόντο την Ακρόπολη, ο Πούτιν ξαφνιάζει για ακόμα μία φορά τον Καραμανλή, λέγοντας: «Αφού φτιάξαμε το πετρέλαιο, να δούμε τώρα και το θέμα ενός αγωγού φυσικού αερίου;». Ο Καραμανλής ξαφνιάζεται, σκέφτεται ότι αυτό θα κάνει τη χώρα ενεργειακό κόμβο και ρωάει: «Από πού θα περάσει ο αγωγός;». Ο Πούτιν έχει έτοιμη την απάντηση: «Από την Κασπία μέσω διεθνών υδάτων, αλλά όχι από την Τουρ-

Δεκέμβριος/2011

crash 25

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 26

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ crash

242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη

Οι ΗΠΑ έχουν έτοιμο τον ...διάδοχο ▲ ▲

υτές οι συναντήσεις και οι συμφωνίες που τις ακολούθησαν έπαιξαν το ρόλο του «κόκκινου πανιού» για τους Αμερικανούς, που από το 2007 θεώρησαν τον Κώστα Καραμανλή σαν «τελειωμένο», βρίσκοντας στο πρόσωπο του αρχηγού της τότε αξιωματικής αντιπολίτευσης, Γιώργου Παπανδρέου το «διάδοχο» που θα «καθάριζε» το πρόσωπο των ΗΠΑ, που είχε «τσαλακωθεί» από τη φιλορωσική συμπεριφορά Καραμανλή. Έτσι, οι συμφωνίες με τη Μόσχα ενεργοποίησαν τους μηχανισμούς του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, με αποτέλεσμα να ενταθούν οι αμερικανικές πιέσεις προς την Αθήνα για προσήλωση στον «αμερικανικό» TGI και σε βάρος του South Stream. Παράλληλα, οι Αμερικανοί διπλωμάτες με τομέα απασχόλησης τη νοτιοανατολική Ευρώπη δούλεψαν εντατικά στο θέμα της πληροφόρησης των συναντήσεων και συζητήσεων Καραμανλή με θέμα την εξωτερική πολιτική της χώρας.

«Ο Παπανδρέου, πιθανότατα ο νέος πρωθυπουργός, είναι πολύ θετικός αλλά και αγχωμένος να έχει ενεργό και χρήσιμο ρόλο», έγραφε ο Αμερικανός πρέσβης Σπέκχαρντ σε τηλεγράφημα στις 18 Φεβρουαρίου 2009 26 crash Δεκέμβριος/2011

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 27

Η αμερικανική διπλωματία προσπαθεί να επαναφέρει στον... ίσιο δρόμο την κυβέρνηση Καραμανλή. Σε αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε και η επίσκεψη του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών, αρμόδιου σε θέματα Ευρώπης-Ευρασίας, Μάθιου Μπράιζα στην Αθήνα

ου South Stream και τα “δουλοπρεπή” συγχαρητήρια στον Πούτιν για τις πρόσφατες εκλογές στη Δούμα, ο Κ. Καραμανλής έχει πάρει θέσεις που δεν είναι χρήσιμες…». Και το τηλεγράφημα καταλήγει: «Ο Καραμανλής προφανώς θεωρεί ότι μπορεί να διατηρήσει μια ισορροπία στις σχέσεις με τη Ρωσία και τη Δύση. Ο κίνδυνος, ωστόσο, είναι ότι, αφού ήρθε πιο κοντά στη Μόσχα για την ενέργεια, η Αθήνα μπορεί να βρεθεί υπό πίεση από τους Ρώσους για άλλα θέματα, όπως οι σχέσεις της με το Ιράν. Εμείς έχουμε πει στους Έλληνες ότι οι ΗΠΑ δεν έχουν κανένα πρόβλημα με τους καλύτερους ελληνορωσικούς δεσμούς. Αλλά, παράλληλα, συνεχίζουμε να ρωτάμε πώς μπορεί η Ελλάδα να συμφιλιώσει την υποστήριξή τους προς την ενεργειακή σύνδεση Τουρκίας - Ελλάδας - Ιταλίας με το ανταγωνιστικό έργο South Stream. Δεν έχουμε ακόμη λάβει επαρκή απάντηση». Όπως φαίνεται και από τα τηλεγραφήματα, η αμερικανική πλευρά ήταν οργισμένη από την ενεργειακή διπλωματία της κυβέρνησης Καραμανλή και ήταν αποφασισμένη να κάνει το οτιδήποτε για να ανατραπεί η κατάσταση αυτή. Ήδη από τον Απρίλιο του 2008 βρίσκουμε την αμερικανική διπλωματία να προσπαθεί να επαναφέρει στον... ίσιο δρόμο την κυβέρνηση Καραμανλή. Σε αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε και η επίσκεψη του αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών, αρμόδιου σε θέματα Ευρώπης-Ευραίας, Μάθιου Μπράιζα, στην Αθήνα. Μια επίσκεψη που πραγματοποιήθηκε στη σκιά του ελληνικού βέτο για την ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ στη Σύνοδο του Βουκουρεστίου.

▲ ▲

Μάλιστα, όπως αναφέρεται, ο Καραμανλής κάποια στιγμή υποχρεώθηκε από τις αντιδράσεις του τότε υπουργού Ανάπτυξης, Δημήτρη Σιούφα (που ανέφερε «ενοχλήσεις» των Αμερικανών στο υπουργείο Ανάπτυξης), να του πει ότι «δεν μπορώ να μην ενημερώσω την Ντόρα». Και την ενημέρωσε αρκούντως. Όπως ο ίδιος ο πρώην πρωθυπουργός έχει αποκαλύψει σε συνεργάτες του, η Ντόρα ήταν «σπαθί μαζί μου». Έτσι, κάτω από αυτές τις «πιέσεις» θέλησε, όπως εκμυστηρεύεται τώρα σε ανθρώπους του στενού του περιβάλλοντος, να επιταχύνει τις συμφωνίες, γι’ αυτό και λίγο πριν από το φθινόπωρο του 2008 έστειλε εσπευσμένως στη Βουλή τον τότε υπουργό Ανάπτυξης, Χρήστο Φώλια, προκειμένου να προωθήσει άμεσα την επικύρωση του South Stream και το πρόγραμμα «Πίνδος». τις 19 Δεκεμβρίου 2007 πάλι ο Ντάνιελ Σπέκχαρντ ενημερώνει τους ανωτέρους του για τις εντυπώσεις από το ταξίδι Καραμανλή στη Μόσχα ένα 24ωρο πριν. Στο τηλεγράφημά του αυτό ο πρέσβης των ΗΠΑ στην Αθήνα σημειώνει μεταξύ άλλων ότι «οι κινήσεις Καραμανλή απέναντι στη Ρωσία αντιμετωπίζονται θετικά από μεγάλο μέρος του ελληνικού Τύπου και του λαού, λόγω της κοινής ορθόδοξης κληρονομιάς και για κάποιους της αριστερής νοσταλγίας… Δεν πιστεύουμε ότι οι στενότερες επαφές Καραμανλή με τη Μόσχα αντιπροσωπεύουν μια θεμελιώδη αναπροσαρμογή της συνολικής ελληνικής πολιτικής. Αλλά σε ορισμένα επιμέρους ζητήματα, όπως η μετακίνηση προς την υπογραφή μιας συμφωνίας για τον αγωγό φυσικού αερί-

Δεκέμβριος/2011

crash 27

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 28

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ crash

242 ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ

καραμανλη ▲ ▲

Τα «Intelligence Reports» και η πλήρης υπονόμευση του Καραμανλή

λα όσα περιγράφονται πιο πάνω για το «τέλος» του Καραμανλή, που «είχε ήδη προαποφασιστεί από το 2007, ενώ το νήμα είχε αρχίσει να ξετυλίγεται από τα τέλη του 2004», τότε δηλαδή που ο Καραμανλής είχε αρχίσει τις συναντήσεις του με τον Πούτιν, θα πρέπει να επισημάνουμε ότι εξελίσσονταν σε μια περίοδο που, σύμφωνα με τα περίφημα εκείνα «Intelligence Reports» («Crash» Ιούνιος 2011), «πάνω από 1.000 αναφορές μέσα από το Μέγαρο Μαξίμου εκθέτουν τον Κ. Καραμανλή, εμφανίζοντάς τον άλλοτε επιρρεπή στο ποτό, άλλοτε ψυχικά κλονισμένο και άλλοτε εκνευρισμένο με διάφορους πρώην υπουργούς», ενώ ετίθετο το ερώτημα: «Προσπαθούσε άραγε ένας κύκλος υπουργών να τον αποδυναμώσει;». Τα «Intelligence Reports» επί χρόνια «έφευγαν» από το «περιβάλλον Καραμανλή» στο Μέγαρο Μαξίμου και κατέληγαν στον υπολογιστή της Κατερίνας Τσακάλου, ιδιαιτέρας γραμματέως του ισχυρού άντρα της Siemens Μιχάλη Χριστοφοράκου, και «δημιουργούσαν κλίμα» που μόνο καλό δεν έκανε στον Καραμανλή τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό. Το «σπάσιμο» του σκληρού δίσκου του ηλεκτρονικού υπολογιστή της κυρίας Τσακάλου, με τα χιλιάδες έγγραφα, τα κωδικοποιημένα ευρήματα δηλαδή του «σπασίματος» που αποκωδικοποιήθηκαν και παραδόθηκαν στα μέλη της Εξεταστικής Επιτροπής της Βουλής για τη Siemens , έκαναν τους πάντες, στην αρχή της χρονιάς, να μιλούν για ένα «βαθύ λαρύγγι» του Μεγάρου Μαξίμου, αλλά –εκ των υστέρων– να αναρωτιούνται γιατί είχαν συνταχθεί, πού αποσκοπούσαν και σε ποια «τρίτα μάτια» είχαν εκτεθεί. Ένα είναι σίγουρο: τα reports αυτά, καλά ή κακά, σωστά ή λανθασμένα, ομογενοποιήθηκαν, αναλύθηκαν και παραδόθηκαν ως περιο-

Τα «Intelligence Reports» επί χρόνια «έφευγαν» από το «περιβάλλον Καραμανλή» στο Μέγαρο Μαξίμου και κατέληγαν στον υπολογιστή της Κατερίνας Τσακάλου, ιδιαιτέρας γραμματέως του ισχυρού άντρα της Siemens Μιχάλη Χριστοφοράκου

δικές απόρρητες εκθέσεις της Siemens Ελλάς προς τη μητρική Siemens Γερμανίας. Ήταν δηλαδή –ως εκθέσεις– έγγραφα απόρρητα, αλλά… όχι και ΤΟΣΟ απόρρητα. Από τις εκατοντάδες εκθέσεων μία περιλαμβάνει ένα αρκετά σοβαρό συμπέρασμα: «Η πολιτική κατάσταση στη χώρα έχει πλέον γίνει μάλλον άστατη. Η πολιτική επιβολή της κυβέρνησης αμφισβητείται παρά την καθαρή της νίκη πριν από ένα χρόνο. Η κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας έχει μιαν αβέβαιη πλειοψηφία μίας έδρας στο Κοινοβούλιο κι αυτό στερεί από τον πρωθυπουργό Καραμανλή τη δυνατότητα να υλοποιήσει τις μεταρρυθμίσεις

Πάνω από 1.000 αναφορές εμφανίζουν τον Καραμανλή άλλοτε επιρρεπή στο ποτό, άλλοτε ψυχικά κλονισμένο και άλλοτε εκνευρισμένο με διάφορους πρώην υπουργούς 28 crash Δεκέμβριος/2011

και αλλαγές που θέλει με τον απαιτούμενο ρυθμό, ενώ η κυβέρνηση γίνεται όλο και περισσότερο επιρρεπής σε ενδεχόμενο εκβιασμό. Σοβαρά οικονομικά σκάνδαλα βαραίνουν τις πλάτες της κυβέρνησης. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις δείχνουν οριακές διαφορές μεταξύ των δύο μεγάλων κομμάτων, ενώ το ΠΑΣΟΚ δείχνει να προηγείται ελαφρώς, αλλά σταθερά. Μόλις ένα χρόνο μετά τις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2007 η κυβέρνηση και το κόμμα δείχνουν σημάδια κόπωσης και σοβαρών εσωτερικών τριβών. Υπάρχουν έντονες φήμες ότι θα γίνουν πρόωρες εκλογές, κατά πάσα πιθανότητα την άνοιξη του 2009. Αν γίνει αυτό, υπάρχουν σοβαρές αμφιβολίες εάν οι εκλογές θα αναδείξουν κυβέρνηση ενός κόμματος. Σε υψηλόβαθμα κλιμάκια των ΜΜΕ κυκλοφορούν σενάρια σύμφωνα με τα οποία η πολιτική κρίση και οι πιέσεις εναντίον της κυβέρνησης προωθούνται από αμερικανικά συμφέροντα, που επιθυμούν να ανισχυροποιήσουν την κυβέρνηση Καραμανλή, λόγω της θέσης της απέναντι στους αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, αλλά και του βέτο που θέτει η Ελλάδα στην εισδοχή της FYROM στο ΝΑΤΟ».

008_029_KARAMANLHS 12/3/11 12:59 AM Page 29

030_035_SYNENTEFKSH PAPARHGA 12/2/11 1:09 AM Page 30

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Αυτή η μαύρη κυβερνητική σύμπραξη ΠΑΣΟΚ - Ν.Δ. - Καρατζαφέρη θέλουν να κρατήσει για πολύ καιρό 30 crash Δεκέμβριος/2011

030_035_SYNENTEFKSH PAPARHGA 12/2/11 1:10 AM Page 31

Αλέκα Παπαρήγα

Ετοιμάζουν “τη ΔΙΑΣΠΑΣΗ της ΕΥΡΩΠΗΣ και αποπομπές από το ευρώ

η στιγμή που είχα αρχίσει να επεξεργάζομαι τη συνέντευξη που μας παραχώρησε η γενική γραμματέας της Κ.Ε. του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα έφτασε στα χέρια μου η ανακοίνωση του ΚΚΕ σχετικά με την επέμβαση στην κατάληψη της ΓΕΝΟΠ – ΔΕΗ. Μιλούσε για «αυταρχισμό της μαύρης συγκυβέρνησης, των ΜΑΤ, των εισαγγελέων και των συλλήψεων» και κατήγγειλε ότι «με την τρομοκρατία δεν μπορούν να κάνουν νόμιμο ένα βάρβαρο και άδικο νόμο, όπως είναι το εξοντωτικό χαράτσι μέσω της ΔΕΗ, ούτε μπορούν να τον επιβάλουν όταν το εργατικό λαϊκό κίνημα και ο λαός λέει “όχι” και τον αντιπαλεύει για να τον καταργήσει». «Μαύρη κυβέρνηση των ΜΑΤ, των εισαγγελέων και των συλλήψεων», «τρομοκρατία», «βάρβαρος νόμος», «τρομοκρατικές συλλήψεις συνδικαλιστών», «ωμός εκβιασμός», λέξεις, θέσεις και εκφράσεις που μπορεί και να

Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

”

Θα ψηφίζαμε την κυβέρνηση Παπαδήμου, αν...

▲ ▲

μην απείχαν πολύ από την καθημερινή πραγματικότητα που βιώνει σήμερα ο μέσος πολίτης και τα όσα λέει ο μεροκαματιάρης, ο άνεργος και ο συνταξιούχος, αλλά έδιναν για μιαν ακόμη φορά τον «τόνο» της αντιπαράθεσης που έχει «σηκώσει» το κομμουνιστικό κόμμα. Μια άγρια αντιπαράθεση με έναν άγριο τρόπο, η οποία συνεχίζεται εδώ και πολλές εβδομάδες και έχει προκαλέσει «ομοβροντίες συμπάθειας» προς το ΚΚΕ από στρώματα του πληθυσμού που παραδοσιακά ΔΕΝ ψηφίζουν ΚΚΕ, όπως αποδεικνύεται από πρόσφατες δημοσκοπήσεις. Τι μπορεί άραγε να σημαίνει αυτό; Θα διατηρηθούν τα όψιμα «ξεσπάσματα» συμπαράστασης του κόσμου προς το ΚΚΕ; Θα εκφραστούν στην κάλπη; Και τι θα σημαίνει άραγε για την επόμενη Βουλή και την επόμενη μέρα για την Ελλάδα του μνημονίου ένα ΚΚΕ του 15%; Τι μέλλον έχει κατά τη γνώμη σας η σημερινή πολιτική «σύμ-

”

πραξη»; Και προς ποια κατεύθυνση οδεύει αυτό το «μέλλον», δεδομένου ότι σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν η δύναμη του ΚΚΕ παρουσιάζεται αρκετά αυξημένη; «Αυτή τη μαύρη κυβερνητική σύμπραξη ΠΑΣΟΚ – Ν.Δ. – Καρατζαφέρη την επιδιώκουν εδώ και καιρό και η ελληνική πλουτοκρατία και η Ε.Ε. και προφανώς θέλουν να κρατήσει για πολύ καιρό. Όμως, το μέλλον της δεν εξαρτάται μόνο απ’ αυτούς, θα εξαρτηθεί και από το πόσο γρήγορα και αποφασιστικά θα αντιδράσει ο λαός. Οι μισθωτοί και οι αυτοαπασχολούμενοι δεν επιτρέπεται πια να έχουν αυταπάτες. Είναι αδιανόητο να υπάρχουν άνθρωποι που να πιστεύουν ότι αυτή η σύμπραξη έγινε για να σώσει το λαό. Την επέβαλαν και θέλουν να τη διατηρήσουν με τη μία ή την άλλη μορφή, προκειμένου να υποβάλουν το λαό κυριολεκτικά σε βασανιστήρια χωρίς τέλος, για να πληρώσει αυτός το κόστος της κρίσης, της χρεοκοπίας και τις εξελίξεις στην Ευρωζώνη και στην Ε.Ε., που αναμένεται να είναι ραγδαίες. Είναι ολοφάνερο πια ότι η αναμόρφωση της Ευρωζώνης προχωράει, τα σενάρια διάσπασης είναι ορατά καθώς και η αποπομπή χωρών από το ευρώ. Γι’ αυτό ο λαός δεν πρέπει να πιστεύει λέξη απ’ όσα του λένε τα κόμματα που τον οδήγησαν στον ευρωμονόδρομο υποσχόμενα ευημερία, ασφάλεια και σταθερή ανάπτυξη. Δεκέμβριος/2011

crash 31

030_035_SYNENTEFKSH PAPARHGA 12/2/11 1:10 AM Page 32

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

Εμπόδια και τέλος στα μνημόνια, στις άγριες θυσίες και στα δεινά του λαού μπορεί να βάλει μόνο η οργάνωση και η συμμαχία του και η ισχυροποίηση του ΚΚΕ. Αυτοί είναι δυο αλληλένδετοι και αποφασιστικοί παράγοντες που θα κρίνουν τις εξελίξεις». Ποια θα ήταν η «συμβουλή» σας σε έναν απλό, φιλήσυχο και μεσαίου εισοδήματος εργαζόμενο που τα καταφέρνει ίσα ίσα, αλλά που επειδή ανήκει παραδοσιακά στη λεγόμενη «Κεντροδεξιά», αρνείται να «λοξοδρομήσει» προς το ΚΚΕ; «Είναι προς το συμφέρον του να μας εμπιστευτεί, να ξεπεράσει τις προκαταλήψεις. Δεν είναι υποχρεωτικό να συμφωνήσει σε όλα μαζί μας για το σοσιαλισμό και το πώς αυτός θα είναι. Τους καλούμε σε αγωνιστική συμπόρευση και σε συμμαχία με την εργατική τάξη, που είναι η μόνη κοινωνική δύναμη που μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τον κοινό εχθρό, τα μονοπώλια και την εξουσία τους. Είπαμε την αλήθεια. Δεν κολακεύσαμε ποτέ τους αυτοαπασχολούμενους και τους μικρούς επιχειρηματίες. Είμαστε το μόνο κόμμα που τους είπαμε τι σημαίνει και για αυτούς απελευθέρωση της δράσης των μονοπωλίων, δηλαδή Μάαστριχτ, ΟΝΕ κ.λπ. και οι μεταρρυθμίσεις για την ενίσχυσή τους. Και τώρα τους λέμε ξεκάθαρα: Οι σημερινές ανάγκες των μονοπωλίων, για να νικήσουν στον ανταγωνισμό, απαιτούν εκτός από την εξόντωση των εργατικών κατακτήσεων και το δικό τους στραγγαλισμό, την εκτόπισή τους από την παραγωγή». Γιατί είστε τόσο αυστηρή και χρησιμοποιείτε τόσο βαριές εκφράσεις εναντίον του κ. Καρατζαφέρη και όχι, π.χ., εναντίον του κ. Πάγκαλου, από τον οποίο το κόμμα σας είχε σοβαρά παράπονα; «Δεν έχουμε κανένα παράπονο για την οξύτατη πολεμική που μας ασκούν οι πολιτικοί μας αντίπαλοι, ακόμη και όταν αυτή είναι εμπαθής και τις περισσότερες φορές χωρίς επιχειρήματα. Το αντίθετο θα μας παραξένευε. Βεβαίως μιλάμε για την πολιτική, ιδεολογική αντιπαράθεση, άλλωστε και εμείς τους κάνουμε οξύτατη, τεκμηριωμένη κριτική, όμως χωρίς προσωπικούς χαρακτηρισμούς ή προσβλητικές εκφράσεις. Όμως, με τον Πάγκαλο και τον Καρατζαφέρη δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Και οι δυο ευρισκόμενοι σε συντονισμό εξαπέλυσαν εναντίον μας συκοφαντίες και προβοκάτσιες. Να σας θυμίσω την υπόθεση του “Γερμανού”, που και οι δυο έλεγαν θρασύτατα ότι έχουμε μετοχές; Τα ψέματα ότι δεν καταψηφίσαμε στη Βουλή τη σύμβαση με τον ΟΤΕ; Ποια ήταν τα μέσα που χρησιμοποίησαν για να χτυπήσουν τις θέσεις του ΚΚΕ και τις λαϊκές κινητοποιήσεις κατά του μνημονίου, το Μάη του 2010; Ο ένας έλεγε ότι “το ΚΚΕ θέλει αίμα” και ο άλλος κατήγγελλε στη Βουλή ότι “το ΠΑΜΕ έκανε έφοδο στη Βουλή”. Δεν χρειάζεται να είναι κανείς φίλος του ΚΚΕ για να καταλάβει ότι ο αντικομμουνισμός, δηλαδή το ψέμα, η προβοκάτσια, οι απειλές, ο αυταρχισμός κατά του ΚΚΕ, μπορεί να ξεκινούν από 32 crash Δεκέμβριος/2011

Είναι στο χέρι του λαού, όχι μόνο να ρίξει την κυβέρνηση και να επιβάλει εκλογές, αλλά και να ξεσηκωθεί

”

το ΚΚΕ, αλλά έχουν στόχο πάντα το λαό, τους αγώνες του, τα δικαιώματά του. Λίγη γνώση της ιστορίας χρειάζεται και ανοιχτό μυαλό». Τι «κακό» πιστεύετε ότι θα μπορούσε να προκύψει στον ελληνικό λαό από τη συμμετοχή του ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση; «Η συμμετοχή του κόμματος του Καρατζαφέρη στην κυβέρνηση είναι ξεκάθαρη ένδειξη του πόσο επικίνδυνη για το λαό είναι αυτή η κυβέρνηση αλλά και τα κόμματα που συμπράττουν. Το ζήτημα δεν είναι μόνο ότι ο Καρατζαφέρης είναι θαυμαστής του φασίστα Μεταξά και των αρχιβασανι-

στών του. Παίζει το ρόλο του λαγού στους αντιδραστικούς σχεδιασμούς και στη λήψη βάρβαρων μέτρων κατά των εργαζόμενων και των αυτοαπασχολούμενων αλλά και στην ανοιχτή τρομοκράτηση και την καταστολή. Δεν είναι ξένο στοιχείο ο Καρατζαφέρης, η Ακροδεξιά είναι μέρος του αστικού πολιτικού συστήματος, αναπόσπαστο συστατικό του που το φουσκώνουν και το χρησιμοποιούν ανάλογα με τις ανάγκες τους». Συντείνει η φημολογούμενη παράταση ζωής της κυβέρνησης Παπαδήμου στην περαιτέρω μείωση της δύναμης ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. και τον ενδεχόμενο «μετασχηματισμό» τους σε κάποια διάδοχη κατάσταση; «Η συγκυβέρνηση ΠΑΣΟΚ – Ν.Δ. ήρθε να διώξει και τα τελευταία κουρέλια που χρησιμοποιούσαν οι ηγεσίες τους για να κρύψουν ότι αυτά τα δύο κόμματα εδώ και χρόνια έχουν κοινή στρατηγική, ότι οι διαφορές τους είναι επουσιώδεις και είναι συνυπεύθυνα για όλα όσα έγιναν σε βάρος του λαού πριν από την κρίση και τώρα. Φυσικά, αυτό θα έχει επιπτώσεις και πρέπει να τιμωρηθούν από τα λαϊκά στρώματα που έως τώρα τα ψήφιζαν. Να φύγουν οριστικά από αυτά εγκαταλείποντας ταυτόχρονα τα ιδεολογήματα και τη

030_035_SYNENTEFKSH PAPARHGA 12/2/11 1:10 AM Page 33

Στους δρόμους της Αθήνας, επικεφαλής σε κάθε πορεία, σε κάθε εκδήλωση των εργαζομένων, η Γ.Γ. του ΚΚΕ Αλέκα Παπαρήγα

Τις τράπεζες θα επιχειρήσουν να τις σώσουν με κάθε μέσο, με κάθε τίμημα

”

όχι μόνο να ρίξει την κυβέρνηση και να επιβάλει εκλογές, αλλά να ξεσηκωθεί στα εργοστάσια, στους κλάδους, στις συνοικίες, για να εμποδίσει και τα παλιά και τα νέα χειρότερα μνημόνια που φέρνουν. Έχει τη δύναμη και πρέπει να επιβάλει την κατάργηση του απάνθρωπου χαρατσιού μέσω της ΔΕΗ. Να βάλει φρένο στη νέα λεηλασία των Ασφαλιστικών Ταμείων με το “κούρεμα” των αποθεματικών και τη δραστική περικοπή της κρατικής επιχορήγησης από τον προϋπολογισμό, που θα φέρει κυριολεκτικά σφαγιασμό σε παροχές και συντάξεις.

▲ ▲

στρατηγική τους, γιατί αποδείχθηκαν χρεοκοπημένα και επικίνδυνα για το λαό. Θα είναι ανεπίτρεπτο λάθος αν ψάξουν να βρουν ένα νέο καλύτερο ΠΑΣΟΚ ή μια νέα καλύτερη Ν.Δ. Τέτοια πράγματα δεν γίνονται. Το σύστημα που σαπίζει δεν μπορεί να γεννήσει τίποτα νέο και ελπιδοφόρο. Θα δούμε λοιπόν πολλές προσπάθειες αναδιάταξης, στην ουσία μεταμφίεσης του πολιτικού σκηνικού, από τη μια για να εγκλωβιστεί ο λαός και από την άλλη για να γεφυρώσουν τις διαφορές και αντιθέσεις που γίνονται ολοένα και εντονότερες ανάμεσα σε τμήματα της ελληνικής πλουτοκρατίας γιατί βρίσκονται σε κρίση, ενώ η συμμαχία τους, η Ε.Ε., είναι σε αδιέξοδα με ισχυρούς κλονισμούς». Ποιος θεωρείτε ότι είναι ο προσδόκιμος βίος αυτής της κυβέρνησης; Θα πάει για εκλογές, αν όχι στις 19 Φεβρουαρίου, τουλάχιστον 23 εβδομάδες αργότερα; Και ποια θα είναι η συμπεριφορά του κ. Σαμαρά και της Νέας Δημοκρατίας σ’ αυτό το ενδεχόμενο; «Το πότε θα γίνουν εξαρτάται από το πότε θα το επιτρέψουν το μεγάλο κεφάλαιο και η Ε.Ε. Βεβαίως υπάρχει και ο λαός. Και είναι στο χέρι του,

Στο ποια θα είναι η αντίδραση του κ. Σαμαρά δεν χρειάζεται να δώσω εγώ καμιά απάντηση. Απαντούν οι θέσεις του και οι πράξεις του». Τι πιθανότητες σύμπηξης μιας παρόμοιας με το 1989 συμφωνίας συγκυβέρνησης δίνετε σήμερα; «Καμία. Τίποτα δεν είναι ίδιο με τότε. Εδώ έχουν εξαπολύσει έναν ανελέητο πόλεμο κατά του λαού με αφορμή την κρίση και το χρέος για τα οποία ο ίδιος δεν ευθύνεται. Το ΚΚΕ σε καμιά περίπτωση δεν πρόκειται να συμβάλει στη διαμόρφωση κυβέρνησης που αντικειμενικά ο στόχος της είναι να διεξάγει αποτελεσματικά αυτό το μακάβριο έργο. Το ΚΚΕ είναι αποφασισμένο να συμβάλει με όλες του τις δυνάμεις για να οργανωθεί η λαϊκή κοινωνική συμμαχία εργαζόμενων, αυτοαπασχολούμενων, μικρών επιχειρηματιών, της αντεπίθεσης για να διασωθεί ό,τι μπορεί να διασωθεί σήμερα και κυρίως να ανοίξει ένας δρόμος ανάπτυξης που να υπηρετεί το λαό και όχι τα μονοπώλια. Μέση λύση ούτε υπήρξε ούτε μπορεί να υπάρξει». Ποια περιμένετε ρεαλιστικά να είναι η πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα στις 19 Φεβρουαρίου; Και στην Ευρώπη; «Είναι πολύ δύσκολο να προβλέψει κανείς πώς θα είναι η κατάσταση, γιατί η κρίση στην Ευρωζώνη βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη. Ταυτόχρονα οξύνονται και οι αντιθέσεις στην Ε.Ε. Στο μόνο που συμφωνούν μεταξύ τους οι κυβερνήσεις της Ε.Ε. και τα μονοπώλια είναι να γίνει πιο βαριά για τους λαούς η σιδερένια τους μπότα. Αυτό όμως δεν τους λύνει ούτε τα αδιέξοδα στη διαχείριση ούτε το χάσμα που διευρύνεται μεταξύ των γερμανικών συμφερόντων, της Γαλλίας και των άλλων μεσογειακών χωρών. Όποιος συμβιβασμός τους αποδεικνύεται προσωρινός. Τα σενάρια αναμόρφωσης ή και διάλυσης της Ευρωζώνης είναι πολλά. Το σίγουρο είναι ότι δεν μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει, όπως ήταν μέχρι τώρα. Ο λαός πρέπει να απορρίψει τους εκβιασμούς και τα διλήμματα που δεν είναι δικά του, όπως το “ευρώ ή δραχμή”. Πριν τον τσακίσουν ολοκληρωτικά μέσα στην Ευρωζώνη, πριν βρεθεί στον κυκεώνα της διάλυσης ή της διάσπασης του ευρώ, πρέπει να σηκώσει το κεφάλι και να παλέψει πιο αποφασιστικά και θαρραλέα για αποδέσμευση από την Ε.Ε. και ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων». Μέσα σ’ αυτό το «μεσοδιάστημα» της όποιου είδους διακυβέρνησης της Ελλάδας από την κυβέρνηση Παπαδήμου, τι είναι δυνατόν να συμβεί στην ελληνική πολιτική και οικονομική σκηνή και στην κοινωνία μας; Ειδικότερα στο χώρο των τραπεζών και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων; «Τις τράπεζες θα επιχειρήσουν να τις σώσουν με κάθε μέσο, με κάθε τίμημα. Θα τις κρατικοποιήσουν, αν χρειαστεί, για να τις ξαναδώσουν πιο ισχυρές στο μεγάλο κεφάλαιο. Τα τελευταία δύο χρόνια οι κυβερνήσεις ΠΑΣΟΚ – Ν.Δ., την ώρα που τσακίζουν το λαό με εξοντωτικούς φόΔεκέμβριος/2011

crash 33

030_035_SYNENTEFKSH PAPARHGA 12/2/11 1:10 AM Page 34

▲ ▲

ρους και περικοπές σε μισθούς και συντάξεις, έχουν δώσει 168 δισεκατομμύρια ευρώ στις τράπεζες. Και το όποιο “κούρεμα” στα κρατικά ομόλογα που διαθέτουν, θα το χρεώσουν στο λαό. Ένα μέρος και των μεγάλων επιχειρήσεων και πολύ περισσότερο των μικρομεσαίων, που έχουν ηττηθεί στο σκληρό και αδυσώπητο καπιταλιστικό ανταγωνισμό, αναγκαστικά θα κλείσουν. Πρόκειται για καταστροφή παραγωγικών δυνάμεων που έχει ανάγκη ο καπιταλισμός για να βγει από την κρίση. Η κυβέρνηση Παπαδήμου και οποιαδήποτε άλλη δεν μπορεί να ματαιώσει ούτε το βάθεμα της κρίσης ούτε να σταματήσει τη χρεοκοπία ούτε να επηρεάσει καθοριστικά τις εξελίξεις στην Ε.Ε. Ο ρόλος της είναι να εφαρμόσει τα νέα μνημόνια της χρεοκοπίας και να πληρώσει το κόστος ο λαός, προκειμένου να μειωθούν οι ζημιές για τα κεφάλαια των μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων και κυρίως για να διασφαλιστεί η μετά την κρίση κερδοφορία και ανταγωνιστικότητα. Αυτή είναι η αλήθεια. Αυτός είναι ο στόχος των μνημονίων που ψηφίστηκαν, των μνημονίων που έρχονται». Τοπική Αυτοδιοίκηση και ΚΚΕ. Έχετε καταλήξει σε συμπεράσματα για την «ποιότητα» του «Καλλικράτη» ένα χρόνο μετά τις εκλογές; Έχετε δει κάτι να πηγαίνει καλύτερα; «Ο “Καλλικράτης” είναι μια αντιδραστική μεταρρύθμιση που οι δραματικές συνέπειές της στη ζωή του λαού δεν έχουν ακόμα φανεί γιατί είναι στην αρχή της εφαρμογής». Στην περίπτωση ενδεχόμενης αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης από τα «μεγάλα» κόμματα μετά τις επόμενες εκλογές θα εξετάζατε την πιθανότητα δημιουργίας μιας «συμμαχίας» με τα άλλα κόμματα της Αριστεράς –ΣΥΡΙΖΑ και Δημοκρατικής Αριστεράς–, που δείχνουν επίσης σαφή τάση ανόδου, ελπίζοντας στη δημιουργία κυβερνητικού σχήματος που θα μπορούσε να ελπίζει σε υποστήριξη και άλλων –πιο κοντά στην Αριστερά– σχημάτων ή ατόμων; «Το ΚΚΕ δεν λέει ψέματα στο λαό, ούτε δίνει ψεύτικες ελπίδες. Η διαμόρφωση μιας τέτοιας εκλογικής συμμαχίας θα ήταν καθαρή απάτη, που θα οδηγήσει το λαό σε σίγουρη ήττα. Αν υπήρχε λύση υπέρ του λαού χωρίς αντιπαράθεση και ανατροπή της εξουσίας των μονοπωλίων, χωρίς αποδέσμευση από την Ε.Ε., θα την είχαν βρει τα κόμματα και οι κυβερνήσεις του συστήματος. Αυτή δεν θα την ήξεραν μόνο τα διάφορα αριστερά κόμματα και διάφορες αντιμνημονιακές κινήσεις. Όμως, τέτοιο θαύμα δεν γίνεται. Αν υπήρχε τρόπος να φτιαχτεί μια κυβέρνηση που θα μπορούσε να σταματήσει τη σφαγή των λαϊκών δικαιωμάτων, να σταματήσει την κρίση και τη χρεοκοπία, εμείς πρώτοι θα την προτείναμε, θα τη στηρίζαμε, ανεξάρτητα από το πώς θα λεγόταν. Αλλά τέτοια λύση δεν υπάρχει χωρίς τις αναγκαίες ριζικές αλλαγές πρώτα απ’ όλα στην οικονομία, χωρίς να γίνουν κοινωνική λαϊκή ιδιοκτησία οι μονοπωλιακές επιχειρήσεις, ο φυσικός και ορυκτός πλούτος της χώρας, χωρίς αποδέσμευση από την Ε.Ε.

Η Ακροδεξιά είναι μέρος του αστικού πολιτικού συστήματος, αναπόσπαστο συστατικό του, που το φουσκώνουν και το χρησιμοποιούν ανάλογα με τις ανάγκες τους 34 crash Δεκέμβριος/2011

030_035_SYNENTEFKSH PAPARHGA 12/2/11 1:10 AM Page 35

Θα ήταν καθαρή απάτη η εκλογική συμμαχία με ΣΥΡΙΖΑ και ΔΗΜ.ΑΡ., που θα οδηγούσε το λαό σε σίγουρη ήττα

”

Αν διαμορφωθεί μια αριστερή ή πατριωτική ή όπως αλλιώς λέγεται κυβέρνηση, που υποτίθεται θα είναι κατά του μνημονίου αλλά ούτε θέλει ούτε τολμά να συγκρουστεί αποφασιστικά με τα μονοπώλια και την Ε.Ε., αυτή η κυβέρνηση ή θα διαλυθεί στην πρώτη δυσκολία, στο πρώτο ισχυρό χτύπημα που θα δεχτεί, ή θα υπηρετήσει όλα τα βάρβαρα μνημόνια με τα επιχειρήματα των προηγούμενων κυβερνήσεων. Αυτή η κυβέρνηση σας βεβαιώνω θα είναι το τελευταίο ανάχωμα της αστικής τάξης και των μηχανισμών της». Υπάρχει κάτι που εάν το έπραττε η κυβέρνηση Παπαδήμου, θα συζητούσατε σοβαρά να το ψηφίσετε; «Βεβαίως. Θα ψηφίζαμε, αν καταργούσε το απάνθρωπο και καθ’ όλα παράνομο χαράτσι μέσω της ΔΕΗ, που εξοντώνει τη λαϊκή οικογένεια που δεινοπαθεί, τα χαράτσια που πνίγουν μισθωτούς και αυτοαπασχολούμενους, αν έπαιρνε μέτρα ουσιαστικής προστασίας των ανέργων. Αν προστάτευε τα ασφαλιστικά ταμεία από τη νέα λεηλασία, αν επανέφερε το συντελεστή φορολόγησης για τις μεγάλες επιχειρήσεις στο 45%. Όμως, επειδή την έφτιαξαν για να κάνει τα ακριβώς αντίθετα, εμείς είμαστε απέναντί της». Υπάρχουν αυτή τη στιγμή πολιτικές «συγγένειες» μεταξύ Ελλάδος - Ιταλίας – Ισπανίας και Γαλλίας σε σημείο ώστε να μπορούσαμε να συζητήσουμε για μια «Νέα Αριστερά» στον ευρωπαϊκό Νότο που θα «χαλούσε τη συνταγή» που επιθυμεί η Ευρωπαϊκή Ένωση; «Οι μισθωτοί, τα λαϊκά στρώματα, είτε βρίσκονται στην Ελλάδα είτε στην Πορτογαλία είτε στη Γερμανία, βρίσκονται κάτω από τον ίδιο οδοστρωτήρα. Είτε έχουν μνημόνια είτε όχι είτε έχουν μεγάλα δημόσια χρέη οι χώρες τους είτε όχι, παντού –και ανεξάρτητα ποιος είναι στην κυβέρνηση– προωθούνται οι ίδιες αντιδραστικές μεταρρυθμίσεις, στο εργασιακό, στο ασφαλιστικό, στο μισθολογικό, στα κοινωνικά δικαιώματα. Στόχος τους είναι να μειωθεί η τιμή της εργατικής δύναμης, να αυξηθεί η κερδοφορία του κεφαλαίου και η ανταγωνιστικότητα. Αυτή τη στρατηγική υπηρετεί η Ε.Ε, αυτή οδήγησε στην

κρίση και αυτή ξαναέχουν ως φάρμακο. Με όποιον τρόπο και αν επιχειρήσουν στην Ε.Ε. να αντιμετωπίσουν την κρίση και τους οξυμένους ανταγωνισμούς, οι λαοί θα υποστούν συντριπτικά πλήγματα. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να παγιδευτούν στα διλήμματα και στις άλυτες αντιφάσεις της πλουτοκρατίας και των κομμάτων της. Αυτό δείχνει ότι ο καπιταλισμός και τα πολιτικά κόμματα που τον υπηρετούν ή δεν τον αμφισβητούν έχουν χρεοκοπήσει, είτε ονομάζονται συντηρητικά ή σοσιαλδημοκρατικά ή νεοαριστερά. Τα περί Νέας Αριστεράς τα ακούμε πάνω από 40 χρόνια. Τι σόι νέα είναι όταν καλλιεργεί αυταπάτες ότι η Ε.Ε. μπορεί να γίνει των λαών; Δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα στους λαούς παρά ξαναζεσταμένο δηλητηριασμένο φαγητό. Είμαστε αισιόδοξοι ότι παρ’ όλα αυτά είναι ζήτημα χρόνου το εργατικό λαϊκό κίνημα να ανασυνταχθεί». Στο πρόσφατο παρελθόν ακούστηκαν «πληροφορίες» ότι στους κόλπους του ΚΚΕ έχουν αρχίσει κάποιες συζητήσεις για αλλαγές στην κορυφή της ηγεσίας του. Είχαν βάση; Δεδομένου ότι το κομμουνιστικό κόμμα «λειτουργεί» με άλλες συντεταγμένες, τι είναι αυτό που θα σας έκανε να αποχωρήσετε από τη θέση της γενικής γραμματέως; «Για το ποια θα είναι η δική μου χρέωση και ως πότε, αποκλειστική αρμοδιότητα έχει η Κεντρική Επιτροπή. Τα συλλογικά όργανα αποφασίζουν όποτε αυτά κρίνουν». Αν υποθέσουμε ότι οι εξελίξεις δικαιώσουν τις θέσεις σας και η Ευρωπαϊκή Ένωση περι-

Το ΚΚΕ έχει δικαιωθεί 100% σε ό,τι πρόβλεψε και για ό,τι προειδοποίησε το λαό

θωριοποιήσει την Ελλάδα σε σημείο ώστε να μην υπάρχει σχεδόν κανένα όφελος από την παραμονή μας σ’ αυτήν, θα συστήνατε την αυτόβουλη έξοδό μας από το ευρώ, την επιστροφή σε ελληνικό νόμισμα, σε απεγκλωβισμό μας από τις συμμαχίες μας και στην έναρξη μιας «μοναχικής πορείας»; Κι αν ναι, με ποιο σχέδιο, ποιους στόχους και ποιο όραμα; «Όχι ας υποθέσουμε. Το ΚΚΕ έχει δικαιωθεί 100% σε ό,τι πρόβλεψε και για ό,τι προειδοποίησε το λαό. Και για το τι σημαίνει γι’ αυτόν Ε.Ε. και ανάπτυξη υπέρ της κερδοφορίας των μεγάλων επιχειρήσεων και για την κρίση και για τη χρεοκοπία που του φέρνουν. Δεν τα είπαμε στην τύχη αυτά. Ούτε αυτά που λέμε τώρα ότι η Ε.Ε. και το ευρώ είναι αδύνατο να συνεχίσουν όπως είναι και ότι ο λαός δεν έχει καμία ελπίδα να γλιτώσει τον όλεθρο μέσα σε αυτή τη λυκοσυμμαχία αλλά και από τους γενικευμένους πολέμους που έρχονται στην περιοχή μας. Υπάρχει λύση υπέρ του λαού. Δεν είναι εύκολος δρόμος, έχει θυσίες. Αλλά οι θυσίες αυτές διασφαλίζουν ένα καλύτερο μέλλον για το λαό και την κυριαρχία της χώρας. Το ΚΚΕ έχει τεκμηριώσει επιστημονικά ότι η χώρα έχει τεράστιες παραγωγικές δυνατότητες. Όμως, για να αξιοποιηθούν διασφαλίζοντας τη λαϊκή ευημερία και τις σύγχρονες λαϊκές ανάγκες, χρειάζεται να γίνουν κοινωνική λαϊκή ιδιοκτησία τα μονοπώλια, η οικονομία να λειτουργήσει με κεντρικό σχεδιασμό και κοινωνικό έλεγχο από πάνω έως κάτω. Να αποδεσμευτεί η χώρα από την Ε.Ε. και τις άλλες ιμπεριαλιστικές συμμαχίες. Αυτό μπορεί να το κάνει μόνο μια λαϊκή εξουσία. Έχοντας στα χέρια της την παραγωγική μηχανή και τον πλούτο της χώρας, μπορεί να αρνηθεί να πληρώσει ο λαός τα χρέη που του έχουν φορτώσει και τα έχει ήδη πληρώσει δυο και τρεις φορές. Αυτός ο δρόμος ανάπτυξης δεν είναι ανάγκη μόνο για τον ελληνικό λαό αλλά και για όλους τους λαούς της Ευρώπης και του κόσμου. Είναι ζήτημα χρόνου να το επιλέξουν. Αν μπορέσει ο ελληνικός λαός να είναι από τους πρώτους, γιατί να μην το επιχειρήσει; Μόνο όφελος θα έχει». Δεκέμβριος/2011

crash 35

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:21 AM Page 36

Οι «ΓΚΡΙΖΕΣ ΖΩΝΕΣ» και οι «ΠΑΓΙΔΕΣ» ΠΙΣΩ από τις ΛΕΞΕΙΣ...

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:21 AM Page 37

ειδικοί κάνουν...

φύλλο και φτερό τη νέα (κατοχική) συμφωνία με τους δανειστές

Παρεμβαίνουν με άρθρα και συνεντεύξεις: – Γιάνης Βαρουφάκης – Παναγιώτης Γεννηματάς – Άρις Καζάκος – Γιώργος Παππούς – Ευκλείδης Τσακαλώτος

«απόφαση της 26ης Οκτωβρίου», που προκάλεσε όλες τις συγκλονιστικές εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων στην Ελληνική πολιτική σκηνή αλλά και ισχυρές αναταράξεις σ΄ ολόκληρη την Ευρωζώνη, στην ουσία εγκαινίαζε μια νέα δανειακή συμφωνία και ένα νέο μνημόνιο που μπορεί να κρίθηκε ως απολύτως αναγκαία αλλά έδειξε απ΄ την αρχή ότι τοποθετούσε την Ελλάδα στο μέσο ενός οικονομικού … τυφώνα. Η κατάληξη , στην καλύτερη των περιπτώσεων, υπολογιζόταν απ΄την αρχή να είναι η μείωση του Δημόσιου Χρέους το 2020 στο 120% του ΑΕΠ, δηλαδή σε μη βιώσιμα επίπεδα και γι’ αυτό το λόγο θα ακολουθήσουν και νέες συμφωνίες , νέα «κουρέματα» και νέα μνημόνια. Με την αλλαγή στη διακυβέρνηση της χώρας, ξεκίνησε και μια μάχη με το χρόνο, σε ένα δύσκολο διεθνές περιβάλλον με την ευρωπαϊκή κρίση χρέους να μαίνεται για την κυβέρνηση Παπαδήμου που είχε μόλις 50 μέρες, ώστε να ξεκινήσει η εφαρμογή της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου και να σταθεροποιηθεί η οικονομία. Τι λέει όμως και τι προβλέπει αυτή η περίφημη συμφωνία που χαρακτηρίστηκε από «κουρελόχαρτο» μέχρι «νέα Γερμανική κατοχή», σίγουρα πάντως έφερε «τα πάνω κάτω» στην Ελλάδα;

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑΣ Δεκέμβριος/2011

crash 37

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:22 AM Page 38

crash

Απόφαση Συνόδου Κορυφής 26ης Οκτωβρίου

ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ

Tα τελευταία τρία χρόνια έχουμε κάνει άνευ προηγουμένου βήματα να πολεμήσουμε τις συνέπειες της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης και στην Ευρωπαϊκή Ένωση και εντός της περιοχής του ευρώ. Η στρατηγική που έχουμε εφαρμόσει περιλαμβάνει αποφασιστικές προσπάθειες οι οποίες θα εγγυηθούν την οικονομική συνένωση, την ενίσχυση της διακυβέρνησης στη ζώνη του ευρώ. Στη συνεδρίαση της 21ης Ιουλίου λάβαμε μια σειρά από σημαντικές αποφάσεις. Η επικύρωση από όλα τα 17 κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ των μέτρων που σχετίζονται με το EFSF ενισχύει σημαντικά την ικανότητά μας να αντιδράσουμε στην κρίση. Η συμφωνία από τα τρία θεσμικά όργανα με μια ισχυρή δέσμη νομοθετικών μέτρων στις εσωτερικές δομές της Ε.Ε. για τη βελτίωση της οικονομικής διακυβέρνησης αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό επίτευγμα. Η εισαγωγή μας στο Ευρωπαϊκό Εξάμηνο (European Semester) έχει αλλάξει ριζικά τον τρόπο δημοσιονομικών, οικονομικών και πολιτικών μας αποφάσεων και συντονίζονται σε ευρωπαϊκό επίπεδο πριν από τη λήψη εθνικών αποφάσεων. Το ευρώ συνεχίζει την αποκατάσταση του ισχυροποιούμενο.

Απαιτείται περαιτέρω δράση για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη. Αυτός είναι ο λόγος που σήμερα συμφωνήσαμε σε ευρύ φάσμα επιπρόσθετων μέτρων τα οποία αντικατοπτρίζουν την ισχυρή μας αποφασιστικότητα να κάνουμε ό,τι απαιτείται προκειμένου να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες του παρόντος και να κάνουμε τα απαραίτητα βήματα για την ολοκλήρωση της οικονομικής και νομισματικής μας ένωσης. Υποστηρίζουμε πλήρως την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα στη δράση της για τη διατήρηση της σταθερότητας των τιμών στη ζώνη του ευρώ. Βιώσιμα δημόσια οικονομικά και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για ανάπτυξη.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να βελτιώσει την ανάπτυξή της και τις προοπτικές απασχόλησης όπως περιγράφεται στην ημερήσια διάταξη που συμφωνήθηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 23ης Οκτωβρίου 2011. Εκφράσαμε την πλήρη δέσμευσή μας για να εφαρμόσουμε τις ειδικές ανά χώρα συστάσεις στο πλαίσιο του πρώτου ευρωπαϊκού εξαμήνου με επίκεντρο τις δημόσιες δαπάνες για την ανάπτυξη.

Όλα τα κράτη-μέλη της ζώνης του ευρώ είναι πλήρως αποφασισμένα να συνεχίσουν την πολιτική της δημοσιονομικής εξυγίανσης και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσε-

38 crash Δεκέμβριος/2011

ων. Ιδιαίτερη προσπάθεια πρέπει να απαιτηθεί από τα κράτη-μέλη που βιώνουν εντάσεις στην κυριαρχία των οικονομικών αγορών.

Χαιρετίζουμε τα σημαντικά βήματα που έκανε η Ισπανία για να μειώσει το έλλειμμα του προϋπολογισμού της, την αναδιάρθρωση του τραπεζικού κλάδου, τη μεταρρύθμιση των αγορών εργασίας καθώς και την τροποποίηση του Συντάγματος για τη θέσπιση ισορροπημένου προϋπολογισμού. Η αυστηρή εφαρμογή της δημοσιονομικής προσαρμογής σύμφωνα με το πρόγραμμα είναι το κλειδί και σε περιφερειακό επίπεδο, για την εκπλήρωση των δεσμεύσεων του συμφώνου σταθερότητας και ανάπτυξης, την ενίσχυση της οικονομίας και της εργασίας με την ανάπτυξη χαμηλότερου επίπεδου νομοθεσίας. Απαιτείται περαιτέρω δράση για την αύξηση της ανάπτυξης, έτσι ώστε να μειωθεί το απαράδεκτο υψηλό επίπεδο της ανεργίας. Οι ενέργειες θα πρέπει να περιλαμβάνουν αλλαγές στην αγορά εργασίας, την αύξηση της ευελιξίας στην απασχόληση του εργατικού δυναμικού καθώς και άλλων μεταρρυθμίσεων για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας.

Χαιρετίζουμε τα σχέδια της Ιταλίας για την ενίσχυση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και τη στρατηγική της δημοσιονομικής εξυγίανσης όπως ορίζεται στην επιστολή που εστάλη στον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και της Κομισιόν. Η Ιταλία πρέπει να παρουσιάσει ένα επείγον φιλόδοξο χρονοδιάγραμμα για αυτές τις μεταρρυθμίσεις. Επαινούμε τη δέσμευση της Ιταλίας για την επίτευξη ισοσκελισμένου προϋπολογισμού έως το 2013 και ένα διαρθρωτικό δημοσιονομικό πλεόνασμα το 2014, που επιφέρει μια μείωση του ακαθάριστου δημόσιου χρέους προς το 113% του ΑΕΠ το 2014, καθώς και την προβλεπόμενη εισαγωγή ενός ισορροπημένου προϋπολογισμό μέχρι τα μέσα του 2012. Η Ιταλία θα εφαρμόσει τις προτεινόμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για την αύξηση της ανταγωνιστικότητας μέσω της μείωσης της γραφειοκρατίας, την κατάργηση των ελάχιστων τιμών στον τομέα των επαγγελματικών υπηρεσιών και την περαιτέρω απελευθέρωση των τοπικών δημόσιων υπηρεσιών και υπηρεσιών κοινής ωφελείας. Σημειώνουμε τη δέσμευση της

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:22 AM Page 39

Ιταλίας για τη μεταρρύθμιση της εργατικής νομοθεσίας και ιδίως τους κανόνες και τις διαδικασίες απόλυσης και την αναθεώρηση του κατακερματισμένου συστήματος επιδομάτων ανεργίας από το τέλος του 2011, λαμβανομένων υπόψη των δημοσιονομικών περιορισμών. Σημειώνουμε το σχέδιο για την αύξηση του ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης στα 67 έτη μέχρι το 2026. Υποστηρίζουμε την πρόθεση της Ιταλίας να προβεί σε αναθεώρηση των προγραμμάτων που έχουν άξονες την εκπαίδευση, την απασχόληση, την ψηφιακή ατζέντα και τους σιδηρόδρομους και των άλλων δικτύων με στόχο τη βελτίωση των συνθηκών για την ενίσχυση της ανάπτυξης και την αντιμετώπιση του χάσματος των περιφερειών. Καλούμε την Επιτροπή να παράσχει μια λεπτομερή αξιολόγηση των μέτρων και να παρακολουθήσει την εφαρμογή τους και τις ιταλικές αρχές να παρέχουν εγκαίρως όλες τις απαραίτητες πληροφορίες για μια τέτοια αξιολόγηση.

πή, σε συνεργασία με τους λοιπούς εταίρους της Τρόικας, θα δώσει κατά τη διάρκεια του προγράμματος τη δυνατότητα παρακολούθησης εντός της χώρας, με τη συμμετοχή των εθνικών εμπειρογνωμόνων, οι οποίοι θα έχουν στενή και συνεχή συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση. Η Τρόικα θα συμβουλεύει και θα προσφέρει βοήθεια, προκειμένου να εξασφαλιστεί η έγκαιρη και η πλήρης εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Αυτό θα βοηθήσει την Τρόικα για την αξιολόγηση της συμμόρφωσης των μέτρων που θα ληφθούν από την ελληνική κυβέρνηση στο πλαίσιο των δεσμεύσεων του προγράμματος. Αυτός ο νέος ρόλος θα καθοριστεί σε μνημόνιο. Για να διευκολυνθεί η αποτελεσματική χρήση των δανείων για την ανακεφαλαιοποίηση των ελληνικών τραπεζών, η διακυβέρνηση του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) θα ενισχυθεί έπειτα από συμφωνία που θα κάνει με την ελληνική κυβέρνηση και την Τρόικα.

Οι χώρες στο πλαίσιο του προγράμματος προσαρμογής

11.

12.

Υποστηρίζουμε πλήρως την Task Force* για την τεχνική βοήθεια που παρέχει και η οποία έχει συσταθεί από την Κομισιόν.

Η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα (PSI) έχει ζωτικό ρόλο στην εδραίωση της βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους. Συνεπώς, χαιρετίζουμε τη σημερινή συζήτηση ανάμεσα στην Ελλάδα και στους ιδιώτες επενδυτές της προκειμένου να βρεθεί μια λύση για μια εντονότερη συμμετοχή των ιδιωτών (PSI). Μαζί με ένα φιλόδοξο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων για την ελληνική οιγια τις μελ λον 13. Η Ελ λάδ α δεσ μεύ ετα ι κονομία και την παροχή κιΌσον αφορά τις χώρες που το έργο “Helios” τικές ταμειακές ροές από νήτρων θα πρέπει να εξαέχουν τεθεί σε πρόγραμμα, είεις κρα τικ οπο ιήσ ή από άλλ α έσο δα από τις σφαλιστεί η μείωση του ελλημαστε ικανοποιημένοι με την πρόάμβ ιλα ς που περ που υπ ερβ αίν ουν εκε ίνε νικού χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ με στόοδο που σημείωσε η Ιρλανδία στην α προ σαρ μογ ής, μμ γρα πρό στο ήδη ται νον χο την επίτευξη 120% μέχρι το 2020. Για το πλήρη εφαρμογή του προγράμμαος της ώσ ουν περ αιτ έρω το χρέ μει να για σκοπό αυτό καλούμε την Ελλάδα, τους τος προσαρμογής, το οποίο επιφέμέχ ρι και 15 δισ . Ελ λην ική ς Δη μο κρα τία ς ιδιώτες επενδυτές και όλα τα ενδιαφερόρει θετικά αποτελέσματα. Η Πορτοάστ αση της δαευρ ώ, με στό χο την απο κατ μενα μέρη να αναπτύξουν ένα εθελοντικό γαλία καταβάλλει επίσης σημαντική ύ του Ευ ρω πα ϊκο νει οδο τικ ής ικα νότ ητα ς πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων με ονοπρόοδο με το πρόγραμμά της και είότη θερ Χρ ημ ατο πισ τω τικ ής Στα ου μεί Τα μαστική έκπτωση 50% σε θεωρητικές (noναι αποφασισμένη να συνεχίσει τη ). SF (EF τας tional) ελληνικού χρέους που κατέχουν οι λήψη μέτρων για τη δημοσιονομική ιδιώτες επενδυτές. Τα κράτη-μέλη του ευβιωσιμότητα και τη βελτίωση της ρώ θα συμβάλουν στο PSI έως και κατά 30 ανταγωνιστικότητας. Καλούμε τις δισ. ευρώ. Στη βάση αυτή θα είναι έτοιμη να παράσχει πρόδύο χώρες να συνεχίσουν τις προσπάσθετη χρηματοδότηση του προγράμματος μέχρι και 100 δισ. ευθειές τους, να αφοσιωθούν στους συμφωνηθέντες στόχους ρώ μέχρι το 2014, συμπεριλαμβανομένης της απαιτούμενης ανακαι να είναι έτοιμες να λάβουν κάθε πρόσθετο μέτρο που απαικεφαλαιοποίησης των ελληνικών τραπεζών. Το νέο πρόγραμμα τείται για την επίτευξη των στόχων αυτών. θα πρέπει να συμφωνηθεί μέχρι το τέλος του 2011 και η ανταλλαγή των ομολόγων θα πρέπει να εφαρμοστεί στις αρχές του 2012. Χαιρετίζουμε την απόφαση του Eurogroup για την εκταμίΚαλούμε το ΔΝΤ να συνεχίσει να συμβάλλει στη χρηματοδότηευση της 6ης δόσης του προγράμματος στήριξης EUIMF ση του νέου ελληνικού προγράμματος. για την Ελλάδα. Ανυπομονούμε για τη σύναψη μιας βιώσιμης

Επαναλαμβάνουμε τη βούλησή μας να συνεχίσει η παροχή υποστήριξης σε όλες τις χώρες στο πλαίσιο των προγραμμάτων, έως ότου ανακτήσουν την πρόσβασή τους στις αγορές, υπό την προϋπόθεση ότι εφαρμόζουν πλήρως τα προγράμματά που έχουν συμφωνηθεί.

και αξιόπιστης νέας πολυετούς συμφωνίας Ε.Ε. - ΔΝΤ μέχρι το τέλος του έτους.

10.

Οι μηχανισμοί για την παρακολούθηση της εφαρμογής του ελληνικού προγράμματος πρέπει να ενισχυθούν, όπως ζητήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση. Η κυριότητα του προγράμματος είναι ελληνική και η εφαρμογή της αποτελεί ευθύνη των ελληνικών αρχών. Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος, η Επιτρο-

13.

Η Ελλάδα δεσμεύεται για τις μελλοντικές ταμειακές ροές από το έργο Helios ή από άλλα έσοδα από τις αποκρατικοποιήσεις που υπερβαίνουν εκείνες που περιλαμβάνονται ήδη στο πρόγραμμα προσαρμογής, για να μειώσουν περαιτέρω το χρέος της Ελληνικής Δημοκρατίας μέχρι και 15 δισεκατομμύρια ευρώ, με στόχο την αποκατάσταση της δανειοδοτικής ικανότητας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF). Δεκέμβριος/2011

crash 39

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:22 AM Page 40

crash

14.

Η ενίσχυση των πιστώσεων θα πρέπει να παρέχεται για την ενίσχυση της ποιότητας των εξασφαλίσεων, έτσι ώστε να καταστεί δυνατή η συνέχιση της χρήσης τους για την πρόσβαση σε πράξεις παροχής ρευστότητας του Ευρωσυστήματος από τις ελληνικές τράπεζες.

15.

Όσον αφορά τη γενικότερη προσέγγισή μας για τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα στη ζώνη του ευρώ, επαναλαμβάνουμε την απόφασή που λάβαμε στις 21 Ιουλίου 2011, που για την Ελλάδα είναι μια εξαιρετική και μοναδική λύση.

16.

σταθερότητας. Αυτό θα γίνει στο πλαίσιο των κανόνων της συνθήκης και σύμφωνα με τους όρους και τις προϋποθέσεις της ισχύουσας συμφωνίας-πλαισίου και την επιτήρηση.

19.

Συμφωνούμε σε δύο βασικές επιλογές για τη μόχλευση των πόρων του EFSF: ενισχύονται τα νέα πιστωτικά χρεόγραφα που εκδίδονται από τα κράτη-μέλη, μειώνοντας έτσι το κόστος χρηματοδότησης. Θα πρέπει να προσφέρονται στους ιδιώτες επενδυτές ως επιλογή κατά την αγορά ομολόγων στην πρωτογενή αγορά. Η μεγιστοποίηση χρηματοδότησης του EFSF θα επιτευχθεί με ένα συνδυασμό πόρων από ιδιωτικά και δημόσια χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και επενδυτών. Αυτό θα διευρύνει το ύψος των πόρων που διατίθενται για την επέκταση δανείων, για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και για την αγορά ομολόγων στην πρωτογενή και δευτερογενή αγορά.

Όλα τα άλλα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης επιβεβαιώνουν την αποφασιστικότητά τους να τιμήσουν πλήρως τη δική τους κυρίαρχη υπογραφή και όλες τις υποχρεώσεις τους σε βιώσιμες φορολογικές συνθήκες καθώς και τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις. Οι αρχηγοί ευρωπαϊκών κρατών-μεΤο EFSF θα λών της Ε.Ε. υποέχει την ευελιστηρίζουν πλήρως ξία να χρησιμοποιεί αυτο συμπέρασμα τές τις δύο επιλογές σχετικά με την 24. Η δέσμη ταυτόχρονα, ανάλογα με τον επιδιωκόαξιοπιστία όλων νομοθετικώ ν μέτρων γι οικονομική μενο ειδικό στόχο και με τις συνθήκες α την διακυβέρνη των κυρίαρχων υποση ενισχύει ν ο μ ικ ή κ α ι την οικοτης αγοράς. Το αποτέλεσμα μόχλευδ η μ ο σ ιο ν ο γραφών τους, που απομ ικ ή π ο λι τι συντονισμό κ ή κ α ι το σης του κάθε δικαιώματος θα ποικίλει, τελεί καθοριστικό στοιχείο για τη διατης επιτήρ ησης. Αφού ισχύ τον Ιανο τεθεί σε ανάλογα με τα ειδικά χαρακτηριστικά σφάλιση της χρηματοπιστωτικής σταυάριο του 20 12, θα εφαρ αυστηρά στο μοστεί τους και τις συνθήκες της αγοράς. θερότητας στη ζώνη του ευρώ ως σύπλαίσιο του ευρωπαϊκού ν ο υ . Κ α λο ύ εξαμήμ ε γ ια α υ σ τη νολο. ρ ή επ ιτ ή ρ η Ε π ιτ ρ ο π ή κ σ η τη ν Καλούμε το Eurogroup για την α ι το Σ υ μ β ο ύ λι ο , π ο υ σουν μεταξύ θα ασκήοριστικοποίηση των όρων και Η διαδικασία επικύρωσης του άλλων αυστη ρή πίεση χρ π ο ιώ ντ α ς τα ησιμοπροϋποθέσεων για την εφαρμογή αυτών αναθεωρημένου EFSF έχει υ φ ισ τά μ εν α κ α ι νέ α μ δ ια τί θ εν τα έσ α π ο υ ι. Υ π εν θ υ μ των όρων, το Νοέμβριο, με τη μορφή καπλέον ολοκληρωθεί σε όλα τα κράίζ ο υ μ ε, επ ίσ δ εσ μ εύ σ ει η ς, ό τι ο ι ς μ α ς γ ίν ο ν τευθυντήριων γραμμών και σύμφωνα με τη-μέλη της Ευρωζώνης και το Euτα ι σ το π λα συμφώνου ίσ ιο το υ Euro Plus P το σχέδιο και τις προϋποθέσεις που εκποrogroup έχει συμφωνήσει σχετικά act. νήθηκε από το EFSF. με την εφαρμογή κατευθυντήριων γραμμών για πρωτοβάθμιες και Επιπλέον, η περαιτέρω ενίσχυση δευτεροβάθμιες παρεμβάσεις στην των πόρων του EFSF μπορεί να αγορά, προληπτικές ρυθμίσεις και ανακεφαλαιοποίηση των επιτευχθεί με τη συνεργασία ακόμα πιο στενά με το ΔΝΤ. Το τραπεζών. Έτσι, οι αποφάσεις που λάβαμε σχετικά με το EFSF Εurogroup, η Κομισιόν και το EFSF θα ασχοληθούν με όλες τις στις 21 Ιουλίου είναι σε πλήρη λειτουργία. Όλα τα διαθέσιμα ερπιθανές επιλογές. γαλεία θα χρησιμοποιούνται με αποτελεσματικό τρόπο για να εξασφαλιστεί η χρηματοπιστωτική σταθερότητα στη ζώνη του Χαιρετίζουμε τη συμφωνία που επιτεύχθηκε σήμερα ευρώ. Όπως αναφέρεται στην υλοποίηση των κατευθυντηαπό τα μέλη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την αναρίων γραμμών, αυστηροί όροι θα ισχύουν στην περίπτωση κεφαλαιοποίηση των τραπεζών και τη χρηματοδότηση (βλ. πατων νέων προγραμμάτων (προληπτικά), σύμφωνα με τις πραράρτημα 2). κτικές του ΔΝΤ. Η Επιτροπή θα προβεί σε ενισχυμένη εποπτεία των κρατών-μελών και θα υποβάλλει τακτική έκθεση Η δέσμη νομοθετικών μέτρων για την οικονομική διαπρος το Eurogroup. κυβέρνηση ενισχύει την οικονομική και δημοσιονομιΣυμφωνούμε ότι η ικανότητα του εκτεταμένου EFSF κή πολιτική και το συντονισμό της επιτήρησης. Αφού τεθεί σε ισχύ τον Ιανουάριο του 2012, θα εφαρμοστεί αυστηρά στο πρέπει να χρησιμοποιείται με στόχο τη μεγιστοποίηση πλαίσιο του ευρωπαϊκού εξαμήνου. Καλούμε για αυστηρή των διαθέσιμων πόρων στο ακόλουθο πλαίσιο: να στηριχθεί η επιτήρηση την Επιτροπή και το Συμβούλιο, που θα ασκήπρόσβαση στην αγορά για τα κράτη της ζώνης του ευρώ, για τα σουν μεταξύ άλλων αυστηρή πίεση χρησιμοποιώντας τα υφικράτη-μέλη που αντιμετωπίζουν πιέσεις της αγοράς, να διαστάμενα και νέα μέσα που διατίθενται. Υπενθυμίζουμε, επίσφαλιστεί η εύρυθμη λειτουργία του ευρώ και να διατηρηθεί σης, ότι οι δεσμεύσεις μας γίνονται στο πλαίσιο του συμφώπλήρως η υψηλή πιστοληπτική ικανότητα του EFSF. Αυτά τα νου Euro Plus Pact**. μέτρα απαιτούνται για τη διασφάλιση της χρηματοπιστωτικής

20.

21.

17.

22.

23.

18.

40 crash Δεκέμβριος/2011

24.

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:22 AM Page 41

25.

Όντας μέρος μιας νομισματικής ένωσης έχει σημαντικές συνέπειες και συνεπάγεται ένα πολύ στενότερο συντονισμό και την εποπτεία για την εξασφάλιση της σταθερότητας και της βιωσιμότητας της ευρύτερης περιοχής. Η σημερινή κρίση δείχνει την ανάγκη να αντιμετωπιστεί αυτό πολύ πιο αποτελεσματικά. Ως εκ τούτου, πρέπει να ενισχύσουμε παράλληλα τα εργαλεία για την αντιμετώπιση της κρίση στη ζώνη του ευρώ, θα πρέπει δηλαδή να σημειώσουμε περαιτέρω πρόοδο στην ενσωμάτωση των οικονομικών και δημοσιονομικών πολιτικών με την ενίσχυση του συντονισμού, της επιτήρησης και πειθαρχίας. Εμείς θα αναπτύξουμε τις απαραίτητες πολιτικές για την υποστήριξη της λειτουργίας της ζώνης του ενιαίου νομίσματος.

ΚΑΠΟΙΕΣ ΕΠΕΞΗΓΗΣΕΙΣ...

*Τι σημαίνει Task Force

Ύστερα από εισήγηση του προέδρου της Κομισιόν, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, δημιουργήθηκε στα τέλη Αυγούστου μια ειδική 25μελής ομάδα Κρούσης (Task Force for Greece), που με επικεφαλής το Γερμανό Χορστ Ράιχενμπαχ ανέλαβε το έργο του συντονισμού, της παρακολούθησης και της παροχής τεχνικής και κάθε άλλης βοήθειας προς την κυβέρνηση , στο πλαίσιο του Μεσοπρόθεσμου. Η ομάδα αυτή βρίσκεται εδώ και τρεις μήνες σε ανοιχτή γραμμή με το γραφείο του αρμόδιου επιτρόπου Όλι Ρεν και διαθέτει δύο «στρατηγεία», ένα στην Αθήνα και ένα στις Βρυξέλλες. Με υποχρέωση να υποβάλλει ανά τρίμηνο εκθέσεις προόδου και να εκδίδει προειδοποιήσεις, εάν διαπιστώνονται αποκλίσεις από τους στόχους, η Task Force for Greece υπέβαλε στις 18 Νοεμβρίου την πρώτη της έκθεση, διαπιστώνοντας «αποδιοργάνωση του κρατικού Πιο συγκεκριμένα, με βάση το νομοθετικό πακέτο μηχανισμού και πλήρη έλλειψη υποδομών» στη χώρα, ο δε κ. Ράιχενμπαχ πεπου μόλις εγκρίθηκε, το ευρωπαϊκό εξάμηνο και το ριέγραψε το δρόμο που έχει μπροστά της σύμφωνο Euro Plus Pact, δεσμευόμαστε για την η ομάδα του ως «τραχύ και δύσβατο» λέεφαρμογή γοντας ότι η ομάδα «θα προσπαθήσει να των ακόλουαντιστρέψει την κατάσταση, σεβόμενη την θων πρόσθεανεξαρτησία της Ελλάδας». των μέτρων 11. Υποστηρίζουμε πλήρως την Task Force Οι εννέα τομείς παροχής τεχνικής σε εθνικό για την τεχνικ ή βοήθε ια που παρέχ ει και η βοήθειας είναι οι παρακάτω: επίπεδο: οποία 1) Πολιτική συνοχής και πρόσβασης στη χρηματοδότηση: έχει συστα θεί από την Κομισιόν. α) Να εγκριθούν από κάθε Προωθούνται πρωτοβουλίες για την επιτάχυνση της διακράτος-μέλος της Ευρωνομής των πόρων του ΕΣΠΑ ως δανείων προς επιχειρήζώνης κανόνες για ισοσεις. Ο επικεφαλής της Task Force προανήγγειλε την σκελισμένο προϋπολογισμό σε διαρθρωτικούς άμεση διάθεση 500 εκατ. ευρώ και επιπλέον 1,5 δισ. ευρώ αργότερα, αφού όρους, μεταφράζοντας το Σύμφωνο Σταθερότητας ολοκληρωθεί η διαπραγμάτευση με την Ε.Ε. Παράλληλα, η ομάδα προσπαθεί και Ανάπτυξης στην εθνική νομοθεσία, κατά προτίνα βρει λύση όσον αφορά μεγάλα έργα που καθυστερούν στους τομείς των μεμηση σε συνταγματική ή ισοδύναμου επιπέδου, από γάλων αυτοκινητόδρομων, της διαχείρισης απορριμμάτων και του σχεδίου το τέλος του 2012. «Helios». β) Ενίσχυση των εθνικών δημοσιονομικών πλαισίων εκτός 2) Φορολογία: Η τεχνική βοήθεια της Ομάδας Δράσης θα επικεντρωθεί σε πααπό την οδηγία σχετικά με τις απαιτήσεις για τα δημοσιονορεμβάσεις για ταχύτερη συλλογή των φόρων, ενίσχυση του ελέγχου μεγάλων μικά πλαίσια των κρατών-μελών. Πιο συγκεκριμένα, οι εθνιφορολογουμένων και άμεση συμφωνία ανταλλαγής στοιχείων με την Ελβετία. κοί προϋπολογισμοί θα πρέπει να βασίζονται σε ανεξάρτη3) Έλεγχος δαπανών: Ενίσχυση του Γενικού Λογιστηρίου, των αρμοδιοτήτων τες προβλέψεις για την ανάπτυξη. των υπαλλήλων που ασκούν ελεγκτικό έργο και της εποπτείας των ασφαλιστιγ) Πρόσκληση προς τα εθνικά Κοινοβούλια να λαμβάνουν κών ταμείων και των υπουργείων. υπόψη τις συστάσεις που εγκρίθηκαν σε επίπεδο Ε.Ε. σχε4) Αναμόρφωση Δημοσίου: Καλύτερος συντονισμός μεταξύ υπουργείων, βελτικά με τη διεξαγωγή των οικονομικών και δημοσιονομιτίωση της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης και πάταξη της διαφθοράς με βάση κών πολιτικών. συστάσεις έκθεσης του ΟΟΣΑ. δ) Διαβούλευση με την Επιτροπή και τα άλλα κράτη-μέλη 5) Φιλικό επιχειρηματικό περιβάλλον: Παροχή τεχνικής βοήθειας σε συγτης ζώνης του ευρώ πριν από κάθε έγκριση για σημαντικά κεκριμένες παρεμβάσεις για τη διευκόλυνση των εξαγωγών, τη μείωση της φορολογικά ή οικονομικά σχέδια μεταρρύθμισης της πολιγραφειοκρατίας, τη διαφάνεια στις προμήθειες και την ενίσχυση του αντατικής με πιθανές δευτερογενείς συνέπειες, έτσι ώστε να δογωνισμού. θεί η δυνατότητα για την αξιολόγηση των πιθανών επιπτώ6) Διαχείριση συνόρων και μετανάστευσης και εφαρμογή των δύο κυβερνητισεων για τη ζώνη του ευρώ ως σύνολο. κών σχεδίων με στήριξη 283 εκατ. ευρώ από τα κοινοτικά ταμεία. ε) Δέσμευση να τηρήσει τις συστάσεις της Επιτροπής και 7) Δημόσια Υγεία: Έκθεση που θα παρουσιαστεί στο τέλος του μήνα θα παρουτου αρμοδίου επιτρόπου σχετικά με την εφαρμογή του Συμσιάζει τη νέα αναμόρφωση του συστήματος, ειδικά στους τομείς της τιμολόγηφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης. σης φαρμάκων και της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης. 8) Δικαιοσύνη: Παρεμβάσεις για ταχύτερες δίκες και εξωδικαστική επίλυση Συμφωνούμε επίσης ότι η στενότερη παρακολούθηση διαφορών. και η επιβολή πρόσθετων μέτρων είναι δικαιολογημέ9) Ιδιωτικοποιήσεις: Το Ταμείο Αξιοποίησης έχει ζητήσει τεχνική βοήθεια για νη με βάση τα ακόλουθα: για τα κράτη-μέλη της Ευρωζώνης θέματα real estate και γενικότερα παροχή τεχνικής βοήθειας για να προωθήπου βρίσκονται σε διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος, η σει τις αποκρατικοποιήσεις. Κομισιόν και το Συμβούλιο θα είναι σε θέση να εξετάσουν

26.

27.

εθνικά σχέδια προϋπολογισμών και να εκδώσουν γνώμη επ’ αυτών πριν από την έγκρισή τους από τα αρμόδια εθνικά Κοινοβούλια. Επιπλέον, η Κομισιόν θα παρακολουθεί την εκτέλεση του προϋπολογισμού και, εάν είναι απαραίτητο, θα προτείνει τροποποιήσεις κατά τη διάρκεια του έτους. Σύνοδος Κορυφής της Ε.Ε.

**Τι είναι το Euro Plus Pact Πρόκειται για το γνωστό παλαιότερα ως «Σύμφωνο Ανταγωνιστικότητας» και αργότερα «Σύμφωνο για το ευρώ», σύμφωνα με το οποίο τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης συμφωνούν σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις πάνω σε μια λίστα πολιτικών μεταρρυθμίσεων, που αποσκοπούν στη βελτίωση της φορολογικής λειτουργικότητας και της ανταγωνιστικότητας της κάθε χώρας.

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:22 AM Page 42

crash

Του Γιώργου Παππού

σφυκτικός και καθημερινός έλεγχος, περαιτέρω περιορισμός της εθνικής κυριαρχίας, προεξοφλημένες αποκρατικοποιήσεις με προκαθορισμένους σχεδόν τους επενδυτές και πάνω απ’ όλα μακροχρόνια σκληρή λιτότητα για τους Έλληνες πολίτες. Αυτό είναι το πλέγμα της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου για την Ελλάδα, όπως ακριβώς περιγράφεται στο κείμενο που συνυπέγραψαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες, ενώ τις ανατριχιαστικές λεπτομέρειες του νέου μνημονίου που θα συνοδεύει τη νέα δανειακή σύμβαση θα τις μάθουμε εντός του Δεκεμβρίου, όταν δηλαδή οι επικεφαλής της Τρόικας θα επιστρέψουν στην Αθήνα, έχοντας πιθανότατα τις υπογραφές των κομμάτων εξουσίας σε «λευκή» επιταγή, για να συμφωνήσουν επακριβώς με την κυβέρνηση Παπαδήμου για τους όρους. Και για να μην υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία για το τι ακριβώς έρχεται, ας ξεκινήσουμε με το κείμενο της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου, που πέρασε μάλλον στα ψιλά, λόγω της εθνικής ανάτασης που τεχνητώς επιχείρησε να δημιουργήσει η κυβέρνηση Παπανδρέου, οχυρωμένη πίσω από την πρόβλεψη για μείωση του χρέους κατά 100 δισ. ευρώ μέσω της συμμετοχής των ιδιωτών, μια πρόβλεψη που, όπως φαίνεται από τις πρώτες κιόλας επαφές, μοιάζει εξαιρετικά αμφίβολη. Από την πρώτη κιόλας παράγραφο του κειμένου που αφορά την Ελλάδα και τη νέα δανειακή σύμβαση, οι δανειστές μας έκαναν πολύ σαφείς τις προθέσεις τους: «Θα πρέπει να ενισχυθούν οι μηχανισμοί για την παρακολούθηση της εφαρμογής του ελληνικού προγράμματος, όπως ζήτησε η ελληνική κυβέρνηση. Η ιδιοποίηση του προγράμματος είναι ελληνική και η εφαρμογή του ευθύνη των ελληνικών αρχών. Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος, η Επιτροπή, σε συνεργασία με τους υπόλοιπους εταίρους της στην Τρόικα, θα συγκροτήσει για τη διάρκεια του προγράμματος επιτόπου εποπτική ικανότητα, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής εθνικών εμπειρογνωμόνων, σε στενή και συνεχή συνεργασία με την ελληνική κυβέρνηση και την Τρόικα για την παροχή συμβουλών και συνδρομής ώστε να διασφαλιστεί η έγκαιρη και πλήρης εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων. Θα συνδράμει την Τρόικα στην αξιολόγηση της συμμόρφωσης των μέτρων που θα λάβει η ελληνική κυβέρνηση στο πλαίσιο των δεσμεύσεων του προγράμματος. Αυτός ο νέος ρόλος θα καθοριστεί στο μνημόνιο συμφωνίας».

42 crash Δεκέμβριος/2011

ΟΙ «ΝΑΡΚΕΣ» ΤΗΣ ΤΡΟΪΚΑΣ

που απειλούν να μας ανατινάξουν Τ

ι σημαίνουν τα παραπάνω σε απλά ελληνικά; Πολύ απλά ότι η Τρόικα θα εγκαταστήσει σε μόνιμη βάση στην Αθήνα ειδική μονάδα, που υποτίθεται ότι θα συνδράμει τις ελληνικές αρχές στην εφαρμογή του νέου μνημονίου, αλλά επί της ουσίας θα παρεμβαίνει αμέσως μόλις διαπιστώνει ή εκτιμά ότι υπάρχει απόκλιση, ποσοτική ή ποιοτική, έναντι των δεσμεύσεων που θα έχει αναλάβει η κυβέρνηση. Αυτή ακριβώς είναι και μία από τις «νάρκες» της συμφωνίας, καθώς τα περιθώρια παρέμβασης αυτής της μονάδας θα καθοριστούν στο νέο μνημόνιο, που θα συμφωνήσει η κυβέρνηση Παπαδήμου και όχι η κυβέρνηση που θα προκύψει από τις εκλογές. Αν και η κυβέρνηση Παπανδρέου επιχείρησε να εμφανίσει τη μόνιμη παρουσία της Τρόικας ως επιτυχία της ελληνικής πλευράς, αφού όπως δήλωνε τότε ο Γ. Παπανδρέου θα αποφεύγονται οι τριβές των καθιερωμένων ελέγχων τριμήνου, η αλήθεια είναι ότι η Ελλάδα θα τεθεί πλέον υπό ασφυκτικό έλεγχο σε βάθος τουλάχιστον 10 ετών, καθώς πέρα από το τι θα προβλέπει το νέο μνημόνιο, δεν πρέπει να λησμονεί κανείς ότι η Γερμανία προωθεί αλλαγές

3 Έλεγχος και λιτότητα μέχρις εσχάτων χωρίς αντίκρισμα

3 Αποκρατικοποιήσεις made in Germany

στις ευρωπαϊκές συνθήκες, που θα προβλέπουν ειδικά για τα μέλη με δημοσιονομικά προβλήματα μεταβίβαση της αρμοδιότητας κατάρτισης και εκτέλεσης του προϋπολογισμού τους σε ευρωπαϊκά όργανα, στο όνομα της οικονομικής διακυβέρνησης της νέας Ευρωζώνης. Ας πάμε και στο θέμα των προεξοφλημένων αποκρατικοποιήσεων, όπως αυτές ορίζονται ρητώς στο κείμενο της συμφωνίας. Αυτό από μόνο του προκαλεί ιδιαίτερη αίσθηση, καθώς όσο κι αν αναζητήσει κανείς σε κείμενο που συνυπογράφουν Ευρωπαίοι ηγέτες, δεν θα βρει ανάλογο προηγούμενο. Και για του λόγου το αληθές, ιδού τι προβλέπει το σχετικό κομμάτι της συμφωνίας: «Η Ελλάδα δεσμεύει μελλοντικές ταμειακές ροές από το πρόγραμμα “ Ήλιος” ή άλλα έσοδα από ιδιωτικοποιήσεις πέραν των ήδη περιλαμβανομένων στο πρόγραμμα προσαρμογής για την περαιτέρω μείωση του χρέους της Ελληνικής Δημοκρατίας έως 15 δισ. ευρώ με σκοπό την αποκατάσταση της δανειοδοτικής ικανότητας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF)». ια όσους δεν γνωρίζουν, το πρόγραμμα « Ήλιος» αφορά την εκμετάλλευση της ηλιακής ενέργειας μέσω φωτοβολταϊκών, με στόχο την παροχή φτηνής ηλεκτρικής ενέργειας όχι στην Ελλάδα, αφού μιλάμε για ιδιωτικοποίηση, αλλά στις βόρειες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και ειδικά στη Γερμανία που έχει εκδηλώσει ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τη πρώτη στιγμή. Το εν λόγω έργο αποτέλεσε αντικείμενο συζήτησης του Μ. Χρυσοχοΐδη με εκπροσώπους του γερμανικού ΣΕΒ στο Βερολίνο, μονοπώλησε σχεδόν το ενδιαφέρον του αντικαγκελάριου Ρέσλερ όταν ήρθε στην Αθήνα επικε-

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:22 AM Page 43

Η Τρόικα θα εγκαταστήσει σε μόνιμη βάση στην Αθήνα ειδική μονάδα που θα ελέγχει τις αποφάσεις της ελληνικής κυβέρνησης φαλής πολυπληθούς επιχειρηματικής αποστολής, αποτέλεσε αντικείμενο σχολιασμού και δηλώσεων του ίδιου του Β. Σόιμπλε πριν και μετά την υπογραφή της συμφωνίας, ενώ ήταν κι ένα από τα σημεία της πρώτης έκθεσης που συνέταξε για την Ελλάδα ο Γερμανός επικεφαλής της Ομάδας Κρούσης της Κομισιόν, Χ. Ράιχενμπαχ. Τυχαίο; Μάλλον όχι. Όσον αφορά το αντίτιμο του νέου δανείου των 130 δισ. ευρώ προς την Ελλάδα, που προστίθεται στο πρώτο δάνειο των 110 δισ. ευρώ, δεν είναι τίποτε άλλο παρά λιτότητα σε βάθος τουλάχιστον 10 ετών, χωρίς μάλιστα να διασφαλίζεται η βιωσιμότητα του χρέους άρα και η αποφυγή της χρεοκοπίας, όπως άλλωστε εκτιμούν και επισημαίνουν ξένοι και διεθνείς αναλυτές μετά τη ραγδαία επιδείνωση του διεθνούς οικονομικού περιβάλλοντος, που σαφώς επηρεάζει και την Ελλάδα. πορεί το οικονομικό επιτελείο να υποστηρίζει ότι το νέο μνημόνιο θα είναι απλώς συμπληρωματικό του υφιστάμενου, ωστόσο αρχής γενομένης από τα μέτρα που εκκρεμούν για την περίοδο 2013- 2015, γίνεται εύκολα αντιληπτό ότι οι δανειστές μας απαιτώντας υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα – έσοδα πολλαπλάσια των δαπανών εξαιρουμένων των τόκων για το χρέος– για τη διασφάλιση της μείωσης του χρέους σε θεωρητικά βιώσιμα επίπεδα, δεν ζητάνε τίποτε άλλο παρά σφικτή δημοσιονομική πολιτική αλλά και μέτρα που υποτίθεται θα συνδράμουν στην ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας μας, ασχέτως του ότι αυτό μπορεί να συνεπάγεται μισθούς Βουλγαρίας για μεγάλες ομάδες του εργατικού δυναμικού. Το ψήγμα αυτών των υποχρεώσεων το βρίσκει

κανείς ανιχνεύοντας την έκθεση αξιολόγησης της Κομισιόν, που τέθηκε υπόψη των Ευρωπαίων ηγετών, πριν να καταλήξουν στη συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου. Τι λέει και τι προαναγγέλλει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενόψει της υπογραφής του νέου μνημονίου; Ύφεση: • 5,5% φέτος και 2,8% το 2012. • Εάν δεν επιταχυνθούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων των αποκρατικοποιήσεων, η αύξηση του ΑΕΠ μεσοπρόθεσμα θα είναι πολύ κάτω από τις προβλέψεις. Τι σημαίνει, όμως, πρακτικά αυτό; Πολύ απλά ότι η βιωσιμότητα του χρέους τίθεται εν αμφιβόλω. Έλλειμμα: • Δεν φαίνεται ενδεδειγμένη στην παρούσα φάση η μείωση των φορολογικών συντελεστών κυρίως στην έμμεση φορολογία. Τι σημαίνει αυτό; Ότι ακόμα κι αν παρουσιαστούν μέτρα ισοδύναμου δημοσιονομικού αποτελέσματος, θα φάνε «πόρτα». Συν τοις άλλοις ότι όλα αυτά τα. ωραία μέτρα τελευταίας κοπής, όπως το χαράτσι στα ακίνητα, θα λάβουν μόνιμο χαρακτήρα, αλλάζοντας ενδεχομένως ονομασία, προκειμένου να γίνουν πιο εύπεπτα. Ήδη το υπουργείο Οικονομικών μιλάει για μείωση του αφορολογήτου στο φόρο κατοχής ακινήτων, που είναι σήμερα στις 200.000 ευρώ, αλλά και για αύξηση των αντικειμενικών αξιών! • Καίριας σημασίας η επιτυχία στη μάχη κατά της φοροδιαφυγής και λόγω κοινωνικής αποδοχής του προγράμματος – δεν είναι ικανοποιητικά τα έως τώρα αποτελέσματα. Εργασιακά: • Η προβλεπόμενη αύξηση 1,6% στην ΕΓΣΕΕ δεν φαίνεται να είναι ευθυγραμμισμένη με τις οι-

κονομικές συνθήκες της χώρας και τους κινδύνους περαιτέρω αύξησης της ανεργίας στους ανειδίκευτους. • Η κυβέρνηση θα προωθήσει συζητήσεις με τους κοινωνικούς εταίρους – στο τραπέζι μισθοί, κατώτεροι μισθοί, η ΕΓΣΕΕ και οι ασφαλιστικές εισφορές. Τι σημαίνουν όλα αυτά; Πολύ απλά ότι παρά την απορρύθμιση στην αγορά εργασίας που έχουν επιφέρει οι αλλαγές στις κλαδικές συμβάσεις, οι δανειστές πιέζουν ακόμα και για τη κατάργηση ή τον περιορισμό της ΕΓΣΕΕ, τινάζοντας στον αέρα και τα τελευταία οχυρά των εργαζομένων. Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάει κανείς ότι οι Ευρωπαίοι και ειδικά οι Γερμανοί πιέζουν για τη δημιουργία Ειδικών Οικονομικών Ζωνών, όπως έγινε σε χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ, όπου για να έρθουν οι ξένοι επενδυτές, θα ισχύουν ειδικοί «χαλαροί» κανόνες για τις εργασιακές σχέσεις και τη φορολογική αντιμετώπιση των επιχειρήσεων! Μεταρρυθμίσεις: • Ανεπαρκής ο έως τώρα ρυθμός – η εφαρμογή δεν συνάδει με τις ανάγκες της οικονομίας. • Υπό κατάρτιση δεύτερη έκθεση του ΟΟΣΑ για την επισκόπηση των προγραμμάτων πρόνοιας. Τι σημαίνει αυτό; Πολύ απλά ότι έρχονται νέες περικοπές στα κοινωνικά επιδόματα. • Καίριας σημασίας η μεταρρύθμιση του συστήματος υγείας – εξάλειψη των ληξιπρόθεσμων οφειλών των νοσοκομείων. • Κλειστά επαγγέλματα: χρειάζονται περισσότερες αλλαγές στο πλαίσιο για τα βασικά επαγγέλματα – αναποτελεσματικό για τη μείωση των χρεώσεων των συμβολαιογράφων, αποτυγχάνει να εξαλείψει ελάχιστες αμοιβές δικηγόρων, κάνει λίγα για να αλλάξει τον τρόπο αμοιβής των μηχανικών.

Δεκέμβριος/2011 Νοέμβριος/2011

crash 43

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:23 AM Page 44

crash

Απαντήσεις ΣΕ ΤΡΙΑ ΚΑΙΡΙΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ Παναγιώτης Γεννηματάς Ο Παναγιώτης Γεννηματάς είναι επίτιμος αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων

Θα χρειαστεί νέο δραστικό «κούρεμα» 1

Με δεδομένο ότι η απόφαση της Συνόδου Κορυφής της 21ης Ιουλίου αναθεωρήθηκε προτού καλά καλά αρχίσει να εφαρμόζεται, θεωρείτε ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί και με την απόφαση της 26ης Οκτωβρίου και να προκύψει, ας πούμε, η ανάγκη για ένα ακόμη μεγαλύτερο «κούρεμα» ή και για άλλες διαδικασίες, όπως για παράδειγμα η δρομολόγηση ενεργειών που μπορούν να αλλάξουν τη δομή της Ευρωζώνης ή ακόμη και της Ε.Ε. με τη μορφή που την ξέρουμε; «H απόφαση της 26-27ης Οκτωβρίου είναι σαφώς μια πιο μελετημένη και ώριμη απόφαση. Από τον Ιούλιο μέχρι τον Οκτώβριο συντελέστηκε στην Ευρώπη μια βαθιά αλλαγή αντιλήψεων για το ελληνικό πρόβλημα, το πραγματικό του βάθος και τα πραγματικά περιθώρια ρεαλιστικής διαχείρισης. Κατέστη επίσης αντιληπτό ότι το μέχρι τότε έργο της Τρόικας είχε πλήρως αποτύχει και όχι μόνον εξ ελληνικής-κυβερνητικής υπαιτιότητας αλλά και εξαιτίας εσφαλμένων εκτιμήσεων και παραδοχών των τροϊκανών. Τον Οκτώβριο λοιπόν περάσαμε σε μια νέα φάση, όπου αναγνωρίζεται πλέον ότι το ελληνικό χρέος δεν είναι βιώσιμο, ότι για να καταστεί βιώσιμο χρειάζεται εντελώς διαφορετική διαχειριστική στρατηγική, ότι τα πρωτογενή πλεονάσματα σε σύντομο χρόνο είναι μεγάλες και κενές κουβέντες και ότι η ελληνική οικονομία χρειάζεται τουλάχιστον μια δεκαετία επιτόπου “επιτηρούμενης” και υποβοηθούμενης προσπάθειας για να προσεγγίσει τους μνημονιακούς στόχους. Συμπύκνωση όλης αυτής της ωρίμανσης αντιλήψεων και αυτοκριτικής των εταίρων μας υπήρξε η απόφαση για μια “πρώτη” και πολύ γενναιότερη περικοπή

συνάπτονται απερίσκεπτα και καταλήγουν φυσιολογικά σε αδιαχείριστες με συμβατικά μέσα οικονομικής πολιτικής χιονοστιβάδες υπερχρέωσης, αντιμετωπίζονται μόνο με διαγραφή και με αποκατάσταση νέων αυστηρότερων κανόνων για το μελλοντικό δανειχρέους, της τάξης του 50% του ιδιωτικού η ακό παιχνίδι. Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις οποία τυπικά μόνο εμφανίζεται ως “συνεναιότι η Γερμανία, μια χώρα που δεν ελέγχεται τική” και “εθελούσια”, διότι κατά βάθος επιμονοσήμαντα από το τραπεζικό κεφάλαιο, το βάλλεται στις τράπεζες και σε οποίους άλέχει καλύτερα συνειδητοποιήσει και επιδιώλους ιδιωτικοοικονομικούς φορείς-κατόκει να εισαγάγει τώρα, πάνω στις κρίσιμες χους ελληνικών ομολόγων. Το μέγεθος βέστιγμές, αυστηρότερους κανόνες δημοσιοβαια του πραγματικού “κουρέματος” θα νομικής πειθαρχίας στην αυριανή Ευρώπη. εξαρτηθεί από τους ειδικότερους όρους Η στάση της Γερμανίας είναι βεβαίως σκληεφαρμογής στους οποίους θα καταλήξουν οι ρή και ευλόγως παρεξηγείται από τους υπόδιαπραγματεύσεις μεταξύ ελληνικής κυβέρλοιπους λαούς που απειλούνται αμεσότερα νησης και τραπεζών που γίνονται στη από την κρίση. Όπως όμως λέει και ο λαός, Φρανκφούρτη. Ας ελπίσουμε ότι η στάση της “στη βράση κολλάει το σίδερο”. Αν προηγηελληνικής κυβέρνησης, που τώρα προθούν μέτρα που αμβλύνουν άμεσα τα προεδρεύεται από έναν τραπεζίτη με δημόσια βλήματα των χρεωμένων χωρών και η κρίση παγίως εκπεφρασμένη τοποθέτηση εναντίον περάσει σε φάση κατευνασμού με την οικονομική πρωτίστως συμβολή της Γερμανίας, μετά το πουλί των σοβαρών Το παρόν εκτρωματικό μεταρρυθμίσεων θα έχει πετάξει… Τώρα λοιπόν, που το πρόβλημα του συνονθύλευμα εξυπηρετεί ιταλικού χρέους καίει επικίνδυνα, μόνο τους κατόχους τώρα πρέπει να ληφθούν σοβαρές αποφάσεις για μια συνεκτική, δημοτων χαρτοφυλακίων σιονομικά υπεύθυνη και αποτελεσματική, ομοσπονδιακή Ευρώπη. του “κουρέματος”, θα είναι αποφασιστική Μια Ευρώπη της οποίας η Κεντρική Τράπεζα ώστε να μεγιστοποιηθεί κατά το δυνατόν το θα αγοράζει και θα πουλάει ομόλογα στις μέγεθος του οφέλους. Οπωσδήποτε όμως, ανοιχτές αγορές και θα ασκεί και νομισματιόποιο κι αν είναι το τελικό ποσοστό “πραγμακή χρηματοδότηση εκδίδοντας χρήμα, όπως τικής” περικοπής του ιδιωτικού ελληνικού η FED. Τότε μάλιστα, θα έρθει και η ώρα του χρέους, το πρόβλημα δεν πρόκειται να λυθεί ευρωομολόγου. Το παιχνίδι αυτό έχει βεμε μία μόνο διαγραφή. Και με τους πλέον αιβαίως κινδύνους για την Ευρώπη που γνωρίσιόδοξους όρους οικονομικής πολιτικής και ζουμε σήμερα. Πιθανόν να μην μπορούν όλοι λειτουργίας στη συνέχεια της ελληνικής οινα ακολουθήσουν. Ίσως κάποιοι μείνουν στο κονομίας, θα χρειαστεί και πάλι ισχυρή δόση δρόμο από ανεπάρκεια προσπάθειας προδιαγραφής χρέους ή άλλων ισοδύναμων μέσαρμογής. Όσοι όμως πιστεύουν ότι η Ευρώτρων, ανάλογα με το πώς θα είναι μετά από πη, όπως τη φανταζόμαστε το ’90, εξακοτρία-τέσσερα χρόνια η Ευρώπη. Αυτή όμως η λουθεί να είναι κάτι για όλους καλό, ας προνέα μελλοντική διαγραφή πρέπει να προκύσπαθήσουν περισσότερο. Το βέβαιο είναι ότι ψει ως ανταμοιβή των προσπαθειών μας να μια Ευρώπη όπως λειτουργεί σήμερα, απονοικοκυρέψουμε το δικό μας μαγαζί. Σε γεσπασματικά, ασυντόνιστα και σπασμωδικά, νικότερη πάντως εκτίμηση είναι θετικό ότι οι σε τελευταία ανάλυση σπασμωδικά, μάλλον εταίροι μας αντιλαμβάνονται ότι χρέη που δεν τη θέλει κανείς».

“

44 crash Δεκέμβριος/2011

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:23 AM Page 45

“ “ Το βέβαιο είναι ότι μια Ευρώπη όπως λειτουργεί σήμερα, αποσπασματικά, ασυντόνιστα και σπασμωδικά, σε τελευταία ανάλυση σπασμωδικά, μάλλον δεν τη θέλει κανείς

Τώρα χρειαζόμαστε μια Ευρώπη της οποίας η ΕΚΤ θα αγοράζει και θα πουλάει ομόλογα στις ανοιχτές αγορές και θα εκδίδει χρήμα όπως η FED. Τότε μάλιστα, θα έρθει και η ώρα του ευρωομολόγου

Κάτω από τις παρούσες συνθή«Ο σχηματισμός αυτής της κυβέρνησης ταση της παρούσας Βουλής επί μακρότερον κες, τι πιθανότητες δίνετε στην προδίδει βαθύτατη κόπωση των θεσμών. Είαπλώς παραμορφώνει τη λαϊκή βούληση επικυβέρνηση Παπαδήμου να αποδειχθεί ναι προϊόν πλήρους αμηχανίας του συστήκίνδυνα και δηλητηριάζει την ατμόσφαιρα με αποτελεσματική στο έργο που της έχει ματος και αδυναμίας του να αξιοποιήσει πουποψίες ανόητης εκτροπής από τη συνταγμαανατεθεί και σε κάθε περίπτωση τι καλύλιτικές ευκαιρίες για να ανασυγκροτηθεί. τική ορθοδοξία. Έχουμε που έχουμε τεράστιο τερο έχει να ελπίζει ο ελληνικός λαός Για παράδειγμα: με την εκπαραθύρωση του οικονομικό πρόβλημα. Πρέπει να επιδεινώαπό αυτήν; Τόσο άμεσα όσο και ως προς προηγούμενου πρωθυπουργού της κατασουμε και το πολιτικό με αχρείαστες περιπλοτην προοπτική του μέλλοντός του; στροφής, ο Α. Σαμαράς είχε τη μεγάλη ευκές;» «Αυτή η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει με πεκαιρία να πάρει κυριολεκτικά στα χέρια του Η υπογραφή της νέας δανειριορισμένη εντολή: να διεκπεραιώσει ό,τι την πρωτοβουλία των κινήσεων, πλειοδοακής σύμβασης, το ξεμπλοκάαπορρέει από τη συμφωνία της 27ης Οκτωβρίτώντας σε υπευθυνότητα και αποδεσμευόρισμα της 6ης δόσης και η διαχείριση ου. Ολοκλήρωση συμφωνίας, επικύρωση, ψήμενος και από ανόητες πολιτικές δεσμεύτου PSΙ χρησιμοποιήθηκαν, υποστηφιση δανειακής σύμβασης, νέα προγραμματισεις στις οποίες από πριν, λόγω αδυναμίας κή συμφωνία με την Τρόικα, χάραξης αδρών πολιτιπροϋπολογισμός και ύστερα κών επιλογών, έχει υποεκλογές. Κάποιοι εμφανίζονβάλει το κόμμα του και ται να πιστεύουν ότι αυτή η κυτον εαυτό του. Δεν μπόβέρνηση, ραχοκοκαλιά της ρεσε να ψυχολογήσει τη οποίας και μάλιστα ισχυροποιφάση. Τώρα έχει βρεθεί ημένη, παραμένει η κυβέρνησε νέο αδιέξοδο, από το ση της εθνικής καταστροφής οποίο δύσκολα θα εξέλτης περασμένης διετίας και η θει. Και δεν μπορεί να οποία μοιραία θα κινείται μέσα εξέλθει μόνος. Ο Γ. Καρασε προεκλογική ψυχολογία, θα τζαφέρης, ως πολύ πιο μπορούσε να κάνει και άλλα ευέλικτος, πέτυχε μια πράγματα που άπτονται του έρσημαντική αναβάθμιση γου της ευρύτερης “εθνικής του ρόλου του και του σωτηρίας”. Έτσι προσπαθούν κόμματός του. Πρέπει να ποικιλοτρόπως να σπρώξουν είναι όμως σε συνεχή τις εκλογές προς τα πίσω. Πρόεπιφυλακή ώστε να κατέκειται για ανεξήγητη εισβολή βει από το τρένο στη σωαισιοδοξίας ερασιτεχνών σκηστή στάση και με τη σωνοθετών και για παράξενους στή δικαιολογία. Η ουσία συνειδησιακούς συμβιβαείναι ότι κάποιοι νομίσμούς αφελών αχυρανθρώπων. ζουν ότι υπό το μανδύα Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις Πάντως αποτελεσματική μεσοαυτής της κυβέρνησης μακροπρόθεσμα διακυβέρνηση εθνικού μικροσυμβιβαότι η Γερμανία επιδιώκει να εισαγάγει δεν φαίνεται πιθανόν να μπορεί σμού μπορούν να στήτώρα αυστηρότερους κανόνες να ασκηθεί από το παρόν σουν μηχανισμό διεμβοεκτρωματικό πολιτικό συνονθύλισμού του υπάρχοντος δημοσιονομικής πειθαρχίας στην αυριανή Ευρώπη λευμα. Η παράταση της θητείας ερειπωμένου κομματιτου εξυπηρετεί εξάλλου μόνον κού συστήματος με ελεγτους κατόχους των χαρτοφυλαχόμενη στρατολόγηση ρίζουν πολλοί, ως το «τυρί» για το κίων. Ούτε καν τα ίδια τα κόμματα. Επιπλέον η προσωπικού. Επειδή και αυτοί που βαυκαλίσχηματισμό αυτής της κυβέρνησης. σύνθεση αυτή, όχι με βάση τους κομματικούς ζονται αλλά και αυτοί που έχουν προεπιλεΕσείς το πιστεύετε: Κι αν ναι, η... φάσυσχετισμούς, αλλά με βάση τις προδιαγραγεί είναι μικροί για τόσο μεγάλο σχέδιο, οι κα ποια είναι; Ποιες είναι οι γκρίζες φές στελέχωσης, μόνο κυβέρνηση εθνικής κίνδυνοι που διαγράφονται μπορεί να είναι ζώνες που μας απειλούν; σωτηρίας δεν μπορεί να είναι. Τέλος, η παράαντίστοιχα μεγάλοι».

“

Δεκέμβριος/2011

crash 45

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:23 AM Page 46

”

crash

Άρις Καζάκος (Καθηγ. Εργατικού Δικαίου στο ΑΠΘ)

Eφεδρεία σημαίνει απολύσεις εκτός νόμου... Συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου

ρκετά πέρα από τα δυτικότερα σύνορα της Γηραιάς Ηπείρου, στα σύνορα Μεξικού-Ηνωμένων Πολιτειών, βρίσκεται μια από τις ζώνες των χαμένων ψυχών. Εκεί, στη ζώνη του εργατικού λυκόφωτος, άνθρωποι-σκιές παράγουν φθηνά προϊόντα για τη Δύση. Ζουν σε άθλιες παραγκουπόλεις μολυσμένες από τα βιομηχανικά απόβλητα, χωρίς καθαρό νερό, ηλεκτρικό ή και σχολεία, και το πλήρες γεύμα είναι άπιαστη πολυτέλεια. Είναι οι περιοχές των μακιλαδόρας, όπου δεν εφαρμόζεται κανένας από τους εργατικούς νόμους που γράφτηκαν στο αίμα της Βιομηχανικής Επανάστασης. Αυτή η «μακρινή» εφιαλτική πραγματικότητα ίσως αποτελεί προβολή στο ευρωπαϊκό εγγύς μέλλον. Στις Ειδικές Οικονομικές Ζώνες που προωθούνται σήμερα δεν θα εφαρμόζεται κανένα εργατικό Δίκαιο, μας λέει ο καθηγητής Εργατικού Δικαίου του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης Άρις Καζάκος. Το πείραμα έχει ξεκινήσει από την Ελλάδα, με την αποσάθρωση των συλλογικών συμβάσεων και το κοινωνικό ολοκαύτωμα του Μνημονίου – που βρίσκεται μόνο στην αρχή του- στο οποίο η πολιτική ηγεσία δεν τόλμησε να πει ένα «όχι». Ο καθηγητής προειδοποιεί: «Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι αν δεν αντιδράσουν σήμερα, αυτό που τους περιμένει είναι πολύ χειρότερο από αυτό που τους έχει συμβεί μέχρι τώρα»... Συμπεραίνει ότι η μόνη ευκαιρία που δίνει αυτή η κρίση είναι για να αναλογιστούμε οι άνθρωποι τις επιλογές μας… Ο Άρις Καζάκος είχε χαρακτηρίσει την εργασιακή εφεδρεία ως «απόλυση με

46 crash Δεκέμβριος/2011

φερετζέ». Τον ρωτώ πώς με την εφεδρεία παραβιάζεται το Εργατικό Δίκαιο. «Αυτοί που μπαίνουν σε εφεδρεία μπαίνουν σε μια διαδικασία άμεσης απώλειας της θέσης εργασίας και συγχρόνως σε ένα καθεστώς στήριξης που μοιάζει αρκετά με το επίδομα ανεργίας του ΟΑΕΔ», μου απαντά. «Επομένως, από την άποψη αυτή ο όρος εφεδρεία ήταν ψευδεπίγραφος και επιχειρείται να συγκαλυφθεί με αυτόν το γεγονός ότι έχουμε να κάνουμε με απολύσεις». Απολύσεις που αντίκεινται στο Εργατικό Δίκαιο; «Οι απολύσεις υπάγονται σε ένα σύνολο κανόνων Δικαίου, οι οποίοι εγγυώνται την προστασία της θέσης εργασίας έμμεσα, θέτοντας αυστηρές προϋποθέσεις στον εργοδότη ο οποίος θέλει να ασκήσει το δικαίωμα καταγγελίας για να λύσει την εργασιακή σχέση. Με την εφεδρεία λοιπόν μπαίνουμε σε ομαδικές απολύσεις χωρίς την τήρηση των εγγυήσεων του νόμου. Και οι εγγυήσεις του νόμου είναι πολλές. Πρώτα και κύρια, ο νόμος επιβάλλει όταν ο εργοδότης ασκεί το δικαίωμα καταγγελίας, να πληρώνει ανάλογη αποζημίωση απόλυσης. Το δεύτερο είναι ότι πρόκειται για ομαδικές απο-

Η κοινωνία πληρώνει ακριβά την έλλειψη ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης

”

λύσεις, και, ειδικά γι’ αυτές, και το κοινοτικό και το ελληνικό Δίκαιο προβλέπουν την τήρηση πρόσθετων προϋποθέσεων προκειμένου να είναι έγκυρες: για παράδειγμα, να υπάρξει προηγουμένως πληροφόρηση των εργαζομένων και διαβούλευση μαζί τους για όλα αυτά τα θέματα, για τους λόγους που υπαγορεύουν αυτό το μέτρο, για το πώς θα μπορούσαν να αμβλυνθούν οι επαχθείς για τους εργαζομένους συνέπειες, έτσι ώστε να μπορέσουν και αυτοί να προετοιμαστούν και να προσαρμοστούν στη νέα κατάσταση, αναπροσανατολίζοντας τη ζωή τους αλλά και την αναζήτηση εργασίας. Η εφεδρεία λοιπόν, όπως ρυθμίζεται από το νόμο 4024 του 2011, μας εισάγει σε ένα καθεστώς απολύσεων χωρίς την τήρηση καμιάς από τις προϋποθέσεις του νόμου. Η συζήτηση που άνοιξε εκείνη η συνέντευξή μου οδήγησε σε μία μικρή διόρθωση. Αναγνωρίστηκε από το νομοθέτη στο τελικό κείμενο του νόμου το γεγονός ότι εδώ πρόκειται στην πραγματικότητα για απολύσεις, γι’ αυτό και ορίστηκε με το νόμο ότι το να τεθεί ο εργαζόμενος σε εφεδρεία και το να ενταχθεί σε αυτό το πρόγραμμα καταβολής του 60% του βασικού μισθού θεωρείται ως προειδοποίηση καταγγελίας, έτσι ώστε να υπάρξει μια μικρή προσέγγιση στο δίκαιο της καταγγελίας που διέπει γενικά τις απολύσεις, αλλά αυτή η προσέγγιση είναι μικρή. Επομένως, παραμένει το μεγάλο ζήτημα ότι έχουμε να κάνουμε με απολύσεις χωρίς την τήρηση των εγγυήσεων του νόμου». Δικαιολόγησαν όμως τις ομαδικές απολύσεις με το επιχείρημα πως έχουμε ένα διογκωμένο δημόσιο τομέα… «Οι απολύσεις, τελικά, είναι αδικαιολόγητες. Γιατί η προϋπόθεση που αναφέρετε από την οποία εκκινεί ο νομοθέτης δεν έχει καμία απολύτως βά-

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:23 AM Page 47

Προτείνω γενική απεργία διαρκείας και μποϊκοτάζ στις πληρωμές σε τράπεζες και επιχειρήσεις που έδρασαν ως «κουκουλοφόροι»

”

σε άλλες υπηρεσίες και φορείς το προσωπικό περισσεύει και σε άλλες είναι ελλιπές – στην υγεία, στην εκπαίδευση, στους παιδικούς σταθμούς, στη φροντίδα της τρίτης ηλικίας. Από αυτή τη άποψη λοιπόν δεν υπάρχει καμία δικαιολόγηση για τέτοιες απολύσεις ομαδικές και ο υποκρυπτόμενος λόγος, ο περιορισμός των δα-

▲ ▲

ση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Eurostat, που είναι γενικώς αξιόπιστα, η Ελλάδα είναι κάτω του κοινοτικού μέσου όρου σε σχέση με τον αριθμό προσωπικού που απασχολείται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Αυτό που υπάρχει στην Ελλάδα ως πρόβλημα και έχει διαγνωστεί εγκαίρως είναι η ανισοκατανομή αυτού του προσωπικού. Δηλαδή,

πανών του Δημοσίου δεν μπορεί να αποτελεί επαρκή δικαιολογητικό λόγο απολύσεων. Έχει κριθεί ότι τα ταμειακά προβλήματα του Δημοσίου δεν μπορούν ποτέ να αποτελούν λόγο περιορισμού ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων». Τελικά, λύνονται έτσι τα ταμειακά προβλήματα; τον ρωτώ. Σε αυτό το σημείο ο Άρις Καζάκος θα μου επαναλάβει ένα συμπέρασμα, το οποίο κραυγάζει πλήθος αναλυτών, τουλάχιστον εκείνοι που είναι ανεξάρτητοι, που δεν πληρώνονται αδρά για να δημοσιεύουν εκθέσεις με στόχο τη δημιουργία συναίνεσης υπέρ του μνημονίου: «Με τα μέτρα της εφεδρείας και της προσυνταξιοδότησης ο κρατικός προϋπολογισμός φαίνεται να εξοικονομεί δαπάνες, αλλά το αρνητικό αποτέλεσμα αυτών των απολύσεων είναι πολλαπλασιαστικό, δηλαδή έχουμε να κάνουμε με συνέπειες για τη ζωή, την εργασία των ανθρώπων, τη δυνατότητά τους να καταναλώνουν, και επομένως βαθαίνουν φοβερά την ύφεση. Και η ύφεση δεν απλώνει μόνο τη δυστυχία και την ανεργία, αλλά επηρεάζει αρνητικά και τα έσοδα του κράτους. Αυτό αποδεικνύεται και από τα τελευταία στοιχεία». Μπορεί στη σημερινή εποχή, της αποσάθρωσης του κοινωνικού κράτους, ο νόμος να αποτελέσει σωσίβια λέμβο για τον εργαζόμενο που τίθεται σε εφεδρεία; Ο καθηγητής δεν διστάζει να απαντήσει και δεν χαϊδεύει αφτιά: «Υπάρχουν δυνατότητες νομικής προστασίας με προσφυγή στα δικαστήρια. Ο δρόμος, όμως, αυτός δεν μπορεί σήμερα να υπερεκτιμηθεί. Γιατί είναι ακριβώς μια πολιτική και οικονομική συγκυρία όπου φαίνεται καθαρά ότι την έλλειψη ανεξαρτησίας της Δικαιοσύνης την πληρώνει πανάκριβα η κοινωνία. Το γεγονός για παράδειγμα ότι η Ολομέλεια του Αρείου Πάγου ανακοίνωσε ότι απέρριψε τις αιτήσεις που είχαν ασκηθεί κατά του νόμου για το μνημόνιο είναι απολύτως χαρακτηριστικό για τη στάση των ανώτατων δικαστών, εδώ ειδικά της Ολομέλειας του ΣτΕ, στα μεγάλα αυτά θέματα του καιρού μας.

Δεκέμβριος/2011

crash 47

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:23 AM Page 48

crash

▲ ▲

Το τονίζω αυτό γιατί υπάρχουν άλλες χώρες όπου οι ανώτατοι δικαστές επέδειξαν το σθένος που ήταν αναγκαίο και είπαν “στοπ” σε τέτοια καταστροφικά κοινωνικά και οικονομικά μέτρα. Εδώ δεν έγινε μέχρι στιγμής. Δεν θέλω με αυτό να πω ότι στη χώρα δεν υπάρχουν πολλοί εύψυχοι δικαστές. Αλλά στα πολύ μεγάλα θέματα, κυριότατα στην υπόθεση των αιτήσεων ακύρωσης κατά του μνημονίου, η κατάληξη ήταν αυτή που σας είπα». Λίγο μετά τη συνέντευξη ο Ευάγγελος Βενιζέλος βάλθηκε να επιβεβαιώσει για άλλη μια φορά τα λεγόμενα του καθηγητή, απειλώντας να στρέψει το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους κατά των δικαστών που εκδίδουν αποφάσεις υπέρ των πολιτών σε σχέση με το χαράτσι της ΔΕΗ. Και, στις 19 Νοεμβρίου, το ΣτΕ έκρινε νόμιμο και το Προεδρικό Διάταγμα για την εργασιακή εφεδρεία… Πού πρέπει λοιπόν να εστιάσουμε την αντίδρασή μας; «Εκτός από τη δικαστική προστασία, βλέπω κυρίως την ανάγκη οι άνθρωποι να εκφράσουν την ανάγκη τους να αντισταθούν σε μια πολιτική η οποία καταστρέφει και τις δουλειές τους και τις ζωές τους, και τελικά και την οικονομία της χώρας», λέει ο καθηγητής. Και συμπληρώνει: «Η ανάγκη αυτή για αντίσταση σήμερα έχει ήδη προκύψει, αλλά νομίζω ότι θα φανερωθεί ολοκληρωτικά, όταν οι άνθρωποι πια τελείως από ένστικτο αυτοσυντήρησης θα αντιληφθούν ότι δεν μπορούν πια να κρύβονται ή να μένουν αιχμάλωτοι του φόβου τους». Αναφέρω στον καθηγητή τον προβληματισμό μου ότι οι αλλαγές αυτές προς ένα κοινωνικό ολοκαύτωμα προωθούνται σε επίπεδο διεθνούς πολιτικής σκηνής: ο αντικαγκελάριος και υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας Φίλιπ Ρέσλερ προωθεί την ιδέα των Ειδικών Οικονομικών Επενδυτικών Ζωνών (ΕΟΖ) και η Γερμανίδα Καγκελάριος την τροποποίηση της Συνθήκης της Λισαβόνας, ώστε τα «ανυπάκουα» και οικονομικά αδύναμα κράτη να τίθενται υπό επιτήρηση. Τον ρωτώ, λοιπόν, πώς μπορούμε, μπροστά σε τέτοιες θεσμικές αλλαγές που προωθούνται σε διεθνές επίπεδο, να προασπίσουμε στην Ελλάδα το Εργατικό Δίκαιο και τα κεκτημένα των εργαζομένων. Τελικά, είναι δυνατόν να μιλάμε για τα δικά μας εργατικά δικαιώματα χωρίς να προασπιζόμαστε και τα δικαιώματα, για παράδειγμα, των Κινέζων εργατών; Μήπως υπάρχει η ανάγκη για ένα παγκόσμιο Εργατικό Δίκαιο; «Μου κάνετε μια πολύ καλή ερώτηση διότι ουσιαστικά πηγαίνουμε στη ρίζα του προβλήματος», μου απαντά. «Και η ρίζα του προβλήματος δεν είναι ούτε τα δημόσια ελλείμματα ούτε το δημόσιο χρέος. Τα προβλήματα αυτά υπάρχουν σε όλο τον κόσμο, δεν είναι αποκλειστικώς ελληνικά, αν και εδώ ακολουθήθηκε μια στρατηγι-

48 crash Δεκέμβριος/2011

Ο υπουργός Οικονομίας της Γερμανίας προωθεί την ιδέα των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών. «Οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι αν δεν αντιδράσουν σήμερα, αυτό που τους περιμένει είναι πολύ χειρότερο από αυτό που έχει συμβεί μέχρι τώρα», προειδοποιεί ο καθηγητής

Στις Ειδικές Οικονομικές Ζώνες δεν θα ισχύει ούτε το Κοινοτικό ούτε το γηγενές Εργατικό Δίκαιο

”

κή, όχι μόνο διάχυσης του φόβου στην κοινωνία, και η άσκηση μιας τρομακτικής βίας στους ανθρώπους – και εννοώ τη βία με την οποία επιβλήθηκαν τα μέτρα, όπως είναι οι μειώσεις μισθών και συντάξεων. Ακολουθήθηκε μια στρατηγική μέσω της οποίας επιδιώχθηκε να πειστούν οι άνθρωποι ότι για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε σε αυτή τη χώρα φταίμε εμείς, φταίει το πολιτικό σύστημα, φταίει η διάχυτη διαφθορά, φταίει το σπάταλο κράτος. Η κρίση όμως πιάνει όλο τον κόσμο πια. Και σας πληροφορώ ότι θύματά της είναι ήδη οι ΗΠΑ, παρόλο που έχουν άλλα μέσα και μέτρα αντίδρασης, είναι η Αγγλία, η Ιταλία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία – χώρες χωρίς τις δικές μας παθογένειες. Αυτό δεν σημαίνει ότι εμείς δεν πρέπει ή δεν έπρεπε να αντιμετωπίσουμε τις παθογένειες του ελληνικού τρόπου. Βεβαίως και έπρεπε. Αλλά αυτό που υποστηρίζω και έχω όλα τα επιχειρήματα και όλα τα στοιχεία για να το τεκμηριώσω είναι το γεγονός ότι, ακόμα κι αν αντιμετωπί-

ζαμε όλες τις παθογένειες του ελληνικού τρόπου, το πρόβλημα θα παρέμενε. Και το βλέπετε αυτό: ξεσπάει κρίση δημοσιονομική σε χώρες με εντελώς συρρικνωμένο Δημόσιο, σε χώρες όπου δεν υπάρχει καμία απολύτως σπατάλη όπως λέγεται πόρων, που ακόμα έχουν περικόψει δραστικά, έχουν τσακίσει τις κοινωνικές παροχές, σε χώρες οι οποίες παράγουν… Σας θυμίζω εκείνο το σαθρό επιχείρημα που ρωτούσε ρητορικά: “Μα, τι παράγουμε επιτέλους σε αυτή τη χώρα για να μπορούμε να διεκδικούμε ένα τόσο υψηλό βιοτικό επίπεδο;” Και χώρες που παράγουν και εξάγουν, όπως η Ιταλία, η Ισπανία, μεγάλες οικονομίες, αντιμετωπίζουν τα ίδια και θα αντιμετωπίζουν και μεγαλύτερα προβλήματα στο τέλος». Πού έγκειται λοιπόν η ουσία; «Το γενετικό πρόβλημα του σύγχρονου παγκοσμιοποιημένου καπιταλιστικού τρόπου έγκειται ακριβώς στο γεγονός ότι έχουμε να κάνουμε με μια παγκοσμιοποίηση ασύμμετρη, άνιση, που αναγκάζει τις δυτικές χώρες, όχι μόνο τις χώρες της περιφέρειας όπως είμαστε εμείς, αλλά και τις χώρες της μητρόπολης, όπως είναι η Γερμανία, η Γαλλία, οι ΗΠΑ, να ανταγωνίζονται τους μισθούς της Κίνας, της Ινδίας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας… Και εκεί είναι το γενετικό ελάττωμα. Αυτού του είδους η παγκοσμιοποίηση, ξέρετε, δεν είναι φυσικό φαινόμενο, όπως λεγόταν με περίσσιο κυνισμό, όπου το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να κρατάμε ομπρέλα για να προστατευτούμε. Αυτή η παγκοσμιοποίηση είναι αποτέλεσμα συγκεκριμένων πολιτικών επιλογών, είναι ανθρώπινη κατασκευή. Σας θυμίζω την περίφημη

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:24 AM Page 49

Οι δυτικές χώρες έχουν αναγκαστεί να ανταγωνίζονται την Κίνα της κτηνώδους εκμετάλλευσης

”

συμβεί όμως κάτι το οποίο παράγει ένα περίπου ισοδύναμο αποτέλεσμα. Κάθε σύστημα έχει μια ορισμένη στατική ισορροπία, όπως τα κτίρια, που στηρίζονται ακριβώς σε κάποιες βασικές κολόνες. Άμα τις γκρεμίσεις αυτές τις κολόνες, ή θα καταρρεύσει το κτίριο ή θα αρχίσει να κινδυνεύει. Κάτι ανάλογο γίνεται και με το σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων. Σήμερα τρεις επεμβάσεις ουσιαστικά έχουν καταστρέψει τη στατική ισορροπία του συστήματος. Η ρύθμιση της συρροής κλαδικών και επιχειρησιακών, η ρύθμιση εκείνη που λέει δηλαδή ότι η κλαδική συλλογική σύμβαση εργασίας μπορεί να μεταβάλλει τους όρους εργασίας επί τα χείρω για τους εργαζομένους, ενώ μέχρι σήμερα ίσχυε το αντίθετο. Η δεύτερη ρύθμιση, εκείνη με την οποία συρρικνώθηκε το αντικείμενο της διαιτησίας. Όταν δεν τα έβρισκαν τα μέρη –εργοδότες, εργαζόμενοι–, τότε μπορούσε κανείς να προσφύγει στον οργανισμό μεσολάβησης διαιτησίας για να υπάρξει εντέλει μια συλλογική ρύθμιση». Ο Άρις Καζάκος έχει διατελέσει για πολλά

χρόνια μέλος του Οργανισμού Μεσολάβησης και Διαιτησίας, οπότε γνωρίζει τα πράγματα εκ των έσω. Συνεχίζει... «Το σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων έχει ως αντικειμενικό σκοπό να αντικαταστήσει τις ατομικές διαπραγματεύσεις και την ατομική σύμβαση εργασίας από τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τη συλλογική σύμβαση εργασίας. Αυτό επιτυγχανόταν στη χώρα μας με την παράλληλη λειτουργία του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων και του μηχανισμού μεσολάβησης διαιτησίας. Τώρα το αντικείμενο της διαιτησίας έχει συρρικνωθεί μέχρι εξαφάνισης –ο διαιτητής μπορεί να ρυθμίζει μόνο τους βασικούς μισθούς ούτε καν τους άλλους όρους εργασίας, μισθολογικούς κ.λπ.–, ενώ και στο σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων καταστρέφεται η στατική ισορροπία με την επαναρύθμιση της σχέσης κλαδικών-επιχειρησιακών. Τώρα ο εργοδότης μπορεί στο προνομιακό γι’ αυτόν επίπεδο διαπραγμάτευσης που είναι η επιχείρηση να καταλύει ουσιαστικά τις κλαδικές συλλογικές συμβάσεις εργασίας και να θεσπίζει όρους εργασίας με κλαδικές επιχειρησιακές συμβάσεις εργασίας που αποκλίνουν από τους όρους της κλαδικής επί τα χείρω για τους εργαζομένους. Στο επιχειρησιακό επίπεδο ο εργοδότης μπορεί να πιέζει, να πειθαναγκάζει την εργατική πλευρά να δέχεται υποχωρήσεις, με απειλές κλεισίματος, μεταφοράς της επιχείρησης εκτός των συνόρων, στη Βουλγαρία, στην ΠΓΔΜ κ.λπ.» Χρησιμοποίησαν ως επιχείρημα ότι «ο εργοδότης δεν τα βγάζει πέρα».

▲ ▲

συναίνεση της Ουάσινγκτον. Το γεγονός δηλαδή ότι οι δυτικές χώρες έχουν αναγκαστεί να ανταγωνίζονται την Κίνα της κτηνώδους εκμετάλλευσης με το υποπολλαπλάσιο μισθολογικό κόστος, με το ανύπαρκτο κόστος των επιχειρήσεων σε σχέση με μέτρα προστασίας του εργαζομένου, μας βάζει σε αυτή την άνιση κατάσταση, σε αυτόν τον ασύμμετρο ανταγωνισμό, αποτέλεσμα του οποίου είναι η συρρίκνωση των δικαιωμάτων, η εξαφάνιση των δικαιωμάτων, δικαιώματα που χτίσαμε με πολύ κόπο σε αυτή τη χώρα, τα οποία χτίζαμε εδώ και 100 χρόνια». Και τι πιο κραυγαλέο παράδειγμα για τον προωθούμενο εργασιακό μεσαίωνα από ζητήματα που έχει ανοίξει σήμερα η κυβέρνηση, όπως η κατάργηση της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας. Μήπως το Εργατικό Δίκαιο, που εξ ορισμού είναι υπέρ του αδυνάμου, κινδυνεύει να μεταλλαχτεί σε… εργοδοτικό δίκαιο ουσιαστικά ή και θεσμικά; «Το Δίκαιο είναι καρπός ανάγκης και αγώνα. Της ανάγκης να υπάρξει ένα κλάδος δικαίου που θα αντιμετωπίζει την εγγενή δομική ανισότητα μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων. Αυτή ήταν η αφετηρία της λειτουργίας των εργατικών δικαίων ήδη από την πρώτη βιομηχανική επανάσταση. Νωρίτερα ο εργοδότης μπορούσε να υπαγορεύει μισθούς πείνας, εξαντλητικά ωράρια, και τα πρώτα ακριβώς νομοθετήματα, θεσπισμένα στην Αγγλία, αφορούσαν ακριβώς σε αυτούς τους όρους εργασίας, και κυρίως το χρόνο εργασίας. Και εδώ είναι που σείονται τα θεμέλια του Εργατικού Δικαίου. Στη χώρα μας σήμερα δεν υπάρχει νόμος που καταργεί τις Συλλογικές Συμβάσεις. Έχει

Δεκέμβριος/2011

crash 49

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:24 AM Page 50

crash

«Τα ταμειακά προβλήματα του Δημοσίου δεν μπορούν να αποτελούν λόγο περιορισμού των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων», λέει ο Άρις Καζάκος

▲ ▲

«Φυσικά, υπάρχουν πολλές επιχειρήσεις σήμερα, κυρίως εξαιτίας της ύφεσης που δημιούργησαν όλα αυτά τα καταστροφικά μέτρα, οι οποίες πραγματικά βρίσκονταν σε μια κατάσταση μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Μπορούσαν όμως να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα με μέτρα διαφορετικά από εκείνα της καταστροφής του συστήματος συλλογικών διαπραγματεύσεων. Γιατί το σύστημα αυτό στην πραγματικότητα δημιουργεί δίχτυα προστασίας το ένα πάνω από το άλλο: το δίχτυ της εθνικής γενικής, της κλαδικής, της ομοιοεπαγγελματικής συλλογικής σύμβασης, της επιχειρησιακής. Εάν τρυπούσε το ένα δίχτυ, έπεφτες στο άλλο. Τώρα έχει μείνει μόνο το δίχτυ της Εθνικής Γενικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, που ρυθμίζει τους ελάχιστους όρους εργασίας οι οποίοι είναι πολύ πιο κάτω του ορίου φτώχειας. Επομένως, μιλάμε για ένα σύστημα που έχει διαρραγεί και ουσιαστικά οδηγεί στη μαζική φτωχοποίηση των εργαζομένων. Δείτε τι γίνεται στον Τύπο. Οι ατομικές συμβάσεις εργασίας είναι εργαλείο βίας στις εργασιακές σχέσεις. Στην ατομική σύμβαση εργασίας κουμάντο κάνει ο εργοδότης. Οι Συλλογικές Συμβάσεις λειτουργούσαν ουσιαστικά ως μηχανισμός για την ελάττωση της βίας. Δείτε τώρα σε τι φαινόμενα βίας έχουμε οδηγηθεί». Αυτό το καθεστώς εργασιακού μεσαίωνα που προωθείται συνάδει με το Κοινοτικό Δίκαιο; «Και βέβαια όχι. Γι’ αυτό, αν θέλετε, και προωθείται συγχρόνως και η πολιτική των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών ή των “Ελεύθερων” Ζωνών Παραγωγής ή Οικονομίας, όπου καθαρά και ξάστερα λέγεται ότι σε αυτές τις ζώνες δεν θα ισχύει ούτε το Κοινοτικό Δίκαιο αλλά ούτε και το γηγενές Εργατικό Δίκαιο. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι ούτε το Κοινοτικό Δίκαιο αποτελεί πια προστασία και αυτό το περίφημο κοινοτικό κοινωνικό κεκτημένο έχει πάει περίπατο». Κάτι σαν τις maquiladores στο Μεξικό… «Ναι, στα σύνορα Μεξικού-ΗΠΑ υπάρχει η εμπειρία των Ειδικών Ζωνών. Σε ένα εκπληκτικό μυθιστόρημα του Ιγνάσιο Τάιγκο θα δείτε τους ζοφερούς όρους ζωής και δουλειάς αυτών των ανθρώπων...»

50 crash Δεκέμβριος/2011

Πώς προτείνετε να αντιδράσουμε σήμερα; Υπάρχουν τρόποι πέρα από τις απεργιακές κινητοποιήσεις; «Θα θυμάστε ότι εδώ και 20-25 περίπου χρόνια έχει εξαπολυθεί μια εκστρατεία κατασυκοφάντησης, όχι των συνδικαλιστών, αλλά της ιδέας του συνδικαλισμού. Διότι από τότε που άρχισαν οι ελίτ στην Ελλάδα και αλλού να καταφέρονται εναντίον των συνδικαλιστικών ρετιρέ, των φαινομένων διαφθοράς στα συνδικάτα…» Τα οποία είναι υπαρκτά φαινόμενα… «Ναι, αλλά θαρρείτε εσείς ότι το αποτέλεσμα αυτής της εκστρατείας ήταν να πληγούν συγκεκριμένα συνδικάτα και συγκεκριμένοι συνδικαλιστές; Η ζημιά που γίνεται στις συνειδήσεις των ανθρώπων έχει ως τελικό θύμα την ιδέα του συνδικαλισμού. Αν μιλήσετε σήμερα με τους Έλληνες για το συνδικαλισμό, αμέσως θα αρχίσουν να σας αραδιάζουν φαινόμενα διαφθοράς, κακοδιοίκησης σε συνδικαλιστικές οργανώσεις, αλλά στη συνείδησή τους όλα αυτά έχουν εγγραφεί ως καταρράκωση της ίδιας της ιδέας του συνδικαλισμού. Αυτή η ζημιά λοιπόν που έχει γίνει έχει προκαλέσει δευτερευόντως και τριτογενώς πολλές άλλες». Μήπως και το συνδικαλιστικό κίνημα πρέπει να φροντίσει να πολεμήσει τους λόγους

Εδώ και 20-25 περίπου χρόνια έχει εξαπολυθεί μια εκστρατεία κατασυκοφάντησης, όχι των συνδικαλιστών, αλλά της ιδέας του συνδικαλισμού

για τους οποίους του έχει ασκηθεί κριτική; Γιατί έχει γίνει κατάχρηση των εργασιακών δικαιωμάτων από κάποιες κοινωνικές ομάδες μέσω του κομματικού κράτους. «Συμφωνώ μαζί σας. Πρέπει να φροντίσουν με όλους τους τρόπους να ανορθώσουν την αξιοπιστία τους. Ο μόνος τρόπος, όμως, να αναζωογονήσουμε και πάλι την ιδέα του συνδικαλισμού είναι να φτιάξουμε τα συνδικάτα όπως θέλουμε εμείς. Να συμμετέχουμε, είτε φτιάχνοντας άλλα είτε, αν δεν μπορούμε να φτιάξουμε άλλα, καλύτερα, να ξαναγυρίσουμε στα ήδη υπάρχοντα, και να φροντίσουμε να τα κάνουμε όπως θέλουμε εμείς». Να επανέλθουμε όμως στο πώς πρέπει να αντιδράσουμε σήμερα. «Έχω να σας πω μόνο αυτό: οι άνθρωποι πρέπει να καταλάβουν ότι αν δεν αντιδράσουν σήμερα, αυτό που τους περιμένει είναι πολύ χειρότερο από αυτό που τους έχει συμβεί μέχρι τώρα. Είναι μια περίοδος και μια εποχή όπου οι εργαζόμενοι πρέπει να αντιδράσουν με μια γενική απεργία αόριστης διάρκειας. Και πρέπει τα συνδικάτα –κάτι που έχω συζητήσει μαζί τους– να συγκροτήσουν και άλλες μορφές αγώνα και πάλης, όπως είναι για παράδειγμα ένα εκτεταμένο γενικευμένο μποϊκότ. Αντιλαμβάνεστε τι θα γινόταν εάν όλες, μα όλες οι συνδικαλιστικές οργανώσεις καλούσαν τα μέλη και όλους τους εργαζόμενους γενικά να σταματήσουν για 2-3 μήνες να πληρώνουν τις δόσεις των δανείων στις τράπεζες, τις δόσεις των καρτών, εάν έκαναν μποϊκότ σε συγκεκριμένες επιχειρήσεις των οποίων τα φυσικά πρόσωπα, οι επιχειρηματίες τους, έδρασαν ως άλλοι “κουκουλοφόροι” και έδωσαν στην κυριολεξία τα κοινωνικά και ατομικά δικαιώματα στους εκπροσώπους της Τρόικας; Γιατί αυτό έγινε. Τον κατάλογο με τα αιτήματα για την κατάργηση ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τον έδωσαν στην Τρόικα δύο τραπεζίτες και ένας μεγαλοεπιχειρηματίας. Τα μέσα άμυνας υπάρχουν, απλώς οι άνθρωποι σήμερα βρίσκονται υπό το κράτος του φόβου. Γιατί δεν έχουν αντιληφθεί ότι αυτό που τους περιμένει είναι κάτι πολύ χειρότερο».

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:24 AM Page 51

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:24 AM Page 52

crash

Γιάνης Βαρουφάκης Ο Γιάνης Βαρουφάκης είναι καθηγητής στο Τμήμα Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Αθηνών

Ενώ ο Παπαδήμος συνεχίζει το έγκλημα...

γωνιστικότητα των οικονομιών αυτών (σε σχέση με τη Γερμανία) αλλά με κόστος το μεγάλο πληθωρισμό, που θα συνδυάζεται με πεισματικά υψηλά επίπεδα ανεργίας (το λεγόμενο στασιμοπληθωρισμό). Εν συντομία, η Ευρώπη θα μπει σε πολιτικές και οικονομικές ο ευρώ πεθαίνει. Για αυτό δεν υπάργια ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο. περιπέτειες, που θα κάνουν την παρούσα να χει αμφιβολία. Οι λόγοι έχουν εξηγηΠιο συγκεκριμένα, η κατάργηση του κοινού μοιάζει υποφερτή. Σε μια εποχή όπου η ανερθεί πολλές φορές και δεν χρειάζεται νομίσματος θα οδηγήσει στο σπάσιμο του γία θα πλήττει το γερμανικό ζωτικό χώρο και ο να τους επανα-εξηγήσουμε εδώ. γαλλο-γερμανικού άξονα καθώς το Βερολίνο στασιμοπληθωρισμός την υπόλοιπη Ευρώπη, Ευρώ-δρυός πεσούσης, πολλοί είναι εκείδεν θα δεχθεί ξανά να δέσει νομισματικά τη ο έως τώρα πολιτικά σταθεροποιητικός παράνοι που τείνουν στο λογικοφανές συμπέραγερμανική οικονομία με ελλειμματικές οικογοντας, ο γαλλο-γερμανικός άξονας, θα αποσμα: Μια ψυχή που είναι να βγει, ας βγει. Αν η νομίες. Το Παρίσι θα βρεθεί λοιπόν από την τελεί παρελθόν. Με δεδομένο μάλιστα τον κατάρρευση του ευρώ είναι σχεδόν αναπόαπέναντι όχθη του Ρήνου, αναγκασμένο να υφεσιακό αντίκτυπο που θα έχει αυτή η εξέλιφευκτη, και δεδομένου ότι το ισχυρό ευρώ προβεί σε μια λατινική νομισματική ένωση με ξη στην παγκόσμια οικονομία, ο θάνατος του συνθλίβει την ασθενική ελληνική οικονομία, την Ιταλία και την Ισπανία. Ο θάνατος του γαλευρώ θα σπρώξει την οικουμένη σε μια βαθιά μήπως ήρθε η ώρα της επιστροφής σε εθνικό λο-γερμανικού άξονα θα σημάνει, ουσιαστιπαγκόσμια ύφεση. Το πάθημα της δεκαετίας νόμισμα; Επιτρέψτε μου να απαντήσω άμεσα κά, το τέλος της ευρωπαϊκής ενοποίησης, του '30 δεν θα μας έχει γίνει μάθημα. και κατηγορηματικά: Όχι, δεν έχει έρθει αυτή καθώς η Γερμανία θα στραφεί προς (α) τις Θα μου πείτε; Αφού πεθαίνει το ευρώ (όπως η ώρα! Και δεν θα έρθει όσο υπάρχει το ευρώ. υπόλοιπες πλεονασματικές χώρες της τέως είπα εξαρχής), τι μπορεί να γίνει; Μοναδική Ας εξηγηθώ. Στις δύσκολες αυτές λύση είναι η έκδοση από την ΕΚΤ ώρες καλούμαστε να απαντήσουμε ομολόγων (στο όνομα μόνο της ΕΚΤ) σε δύο ερωτήματα: Πρώτον, τι θέλουμε τον διττό σκοπό: (α) της εξυπηΟ θάνατος του ευρώ θα σπρώξει με να συμβεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο; ρέτησης του μεγαλύτερου ποσοΔεύτερον, τι πρέπει να κάνουμε στού χρέους της Ευρωζώνης και (β) την οικουμένη σε μια βαθιά εμείς, εδώ στην Ελλάδα, δεδομένων την συγχρηματοδότησης, από κοιπαγκόσμια ύφεση. Το πάθημα της δεκαετίας όχι αυτών που θέλουμε να γίνουν νού με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα του ’30 δεν θα μας έχει γίνει μάθημα στην Ευρώπη, αλλά δεδομένων αυΕπενδύσεων, ενός αναπτυξιακού τών που γίνονται; Αυτά τα δύο καίρια New Deal για ολόκληρη την Ευρώερωτήματα πρέπει να τα απαντήσουπη. Ίσως, πράγματι, να είναι πολύ με ξεχωριστά. Ευρωζώνης (Ολλανδία, Αυστρία, Φινλαναργά πια για κάτι τέτοιο. Όμως, μπροστά στο δία) και (β) στις χώρες της ανατολικής Ευφάσμα μιας νέας δεκαετίας του '30, αξίζει τον Τι θέλουμε για την Ευρώπη; ρώπης, των οποίων οι οικονομίες έχουν δεκόπο η προσπάθεια. α μην καταρρεύσει το ευρώ, είναι η θεί στο άρμα της γερμανικής βιομηχανίας Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα; απάντησή μου. Πρόκειται για μια απάν(Πολωνία, Σλοβακία, Τσεχία, Εσθονία). Το ια έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα τηση ανεξάρτητη του κατά πόσον θεωκόστος για αυτή την νέα ζώνη του μάρκου θα σημάνει το τέλος του κοινού νομίσμαρούμε ότι το ευρώ έπρεπε ή όχι να έχει δημιείναι μια βαθιά ύφεση καθώς το νέο μάρκο τος. Πράγματι, κόντρα σε ανεδαφικές ουργηθεί. Πάγια θέση μου ήταν ότι το ευρώ (το κοινό νόμισμα αυτής της νέας ένωσης εικασίες διαφόρων κύκλων, το ευρώ δεν θα χτίστηκε σε σαθρές βάσεις. Ότι ήταν λάθος που θα ξεκινά από τον Ρήνο και θα αγγίζει αντέξει μια ελληνική έξοδο (εθελούσια ή μέγιστο η δόμησή του. Ότι, δεδομένης της την τέως Σοβιετία) θα ανατιμηθεί και η γερμη). Δεν είναι τυχαίο που η Συνθήκη της Λιαρχιτεκτονικής του, δεν έπρεπε να είχε ειμανική βιομηχανία θα χάσει σημαντικό μέσαβόνας δεν προβλέπει διαδικασία εξόδου σέλθει η Ελλάδα σε αυτό. Ούτε και καμία άλλη ρος των εξαγωγών της προς την Κίνα και την και, μάλιστα, ξεκαθαρίζει ότι έξοδος από το χώρα (πλην της Γερμανίας και της Ολλανδίας). υπόλοιπη τέως Ευρωζώνη. Παράλληλα, το ευρώ σημαίνει και αποπομπή από την Ε.Ε. Ο Άλλο όμως αυτό και άλλο το τι θέλουμε τώρα νόμισμα της νέας λατινικής ένωσης, αλλά και λόγος είναι απλός: Μόλις ανακοινωθεί η ελπου το ευρώ υπάρχει και οι χώρες μας βρίλοιπών χωρών (όπως η Ελλάδα) που μπορεί ληνική έξοδος, θα στεγνώσουν τα ΑΤΜ στην σκονται εντός της Ευρωζώνης. Μετά από δέκα να μείνουν εκτός των νέων κοινών νομισμάΙρλανδία και την Πορτογαλία, τα ιταλικά spreκαι πλέον χρόνια συμμετοχής σε αυτό, η κατων, θα υποτιμάται συνεχώς με αποτέλεσμα ads θα φτάσουν το 25%, η αξιολόγηση του γαλτάρρευση του ευρώ θα επιφέρει μεγάλα δεινά από τη μία μεριά να σταθεροποιηθεί η αντα-

Η δραχμή είναι λύση;

52 crash Δεκέμβριος/2011

“

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:24 AM Page 53

“ “ Το ευρώ χτίστηκε σε σαθρές βάσεις. Δεν έπρεπε να είχε εισέλθει η Ελλάδα σε αυτό. Ούτε και καμία άλλη χώρα (πλην της Γερμανίας και της Ολλανδίας). Όμως, τώρα η κατάρρευση του ευρώ θα επιφέρει μεγάλα δεινά για ολόκληρη την Ευρώπη

λικού χρέους θα πέσει στο ΑΑ-, το Βέλγιο θα διαλυθεί και, πολύ σύντομα, η Γερμανία θα ανακοινώσει τη δική της έξοδο από το ευρώ. Περιληπτικά, έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ σημαίνει κατάρρευση της Ευρωζώνης. Πολλοί συνάδελφοι, ιδίως στις ΗΠΑ, μου λένε ότι συμφωνούν με την άποψη που εκφράζω από τον Ιανουάριο του 2010, τότε που επιχειρηματολόγησα ότι η ελληνική στάση πληρωμών, κούρεμα, αναδιάρθρωση κ.λπ. (πρόκειται για διαφορετικούς όρους του ίδιου πράγματος) ήταν αναπόφευκτη και έπρεπε να έχει γίνει δίχως καθυστέρηση. Αμέσως όμως μετά μου λένε ότι δεν κατανοούν γιατί δεν προχωρώ λίγο παραπέρα, προτείνοντας, αμέσως μετά τη στάση πληρωμών, την έξοδο από το ευρώ και την επιστροφή στη δραχμή. Ο λόγος, όπως τους εξηγώ, είναι ότι εκείνοι δεν κατανοούν τη διαφορά μεταξύ (α) ενός συστήματος σταθερής ισοτιμίας δύο ή περισσότερων διαφορετικών νομισμάτων και (β) ενός κοινού νομίσματος. την πρώτη περίπτωση (ενός συστήματος σταθερής ισοτιμίας δύο ή περισσότερων διαφορετικών νομισμάτων) το να σπάσεις τη σταθερή ισοτιμία (το peg), όπως έκανε η Αργεντινή μετά τη δική της στάση πληρωμών, είναι απλή υπόθεση. Απλώς ανακοινώνεις ότι η σταθερή αυτή ισοτιμία σπάει και γίνεται μεταβλητή βάσει της ζήτησης και της προσφοράς του κάθε (ήδη υπάρχοντος) διαφορετικού νομίσματος. Στην Αργεντινή, π.χ., οι πολίτες είχαν στις τσέπες τους πέσος. Αυτό που άλλαξε ήταν ότι εκεί που το κάθε πέσος ισοδυναμούσε, σταθερά, με ένα δολάριο, ξάφνου ισοδυναμούσε με λιγότερο από ένα δολάριο (υποτίμηση) και μάλιστα η αξία του, σε δολάρια, μειωνόταν συνεχώς. Στην Ελλάδα όμως δεν έχουμε δικό μας νόμισμα σε σταθερή ισοτιμία με κάποιο ξένο. Οι Έλληνες έχουν στην τσέπη τους, στα σεντούκια τους, στις καταψύξεις τους (όπου, μου λένε, κρύβουν ό,τι έχει μείνει

Στις δύσκολες αυτές ώρες καλούμαστε να απαντήσουμε σε δύο ερωτήματα: Πρώτον, τι θέλουμε να συμβεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο; Δεύτερον, τι πρέπει να κάνουμε εμείς, δεδομένων όχι αυτών που θέλουμε να γίνουν, αλλά αυτών που γίνονται;

από τις οικονομίες τους), ξένο νόμισμα – ευρώ. Η δημιουργία νέου εθνικού νομίσματος (όσο το «ξένο» ευρώ εξακολουθεί να υπάρχει), σε αυτή την περίπτωση, θα είναι καταστροφική. Γιατί; Με μεγάλα ποσά σε ευρώ να κυκλοφορούν ήδη στην αγορά, και ακόμη μεγαλύτερα να έχουν αποθηκευτεί εκτός τραπεζών στα διαφόρων ειδών σεντούκια ανά την επικρά-

τους θα υποτιμηθούν. Έτσι, θα έχουμε δύο Ελλάδες. Την Ελλάδα εκείνων που δεν έχουν πρόσβαση σε ευρώ και οι οποίοι θα εγκλωβιστούν σε μια τριτοκοσμική Ελλάδα και την Ελλάδα εκείνων που έχουν πρόσβαση σε ευρώ, η εξουσία των οποίων θα είναι μεγάλη επί των υπολοίπων. Για να νοικιάσεις ένα αξιοπρεπές διαμέρισμα, θα πρέπει να έχεις ευρώ. Για να στείλεις τα παιδιά σου σε ιδιωτικό σχολείο, το ίδιο. Πολλοί έμποροι θα εμπορεύονται μόνο σε ευρώ ή θα ζητούν «τοκογλυφικά» ποσά σε δραχμές. Όμως, οι μισθοί και οι συντάξεις θα παρέχονται σε δραχμές.

Τι κάνουμε λοιπόν;

ρώτον, δεν συζητάμε την επιστροφή στη δραχμή όσο το ευρώ υφίσταται αλλού. (Αν το ευρώ πεθάνει και το σκεπάσει η ταφόπλακα, τότε η δημιουργία ενός νέου νομίσματος θα είναι εύκολη υπόθεση.) Δεύτερον, δεν αποδεχόμαστε τις πολιτικές της Ε.Ε. που αποτελούν το βασικό λόγο που το ευρώ σήμερα πεθαίνει. Λέμε το μεγάλο «όχι» στις ανοησίες της 26ης Οκτωβρίου επειδή μόνο έτσι μπορούμε να συμβάλουμε στη διάσωση του ευρώ. Τρίτον, ξεκινάμε συζητήσεις με την Ιταλία και την Λέμε το μεγάλο «όχι» στις Ισπανία για μια πιθανή νομισματική ανοησίες της 26ης Οκτωβρίου ενοποίηση μαζί τους στην περίπτωση αποχώρησης των πλεονασματιεπειδή μόνο έτσι μπορούμε κών χωρών από την Ευρωζώνη, και να συμβάλουμε στη διάσωση του ευρώ κατάργηση του ευρώ. Τέταρτον, εγκαλούμε τόσο τον κ. Παπανδρέου (ο οποίος έθεσε το ερώτημα με στόχο την προσωπική του πολιτική επιβίωση) όσο τεια και σε ξένους λογαριασμούς στο εξωτεκαι τον κ. Παπαδήμο (ο οποίος δίνει συνέρικό, η έκδοση νέου νομίσματος θα δημιχεια στο έγκλημα Παπανδρέου για να εμπεουργήσει μια διπλή, διαιρεμένη οικονομία. δώσει τη δική του κυριαρχία επί του νέου κυΑπό τη μία, θα έχουμε τις περισσότερες αποβερνητικού εξαμβλώματος) για το γεγονός ταμιεύσεις σε ευρώ. Από την άλλη, θα έχουμε ότι επένδυσαν σε μια φιλολογία για το αν θα τους μισθούς και τις συντάξεις να βγαίνουν καταφέρει η Ελλάδα να μείνει εντός της Ευαπό τα ΑΤΜ των τραπεζών σε δραχμές. Με το ρωζώνης. Μια φιλολογία που μειώνει ακόμα που θα εισπράττονται οι πολίτες θα προσπαπερισσότερο τις αντιστάσεις του ανοσοποιθούν να ανταλλάσσουν τις δραχμές σε ευρώ, ητικού συστήματος του ευρώ. γνωρίζοντας ότι σε μερικές ώρες οι δραχμές

“

Δεκέμβριος/2011

crash 53

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:25 AM Page 54

crash

Ευκλείδης Τσακαλώτος Ο Ευκλείδης Τσακαλώτος είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών

Γιατί και η νέα συμφωνία έχει ήδη... ακυρωθεί

συμφωνία της 26ης Οκτωβρίου βασίστηκε σε μια βασική παραδοχή, ότι η οικονομική και χρηματοπιστωτική αρχιτεκτονική της Ε.Ε. είναι βασικά υγιής. Έτσι, το μόνο που χρειάζεται είναι οι τράπεζες, αλλά και μερικές χώρες, να έχουν πρόσβαση σε επιπλέον χρηματοδότηση (ρευστότητα στη γλώσσα των οικονομολόγων), και μετά να εφαρμοστούν οι δημοσιονομικοί κανόνες με αυστηρότητα, υπονοώντας ότι φτάσαμε εδώ που φτάσαμε γιατί δεν εφαρμόστηκαν οι κανόνες στο παρελθόν. Τα προγράμματα λιτότητας θα εξασφαλίσουν την αξιοπιστία των οικονομιών σε σχέση με τις αγορές μέχρι οι νέοι κανόνες και τα μέτρα για την εφαρμογή τους περάσουν στα συντάγματα των κρατώνμελών. Η Ελλάδα είναι μοναδική περίπτωση που χρειάζεται κάτι παραπάνω κι έτσι «κουρέματα» δεν θα δούμε στις άλλες οικονομίες. Αλλά επειδή τίποτα από όλα αυτά δεν ισχύει, η συμφωνία έχει ήδη ακυρωθεί, όπως έγινε εξάλλου με την προηγούμενη συμφωνία του Ιουλίου. Έχουν κολλήσει και η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και η επέκταση του EFSF και η ιδιωτική συμμετοχή στο ελληνικό «κούρεμα». Οι τράπεζες, όπως και οι γαλοπούλες σε σχέση με τα Χριστούγεννα, δεν θέλουν μια ανακεφαλαιοποίηση που θα οδηγήσει στη ουσιαστική εθνικοποίησή τους. Ακόμα και αν σε μια επόμενη περίοδο οι τράπεζες ξαναπεράσουν σε ιδιωτικά χέρια, κάτι που αποτελεί το επικρατέστερο σενάριο, αυτό δεν αποτελεί μεγάλη παρηγοριά για τους σημερινούς ιδιοκτήτες, που κινδυνεύουν να χάσουν τον έλεγχο των τραπεζών τους. Η συμφωνία προχώρησε σε ένα συμβιβασμό: οι τράπεζες μπορούν πρώτα να ψάξουν για ιδιωτικά κεφάλαια, μετά για κεφάλαια από το δικό τους κράτος και τελικά, αν χρειαστεί, να απευθυνθούν στο EFSF.Με λίγα λόγια, η λύση αφήνει μεγάλη διακριτική ευκαίρια στις τράπεζες. Ο φόβος είναι ότι θα προσπαθήσουν να καλύψουν τους κανόνες της Βασιλείας για την κεφαλαιακή επάρκεια με το να περιορίσουν τα δά-

54 crash Δεκέμβριος/2011

Έτσι, οι κερδοσκόποι μπορούν να παίζουν παιχνίδια πότε επενδύοντας στα ομόλογα της Ελλάδας, πότε της Πορτογαλίας και πότε της Γαλλίας. Και ερχόμαστε στο τρίτο σκέλος της συμφωνίας για το ελληνικό «κούρεμα» και την περινεια που προσφέρουν στα νοικοκυριά και στις βόητη συμμετοχή των ιδιωτών. Στη συμφωνία επιχειρήσεις. Ό,τι χειρότερο δηλαδή σε εποχή του Ιουλίου τουλάχιστον είχε συμφωνηθεί το ύφεσης. Και βεβαίως ούτε λόγος για ένα μνημόποσό που θα χάσουν οι ιδιώτες-κάτοχοι των ελνιο για τις τράπεζες. Η κρίση του 2008 εξηγείται ληνικών ομολόγων. Στη συμφωνία του Οκτωβρίεν μέρει από τη δύναμη των τραπεζών στην εποου κάτι τέτοιο δεν έγινε. Αποφασίστηκε το «κούχή του νεοφιλελευθερισμού. Μετά από το 2008 ρεμα» της τάξης του 50% με βάση την ονομαστιοι ελίτ της πολιτικής είχαν πρώτη μέριμνα τη κή αξία των ομολόγων. Αλλά πόσο «σώζεται» η διασφάλιση αυτής της δύναμης. Πώς θα μποΕλλάδα από αυτή τη διαδικασία; Εξαρτάται από ρούσαν να ήταν διαφορετικά τα πράγματα όταν το επιτόκιο και την περίοδο ωρίμανσης των ομοστις ΗΠΑ ο χρηματοπιστωτικός τομέας μεταξύ λόγων. Είναι σαφές ότι το ελληνικό χρέος –και 2006 και 2010 ξόδεψε πάνω από 4 δισ. δολ. για μετά το «κούρεμα»– δεν είναι βιώσιμο για πολπολιτικούς σκοπούς; λούς και διάφορους λόγους. Η επέκταση του EFSF επίσης δεν πάει καλά. Από την άνοιξη του 2010 ο κυρίαρχος λόγος Για να το πω συνθηματικά: όταν έχεις λεφτά, τα ισχυρίζεται ότι οι ίδιοι φταίμε που φτάσαμε μέδίνεις, όταν δεν έχεις, μοχλεύεις. Η ιδέα ήταν ότι χρι εδώ και ότι ο ρόλος μας δεν είναι να αμφιαντί το ταμείο να αυξήσει τους πόρους κατευθείσβητούμε τις αποφάσεις των «εταίρων» μας, αλλά να εφαρμόσουμε πιστά τα διάφορα πακέτα διάσωσης. Επιπλέον, ισχυρίζεται ότι δεν πάμε καλά γιατί Κάτι θα σπάσει δεν τα εφαρμόζουμε πιστά αυτά τα στο άμεσο μέλλον: πακέτα και όχι επειδή τα ίδια είναι ελλειμματικά. Από το καλοκαίρι ή η αρχιτεκτονική έχει γίνει ολοφάνερο ότι αυτός ο της Ευρωζώνης θα επανιδρυθεί λόγος αποτελεί ένα επικίνδυνο ιδεολόγημα. Οι ελίτ δεν μπόρεσαν να ριζικά ή το ευρώ θα καταρρεύσει απομονώσουν την Ελλάδα, γιατί το πρόβλημα δεν είναι κυρίως ελληνικό. Οι χώρες που εφάρμοσαν πιο πιστά τα προαν με ζεστό χρήμα, τα κράτη-μέλη θα πρόσφεγράμματα λιτότητας δεν φαίνεται να ξεμπερραν εγγυήσεις για να αυξηθούν τα διαθέσιμα δεύουν μια ώρα αρχύτερα. Αντιθέτως, η κρίση ποσά (η διαδικασία της μόχλευσης) για να εξυδιαχέεται παντού, όχι μόνο στην Ισπανία και την πηρετηθούν οι οικονομίες που αντιμετωπίζουν Ιταλία, αλλά και στο Βέλγιο και στην Αυστρία. Η προβλήματα. Οποιαδήποτε ομοιότητα με τη διαΕυρωζώνη αντιμετωπίζει ένα νέο επεισόδιο δικασία των τοξικών ομολόγων που μας έφερε ύφεσης, στην οποία οι ελίτ απαντάνε με συντονιστην κρίση του 2008 δεν είναι τυχαία! Αλλά γιατί σμένες πολιτικές λιτότητας. Κάτι θα σπάσει στο να ενδιαφέρονται οι ιδιώτες να συμμετέχουν σε άμεσο μέλλον: ή η αρχιτεκτονική της Ευρωζώμια τέτοια διαδικασία, όταν η Ευρωζώνη η ίδια ή νης θα επανιδρυθεί ριζικά ή το ευρώ θα καταρη κεντρική της τράπεζα διστάζει; Ένας λόγος ρεύσει. Έχουμε κάθε λόγο να παλέψουμε για το που η αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης είναι ελπρώτο. Το να μοιράσεις την κυριαρχία σου με λειμματική είναι ότι δεν υπάρχει μια κεντρική άλλα κράτη δεν είναι κακό. Αρκεί αυτό να γίνει τράπεζα που να λειτουργεί ως ο ύστατος δανειγια να προστατευτείς από τις χρηματαγορές, να στής. Ένας άλλος λόγος είναι ότι η κάθε χώρα επεκταθεί ο δημόσιος χώρος και η δημοκρατία, παραμένει υπεύθυνη για το δικό της χρέος. να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες των πολλών.

“

036_051_SYMBASH 12/2/11 1:25 AM Page 55

056_063_PAPADHMOS 12/2/11 1:33 AM Page 56

crash

ΘΕΜΑ

EΝΑ ΠΟΡΤΡEΤΟ...

Ο εντιμότατος τραπεζίτης

Mr LOUKAS PAPADEMOS Του Παναγιώτη Τζένου

▲ ▲

ρόσφατα, οι «New York Times» σε ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον άρθρο υπό τον τίτλο «Συνωμοσίες, πραξικοπήματα και νομίσματα» περιέγραφαν ένα εξωφρενικό σενάριο, όπου μια παγκόσμια συμμαχία, με επικεφαλής τη Γερμανία, την Κίνα και το ΔΝΤ, κινείται παρασκηνιακά με στόχο την απομάκρυνση του Ομπάμα από το Λευκό Οίκο και την αντικατάστασή του από τον Μάικλ Μπλούμπεργκ ως τη μοναδική λύση για τη σωτηρία του δολαρίου. Αν και το δημοσίευμα εκτιμούσε ότι για τους Αμερικανούς το παραπάνω σενάριο αποτελεί μια παρανοϊκή φαντασίωση, παραδεχόταν ότι για τους πολίτες της Ιταλίας και της Ελλάδας, οι οποίοι πρόσφατα είδαν τις δημοκρατικά εκλεγμένες κυβερνήσεις τους να ανατρέπονται από τις πιέσεις των αγορών, τους γραφειοκράτες της Ε.Ε. και τους αρχηγούς ξένων κρατών, αποτελεί την ψυχρή πραγματικότητα της πολιτικής του 21ου αιώνα. «Η εθνική κυριαρχία είναι μια όμορφη ιδέα, όμως προέχει το συμφέρον του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος», συμπεραίνει το δημοσίευμα. Στην Ελλάδα (όπως και στην Ιταλία) το συγκεκριμένο … πραξικόπημα των αγορών και τα ασφυκτικά τελεσίγραφα του «άξονα

H ΠΟΡΕΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗ ΔΕΣΦΙΝΑ ΦΩΚΙΔΑΣ ΜΕΧΡΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ, ΟΠΩΣ ΕΓΙΝΕ, Ο 12ος ΠΡΩθΥΠΟΥΡΓΟΣ tHΣ Γ΄ ΕλλΗΝΙΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ 56 crash Δεκέμβριος/2011

056_063_PAPADHMOS 12/2/11 1:33 AM Page 57

...ΓΙΑΤΙ ΕΙΝΑΙ, βλΕΠΕΙΣ, Ο ΑΝθΡΩΠΟΣ ΤΟΥΣ

Δεκέμβριος/2011

crash 57

056_063_PAPADHMOS 12/2/11 1:33 AM Page 58

crash

ΘΕΜΑ

Την Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 1999 η «Καθημερινή»δημοσίευε δηλώσεις του Λουκά Παπαδήμου, που αποτέλεσαν και την αφορμή για την αρχή της πτώσης του ΧΑΑ

▲ ▲

των Μερκοζί» αντικατέστησαν με συνοπτικές διαδικασίες την εκλεγμένη κυβέρνηση, ανασύροντας για τη θέση του πρωθυπουργού έναν παλιό γνώριμο των αγορών. Τον Λουκά Παπαδήμο. Ο πρώην διοικητής της ΤτΕ και υποδιοικητής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας ήταν χωρίς αμφιβολία το πρόσωπο-κλειδί στην κρίσιμη περίοδο στην πορεία της χώρας προς το ευρώ και τη διαδικασία της ένταξής μας στο ενιαίο νόμισμα. Το παράδοξο είναι ότι, ενώ οι μεθοδεύσεις και οι λογιστικές αλχημείες της περιόδου εκείνης στηλιτεύονται από τους εταίρους, που μας κατηγορούν για ψεύτικα στοιχεία, η αποδοχή του Λουκά Παπαδήμου από το ίδιο σύστημα είναι πρωτοφανής! Η αλήθεια είναι πως η τοποθέτηση ενός επικεφαλής ή πρώην διοικητή τραπεζών στη θέση του πρωθυπουργού κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα είναι για την Ελλάδα μια μάλλον γνώριμη διαδικασία. Επτά τραπεζίτες ανέλαβαν το ανώτερο εκτελεστικό αξίωμα σε στιγμές δύσκολες για τη χώρα, εν μέσω οικονομικών και πολιτικών κρίσεων. Χαρακτηριστικότερη ημερομηνία στην ιστορία της Μεταπολίτευσης ο Νοέμβριος του 1989, όταν ο Ξενοφών Ζολώτας, άλλοτε εκπρόσωπος της Ελλάδας στους διεθνείς οικονομικούς θεσμούς, όπως το ΔΝΤ και η Οικονομική Επιτροπή της Ευρώπης και πρώην διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος (1974-1981), ανέλαβε πρόεδρος της Οικου-

Είναι παντρεμένος με την Αμερικανοολλανδέζα ζωγράφο Σάνα Παπαδήμου, την οποία σε πρόσφατο δημοσίευμά της η ολλανδική εφημερίδα «De Telegraaf» αποκαλεί «Mamademos» ως μητέρα όλων των Ελλήνων 58 crash Δεκέμβριος/2011

μενικής Κυβέρνησης με τη συμμετοχή και αρκετών εν ενεργεία πολιτικών, όπως ο σημερινός Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κ. Παπούλιας, ο πρόεδρος της Ν.Δ. Α. Σαμαράς, ο πρώην επίτροπος της Ε.Ε. Στ. Δήμας. Είκοσι δύο ολόκληρα χρόνια μετά, κατά σύμπτωση και πάλι Νοέμβριο, ο Λουκάς Παπαδήμος αναλαμβάνει χρέη ως ο 12ος πρωθυπουργός της Γ΄ Ελληνικής Δημοκρατίας στην πιο κρίσιμη ίσως περίοδο της χώρας μετά τη Μεταπολίτευση. Ποιος είναι όμως ο μετριοπαθής αυτός τραπεζίτης, που από την πρώτη κιόλας στιγμή που ανέλαβε τη διακυβέρνηση της χώρας δηλώνει με νόημα ότι δεν είναι πολιτικός; Ο Λουκάς Παπαδήμος γεννήθηκε στην Αθήνα, κατάγεται από τη Δεσφίνα Φωκίδας και είναι απόφοιτος του Κολλεγίου Αθηνών. Σπούδασε φυσική στο Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης (ΜΙΤ), απ’ όπου αποφοίτησε το 1970, ολοκλήρωσε μεταπτυχιακές σπουδές στην Ηλεκτρολογική Μηχανική (1972) και πραγματοποίησε διδακτορικό (1978) στα Οικονομικά. Παράλληλα, εργάστηκε ως βοηθός ερευνών και ειδικός επιστήμονας στο ΜΙΤ. Το 1980 εργάστηκε ως οικονομικός εμπειρογνώμονας στην Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ. Το 1985 επέστρεψε στην Ελλάδα αναλαμβάνοντας οικονομικός σύμβουλος της Τράπεζας της Ελλάδος (1985 - 1993). Το 1993 διορίστηκε υποδιοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και τον επόμενο χρόνο διοικητής της Τράπεζας, όπου παρέμεινε μέχρι το 2002. Το ίδιο έτος ανέλαβε αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, θέση από την οποία αποχώρησε το 2010, οπότε και τοποθετήθηκε άμισθος οικονομικός σύμβουλος του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου. Είναι παντρεμένος με την Αμερικανοολλανδέζα ζωγράφο Σάνα Παπαδήμου, την οποία σε πρόσφατο δημοσίευμά της η ολλανδική εφημερίδα «De Telegraaf» αποκαλεί «Mamademos» ως μητέρα όλων των Ελλήνων, καθώς το ζευγάρι δεν έχει παιδιά. Ο κ. Παπαδήμος είναι λάτρης της απαλής μουσικής και του Μάνου Χατζιδάκι, δη-

Ο Λουκάς Παπαδήμος (σε κύκλο) με τους συμμαθητές του στο Κολλέγιο Αθηνών το 1966 λώνει Ολυμπιακός, είναι καλοφαγάς και έχει αδυναμία στα γλυκά, σύμφωνα με τους στενούς του φίλους στην Ελλάδα, ανάμεσα στους οποίους ο πρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Τραπεζών και πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας Βασίλη Ράπανος. Εξαιρετικά φιλικές σχέσεις διατηρεί μέχρι σήμερα και με τους πρώην υπουργούς του ΠΑΣΟΚ Τ. Γιαννίτση, Αλ. Παπαδόπουλο και Μ. Παπαϊωάννου. Ωστόσο, ένας από τους πιο στενούς του φίλους, με τον οποίο συνέδεσε και την επαγγελματική του πορεία, όσο και την πορεία της χώρας, είναι ο πρώην πρωθυπουργός Κ. Σημίτης.

Οι σχέσεις με τον Σημίτη

Λουκάς Παπαδήμος δεν είναι ένας τυχαίος άνθρωπος. Είναι ένας οικονομολόγος και τραπεζίτης, η σταδιοδρομία του οποίου στην Ελλάδα συνδέεται με την πορεία του Κώστα Σημίτη και με την εκσυγχρονιστική πολιτική, αλλά και με δύο κρίσιμες για την πορεία της χώρας μας συμφωνίες. Την υποτίμηση και την ένταξη της χώρας μας στη ζώνη του ευρώ με τη βοήθεια της περίφημης δημιουργικής λογιστικής, το διαβόητο πλέον swap, που αποκαλύφθηκε ότι βοήθησε στην είσοδό

056_063_PAPADHMOS 12/2/11 1:33 AM Page 59

Είναι λάτρης της απαλής μουσικής και του Μάνου Χατζιδάκι, δηλώνει Ολυμπιακός, είναι καλοφαγάς και έχει αδυναμία στα γλυκά, σύμφωνα με τους στενούς του φίλους

Επί διοικήσεως Λουκά Παπαδήμου η ΤτΕ ήρε τους περιορισμούς για τη χορήγηση δανείων, οδηγώντας σε φρενήρη άνοδο των χορηγήσεων

Η «φούσκα» του Χρηματιστηρίου

▲ ▲

μας στην ΟΝΕ με πλαστά στοιχεία. Οι σχέσεις του Λουκά Παπαδήμου με τον πρώην πρωθυπουργό κατά την περίοδο της οκταετούς θητείας του στη θέση του διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος, την περίοδο 1994-2002, ήταν σχέσεις αμοιβαίας συμπάθειας και κοινών στόχων. Το 1994 ο Λουκάς Παπαδήμος έδωσε αποφασιστικά μια μάχη, για να μην υποτιμηθεί η δραχμή, παρά τις τεράστιες κερδοσκοπικές πιέσεις, ενώ φαίνεται να είχε ενεργό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για το μέγεθος της υποτίμησης της δραχμής στις 15 Μαρτίου 1998. Όπως αναφέρουν δημοσιεύματα της εποχής, οι Γερμανοί πίεζαν για υποτίμηση της δραχμής σε ποσοστό 22%, ενώ ο τότε υπουργός Εθνικής Οικονομίας Γιάννος Παπαντωνίου και ο τότε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος επιθυμούσαν η υποτίμηση να είναι πιο κοντά στο 10%. Τελικά, έπειτα από σκληρές διαπραγματεύσεις Σημίτη - Παπαντωνίου - Παπαδήμου με τους Γερμανούς η υποτίμηση έκλεισε στο 14%. Αυτό που ωστόσο προκαλεί ερωτήματα είναι το γεγονός ότι την περίοδο εκείνη ορισμένοι με εσωτερική πληροφόρηση κατάφεραν να πληροφορηθούν την υποτίμηση και μέσα σε μια νύχτα έβγαλαν περιουσίες δισεκατομμυρίων.

κ. Παπαδήμος υπήρξε διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος και κατά τη μεγάλη ληστεία του Χρηματιστηρίου. Ήταν η περίοδος που όλοι σχεδόν οι κυβερνητικοί παράγοντες της κυβέρνησης του Κώστα Σημίτη προέτασσαν την εικόνα της ισχυρής Ελλάδας και προέτρεπαν τον απλό κόσμο να συμμετάσχει στο πάρτι. Ο κ. Παπαδήμος, αν και ήταν σε θέση να γνωρίζει από πρώτο χέρι τις πραγματικές συνθήκες, επέλεξε με μεγάλη καθυστέρηση να παρέμβει. Την Κυριακή 19 Σεπτεμβρίου 1999 η «Καθημερινή» σε άρθρο της με τίτλο «Σήμα κινδύνου προς επενδυτές» δημοσίευε κατ’ αποκλειστικότητα δηλώσεις του Λουκά Παπαδήμου, που αποτέλεσαν και την αφορμή για την αρχή της πτώσης του ΧΑΑ. Με τις δηλώσεις αυτές ο κ. Παπαδήμος προσπάθησε να νίψει τας χείρας του από τη ληστεία που συντελούνταν στη Σοφοκλέους. Ο κ. Παπαδήμος επισήμανε ότι «κατά τους τελευταίους μήνες παρατηρείται μια διευρυνόμενη αναντιστοιχία μεταξύ της αύξησης των τιμών των μετοχών πολλών επιχειρήσεων και της προσδοκώμενης ανόδου της κερδοφορίας τους κατά τα επόμενα έτη». Να σημειωθεί ότι την προηγουμένη είχαν γίνει δηλώσεις του διοικητή της Εθνικής Τράπεζας Θ. Καρατζά, με τις οποίες και εκείνος προειδοποιούσε το επενδυτικό κοινό για τις υπερβολές που διαμορφώνονταν στις λεγόμενες περιφερειακές μετοχές. Παρά τις προειδοποιήσεις, ωστόσο, μία μόλις εβδομάδα μετά ο κ. Παπαδήμος επέτρεψε την αύξηση του ορίου χορήγησης δανείων για αγορά μετοχών από τις τράπεζες, στέλνοντας χιλιάδες πολίτες στο ταμπλό της Σοφοκλέους. Αυτό που ωστόσο δεν ανάφερε ο κ. Παπαδή-

μος στην περίφημη δήλωσή του ήταν το γεγονός ότι ακόμα και η ίδια η μετοχή της Τράπεζας της Ελλάδος είχε παρουσιάσει περίεργη, κατά πολλούς ύποπτη, συμπεριφορά στο ταμπλό της Σοφοκλέους. Χαρακτηριστικό το δημοσίευμα της εποχής από την «Ελευθεροτυπία» το οποίο υπέγραφαν οι δημοσιογράφοι Γιάννης Αγγελής και Βασίλης Γεώργας με τίτλο «Τι κρύβει το ράλι της Tράπεζας Eλλάδος»: «Δεν υπάρχει καπνός χωρίς φωτιά, λέει η παροιμία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η ποσότητα του καπνού που αναθρώσκει δικαιολογείται πάντα από την ένταση της φωτιάς που τον γεννά... Στην περίπτωση όμως της τιμής της μετοχής της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία έχει ξεπεράσει τις 160.000 δραχμές, σημειώνοντας άνοδο της τάξης του 350% από τις αρχές του χρόνου (160% σε 12 ημέρες), έχουν δημιουργηθεί ερωτήματα όσον αφορά τη σχέση του “καπνού” και της “φωτιάς”. (…) (…) H άνοδος αυτή σημειώνεται με ελάχιστο όγκο συναλλαγών, ο οποίος σπάνια ξεπερνά τα 3.000 τεμάχια ημερησίως, σε σύνολο 2.979.733 μετοχών. (…) Πάντως, στη χρηματιστηριακή αγορά,

Συνδέεται με δύο κρίσιμες συμφωνίες: Την υποτίμηση και την ένταξη στην ΟΝΕ με τη βοήθεια της δημιουργικής λογιστικής και το διαβόητο swap και υπήρξε διοικητής της ΤτΕ και κατά τη ληστεία του Χρηματιστηρίου Δεκέμβριος/2011

crash 59

056_063_PAPADHMOS 12/2/11 1:33 AM Page 60

crash

ΘΕΜΑ

▲ ▲

πέραν των διαφόρων “σεναρίων” που ακούγονται τις τελευταίες ημέρες, οι πληροφορίες θέλουν δέκα τουλάχιστον γνωστά πρόσωπα του εγχώριου επιχειρηματικού κόσμου, οι οποίοι είναι “παλιοί” μέτοχοι της ΤτΕ, να “παίζουν” τη μετοχή σε μια προσπάθεια να “εξισορροπήσουν”, όπως ισχυρίζονται, την τιμή της με τις υπόλοιπες μετοχές του τραπεζικού κλάδου. Παλαιοί επαγγελματίες του χώρου θυμούνται τους “γνωστούς-αγνώστους” πιστούς “φίλους” της μετοχής της ΤτΕ να συγκεντρώνουν σταδιακά κατά την τελευταία τριετία τα χαρτιά από την αγορά σε τιμές ιδιαίτερα ελκυστικές για τα σημερινά επίπεδα. (…)

Το διαβόητο swap

ην ίδια περίοδο, πάντως, που ο κ. Παπαδήμος προσπαθούσε να αποστασιοποιηθεί από την επερχόμενη κατάρρευση του Χρηματιστηρίου, που οδήγησε στη μεγαλύτερη αναδιανομή πλούτου των τελευταίων δεκαετιών, στη χώρα μας συντελούνταν μυστικά ένα από τα μεγαλύτερα εγκλήματα. Στην Ευρώπη αποφασίστηκε η δημιουργία του ευρώ, ωστόσο η Ελλάδα δεν μπορούσε να προσχωρήσει στο κοινό νόμισμα. Στα χαρτιά οι όροι συμμετοχής στο μηχανισμό ήταν τα πολύ αυστηρά κριτήρια που διατυπωθήκαν στη Συνθήκη του Μααστριχτ: χρέος κάτω από το 60% του ΑΕΠ και έλλειμμα προϋπολογισμού κάτω από το 3%. Η Ελλάδα απείχε πολύ. Την εποχή εκείνη οι Γάλλοι και οι Γερμανοί ιθύνοντες, καθώς ήταν αποφασισμένοι να εδραιώσουν την καλή φήμη του κοινού νομίσματος με την εισαγωγή όσο το δυνατόν περισσότερων χωρών στο μηχανισμό, προκειμένου να αποτρέψουν τους κερδοσκόπους –από τότε!– να επιτεθούν, πίεζαν την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να κάνει δεκτή την Ελλάδα. Το Σίτι και η Γουόλ Στριτ έπρεπε να πειστούν. Ο Ρομάνο Πρόντι, ο πρόεδρος της Επιτροπής αντιστεκόταν, αλλά ο επίτροπος Ιβ-Τιμπό ντε Σιλγκί, ένας από τους αρχιτέκτονες της μετάβασης στο ευρώ, ανήγαγε το όραμα της διεύρυνσης σε προσωπική του υπόθεση. Άλλωστε, όλες οι χώρες του νέου κλαμπ δεν είχαν τακτοποιήσει κάπως τα λογιστικά τους ώστε να πληρούν τα κριτήρια του Μάαστριχτ, ελαττώνοντας τα χρέη τους; Μεταξύ κατεργαραίων… ειλικρίνεια. Η ελληνική κυβέρνηση με τη βοήθεια του κ. Παπαδήμου, ο οποίος έχει εξαιρετικές γνωριμίες στον τραπεζικό χώρο, ζήτησε από την Goldman Sachs να τη βοηθήσει να βρει τεχνάσματα, για να μπει στη ζώνη του ευρώ λίγο μετά τη δημιουργία του νέου νομίσματος. Η Αθήνα ήθελε, κυρίως, να κρύψει την έκταση των ελλειμμάτων της. Για να γίνει αυτό οι σοσιαλιστές, με ηγέτη τον Κώστα Σημίτη, είχαν την πρόθεση να απαλλαγούν από το βάρος των στρατιωτικών δαπανών, ώστε αυτές να μη συμπεριλαμβάνονται στις δημόσιες δαπάνες. ...Η Ιταλία έκανε ακριβώς το ίδιο με την αμερικανική τράπεζα JP Morgan. ...Για την Goldman Sachs η Ελλάδα έγινε ξαφνικά μάννα εξ ουρανού. Πώς να μη δουν ότι μια 60 crash Δεκέμβριος/2011

Πρόσφατα η «Monde» με άρθρο της υπό τον τίτλο «Τι κοινό έχουν Παπαδήμος, Μόντι και Ντράγκι με τη Goldman Sachs» αναφέρει ότι και οι τρεις υπήρξαν μέλη της κυβέρνησης (Goldman) Sachs, ενός δικτύου που είχε στήσει η αμερικανική εταιρεία στην Ευρώπη και βοήθησε στη... διευκόλυνση με το χρέος της Ελλάδας. Βέβαια, οι σατανικές συμπτώσεις δεν σταματούν εδώ. Ο σημερινός πρωθυπουργός, όπως και ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, είναι μέλη της περίφημης λέσχης Trilateral Commission μικρή χωρά με αδύναμη τραπεζική υποδομή, στοιχειώδεις στατιστικές των δημοσιοοικονομικών και ανθούσα παραοικονομία, που καθιστά προβληματική την είσπραξη φόρων και δασμών, αποτελούσε κελεπούρι; Ένας οικονομικός κολοσσός είχε ακόμα πιο πρόσφορο έδαφος, καθώς στην Ελλάδα το Χρηματιστήριο δεν διέθετε αποτρεπτικούς κανόνες, το κράτος θόλωνε το οικονομικό παιχνίδι και οι δαιδαλώδεις συμφωνίες μετοχών ήταν ο κανόνας. ...Στον αγώνα δρόμου για το ευρώ και μπροστά στις ιδιαιτερότητες του ελληνικού χρέους βρέθηκε το πρόσωπο-κλειδί. Η διαβόητη πλέον υπάλληλος της Goldman Sachs, της «Τράπεζας» όπως συνήθιζαν να την αποκαλούν, Άντι Λουδιάδη είχε τη συνταγή και μάλιστα χωρίς κανείς να χρειαζόταν να αναλάβει ρίσκο. Η Ελλάδα πράγματι κατάφερε με αλχημείες να αποκρύψει το χρέος της και να μπει στην Ευρωζώνη. Το ελληνικό θαύμα αποτέλεσε την είδηση της εποχής σε ολόκληρη τη Γηραιά Ήπειρο και ο Λουκάς Παπαδήμος, ο πρωτεργάτης της εισόδου της χώρας μας στο ενιαίο νόμισμα, ανταμείφθηκε με τη θέση του αντιπροέδρου στην ΕΚΤ, στην οποία παρέμεινε έως και το 2010, οπότε και αποχώρησε, καθώς δέχθηκε να συνεργαστεί με την κυβέρνηση Παπανδρέου ως άτυπος σύμβουλος, προκειμένου να διαπραγματευτεί το πακέτο βοήθειας. Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ο κ. Παπαδήμος διατηρούσε άριστες σχέσεις τόσο με τον Ζαν-Κλοντ Τρισέ όσο και με τον (ολλανδό) προκάτοχό του στην προεδρία Βιμ Ντούιζενμπεργκ. «Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων Τύπου μοιραζόταν πάντα το πόντιουμ με τον πρόεδρο. Όμως, ποτέ

δεν έκλεψε το σόου του προϊσταμένου του», γράφει η γερμανική εφημερίδα «Χάντελσμπλατ». Εξαιρετικές σχέσεις διατηρεί ο κ. Παπαδήμος και με τον νυν πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Μάριο Ντράγκι. Κατά τη θητεία του στο ΜΙΤ –το Τεχνολογικό Ινστιτούτο της Μασαχουσέτης–, όπου ο κ. Παπαδήμος εργάστηκε μετά την αποφοίτησή του, ως ερευνητής το 1978, φέρεται να συνδέθηκε φιλικά με τον κ. Ντράγκι. Και οι δύο υπήρξαν εκείνη την περίοδο στενοί συνεργάτες του νομπελίστα (για τις πρωτοπόρες αναλύσεις στην αποταμίευση και στις χρηματοπιστωτικές αγορές) Φράνκο Μοντιλιάνι. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο που συνδέει τους δύο άντρες. Ο κ. Ντράγκι την περίοδο που ο κ. Παπαδήμος ανέλαβε τη θέση του αντιπροέδρου της ΕΚΤ ξεκίνησε τη συνεργασία του με την Goldman Sachs. Τo εκπληκτικό είναι ότι και πάλι στη μέση βρέθηκε η κ. Λουδιάδη, η οποία στο μεταξύ είχε προαχθεί. Ένα άλλο πρόσωπο θα γινόταν ωστόσο ο «πωλητής» αυτού του προϊόντος σε άλλες χώρες, διότι θεωρήθηκε –μετά την πώλησή του στην Ελλάδα– ως ένα πολλά υποσχόμενο και επιτυχημένο προϊόν. Πρόκειται βέβαια για τον Μάριο Ντράγκι. Όταν το 2002 ο Ντράγκι ξεκίνησε τη συνεργασία του με την Goldman Sachs, μέρος της δουλειάς του ήταν οι πωλήσεις αυτού του προϊόντος (swap) σε άλλες χώρες. Πρόσφατα η εφημερίδα «Monde» με άρθρο της υπό τον τίτλο «Τι κοινό έχουν Παπαδήμος, Μόντι και Ντράγκι με τη Goldman Sachs» αναφέρει ότι και οι τρεις υπήρξαν μέλη της «κυβέρνησης (Goldman) Sachs», ενός δικτύου που είχε στήσει η αμερικανική εταιρεία στην Ευρώπη και βοήθησε στη... διευκόλυνση με το χρέος της Ελ-

056_063_PAPADHMOS 12/2/11 1:33 AM Page 61

Χαρακτηριστικά έργα της ζωγράφου συζύγου του Λουκά Παπαδήμου, Σάνα

ναι γενικός διευθυντής του ΟΔΔΗΧ (Οργανισμού Διαχείρισης Δημοσίου Χρέους).

Trilateral Commission

έβαια, οι σατανικές συμπτώσεις δεν σταματούν εδώ για τον κύριο Παπαδήμο. Ο σημερινός πρωθυπουργός, όπως και ο πρωθυπουργός της Ιταλίας, είναι μέλη της περίφημης λέσχης Trilateral Commission. Ο ένας, ο Μάριο Μόντι, της Ιταλίας, που τυγχάνει και επικεφαλής του ευρωπαϊκού πόλου της Trilateral Commission, και ο άλλος, ο Λουκάς Παπαδήμος, της Ελλάδας. Ποια είναι όμως η περίφημη Trilateral Commission; Τον Ιούλιο του 1973 ο Ντέιβιντ Ροκφέλερ ίδρυσε ένα κλαμπ κορυφαίων πολιτικών και επιχειρηματιών από τρία μέρη του κόσμου, τη Βόρεια Αμερική (ΗΠΑ - Καναδάς), την Ευρώπη και την Ιαπωνία, η οποία ανέλαβε για πρώτη φορά ενεργό δράση στον παγκόσμιο χάρτη των οικονομικών αποφάσεων. Η Τριμερής Επιτροπή ήταν γεγονός και αποτέλεσε το αντίπαλο δέος της Λέσχης Μπίλντερμπεργκ, του δεύτερου πυλώνα των πολιτικοοικονομικών λόμπι. Σήμερα απαρτίζεται από περισσότερα από 300 μόνιμα μέλη, με αναφορές στην αγορά, στο τραπεζικό σύστημα και στο σκληρό πυρήνα του καπιταλισμού. Ανάμεσά τους οι Τζορτζ Μπους και Μπιλ Κλίντον, αλλά και ο νέος πρωθυπουργός της γειτονικής Ιταλίας, Μάριο Μόντι, ως πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Περιφερειακής Υποεπιτροπής, ενώ περιλαμβάνει μεταξύ άλλων: κεντρικούς τραπεζίτες, επιτρόπους, μεγαλοστελέχη των Βρυξελλών, πρόσωπα-κλειδιά τραπεζών και ασφαλιστικών ομίλων, βιομήχανους, διπλωμάτες, πα-

▲ ▲

λάδας. Οι τρεις τους συνδέονται με γνωριμία χρόνων. Ανήκαν στο «διευθυντήριο» της Goldman Sachs στην Ευρώπη ή αλλιώς στην «κυβέρνηση Sachs», καθώς η αμερικανική επενδυτική τράπεζα είχε φτιάξει ένα μοναδικό δίκτυο επιρροής στη Γηραιά Ήπειρο. Και σε αυτό το διευθυντήριο υπήρχε... ιεραρχία. Πρώτος ο Μάριο Ντράγκι, ο άνθρωπος που κάθισε στην καρέκλα του αντιπροέδρου της εταιρείας (της «Φίρμας», όπως την αποκαλούν οι Αμερικανοί) από το 2002 έως το 2005 και το όνομά του ενεπλάκη στο «μαγείρεμα» του ελληνικού χρέους. Δεύτερος ο Μάριο Μόντι, διεθνής σύμβουλος από το 2005, και τρίτος στη σειρά ο Λουκάς Παπαδήμος, επικεφαλής της Τράπεζας της Ελλάδος από το 1994 έως το 2002, που, σύμφωνα με την εφημερίδα, «συμμετείχε στην επιχείρηση των ψεύτικων λογαριασμών που έφτιαξε η Goldman Sachs». Ο αρθρογράφος, πάντως, σημειώνει ότι η τράπεζα δεν αφήνει ποτέ τους ανθρώπους της να αποκαλύπτουν τη σχέση μαζί της, ακόμα και όταν τους έχει ανατεθεί κάποια θεσμική αποστολή, όπως στην περίπτωση του Μάριο Μόντι, ο οποίος είχε αναλάβει το 2010 μια έρευνα για την ευρωπαϊκή αγορά, την οποία του είχε αναθέσει ο πρόεδρος της Κομισιόν, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο. Ο Ντράγκι διαβεβαίωσε, όταν ανέλαβε τη θέση του αντιπροέδρου το 2002, ότι η τράπεζα δεν είχε αναμειχθεί στην παραποίηση των ελληνικών στοιχείων από την Goldman Sachs δύο χρόνια νωρίτερα. Ο Ντράγκι παραιτήθηκε το 2005, ένα χρόνο πριν η Goldman Sachs πουλήσει κομμάτι του swap στην Εθνική Τράπεζα, στην ηγεσία της οποίας ήταν τότε ένα πρώην στέλεχος της Goldman Sachs, o Πέτρος Χριστοδούλου, ο οποίος εί-

Από πάνω προς τα κάτω: Με τον Κωστή Στεφανόπουλο, τον Κώστα Καραμανλή, τον Γιώργο Αλογοσκούφη και τον Άκη Τσοχατζόπουλο

056_063_PAPADHMOS 12/2/11 1:33 AM Page 62

Δεν είναι τυχαίο ότι παρόλο που ο κ. Παπαδήμος ήταν στην ΤτΕ την περίοδο του swap, παραμένει το «αγαπημένο παιδί» των αγορών. Eδώ με τον πρώην επικεφαλής της ΕΚΤ (και πρώην προϊστάμενό του) Ζαν-Κλοντ Τρισέ

▲ ▲

νεπιστημιακούς, «Αθανάτους», στελέχη εταιρειών οπλικών συστημάτων, πρώην υπουργούς, ΝΑΤΟϊκούς, συστημικούς εκδότες και δημοσιογράφους. Στη λίστα των μελών περιλαμβάνεται και ο νέος Έλληνας πρωθυπουργός, Λουκάς Παπαδήμος, η αρθρογραφία του οποίου έχει περίοπτη θέση στην αρχική διαδικτυακή σελίδα της οργάνωσης. Στο λόμπι υπάρχουν και τα ονόματα των Αλέξη Παπαχελά και Παναγή Βουρλούμη, στελέχους επιχειρήσεων, πρώην προέδρου και διευθύνοντος σύμβουλου του ΟΤΕ αλλά και εκείνο του Οδυσσέα Κυριακόπουλου, επιχειρηματία και τέως προέδρου του ΣΕΒ. Η Τριμερής Επιτροπή διακατέχεται από λιγότερη μυστικοπαθή αντίληψη, συγκριτικά με τη Λέσχη Μπίλντερμπεργκ, από την οποία ουσιαστικά «αποσχίστηκε» επειδή δεν έδινε φωνή στην Ιαπωνία. Οι συναντήσεις της Trilateral Commission γίνονται δύο φορές ετησίως και διαρκούν μόλις τρεις ημέρες. Η τελευταία μάλιστα πραγματοποιήθηκε στη Χάγη από τις 11 έως τις 13 Νοεμβρίου, ενώ η επόμενη έχει προγραμματιστεί για τις 21 και 22 Απριλίου 2012 στο Τόκιο της Ιαπωνίας. Οι οικογένειες Ροκφέλερ και Ρόθτσαϊλντ εξακολουθούν να βάζουν τη σφραγίδα τους στην Τριμερή, με τους Ουμπέρτο Ανιέλι, Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκι, Μινόρου Μακιχάρα, Σάιρους Βανς, Γουόρεν Κρίστοφερ κ.ά. να διαδραματίζουν τους ρόλους που τους αναλογούν για το συντονισμό των κέντρων πολιτικής, νομισματικής και διανοητικής ισχύος στην υπηρεσία του αναβαπτισμένου καπιταλισμού. Η Trilateral Commission έχει δεχθεί έντονη κριτική για το ρόλο και τους στόχους της. Χαρακτηριστικότερο το δημοσίευμα της Αυστραλής ακαδημαϊκού Σάρον Μπέντερ: «H Trilateral Commission είναι ένα παράδειγμα του τρόπου με τον οποίο δίκτυα εταιρειών μπορούν να εντάξουν υψηλά ιστάμενους σε κυβερνήσεις και δημόσιες διοικήσεις μέσα σε συμμαχίες εναντίον της δημοκρατίας. Η Τριμερής Επιτροπή δημιουργήθηκε για να “διαμορφώσει τη δημόσια πολιτική” σε μια εποχή που η δημοκρατία έθετε εξοργιστικά εμ62 crash Δεκέμβριος/2011

πόδια στις πολυεθνικές. Το 1975 η Τριμερής Επιτροπή δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο “Η Κρίση της Δημοκρατίας”. Ανάμεσα στους συγγραφείς της ήταν ο γνωστός αντιδραστικός Σάμιουελ Χάντινγκτον. Η έκθεση διαπίστωνε ότι “κάποια από τα προβλήματα διακυβέρνησης σήμερα οφείλονται στην υπερβολική δημοκρατία”. Η έκθεση είπε επίσης ότι “χρειάζεται πράγματι ένας βαθμός περιορισμού της δημοκρατίας” και ακόμα ότι “η αποτελεσματική λειτουργία ενός δημοκρατικού πολιτικού συστήματος απαιτεί ένα βαθμό απάθειας και μη ανάμειξης ενός μέρους ατόμων και ομάδων”. Ο ιδρυτής και επίτιμος πρόεδρος της Τριμερούς Επιτροπής Ντέιβιντ Ροκφέλερ εξήγησε το σκοπό ύπαρξής της, λέγοντας ότι “πρέπει να μειωθεί ο ρόλος της κυβέρνησης. Κάποιος πρέπει να αναλάβει αυτά που έκανε η κυβέρνηση και οι εταιρείες φαίνονται να είναι οι οντότητες που είναι πιο λογικό να το κάνουν αυτό”». κ. Παπαδήμος στις προγραμματικές του δηλώσεις ως πρωθυπουργός έσπευσε να ξεκαθαρίσει ότι δεν είναι πολιτικός. Ωστόσο, η σχέση του με την ελληνική πολιτική σκηνή και τους εκπροσώπους της έχει σημασία. Όταν το 1993 ο κ. Παπαδήμος ανέλαβε υποδιοικητής και το επόμενο έτος διαδέχθηκε τον Ι. Μπούτο ως διοικητής της Τράπεζας της Ελλά-

Οι... παροικούντες τα παλιά λημέρια της Ν.Δ. στη Ρηγίλλης θυμούνται ότι το όνομά του είχε προταθεί και στον Κώστα Καραμανλή επί πρωθυπουργίας του για το υπουργείο Οικονομικών, αλλά τελικά το σενάριο αυτό δεν προχώρησε

Κατά τη διάρκεια της θητείας του στην ΕΚΤ διατηρούσε άριστες σχέσεις τόσο με τον Ζαν-Κλοντ Τρισέ όσο και με τον προκάτοχό του Βιμ Ντούιζενμπεργκ. «Κατά τη διάρκεια των συνεντεύξεων Τύπου μοιραζόταν πάντα το πόντιουμ με τον πρόεδρο. Όμως, ποτέ δεν έκλεψε το σόου του προϊσταμένου του», γράφει η γερμανική «Χάντελσμπλατ» δος, ισχυροποιήθηκε και ο δεσμός του με τον Ανδρέα Παπανδρέου, καθώς για να καταλάβει τη θέση αυτή έγιναν θετικές εισηγήσεις στον τότε πρωθυπουργό από τους Α. Λιβάνη και Αλ. Παπαδόπουλο. Μπορεί επίσης κάποιοι να μην το γνωρίζουν, αλλά οι... παροικούντες τα παλιά λημέρια της Ν.Δ. στη Ρηγίλλης θυμούνται ότι το όνομα του Λουκά Παπαδήμου είχε προταθεί και στον Κώστα Καραμανλή επί πρωθυπουργίας του για το υπουργείο Οικονομικών, αλλά τελικά το σενάριο αυτό δεν προχώρησε. Ωστόσο, το πρώτο διάστημα της διακυβέρνησης Καραμανλή οι σχέσεις της τότε κυβέρνησης με τον κ. Παπαδήμο χαρακτηρίζονταν από ψυχρότητα, καθώς ο κορυφαίος τραπεζίτης αμφισβητούσε στο παρασκήνιο τη μέθοδο της απογραφής. Οι σχέσεις αποκαταστάθηκαν στη συνέχεια, καθώς η τροπή που πήρε η χρηματοπιστωτική κρίση δημιούργησε την ανάγκη στο οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης να αναζητήσει στηρίγματα και συνομιλητές στην Ευρώπη. Έτσι, διαμορφώθηκε «γέφυρα» μεταξύ των δύο πλευρών. Ένας από τους ανθρώπους που τρέφει ιδιαίτερη εκτίμηση στο σημερινό πρωθυπουργό είναι ο πρώην πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Μάλιστα, το 2009 ο κ. Μητσοτάκης πρότεινε στον Γ. Παπανδρέου να προχωρήσει άμεσα σε ανασχηματισμό, συμπεριλαμβάνοντας στη νέα κυβέρνηση και πρόσωπα εγνωσμένου κύρους που θα μπορούσαν να κερδίσουν και πάλι το σεβασμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης και να αποκαταστήσουν ταχέως τη χαμένη αξιοπιστία της χώρας. Σύμφωνα με τον πρώην πρωθυπουργό, τέτοιου είδους πρόσωπο ήταν ο Λουκάς Παπαδήμος. Με κανέναν ωστόσο άλλο πολιτικό δεν συνέδεσε την πορεία του τόσο όσο με τον Κώστα Σημίτη, ο οποίος επανέρχεται στην επικαιρότητα πρωτίστως μέσω του συστήματος μιας οικονομικής ελίτ, η οποία συνεργάστηκε τότε, θα συνεργαστεί και τώρα, ή τουλάχιστον θα το επιδιώξει. Ο Κώστας Σημίτης θα είναι ωσεί παρών το επόμενο διάστημα.

056_063_PAPADHMOS 12/2/11 1:33 AM Page 63

064_069_MARC ROCHE 12/2/11 1:38 AM Page 64

Τα δύο βιβλία του Μαρκ Ρος που κυκλοφορούν στην Ελλάδα από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο»

”

Μαρκ Ρος

Είναι ανήθικο άνθρωποι των τραπεζών να γίνονται πρωθυπουργοί Συνέντευξη στη Μαρία Καρρά

64 crash Δεκέμβριος/2011

064_069_MARC ROCHE 12/2/11 1:38 AM Page 65

Οι επενδυτικές τράπεζες αλλά και οι τράπεζες γενικότερα έχουν εισβάλει στην πολιτική. Το βλέπουμε σήμερα με τον Μάριο Μόντι, ο οποίος τοποθετήθηκε πρωθυπουργός της Ιταλίας και ήταν πρώην σύμβουλος της Goldman Sachs το 2005. Το βλέπουμε, όμως, και με το δικό σας πρωθυπουργό

”

και διαφάνειας και που ο ίδιος αποκαλεί «σκιώδη οικονομία». Αυτή άλλωστε μπαίνει στο στόχαστρό του στο νέο βιβλίο του που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τίτλο «Καπιταλισμός εκτός Νόμου: Η Οικονομία του Παρασκηνίου». Αυτή τη φορά δεν συναντηθήκαμε κατ’ ιδίαν, αφού οι υποχρεώσεις του τον κρατούσαν στο Λονδίνο. Ωστόσο, δέχτηκε σχεδόν αμέσως να μου μιλήσει –έστω και τηλεφωνικά– και να απαντήσει στα ερωτήματά μου, με την ίδια –θυμάμαι– ήρεμη και σταθερή φωνή, για το νέο του βιβλίο, την κρίση στην Ευρώπη, τα νέα πρόσωπα στην ευρωπαϊκή πολιτική –και όχι μόνο– σκηνή, το μέλλον της Ελλάδας αλλά ΚΑΙ για… τις τράπεζες. Αυτές που λειτουργούν σε αυτό που ο ίδιος αποκαλεί «σκιώδη οικονομία», που είναι πλέον πολύ μεγάλες για να αντι-

▲ ▲

να βασικό χαρακτηριστικό του Μαρκ Ρος είναι η επιμονή του. Το διέκρινα από την πρώτη μας κιόλας συνάντηση, πριν από μερικούς μήνες, όταν είχε έρθει τότε στην Αθήνα για να προωθήσει το βιβλίο του «Η Τράπεζα: Πώς η Goldman Sachs κυβερνά τον κόσμο». Τότε είχε παραχωρήσει συνέντευξη στο περιοδικό «Crash» και στον Γιώργο Τράγκα, δίνοντας μια γερή πρώτη γεύση, όχι μόνο για το περιεχόμενο του βιβλίου του, αλλά και για… τα επόμενα που θα ακολουθούσαν. Όχι, δεν έχει βάλει στο μάτι –ειδικά– την Goldman Sachs, ούτε θα έλεγα τις περισσότερες τράπεζες αυτού του είδους, αλλά τον απασχολεί περισσότερο το γενικότερο πλαίσιο μέσα στο οποίο αυτές λειτουργούν, ένα πλαίσιο που στερείται κανόνων

μετωπιστούν, με αποτέλεσμα να έρχονται σε σύγκρουση με την πολιτική εξουσία της Ευρώπης. «Σήμερα έχουμε δύο ειδών οικονομίες. Μία η οποία λειτουργεί υπό καθεστώς διαφάνειας και ελέγχου, η οποία είναι χρήσιμη στην κοινωνία και την οποία εγώ αποκαλώ η “οικονομία του φωτός” και η άλλη, η “σκιώδης οικονομία”, ή αλλιώς η “οικονομία του παρασκηνίου”, η οποία δεν ελέγχεται, δεν ρυθμίζεται από κανέναν, δεν έχει καμία κοινωνική χρησιμότητα και, δυστυχώς, είναι πολύ μεγάλη. Αυτή είναι που προκαλεί αυτό που ζούμε σήμερα, τη συστημική κρίση». Με αυτό το σχόλιό του έδωσε το βασικό μήνυμα του νέου του βιβλίου… Και τώρα, όπως και στο προηγούμενο βιβλίο σας, αλλά και στην πρόσφατη αρθρογραφία σας, αναφέρεστε συχνά στα λόμπι των τραπεζών. Λέτε ότι αυτοί πάντα πετυχαίνουν τους στόχους τους. Ποιος –κατά την άποψή σας– είναι ο απώτερος στόχος τους; Συμμερίζεστε την άποψη ότι θέλουν τον έλεγχο της Ευρώπης; «Αυτό που μπορώ να πω σίγουρα είναι ότι ΔΕΝ θέλουν να ελέγχονται. Αυτό είναι ο πρωταρχικός τους στόχος. Η διάθεσή τους άλλωστε φανερώνεται και από την “εχθρικότητα” που παρουσιάζει τελευταία το Σίτι του Λονδίνου και η Γουόλ Στριτ, οι οποίοι επιτίθενται στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές. Δεν θέλουν τον έλεγχο και κάνουν τα πάντα γι’ αυτό. Ο δεύτερος στόχος τους είναι να διατηρήσουν τα μπόνους τους. Και για να το επιτύχουν αυτό, θα πρέπει να παίρνουν ρίσκα. Κι εκεί βρίσκεται ο μεγάλος κίνδυνος. Το είδαμε το 2008 με τα ενυπόθηκα δάνεια υψηλού κινδύνου, πράξη η οποία όμως απέφερε μεγάλα μπόνους στα στελέχη, ΑΛΛΑ και οδήγησε στη μετέπειτα έκρηξη! Και σήμερα βλέπουμε ακριβώς το ίδιο με το δημόσιο χρέος. Στο μεταξύ, τα λόμπι των τραπεζών δεν θέλουν –γιατί δεν τους συμφέρει ούτε τους αποφέρει τα προσδοκώμενα κέρδη– να χρηματοδοτήσουν την πραγματική οικονομία, να δανείσουν χρήματα σε μικρές επιχειρήσεις ή σε επενδυτές. Οπότε για να καταλήξω: οι στόχοι τους τώρα και στο απώτερο μέλλον δεν είναι κάποιο σενάριο συνωμοσίας για να κυβερνήσουν τον κόσμο, όπως πολλοί θέλουν να πιστεύουν, αλλά θέλουν να κάνουν τα πάντα για να προστατεύσουν τα συμφέροντά τους! Τα οποία, σημειωτέον, δεν είναι τα ίδια με αυτά της κοινωνίας. Αυτά τα μεγάλα τραπεζικά λόμπι, άλλωστε, δεν έχουν καμία κοινωνική χρησιμότητα, δεν συμβάλλουν στην ανάπτυξη της πραγματικής οικονομίας. Δεν είναι δηλαδή τράπεζες που δίνουν δάνεια σε καταναλωτές και επιχειρήσεις, εξασφαλίζουν ρευστότητα στην οικονομία, που έχουν προγράμματα διαχείρισης αποταμιεύσεων κ.ά. Αυτό το κάνουν οι εμπορικές τράπεζες, που όμως δεν… φέρνουν λεφτά. Λεφτά και κέρδος, όπως το εννοούν αυτοί, φέρνουν μόνο οι επενδυτικές τράπεζες και αυτό που εγώ αποκαλώ “σκιώδες τραπεζικό σύστημα” ή “οικονομία του παρασκηνίου”». Και η Ευρώπη τι κάνει γι’ αυτό; Είναι «καταδικασμένη» μπροστά σε αυτά τα σκοτεινά συμφέροντα των τραπεζών; Υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν ότι οι πολιτικοί της ΕυΔεκέμβριος/2011

crash

064_069_MARC ROCHE 12/2/11 1:39 AM Page 66

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

ρώπης, με τον τρόπο που λειτουργούν, ουσιαστικά εξυπηρετούν περισσότερο τα συμφέροντα των τραπεζών, αντί των πολιτών… «Είναι εντελώς ξεκάθαρο ότι τα κράτη-έθνη από μόνα τους δεν έχουν πλέον τη δύναμη να αντισταθούν σε αυτά τα τεράστια τραπεζικά λόμπι. Εάν δείτε τη Γαλλία, θα δείτε τρία τεράστια τραπεζικά ιδρύματα, την BNP PARIBAS, τη SOCIETE GENERALE και την CREDIT AGRICOLE. Τι μπορεί να κάνει μια κυβέρνηση απέναντί τους; Τίποτα. Απολύτως τίποτα. Οπότε η ελπίδα είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση. Μόνο αυτή θα μπορούσε συνολικά να επιβάλλει ρυθμιστικό πλαίσιο και κάποιον έλεγχο στις τράπεζες αυτές. Αυτό όμως θα δημιουργούσε πρόβλημα στη λειτουργία του Σίτι. Οι τραπεζίτες δεν το θέλουν και –όσο μπορούν– δεν θα το επιτρέψουν, αλλά υπάρχει και ένα άλλο εμπόδιο. Οι επενδυτικές τράπεζες αλλά και οι τράπεζες γενικότερα έχουν εισβάλει στην πολιτική. Το βλέπουμε σήμερα με τον Μάριο Μόντι, ο οποίος τοποθετήθηκε πρωθυπουργός της Ιταλίας και ήταν πρώην σύμβουλος της Goldman Sachs το 2005. Το βλέπουμε όμως και με το δικό σας πρωθυπουργό. Ο Λουκάς Παπαδήμος ήταν ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος το 2002, την περίοδο δηλαδή που η χώρα σας έκανε τη συμφωνία με την Goldman Sachs, για να αφαιρέσετε ένα μέρος του ελληνικού δημόσιου χρέους. Επί κυβέρνησης Κώστα Σημίτη. Οπότε, σήμερα, έχουμε δύο χώρες της Ε.Ε. οι οποίες έχουν βάλει για πρωθυπουργούς “ανθρώπους των τραπεζών”. Αυτό είναι ανήθικο». Προς το παρόν μιλάμε για δύο χώρες… Στο μέλλον δεν ξέρουμε πόσους ακόμη θα έχουμε… (Γέλια.) «Ναι, όντως, αυτό δεν το ξέρουμε. Για παράδειγμα, να σας πω ότι ο επικεφαλής σύμβουλος του Ντέιβιντ Κάμερον είναι πρώην στέλεχος της Morgan Stanley. Επίσης, ο Τόνι Μπλερ εργάζεται πλέον για την J&P Morgan». Διάβασα το πρόσφατο άρθρο σας στη «Le Monde», όπου κάνετε λόγο για ένα «δίκτυο επιρροής των ανθρώπων της Goldman Sachs» που απλώνεται στην Ευρώπη… Πιστεύετε ότι η Ευρωζώνη βρίσκεται υπό το καθεστώς μιας νομισματικής συνωμοσίας; «Όχι, όχι. Δεν πιστεύω στις συνωμοσίες. Είναι συμπτωματικό ότι αυτή τη χρονική στιγμή, σε τρεις περιοχές της Ευρώπης, υπάρχουν “άνθρωποι της Goldman Sachs”. Στην ΕΚΤ ο Ντράγκι, στην Ιταλία ο Μόντι και στην Ελλάδα ο Παπαδήμος (σ.σ.: ήταν επικεφαλής της ΤτΕ την περίοδο αγοράς των swaps από την Goldman Sachs). Υποθέτω, προσωπική μου άποψη είναι λοιπόν, ότι η Goldman Sachs είναι μάλλον αμήχανη γι’ αυτό». Δεν είναι κάτι περισσότερο από μια σύμπτωση δηλαδή; «Όχι. Είναι καθαρά μια σύμπτωση. Δεν έχουν κάνει κάτι για να πιέσουν, να σπρώξουν προς αυτή την κατεύθυνση. Μάλλον θα έλεγα ότι τους φέρνει και σε δύσκολη θέση, τους προκαλεί αμηχανία, διότι δημιουργεί μια αμφισβήτηση, για το ρόλο τους στην Ευρώπη. Αλλά την ίδια ώρα, οι τρεις άνθρωποι εν προκειμένω δεν παραπονέθηκαν ποτέ για ό,τι έκα66 crash Δεκέμβριος/2011

ναν για την Goldman Sachs. Και βέβαια δεν μπορεί να πει κανείς ότι έκαναν κάτι… παράνομο, αλλά υπάρχει ένα ερώτημα “ηθικής”. Τι έκαναν για την Goldman Sachs; Γιατί ποτέ δεν έχουν πει δημοσίως τι τους συνδέει με την Goldman Sachs; Γιατί, για παράδειγμα, ο κ. Μόντι, που έχει δώσει συνεντεύξεις και συνεντεύξεις, δεν έχει “τύχει” ποτέ να το αναφέρει; Ότι ήταν σύμβουλος από το 2005 της εν λόγω επενδυτικής τράπεζας; Γιατί ο Ότμαρ Ίσινγκ, πρώην πρόεδρος της Bundesbank, πρώην επικεφαλής οικονομολόγος της ΕΚΤ, που έχει γράψει πολυάριθμα άρθρα στους “Financial Times”, καταδικάζοντας τη βοήθεια που λαμβάνει η Ελλάδα από τηn Ευρώπη, ποτέ δεν έχει πει ότι ήταν σύμβουλος της Goldman;» Να δεχτούμε ότι όντως δεν είναι «παράνομη» η συνεργασία τους στο παρελθόν με την Goldman Sachs και ότι είναι «ηθικό» το ζήτημα. Ωστόσο, ο κ. Παπαδήμος, για παράδειγμα, ήταν πρόεδρος της ΤτΕ την περίοδο της αγοράς των (swaps) από την Goldman Sachs, για να «αφαιρεθεί» λογιστικά χρέος από τα στοιχεία της Ελλάδας. Μια πρακτική που δεν είναι «παράνομη» με την απόλυτη έννοια του όρου, ωστόσο έχει «καταδικαστεί» δημόσια από τους Ευρωπαίους εταίρους μας ως «μη νόμιμη». Άλλωστε, και ο κ. Σαρκοζί είπε δημόσια ότι μπήκαμε στην Ευρωζώνη χρησιμοποιώντας πλαστά στοιχεία, στα οποία εμπεριέχονται και τα swaps της Goldman Sachs… Μήπως τελικά δεν είναι μόνο θέμα «ηθικής»;

«Κοιτάξτε. Όπως ξέρετε, δεν έχει υπάρξει οποιαδήποτε μήνυση από την Ευρωπαϊκή Ένωση εναντίον του κ. Παπαδήμου ή του κ. Σημίτη, για ό,τι έκαναν τότε με τα swaps. Διότι εντέλει αυτοί είναι και οι υπεύθυνοι για την αγορά του προϊόντος αυτού. Η Goldman Sachs απλώς τους προσέγγισε για να τους πουλήσει ένα προϊόν της, αλλά αυτοί είναι που στο τέλος έκαναν την επιλογή να το αγοράσουν. Τότε κανένας δεν το καταδίκασε αυτό ως παράνομο… Η Ευρώπη δεν είπε τίποτε… Τότε…» Δεν το βρίσκετε λίγο αντιφατικό όλο αυτό; Να αποκαλούν πλαστά –δηλαδή παράνομα– τα οικονομικά μας στοιχεία με τα οποία εισήλθαμε στην Ευρωζώνη και στην ουσία να μη θεωρούν ταυτόχρονα ότι η πράξη αγοράς των swaps είναι παράνομη, ώστε να έχει και τις ανάλογες συνέπειες τόσο απέναντι στους ανθρώπους που τα αγόρασαν όσο και απέναντι στην τράπεζα που τα πουλάει; «Κοιτάξτε. Κάτι τέτοιο θα ήταν, θα έλεγα, μια απόφαση της Ευρώπης, μια απόφαση της Ελλάδας. Νομίζω, όμω,ς ότι τώρα, εξαιτίας της κρίσης που βιώνουμε στην Ευρώπη, κανένας δεν θα ήθελε να επανέλθει σε ό,τι έγινε στο παρελθόν. Είναι αρκετά ξεκάθαρο ότι αυτό ενδυναμώνει την πάγια άποψη που έχω, εδώ και καιρό, αναφέρει, ότι δηλαδή, δυστυχώς, κανένας τραπεζίτης και κανένας πολιτικός δεν έχει τιμωρηθεί για ό,τι έγινε το 2008 στις ΗΠΑ, αλλά και για ό,τι γίνεται σήμερα στην Ευρώπη. Το ίδιο ισχύει και στην Αγγλία». Καλή ερώτηση, αλλά απάντηση δεν έχουμε...

Ξέρετε ποιος ανέλαβε να γίνει ο επόμενος «πωλητής» του «ελληνικού swap», καθώς θεωρήθηκε «επιτυχημένο» προϊόν; Ο Μάριο Ντράγκι. Όταν το 2002 ο Ντράγκι ξεκίνησε τη συνεργασία του με την Goldman Sachs, μέρος της δουλειάς του ήταν οι πωλήσεις αυτού του προϊόντος σε άλλες χώρες(!)

064_069_MARC ROCHE 12/2/11 1:39 AM Page 67

Δεν έχει υπάρξει οποιαδήποτε μήνυση από την Ευρωπαϊκή Ένωση εναντίον του κ. Παπαδήμου ή του κ. Σημίτη για ό,τι έκαναν τότε με τα swaps. Διότι εντέλει αυτοί είναι και οι υπεύθυνοι για την αγορά του προϊόντος αυτού. Η Goldman Sachs απλώς τους προσέγγισε για να τους πουλήσει ένα προϊόν της

”

(Γέλια.) Σε κάθε περίπτωση, πιστεύετε ότι οι κ. Ντράγκι, Μόντι και Παπαδήμος, κατέχοντας πλέον «σημαντικές θέσεις» στην Ευρώπη, από άποψη πολιτικής εξουσίας και αποφάσεων, έχουν πραγματικά ξεκόψει τους δεσμούς τους από την Goldman Sachs ή θα μπορούσαν να «εργάζονται» για τα συμφέροντα της εν λόγω τράπεζας; «Δεν ξέρω. Είναι αρκετά ξεκάθαρο ότι η Goldman Sachs είναι μια πολύ καλή τράπεζα, φανταστική, (σ.σ.: αναφέρει με εμφατικό τρόπο)! Θα έλεγα ότι αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι ξέρει πολύ καλά να διαλέγει τα στελέχη της και τους συνεργάτες της. Τώρα, εάν τα άτομα αυτά συνεχίζουν να σχετίζονται, να έχουν επαφές με την Goldman Sachs, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, εγώ δεν το ξέρω. Δεν έχω αποδείξεις γι’ αυτό και ούτε μπορώ να το εικάσω. Αλλά ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ τον Μάριο Ντράγκι, για παράδειγμα, να παίρνει στο τηλέφωνο το πρώην αφεντικό του και πρόεδρο της Goldman Sachs και να του μεταφέρει την πληροφορία πότε σκοπεύει να μειώσει ή να αυξήσει τα επιτόκια. Δεν το πιστεύω αυτό. Ωστόσο, το γεγονός ότι άτομα από το τραπεζικό σύστημα εισέρχονται στην πολιτική σκηνή της Ευρώπης και σε θέσειςκλειδιά γεννά μείζον “ηθικό” θέμα». Γιατί, κατά την άποψή σας, μια χώρα όπως η Ελλάδα, με ΑΕΠ που δεν ξεπερνά το 0,3% του ευρωπαϊκού, αποτελεί ένα «κελεπούρι» για έναν οικονομικό κολοσσό όπως η Goldman Sachs; Θέλω να πω, γιατί εξαρχής να ασχολη-

«Δεν πιστεύω στις συνωμοσίες. Είναι συμπτωματικό ότι αυτή τη χρονική στιγμή, σε τρεις περιοχές της Ευρώπης, υπάρχουν “άνθρωποι της Goldman Sachs”» θεί μια τόσο μεγάλη τράπεζα με μια τόσο μικρή χώρα, εάν πρέπει να απορρίψουμε τις θεωρίες συνωμοσίας περί εξουσίας και είναι καθαρά μόνο θέμα οικονομικό; Θα είχαν τόσο σημαντικό κέρδος να βγάλουν από μια τόσο μικρή χώρα, βάσει πάντα των στοιχείων του ΑΕΠ ως επί του ποσοστού του ευρωπαϊκού; «Κι όμως. Είναι πολύ απλό. Ένα τραπεζικό στέλεχος της Goldman Sachs, που είναι στο Λονδίνο και ονομάζεται Άντι Λουδιάδη –το έχω αναφέρει και στο προηγούμενο βιβλίο μου–, σκέφτεται τη δημιουργία ενός προϊόντος για να μειώσει-εξαφανίσει μέρος του χρέους μιας χώρας, βγάζοντάς το ουσιαστικά εκτός ισοζυγίου. Η κ. Λουδιάδη “γέννησε” αυτό το προϊόν. Έτσι λοιπόν είναι φυσικό η κυρία αυτή να προσπαθήσει να πουλήσει το προϊόν της σε χώρες που γνωρίζει καλά. Όπως η Ελλάδα! Γιατί άλλωστε το ξέρετε, η κ. Λουδιάδη είναι ελληνικής καταγωγής. Αυτό νομίζω ότι έγινε. Οπότε, η κ. Λουδιάδη πηγαίνει στην Ελλάδα και συναντά τον Σημίτη και τον υπουργό Οικονομικών του και τους λέει: “Μπορώ να ξεφορτωθώ ένα μέρος του χρέους της χώρας σας”. Η ελληνική πλευρά ακούει την πρότασή της, την αποδέχεται, αγοράζει το προϊόν και μάλιστα πληρώνει την Goldman Sachs αδρά για τις υπηρεσίες της… Αυτό ήταν όλο». Ναι, αυτό είναι γνωστό, αλλά… «Αυτό που έχει ενδιαφέρον είναι η συνέχεια. Αμέσως μετά από αυτή την πώληση η κ. Λουδιάδη προήχθη, το οποίο ήδη γεννά αρκετά ηθικά ερωτήματα. Έκανε προφανώς πολύ καλή δουλειά για την Gold-

▲ ▲

Τρεις άνθρωποι των τραπεζών σε θέσεις-κλειδιά στην Ευρώπη… Και βέβαια δεν μπορεί να πει κανείς ότι έκαναν κάτι «παράνομο», αλλά υπάρχει ένα ερώτημα «ηθικής»: Τι έκαναν για την Goldman Sachs; Γιατί ποτέ δεν έχουν πει δημοσίως τι τους συνδέει με την Goldman Sachs;

man Sachs με την πώληση αυτού του προϊόντος στην Ελλάδα και η τράπεζα για να της το ανταποδώσει την κάνει επικεφαλής της ασφαλιστικής εταιρείας της Goldman Sachs. Τι απέγινε λοιπόν το προϊόν της μετά; Ένα άλλο πρόσωπο θα γίνει στη συνέχεια ο “πωλητής” αυτού του swap σε άλλες χώρες, διότι θεωρήθηκε –μετά την πώλησή του στην Ελλάδα– ως ένα πολλά υποσχόμενο και επιτυχημένο προϊόν. Ξέρετε λοιπόν ποιος ήταν ο επόμενος πωλητής αυτού; Ο Μάριο Ντράγκι. Όταν το 2002 ο Ντράγκι ξεκίνησε τη συνεργασία του με την Goldman Sachs, μέρος της δουλειάς του ήταν οι πωλήσεις αυτού του προϊόντος (swap) σε άλλες χώρες». Ξέρετε εάν το πούλησε και σε ποιες χώρες το προϊόν αυτό; Ή μήπως η Ελλάδα ήταν η αρχή και το τέλος του πειράματος αυτού; «Δεν έχω ιδέα. Υπάρχουν πολλά πράγματα που δεν ξέρουμε, διότι η Goldman Sachs δεν ανέφερε τίποτε, ποτέ γι’ αυτό… Έχει αναφέρει μόνο ότι αυτό το προϊόν υπάρχει και σε άλλες χώρες, ασφαλώς χωρίς να δώσουν περαιτέρω στοιχεία…» Θέλω να μιλήσουμε για το ρόλο των οίκων αξιολόγησης. Έχετε διατυπώσει την άποψη ότι δύσκολα θα μπορεί ποτέ κανείς να ελέγξει τη λειτουργία τους. Ωστόσο, έτσι όπως έχει η κατάσταση στην Ευρώπη σήμερα, που είναι τεταμένη, που η μία υποβάθμιση έρχεται μετά την άλλη στις αδύναμες χώρες, και όχι μόνο (σ.σ.: έκαναν και «λάθος» για τη Γαλλία), βλέπετε την Ευρώπη σε θέση να μπορεί να θέσει κανόνες, να μειώσει την επιρροή τους στις αγορές; «Δεν το βλέπω πιθανό. Θα έλεγα όχι. Η ιδέα να δημιουργήσει η Ευρώπη ένα δικό της οίκο αξιολόγησης δεν έχει νόημα. Γιατί θα δημιουργήσει την υποψία ότι εξαρτάται από τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Άλλωστε, το μεγάλο θέμα με τον όποιο οίκο αξιολόγησης σήμερα είναι ότι πληρώνεται από τον πελάτη προκειμένου να τον αξιολογήσει. Το πρόβλημα λοιπόν σήμερα είναι ότι έχουμε ολιγοπώλιο στον τομέα αυτό. Έχουμε μόνο τρεις οίκους αξιοΔεκέμβριος/2011

crash 67

064_069_MARC ROCHE 12/2/11 1:39 AM Page 68

«Ξέρετε λοιπόν ποιος ήταν ο επόμενος πωλητής του προϊόντος της κ. Λουδιάδη της Goldman; Ο Μάριο Ντράγκι», λέει ο Μαρκ Ρος λόγησης. Και την ίδια ώρα αυτοί οι οίκοι λένε: “Λοιπόν, μας κατηγορήσατε ότι ήμασταν πολύ «μαλακοί» στις αξιολογήσεις μας το 2008, ότι δεν εκτιμήσαμε σωστά τα στοιχεία τότε, δεν προβλέψαμε την κρίση και τώρα μας κατηγορείτε ότι είμαστε πολύ σκληροί με τις χώρες. Δεν μπορούμε να είμαστε και τα δύο”, λένε. Και ταυτόχρονα δηλώνουν ότι απλώς αναλύουν τα οικονομικά στοιχεία και ότι δεν κάνουν συστάσεις στους επενδυτές.(!) Οπότε μία λύση που θα έβλεπα είναι να έχουμε περισσότερους οίκους αξιολόγησης, ιδιωτικούς, για να υπάρχει μεγαλύτερος ανταγωνισμός, ή απλώς αφήνουμε την κατάσταση ως έχει και ελπίζουμε ότι οι αγορές δεν θα στηρίζονται αποκλειστικά σε όσα λένε οι οίκοι για να κάνουν τις τοποθετήσεις τους». Δηλαδή δεν βλέπετε καμία «σκοπιμότητα» στις αξιολογήσεις τους; Ξέρετε τι συμβαίνει; Γίνεται πρώτα μια αρνητική πρόβλεψη για μια χώρα, ακολουθεί η εκτίναξη των spreads και των ασφαλίστρων κινδύνου, η αύξηση των επιτοκίων δανεισμού της χώρας και αμέσως μετά έρχεται η… αγκαλιά του ΔΝΤ. Όπως στην περίπτωση της Ελλάδας και της Πορτογαλίας. Αυτό το έργο επαναλαμβάνεται στην Ευρώπη… Είναι όλο αυτό μια αλληλουχία συμπτώσεων ή ένα «οργανωμένο σχέδιο» επίθεσης των οίκων στην Ευρώπη; «Εγώ νομίζω ότι οι οίκοι δεν θα έπρεπε να αξιολογούν χώρες που βρίσκονται σε δυσκολία. Όταν μια χώρα δεν τα πάει καλά, είναι γελοίο να βάζεις “βαθμό”, γιατί η αξιολόγηση αυτή απλώς επιδεινώνει την κατάσταση. Αυτή είναι η μόνη λύση που θα έβλεπα. Για τα υπόλοιπα θα έλεγα ότι, ΔΥΣΤΥΧΩΣ, αυτή είναι η δομή του οικονομικού μας συστήματος σήμερα». Τι πιστεύετε για τα διάφορα hudge funds και για το ρόλο που αυτά έχουν παίξει στη σημερινή κρίση που βιώνουμε στην Ευρώπη; Ξέρετε, κυκλοφορούν σενάρια για ανθρώπους, όπως ο Σόρος, ο Τόμσεν, που βρίσκονται σε κάποια από αυτά, ότι παίζουν περίεργα παιχνίδια στην πλάτη του ευρώ… Σχετική αναφορά γίνεται και στο νέο σας βιβλίο «…Ο Σόρος, η μεταμόρφωση του διαβόλου, ένας φανατικός κερ68 crash Δεκέμβριος/2011

δοσκόπος, η αιχμή του δόρατος ενός υποτιθέμενου εβραϊκού λόμπι, δεν θέλει το ευρώ και γι’ αυτό χτυπά τον αδύναμο κρίκο του, που είναι η Ελλάδα…» «Κατ’ αρχήν να ξεκαθαρίσω κάτι. Το απόσπασμα που αναφέρατε δεν το λέω εγώ μέσα στο βιβλίο μου ως συμπέρασμα, αλλά είναι η μεταφορά του λόγου ενός άλλου ανθρώπου. Ας είμαστε όμως πολύ ξεκάθαροι. Ξέρω ότι αυτοί που διοχετεύουν τέτοιες απόψεις είναι αυτό που λέω εγώ “φαν των θεωριών συνωμοσίας”, γύρω από το ρόλο των εβραϊκών λόμπι, των γερμανικών λόμπι κ.λπ. Εγώ θα το επαναλάβω. Δεν πιστεύω τόσο στις θεωρίες συνωμοσίας. Για το πρόσωπο αυτό συγκεκριμένα, τον κ. Σόρος, πρέπει να πω ότι εγώ προσωπικά δεν τον γνωρίζω, δεν τον έχω συναντήσει ποτέ, απλώς ξέρω ότι είναι επικεφαλής ενός μεγάλου hudge fund. Είναι κερδοσκόπος και, όπως όλοι οι κερδοσκόποι, κυνηγάει το κέρδος… Σε κάθε περίπτωση όμως πρέπει να σας πω ότι τα hudge funds έχουν παίξει έναν πολύ μικρό ρόλο στην κρίση του 2008 και καθόλου ρόλο στην τωρινή κρίση». Τι προβλέπετε ότι θα γίνει στην Ιταλία; Θα έχει την τύχη της Ελλάδας και θα αποφύγει την αγκαλιά του ΔΝΤ ή μήπως η μετάδοση της ασθένειας θα συνεχιστεί και στη Γαλλία; «Στην παρούσα φάση δεν μπορούμε να πούμε πολλά, ούτε να προβλέψουμε. Όλα θα εξαρτηθούν από το πώς θα χειριστεί την κατάσταση ο Μόντι στην Ιταλία, αλλά και από τις κινήσεις της Γαλλίας. Είμαστε στη μέση αυτού του πράγματος,

Η οικονομία του παρασκηνίου, η σκιώδης οικονομία, είναι πολύ μεγάλη σήμερα. Δεν ελέγχεται, δεν ρυθμίζεται και είναι αυτή που προκαλεί αυτό που βιώνουμε σήμερα: τη συστημική κρίση

αυτής της δίνης και είναι δύσκολο να δούμε πολύ μακριά… Εγώ γενικά είμαι αισιόδοξος ότι ως Ευρώπη θα καταφέρουμε να βγούμε από αυτή την κρίση, αλλά θα πάρει πολύ, πολύ καιρό και μεγάλη προσπάθεια. Μια ολόκληρη γενιά ανθρώπών θα πρέπει να θυσιαστεί, γιατί δεν θα μπορεί να βρει δουλειά. Αλλά αυτό που θα προκύψει στο τέλος – πιστεύω εγώ– θα είναι μια ισχυρότερη Ευρωζώνη, όπου όλοι μας θα ζούμε μέσα σε αυτήν, αλλά πάντα με βάση τα μέσα που διαθέτουμε. Δεν θα χρεοκοπήσουμε, αλλά και δεν θα μπορούμε να ζούμε ξοδεύοντας περισσότερα από όσα αντέχει η τσέπη μας, ως άτομα αλλά και ως κοινωνίες». Σε αυτό το μέλλον βλέπετε και την Ελλάδα μέσα; «Είναι, κατά την άποψή μου, τελείως εκτός συζήτησης το θέμα να βγει η Ελλάδα από την Ευρωζώνη. Η Ελλάδα είναι μέλος της Ευρώπης, μέλος της ζώνης του ευρώ. Εάν η Ελλάδα πάρει τα απαραίτητα μέτρα που της ζητούν οι Ευρωπαίοι εταίροι της, δηλαδή την περικοπή των δαπανών, την αναδιαμόρφωση του δημόσιου τομέα, την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, την καταπολέμηση της διαφοράς, την ενίσχυση της διαφάνειας, προχωρήσει με τις ιδιωτικοποιήσεις κ.λπ., θα τα καταφέρει. Και αυτό θα είναι προς όφελος όλων. Αλλά υπάρχει μια θεμελιώδης αρχή στην Ευρώπη: όταν ένα κράτοςμέλος της Ε.Ε. βρίσκεται σε δυσκολία και πνίγεται, το βοηθάς. Οι Βρετανοί, για παράδειγμα, δεν το καταλαβαίνουν αυτό. Την έννοια της αλληλεγγύης, ανάμεσα στους κόλπους της Ευρώπης». Θα ήθελα πολύ να συμμεριστώ την αισιοδοξία σας, αλλά υπάρχουν φωνές που προσπαθούν πολύ περισσότερο για το αντίθετο… «Τα οικονομικά συστήματα θα πρέπει να αποδεχθούν ότι η Ελλάδα δεν θα μπορέσει να αποπληρώσει στο έπακρο όλα της τα χρέη. Είναι τόσο απλό. Θα πρέπει να αποδεχτούν κάποιες απώλειες. Αλλά μην έχετε καμία αμφιβολία, για πολιτικούς λόγους, για ψυχολογικούς λόγους και για οικονομικούς λόγους, η Ελλάδα θα παραμείνει στην Ευρωζώνη. Αλλά πρώτα θα πρέπει να περάσει, όπως ήδη περνάει, δύσκολες στιγμές. Όπως και η Ιταλία άλλωστε, η Ισπανία και –θα το δείτε– ΚΑΙ η Γαλλία».

064_069_MARC ROCHE 12/2/11 1:39 AM Page 69

070_077_SHMITHS 12/2/11 11:44 PM Page 70

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΚωΣΤΑΣ ΣΗΜΙΤΗΣ

Ο ανθρωποφοβικός

...«ΒΟΜΒΙΣΤΗΣ» της ΝΤΟΪΤΣΕ που ΜΑΦΙΑ έγινε πρωθυπουργός 70 crash Δεκέμβριος/2011

070_077_SHMITHS 12/2/11 11:44 PM Page 71

Όλη η πολιτική, αλλά και η προσωπική, διαδρομή του είναι τόσο αντιφατική, που σε κάθε μεγάλο γεγονός γεννούσε λίγες φιλίες και πολύ περισσότερες αμφιβολίες, ακόμη και αντιπάθειες του Παναγιώτη Τζένου Φωτογραφίες αρχείου: Δημήτρης Αλεξιάδης

Κυβέρνησε με όρους απόλυτου κυρίαρχου Ο Κώστας Σημίτης κυβέρνησε σε μια κρίσιμη περίοδο τη χώρα με όρους απόλυτου κυρίαρχου στο πολιτικό παιχνίδι. Ακόμα και κατά τη δεύτερη θητεία του, όταν η εκλογική επικράτηση του ΠΑΣΟΚ σημαδεύτηκε από το οριακό εκλογικό αποτέλεσμα του

▲ ▲

«Der Spiegel»: «Ο Σημίτης ανήκε στη “γερμανική μαφία”, όπως ονομάζουν οι Έλληνες τα μέλη της κυβέρνησης και τους ανώτατους αξιωματούχους οι οποίοι ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας»

ο 1993, λίγες μόλις ημέρες μετά την επάνοδό του στην εξουσία, ο Ανδρέας Παπανδρέου αποφασίζει να καλέσει ορισμένους δημοσιογράφους στην Εκάλη τους οποίος έχει από πριν ενημερώσει πως ό, τι συζητήσουν θα ήταν αυστηρά off the record. Κατά τη διάρκεια της συζήτησης οι πολιτικοί συντάκτες ζητούν από τον αείμνηστο πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ να τους πει την γνώμη του για ορισμένα από τα πρωτοκλασάτα στελέχη του Κινήματος. Όταν η κουβέντα φτάνει και στο πρόσωπο του Κώστα Σημίτη, η απάντηση του Ανδρέα εκπλήσσει τους συνομιλητές του. Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ αρχίζει να πλέκει το εγκώμιο του Κώστα Σημίτη, εξαίροντας τις ικανότητές του με τόσο εγκωμιαστικό τρόπο που δεν είχε μιλήσει για άλλο «πράσινο» στέλεχος: «Είναι πολύ μορφωμένος, μεθοδικός, συνεπής, εργατικός, συγκροτημένος, αποτελεσματικός, έχει άποψη, διαθέτει κύρος και σημαντικές επαφές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, βάζει στόχους και τους πετυχαίνει, και... και... και...» Ο Ανδρέας Παπανδρέου φαίνεται να διασκεδάζει με την αμηχανία και την κατάπληξη των συνομιλητών του, ώσπου ξαφνικά «πετάει» με ένα πονηρό χαμόγελο: « Ένα μόνο ελάττωμα έχει... Δεν είναι ΠΑΣΟΚ!» Το περιστατικό αυτό που περιγράφει ο Νεοκλής Χρυσοβέργης είναι ίσως το πιο χαρακτηριστικό της προσωπικότητας ενός ανθρώπου που ήταν ο μακροβιότερος πρωθυπουργός της χώρας και ακόμα και σήμερα διχάζει την κοινή γνώμη για το εάν ο ιδιόρρυθμος Σημίτης υπήρξε ένας οραματιστής ή απλώς ένας διαχειριστής, ένας «λογιστής», όπως συνήθιζαν να τον ονομάζουν οι εχθροί του.

Δεκέμβριος/2011

crash 71

070_077_SHMITHS 12/2/11 11:44 PM Page 72

O πατέρας του Κώστα Σημίτη, Γιώργος, δίπλα στον Άρη Βελουχιώτη ως αντιπρόσωπος του Πειραιά στην Εθνοσυνέλευση στους Κορυσχάδες και γενικός διοικητής Ρούμελης στην κυβέρνηση της ΠΕΕΑ. Εκεί στο «βουνό» επρόκειτο να γεννηθεί και μια φιλία ανάμεσα σε εκείνον και τον Πέτρο Κόκκαλη, πατέρα του Σωκράτη

▲ ▲

2000 και τις καταγγελίες για νοθεία με τις παράνομες ελληνοποιήσεις, ο κ. Σημίτης παρέμενε πανίσχυρος, με τις δημοσκοπήσεις να τον εμφανίζουν αδιαφιλονίκητα πρώτο στο ερώτημα για το ποιος είναι καταλληλότερος για πρωθυπουργός, ακόμα και αν το κόμμα του ερχόταν… δεύτερο. Η οκταετία Σημίτη οριοθετήθηκε από τους δύο «εθνικούς στόχους» τους οποίους έθεσε ο ίδιος: την ένταξη της Ελλάδας στο σκληρό πυρήνα της Ενωμένης Ευρώπης και τη διεξαγωγή των Ολυμπιακών Αγώνων. Αυτοί οι δύο στόχοι συγκρότησαν έναν ηγεμονικό πολιτικό λόγο, απέναντι στον οποίο τολμούσαν να αντιδράσουν μόνο ελάχιστα κομμάτια της Αριστεράς κι ακόμα λιγότεροι δημοσιογράφοι. Και οι δύο αυτοί στόχοι αποκαλύπτεται σήμερα ότι αποτέλεσαν προϊόν άγριας συναλλαγής και σκανδάλων, που δυστυχώς ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα η χώρα. Η διαφθορά του δημόσιου τομέα, η υποταγή στα κελεύσματα του λόμπι των μεγάλων κατασκευαστών, η θεοποίηση και το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου, η γιγάντωση των εταιρειών μέσων ενημέρωσης, η προκλητικά ευνοϊκή μεταχείριση των φίλων εργολάβων και των εθνικών προμηθευτών, η δημιουργική λογιστική, η υποτίμηση των λαϊκών διεκδικήσεων, η συντριβή των αγροτών, η αστυνομοκρατία του καλοκαιριού του 2002, ακόμα και η προετοιμασία των υποκλοπών έχουν έναν κοινό παρονομαστή. Στην ίδια αναγκαιότητα πρέπει να αποδοθεί η συμβιβαστική στάση και η υποχωρητικότητα απέναντι στις διαθέσεις των διεθνών οργανισμών και των ισχυρών ξένων κυβερνήσεων. Ο κ. Σημίτης εκτιμούσε ότι χωρίς όλα αυτά δεν ήταν δυνατόν να γίνει η Ελλάδα δεκτή στο λόμπι της Ευρωζώνης και να πραγματοποιήσει τους Ολυμπιακούς Αγώνες. Ποιος από όσους πετροβολούν τον κ. Σημίτη διανοήθηκε την εποχή της παντοδυναμίας του να τον αμφισβητήσει; Το παράδοξο είναι ότι υπήρξε ο τελευταίος ηγέτης κόμματος εξουσίας που στηρίχτηκε στην πολιτική και όχι στην επικοινωνία. Δεν διέθετε κανένα από τα χαρίσματα του σύγχρονου τηλεοπτικού ηγέτη. 72 crash Δεκέμβριος/2011

Δεν είχε ευφράδεια, ήταν πρωταγωνιστής στα σαρδάμ, δεν είχε «παράστημα», δεν εντυπωσίαζε με τα νιάτα ή την ομορφιά του. Αλλά μιλούσε πολιτικά. Έθετε στόχους και επιχειρούσε να τους πραγματοποιήσει. Υπήρξε όμως και ικανός διαχειριστής της εξουσίας; ατέρας του ήταν ο Γεώργιος Σημίτης, δικηγόρος, καθηγητής της ΑΣΟΕΕ, επί σειρά ετών πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Πειραιά, αντιπρόσωπος του Πειραιά στην Εθνοσυνέλευση στους Κορυσχάδες και γενικός διοικητής Ρούμελης στην κυβέρνηση της ΠΕΕΑ. Εκεί στο «βουνό» επρόκειτο να γεννηθεί και μια φιλία ανάμεσα στον Γιώργο Σημίτη και τον Πέτρο Κόκκαλη, πατέρα του Σωκράτη (σύντροφοι στην «κυβέρνηση του Βουνού»), που θα σημάδευε τον μετέπειτα πρωθυπουργό και τα επόμενα χρόνια της ζωής του, αλλά και της πολιτικής του σταδιοδρομίας. Ο Σ. Κόκκαλης διατηρούσε άριστες σχέσεις με τον Κ. Σημίτη, του οποίου το δικηγορικό γραφείο συνέταξε το καταστατικό της Intracom, ενώ ο ίδιος, ως πρωθυπουργός, έκανε «δώρο φιλίας» στον Κόκκαλη το γήπεδο «Γεώργιος Καραϊσκάκης». Όμως, ο Κώστας Σημίτης έχει σχέση και με «γαλαζοαίματους». Νονός του ήταν ο μικρότερος γιος του βασιλιά Γεωργίου του Α΄, πρίγκιπας Χριστόφορος (πατέρας, για την ιστορία, του πρίγκιπα Μιχαήλ, που έγινε διάσημος διεθνώς ως συγγραφέας με το όνομα Μισέλ ντε Γκρες), ο οποίος βάφτισε το μικρό Κωνσταντίνο τέσσερα χρόνια πριν ο ίδιος πεθάνει από πνευμονία. Ακολούθησε πολιτικά από μικρός το δρόμο της Κεντροαριστεράς και της σοσιαλδημοκρατίας. Το 1965, σε ηλικία 29 ετών, πρωτοστάτησε στην ίδρυση του Ομίλου Πολιτικής Έρευνας «Αλέξανδρος Παπαναστασίου», που δύο χρόνια μετά, μόλις επικράτησε η

Ο πατέρας στο «βουνό» και ο νονός στα… ανάκτορα!

Η Δάφνη ήταν και παραμένει ο πιο στενός φίλος του χούντα, μετεξελίχθηκε στην αντιδικτατορική οργάνωση Δημοκρατική Άμυνα. Μάλιστα, ο ίδιος συμμετείχε ενεργά, τοποθετώντας ακόμη και βόμβες, στον αγώνα κατά των Απριλιανών, όπως εξάλλου είχε αποκαλύψει και από του βήματος της Βουλής όταν οι πολιτικοί του αντίπαλοι τον κατηγορούσαν για το παρελθόν του. λη η πολιτική, αλλά και η προσωπική, διαδρομή του Κώστα Σημίτη είναι τόσο αντιφατική, που σε κάθε μεγάλο γεγονός γεννούσε λίγες φιλίες και πολύ περισσότερες αμφιβολίες, ακόμη κι αντιπάθειες. Κλειστός χαρακτήρας, ανθρωποφοβικός, δύσκολος συνομιλητής, ενίοτε δύστροπος αλλά και εγκρατής, «βγάζει» μια απαξία προς τους άλλους. Ο πιο στενός του φίλος, η… σύζυγός του, με την οποία απέκτησε δύο κόρες, τη Φιόνα και τη Μαριλένα. Τη Δάφνη Σημίτη τη γνώρισε στην Αγγλία, όπου ο ίδιος έκανε το διδακτορικό του στα Οικονομικά. Αυτό που ίσως δεν ξέρουν πολλοί είναι το γεγονός ότι η κυρία Σημίτη είναι και ανιψιά του γνωστού βασιλόφρονα Πέτρου Γαρουφαλιά, του υπουργού Εθνικής Αμύνης επί Γεωργίου Παπανδρέου, που προκάλεσε την «αποστασία του ’65», με την άρνησή του να παραιτηθεί από το υπουργείο του για να το αναλάβει ο «γέρος της Δημοκρατίας»... Για την ιστορία, μετά την πτώση της χούντας ο Πέτρος Γαρουφαλιάς έγινε ο ιδρυτής του πρώτου ακροδεξιού κόμματος στην Ελλάδα, της Εθνικής Δημοκρατικής Ένωσης, με το οποίο έλαβε μέρος στις εκλογές του 1974, λαμβάνοντας ποσοστό 1,08% χωρίς να κερδίσει ούτε μία έδρα. Πέθανε στην Αθήνα το 1984. Σε συνέντευξή του στον Γιώργο Τράγκα («Crash» Μαρτίου), ο Θόδωρος Τσουκάτος είχε πει για τον Κώστα

070_077_SHMITHS 12/2/11 11:45 PM Page 73

Με τον αδερφό του Σπύρο, που υπήρξε διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας για τα Προσωπικά Δεδομένα

Κεντροαριοστερά, σοσιαλδημοκρατία και Γερμανία

«άρμα» της Γερμανίας όχι μόνο πολιτικά, αλλά και επιχειρηματικά. Όπως είχε αναφέρει το γερμανικό περιοδικό «Der Spiegel», από την εποχή της επικράτησης του ΠΑΣΟΚ τη δεκαετία του ’80 υπήρξε διακεκριμένο μέλος της περίφημης «γερμανικής μαφίας». Έγραφε χαρακτηριστικά το περιοδικό μετά τη δεύτερη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ το 1985: «Καθηγητές και μηχανικοί, οι οποίοι σπούδασαν σε γερμανικά πανεπιστήμια, καταλαμβάνουν τις σημαντικότερες θέσεις στη νέα κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου. Ως υπουργός Οικονομικών στη σοσιαλιστική κυβέρνηση στην Ελλάδα, ο Γεράσιμος Αρσένης έγινε ιδιαίτερα γνωστός για το ζήλο που επέδειξε στην καταπολέμηση των “ταξικών διαφορών”. Όταν ο Ανδρέας Παπανδρέου τα έβαλε ανοιχτά με το “μεγάλο κεφάλαιο”, ο Αρσένης άσκησε κριτική στο “αφεντικό” του. “Η ηγεσία του κόμματος δεν πρέπει να επικοινωνεί με τους εκπροσώπους του πλούτου”, έλεγε σε διάφορες κουβέντες του τότε ο Αρσένης, την ώρα που ο πρωθυπουργός του βρισκόταν σε διακοπές στην Κέρκυρα με τον αρχικαπιταλιστή τραπεζίτη –και εχθρό του Αρσένη– Στέλιο Παναγόπουλο. Τα λόγια αυτά έβλαψαν τον υπουργό. Όταν ο Παπανδρέου μετά τη δεύτερη εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ κατέστη απόλυτος κυρίαρχος στην Ελλάδα και παρουσίασε το νέο του υπουργικό συμβούλιο, το όνομα του Αρσένη… έλειπε. Στην κορυφή του οικονομικού επιτελείου ο πρωθυπουργός τοποθέτησε εκείνον που μέχρι πρόσφατα διαπραγματευόταν με τους προβληματισμένους και ταλαντευόμενους κορυφαίους ηγέτες των βιομηχάνων, έναν πραγματιστή σοσιαλιστή, τον Κώστα Σημίτη, τον μέχρι τότε υπουργό Γεωργίας. Εξαιρετικό χαρακτηριστικό του Σημίτη: σε αντίθεση με τον Αρσένη, ο οποίος σπούδασε στις ΗΠΑ, ο δικηγόρος Σημίτης ανήκε στη “γερμανική μαφία”, όπως ονομάζουν οι Έλληνες τα μέλη της κυβέρνησης και τους ανώτατους αξιωματούχους οι οποίοι ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας. Καθηγητές, δικηγόροι και τεχνοκράτες, οι οποίοι σπούδασαν σε γερμανικά πανεπιστήμια και κάποιες φορές δίδαξαν εκεί, καταλαμ-

▲ ▲

Σημίτη: «Ήταν φοβικός. Στρουθοκάμηλος. Επηρεαζόταν από τα τηλεφωνήματα των βαρόνων, των καναλαρχών, από δημοσιεύματα». Και σε σχέση με τους «χορηγούς» του ΠΑΣΟΚ: «Τα χρήματα που έδιναν οι “του εξωτερικού” ήταν ελάχιστα σε σχέση με εκείνα που έδιναν οι επιχειρηματίες “του εσωτερικού”. Υπήρχε ιδιαίτερη προσοχή στη μεταφορά χρημάτων. Δεν μπορούσε να γίνει εύκολα από τις τράπεζες. Γινόταν με άμεσες παραλαβές από τους χορηγούς. Ορισμένες φορές αποφάσιζαν τη μεταφορά την ώρα των προεκλογικών συγκεντρώσεων, για να ελαχιστοποιηθεί το ενδεχόμενο να πέσουν οι μεταφορείς στα μάτια γνωστών στελεχών. Μην έχεις αμφιβολία, έτσι δούλευε και η Ν.Δ.». Αυτό που σίγουρα είναι γνωστό είναι η εξάρτηση από τη σύζυγό του. Ως πρωθυπουργός ο Κώστας Σημίτης κάθε μεσημέρι πήγαινε απαραιτήτως στο σπίτι του, στο Κολωνάκι, ακόμη και όταν είχε να αντιμετωπίσει κρίσιμα ζητήματα και να λάβει καθοριστικές αποφάσεις. Είχε ένα πρόγραμμα που τηρούσε ευλαβικά! Συγκεκριμένες και λιγοστές είναι και οι παρέες του πρώην πρωθυπουργού, ιδιαίτερα από τότε που απώλεσε την πρωθυπουργία. Ο ευρωδικαστής και πρώην υπουργός του, Χρήστος Ροζάκης-Ροζενστάιν, ο επίσης πρώην υπουργός του, Τάσος Γιαννίτσης, η βουλευτής Επικρατείας του ΠΑΣΟΚ, Θάλεια Δραγώνα, με το σύζυγό της, καθηγητή Κώστα Μουζέλη, ο καθηγητής επίσης Κώστας Τσουκαλάς και η Φωτεινή Τσαλίκογλου αποτελούν το στενό του κύκλο, μαζί με τον αδερφό του, Σπύρο Σημίτη, όταν βέβαια συναντιούνται στην Ελλάδα ή τη Γερμανία. Στη διάρκεια της δικτατορίας διέφυγε στο εξωτερικό και παραπέμφθηκε ερήμην στο Στρατοδικείο για από-

πειρα εμπρησμού και παράβαση του νόμου περί εκρηκτικών υλών. Σε αντίποινα συνελήφθη η σύζυγός του, που κρατήθηκε επί δύο μήνες σε απομόνωση. Από το 1970 ο Κώστας Σημίτης συμμετείχε στο Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ) ως μέλος του Εθνικού Συμβουλίου του. Οι σχέσεις του με τον Ανδρέα Παπανδρέου είχαν περάσει από …χίλια μύρια κύματα. Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ. Συνεργάστηκε στη διακήρυξη της 3ης Σεπτεμβρίου 1974 και συμμετείχε στην πρώτη Κεντρική Επιτροπή και στο πρώτο Εκτελεστικό Γραφείο του Κινήματος. Αλλά στις 13 Ιουνίου 1979 το ΠΑΣΟΚ ανακοίνωσε την παραίτησή του από το Εκτελεστικό Γραφείο, αφού θεωρήθηκε υπεύθυνος για την αφίσα που είχε κυκλοφορήσει με το σύνθημα «Όχι στην Ευρώπη των μονοπωλίων, ναι στην Ευρώπη των λαών». Αμέσως μετά την εκλογική νίκη του ΠΑΣΟΚ, τον Οκτώβριο του 1981, με το σχηματισμό της πρώτης κυβέρνησης, εκλήθη από τον Ανδρέα Παπανδρέου να αναλάβει μια σειρά υπουργείων σε όλες τις κυβερνήσεις έως και το 1995. Στις 18 Ιανουαρίου 1996 εξελέγη πρωθυπουργός από την Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠΑΣΟΚ μετά την παραίτηση του Ανδρέα Παπανδρέου από το αξίωμα για λόγους υγείας, ενώ στις 30 Ιουνίου 1996, στο 4ο Συνέδριο του ΠΑΣΟΚ, λίγες μέρες μετά το θάνατο του Ανδρέα, αναδείχθηκε πρόεδρος του Κινήματος μέσα από απόλυτο εκβιασμό: Απείλησε να παραιτηθεί από πρωθυπουργός εάν δεν εξελέγετο πρόεδρος. Με τη νίκη του ΠΑΣΟΚ στις κοινοβουλευτικές εκλογές της 22 Σεπτεμβρίου 1996 έγινε και… κανονικός πρωθυπουργός. ατά τη διάρκεια της πρωθυπουργίας του ο Κώστας Σημίτης έδειξε ξεκάθαρα ότι ήταν θιασώτης της γερμανικής πολιτικής κουλτούρας και επεδίωξε να προσκολλήσει τη χώρα στο

Δεκέμβριος/2011

crash 73

070_077_SHMITHS 12/2/11 11:45 PM Page 74

▲ ▲

βάνουν πολλές σημαντικές θέσεις στο νέο Υπουργικό Συμβούλιο: εκτός από το υπουργείο Οικονομίας, “πήραν” το υπουργείο Εξωτερικών, το Δικαιοσύνης, το Γεωργίας, καθώς και το υπουργείο με τη μεγαλύτερη επιρροή, το υπουργείο Παρά τω Πρωθυπουργώ. Ήδη εδώ και χρόνια η αντιπαράθεση μεταξύ “Αμερικανών και Γερμανών” μέσα στα “εσώτερα της κυβέρνησης” (κατά την εφημερίδα “Καθημερινή”) αντικατοπτρίζει μια εσωτερική πάλη εξουσίας στο κόμμα, στην οποία ο Παπανδρέου έχει ταχθεί, τουλάχιστον προσωρινά, υπέρ των “Γερμανών”. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής δικτατορίας, ιδρύθηκε το ΠΑΣΟΚ από Έλληνες μετανάστες ως ένας “ιστός φιλίας και συντροφικότητας”. Η κάθε ομάδα επιχειρούσε να φέρει τους ανθρώπους της όσο το δυνατόν περισσότερο μπροστά, περισσότερο όσον αφορούσε τις προσωπικές φιλοδοξίες και λιγότερο τα πολιτικά κίνητρα. Ακόμη και αν οι “Αμερικανοί” θεωρούνταν ως δογματικοί και εκτός πραγματικότητας, οι “Γερμανοί”, από την άλλη πλευρά, απολάμβαναν τη φήμη των πιο “ευέλικτων”. Ως “αφεντικό της μαφίας” είχε θεωρηθεί το νούμερο 2 του σοσιαλιστικού κόμματος, το πρωτοπαλίκαρο του Παπανδρέου, Άκης Τσοχατζόπουλος. Ο 45άχρονος πολιτικός μηχανικός, ο οποίος αποφοίτησε από το Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου, έζησε επί 15 χρόνια στην Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας και είναι παντρεμένος με Γερμανίδα, είναι ένας από τους συντρόφους του Παπανδρέου από την πρώτη στιγμή. Ακόμη και το υπουργείο Εξωτερικών έπεσε σε “Γερμανό”: ο Κάρολος Παπούλιας σπούδασε νομικά στο Μόναχο και την Κολονία. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας εργάστηκε στο Ινστιτούτο της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο του Μονάχου και στο ελληνικό πρόγραμμα της Deutsche Welle στην Κολονία. Στο υπουργείο Γεωργίας μετακόμισε ο Γιάννης Ποττάκης, ένας δικηγόρος και πρώην φοιτητής στο Μόναχο. Ανήκει στην ομάδα Παπανδρέου από την κυβέρνηση του 1981, πρώτα ως υφυπουργός στο υπουργείο Οικονομίας, στη συνέχεια ως υπουργός Οικονομικών. Η προέλαση των Ελλήνων σοσιαλιστών με τα γερμανικά διπλώματα δεν σταμάτησε. Ήδη από τότε οι αντίπαλοι του Παπανδρέου προφήτευαν κακές συνέπειες για τον πρωθυπουργό: “Οι Γερμανοί”, δήλωσε 74 crash Δεκέμβριος/2011

ένας από τους βουλευτές του ΠΑΣΟΚ, ο οποίος έχει διαγραφεί, ο Διονύσιος Μπουλούκος, “είναι η αράχνη, στον ιστό της οποίας θα πιαστεί ο Ανδρέας”».

Οι σχέσεις αίματος με τη Γερμανία και ο άγνωστος αδερφός Σπύρος

ι σχέσεις αίματος με τα μέλη των «Γερμανών» δεν εγκαταλείφθηκαν ποτέ από τον Κώστα Σημίτη. Αντίθετα, επί διακυβέρνησης των εκσυγχρονιστών εντάθηκαν ακόμα περισσότερο. Οι businesses με τη Siemens, η αγορά αμυντικών εξοπλισμών από τη Γερμανία, η συμμετοχή μεγάλων γερμανικών κολοσσών στην Ελλάδα, η αποκάλυψη των μαύρων ταμείων με τη συμμετοχή του πιο στενού του συνεργάτη Θ. Τσουκάτου στην περίφημη χρηματοδότηση του ενός εκατομμυρίου μάρκων έδειχναν ότι ο κ. Σημίτης ήταν σταθερά προσανατολισμένος στο Βερολίνο. Εκεί εξάλλου βρισκόταν και ο αδερφός του, Σπύρος Σημίτης. Mε τον αδερφό του, Σπύρο, σπούδασαν με δύο χρόνια διαφορά στο μικρό ιστορικό Πανεπιστήμιο του Mάρμπουργκ. Δύσκολα παιδικά και εφηβικά χρόνια και για τους δύο στον Πειραιά και στην Aθήνα, όπου μεγάλωσαν, τα οποία και συνοψίζει ως εξής: «Eξελιχ-

θήκαμε κάτω από συνθήκες, που ευτυχώς δεν υπάρχουν πια. Mεγάλο μέρος της παιδικής και νεανικής μου ηλικίας το πέρασα στην κατοχή, μετά ήρθε και ο εμφύλιος. Oι γονείς μας ήταν στην Aντίσταση, υποφέραμε από την κατοχή πολύ. Όταν πήγα στη Γερμανία τέλη του ’50 –ο αδερφός μου ακολούθησε δύο χρόνια μετά–, η χώρα ήταν κατεστραμμένη από τον πόλεμο και ο εθνικισμός ήταν ακόμη πανταχού παρών». Βέβαια, ο Σπύρος Σημίτης δεν ήταν ο τύπος του κλασικού μετανάστη που έζησε στη Γερμανία. Υπήρξε καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Φρανκφούρτης και διευθυντής του Ινστιτούτου Έρευνας για τα Προσωπικά Δεδομένα, έχει διατελέσει αρμόδιος επίτροπος για την προστασία από την πληροφορική του ομοσπόνδου κρατιδίου της Έσης στη Γερμανία και επιπλέον έχει συμβουλευτικό ρόλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στο Ευρωκοινοβούλιο. Ο ρόλος του για την ένταξη της χώρας στην Ευρωζώνη αποδείχθηκε καταλυτικός. τη σελίδα της εφημερίδας «Bild» που δημοσιεύεται το άρθρο ο τίτλος είναι: «Μυστικά έγγραφα: Πώς η Αθήνα πήρε με απάτες το ευρώ», ενώ στον υπότιτλο υπογραμμίζεται πως «η Bild έκανε έρευνες στην Αθήνα, στο Βερολίνο και στις Βρυξέλλες, μίλησε με εμπλεκόμενους, βρήκε

070_077_SHMITHS 12/2/11 11:45 PM Page 75

2 1

Το δικηγορικό γραφείο του συνέταξε το καταστατικό της Intracom, ενώ ως πρωθυπουργός έκανε «δώρο φιλίας» στον Κόκκαλη το γήπεδο «Γεώργιος Καραϊσκάκης»

▲ ▲

απόρρητα έγγραφα: Οι Έλληνες είπαν ψέματα – και όλοι οι άλλοι τα δέχτηκαν». Το ρεπορτάζ, που υπογράφουν δέκα δημοσιογράφοι της εφημερίδας και αναδημοσιεύθηκε στην DW ξεκινάει από τα μέσα της δεκαετίας του ’90 και με μια στιχομυθία μεταξύ των τότε υπουργών Οικονομικών της Γερμανίας και της Ελλάδας, Τέο Βάιγκελ και Γιάννου Παπαντωνίου, σε σύνοδο του Ecofin. Το θέμα που συζητείται είναι το σχέδιο του νέου νομίσματος, όπου ο κ. Παπαντωνίου φέρεται να λέει: «Απαιτώ να αναγράφεται στα χαρτονομίσματα το ευρώ και στα ελληνικά». Και ο κ. Βάιγκελ φέρεται να του απαντάει: «Δεν τίθεται καν προς συζήτηση. Δεν μπορείτε να ενταχθείτε στην Ευρωζώνη και πιθανότατα δεν θα ενταχθείτε ποτέ». «Κι όμως, ο Τέο Βάιγκελ επλανάτο», παρατηρεί η εφημερίδα που εξιστορεί τα της ελληνικής ένταξης στην ΟΝΕ. «Απόρρητα ντοκουμέντα και νέα στοιχεία καταδεικνύουν ότι πρόκειται για την ιστορία ενός εξαρχής στημένου παιχνιδιού», επισημαίνει η «Bild». Σύμφωνα με την «Bild», η ιστορία αρχίζει με ένα ξερό «όχι» στην ένταξη της Ελλάδας, το Σάββατο 2 Μαΐου 1998, οπότε οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. συνεδρίαζαν σε έκτακτη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες, καθώς η Ελλάδα δεν ανήκε αρχικά στον κύκλο των εκλεκτών που θα υιοθετούσαν το

4 Το Πανελλήνιο Απελευθερωτικό Κίνημα (ΠΑΚ) ιδρύθηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου στη Στοκχόλμη της Σουηδίας, στις 28 Φεβρουαρίου του 1968. Η διακήρυξη του Κινήματος όριζε ότι το ΠΑΚ συστάθηκε «για να αποτελέσει το κέντρο της δημοκρατικής αντίστασης στην Ελλάδα» με σκοπό «την ανατροπή της χούντας», ενώ διακήρυττε «την αποδέσμευση της χώρας από την ξένη εξάρτηση» και «την πραγματοποίηση ριζικών αλλαγών, με τελικό στόχο το σοσιαλιστικό μετασχηματισμό της ελληνικής κοινωνίας». Την ηγεσία του ΠΑΚ εσωτερικού είχε αναλάβει ο Γιάννης Αλευράς. Στις φωτογραφίες οι: Γ. Χαραλαμπόπουλος, Γ. Κουτσοχέρας, Α. Παπανδρέου, Α. Φλέμινγκ, Σ. Ακρίτα, K. Σημίτης (φωτό 1), Κ. Παπούλιας, Α. Τσοχατζόπουλος, Γ. Νικολάου (φωτό 2), Κ. Παπούλιας, Α. Τσοχατζόπουλος, Α. Παπανδρέου (φωτό 3). Έντονο το κλίμα των διεργασιών (φωτό 4) Δεκέμβριος/2011

crash 75

070_077_SHMITHS 12/2/11 11:45 PM Page 76

crash

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

▲ ▲

κοινό νόμισμα. Και σύμφωνα με το τελικό ανακοινωθέν της συνόδου, «Η Ελλάδα δεν πληροί κανένα από τα κριτήρια ένταξης». έχρι τα μεσάνυχτα της 2ας Μαΐου η πρωθυπουργοί συνομιλούν για να καταλήξουν στην επιλογή του πρώτου προέδρου της ΕΚΤ. «Ήταν μια ασυνήθιστα σκληρή διαπραγμάτευση», θα δηλώσει στη συνέχεια ο Καγκελάριος Χέλμουτ Κολ. Για την Ελλάδα δεν μιλάει κανείς. Ένας από το τραπέζι δεν προσέχει πια τι συζητείται για τον πρόεδρο της ΕΚΤ: Ο Κωνσταντίνος Σημίτης, από το 1996 πρωθυπουργός της Ελλάδας. Πρόκειται για μια ταπείνωση για την Ελλάδα του πρωθυπουργού Κώστα Σημίτη. Η χώρα του κόπηκε στις εξετάσεις για την εισαγωγή στην ΟΝΕ. Παρά τις αντιδράσεις των υπουργών Οικονομικών, οι Έλληνες είχαν καταφέρει να περάσουν το όνομα “ευρώ” στα χαρτονομίσματα και στα ελληνικά. Ο Σημίτης γνώριζε πόσο σημαντικό πολιτικό μήνυμα είναι αυτό. Στην Αθήνα ο τότε πρωθυπουργός Σημίτης παρακολουθούσε με πολλή προσοχή την κυβερνητική αλλαγή στη Βόννη», διαβάζουμε. «Ήθελε με κάθε τρόπο η χώρα του να ικανοποιήσει τις προϋποθέσεις ένταξης στο ευρώ πριν αρχίσει η κυκλοφορία του κοινού νομίσματος αρχές του 2002. Και στη Γερμανία κυβερνά μια σοσιαλδημοκρατική κυβέρνηση, την οποία γνωρίζει από καιρό». Οι συγγραφείς του άρθρου υπενθυμίζουν ότι ο αδερφός του, Σπύρος, ανέλαβε από το 1975 μέχρι το 1991 τα καθήκοντα του εντεταλμένου για την προστασία των προσωπικών δεδομένων στην Έση με προϊστάμενο τον Χανς Άιχελ, αργότερα τοπικό πρωθυπουργό και στη συνέχεια υπουργό Οικονομικών της χώρας. «Μας ήταν σαφές», αναφέρει στην εφημερίδα ο πρώην πρέσβης Παύλος Αποστολίδης, «ότι ο αδερφός του Σημίτη είχε στενούς δεσμούς με την κυβέρνηση και ότι οι Γερμανοί θα βοηθούσαν όπου μπορούσαν. Και πράγματι», συνεχίζει το άρθρο, «στις 14 Δεκεμβρίου του 1998, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιόσκα Φίσερ είπε στην πλατεία Συντάγματος: “Είμαστε ιδιαίτερα ικανοποιημένοι με τις οικονομικές προόδους της Ελλάδας και τις προσπάθειες για ένταξη στο ευρώ”». Στη συνέχεια η εφημερίδα αναφέρει ότι με την κάλυψη των άλλων χωρών το 1998 η Ελλάδα ξεκίνησε μια κούρσα για να μπει στην ΟΝΕ μέχρι το 2002. «Τότε τέθηκε σε εφαρμογή το σχέδιο Β΄ της Αθήνας», υποστηρίζει η «Bild». «Έπρεπε σε διάστημα 18 μηνών να βελτιωθούν ριζικά οι δείκτες του πληθωρισμού, του ελλείμματος και του δημοσίου χρέους. Κάτι τέτοιο είναι κανονικά αδύνατο», παρατηρεί η εφημερίδα. Όχι όμως για την περίφημη δημιουργική λογιστική του κ. Σημίτη. «Οι Έλληνες είχαν ελευθερία κινήσεων στα στοιχεία τους. Μείωσαν κατά εκατοντάδες εκατομμύρια το έλλειμμα, για παράδειγμα των δημόσιων νοσοκομείων. Τεράστιες δαπάνες για εξοπλισμούς εξαφανίστηκαν διά της δημιουργικής λογιστικής, λογαριασμοί γραμμένοι με το χέρι διορθώθηκαν ή εξαφανίστηκαν. Είχε σημάνει η ώρα του Γιάννη Στουρνάρα. Είναι ο σημαντικότερος άνθρωπος όταν πρόκειται για αριθμούς», καταλήγει η εφημερίδα. o καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1998 ο Γιάννης Στουρνάρας έχει πολλή δουλειά. Ο «νευρώδης» αξιωματούχος είναι ο επικεφαλής σύμβουλος του Έλληνα υπ. Οικονομι-

76 crash Δεκέμβριος/2011

Επί πρωθυπουργίας του υπεγράφη η ένταξη της Ελλάδας στην ΟΝΕ. Σύντομα ακούστηκαν αμφισβητήσεις ως προς την εγκυρότητα των οικονομικών στοιχείων που παρουσιάστηκαν για να γίνει αυτό, με αποκορύφωμα την περίφημη σύναψη του swap με την Goldman Sachs, που στις μέρες μας αποτέλεσε τον Δούρειο Ίππο για την είσοδο της χώρας μας στο ΔΝΤ

Ανδρέας: «Ένα ελάττωμα έχει ο Σημίτης... Δεν είναι ΠΑΣΟΚ!» κών Γιάννου Παπαντωνίου. Είναι ο άνθρωπος της Αθήνας για τα στοιχεία. Από αυτόν εξαρτάται αν θα πετύχει το σχέδιο Β΄ της Ελλάδας για το ευρώ, αν η χώρα θα κριθεί κατάλληλη για το κοινό νόμισμα πριν από την έκδοση των νομισμάτων του ευρώ το 2002. Σε συνομιλία που είχε με την «Bild» θυμάται: «Έπαιρνα τα στοιχεία από τρεις διαφορετικές ελληνικές στατιστικές υπηρεσίες και τα παρέδιδα σωστά. Δεν μπορώ να πω αν τα στοιχεία των υπηρεσιών ήταν πάντοτε σωστά». Εκείνη την εποχή υπήρχαν στην Ελλάδα χιλιάδες δημόσιοι φορείς, νοσοκομεία, επιχειρήσεις τοπικής αυτοδιοίκησης, που το χρέος τους συνυπολογίζεται στο δημοσιονομικό έλλειμμα, το οποίο ενδιαφέρει τις Βρυξέλλες. Όμως: Δεν τηρούν ισολογισμούς. Και όπου δεν υπάρχει ισολογισμός, εκεί δεν υπάρχει και έλλειμμα. ράγματι: Τα ελληνικά στοιχεία –που στο μεταξύ έλαβαν και τις «ευλογίες» του διευθυντή της Eurostat Franchet– βελτιώνονται. Το ελληνικό έλλειμμα μειώνεται επισήμως, όπως και ο

πληθωρισμός, το συνολικό ύψος του χρέους και το ύψος των επιτοκίων. Στους «πίνακες σύγκλισης» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής τα πρώτα πεδία από «κόκκινα» μεταβάλλονται σε «πράσινα». Στις 12 Οκτωβρίου 1998 οι υπουργοί Οικονομικών δηλώνουν: «Με ικανοποίηση διαπιστώνουμε ότι ο στόχος-προτεραιότητα του ελληνικού προγράμματος σύγκλισης έγκειται στην εκπλήρωση των προϋποθέσεων της πλήρους ένταξης της Ελλάδας στην Ευρωζώνη». Η περίφημη δημιουργική λογιστική αποτέλεσε το όχημα της ρητορικής Σημίτη για την ισχυρή Ελλάδα που στις μέρες μας γκρεμίστηκε στα εξ ων συνετέθη. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το σκάνδαλο του Χρηματιστηρίου. Ο Κώστας Σημίτης, μαζί με την ομάδα των λεγόμενων «εκσυγχρονιστών», ώθησε το ΠΑΣΟΚ και την κυβέρνηση μακριά από την παράδοση Παπανδρέου προς πιο αντιδημοφιλείς δημοσιονομικές πολιτικές και μεγαλύτερη οικονομική ελευθερία. Επί πρωθυπουργίας του, στις 19 Ιουνίου 2000, υπεγράφη η ένταξη της Ελλάδας στην Οικονομική και Νομισματική Ένωση (ΟΝΕ), αλλά αρκετά σύντομα ακούστηκαν αμφισβητήσεις ως προς την εγκυρότητα των οικονομικών στοιχείων που παρουσιάστηκαν για να γίνει η Ελλάδα μέλος της ΟΝΕ, με αποκορύφωμα την περίφημη σύναψη του swap με την Goldman Sachs, που στις μέρες μας αποτέλεσε τον Δούρειο Ίππο για την είσοδο της χώρας μας στο ΔΝΤ. Ο πρώην πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου την καταδίκασε και προανήγγειλε εξεταστική επιτροπή για τη διερεύνηση του θέματος, η οποία ωστόσο ουδέποτε προχώρησε.

070_077_SHMITHS 12/2/11 11:45 PM Page 77

078_083_SUNENTEUKSH MPAKOGIANNH 12/2/11 1:52 AM Page 78

” crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ντόρα Μπακογιάννη

Ο Σαμαράς έχει την προδοσία σαν τατουάζ

και δεν φεύγει εύκολα Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

78 crash Δεκέμβριος/2011

φέρουν απίστευτα. Δεν υπάρχει άλλη λύση. Ή μένουμε στο ευρώ ή πάμε στη δραχμή. Από τη στιγμή που φεύγεις από το ευρώ, άρα δεν είσαι πλέον στον πυρήνα των αποφάσεων, ποιος θα ενδιαφερθεί να σε στηρίξει;» Και όταν λέγατε «σταματήστε να υπονομεύετε την κυβέρνηση» απευθυνόσασταν στο βαθύ ΠΑΣΟΚ ή στον Σαμαρά; «Και στους δύο. Είναι απολύτως σαφές ότι το “βαθύ ΠΑΣΟΚ” δεν θέλει να στηρίξει την κυβέρνηση, αλλά να βρει έναν τρόπο να εξιλεωθεί και άρα θέλει με κάθε τρόπο να χρεώσει το οτιδήποτε μπορεί στη νέα κυβέρνηση Παπαδήμου και ταυτόχρονα να ανοίξει τη μάχη της διαδοχής. Ο δε Σαμαράς είναι ένας άνθρωπος ο οποίος δεν έχει αποφασίσει αν η Νέα Δημοκρατία είναι συμπολίτευση αντιπολιτευόμενη ή αντιπολίτευση συμπολιτευόμενη. Έβαλε τους δύο αντιπροέδρους της Νέας Δημοκρατίας μέσα στην κυβέρνηση και σου λέει ότι δεν έχει συνευθύνη. Αυτά ακούει ο κόσμος και φρίττει. Δηλαδή, αν κάνει αύριο το πρωί “κάτι” ο κ. Δήμας, θα έχει συνευθύνη ο κ. Σαμαράς ή όχι; Αν ο κ. Μουρμούρας αύριο δεν πετύχει να κάνει αξιοποίηση ούτε ενός περιουσιακού στοιχείου, θα έχει ευθύνη ο κ. Σαμαράς ή όχι;» Δεδομένου ότι οι «σχέσεις οργής» μεταξύ

”

Μπακογιάννη – Σαμαρά εξακολουθούν να αποτελούν ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον θέμα, προσπαθώ να κάνω μιαν… αντίστιξη ευθυνών: Η Νέα Δημοκρατία, εννοείτε, όχι ο κ. Σαμαράς προσωπικά. «Καλά… προσωπικά ο κ. Σαμαράς θα είναι υπεύθυνος, γιατί ο κ. Σαμαράς τον επέλεξε. Δεν ήξερα εγώ τον κ. Μουρμούρα όταν ήμουν στη Νέα Δημοκρατία». Αυτός ο σημερινός Αντώνης Σαμαράς τι σχέση έχει με τον «παλαιό» που γνωρίσαμε όλοι; Το ’90; «Δεν θέλω να πάω πίσω στο ’90, ούτε νομίζω ότι αυτή τη στιγμή το ’90 είναι το θέμα. Το πρόβλημα είναι η αξιοπιστία ενός ανθρώπου. Και κάποια στιγμή πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι και οι αρχηγοί των κομμάτων έχουν ευθύνες απέναντι στο λαό. Δεν δικαιούνται ούτε να λαϊκίζουν ούτε να δημαγωγούν ούτε να τον κοροϊδεύουν το λαό και να φτάνουν μετά στο παρά πέντε, ενόψει της καταστροφής και να λένε “ξέρετε… τώρα το επιβάλλουν οι συνθήκες”. Τις… συνθήκες, όταν τις βλέπεις μπροστά σου να έρχονται, κάνεις ό,τι μπορείς για να τις αποφύγεις». Συμφωνώ για τη «μη επιστροφή» στα… παλαιά ως στάση πολιτικής ζωής εκ μέρους της .

▲ ▲

ίγες μόνο ώρες μετά την εντυπωσιακή αγόρευσή της στη Βουλή στις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης Παπαδήμου και πριν από την παροχή ψήφου εμπιστοσύνης –την οποία και έδωσε η Δημοκρατική Συμμαχία– συναντήθηκα και μίλησα με την Ντόρα Μπακογιάννη στο γραφείο της, στη Συγγρού. «Αν πραγματικά πιστεύετε πως η Ελλάδα πρέπει να παραμείνει στον σκληρό πυρήνα της Ευρωζώνης –είχε πει προς τους βουλευτές της Ν.Δ. κυρίως– σταματήστε να υπονομεύετε αυτή την κυβέρνηση με “το καλημέρα”. Αν δεν το κάνετε, ο κ. Παπαδήμος δεν έχει καμία απολύτως ελπίδα». Κι από εκεί ήθελα να ξεκινήσω την κουβέντα μαζί της, μεσημέρι Πέμπτης, 17ης Νοέμβρη, με μια Αθήνα ζωσμένη σε ασφυκτικό κλοιό αστυνομικών. Έχω κολλήσει στη φράση περί υπονόμευσης αλλά και στα περί σκληρού πυρήνα. Συνεπώς, πρέπει να επιθυμούμε να παραμείνουμε μέσα σ’ αυτόν τον πυρήνα; « Βεβαίως. Διότι “σκληρός πυρήνας της Ευρωζώνης” σημαίνει ότι πρέπει να παραμείνουμε στο ευρώ. Αυτό εννοούμε. Διότι αν δεν παραμείνουμε στο ευρώ και γυρίσουμε στη δραχμή, τα μεσαία και κατώτερα κοινωνικά στρώματα θα υπο-

078_083_SUNENTEUKSH MPAKOGIANNH 12/2/11 1:52 AM Page 79

Εκλογές στις 19 Φεβρουαρίου; Κάποιοι κοροϊδεύουν τον κόσμο Δεκέμβριος/2011

crash 79

078_083_SUNENTEUKSH MPAKOGIANNH 12/2/11 1:52 AM Page 80

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

Πολλούς κάνει μια τέτοια επιστροφή στα παλαιότερα να θυμούνται και να κάνουν αξιολογήσεις εκ των υστέρων. Αναρωτιέμαι όμως: Εκείνος όμως ο Αντώνης Σαμαράς δεν το βγάζει «από πάνω του»; Είναι προσκολλημένος σε κάποια πράγματα; Η απάντησή της με σοκάρει. «Έχει το στίγμα της προδοσίας, πώς να το κάνουμε; Αυτό δεν φεύγει εύκολα. Είναι σαν το τατουάζ». Ύστερα απ’ αυτό, δεν μπορώ να επιχειρήσω καν να επιστρέψω. Πρέπει ν’ αλλάξω… γήπεδο. Προωθεί κάποιες «λύσεις» ο Παπανδρέου; Προσπαθεί να αρπαχτεί από κάπου; «Κοιτάξτε, νομίζω ότι αυτή τη στιγμή τα προβλήματα της χώρας δεν είναι τα εσωκομματικά του ΠΑΣΟΚ. Ο κ. Παπαδήμος αυτή τη στιγμή είναι η γέφυρα μεταξύ του παλιού και του καινούργιου. Και το καινούργιο, είτε θέλουν να το παραδεχτούν τα παλαιά κόμματα είτε δεν θέλουν, έρχεται. Και το καινούργιο είναι μια άλλη πολιτική αντίληψη, μια αντίληψη που μας λέει ότι πρέπει να αναζητήσουμε συναινέσεις, ότι χρειάζονται συνεργασίες, ότι τις συνεργασίες αυτές θα τις επιβάλει ο λαός και θα με θυμηθείτε. Διότι αυτός ο λαός, ο οποίος είδε αυτές τις δέκα μέρες αυτά τα απίστευτα καραγκιοζιλίκια μεταξύ των αρχηγών των κομμάτων, έχει βγάλει τα συμπεράσματά του. Και ξέρει ότι αύριο το πρωί πρέπει να επιβάλει ΕΚΕΙΝΟΣ τις κυβερνήσεις συνεργασίας. Έτσι, ΔΕΝ θα δώσει αυτοδυναμίες. Θα αφήσει πίσω του αυτές τις λογικές που κυριάρχησαν τα τελευταία 30 χρόνια». Αναφέρεστε στις ερχόμενες εκλογές, όποτε κι αν γίνουν; «Φυσικά. Θα γίνουν οι εκλογές. Μέσα στο πρώτο εξάμηνο του ’12 θα γίνουν εκλογές, δεν υπάρχει αμφιβολία…» Τολμώ, μάλλον χαμηλόφωνα, ένα σχόλιο: Αρχίσαμε τις εκπτώσεις. Δείχνει να θυμώνει. Αλλά το «πνίγει». Προφανώς, χωρίς να το θέλω, της δημιούργησα την εντύπωση ότι την κατατάσσω στην ίδια ομάδα με… άλλους. «Με συγχωρείτε πολύ… για να ξεκαθαρίσουμε τι λέμε. Η Δημοκρατική Συμμαχία έδωσε μάχη για να γίνει η κυβέρνηση συνεργασίας. Εδώ και ένα χρόνο. Έβλεπε το… τσουνάμι να έρχεται και έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου. Πίστεψε στην κυβέρνηση συνεργασίας. Εντελώς ανιδιοτελώς. Εμείς είμαστε η μόνη πολιτική δύναμη που στηρίζουμε μία κυβέρνηση στην οποία δεν συμμετέχουμε. Αλλά τη στηρίζουμε με πάθος. Και ταυτόχρονα, από την αρχή είπαμε ότι ένα από τα κομμάτια που είναι “αστεία” μέσα στη συμφωνία είναι και αυτό το περί εκλογών στις 19 Φεβρουαρίου. Διότι όποιος ξέρει στοιχειωδώς να διαβάσει το Σύνταγμα ξέρει ότι αυτό σημαίνει διάλυση της Βουλής στις 20 Ιανουαρίου. Και όποιος ξέρει στοιχειωδώς οικονομικά γνωρίζει ότι η περίφημη “διαπραγμάτευση” δεν θα έχει τελειώσει στις 20 Ιανουαρίου. Άρα; Άλλη μια φορά κάποιοι κοροϊδεύουν τον κόσμο». Κάποιοι δουλεύουν κάποιους πάλι; 80 crash Δεκέμβριος/2011

Λίγοι νομίζουν ότι δουλεύουν πολλούς. Κάνουν λάθος. Γιατί οι πολίτες ξύπνησαν

078_083_SUNENTEUKSH MPAKOGIANNH 12/2/11 1:52 AM Page 81

Ευγενικά χαμόγελα Ντόρας - Σαμαρά σε μια «σχέση οργής»

Ο ελληνικός λαός έχει βγάλει τα συμπεράσματά του. Και έχει στείλει το παλιό πολιτικό σύστημα στα αζήτητα

”

«Ναι. Αλλά ο κ. Παπαδήμος ήταν ένας ανώτατος κρατικός λειτουργός. Και ως ανώτατο κρατικό λειτουργό πρέπει κανένας να του αναγνωρίσει ότι είναι σοβαρός και υπεύθυνος και χαίρει εμπιστοσύνης στο εξωτερικό και, ταυτόχρονα, ένας ανώτατος κρατικός λειτουργός που υπερασπίστηκε σωστά το ελληνικό εθνικό συμφέρον, βάζοντας την Ελλάδα στο ευρώ». Προσπαθώ να την παρασύρω σε... παραπολιτικούς σχολιασμούς και φήμες, σύμφωνα με τις οποίες ο Παπανδρέου «προετοιμάζει» τον Λουκά Παπαδήμο ως… πολιτικό του διάδοχο και επικεφαλής του ΠΑΣΟΚ στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση, με τον ίδιο να παραμένει πρόεδρος του κόμματος. Χαμογελάει και κουνάει το κεφάλι της με μια σχετική δυσφορία. «Δεν θα μπορούσα να σχολιάσω πράγματα που απλώς βρίσκονται στην κατηγορία της …συνωμοσιολογίας», λέει και αποφεύγει περαιτέρω κουβέντα. Επανέρχομαι. Πάντως, όσο κι αν μου φαίνεται κι εμένα λίγο… μακρινό, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι εσωκομματικά παιχνίδια γίνονται σε όλα τα κόμματα… τουλάχιστον τα μεγάλα… «Τα… τέως μεγάλα εννοείτε… Βεβαίως και γίνονται . Αλλά πάντως μεγάλα κόμματα αποκλείεται πλέον να δείξει η κάλπη».

Συζήτηση για την Αριστερά. Αν δεχτούμε ότι για τα… τέως μεγάλα κόμματα ολοκληρώσαμε τη συζήτηση, ρωτώ για την Αριστερά, αν βγαίνει κερδισμένη, αν συνεχίζει να βγαίνει κερδισμένη, γιατί μέχρι στιγμής αυτό προβάλλεται. «Και η Αριστερά θα πρέπει με σοβαρό λόγο να πείσει ότι διαθέτει εναλλακτική λύση. Ο κόσμος δεν θα ψηφίσει –κατά τη γνώμη μου– με το θυμικό του, όπως θα ψήφιζε παλαιότερα. Ο κόσμος έφτασε στο χείλος του γκρεμού. Οι επιχειρήσεις καταστράφηκαν. Ένα εκατομμύριο άνθρωποι είναι άνεργοι. Οι συντάξεις μειώθηκαν. Σήμερα ο κόσμος αυτός θα ψηφίσει με το μυαλό του. Και εδώ θα κριθεί και η Αριστερά. Και ο κύριος Τσίπρας μιλάει πολύ γοητευτικά, χωρίς να λέει τίποτε για το “δια ταύτα”. Και το “δια ταύτα” είναι αυτό που τους ρώτησα εγώ στη Βουλή. Ότι πάρα πολύ ωραία όλα αυτά, κύριοι. Εάν όμως η Ελλάδα ΔΕΝ πάρει την 6η δόση, ποιος θα δώσει μισθούς και συντάξεις; Και επιμένω να μου το πείτε: Το ίδιο ερώτημα ίσχυε το Μάιο του ’10. Και πρέπει να προσέξετε την αναξιοπιστία που βλέπετε να ακολουθείται. Την 1η δόση του Μαΐου του ’10 την καταψήφισε η Νέα Δημοκρατία. Για την 6η δόση υπερψηφίζει και δίνει την εμπιστοσύνη της. Ε… όλα αυτά πρέπει να εξηγηθούν στον κόσμο. Και όταν του πεις ότι “δεν θα πάρω τα ευρωπαϊκά λεφτά”, όπως λένε οι φίλοι της Αριστεράς, θέλω να μου πούνε: Ποιος θα τα δώσει; Από πού θα τα πάρουν τα λεφτά για να τα δώσουν στον κόσμο; Διότι και όλο το Ελληνικό Χρηματιστήριο να πάρεις και να κρατικοποιήσεις, όλες τις εταιρείες, θα πάρεις 20 δισ.; Από τα 130 μας μένουν άλλα 110. Μπορούν να μου πουν από πού θα βρεθούν;» Αυτό βέβαια σημαίνει ότι η «θηλιά» βρίσκεται ήδη στο λαιμό μας. «Βεβαίως. Υπάρχει κανείς που λέει ότι δεν είμαστε με τη θηλιά στο λαιμό; Προσέξτε… μπορεί κανείς σαν την κυρία Παπαρήγα να εύχεται για την Ελλάδα να γίνει Σοβιετική Ένωση και να έχει μια οικονομία όπως αυτή που απέτυχε

▲ ▲

«Όχι. Λίγοι νομίζουν ότι δουλεύουν πολλούς. Και κάνουν λάθος. Γιατί οι πολίτες ξύπνησαν». Αναρωτιέμαι. Ξύπνησαν; Η Ντόρα Μπακογιάννη είναι απόλυτη: «Ξύπνησαν. Εγώ είμαι βεβαία. Ο ελληνικός λαός έχει βγάλει τα συμπεράσματά του. Και έχει στείλει το παλιό πολιτικό σύστημα στα αζήτητα. Πιστεύω ότι πολύς κόσμος και από το παλαιό ΠΑΣΟΚ και από την παλιά Νέα Δημοκρατία δεν θα ψηφίσει αυτά τα κόμματα. Τα κόμματά ΤΟΥΣ. Τα κόμματα που ψήφιζαν επί χρόνια. Τα οποία έχουν και πλήρως αλλοιωθεί εδώ που τα λέμε». Χρειάζομαι κάτι… περισσότερη γι’ αυτή την «αλλοίωση» και για το πώς το εννοεί. «Τι σχέση μπορεί να έχει το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου με το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου; Τι σχέση μπορεί να έχει η Νέα Δημοκρατία της ευθύνης του Κωνσταντίνου Καραμανλή με τη Νέα Δημοκρατία της ανευθυνότητας του Αντώνη Σαμαρά; Καμία». Αναρωτιέμαι πάλι αν όλη η «μετάλλαξη» έγινε προϊόντος του χρόνου ή κάποια συγκεκριμένη στιγμή. «Νομίζω ότι υπήρχε το υπόβαθρο εδώ και καιρό και η κρίση ξεχείλισε το ποτήρι. Από την άλλη πλευρά, η κρίση είναι σαν τους άντρες, κατά το αρχαίο ρητό που λέει: “Αρχή άνδρα δείκνυσι”. Αλλά και “κρίση” άνδρα δείκνυσι. Βάζω και τις γυναίκες μέσα… μη νομίζετε. Διότι για τους αρχαίους, εμείς οι γυναίκες δεν υπήρχαμε στην πολιτική». Επιμένω λίγο για να το τοποθετήσω καλύτερα χρονικά. Ταυτόχρονα συνέβη. Αυτό που συνέβη, στα κόμματα; «Εντάξει… βίοι παράλληλοι είναι τα δυο κόμματα αυτά. Μαζί με τον κύκλο της μεταπολίτευσης έκλεισε και ο κύκλος αυτών των κομμάτων όπως τα ξέραμε». Ναι, αλλά αυτός ο κύκλος, σε κάποιο σημείο του, περιλαμβάνει και τον κ. Παπαδήμο. Δεν ήταν εκ των «αρχιτεκτόνων» κάποιων εξελίξεων, κάποιων σημαντικών αλλαγών;

Δεκέμβριος/2011

crash 81

078_083_SUNENTEUKSH MPAKOGIANNH 12/2/11 1:52 AM Page 82

«Οι πολίτες ξύπνησαν. Είμαι βεβαία. Ο ελληνικός λαός έχει βγάλει τα συμπεράσματά του. Και έχει στείλει το παλιό πολιτικό σύστημα στα αζήτητα», λέει η Ντόρα Μπακογιάννη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

▲ ▲

στη Σοβιετική Ένωση. Εγώ δεν είμαι οπαδός αυτής της σκέψης. Έζησα και θυμάμαι πολύ καλά πώς ήταν οι κοινωνίες της Σοβιετικής Ένωσης. Θυμάμαι πολύ καλά τον απολυταρχισμό των κομμουνιστικών καθεστώτων, δεν γεννήθηκα χθες. Λοιπόν… εγώ δεν το υποστηρίζω. Πιστεύω ότι είναι θανάσιμο λάθος. Οι δε άλλοι που λένε και επιμένουν ότι υπάρχει ο τρόπος, θα πρέπει σε ελληνικό και σε ευρωπαϊκό επίπεδο να τον εξηγήσουν… να τον αρθρώσουν». Aς πάμε πάλι στις εκλογές. Αν δεχτούμε ότι σε κάποιο… λογικό χρονικό διάστημα, ίσως όχι στις 19 Φεβρουαρίου, αλλά… ας πούμε γύρω στο Πάσχα, θα έχουμε εκλογική αναμέτρηση, που δεν θα «βγάλει» αυτοδύναμη κυβέρνηση, θα είναι κάτι ανάλογο με το ’89’90 για να λειτουργήσουν συμμαχίες; «Βεβαίως δεν θα βγάλει αυτοδυναμία. Και πρέπει να λειτουργήσουν συμμαχίες. Κατ’ αρχήν, δεν συγκρίνεται το τότε με το τώρα. Αυτή τη στιγμή γίνεται η μετάλλαξη μιας δημοκρατίας με πολλές εφηβικές αρρώστιες, σε μια ώριμη –κατά την άποψή μου– ευρωπαϊκή δημοκρατία. Αυτή η δημοκρατία επιβάλλει συναινέσεις. Ευρύτατες συνεργασίες και συναινέσεις. Και ο κόσμος θα βάλει χαλινάρι και στα δύο “μεγάλα” κόμματα. Ο κόσμος θα δώσει εντολή συνεργασίας και θα έχουμε πλέον μια πολιτική ΚΑΙ αλληλο-ελέγχου (για να σταματήσει επιτέλους το ανεξέλεγκτο των μονοκομματικών κυβερνήσεων) και ισορροπιών. Οι οποίες είναι απαραίτητες». Αν σας είχαν προτείνει να μετάσχετε σε αυτή την κυβέρνηση Παπαδήμου, μαζί με τον κ. Σαμαρά και τον κ. Καρατζαφέρη, θα είχατε πάει; «Θα ήταν πάρα πολύ δύσκολο για μένα να αρνηθώ. Κατ’ αρχήν είναι πολύ απλά όλα. Έγιναν όλα αυτά τα πράγματα. Ο κ. Παπανδρέου με ενημέρωσε ότι ο κ. Σαμαράς δεν το επιθυμούσε. Έτσι με έβγαλε κι εμένα από τη δύσκολη θέση να δω ως… πεντηκοστό μέλος αυτής της κυβέρνησης ένα στέλεχος της συμμαχίας και μου επέτρεψε με σαφήνεια να πω ότι εγώ υποστηρίζω αυτή την 82 crash Δεκέμβριος/2011

Ο Παπανδρέου με ενημέρωσε ότι ο Σαμαράς δεν με ήθελε στην κυβέρνηση

”

κυβέρνηση. Δεν μας ενδιαφέρει καθόλου ότι δεν συμμετέχουμε, είμαστε πιστοί στις αρχές που είχαμε βάλει και τις υποστηρίζουμε και σήμερα χωρίς ιδιοτέλεια». Εκφράζω δυσκολία να πιστέψω ότι έτσι έγιναν τα πράγματα. Απαντάει με δύοκουβέντες. «Υπάρχουν τα πρακτικά. Και δεν με ξενίζει καθόλου η συμπεριφορά του». Μα και σε μια μελλοντική, ανάλογη κατάσταση, μετά τις εκλογές, δεν θα συμβεί το ίδιο; «Αν ο λαός του το έχει επιτρέψει να έχει τον αποφασιστικό ρόλο. Εάν ο λαός του το επιτρέψει, ο λαός αυτός θα επιλέξει ποιες πολιτικές δυνάμεις θα είναι υπαρκτές στη Βουλή, χωρίς τις οποίες κυβέρνηση δεν θα μπορεί να γίνει. Είναι θέμα λαού πλέον. Όχι βούλησης του κ. Σαμαρά. Δεν αμφιβάλλω ότι αν ο κ. Σαμαράς μπορούσε να με εξαφανίσει από προσώπου γης, θα το έκανε μετά χαράς. Ο στόχος μας είναι να είμαστε με μια ισχυρή παρουσία αύριο στη Βουλή, μια πολιτική δύναμη αξιοπιστίας, συνέπειας, σοβαρότητας, μια πολιτική δύναμη που με την παρουσία της στην επόμενη κυβέρνηση θα διασφαλίζει ότι θα γίνουν αυτά για τα οποία έχει δεσμευτεί στον προεκλογικό της λόγο. Διότι η εμπειρία από τα άλλα κόμματα είναι ότι άλλα λένε και άλλα εννοούν. Η τελευταία κρίση το αποδεικνύει περίτρανα». Πριν αποχαιρετιστούμε συζητάμε λίγο για τις δημοσκοπήσεις και για τα χαμηλά ποσοστά που δίνουν στη Δημοκρατική Συμμαχία. Επιμένει ότι οι τελευταίες που έχουν γίνει

της δίνουν πάνω από το 3%, ποσοστό που δεν νομίζει ότι ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Πιστεύει ότι « η Δημοκρατική Συμμαχία θα εκπλήξει». Και διευκρινίζει: «Είμαστε, όλος ο κόσμος δηλαδή, μέσα σε μια τέτοια… θολούρα… Κατά δήλωση των ίδιων των δημοσκόπων το 60% αρνείται να απαντήσει στις δημοσκοπήσεις. Και αυτό σημαίνει ότι τα αποτελέσματα “βγαίνουν” από το… 40% των πολιτών. Είναι πολύ δύσκολο σήμερα, μέσα στην αναμπουμπούλα που υπάρχει, να κάνεις σοβαρή δημοσκόπηση. Ο κόσμος δεν έχει κέφι όχι να απαντήσει σε δημοσκόπηση… δεν έχουν κέφι τα ζευγάρια να χαμογελάσουν ο ένας στον άλλο…» Δεν θέλω να φύγω χωρίς δυο κουβέντες για τη φαεινή ιδέα του… δημοψηφίσματος από τον Παπανδρέου. «Σέβομαι τη λογική που είχε όταν το έκανε, διαφωνώ όμως και “βγήκα στα κεραμίδια” όταν το άκουσα. Όλα τα πράγματα έχεις δικαίωμα – ενδεχομένως– στην πολιτική να τα υποστηρίξεις. Εάν όμως τις δυο μεγάλες κατακτήσεις της μεταπολίτευσης –κακά τα ψέματα, η μεταπολίτευση δεν έχει τίποτε άλλο να δείξει παρά την είσοδο στην ΕΟΚ επί Καραμανλή και την ένταξη στο ευρώ– τις θέσεις σε αμφισβήτηση… τότε τι να πω. Και το τρίτο: Ήξερε ο κ. Παπανδρέου ότι όταν πας σε Συμβούλιο Κορυφής ή Συμβούλιο Υπουργών και συμφωνήσεις σε ομόφωνη απόφαση, με βάση όλους τους κανόνες και τους νόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν ΔΙΚΑΙΟΥΣΑΙ να το αμφισβητήσεις επιστρέφοντας στη χώρα σου. Πρώτη φορά… μα πρώτη φορά είχα τόσο πολύ φοβηθεί και θυμώσει. Και τα δύο». Μα τις προάλλες στη Βουλή έδειξε σαν να μην είχε καταλάβει τι είχε συμβεί… τι είχε κάνει... ποιος έφταιγε… Χαμογελάει. «Πάντα η κακούργα η κοινωνία φταίει», μου λέει και σηκώνεται. Μα… έχεις δει τέτοια πράγματα σε πρωθυπουργικό επίπεδο; «Ουουου...».

078_083_SUNENTEUKSH MPAKOGIANNH 12/2/11 1:52 AM Page 83

084_087_BEGLITHS 12/2/11 1:57 AM Page 84

crash

ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΙ της Ιωάννας Ηλιάδη

σφαγή της ηγεσίας του στρατεύματος μέσα σε μια μέρα, μετά από πρόταση του πρώην υπουργού Εθνικής Άμυνας Π. Μπεγλίτη, συνδυάστηκε εντέχνως με τη φημολογία περί δήθεν αποτροπής πραξικοπήματος, η οποία δεν διαψεύστηκε άμεσα, ούτε από τον αρμόδιο υπουργό ούτε από επίσημα κυβερνητικά χείλη. Το θέμα περιστράφηκε γύρω από το εάν ο Γ. Παπανδρέου είπε κάτι σχετικό στον Νικολά Σαρκοζί ή όχι, αφήνοντας θολή την εικόνα για το εάν έχουν βάση οι φήμες, δημιουργώντας έτσι εύλογες υποψίες για το ποιον συμφέρει να διακινούνται αυτές οι φήμες. Στις 22 Νοεμβρίου ένα δημοσίευμα από τις Βρυξέλλες και συγκεκριμένα από την εφημερίδα «New Europe Newspaper», στη διεύθυνση της οποίας βρίσκεται ένας Έλληνας, ήρθε να συνδέσει τον αποκεφαλισμό της ηγεσίας του στρατεύματος με συμφωνία κάτω από το τραπέζι μεταξύ Παπανδρέου, Μέρκελ και Σαρκοζί, για την αγορά οπλικών συστημάτων, προκειμένου να προχωρήσει το δάνειο προς τη χώρα μας. Η εφημερίδα επικαλείται πηγές από το περιβάλλον του Αντώνη Σαμαρά και αναφέρει ότι ένας από τους όρους της συμφωνίας της 26ης Οκτωβρίου για το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους και την παροχή δανείου 110 δισεκατομμυρίων ευρώ ήταν η προμήθεια οπλικών συστημάτων για τις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις ύψους 10,5 δισεκατομμυρίων ευρώ από Γερμανία και Γαλλία. Συγκεκριμένα, αναφέρει ότι η Ελλάδα θα έπρεπε να προχωρήσει στην αγορά γερμανικών αρμάτων Leopard και γαλλικών αεροσκαφών Rafale καθώς και φρεγατών. Συνδέει μάλιστα την αιφνίδια αλλαγή της ηγεσίας του στρατεύματος με αυτό το θέμα. ο δημοσίευμα δίνει μια διαφορετική διάσταση στα γεγονότα, καθώς ο πρώην υπουργός Εθνικής Άμυνας δεν περιορίστηκε απλά στην αλλαγή των αρχηγών, με τους οποίους διαφωνούσαν σε βασικά θέματα, αλλά προχώρησε βαθιά το μαχαίρι, φτάνοντας μάλιστα στη σημείο να αποστρατεύσει 8 από τους 10 στρατηγούς και 6 από τους 10 ναυάρχους, δημιουργώντας τεράστια προβλήματα στο Στρατό Ξηράς και στο Πολεμικό Ναυτικό. Οι τριβές που είχε με τον αρχηγό του ΓΕΣ αντιστράτηγο Φράγκο Φραγκούλη για τη νέα δομή των ενόπλων δυνάμεων ήταν γνωστές, όχι όμως και επαρκείς να δικαιολογήσουν τις βιαστικές κρίσεις, καθώς, όπως έχει αποδειχθεί διαχρονικά, στο τέλος βρίσκεται πάντα η χρυσή τομή μεταξύ πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας σε αυτά τα θέματα. Ο Φράγκος Φραγκούλης είχε εκφραστεί υπέρ της

▲ ▲

84 crash Δεκέμβριος/2011

Στις 22 Νοεμβρίου δημοσίευμα στις Βρυξέλλες ήρθε να συνδέσει τον αποκεφαλισμό της ηγεσίας του στρατεύματος με συμφωνία κάτω από το τραπέζι μεταξύ Παπανδρέου, Μέρκελ και Σαρκοζί, για την αγορά οπλικών συστημάτων, με αντάλλαγμα το δάνειο των 110 δισ. προς την Ελλάδα

084_087_BEGLITHS 12/2/11 1:57 AM Page 85

Γαλλo-γερμανικοί ...κάλυκες αξίας 10,5 δισ. € μετά το «πραξικόπημα» Μπεγλίτη

Ο άγνωστος πόλεμος για τα γερμανικά Leopard, τα γαλλικά Rafale, τα αμερικανικά Abrams και τις εξοπλιστικές προμήθειες

084_087_BEGLITHS 12/2/11 1:57 AM Page 86

crash

Ένα δημοσίευμα από τις Βρυξέλλες και συγκεκριμένα από την εφημερίδα «New Europe Newspaper», στη διεύθυνση της οποίας βρίσκεται ένας Έλληνας, ήρθε να συνδέσει τον αποκεφαλισμό της ηγεσίας του στρατεύματος με συμφωνία κάτω από το τραπέζι μεταξύ Παπανδρέου, Μέρκελ και Σαρκοζί, για την αγορά οπλικών συστημάτων, προκειμένου να προχωρήσει το δάνειο προς τη χώρα μας

▲ ▲

αποδοχής της αμερικανικής προσφοράς για την παραχώρηση των αρμάτων Abrams, η οποία απορρίφθηκε διά στόματος του τότε κυβερνητικού εκπροσώπου. Ίσως ο πρώην υπουργός Άμυνας να θεωρούσε πως θα μπορούσε να βρει καλύτερη απόκριση στο πρόσωπο του Κ. Ζιαζιά, τον οποίο ανέβασε στην κορυφή της ιεραρχίας του Στρατού, καθώς είχε διατελέσει πρόεδρος της επιτροπής αξιολόγησης των αρμάτων, η οποία είχε προκρίνει το γερμανικό Leopard. Όμως, είναι κοινή ομολογία ότι η νέα ηγεσία του στρατεύματος, παρά το θόρυβο που δημιουργήθηκε με τις βιαστικές κρίσεις, αποτελείται από ικανότατα στελέχη και είναι αμφίβολο εάν σήμερα υπό συνθήκες οικονομικής κρίσης ο νέος αρχηγός θα συναινούσε σε εξοπλισμούς, τη στιγμή μάλιστα που δεν έχουν επιλυθεί τα προβλήματα με τα Leopard που υπάρχουν στον ελληνικό Στρατό και με τα πυρομαχικά τους. Στο Πολεμικό Ναυτικό, αν και ο πρώην υπουργός Άμυνας Π. Μπεγλίτης είχε ταχθεί αρνητικά στο ενδεχόμενο αγοράς γαλλικών φρεγατών, οι συζητήσεις δεν είχαν διακοπεί ποτέ. Το Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο, μάλιστα, είχε θέσει τις προδιαγραφές για τον οπλισμό των φρεγατών και περίμενε από τη γαλλική πλευρά να κάνει τις προτάσεις για το κόστος και τα αντισταθμιστικά ωφελήματα. α σημειωθεί ότι, σύμφωνα με ακριβείς πληροφίες, τον Οκτώβριο ο Πάνος Μπεγλίτης δέχθηκε αιφνίδια στο γραφείο του εκπροσώπους των Γάλλων και είχε μαζί τους συνομιλίες, το περιεχόμενο των οποίων κρατήθηκε μυστικό ακόμα και από την ηγεσία του Πολεμικού Ναυτικού. Τις τελευταίες ώρες πριν από την παράδοση του υπουργείου Εθνικής Άμυνας στον Δ. Αβραμόπουλο, και συγκεκριμένα στις 12:52 της 14ης Νοεμβρίου, αναρτήθηκε στον ιστότο-

86 crash Δεκέμβριος/2011

πο της «Διαύγειας» από το υπουργείο Εθνικής Άμυνας απόφαση ανασυγκρότησης της Επιτροπής Διαπραγματεύσεων για το πρόγραμμα Ναυπήγησης Φρεγατών Πολλαπλών Αποστολών, λόγω υπηρεσιακών μεταβολών! Η απόφαση του γενικού διευθυντή Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων Δ. Γεωργιόπουλου φέρει ημερομηνία 11 Νοεμβρίου 2011! Το πρωί της ίδιας μέρας ο Π. Μπεγλίτης είχε αποδόσει στις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες τις φήμες περί πραξικοπήματος, γιατί είχε δήθεν «πα-

Λίγες ώρες πριν από την παράδοση του υπουργείου Εθνικής Άμυνας στον Δ. Αβραμόπουλο αναρτήθηκε στον ιστότοπο της «Διαύγειας» απόφαση ανασυγκρότησης της Επιτροπής Διαπραγματεύσεων για το πρόγραμμα Ναυπήγησης Φρεγατών Πολλαπλών Αποστολών, λόγω υπηρεσιακών μεταβολών. Το πρωί της ίδιας μέρας ο Π. Μπεγλίτης είχε αποδόσει στις γαλλικές μυστικές υπηρεσίες τις φήμες περί πραξικοπήματος...

γώσει» ο ίδιος το πρόγραμμα των γαλλικών φρεγατών για το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό! Οι πράξεις του βρίσκονται σε αντίθεση με τις δηλώσεις του και συνηγορούν στις αποκαλύψεις που ήρθαν μέσω Βρυξελλών για προώθηση της αγοράς των γαλλογερμανικών οπλικών συστημάτων. Πολεμική Αεροπορία, από την άλλη, έχει ανάγκη από νέα μαχητικά, καθώς η Τουρκία, όχι απλά έχει επαρκείς εξοπλισμούς, αλλά η συνάντηση Ερντογάν - Ομπάμα το καλοκαίρι απέφερε στη γειτονική χώρα νέας τεχνολογίας μη επανδρωμένα αεροσκάφη Drones, τα οποία φέρεται ότι ήδη έχουν μεταφερθεί στο τουρκικό έδαφος σε αμερικανική βάση και αναμένεται η τυπική έγκριση του Κογκρέσου για την παραχώρησή τους. Όμως, η οικονομική κρίση δεν αφήνει περιθώρια νέων αγορών. Από την άλλη πλευρά, η Γαλλία, η οποία δεν έχει καταφέρει να πουλήσει ούτε ένα αεροσκάφος Rafale, λόγω του ότι είναι εξαιρετικά ακριβό σε σχέση με τα ανταγωνιστικά του, πιέζει όπως μπορεί για να πουλήσει αυτά τα αεροσκάφη. Παρά το γεγονός ότι οι πιθανότητες αγοράς Rafale από την Ελλάδα είναι εξαιρετικά μικρές, η Πολεμική Αεροπορία δεν έχει απορρίψει το συγκεκριμένο αεροσκάφος. Συνεπώς, δεν θεωρείται απίθανο ο Σαρκοζί να το είχε ζητήσει ως αντάλλαγμα από τον Παπανδρέου στις 26 Οκτωβρίου. Με την ανάληψη της ηγεσίας των ενόπλων δυνάμεων άνοιξε πάλι η συζήτηση περί εξοπλισμών. Ο Αμερικανός πρέσβης Μπένετ Σμιθ φαίνεται ότι έθεσε εκ νέου στο νέο υπουργό Εθνικής Άμυνας Δ. Αβραμόπουλο το θέμα της παραχώρησης των αρμάτων Abrams. Πηγές του υπουργείου Εθνικής Άμυνας, πάντως, υποστήριζαν ότι «είναι ακόμη πρόωρο να μιλήσουμε για τέτοιου είδους κινήσεις».

084_087_BEGLITHS 12/2/11 1:58 AM Page 87

088_093_KARATZAFERHS 12/2/11 2:00 AM Page 88

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Φωτογραφίες: Βαγγέλης Ρασιάς

crash

88 crash Δεκέμβριος/2011

088_093_KARATZAFERHS 12/2/11 2:01 AM Page 89

Γιώργος Καρατζαφέρης

”

Ήθελα να μπει ο Κουβέλης στη νέα κυβέρνηση

Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

”

▲ ▲

Πιστεύω ότι ήταν ένα εξαιρετικά μεγάλο λάθος του κ. Παπανδρέου να μη ζητήσει επισήμως από τον κ. Κουβέλη να συμμετάσχει. Θα είχε ωφεληθεί πάρα πολύ ο τόπος

ε τη βεβαιότητα ότι «θα κάνω ό,τι μπορώ για να πετύχει η κυβέρνηση Παπαδήμου», καθώς κανείς δεν μπορεί να μας απαντήσει στο μεγάλο ερώτημα «Ευρώπη με δουλεία ή μόνοι μας και φτώχεια;», αφού επιμένει στο «αν φύγουμε από την Ευρώπη, θα γίνουμε η Κούβα της Μεσογείου», ο πρόεδρος του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού, Γιώργος Καρατζαφέρης, ξεδιπλώνει τις απόψεις του για την πολιτική κατάσταση της χώρας, όπως σήμερα έχουν διαγραφεί τα πράγματα. Αν και περισσότερο «σφιγμένος» και πιο «μετρημένος» στα λόγια του απ’ ό,τι τον θυμάμαι ακριβώς ένα χρόνο πριν, στη συνέντευξη που του έκανα για το 1ο τεύχος του «Crash», εντούτοις μίλησε για όλους και για όλα, για την οικτρή αποτυχία του Γιώργου Παπανδρέου, δίνοντας, παράλληλα, τις ευχές του στον Αντώνη Σαμαρά να ξεπεράσει τις όποιες «φουρτούνες» του ήρθαν, για την αποτυχία του Κώστα Καραμανλή, αλλά και τις «ακρότητες» των Αλέκα Παπαρήγα και Αλέξη Τσίπρα, αναλύοντας το γιατί ο ΛΑΟΣ σήμερα είναι «το κέντρο της πολιτικής». Επίσης, δεν έκανε πίσω στις απόψεις του για την ανάγκη να πάρουμε τα χρήματα, γιατί αλλιώς σε μια βδομάδα θα πτωχεύσουμε, αλλά και δεν δίστασε να κατηγορήσει τους Γάλλους σοσιαλιστές που τον κατηγορούν για φανατικό αντισημιτισμό, την ώρα που καυτηρίαζε τη στάση της Αριστεράς, αλλά και αποκάλυπτε ότι είχε ζητήσει από τον κ. Παπανδρέου τη συμμετοχή του Φώτη Κουβέλη στη νέα κυβέρνηση, για την τύχη της οποίας έχει ερωτηματικά, μιας και δεν κρύβει την αγωνία του από την πιθανότητα υπονόμευσής της. Εξάλλου, όπως και να έχουν τα πράγματα, ο κ. Καρατζαφέρης, παρά το γεγονός ότι δεν χάνει ευκαιρία για δηλώσεις και «εμφανίσεις» στα ΜΜΕ καθημερινά, πάντα έχει τον τρόπο να μιλά, βγάζοντας ακόμη… λαγούς από το καπέλο του… Μέσα σε μία μόλις εβδομάδα τα καταφέραμε και γύρισαν όλα… τούμπα! Από την ανακοίνωση για δημοψήφισμα περάσαμε στην ψήφο εμπιστοσύνης για να καταλήξουμε σε άλλον πρωθυπουργό. Μπορούσατε ποτέ να φανταστείτε μια τέτοια εξέλιξη; «Όταν η κρίση γίνεται εξαιρετικά μεγάλη και δεν υπάρχει η ανάλογη εμπειρία, τότε φτάνουμε σε τέτοιες λύσεις. Η κρίση έδειξε ότι ο κ. Παπανδρέου δεν ήταν προετοιμασμένος ή δεν είχε την επάρκεια για να αντιμετωπίσει σοβαρά τα πράγματα. Δηλαδή, ήταν για βάρκα και μπουνάτσα. Δεν ήταν για μεγάλο τάνκερ και ωκεανούς!» Και τώρα, όπως ήρθαν τα πράγματα, ο ΛΑΟΣ στην κυβέρνηση. Πιστεύετε ότι αυτό θα αποτελέσει μια σημαντική εξέλιξη στο κόμμα σας ενόψει εκλογών; «Αν το υπολογίσεις έτσι, τότε πολύ φοβάμαι ότι υπολογίζεις λάθος! Εγώ υπολογίζω ότι η παρουσία μας στην κυβέρνηση θα μπορούσε να συγκολλήσει περισσότερο μια ρευστή Δεκέμβριος/2011

crash 89

088_093_KARATZAFERHS 12/2/11 2:01 AM Page 90

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο Αντώνης Σαμαράς είναι σε πολύ δύσκολη κατάσταση και του εύχομαι το καλύτερο δυνατό

”

▲ ▲

κατάσταση. Και κάτω απ’ αυτή την έννοια μπήκαμε μέσα για να βοηθήσουμε και να δείξουμε στους άλλους δυο “παρτενέρ”, που ίσως ο καθένας να έχει τη δική του αντίρρηση απέναντι σ’ αυτή την κυβέρνηση, ότι εμείς είμαστε ο σταθεροποιητικός παράγοντας. Πιστεύω, λοιπόν, πως ήταν απαραίτητη αυτή η συμμετοχή, χωρίς και να το έχουμε επιδιώξει, παρά μόνο από την εμμονή των άλλων δύο, αλλά και την κομψή παρέμβαση του Προέδρου της Δημοκρατίας». Κι εκεί που βάλλατε κατά της Ν.Δ., εκεί συντρέξατε να συγκυβερνήσετε μαζί της. Τώρα, τι λέτε σε σχέση μ’ αυτά που λέγατε; «Αγαπητέ μου, αν οδηγείς αυτοκίνητο και φοράς τα ίδια λάστιχα στα χιόνια, στις λάσπες, στη λεωφόρο ή στη βροχή, τότε είναι σίγουρο ότι δεν θα έχεις καλό αποτέλεσμα. Ανάλογα, λοιπόν, με την κατάσταση του οδοστρώματος φοράς και τα ανάλογα λάστιχα». Δηλαδή, ήταν μόνο η ανάγκη για την 6η δόση και το νέο «πακέτο» που σας έσπρωξε να συμμετάσχετε στην «κυβέρνηση σωτηρίας» ή υπάρχει και κάτι άλλο πίσω από αυτή τη… βιτρίνα; «Η κρίση έκανε ένα καλό: Μπορούμε πλέον να συνεννοηθούμε! Κάτι που ήταν αδύνατο μέχρι τώρα. Μέσα απ’ αυτή την κρίση βγάλαμε τις σχέσεις μεταξύ των κομμάτων από την… κατάψυξη και τις αφήσαμε σε φυσιολογικές συνθήκες. Κι αυτό είναι ένα όφελος για τη δημοκρατία». Και οι δημοκρατικές διαδικασίες στη χώρα μας πήγαν… περίπατο, χωρίς να ξέρουμε αν ποτέ ξαναστεριώσουν. Πιστεύατε ότι θα είχαμε τέτοια εθνική ξεφτίλα; «Όχι, διαφωνώ κάθετα μ’ αυτούς που διακινούν τέτοια πράγματα. Δεν μπορεί κανείς να καταγγείλει ότι δεν υπήρξε δημοκρατική διαδικασία. Εξάλλου, το Σύνταγμα προβλέπει συγκεκριμένα το τι συμβαίνει σε περίπτωση παραίτησης ενός πρωθυπουργού…» Όχι, δεν αναφέρομαι σ’ αυτό το θέμα. Μιλώ για τους εταίρους μας, που απαγόρευσαν το δημοψήφισμα, μας υπαγορεύουν το πότε να κάνουμε εκλογές, μας εκβιάζουν ακόμη και για το πώς να ζούμε… «Όταν χρωστάς τα μαλλιοκέφαλά σου στην τράπεζα, ο διευθυντής του καταστήματος κάνει ό,τι θέλει τη ζωή σου!» Άραγε, πώς θα σηκώσουμε ξανά κεφάλι την 90 crash Δεκέμβριος/2011

ώρα που οι δανειστές μας δεν αναγνωρίζουν ούτε τις αποφάσεις του Κοινοβουλίου και ζητούν έγγραφες εγγυήσεις από τους πολιτικούς αρχηγούς; «Απλούστατα, δεν μας δίνουν τα χρήματα. Τι να τους πούμε; Αφού μας είπαν ότι “είσαστε μπαταξήδες, κοροϊδεύετε τον κόσμο, ακόμα δεν συμφωνήσατε για τις 26 Οκτωβρίου και εσείς ζητείτε δημοψήφισμα; Δεν σας τα δίνουμε”! Ούτε οι πολιτικοί αρχηγοί δεσμεύονται ούτε το Κοινοβούλιο, αλλά τι θα γίνει; Ας έρθει κάποιος και να μου πει: “Ορίστε, αυτή δεν είναι η σωστή λύση”. Δεν υπάρχει λύση! Μια είναι η οδός: Ευρώπη με υποτέλεια, με δουλεία, ή μόνοι μας και φτώχεια. Ας βγει κάποιος και να πει στον ελληνικό λαό: “Ακούστε, κύριοι, να γυρίσουμε πάλι στα 150 ευρώ το μήνα”! Δεν γίνονται αυτά τα πράγματα. Πιστεύω ότι η Ευρώπη είναι μονό-

Θα υπάρξει... πειρασμός υπονόμευσης Παπαδήμου

δρομος, παρά τις δυσκολίες, παρά τις αναποδιές, παρά τους εξευτελισμούς. Από το να φύγουμε από την Ευρώπη δεν μας κρατάει κανείς. Απλώς, δεν μας δίνουν τα χρήματα και πτωχεύουμε στα μέσα Δεκεμβρίου κι από εκεί και πέρα γινόμαστε η Κούβα της Μεσογείου! Αυτά τα πράγματα είναι δεν είναι σοβαρά. Τα στηρίζουν η Παπαρήγα και ο Τσίπρας, αλλά δεν νομίζω ότι μιλούμε για τη σοβαρότητα της πολιτικής μας ζωής!» Ωστόσο, τώρα Λουκάς Παπαδήμος, επικεφαλής μιας κυβέρνησης που κι εσείς υποστηρίζατε ότι είχε αποτύχει παταγωδώς, γιατί να πετύχει; «Μα δεν είναι η ίδια κυβέρνηση και οι ίδιοι υπουργοί. Είναι δέκα καινούργιοι υπουργοί και τρία τα κόμματα. Κι αυτό είναι το πιο σημαντικό. Είναι τρία τα κόμματα. Κι εμείς, των δύο άλλων κομμάτων, έχουμε κρατήσει τους πιο νευραλγικούς τομείς. Στην Εθνική Άμυνα, στο Εξωτερικών, όπου υπάρχουν μεγάλοι κίνδυνοι για τα εθνικά μας θέματα, που είναι η Ν.Δ., στο Μεταφορών και στη Ναυτιλία που είναι ο ΛΑΟΣ. Στην Οικονομία και στην Παιδεία που υπάρχουν εκπρόσωποι της Ν.Δ. Στο Γεωργίας, που αυτόν τον καιρό δεινοπάθησε, είναι ο κ. Ροντούλης. Οπό-

088_093_KARATZAFERHS 12/2/11 2:01 AM Page 91

Mία οδός υπάρχει: Στην Ευρώπη με δουλεία και υποτέλεια ή μόνοι μας με φτώχεια;

”

Φλεβάρη ή δεν σας νοιάζει τώρα πια που συγκυβερνάτε; «Πράγματι, μια τέτοια ημερομηνία τέθηκε, κυρίως από την επιμονή του κ. Σαμαρά, αλλά πιστεύω ότι η τελική απόφαση θα παρθεί αναλόγως της εξέλιξης των πραγμάτων. Αν οι διαπραγματεύσεις συνεχίζονται μέχρι τότε, δεν θα σταματήσουμε τον ρου της κυβέρνησης, μόνο και μόνο για να “πιάσουμε τις ημερομηνίες”, αλλά αυτή είναι μια πιθανή εύλογη ημερομηνία». Μήπως αυτό το «μεταβατικό» διάστημα κάνετε πρόβα τζενεράλε για συνεργασία μετά τις εκλογές; «Να είστε σίγουρος ότι απο δω και πέρα θα υπάρχει συνδυασμός κυβερνήσεων. Θυμίζω ότι στη Φινλανδία είναι έξι τα κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση. Δεν ξέρω αν θα φτάσουμε αυτόν τον αριθμό, αλλά πιστεύω ότι η

Ο νόμος για την ιθαγένεια σας διαβεβαιώνω ότι θ’ αλλάξει

▲ ▲

τε, δεν είναι το ίδιο πράγμα». Δηλαδή, νομίζετε ότι με 10 νέα πρόσωπα στο Υπουργικό Συμβούλιο θα αλλάξει η εικόνα; «Είναι, σας το επισημαίνω, κάτι παραπάνω, γιατί δεν είναι μόνο τα δέκα άτομα, αλλά είναι τα τρία κόμματα, τα οποία, στην παρούσα κατάσταση, έχουν το ίδιο ποσοστό ευθύνης». Μπήκαν τρεις βουλευτές του ΛΑΟΣ στη νέα κυβέρνηση. Πώς έγινε αυτό; Αυτοί «δέχτηκαν» ή αυτούς προωθείτε; «Όχι. Απλώς, το συζήτησα με τον πρωθυπουργό και του έδωσα έναν κατάλογο από επτά στελέχη μου κι αυτός διάλεξε αυτούς που ήθελε. Εγώ του έδωσα την ευκαιρία της επιλογής και δεν ξέρω αν του έδωσαν και άλλοι αυτή την ευκαιρία. Από εκεί και πέρα, συζητήσαμε μόνο το ποιο υπουργείο ταιριάζει καλύτερα στον καθένα απ’ αυτούς». Όπως υποστηρίξατε «μπήκατε κι εσείς στο κάδρο»! Δεν υπολογίσατε ότι η κορνίζα έχει μαύρο χρώμα; «Ναι, υπάρχει κορνίζα έστω και μαύρου χρώματος. Θα μπορούσε, όμως, να ήμασταν χύμα με τις φωτογραφίες σκορπισμένες στο πάτωμα». Και οι εκλογές τι γίνονται; Θα είναι στις 19

επόμενη κυβέρνηση θα είναι συμμαχική». Σας θεωρούν ακροδεξιό και φανατικό αντικομμουνιστή. Πώς θα σας φαινόταν αν αριστερές δυνάμεις, όπως και παλαιότερα άλλωστε, έδιναν «χέρι βοηθείας» στη δημιουργία μιας μετεκλογικής κυβέρνησης; Θα συμμετείχατε τότε ή όχι; «Ήμουν ο πλέον ένθερμος υποστηρικτής στο να μπει στην κυβέρνηση Παπαδήμου και ο κ. Κουβέλης. Το είχα συζητήσει με τον κ. Παπανδρέου. Πιστεύω ότι ήταν ένα εξαιρετικά μεγάλο λάθος του κ. Παπανδρέου να μη ζητήσει επισήμως από τον κ. Κουβέλη να συμμετάσχει. Θα είχε ωφεληθεί πάρα πολύ ο τόπος και, βεβαίως, θα είχαν ξεκαθαρίσει και τα πράγματα για το ποια Αριστερά αντέχει σε τέτοιες δοκιμασίες και ποιοι είναι αυτοί που κάνουν στείρα αντιπολίτευση». Πώς κρίνετε τα στοιχεία των τελευταίων δημοσκοπήσεων, που δείχνουν άνοδο των ποσοστών των κομμάτων της Αριστεράς, την ώρα που δεν δείχνουν κάτι τέτοιο για τον ΛΑΟΣ; «Ναι, μπορεί να έχουν μικρή άνοδο, αλλά και ο ΛΑΟΣ ανέβηκε λίγο, ενώ οι δυο άλλοι “παρτενέρ” έπεσαν. Από τους τρεις “παρτενέρ” στην κυβέρνηση οι δύο έπεσαν σε ποσοστά. Αλλά δεν είναι, όμως, αυτό. Εγώ θα σας μιλήσω για μια άλλη δημοσκόπηση των τελευταίων ημερών, η οποία δείχνει ότι σταθερά, για 7 μήνες τώρα, είμαι ο δημοφιλέστερος πολιτικός αρχηγός με πάνω από 40% και το κόμμα μου στο “Βαρόμετρο” της εφημερίδας “Καθημερινή” είναι σταθερά το καλύτερο κόμμα της αντιπολίτευσης. Αυτό δεν είναι σημαντικό, άσχετα αν δημιουργεί κι ευθύνες; Τώρα, πώς βλέπετε το 44% του ελληνικού λαού να ακολουθεί ένα κόμμα ακροδεξιό; Αυτά είναι σχήματα που χρησιμοποιούνται κατά περιόδους για να μπορέσουν να ακυρώσουν τον πολιτικό μου λόγο! Εμείς, αυτή τη στιγμή, είμαστε το κέντρο της πολιτικής. Αυτή είναι η πολιτική μας αναφορά. Μπορούμε και συζητάμε και με το ΠΑΣΟΚ και με τη Ν.Δ. Και, όπως σας είπα πριν, με πάρα πολύ μεγάλη χαρά θα μπορούσα να συμμετάσχω σε ένα κυβερνητικό σχήμα με τον κ. Κουβέλη. Άκρα και ακρότητες ως πολιτικές συμπεριφορές νομίζω πως βλάπτουν σοβαρά το έθνος. Άλλο να δεχόμαστε τις ακρότητες του Δεκέμβριος/2011

crash 91

088_093_KARATZAFERHS 12/2/11 2:01 AM Page 92

«Η κρίση έκανε ένα καλό: Μπορούμε πλέον να συνεννοηθούμε! Κάτι που ήταν αδύνατο μέχρι τώρα», λέει στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

▲ ▲

κ. Τσίπρα, ενώ, από την άλλη πλευρά, ευτυχώς, δεν έχει σχηματοποιηθεί ακόμη η πολιτική ακρότητα! Θυμίζω ότι σε όλα τα κράτη της Ευρώπης, που έγιναν ψηφοφορίες για να πάρουν χρήματα, η Αριστερά και η Δεξιά είχαν την ίδια συμπεριφορά, ενώ εδώ η Αριστερά ψήφισε “όχι”. Άρα, λοιπόν, θα ήταν άκομψο και ανόητο να στηρίζεις την πολιτική αυτή των “άκρων” που καταψήφισαν τη βοήθεια για την Ελλάδα. Δηλαδή, αν ο πολιτικός κόσμος ήταν η Αριστερά όπως την ξέρουμε και η Ακροδεξιά όπως την ξέραμε, τότε η Ελλάδα θα είχε πτωχεύσει εδώ και δύο χρόνια!» Σας ακούσαμε να υιοθετείτε το σύνθημα της δικτατορίας των συνταγματαρχών «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών». Μόνο που στην Ελλάδα σήμερα έχουν έρθει, παράνομα ή όχι, εκατομμύρια αλλόθρησκοι. Τι θα κάνετε μ’ αυτούς; «Αυτό το είχα πει στην πρώτη μου ομιλία, πριν από 11 χρόνια. Και δεν το είχα πει έτσι όπως τώρα το παρουσιάζουν. Είμαι ένας άνθρωπος ανοιχτός. Είπα, λοιπόν, ότι όπως καλά ακούω το “Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών”, ακούω πολύ καλά και το “Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες”. Και δεν βρίσκω μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών των δύο συνθημάτων. Το ένα το είπε ο Παπαδόπουλος, το άλλο ο Παπανδρέου. Επομένως, πρέπει να έχουμε τη δυνατότητα να διυλίζουμε ό,τι είναι καλό από τον οιονδήποτε και αυτό να το χρησιμοποιούμε και να αποβάλλουμε ό,τι είναι κακό από τον οποιονδήποτε. Κι αυτή είναι η πολιτική μου στη θεώρηση των πραγμάτων». Ναι, αλλά στο θέμα των αλλόθρησκων λαθρομεταναστών; «Αυτό είναι ένα πολύ καυτό θέμα και δεν μπορούμε να το λύσουμε. Εκ των πραγμάτων, όμως, δεν μπορούμε και να το αγνοήσουμε. Τόσο εμείς, που σε δημοψήφισμα που κάναμε μαζέψαμε 250.000 υπογραφές, όσο και το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης πιστεύουμε πως ο νόμος για την ιθαγένεια πρέπει να αλλάξει. Και σας διαβεβαιώνω ότι θ’ αλλάξει». Πιστεύετε ότι, μετά απ’ όσα συνέβησαν δυο χρόνια τώρα, μπορεί το ΠΑΣΟΚ να ορθοποδήσει; «Ναι. Το ΠΑΣΟΚ έχει δείξει αντοχές. Τότε που αντιμετώπισε μεγάλα σκάνδαλα, όπως με τη Δήμη92 crash Δεκέμβριος/2011

τρα Λιάνη, τον Κοσκωτά και άλλα τέτοια, το ΠΑΣΟΚ έπιασε το 40%, ενώ η Ν.Δ., χωρίς αυτή τη συμφορά των σκανδάλων, έχει πέσει δύο φορές κάτω από 35%. Μία επί Ράλλη και μία, ακόμη χαμηλότερα, με τον Κώστα Καραμανλή. Άρα, λοιπόν, το ΠΑΣΟΚ την τελευταία στιγμή βρίσκει τον τρόπο να κρατιέται σε ένα ασφαλές εκλογικό επίπεδο». Πώς κρίνετε την εν γένει πολιτική του Γιώργου Παπανδρέου και θεωρείτε ότι, παραμένοντας στην ηγεσία του Κινήματος, το ΠΑΣΟΚ θα έχει καλύτερη τύχη; «Ο κ. Παπανδρέου απέτυχε. Απέτυχε όπως και ο Κώστας Καραμανλής, αν κι αυτός έδειξε μια καλύτερη εμπειρία, που θα του επέτρεπε να φύγει όρθιος! Να παραδώσει σε κάποιον άλλον. Προφανώς στην κ. Μπακογιάννη απ’ ό,τι φαινόταν τότε, άσχετα αν άλλαξαν τα πράγματα στο μεταξύ, και θα μπορούσε τώρα να ήταν όρθιος. Ο κ. Παπανδρέου παραμένει αρχηγός του ΠΑΣΟΚ κι έχει λόγο να συμμετέχει και κάποιος άλλος να κουβαλάει το φορτίο που δεν μπόρεσε αυτός να κουβαλήσει. Όμως, πιστεύω ότι ο κ. Παπανδρέου απέτυχε οικτρά». Από την άλλη, πώς βλέπετε την τακτική του Αντώνη Σαμαρά; Έχει συνέπεια λόγων και πράξεων με τα όσα συμβαίνουν μέσα κι έξω από τη Ν.Δ.;

Όπως καλά ακούω το «Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών», ακούω πολύ καλά και το «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες». Και δεν βρίσκω μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών των δύο συνθημάτων

«Ο καλός καραβοκύρης στις φουρτούνες φαίνεται. Και τώρα είναι οι πρώτες “φουρτούνες” που αντιμετωπίζει ο Αντώνης Σαμαράς, ακριβώς δυο χρόνια από την εκλογή του. Θέλω να πιστεύω ότι θα μπορέσει να ξεφύγει από τη μέγγενη. Είναι σε πολύ δύσκολη κατάσταση και του εύχομαι το καλύτερο δυνατό». Σας κατηγορούν και μάλιστα διεθνείς κύκλοι και σαν φανατικό αντισημίτη, την ώρα μάλιστα που η χώρα μας έχει σταθερά καλές σχέσεις με το Ισραήλ. Πώς τοποθετείστε; «Αυτές τις “καλές σχέσεις” η χώρα μας τις ανέπτυξε μετά από δική μου πίεση προς τον κ. Παπανδρέου. Το ξέρουν όλοι από τις ομιλίες μου στη Βουλή, καθώς επέμενα να έρθει σε επαφή με τον Νετανιάχου και να δρομολογήσουμε άλλη σχέση με το Ισραήλ. Άρα, λοιπόν, είναι αστεία αυτά που λέγονται. Και ακόμη, ούτε το Παγκόσμιο Συμβούλιο ούτε και το κράτος του Ισραήλ ασχολούνται μ’ αυτά τα πράγματα. Όσον αφορά τους Γάλλους σοσιαλιστές, αυτοί έχουν πρόβλημα με τη Λεπέν, καθώς το κόμμα του πατέρα της ποτέ δεν είχε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Άλλο κόμμα αυτός, άλλο κόμμα εγώ! Οι Γάλλοι, όμως, μπορούν να μιλούν για αντισημιτισμό όταν στις προθήκες των βιβλιοπωλείων τους υπάρχει ακόμη το “Κατηγορώ” του Ζολά και το “Υπόθεση Ντρέιφους”; Όταν υπάρχουν “Οι στοχασμοί για το εβραϊκό ζήτημα” του Ζαν Πολ Σαρτρ; Νομίζω πως οι τελευταίοι που μπορούν να μιλούν για αντισημιτισμό είναι οι Γάλλοι». Και για να κλείσουμε... Πώς βλέπετε να εξελίσσονται τα πράγματα ώστε οι Έλληνες να μπορέσουν ξανά να αισιοδοξούν για κάτι καλύτερο στο μέλλον; «Αν δεν υπονομευτεί η προσπάθεια Παπαδήμου, που δεν είμαι σίγουρος, τελικά, ότι δεν θα υπάρξει κάποιος “πειρασμός” υπονόμευσης, πιστεύω πως οι Έλληνες μπορούν να αισιοδοξούν. Γιατί, μετά από λίγο, τα πράγματα θα είναι λιγότερο πιεστικά απ’ ό,τι είναι σήμερα. Αρκεί, όμως, να πειστούμε ότι πρέπει αυτός να αφεθεί για να πετύχει, ώστε να κερδίσει η Ελλάδα και να μη σκεφτόμαστε πώς να αποτύχει για να πάρουμε δυο ψήφους παραπάνω στις επερχόμενες εκλογές. Εγώ σκέφτομαι εθνικά και θα κάνω ό,τι μπορώ για να πετύχει».

088_093_KARATZAFERHS 12/2/11 2:01 AM Page 93

094_099_SUNENTEUKSH KOYBELHS 12/2/11 2:07 AM Page 94

” crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Φώτης Κουβέλης

Δεν είμαι η... κάβα για μελλοντική κυβερνητική συνεργασία... Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

ο γραφείο που παραχωρήθηκε στη Δημοκρατική Αριστερά στη Βουλή είναι μικρό. «Γραφειάκι». Αλλά το κόμμα μόνο «κομματάκι» δεν είναι, τουλάχιστον όπως έδειξαν οι τελευταίες δημοσκοπήσεις. Κι όπως είπε πολύ χαρακτηριστικά, με το χιούμορ που τον διακρίνει σε τηλεοπτική του συνέντευξη, ο βουλευτής της ΔΗΜ.ΑΡ., Γρηγόρης Ψαριανός, «μετά τις επόμενες εκλογές, που θα έχουμε 20 βουλευτές, θα μας δώσουν άλλο γραφείο. Υπάρχουν τόσα γραφεία που έχουν δώσει στους πρώην πρωθυπουργούς». Ο Φώτης Κουβέλης είχε πολλά να κάνει στη Βουλή και στο κόμμα όλες τις μέρες που τον ψάχναμε για τη συνέντευξη, τη μέρα δε που τον πήρα στο τηλέφωνο για να ορίσουμε –επιτέλους– μέρα και ώρα, τον «έπιασα» μέσα στο αυτοκίνητο, να οδηγεί, πηγαίνοντας στην… Άρτα. Είναι ίσως ο πιο ευγενικός και «γλυκός» άνθρωπος της πολιτικής που έχω γνωρίσει. Αλλά είναι παράλληλα πολύ προσγειωμένος και απόλυτα ξεκάθαρος στις θέσεις του και τις θέσεις της Δημοκρατικής Αριστεράς. Απορρίπτει χωρίς δεύτερη κουβέντα τις «παρασκηνιακές» συζητήσεις και τα «παραπολιτικά» σχόλια που τον θέλουν να αποτελεί τη μελλοντική «κάβα» του πολιτικού προσκηνίου στην περίπτωση που δεν βρεθεί καμία άλλη πιο… παραδοσιακή διέξοδος στα αδιέξοδα, δεν απαντά καν στο χαρακτηρισμό «σκυλιά που γαβγίζουν, αλλά δεν δαγκώνουν» που ακούστηκε στη Βουλή, καταγγέλλει «συμψηφιστική ρύθμιση στο πλαίσιο ενός τμήμα94 crash Δεκέμβριος/2011

τος του πολιτικού συστήματος, με συγκεκριμένες νεοφιλελεύθερες απόψεις και θέσεις» και διαβεβαιώνει ότι «δεν είπαμε ένα “όχι” και θεωρούμε ότι με αυτό ξεμπερδέψαμε. Θα είμαστε παρόντες σε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια, σε κάθε κίνηση που βελτιώνει το προοδευτικό ισοζύγιο». Αισθάνεστε «σκυλί που γαβγίζει», κύριε Κουβέλη; Διότι έτσι αποκάλεσε –μάλλον σημειολογικά– ο κ. Καρατζαφέρης στη Βουλή όσους στρέφονται κατά του κ. Παπαδήμου και της κυβέρνησής του. Αναφερόταν και σ’ εσάς; Διότι εγώ γνωρίζω ότι σας τιμά και σας υπολήπτεται. «Δεν δώσαμε ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση με πρωθυπουργό τον κ. Παπαδήμο. Η αρνητική ψήφος της Δημοκρατικής Αριστεράς στο νέο κυβερνητικό σχήμα δεν σημαίνει υποτίμηση του κινδύνου χρεοκοπίας. Καταγράφει και αναδεικνύει ότι υπάρχει και άλλος δρόμος για τη διάσωση της χώρας, με άλλες διαδικασίες και άλλη πολιτική. Μετά τη διελκυστίνδα ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ., που εξάντλησε τις αντοχές της κοινωνίας, διελκυστίνδα που έχω την εκτίμηση ότι είχε και έντο-

Η προσφυγή στις εκλογές είναι η μόνη έντιμη και καθαρή λύση

”

νες θεσμικές αποκλίσεις, επήλθε μεταξύ του ΠΑΣΟΚ, της Ν.Δ. και του ΛΑΟΣ η συμφωνία στο πρόσωπο του νέου πρωθυπουργού. Αν ο στόχος ήταν η “κυβέρνηση εθνικής ενότητας”, θα είχε ακολουθηθεί άλλη διαδικασία και θα υπήρχαν άλλα πολιτικά ζητούμενα. Αυτό που επιδιώχθηκε ήταν μια συμψηφιστική ρύθμιση στο πλαίσιο ενός τμήματος του πολιτικού συστήματος, με συγκεκριμένες νεοφιλελεύθερες απόψεις και θέσεις, με το δεδομένο ότι συνεχίζεται η ίδια οικονομική πολιτική. Παρ’ όλα αυτά, όπως δήλωσα και στη Βουλή, δεν περιοριζόμαστε στο “όχι”. Θα είμαστε παρόντες, με συγκεκριμένες, συστηματικές και επίμονες προσπάθειες, προτάσεις και διεκδικήσεις, να συνεισφέρουμε προκειμένου να υπάρξουν εκείνες οι πολιτικές που είναι δυνατόν να στηρίζουν την ελληνική κοινωνία και να οδηγούν τη χώρα σε πορεία διεξόδου. Και η στάση αυτή είναι στάση ευθύνης και πολιτικής υπευθυνότητας». Είναι καταδικασμένη να αποτύχει η κυβέρνηση Παπαδήμου, όπως δήλωσε πρόσφατα ο Γιάννης Δημαράς; Τι είναι αυτό που –έστω στην πορεία– θα μπορούσε να σας πείσει ότι «κάτι πάει καλύτερα» και ότι θα μπορούσατε να τη στηρίξετε; «Ο νέος πρωθυπουργός καλείται να αναπτύξει με την κυβέρνησή του –κυβέρνηση εκ του παρελθόντος και του παρόντος– τις πρωτοβουλίες του πάνω σε συγκεκριμένο έδαφος. Το έδαφος είναι υπονομευμένο και από τον τρόπο που κατέληξαν στο πρόσωπο του πρωθυπουργού και από τη σύν-

094_099_SUNENTEUKSH KOYBELHS 12/2/11 2:07 AM Page 95

▲ ▲

θεση της κυβέρνησης. Κυρίως από τον τρόπο που συνεχίζουν να λειτουργούν οι δύο βασικοί εταίροι, ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. Ο ένας ως να μην έχει φύγει και ο άλλος ως να μην έχει έρθει. Με το δεδομένο ότι η κυβέρνηση θα υπογράψει και τη δανειακή σύμβαση και τους σχετικούς με αυτή νόμους, η χώρα και η κοινωνία βρίσκονται αντιμέτωπες με μεγάλα και κρίσιμα ζητήματα. - Πώς θα αντιμετωπιστούν οι απώλειες των ασφαλιστικών ταμείων και πώς αυτά θα ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους προς τους ασφαλισμένους; - Ποια συγκεκριμένα μέτρα θα υπάρξουν για την υπεράσπιση των αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων; - Η προβλεπόμενη περιστολή δαπανών θα υπάρξει χωρίς περαιτέρω συρρίκνωση του λαϊκού εισοδήματος; - Θα ανασυγκροτηθεί ο δημόσιος τομέας με ανακατανομή των ανθρώπινων πόρων και όχι με τις γνωστές, τραυματικά γνωστές, οριζόντιες περικοπές προσωπικού και με απολύσεις; - Θα αναπτυχθούν οι ελεγκτικοί και εισπρακτικοί μηχανισμοί για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, της φοροκλοπής και της διαφθοράς; - Θα υπάρξει άμεση χρηματοδότηση της αγοράς και εύρεση της χρηματοδότησης για όσο διάστημα οι τράπεζες θα βρίσκονται στη φάση της ανακεφαλαιοποίησης; - Πώς θα γίνει η αξιοποίηση της δημόσιας περιουσίας; Σε αυτά τα κρίσιμα ζητήματα θα κριθεί η νέα κυβέρνηση. Ας το επαναλάβω: Δεν είπαμε ένα “όχι” και θεωρούμε ότι με αυτό ξεμπερδέψαμε. Θα είμαστε παρόντες σε κάθε μεταρρυθμιστική προσπάθεια, σε κάθε κίνηση που βελτιώνει το προοδευτικό ισοζύγιο. Και θα είμαστε αντίθετοι σε κάθε πράξη και παράλειψη που θα συνεχίζει πρακτικές και θα ενισχύει στερεότυπα που έφεραν τη χώρα στη δεινή κατάσταση που σήμερα βρίσκεται, με την κοινωνία τεμαχισμένη». Έχει μέλλον κατά τη γνώμη σας μια πολιτική «σύμπραξη» του τύπου της σημερινής κυβέρνησης; Τα «υλικά» που την αποτελούν υπαγορεύουν κάποια –έστω– αισιοδοξία για το λαό μας ή τα υπονομεύουν όλα; «Η σύνθεση της κυβέρνησης και οι προγραμματικές της δηλώσεις έδειξαν ότι η λύση που δόθηκε παραμένει εντός της ίδιας πολιτικής που ασκήθηκε και δεσμεύεται από αυτήν, με τους συσχετισμούς και τα χαρακτηριστικά ενός πολιτικού συστήματος που αποσυντίθεται απαξιωμένο και λοιδορούμενο από την κοινωνία. Η κυβέρνηση αυτή, ενώ θα στηρίζεται από ένα ευρύ φάσμα κομματικών δυνάμεων, θα αντιμετωπίζει τη συρρίκνωση της κοινωνικής βάσης υποστήριξής της, με δεδομένο ότι οι πολίτες θα καλούνται σε νέα βάρη, χωρίς δίκαιη κατανομή και χωρίς να βλέπουν προοπτική εξόδου. Οι κοινωνικοί συσχετισμοί ανακαθορίζονται, με δεδομένη τη συρρίκνωση έως εξαφάνιση, της μεσαίας τάξης και με την παρώθηση μεγάλων στρωμάτων κάτω από το όριο της βιωσιμότητας. Αυτοί οι ανακαθορισμένοι κοινωνικοί Δεκέμβριος/2011

crash 95

094_099_SUNENTEUKSH KOYBELHS 12/2/11 2:08 AM Page 96

Ο κ. Γιαννίτσης οφείλει να κατονομάσει αυτούς που κάνουν «αφανή πόλεμο» στον πρωθυπουργό μέσα στη χώρα και να εξηγήσει τι εννοεί με τον όρο «πόλεμο»...

” ▲ ▲

συσχετισμοί θα επιζητήσουν την έκφρασή τους και στο επίπεδο της πολιτικής και θα ανακαθορίσουν τους πολιτικούς συσχετισμούς. Είναι επιτακτική ανάγκη η αλλαγή του πολιτικού συστήματος, η οποία μπορεί να προκύψει μόνο μέσα από τη λαϊκή ετυμηγορία. Μόνο ο ίδιος ο ελληνικός λαός μπορεί να αποφασίσει για τη διάταξη των πολιτικών συσχετισμών, αλλά και για το περιεχόμενο της πολιτικής που πρέπει να ασκηθεί. Η προσφυγή στις εκλογές είναι η πολιτικά έντιμη και καθαρή λύση. Τα “υλικά” που χρησιμοποιήθηκαν για τη συγκρότηση της παρούσας μεταβατικής κυβέρνησης, με έντονο και προφανή τον συμψηφιστικό χαρακτήρα πολιτικών θέσεων των κομμάτων που την απαρτίζουν, δεν είναι ικανά να στηρίξουν σύμπραξη και κυβέρνηση συνεργασίας». Σε ένα ενδεχόμενο ναυάγιο σχηματισμού μιας κυβέρνησης συνεργασίας ή έλλειψης αυτοδυναμίας ενός κόμματος ή και δυο κομμάτων ύστερα από τις επόμενες εκλογές, πιστεύετε ότι θα υπάρξουν δυνάμεις διατεθειμένες να συμπράξουν υπό όρους; Και υπό ποιους όρους; «Οι “κυβερνήσεις συνεργασίας”, για να είναι βιώσιμες και να πείθουν τους πολίτες, προϋποθέτουν προγραμματικές συμφωνίες, πολιτικές συγκλίσεις και συμπτώσεις. Οι προϋποθέσεις αυτές απουσιάζουν. Εκτιμώ, άλλωστε, ότι τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και η Ν.Δ., κυρίως η Ν.Δ., που όπως πιστεύει διεκδικεί αυτοδύνα-

094_099_SUNENTEUKSH KOYBELHS 12/2/11 2:08 AM Page 97

Ο Φώτης Κουβέλης έχει συμφιλιωθεί με την τεχνολογία των υπολογιστών, αλλά δεν παύει να είναι «εραστής» του χειρογράφου

επίγνωση των μεγάλων προβλημάτων του τόπου και των δυσβάσταχτων βαρών στις πλάτες της κοινωνίας. Δεν υπηρετούμε την “ισορροπία του συστήματος”, που με την πολιτική του οδήγησε τη χώρα στη σημερινή κατάσταση και αποσάθρωσε την κοινωνία, με κύρια την ευθύνη του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. Διεκδικούμε την ανασύνθεση του πολιτικού συστήματος, με όρους κοινωνίας, με τους πολίτες παρόντες, με σταθερή και αταλάντευτη την υπεράσπιση του δημόσιου αγαθού, του δημόσιου συμφέροντος και της κοινωνικής συνοχής. Σε μια τέτοια ανασύνθεση του πολιτικού συστήματος διεκδικούμε τη δυναμική παρουσία της Δημοκρατικής Αριστεράς». Από διάφορους «κύκλους» έχετε χαρακτη-

Η απλουστευτική αντιμνημονιακή στάση δεν μπορεί από μόνη της να οδηγήσει σε συνασπισμό εξουσίας της Αριστεράς...

ριστεί ως μια πιθανολογούμενη –αλλά και περίπου υποχρεωτική– κυβερνητική λύση και οι χαρακτηρισμοί έχουν φτάσει μέχρι και του να σας αποκαλέσουν «άνθρωπο-κάβα», η ενίσχυση του οποίου θα βοηθήσει στην ύπαρξη μιας μελλοντικής «σίγουρης περίπτωσης», αλλά σε… δεύτερο πλάνο. Τα γνωρίζετε; Πώς τα σχολιάζετε; «Δεν διεκδικώ την πολιτική παρουσία μου με τα χαρακτηριστικά που προαναφέρατε. Την παρουσία μου θέλω να την ορίζει η πολιτική που ασκώ ως πρόεδρος της Δημοκρατικής Αριστεράς, με τη συλλογικότητά της και τις θέσεις της για την κοινωνία και τη χώρα. Την πολιτική μου αξιολόγηση κυρίαρχα κάνει η ίδια η κοινωνία, από την οποία όλοι κρινόμαστε». Η μεταξύ τους συνεργασία, όπως και η συνεργασία τους με τον ΛΑΟΣ του Γιώργου Καρατζαφέρη, δημιουργούν ελπίδες ανάκαμψης για ΠΑΣΟΚ και Νέα Δημοκρατία ή αντιθέτως τους φέρνουν πιο κοντά σε μια συνολική αποδόμηση, που θα καταστήσει υποχρεωτικές τις κυβερνήσεις συνεργασίας στο εγγύς μέλλον; «Η συνεργασία του ΠΑΣΟΚ, της Ν.Δ. και του ΛΑΟΣ για τη συγκρότηση της κυβέρνησης του κ. Παπαδήμου καθιστά τον ΛΑΟΣ παράγοντα του υπάρχοντος πολιτικού συστήματος, με κύρια έκφρασή του το δικομματισμό. Ο δικομματισμός “διευρύνεται” με το κόμμα αυτό, το οποίο καθίσταται, προς το παρόν τουλάχιστον, εταίρος του.

▲ ▲

μα την κυβέρνηση, θα αρνηθούν μια τέτοια συνεργασία, επιδιώκοντας την πολιτική οριοθέτηση του χώρου τους. Κυβέρνηση συνεργασίας είναι δυνατό να υπάρξει μόνο όταν η ακυβερνησία θα δοκιμάζει και θα απειλεί τον τόπο. Και τότε δυναμικά θα τεθεί το ζήτημα ποιες δυνάμεις θα συμπράξουν και κυρίως με ποιο περιεχόμενο πολιτικού προγράμματος. Η τυχόν κυβέρνηση συνεργασίας θα πρέπει με δεσμευτικό πολιτικό προγραμματικό περιεχόμενο να επιλέγει, να θέλει και να μπορεί να μετατοπίσει την πολιτική από τη βαθιά συντηρητική θέση που σήμερα βρίσκεται προς ουσιαστικά προοδευτική κατεύθυνση, προς όφελος της κοινωνίας και της χώρας». Σύμφωνα με τα στοιχεία που υπάρχουν, η δύναμη του κόμματός σας παρουσίασε απότομη αύξηση. Σας φέρνει κοντά σε μια φημολογούμενη «λύση Κουβέλη» στην περίπτωση μελλοντικής «ανισορροπίας» του συστήματος; «Διαμορφώνει η Δημοκρατική Αριστερά σχέση πολιτικής εμπιστοσύνης με τους πολίτες. Αυτή τη σχέση εμπιστοσύνης επιδιώκουμε να την ενισχύσουμε από θέση πολιτικής ευθύνης έναντι της χώρας, της κοινωνίας και των πολιτών. Με τις προτάσεις μας, τις θέσεις μας, τις διεκδικήσεις μας και την πολιτική μας δράση. Όσο κι αν μας ενθαρρύνουν τα δημοσκοπικά ευρήματα, δεν έχουμε εφησυχασμούς. Γι’ αυτό και πορευόμαστε με πλήρη

Δεκέμβριος/2011

crash 97

094_099_SUNENTEUKSH KOYBELHS 12/2/11 2:08 AM Page 98

Αυτό είναι όλο κι όλο το γραφείο της Δημοκρατικής Αριστεράς στη Βουλή

▲ ▲

Τα κόμματα ΠΑΣΟΚ και Ν.Δ. δοκιμάζονται, το καθένα για διαφορετικούς λόγους, από τη συνεργασία αυτή. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα οδηγήσει κατ’ ανάγκην σε κυβερνήσεις συνεργασίας τους». Είναι πρακτικά αδύνατη η συνεργασία μεταξύ Δημοκρατικής Αριστεράς – ΣΥΡΙΖΑ και ΚΚΕ για τη δημιουργία μιας ισχυρής «πλατφόρμας» του 30% –ή και περισσότερο– ενόψει των επόμενων εκλογών, όποτε πραγματοποιηθούν; «Ο κατακερματισμός των δυνάμεων της Αριστεράς είναι υπαρκτό ζήτημα και αναμφισβήτητα πρέπει να αντιμετωπιστεί. Η αντιμετώπισή του, όμως, δεν μπορεί να γίνεται ερήμην ουσιαστικών και μεγάλων διαφορών, τόσο στο περιεχόμενο της ασκούμενης πολιτικής όσο και στο στρατηγικό στόχο. Δεν μπορεί να αποτελεί ως μόνο στοιχείο αντιμετώπισης του πολυκερματισμού της Αριστεράς η αντιμνημονιακή στάση. Υπάρχουν, για παράδειγμα, δυνάμεις της Αριστεράς που εισηγούνται την αναχώρηση της χώρας από την ευρωπαϊκή πραγματικότητα, υπάρχουν δυνάμεις της Αριστεράς οι οποίες εισηγούνται την επιστροφή στο περιχαρακωμένο εθνικό κράτος και τη δραχμή. Η απλουστευτική αντιμνημονιακή στάση δεν αποτελεί από μόνη της στοιχείο που μπορεί να οδηγήσει σε “συνασπισμό εξουσίας της Αριστεράς”, με δεδομένες τις υπαρκτές και μεγάλες διαφορές και αντιθέσεις για το περιεχόμενο της ασκούμενης πολιτικής και ιδιαίτερα για την αντιμετώπιση της πολυεπίπεδης κρίσης. Υποστηρίζω τη συμπόρευση ευρύτερων προοδευτικών δυνάμεων, δυνάμεων του δημοκρατικού σοσιαλισμού, ιδιαίτερα μέσα σε συνθήκες ρευστοποίησης της κοινωνίας και αποσύνθεσης του παλαιού κομματικού συστήματος. Η ανασύνθεση και η ανασυγκρότηση του ευρύτερου δημοκρατικού και προοδευτικού χώρου είναι αναγκαία. Η μετακίνηση του ΠΑΣΟΚ σε θέσεις οικονομικού φιλελευθερισμού και η μετακίνηση άλλων δυνάμε98 crash Δεκέμβριος/2011

Δεν πιστεύω ότι έχει τελειώσει ο πολιτικός βίος του Παπανδρέου

”

ων της Αριστεράς σε παλαιοκομμουνιστικές και αντιευρωπαϊκές θέσεις διαμορφώνουν την ανάγκη ανασυγκρότησης του σοσιαλιστικού χώρου. Η Δημοκρατική Αριστερά απευθύνεται στους πολίτες του ευρύτερου προοδευτικού χώρου, του χώρου του δημοκρατικού σοσιαλισμού, της σοσιαλδημοκρατίας, στους πολίτες της ανανεωτικής Αριστεράς, της πολιτικής οικολογίας, σε όλους τους προοδευτικούς πολίτες και τους καλεί σε συστράτευση για μια Δημοκρατική Αριστερά, φορέα πολιτικής συσπείρωσης έξω από το συντηρητικό νεοφιλελεύθερο περιβάλλον, τις πολιτικές του μνημονίου και τη ρητορική μιας Αριστεράς που με ταχύτητα επιστρέφει στο παρελθόν. Εργαζόμαστε αποφασιστικά για αυτό το πολιτικό σχέδιο, στη βάση συγκεκριμένου προγράμματος, κοινής δράσης στα μεγάλα κοινωνικά ζητήματα και προώθησης ενός νέου ριζοσπαστικού μεταρρυθμισμού για το παρόν και το μέλλον της χώρας. Για τη μετακίνηση της πολιτικής από τη συντηρητική θέση που σήμερα βρίσκεται προς ουσιαστικά προοδευτική κατεύθυνση». Τις θέλει ο κ. Παπαδήμος τις εκλογές στις 19 Φεβρουαρίου ή τις αποδέχτηκε γνωρίζοντας ότι τα ίδια τα συστατικά της κυβέρνησης συνεργασίας θα καταλήξουν ότι η επιμήκυνση του χρόνου ζωής της θα είναι υποχρεωτική; «Ο κ. Παπαδήμος, αποδεχόμενος τη θέση του πρωθυπουργού, δεσμεύτηκε για περιορισμένη θητεία της κυβέρνησής του και για τη διενέργεια εκλογών στις 19 Φεβρουαρίου του 2012. Αυτή τη δέσμευση-συμφωνία υπενθυμίζει συστηματικά

και επίμονα η Ν.Δ., η οποία στηρίζει την κυβέρνηση. Αν υπάρξει επιμήκυνση της θητείας της κυβέρνησης, επιβαλλόμενη από τα πράγματα, αυτή δεν θα είναι μεγάλη, αλλά ολιγόμηνη». Στην περίπτωση αυτή προκύπτει η όχι θέμα ηθικής τάξεως για τον κ. Σαμαρά και τη Νέα Δημοκρατία; «Στο ενδεχόμενο μακράς επιμήκυνσης της κυβερνητικής θητείας ο κ. Σαμαράς θα είναι αναντίστοιχος προς τα όσα δηλώνει και εκτεθειμένος πολιτικά γι’ αυτή την αναντιστοιχία». Έχει «τελειώσει» πιστεύετε ο πολιτικός βίος του Γιώργου Παπανδρέου; Ή προετοιμάζεται για τη «ρεβάνς», όπως άλλωστε έκανε και το 2004-2007; «Δεν πιστεύω ότι έχει τελειώσει ο πολιτικός βίος του κ. Παπανδρέου. Είναι ενδεχόμενο να αναζητήσει άλλο ρόλο, αλλά ρόλο πολιτικό». Η Ντόρα Μπακογιάννη έχει ρόλο να παίξει στις μελλοντικές πολιτικές εξελίξεις ή έχει καταφέρει ο κ. Σαμαράς να τη βγάλει εντελώς από το «παιχνίδι»; «Η συμμετοχή της στις πολιτικές εξελίξεις θα εξαρτηθεί από την εκλογική απήχηση που θα έχει στην κοινωνία». Για έναν «αφανή πόλεμο» κατά του πρωθυπουργού Παπαδήμου μέσα και έξω από τη χώρα έκανε λόγο στη Βουλή ο επί των Εσωτερικών υπουργός της επιλογής του, κ. Γιαννίτσης. Αλλά γιατί αυτοί που τον κάνουν δεν έχουν ονοματεπώνυμο, κατά τον υπουργό; Αντιλαμβάνεστε τι εννοούσε; «Ο “πόλεμος” κατά του πρωθυπουργού έξω από τη χώρα είναι εμφανής και όχι αφανής, με δεδομένες τις δυσκολίες και την άκαμπτη όσο και προκλητική στάση των Ευρωπαίων εταίρων για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους της χώρας. Για τον “αφανή πόλεμο” μέσα στη χώρα ο υπουργός Εσωτερικών οφείλει να κατονομάσει ποιοι τον κάνουν και τι εννοεί ως πόλεμο. Σε κάθε περίπτωση, δεν αποτελεί “πόλεμο” η κριτική στάση ή και η αντιπολίτευση που ορίζεται με πολιτικό περιεχόμενο».

094_099_SUNENTEUKSH KOYBELHS 12/2/11 2:08 AM Page 99

100_105_SOIBLE 12/2/11 11:40 PM Page 100

crash

ΘΕΜΑ

Γνωρίστε τον... σκιώδη «Καγκελάριο» του Δ΄Ράιχ Ορκωμοσία του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ως ομοσπονδιακού υπουργού Ειδικών Υποθέσεων και επικεφαλής της Ομοσπονδιακής Καγκελαρίας στις 15 Νοεμβρίου 1984

Οι ασπρόμαυρες φωτογραφί

Η πρώτη του εμφάνιση με αναπηρικό καροτσάκι μετά τον πυροβολισμό του από τον 37χρονο ψυχοπαθή 100 crash Δεκέμβριος/2011

100_105_SOIBLE 12/2/11 11:40 PM Page 101

γραφίες είναι από την «Bild»

Εικονογραφημένη η ιστορία του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε

στου στο παλάτι του Βερολίνου. Ο Σόιμπλε είναι εκείνος που έπαιξε καθοριστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις για την επανένωση των δύο Γερμανιών και ήδη θεωρείται ως ο επόμενος Καγκελάριος της Γερμανίας. Όμως, ο 37χρονος Ντιέτερ Κάουφμαν έχει άλλα, σκοτεινά σχέδια, για τον κραταιό υπουργό Εσωτερικών, που είναι υπέρμαχος του δόγματος «νόμος και τάξη». Με ένα όπλο κρυμμένο κάτω από το πανωφόρι του μπαίνει στην αίθουσα. Είναι ο μόνος που δεν αντιμετωπίζει τον Σόιμπλε σαν τον επί… Γερμανίας Σωτήρα. Τα μάτια του ξεχειλίζουν από οργή. Σηκλωνει το όπλο, στοχεύει τη

▲ ▲

της Κάτιας Τσιμπλάκη

ταν 12 Οκτωβρίου του 1990. Ο ομοσπονδιακός υπουργός Εσωτερικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε (Wolfgang Schäuble) ετοιμάζεται να ανέβει στην εξέδρα για να εκφωνήσει τον πολιτικό προεκλογικό του λόγο. Εξαιρετικά δημοφιλής, δεξί χέρι του Καγκελάριου Χέλμουτ Κολ, ο 48άχρονος τότε υπουργός μετράει ήδη 29 χρόνια στην πολιτική και θεωρείται από πολλούς ως ο επόμενος ηγέτης της κεντροδεξιάς Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης (CDU). Εν μέσω επευφημιών ξεκινά την προεκλογική ομιλία του για την ιστορική πολιτική αναμέτρηση της 2ας Δεκεμβρίου, για τη σύνθεση του Κοινοβουλίου της ενωμένης πλέον Γερμανίας. Άλλωστε, μόλις πριν από δεκαπέντε μέρες, στις 3 Οκτωβρίου, κατάφερε να κάνει πραγματικότητα το όνειρο πολλών Δυτικογερμανών και Ανατολικογερμανών, θέτοντας σε ισχύ τη συνθήκη της ενοποίησης της Ανατολικής και της Δυτικής Γερμανίας που υπογράφτηκε στις 31 Αυγού-

Δεκέμβριος/2011crash

101

100_105_SOIBLE 12/2/11 11:40 PM Page 102

crash

ΘΕΜΑ

Φτάνοντας στο πανεπιστήμιο

▲ ▲

φιγούρα του και ρίχνει τρεις σφαίρες. Οι δύο βρίσκουν τον ομοσπονδιακό υπουργό Εσωτερικών. Μία περνάει ελαφρά από το μάγουλό του δημιουργώντας μια αμυδρή ουλή που φαίνεται μέχρι σήμερα και άλλη μία τον διαπερνάει στο στήθος και καρφώνεται στη σπονδυλική στήλη θρυμματίζοντας τον τρίτο θωρακικό σπόνδυλο. Έκτοτε, παραμένει ανάπηρος και μετακινείται με αναπηρικό καροτσάκι. Η τρίτη σφαίρα τραυμάτισε ελαφρά το σωματοφύλακά του.

3 Ιουλίου 1989, επίσκεψη του υπουργού Εσωτερικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε στο Ομοσπονδιακό Γραφείο Πολιτικής Άμυνας στη Βόννη 102 crash Δεκέμβριος/2011

κοινή γνώμη της Γερμανίας συγκλονίζεται καθώς μέσα σε λίγους μήνες ο Σόιμπλε ήταν ο δεύτερος πολιτικός που έπεσε θύμα δολοφονικής επίθεσης. Στις 25 Απριλίου 1990 μια γυναίκα που αντιμετώπιζε ψυχολογικά προβλήματα είχε επιτεθεί με μαχαίρι στον Όσκαρ Λαφοντέν, υποψήφιο Καγκελάριο με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (SPD), τραυματίζοντάς τον σοβαρά στο λαιμό. Ο Ντιέτερ Κάουφμαν, ο δράστης που πυροβόλησε τον Σόιμπλε, συλλαμβάνεται. «Ψυχονευρωτικός», απεφάνθη η Δικαιοσύνη, και μέχρι σήμερα βρίσκεται έγκλειστος σε ίδρυμα. Αν και ήταν γνώριμος στις αρχές, αφού έστελ-

νε επί σειρά ετών επιστολές στο υπουργείο Εσωτερικών διαμαρτυρόμενος για τα ραδιοκύματα των κεραιών, που, όπως διατεινόταν, τον διαπερνούσαν προκαλώντας του σωρεία προβλημάτων, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα έπαιρνε… το νόμο στα χέρια του, όπως είπε άλλωστε και στο δικαστήριο, για να γλιτώσει το μαρτύριό του. υτό ήταν το πρώτο χτύπημα που έπληξε τον Σόιμπλε. Το δεύτερο ήρθε στις 10 Απριλίου 2000, όταν η Άνγκελα Μέρκελ εκλέχτηκε στο συνέδριο του Έσεν ομοσπονδιακή πρόεδρος του CDU, αφού τον «άδειασε» στο σκάνδαλο των

Ο δεσποτικός υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας υπέρμαχος του «τάξη και ηθική» εφαρμόζει το προτεσταντικό δόγμα «περί τιμωρίας» και στην οικονομία

100_105_SOIBLE 12/2/11 11:40 PM Page 103

Από νέα συνάντηση στο Βερολίνο, το 1987

6 Δεκεμβρίου 1984, συνάντηση στο Βερολίνο: ο υπουργός Εξωτερικών της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας Όσκαρ Φίσερ, ο ομοσπονδιακός υπουργός Ειδικών Καθηκόντων και επικεφαλής της Καγκελαρίας της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και ο υφυπουργός Εξωτερικών της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας Δρ. Χανς-Ότο Μπράτιγκαμ ουργηθεί μέσω λογαριασμών στην Ελβετία. Σύμφωνα με πληροφορίες, οι ανώνυμες αυτές χρηματοδοτήσεις, που είχαν τη μορφή δωρεάς, ανέρχονταν συνολικά στα 6,1 εκατομμύρια περίπου ευρώ. Μάλιστα, ο τότε Καγκελάριος Χέλμουτ Κολ τηρούσε σιγήν ιχθύος σχετικά με την προέλευση των παράνομων δωρεών. Τελικά, στις 18 Ιανουαρίου 2000 ο Χέλμουτ Κολ παραιτήθηκε από το αξίωμα του επίτιμου προέδρου των Χριστιανοδημοκρατών και ένα μήνα μετά, στις 16 Φεβρουαρίου παραιτήθηκε και ο διάδοχός του, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, από την ηγεσία του κόμματος και της κοινοβουλευτικής ομάδας, αφού παραδέχτηκε ότι είχε δεχτεί παράνο-

«Εμείς οι Ανατολικογερμανοί μάθαμε να συμβιβαζόμαστε με τους εξουσιαστές, χωρίς όμως απόλυτες δεσμεύσεις», είχε πει η Μέρκελ, ερωτώμενη γιατί «πρόδωσε» τον ευεργέτη της

μη δωρεά για το CDU από εκπρόσωπο της πολεμικής βιομηχανίας. Άνγκελα Μέρκελ άλλωστε ήταν εκείνη η οποία είχε πρωτοστατήσει στην αποκάλυψη του πρωτοφανούς σκανδάλου. Ορισμένοι τη χαρακτήρισαν «πατροκτόνο», αφού, όπως έλεγαν, έβαλε την πολιτική ταφόπλακα στον πολιτικό της πατέρα, τον Χέλμουτ Κολ. Ο στόχος της όμως ήταν άλλος, ο Σόιμπλε, τον οποίο εξουδετέρωσε από πολιτικό της αντίπαλο για την Καγκελαρία.

▲ ▲

«μαύρων λογαριασμών» του κόμματος (Νοέμβριος 1999). Και η ειρωνεία, μόλις δύο χρόνια νωρίτερα, το 1998, με πρόταση του τότε νέου προέδρου του CDU Βόλφγκανγκ Σόιμπλε, η πρώην υπουργός Άνγκελα Μέρκελ αναρριχήθηκε στη θέση της γενικής γραμματέως. «Εμείς οι Ανατολικογερμανοί μάθαμε να συμβιβαζόμαστε με τους εξουσιαστές, δίχως όμως να δημιουργούμε απόλυτες δεσμεύσεις», είχε πει η Μέρκελ, ερωτώμενη για το ότι άφησε ακάλυπτο τον άλλοτε ευεργέτη της. Άλλωστε, το 2000 μαινόταν ακόμη το σκάνδαλο με το σύστημα παράνομης χρηματοδότησης της κομματικής οργάνωσης που είχε δημι-

Ο Σόιμπλε με τον πρώην ευρωβουλευτή Έγκον Κλεπς

Ο Σόιμπλε κατά τη διάρκεια γεύματος, τον Οκτώβριο του 1986

3 Δεκεμβρίου 1985, η τοπική οργάνωση του CDU του Αγίου Μαρτίνου δίνει στον ομοσπονδιακό υπουργό Σόιμπλε ένα καλάθι με δώρα ενόψει των Χριστουγέννων Δεκέμβριος/2011crash

103

100_105_SOIBLE 12/2/11 11:41 PM Page 104

crash

ΘΕΜΑ

Ο Σόιμπλε με εκπροσώπους των φοιτητών κατά την επίσκεψή του στο Πανεπιστήμιο Χέλμουτ Σμιτ, που βρίσκεται στο Αμβούργο

Ο Σόιμπλε με το βουλευτή του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος Στέφαν Έισελ και τον πρόεδρο της Ολυμπιακής Λέσχης Ξιφασκίας Ντιρκ Μίλερ στη Βόννη

Πώς η Μέρκελ του «έκλεψε» την αρχηγία αδειάζοντάς τον με το σκάνδαλο των «μαύρων λογαριασμών» του κόμματος ▲ ▲

Αξίζει να σημειωθεί ότι παρά το γεγονός ότι ο Σόιμπλε ήταν υποστηρικτής των… δωρεών προς το κόμμα των Χριστιανοδημοκρατών (CDU), ο ίδιος είναι υπέρμαχος της συνεχούς λιτότητας της Ελλάδας, στέλνοντάς τη στο πυρ το εξώτερον για τις οικονομικές ατασθαλίες. «Για την πρόσθετη και πιο διαρκή βοήθεια που θα πάρει από τα μέλη της Ευρωζώνης, η Ελλάδα θα πρέπει να πάρει σκληρά μέτρα και να αποδεχθεί στενή επιτήρηση… Θα μπορούσε να πει κανείς ότι η Ελλάδα εκχωρεί προσωρινά ένα μέρος της εθνικής κυριαρχίας της. Δεν πιστεύω ότι άλλες χώρες θα δέχονταν ποτέ κάτι τέτοιο, εκτός αν βρίσκονταν σε ύστατη ανάγκη», είχε πει σε συνέντευξή του στο περιοδικό «Der Spiegel», αφοπλίζοντας με την κυνικότητά του την ελληνική πολιτική ηγεσία. Δεν είναι τυχαίος άλλωστε και ο τίτλος της «γριάς αλεπούς» της γερμανικής πολιτικής που του αποδίδουν τα ΜΜΕ της χώρας, χαρακτηρίζοντάς τον ως τον αντι-

Οι Ντομινίκ Στρος Καν και Βόλφγκανγκ Σόιμπλε μόλις έλαβαν τον τιμητικό πάπυρο που τους ανακηρύσσει επίτιμους διδάκτορες στο Πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ

Είναι ο μακροβιότερος βουλευτής, αλλά και το μεγαλύτερο σε ηλικία μέλος της κυβέρνησης. Επί 50 ολόκληρα χρόνια, η «γριά αλεπού» διαδραματίζει ενεργό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα της Γερμανίας 104 crash Δεκέμβριος/2011

καγκελάριο της Γερμανίας. Άλλωστε, ο Σόιμπλε είναι ο μακροβιότερος βουλευτής, αλλά και το μεγαλύτερο σε ηλικία μέλος της κυβέρνησης. Επί 50 ολόκληρα χρόνια, μισό αιώνα δηλαδή, διαδραματίζει ενεργό ρόλο στα πολιτικά δρώμενα της Γερμανίας. Έχει ζήσει τα γεγονότα που σημάδεψαν τη χώρα του, από την περίοδο που δέχθηκε μαζικά μετανάστες, το Ευρωπαϊκό Όραμα, το γκρέμισμα του Τείχους του Βερολίνου, τα οικονομικά σκάνδαλα της πολιτικής μέχρι το σχέδιο αυστηρής δημοσιονομικής πολιτικής και τη σανίδα σωτηρίας που φέρεται ότι έπεισε τη Μέρκελ να δώσει στην Ελλάδα. Σε αντίθεση με τη Μέρκελ, ο Σόιμπλε είναι περισσότερο ευρωπαϊστής. Βόλφγκανγκ Σόιμπλε γεννήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 1942 στο Φράιμπουργκ, μια περιοχή της νοτιοδυτικής Γερμανίας. Ο πατέρας του ήταν φοροτεχνικός. Μαζί με την οικογένειά του εκκλησιασιαζόταν συ-

100_105_SOIBLE 12/2/11 11:41 PM Page 105

κό του καροτσάκι, τάχθηκε το 1991 από το βήμα της Ομοσπονδιακής Κάτω Βουλής υπέρ της μεταφοράς της πρωτεύουσας της Ενωμένης Γερμανίας από τη Βόννη στο Βερολίνο. «Η επιλογή του Βερολίνου είναι ταυτόχρονα μια επιλογή να ξεπεράσουμε τη διαίρεση της Ευρώπης», είχε δηλώσει. ο 2001 έθεσε υποψηφιότητα για δήμαρχος του Βερολίνου χωρίς να έχει εξασφαλίσει την υποστήριξη του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, από το οποίο ανδρώθηκε πολιτικά. Η Μέρκελ τον επανέφερε στην πολιτική σκηνή το 2005, όταν κατά την πρώτη θητεία της στην Καγκελαρία του ανέθεσε το γνώριμο σε αυτόν χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εσωτερικών. Το 2009, κατά τη δεύτερη θητεία της Μέρκελ, πήρε το χρίσμα του ομοσπονδιακού υπουργού Οικονομικών ή αλλιώς του «Τσάρου που κινεί τα νήματα της Ευρωπαϊκής Οικονομίας». Εκτός από το σκάνδαλο για τις δωρεές, απροσδιορίστου… δωροδότη που δέχθηκε το Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα, ο Σόιμπλε έχει δεχθεί ουκ ολίγες φορές τα πυρά πολιτικών και ΜΜΕ. Η Αριστερά τον κατηγόρησε για την υποστήριξή του στις ΗΠΑ στον πόλεμο κατά του Ιράκ, το 2003. Έντονη κριτική δέχθηκε και για τη θέση που εξέφρασε υποστηρίζοντας την αναγκαιότητα της λειτουργίας του στρατοπέδου του Γκουαντάναμο. Υποστηρικτής του δόγματος «νόμος και τάξη», που εφάρμοσε τη δεκαετία του ’90 ως υπουργός Εσωτερικών, σε συνέντευξή του στο «Der Spiegel» το 2007, έχοντας αναλάβει το ίδιο χαρτοφυλάκιο, πρότεινε για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας ακόμη και την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. υγκεκριμένα, πρότεινε: την προληπτική σύλληψη υπόπτων για θέματα τρομοκρατίας, τη χρησιμοποίηση του γερμανικού στρατού για την επιβολή της τάξης, τη συστηματική παρακολούθηση του Ιnternet (ακόμη και τις υποκλοπές e-mail) καθώς και δολοφονίες τρομοκρατών από τις αρχές ασφαλείας!

χνά και γνώμονας για το βίο του ήταν το αυστηρό προτεσταντικό δόγμα. «Οι αμαρτωλοί πρέπει να τιμωρηθούν», λένε οι προτεστάνες, σε αντίθεση με τους ορθόδοξους χριστιανούς, που πιστεύουν στη «συγχώρεση». Ένας πολιτικός αναλυτής θα μπορούσε εύλογα να διαπιστώσει, με μία δόση χιούμορ φυσικά, ότι ακόμη και το οικονομικό δόγμα που πρεσβεύει ο Σόιμπλε, περί… τιμωρίας της Ελλάδας για τις οικονομικές της αμαρτίες, έχει τις ρίζες του στα αυστηρά παιδικά προτεσταντικά χρόνια που έζησε. Συγκεκριμένα, υποστηρίζει με σθένος ότι ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο θα πρέπει να λειτουργεί με αυστηρούς όρους και ποινές, εκτιμά δε ότι οι χώρες που επανειλημμένα παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες θα πρέπει να βγαίνουν εκτός Ευρωζώνης. Ο Σόιμπλε σπούδασε Νομική, όπως και τα άλλα δύο αδέρφια του, και Οικονομικά στα πανεπιστήμια του Φράιμπουργκ και του Αμβούρ-

γου. Έχει εργαστεί ως εφοριακός και κατόπιν ως δικηγόρος. πολιτική του σταδιοδρομία ξεκίνησε το 1961, στο κρατίδιο της ΒάδηςΒιτεμβέργης. Την ίδια χρονιά εντάχθηκε στην «Junge Union», τη νεολαία της Χριστιανοδημοκρατικής Ένωσης. Το 1969 παντρεύτηκε την οικονομολόγο Ίνγκεμποργκ Σόιμπλε, με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά, τρεις κόρες κι έναν γιο. Το 1971 πήρε το διδακτορικό του στη Νομική. Ένα χρόνο μετά εκλέχθηκε στην Ομοσπονδιακή Κάτω Βουλή (Bundestag). Η αναρρίχησή του στα υψηλότερα κλιμάκια της πολιτικής ξεκίνησε το 1984, όταν ο Χέλμουτ Κολ τον διόρισε επικεφαλής του γραφείου της Καγκελαρίας. Από το 1984 μέχρι το 1991 ήταν υπουργός της κυβέρνησης του Χέλμουτ Κολ, αρχικά ως ομοσπονδιακός υπουργός Ειδικών Υποθέσεων και έπειτα ως ομοσπονδιακός υπουργός Εσωτερικών. Καθηλωμένος στο αναπηρι-

Δευτέρα της Πεντηκοστής, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε διαβάζει το πρόγραμμα λίγο πριν από την προβολή της ταινίας «Wallenstein». Απέναντί του κάθεται η σύζυγός του

Βόλτα με ποδήλατο, με τη σύζυγό του Ίνγκεμποργκ και την οικογενειακή τους φίλη, Γκέρντι

Ο Σόιμπλε συνομιλεί με τους καθηγητές του πανεπιστημίου, Ζάιντλερ και Γκβαντ Δεκέμβριος/2011crash

105

106_113_SUNENTEUKSH KANELLH 12/2/11 2:19 AM Page 106

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ελικά, αποδείχθηκε πως το να κλείσεις ραντεβού και να τα πεις διά ζώσης με τη Λιάνα Κανέλλη δεν είναι και το απλούστερο πράγμα στον κόσμο. Τουλάχιστον για μένα... Κι ας γνωριζόμαστε από το μακρινό 1985, όταν δουλεύαμε κι οι δύο στα «Νέα» του Λαμπράκη και μοιραζόμαστε –κατά σύμπτωση– τα συρτάρια του ίδιου γραφείου... Δέκα και βάλε μέρες φάγαμε μέχρι να συντονιστούμε, SMS τη νύχτα, απάντηση το πρωί και συνεννόησεις μετ’ εμποδίων. Βουλή, ραδιόφωνο (έχει, ως γνωστόν, εκπομπή στον Real FM), κόμμα, εφημερίδα («Ριζοσπάστης»), τηλεόραση, περιοδικό («Νέμεσις»), εκδηλώσεις διάφορες... Άντε να βρω σειρά. Όταν, πάντως, επιτέλους συναντηθήκαμε σε καφέ-εστιατόριο δίπλα στον Πύργο των Αθηνών, λίγο έλειψε να μην της πω ούτε «καλημέρα»... Είχα την αίσθηση πως τα λέγαμε επί ώρες πριν, είχαμε αφήσει τη συζήτηση στη μέση, κάπου είχε πεταχτεί και ξαναγύρισε για να τη συνεχίσουμε. Βλέπετε, δύο ώρες νωρίτερα έβλεπα επί ώρα να μιλάει στον ΑΝΤ1. Πιάνομαι από αυτό και αρχίζω την καταγραφή των όσων είπαμε από το... τέλος της κουβέντας μας. Τα πρώτα και πολιτικά ουσιαστικότερα τα αφήνω για μετά... Σήμερα το πρωί στον Παπαδάκη άκουσα τον Ψωμιάδη, που σου έκανε μια φιλοφρόνηση. Είπε λοιπόν για σένα ότι ο λόγος σου είναι ορθόδοξος, πατριωτικός και χριστιανικός. «Άρα, στη μετάφραση απολύτως κομμουνιστικός». Έχεις δηλώσει παλιά ότι δεν θα μπορούσε κανείς να είναι κομμουνιστής αν δεν είναι χριστιανός. «Ναι, ορθόδοξος. Το ανάποδο δεν γίνεται». Συνδυάζεται όμως στην πρακτική; Δηλαδή και στη Σοβιετική Ένωση και στο ίδιο το κομμουνιστικό κόμμα δεν το βλέπουν έτσι. «Σύμβολο είναι αυτό, σηκώνονται όμως όρθιοι όταν μπαίνουν τα ιερά και τα όσια. Τα σέβονται. Ξέρεις πολλούς ορθόδοξους που να σέβονται τα ιερά και τα όσια άλλων; Το ότι χάλασε η αντίληψη ότι τα κόλλυβα στην κηδεία είναι για τους φτωχούς και το λάδι στο καντήλι πάει σε αυτούς που δεν έχουν λάδι, δεν είναι πρόβλημα της ορθοδοξίας, ούτε του κομμουνισμού. Είναι πρόβλημα της διαστρέβλωσης και του ενός και του άλλου». Μέχρι το 2000 εσύ δεν είχες καμία σχέση με το κομμουνιστικό κόμμα. «Λάθος. Με ψηφίσατε στην Ένωση Συντακτών ως μέλος της ΠΟΕΣΥ με το κομμουνιστικό κόμμα το 1992. Εγώ πήγα μετά τη διάσπαση στο ΚΚΕ». Από τότε που ξεκίνησες ήσουν πρόσωπο… «Αυτό το προσωπικό κομμάτι νομίζεις ότι κολλάει σε αυτή τη συνέντευξη; Ξέρεις γιατί 106 crash Δεκέμβριος/2011

”

crash

Λιάνα κανέλλη

Το πάνε για

ΠοΛΕΜο... Πόλεμο

κανονικο, με τα όπλα

”

Συνέντευξη στον Αντώνη Πρέκα

”

Έχουμε κυβέρνηση εκτελεστών σ’ το λέω, γιατί είναι εξαιρετικά φθαρμένο. Θα ξαναπώ για μια φορά ακόμα τα ίδια πράγματα στην ίδια ερώτηση. Ευχαρίστως θα σ’ τα πω, για να μη νομίζει κάποιος ότι αντιλέγω. Είκοσι χρόνια μετά ξέρεις πού έχω καταλήξει; Άργησα. Και ξέρεις τι ήταν αυτό που με έκανε να καταλήξω; Η βαθύτερη γνώση της αστικής τάξης από τα μέσα». Μετάνιωσες για όλα αυτά τα χρόνια πριν, που ήσουν ενταγμένη, ας το πούμε, στο αστικό σύστημα; «Καθόλου δεν μετάνιωσα. Είναι κομμάτι των

σπουδών μου, της ζωής μου και της εμπειρίας μου κι ευγνωμονώ, παρ’ ότι άργησε το ξύπνημά μου, για έναν πολύ απλό λόγο: είναι σαν να με ρωτάς τώρα αν έχω μετανιώσει για τα κομμάτια που υπέγραψα. Δεν υπάρχει ούτε μισό κομμάτι που να έχω υπογράψει και για το οποίο να ντρέπομαι. Συνειδητά πρόδωσα την αστική τάξη. Αλλά με τη λέξη “πρόδωσα” εννοείς κάτι στο οποίο ανήκεις. Κάτι στο οποίο δεν ανήκεις δεν μπορείς να το προδώσεις. Εγώ όμως ποτέ δεν ανήκα στην αστική τάξη. Δεν είχα ποτέ μου αστικό κεφάλαιο. Είμαι κό-

106_113_SUNENTEUKSH KANELLH 12/2/11 2:19 AM Page 107

Η Εκάλη είναι ο τόπος όπου βρήκα ένα σπίτι, το οποίο αγόρασα με δάνειο 90 εκατ. δραχμές

” ▲ ▲

Εγώ ποτέ δεν ανήκα στην αστική τάξη. Δεν είχα ποτέ μου αστικό κεφάλαιο. Είμαι κόρη ενός φτωχού δικηγόρου. Εννιά παιδιά ήταν ο πατέρας μου και ένα κατάφερε να σπουδάσει

ρη ενός φτωχού δικηγόρου. Είμαι προϊόν μικροαστικής οικογένειας. Εννιά παιδιά ήταν ο πατέρας μου και ένα κατάφερε να σπουδάσει. Κι εμείς ξεπουλήσαμε ό,τι είχαμε και δεν είχαμε για να σπουδάσουμε. Το να είμαι στο ΚΚΕ είναι ώριμη απόφαση και προφανέστατα οριστική, και είμαι εξαιρετικά περήφανη γι’ αυτό». Τώρα με βάζεις σε πειρασμό να μιλήσουμε για την Εκάλη… «Η Εκάλη είναι ο τόπος όπου βρήκα ένα σπίτι, το οποίο αγόρασα με δάνειο 90 εκατ. δραχμές. Αναζήτησα σπίτι. Έμενα για πολλά χρόνια στο κέντρο. Ένας άνθρωπος που ήθελα να έχω λίγο οξυγόνο και από σύμπτωση το βρήκα. Ανήκε σε πρώην συμμαθήτρια της μητέρας μου και το πουλάγανε οι άνθρωποι, γιατί ήθελαν να χτίσουν αλλού σπίτι. Το αγόρασα λοιπόν 90 εκατ. δραχμές με δάνειο από την τράπεζα και το ξεχρέωσα τον περασμένο μήνα. Ο τόπος του σπιτιού προδιαγράφει την πολιτική μου σκέψη; Δηλαδή, δεν υπάρχει ΚΥΠατζής στο Πέραμα; Δεν υπάρχει καθίκι στο Κολωνάκι; Δεν υπάρχει σταλινικός στη Βουλιαγμένη; Η Εκάλη από πότε; Στο κάτω κάτω της γραφής η Εκάλη πήρε το όνομά της από μια γριά. Όπως λέει ο Πλούταρχος, καθώς ο Θησέας πήγαινε στο Μαραθώνα, για να πιάσει τον περίφημο ταύρο που προκαλούσε μεγάλες καταστροφές στην περιοχή, έπιασε σφοδρή κακοκαιρία. Έτσι, ο Αθηναίος ήρωας ζήτησε καταφύγιο στην καλύβα μιας γριούλας, την οποία έλεγαν Εκάλη. Η γριά γυναίκα υποσχέθηκε στον Θησέα ότι θα θυσίαζε στον Δία για την επιτυχία της αποστολής του. Όταν ο Θησέας έπιασε τον ταύρο, επέστρεψε στην καλύβα, αλλά βρήκε τη γριά νεκρή. Από ευγνωμοσύνη αργότερα ανήγειρε το ιερό του Εκαλίου Διός και ονόμασε την περιοχή Εκάλη, όπου και δημιούργησε τον ομώνυμο δήμο». Άκουσα το πρωί τον κ. Πρωτόπαπα να λέει ότι αυτή η κυβέρνηση θα πρέπει να μείνει μέχρι να έχουμε πρωτογενές πλεόνασμα. «Εάν δεχθώ αυτούς τους ξένους, που τόσο πολύ τους μετράνε, ούτε μετά από 100 χρόνια δεν θα ξανακάνουμε εκλογές. Ας μην ξανακάνουμε εκλογές, παιδιά. Επικίνδυνο πράγμα οι εκλογές. Και όπως είπε και ο Καρατζαφέρης, θα γίνουμε Κούβα, γιατί η Αριστερά θα πάρει 150». Δεκέμβριος/2011

crash 107

106_113_SUNENTEUKSH KANELLH 12/2/11 2:19 AM Page 108

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Αυτή η κυβέρνηση ήρθε για να μείνει και η δική μας η δουλειά είναι να την κάνουμε να φύγει

”

▲ ▲

Αυτή η κυβέρνηση ήρθε για να μείνει; «Αυτή η κυβέρνηση ήρθε για να μείνει και η δική μας η δουλειά είναι να την κάνουμε να φύγει. Προσδοκώ να μπορέσουμε να τη ρίξουμε νωρίτερα από τη 19η Φεβρουαρίου. Και εννοώ να τη ρίξουν οι κινητοποιήσεις του λαού». Αν δεν γίνει έτσι, όμως; «Αν δεν γίνει έτσι, πάμε στη διετία, γιατί για διετία είναι σχεδιασμένη. Το δίλημμα που μας βάζουνε είναι: Το προτιμάτε; Να σας σκοτώσουμε ή να πεθάνετε; Αυτό που με εξέπληξε δεν ήταν η αντίδραση της Αμερικής, που ως ένα βαθμό ήταν προβλέψιμη, αλλά η αντίδραση των ευρωπαϊκών λαών. Η αντίδραση της ευρωπαϊκής κοινής γνώμης ήταν αυτή που με εξέπληξε ευχάριστα. Μέσα από το Twitter άλλαξε ένα μεγάλο μέρος της αγγλικής κοινής γνώμης και μετά ένα κομμάτι της ευρωπαϊκής για το ποιοι είναι οι Έλληνες. Είναι αυτή η δικαιοσύνη που έχουν οι άνθρωποι ακόμη και ως τηλεθεατές. Και το γεγονός ότι μετά ήρθε το ΝΒC, ήρθε ο “Guardian”, ζητούσαν τη γνώμη και τη θέση για το πώς σκέφτεται ο Έλληνας, κι έπειτα έδειξαν κάποια ρεπορτάζ διαφορετικά, ήταν καλό. Και μετά βγήκαν και κάποιοι ηλίθιοι, ειλικρινά σ’ το λέω, ηλίθιοι Έλληνες συνάδελφοι, να με κατηγορούν ότι εγώ μόνη μου διάλεξα την Ακρόπολη ως φόντο. Όλοι οι δημοσιογράφοι οι ξένοι είναι στημένοι γα να δείχνουν την Ακρόπολη, αλλά κανείς δεν ξέρει το λόγο. Και τους είπα: “Ρε παιδιά, με το κρύο θα μας βγάλετε έξω;” Διότι δεν διαθέτουν πια χρήματα να νοικιάζουν στούντιο. Και διότι εδώ οι ντόπιοι ζητάνε 2.000 ευρώ την ημέρα για ένα στουντιάκι. Ξέρεις πώς αντιδρούν οι ξένοι όταν ακούνε πράγματα που δεν τα γνωρίζουν; Μιλάμε για τα 380 δισ. που έγινε το ελληνικό χρέος; Τα 5 τρισ. της Γερμανίας; Τα 2 τρισ. της Ιταλίας; Τα 2,5 τρισ. της Γαλλίας; Όλα αυτά ποιος τα έφαγε; Και ξαφνικά κάποιος μιλάει για τα δικαιώματα της εργατικής τάξης, την κοινωνική πρόνοια, μιλάει για το κεφάλαιο». Για την τελευταία κόντρα που είχες στη Βουλή με την Άννα τη Διαμαντοπούλου, που σε κατηγόρησε για κιτρινισμό, τι λες; «Δεν απαντάω σε φωτοτυπίες. Αυτή είναι για μένα και θα είναι για πάντα η κυρία Φωτοτυ108 crash Δεκέμβριος/2011

πία. Άνθρωπος που δεν παραιτήθηκε, αν και δεν είχε εφοδιάσει ως υπουργός Παιδείας τα σχολεία με βιβλία, για μένα ήταν και θα παραμείνει μια φωτοτυπία». Χειμαρρώδης ο λόγος της, εκρηκτικός... Το μαγνητόφωνο πήρε φωτιά και η απομαγνητοφώνηση ήταν μαραθώνιος. Πού να χωρέσουν δύο «γεμάτες» ώρες σε μία γραπτή συνέντευξη. Σταχυολόγησα τα καλύτερα, ελπίζω. Κράτησα στο κείμενο τη δομή του προφορικού λόγου... Διαβάστε το, σαν να μας έχετε μπροστά σας να τα λέμε... Φανταστείτε τη να μιλάει... Το θεωρώ οικείο... Για πες μου τώρα, Λιάνα, έχουμε μια κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας… εθνικού ειδικού σκοπού, περιορισμένης ευθύνης… Τι ακριβώς είναι; Επειδή το ίδιο συμβαίνει και στην Ιταλία. «Εγώ θα τολμήσω να σου πω ότι έχουμε μια κυβέρνηση εκτελεστών, με τον πραγματικό

χαρακτήρα της λέξης. Είναι εκτελεστές συγκεκριμένων προγραμμάτων, που εξυπηρετούν δανειστές, το μεγάλο κεφάλαιο, εξυπηρετούν κάθε μορφής διαρθρωτική ή άλλη αλλαγή που πρέπει να φέρει την εργασία τουλάχιστον 200 χρόνια πίσω». Και ο αρχηγός του αποσπάσματος που λέει «πυρ» ποιος είναι; Εδώ έχουμε να κά-

Eυρωπαϊκά αεροπλάνα και ευρωπαϊκά συμφέροντα έκαναν λιώμα τη Λιβύη

106_113_SUNENTEUKSH KANELLH 12/2/11 2:19 AM Page 109

Δες τον προϋπολογισμό: είναι δυνατόν να μου λέει κάποιος ότι δεν προετοιμαζόμαστε για πόλεμο σε μια χώρα που έχει δύο τεράστιες αυξήσεις, γιγαντιαίες, για τα εξοπλιστικά προγράμματα και για το ΝΑΤΟ; Η χώρα πρακτικά είναι αθωράκιστη, διότι ξοδεύει για αυτούς που μας δανείζουν

”

Σε φούσκα; «Όχι, δεν είναι φούσκα. Καταλήγουμε σε αυτό που δεν είναι φούσκα και που κάποια στιγμή πρέπει να αρχίσουμε να το συνειδητοποιούμε. Μπορεί διά των φουσκών να συσσωρεύτηκε ένα τεράστιο κεφάλαιο σε ελάχιστα χέρια, το οποίο δεν μπορεί από μόνο του να αναπαραχθεί και να δώσει κέρδη. Τι πρέπει όμως να κάνει τώρα; Είναι μελετημένο, είναι ειπωμένο, δεν κομίζω “γλαύκα” εις καμίαν Αθήνα. Πρέπει να γκρεμίσει, πρέπει να κάνει πόλεμο με μαθηματική ακρίβεια, τον ευρύτερο δυνατό, τον πλέον ανθρωποβόρο “γκρεμιστικό” πόλεμο, για να μπορέσει να ξαναρχίσει από την αρχή. Πρέπει να παράγει κέρδη». Εννοείς πόλεμος... ΠΟΛΕΜΟΣ; «Πόλεμος, πόλεμος με τα όπλα. Είναι σχεδιασμένος, είναι προαναγγελθείς σαν το δέος, σαν την έρημο, την καταιγίδα, σαν τα χίλια δυο». Στην ίδια την Ευρώπη βλέπεις ότι μπορεί

▲ ▲

νουμε με κοινοβουλευτική συναίνεση της τάξεως των 250… τόσων βουλευτών από τους 300. «Είναι ημι-αναγκαστική, ημι-εκβιαστική και ημι-εθελούσια, δεν έχει καμία σχέση με την έννοια της συναίνεσης αυτή που παρέχεται μέσα από την όποια ασθενή ή νοσηρή αστική δημοκρατία. Εγώ θα μείνω σε ένα νούμερο μόνο. Αυτές οι θεοποιημένες επικοινωνιακά αγορές, με βασική έδρα το Λονδίνο, έχουν στα χέρια τους περί τα 800 τρισεκατομμύρια. Το παγκόσμιο ΑΕΠ, το παγκόσμιο ακαθάριστο προϊόν, κυμαίνεται, από τις καλύτερες και ισχυρότερες χρονιές, μεταξύ 60-80 τρισ. Αν το παγκόσμιο ΑΕΠ, δηλαδή όλος ο κόσμος, που… σκυλιάζει στη δουλειά, από την Ινδία μέχρι την Κίνα και από τη Λαπωνία μέχρι τη Γη του Πυρός, παράγει 80 τρισ. ετησίως και οι αγορές έχουν στα χέρια τους 800 τρισ. αυτή τη στιγμή, καταλήγουμε…»

να γίνει πολεμική σύρραξη; «Συγγνώμη που θα σου το πω, αλλά ευρωπαϊκά αεροπλάνα και ευρωπαϊκά συμφέροντα έκαναν λιώμα τη Λιβύη». Δεν διαφωνώ, αλλά αυτοί είναι «υπηρεσιακοί πόλεμοι». Περιφερειακοί. Εσύ όμως μου λες ότι βλέπεις ορατή την προοπτική να γίνει ένας… παγκόσμιος πόλεμος. «Ναι. Θα σ’ το εξηγήσω. Όταν πυροδοτηθεί μια εξέλιξη σε ευαίσθητη και εύφλεκτη περιοχή –στο Ιράν, ας πούμε–, αν πυροδοτηθεί κάτι τέτοιο και ανοίξει ένα μέτωπο Τουρκίας Συρίας, αν ανοίξει ένα μέτωπο Τουρκίας Ιράκ για τα πετρέλαια της Μοσούλης… Αν ανοίξει ξανά ένας Καύκασος, ο οποίος βράζει ούτως ή άλλως, αν ανοίξει ξανά ένα Ισραήλ, το οποίο είναι στη μέση, με ένα μέτωπο ανοικτό –και είναι και πυρηνική δύναμη–, βλέπω την Ελλάδα να εξελίσσεται σε Παλαιστίνη της Ευρώπης, σε Λωρίδα της Γάζας. Είμαστε στην πιο ευαίσθητη περιοχή, δεν περνάει πια το αστείο “εδώ είναι Βαλκάνια, δεν είναι παίξεγέλασε”, και το βαλκανικό σχέδιο περνάει μόνο ως διείσδυση αυτού του υπερχορτασμένου μεγάλου κεφαλαίου, από της ελληνικές τράπεζες, στα υποκαταστήματά τους στα Βαλκάνια. Αν θα τη δεις την απαξίωση, για παράδειγμα, των ελληνικών τραπεζών, θα τη δεις ως στόχευση. Είναι πάρα πολύ εύκολο όταν μια μετοχή είχε 30 και 35 ευρώ…» Και τώρα έχει ένα... «…Και τώρα έχει μισό ευρώ. Δεν είναι ότι αγοράζεις την τράπεζα, αλλά αγοράζεις την τράπεζα και από τις τράπεζες διά των χρεών αγοράζεις ένα τεράστιο τμήμα του ντόπιου πληθυσμού και ταυτόχρονα κάνεις μια διείσδυση που δεν σου κοστίζει τίποτα στα Βαλκάνια, όπου η Ελλάδα είναι πάρα πολύ καλά πλασαρισμένη. Δες τον προϋπολογισμό: είναι δυνατόν να μου λέει κάποιος ότι δεν προετοιμαζόμαστε για πόλεμο σε μια χώρα που έχει δύο τεράστιες αυξήσεις, γιγαντιαίες, για τα εξοπλιστικά προγράμματα και για το ΝΑΤΟ; Η χώρα πρακτικά είναι αθωράκιστη, διότι ξοδεύει για αυτούς που μας δανείζουν. Αγοράζουμε το υλικό τους για να εξυπηρετήσουμε τα δικά τους, ενδεχομένως, ιμπεριαλιστικά σχέδια. Μας λείπουνε πράγματα πολλά, αλλά είμαστε σε θέση να εξυπηρετήσουμε τον Alpha και το “Carrefour”». Μια παρένθεση, τώρα, επειδή πήγες στα εξοπλιστικά κι εσύ είσαι και στην επιτροπή Θεσμών και Διαφάνειας και Εξωτερικών και Άμυνας. Ήσουν σε επιτροπές γύρω από τα λεγόμενα «σκάνδαλα». Και απορεί ο κόσμος και λέει: «Ρε παιδάκι μου, στηριχτήκαμε όλοι στα σκάνδαλα, στις προμήθειες, στη Siemens, στα Βατοπέδια, στα έτσι... Τελικά, ο παρονομαστής είναι μηδέν, έτσι δεν είναι; «Και θα παραμένει μηδέν όσο θα παραμένει αυτό το πολιτικό σύστημα. Διότι στο πολιτικό σύστημα μέσα δεν υπάρχει περίπτωΔεκέμβριος/2011

crash 109

106_113_SUNENTEUKSH KANELLH 12/2/11 2:20 AM Page 110

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Ο παρονομαστής με τα σκάνδαλα είναι και θα παραμένει μηδέν όσο θα παραμένει αυτό το πολιτικό σύστημα. Διότι στο πολιτικό σύστημα μέσα δεν υπάρχει περίπτωση κάποιος να μασήσει χρήματα ή να φάει με αποδεικτικά στοιχεία

”

▲ ▲

ση κάποιος να μασήσει χρήματα ή να φάει με αποδεικτικά στοιχεία». Άρα, σημαίνει ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις ενοχής. «Φερετζές είναι. Όχι ότι δεν υπάρχουν σκάνδαλα ή δεν υπάρχουν χρήματα που φαγώθηκαν. Λοιπόν, μέσα σε αυτή την ιστορία, έτσι όπως έχουν τα πράγματα, τις ώρες των περί… δημοψηφίσματος συζητήσεων, βάλε 5 ώρες της Νέας Υόρκης, 5 ώρες των ευρωπαϊκών χρηματιστηρίων και 5 ώρες των ασιατικών, τζόγαραν περί τα 2,5 τρισ. Και ακούς ότι τζόγαραν περί τα 2,5 τρισ. και χάθηκαν, λέει… Άρα; Κάποιος κέρδισε 2,5 τρισ.» Άρα, ήταν εσκεμμένη η ιστορία του δημοψηφίσματος; Εσκεμμένη και, αν θέλεις, εξυπηρετούσε όλα αυτά που λέμε; «Αυτό δεν έχω αποδείξεις να σου το πω». Πολιτικά εξυπηρέτησε… Δεν είναι ότι, αν δεν γινόταν έτσι, ο εκβιασμός δεν θα ήταν… «Κατά την άποψή μου, ήταν εξαιρετικά χρήσιμο σε κάποιους. Και πολιτικά, διότι στην πολιτική κρίνουμε κάνοντας μόνο μια ερώτηση, μόνο μία. Κρινόμαστε εκ του αποτελέσματος όλοι μας, και οι προτείνοντες και οι δρώντες και οι αποφασίζοντες και οι πολίτες και οι πολιτικοί. Εκ του αποτελέσματος καταλήγεις μόνο σε ένα συμπέρασμα: να απαντηθεί η ερώτηση “cui bono”, δηλαδή “ποιος ωφελείται”; Τι έλεγα τότε εγώ, λοιπόν, ότι σε 670 σελίδες και αναρίθμητα παραρτήματα δεν βρήκα πουθενά τη ρημάδα τη λέξη “λαός”; Είχα πει, θυμάμαι, τότε από βήματος Βουλής: “Ο ευρών τη λέξη «λαός» αμειφθήσεται. Θα βγάλω το ρολόι μου και το βρακί μου να του το 110 crash Δεκέμβριος/2011

δώσω”». Δεν μου λες, τώρα, όλη αυτή την ιστορία, περί του «βάζεις υπογραφή, μη βάζεις υπογραφή», πώς την κρίνεις; «Λοιπόν, τι θεωρώ ότι συμβαίνει στο παίγνιο το πολιτικό... Τι εκτιμώ, από τα φαινόμενα, τα οποία ενίοτε βέβαια απατούν, γιατί δεν έχω εκατό μυστικές υπηρεσίες στα κονκλάβια για να μπορώ να βγάλω κάποιο συμπέρασμα. Λοιπόν, από τα φαινόμενα κρίνοντας και μέχρι στιγμής μη έχοντας διαψευστεί σε αυτό το επίπεδο των εκτιμήσεων, είπα τον όρο “εκτελεστική κυβέρνηση” και στην κυριολεξία είναι “κυβέρνηση εκτελεστών”. Πρέπει να εκτελεστεί ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα και μαζί με αυτό το πρόγραμμα και ένα μεγάλο τμήμα του κεφαλαίου και ένα μεγάλο τμήμα, κυρίως και πάνω απ’ όλα, του πληθυσμού. Δεν δίστασα, λοιπόν, να χρησιμοποιήσω τη βαρύτατη λέξη, το είπα πραγματικά. Τι πρέπει να επιτευχθεί; Αυτή η κυβέρνηση προορίζεται να εξυπηρετήσει το σχέδιο το οποίο αυτοί θα προσαρμόσουν. Μπορεί να είναι το σχέδιο των μικρών νομισμάτων, των εσωτερικών νομισμάτων, των εξωτερικών νομισμάτων, της διάλυσης του βόρειου ευρώ, του νότιου ευρώ,

της μικρής δραχμής, της ακριβής δραχμής, της έξω δραχμής, της μεσογειακής δραχμής, της ελληνικής δραχμής. Μικρή σημασία έχει, γιατί αυτό λειτουργικά θα το προσαρμόσουν κατά τα συμφέροντά τους και κατά το δοκούν, γιατί έχουν και το μαχαίρι και το πεπόνι σε αυτή τη φάση. Πρέπει να εκτελεστεί με –αν είναι δυνατόν– το μίνιμουμ των αντιδράσεων και ταυτόχρονα το μέγιστο της καταπίεσης, το οποίο να προκύπτει από τα μαθηματικά της συμφοράς. Παίρνεις τρία κόμματα από τα πέντε στη Βουλή, τα οποία όμως στο μεταξύ

Δεν ασχολείσαι με ό,τι δεν εκτιμάς. Το απαξιώνεις. Υπάρχει πάρα πολύς κόσμος που δρα και αντιδρά και δεν το δείχνει

106_113_SUNENTEUKSH KANELLH 12/2/11 2:20 AM Page 111

Με κατηγόρησε για θεατρινισμό η Διαμαντοπούλου; Δεν απαντάω σε φωτοτυπίες. Αυτή είναι για μένα και θα είναι για πάντα η κυρία Φωτοτυπία. Άνθρωπος που δεν παραιτήθηκε, αν και δεν είχε εφοδιάσει ως υπουργός Παιδείας τα σχολεία με βιβλία, για μένα ήταν και θα παραμείνει μια φωτοτυπία

”

Διδάσκουμε την Ιστορία ως διαστρέβλωση, ακόμα και οι δημοσιογράφοι… Είχε δίκιο ο αείμνηστος Κονδύλης, όταν έλεγε ότι η Ιστορία αρχίζει εκεί που τελειώνει η δημοσιογραφία

”

άλλα γεγονότα, όχι στις μετρήσεις. Διότι ένα πράγμα είναι βέβαιο. Τα… ταυροκαθάψια, οι κωλοτούμπες πάνω εις τον ταύρο, έχουν γίνει μια πραγματικότητα διά τους μισούς δημοσιολογούντες. Το πιο επικίνδυνο πολιτισμικά και πολιτικά είναι η αδράνεια του κόσμου απέναντι σ’ αυτό». Η αδράνεια του κόσμου πού οφείλεται; «Δεν ασχολείσαι με ό,τι δεν εκτιμάς. Το απαξιώνεις. Υπάρχει πάρα πολύς κόσμος που δρα και αντιδρά και δεν το δείχνει. Αυτή τη στιγμή που εγώ κι εσύ μιλάμε υπάρχει ένας κόσμος που είναι στ’ αλήθεια αξιοθαύμαστος, που στηρίζει αυτούς που απεργούν, αγωνίζονται, δεν έχουν δουλειά, δυστυχούν και πεινάνε. Αυτή η κοινωνική αλληλεγγύη λοιπόν μόλις οργανωθεί… Και ήδη οργανώνεται ανά συνοικία. Αυτή τη στιγμή οι φτωχοί ξαναγεμίζουν τα καφενεία για να συζητήσουνε. Οι φτωχοί, οι γέροι. Άμα πας σε χωριά, θα δεις… Ξαναγεμίζουνε καφενεία, έστω με δανεικά, έστω και με τίποτα, έναν καφέ στα τρία, για να πάνε να ξαναμιλήσουνε. Αυτή η ιστορία κατάργησε ένα κομμάτι της σκέψης. Κι εγώ έτσι παρηγοριέμαι, η πολιτική σκέψη ξαναγυρίζει, η αναζήτηση ξαναγυρίζει. Πρόσεξε, οι άνθρωποι στο μεταξύ όμως είναι αυτό που λένε “ο κοινωνικός ιστός έχει διαρραγεί”; Όχι… δεν έχει γίνει αυτό. “Σελιλοποιήθηκε” –δεν υπάρχει αυτή η λέξη, τη δημιούργησα από το κινηματογραφικό φιλμ–, δεν θα πω “τεμαχίστηκε”. Λέω ότι σελιλοποιήθηκε, αφού η εικόνα που έχουμε για το μέλλον, την κοινωνία, το παρόν μας και το παρελθόν μας είναι πια… πίξελ. Και μπήκαμε στη διαδικασία, γι’ αυτό βλέπεις αδράνεια σε αυτή τη φάση, να πετύχουμε εικόνα υψηλής ευκρίνειας. Πάλι πίξελ, πάλι τεχνική, πάλι εικονική πραγματικότητα… Που δεν υπάρχει, που τη δημι-

▲ ▲

έχουν γίνει οκτώ διά του τεμαχισμού. Είναι σαν την Ευρώπη, που ήταν ενωμένη και η πρώτη δουλειά της ενωμένης Ευρώπης το ’93 ήταν να πάρει να κόψει τη Γιουγκοσλαβία σε κομματάκια. Κι έφτιαξε ένα Κόσοβο, το οποίο είναι ανύπαρκτο τυπικά ως κράτος, μες στα βαλκανικά σου μπούτια, το οποίο έχει μια τεράστια αμερικανική βάση κατά τμήμα και ταυτόχρονα νόμισμα το ευρώ, από την πρώτη μέρα που το έχει και η Ελλάδα. Δηλαδή, τρελαίνεσαι. Έχουν την ψευδαίσθηση όλοι αυτοί που συσσωρεύουν αυτόν τον πλούτο ότι θα μπορούν να ζούνε σε έναν παράδεισο ξεχνώντας τους φτωχούς που είναι έξω, φορώντας παρωπίδες και μη βλέποντας την παγκόσμια αντιστοιχία. Κλεισμένοι σε τείχη. Αυτή τη στιγμή υπάρχουν διακόσιες πόλεις στις Ηνωμένες Πολιτείες που χτίζονται με τα κριτήρια των μεσαιωνικών πόλεων. Τοίχος, ασφάλεια, εσωτερικοί κανονισμοί μόνοι τους, ηλεκτροφόρα καλώδια για να κρυφτούνε από τους απέξω». Τους πεινασμένους. «Τους πεινασμένους και τους δυστυχισμένους. Ε, λοιπόν, αυτοί νομίζουν ότι είναι αθάνατοι, ότι θα ζήσουν 300 χρόνια... Είναι πάνω

στο δρόμο που χάραξε ο Ντίσνεϊ: “ Έχω λεφτά, πάγωσέ με, γιατί θα ’ρθω όταν ο κόσμος θα είναι καλύτερος για να τον κυβερνήσω”. Μόνο που δεν είμαστε καρτούν οι υπόλοιποι». Μήπως, εντέλει, ζούμε τις τελευταίες μέρες της… αυτοκρατορίας; «Στην Ελλάδα ξεχνάμε λίγο μερικά πράγματα, διότι την Ιστορία τη σταματάνε πάντοτε εκεί που πρέπει να σταματήσει. Για να μη σκεφτείς και να μην μπορείς να κάνεις αντιστοιχία με τη σύγχρονη Ιστορία. Την πάνε μονίμως –το πολύ– στην αρχαία, στη ρωμαΐκη, και πάνε το πολύ πολύ μέχρι το ’21, για τα σχολεία. Τη σύγχρονη Ιστορία δεν την αγγίζει κανένας, για να μη φτάσουμε πίσω. Κουράστηκα να ακούω συναδέλφους μου να ωρύονται και να φωνάζουν ότι πρώτη φορά συμβαίνει τέτοια συναίνεση στην Ελλάδα. Δηλαδή, διδάσκουμε την Ιστορία ως διαστρέβλωση, ακόμα και οι δημοσιογράφοι… Είχε δίκιο ο αείμνηστος Κονδύλης, όταν έλεγε ότι η Ιστορία αρχίζει εκεί που τελειώνει η δημοσιογραφία. Πρέπει να γυρίζουμε πίσω, στον Απρίλιο του 1936, τον Απρίλιο όμως, όχι την 4η Αυγούστου. Τότε οι φιλελεύθεροι και οι λαϊκοί, ήτοι βενιζελικοί και αντι-βενιζελικοί χονδρικά, δεν αποφάσισαν με ψήφους 241 στις 300 (υπολείπονταν δηλαδή κατά τι των σημερινών 255) να αναθέσουν τη διακυβέρνηση του τόπου για λόγους εθνικής σωτηρίας στον Ιωάννη Μεταξά με 7 βουλευτές. Μα χρειάζεται το σύστημα να ξανανοίξει ξερονήσια, όταν τον άλλο τον βάζεις σε ένα ξερονήσι μέσα στην ίδια του την πόλη;» Επειδή υπάρχουν και διάφορα σενάρια, εσύ θεωρείς πολύ πιθανό παγκόσμιο πόλεμο… Θεωρείς πιθανή επίσης την επιβολή στην Ελλάδα μιας δικτατορίας όπως των συνταγματαρχών ή του Μεταξά; «Θεωρώ ότι ζούμε ένα από τα κακοηθέστερα, βρομερότερα σκάνδαλα της μεταπολιτευτικής περιόδου σε αυτόν τον τόπο. Μέμφομαι την Ελληνική Δικαιοσύνη, μέμφομαι το πολιτικό σύστημα ως Βουλή και μη μου μιλήσει κανένας ξανά για το Βατοπέδι ή για οτιδήποτε άλλο, από την ώρα που δεν υπήρξε εισαγγελέας, δεν υπήρξε πολιτικό σύστημα το οποίο να πιάσει τον Μπεγλίτη και να τον κρεμάσει ανάποδα εάν δεν κατονομάσει ποιος ετοίμαζε πραξικόπημα. Να μου πει –αν το ήξερε– γιατί δεν τους πήγε στο στρατοδικείο και, αν δεν είναι αλήθεια, να κάνει χαρακίρι». Δεν θεωρείς ότι αυτή η κυβέρνηση Παπαδήμου κατά κάποια έννοια εκτόνωσε λιγάκι τη… χύτρα της κοινωνικής, ας πούμε, αναταραχής; «Όχι, όχι. Εγώ ρώτησα πολλούς από τους αγανακτισμένους του Συντάγματος, “αφού διαφωνείτε και αφού θεωρείτε ότι είναι μια από τα ίδια στις συζητήσεις που κάνατε, πού ήσασταν το βράδυ αυτό και γιατί δεν ήταν η πλατεία Συντάγματος γεμάτη;” Και η απάντηση ήταν: “Δεν είδες το ξύλο που φάγαμε;” Άρα, το πότε έγινε η αποφόρτιση ψάξε να το βρεις σε

Δεκέμβριος/2011

crash 111

106_113_SUNENTEUKSH KANELLH 12/2/11 2:20 AM Page 112

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

ουργούμε με φιλμ και με πίξελ. Τo ριάλιτι είναι δυο βήματα από δω. Τώρα αρχίζει. Περνάμε στο πραγματικό ριάλιτι». Συμφωνείς δηλαδή ότι, όταν ενσωματωθούν όλα τα μέτρα και συνειδητοποιήσει ο άλλος ότι δεν έχει τίποτα, δεν θα έχει κανένα φόβο να χάσει… «Τότε θα έρθει και το τέλος των ψευδαισθήσεων». «Θα ’ρθουν οι Κουκουέδες», λέγανε… «Και τώρα όμως ήρθαν. Του πήρε η τράπεζα το σπίτι, του το πήρε ο διπλανός του, του το πήρε το λαμόγιο, του το πήρε ο εργοδότης του, και δεν του πήρε μόνο την περιουσία. Του πήρε και το δικαίωμα να λέει: “Μπορώ να βασιστώ στα δυο μου τα χέρια ό,τι και να γίνει”. Κι εδώ πρέπει να δούμε γιατί δεν υπάρχει διανόηση πλέον στην Ελλάδα. Έχει πεθάνει προ πολλού. Ενσωματώθηκε, κι αυτό είναι ένα τεράστιο πρόβλημα για τον τόπο. Συζητήσεις στα πανεπιστήμια δεν γίνονται, γίνονται για το άσυλο, για το ένα, για το άλλο. Βαθύτερες ουσιαστικές συζητήσεις ακαδημαϊκές, συζητήσεις-σκέψεις, συζητήσεις που δεν ξεστραβώνουν μόνο τους φοιτητές δεν γίνονται. Μπήκε και το e-pay, μπήκε και το Facebook, μπήκε και το Twitter, μπήκε και η έννοια του blog κι έχω ανεξαρτησία και φτιάχνω τη δικιά μου εφημερίδα, φτιάχνω το δικό μου το ένα, φτιάχνω το δικό μου το άλλο». Πες μου, όμως, ποια είναι η λύση; Ως Ελλάδα, πολιτικά, ποια είναι η λύση; Με την έννοια ότι οι αγορές έχουν κατά κράτος υπερισχύσει της πολιτικής, υπάρχουν πολιτικές λύσεις; «Βεβαίως. Η λύση είναι πάντοτε συνάρτηση του συσχετισμού δύναμης. Θα σου φέρω ένα παράδειγμα: Πόσο μικρότερη από μας ως χώρα είναι η Κύπρος πρακτικά; Υπάρχουν χώρες μεγάλων και μικρότερων ηγετών. Οικονομικών, πληθυσμιακών κ.λπ .αλλά με την έννοια τη φιλοσοφική και την ευρύτερη, δεν καταλαβαίνω τι πάει να πει μικρή και μεγάλη χώρα. Κατ’ αυτήν την έννοια το Βατικανό είναι τεράστια χώρα. Τεράστια και ας έχει Ελβετούς φρουρούς και όχι ελβετικούς λογαριασμούς απλώς. Η Κύπρος; Είχαν ένα σχέδιο Ανάν, το οποίο, αν το δεις, ήταν και παραμένει πολιτικά πιο εξοντωτικό από οποιοδήποτε μεσοπρόθεσμο, γιατί δεν είχε μνημονιακή σύμβαση, ούτε οικονομικό χαρακτήρα. Είχε το χαρακτήρα υβριδικής, πολιτικής, υποχρεωτικής μεταλλαγής ενός μισθού, ο οποίος ήταν ανά πάσα στιγμή διεκδικούμενος. Και ξαφνικά έχεις έναν Παπαδόπουλο με 77% να απαντάει συνολικά “όχι”. Στριμώχνοντας τότε την ελληνική κυβέρνηση, που έλεγε και “ναι” και “όχι” και “μη” και “πώς” και “το οποίο” και “το αυτό”... Και τώρα θα μπούμε με μαύρο τρόπο στην καινούργια χρονιά. Θα παίξουν με τις εκλογές, θα παίξουν με το νόμισμα, θα παίξουν με τους μισθούς και με τις συντάξεις. Θα επιμείνουν σε ένα τραγικό ψέμα, το οποίο αποκαλύ112 crash Δεκέμβριος/2011

Το ΚΚΕ προτείνει: Βουρ. Κυριολεκτικά το εννοώ. Βουρ για την εξουσία, τη λαϊκή εξουσία

”

πτει αυτός ο προϋπολογισμός μας… Να τον δείτε. Αυτή η χώρα βγάζει από τους φόρους και από την εξόντωση 54 δισ. ευρώ. Μισθοί, συντάξεις και όλα τα έξοδα του ελληνικού κράτους είναι 52 δισ. Όλα τα υπόλοιπα που ψάχνουμε είναι για τους δανειστές… Το σχέδιο είναι ότι πρέπει πάση θυσία να πάρουνε τα 60 που τους αναλογούνε στη χρονιά. Αυτός ο τόπος αποδεικνύεται ότι ασθμαίνοντας φτάνει στα 54, πάρα πέρα δεν μπορεί, ανάπτυξη δεν υπάρχει, δουλειές δεν υπάρχουνε, κεντρικός σχεδιασμός δεν υπάρχει, δικαίωμα στην εργασία δεν υπάρχει, έχουν εξοντωθεί αυτά τα πράγματα». Λοιπόν, ποιος είναι ο βασικός στόχος στη χώρα; «Πρέπει το κεφάλαιο να νικήσει την εργασία. Και έχει και την αλαζονεία να νομίζει ότι επειδή υπερ-συσσωρεύτηκε, θα καταργήσει την εργασία. Θα τολμήσω να σου πω, πηγαίνει σε σημαντική μείωση του πληθυσμού». Φυσική μείωση; «Φυσική μείωση του πληθυσμού». Η οποία πώς θα γίνει; «Χαμηλή περίθαλψη σημαίνει περισσότεροι θάνατοι. Χαμηλή εκπαίδευση σημαίνει μικρότερες δυνατότητες προς εργασία, άρα μικρότερες δυνατότητες προς βιοπορισμό των απαραίτητων για διαβίωση. Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας λέει ότι η κατάθλιψη θα είναι το 2020 η Νο1 αιτία θανάτου στον κόσμο, πάνω από το διαβήτη, την καρδιά και τον καρκίνο. Χρησιμοποιούν το μεγαλύτερο υπερ-όπλο: τη φτώχεια και τη βίαιη φτωχοποίηση των ανθρώπων». Και τι προτείνει τώρα το ΚΚΕ; Πώς θα μπορούσε να αντιδράσει κανείς μέσα σε όλο αυτό το... «Βουρ, κυριολεκτικά το εννοώ. Βουρ για την εξουσία, τη λαϊκή εξουσία». Άντε και την καταλάβαμε. Τι την κάνουμε; «Τι την κάνουμε; Πρώτα απ’ όλα την ασκούμε. Δεύτερον, μπορεί να περάσουμε δύσκολα τα πρώτα δύο, τρία, τέσσερα χρόνια, αυτό συνεπάγεται ότι οι δυνάμεις θα το θελήσουνε, οι κοινωνικές δυνάμεις, θα υπάρξει δηλαδή ένας συσχετισμός δύναμης. Και μια συναίνεση. Μπορεί να περάσουν δύο, τρία, τέσσερα χρόνια, αλλά δεν θα μιλάς πια για το αν θα σου κόψουν ή όχι το ηλεκτρικό. Θα μιλάς αν έχεις το ηλεκτρικό, αν είναι δικιά σου η ΔΕΗ. Και αν είναι δικιά σου πια, θα είναι σε

θέση να παράγει όσο σου χρειάζεται και το άλλο να το πουλάς και να το εισπράττεις. Δεν μπορείς να έχεις εξουσία χωρίς να κατέχεις τα μέσα παραγωγής πλούτου. Εσύ πιστεύεις ότι αυτός ο τόπος δεν μπορεί να θρέψει 11 εκατομμύρια; Κατά την άποψή μου, μπορεί να θρέψει 35! Άρα, η αγροτική μας οικονομία καταστράφηκε με εντολή. Μπορεί να ελέγξεις τον Σημίτη για το ένα για το άλλο, για το “αυτή είναι η Ελλάδα”, για το “Σάμινα”, για το Χρηματιστήριο, για χίλια δυο. Δεν γίνεται να το κάνεις μη ενθυμούμενος ότι ο Σημίτης ως υπουργός Γεωργίας εκτέλεσε την ευρωπαϊκή εντολή ξεριζώματος 1.700.000 ελαιοδέντρων! Δεν μπορείς να μη θυμηθείς τότε τον υφυπουργό του να γράφει βιβλίο, να πεθαίνει, να εξαφανίζεται και αυτός και το βιβλίο, που περιγράφει μέσα σ’ αυτό την εκπληκτική σκηνή τι έκανε ο Γερ-

106_113_SUNENTEUKSH KANELLH 12/2/11 2:20 AM Page 113

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:27 AM Page 114

ΤΑ WIKILEAKS ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΟΥN

3Πώς οι Αμερικανοί

άφησαν την ελληνική «φούσκα» να διογκωθεί

3H Goldman Sachs

«έβλεπε» χρεοκοπίες στην Ευρώπη ενώ προωθούσε σε «θέσεις-κλειδιά» στην περιοχή τους ανθρώπους της

3Γιατί το Βερολίνο

«στρουθοκαμήλιζε» έναντι στο ελληνικό πρόβλημα

3Πώς οι Γερμανοί

έχουν προβλέψει να «δραπετεύσουν» αν δουν «τα σκούρα»

114 crash Δεκέμ--

τους διαδρόμους της Αμερικανικής Πρεσβείας, πίσω από κλειστές πόρτες και στα άδυτα των σκοτεινών μηχανισμών της εξουσίας, μας επιτρέπουν για μία ακόμη φορά να εισέλθουμε τα απόρρητα τηλεγραφήματα που διέρρευσαν στα Wikileaks: οι «προφητείες» Αμερικανών και Goldman Sachs για ελληνική χρεοκοπία, το τρομερό γερμανικό άρθρο 11, που μιλάει για αποχώρηση της Γερμανίας από την Ευρωζώνη, ο περίεργος στρουθοκαμηλισμός του Βερολίνου, που αρνούνταν να διαγνώσει το ελληνικό πρόβλημα και να παράσχει έγκαιρα βοήθεια, και ένας

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:27 AM Page 115

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ ...πίσω από τις γρίλιες

της Αμερικανικής Αμερικaνικής Πρεσβείας της Δέσποινας Παπαγεωργίου ληνικής οικονομίας και η συνεπακόλουθη αποικιοποίηση της χώρας; Ποιοι γνώριζαν και δεν επενέβησαν, ποιοι αφέθηκαν εσκεμμένα στο σκοτάδι, τι κίνητρα είχαν όσοι γνώριζαν και άφηναν τη «φούσκα» να διογκωθεί και τι κίνητρα μπορεί να είχε το Βερολίνο για να μην παρέμβει έγκαιρα στην ελληνική περίπτωση; Ή μήπως δεν υπήρχε «φούσκα», τουλάχιστον όχι μεγαλύτερη από των υπόλοιπων ευρωπαϊκών οικονομιών – και ήταν όλο ένα καλοστημένο παιχνίδι για να παραδοθεί ολοκληρωτικά και χωρίς προσχήματα ο δυτικός κόσμος στα χέρια των κερδοσκόπων με αφετηρία τον «αδύναμο» ελληνικό κρίκο;

▲ ▲

Έλληνας οικονομικός «Δον Κιχώτης»: ψηφίδες μιας μεγάλης εικόνας, από την οποία λείπουν ακόμα πολλά κομμάτια για να συμπληρωθεί. Μία ψηφίδα εκτός Wikileaks που βοηθάει στη σύνθεση είναι η έκθεση του ΔΝΤ που κουκουλώθηκε πέντε μήνες πριν από την «ανακάλυψη» του φουσκωμένου χρέους και συμπίπτει χρονικά με πολλά από όσα αποκαλύπτουν τα τηλεγραφήματα. Μέσα από τα θραύσματα διαβαθμισμένων στοιχείων και εκθέσεων που έρχονται στα χέρια μας ένα είναι το ερώτημα που αναδεικνύεται: Ήταν αποτέλεσμα κακών εκτιμήσεων και ολιγωρίας ή μέρος ενός αριστοτεχνικά μελετημένου σχεδίου το ναυάγιο της ελ-

...και τα σενάρια αποδόμησης της Ευρωζώνης που κρύβει στο «συρτάρι» η Μέρκελ Δεκέμβριος/2011

crash 115

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:28 AM Page 116

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

Γιατί οι Αμερικανοί δεν χρησιμοποίησαν την έκθεση του ΔΝΤ για να «θεραπεύσουν» τον Παπαθανασίου από τον «δονκιχωτισμό», τον οποίο του είχε προσάψει ο Σπέκχαρντ ▲ ▲

έσα του 2009. Στην ελληνική κυβέρνηση επικρατεί ανησυχία. Συζητήσεις και ψίθυροι στους διαδρόμους της Ρηγίλλης. Το ΔΝΤ είχε συντάξει έκθεση σύμφωνα με την οποία η οικονομική κατάσταση στην Ελλάδα κινδυνεύει να βγει εκτός ελέγχου, με ενδεχόμενη χρεοκοπία της χώρας, που μπορεί να συμπαρασύρει στην καταστροφή ολόκληρη την Ευρώπη. Η κυβέρνηση Καραμανλή αποφάσισε λοιπόν να πιέσει τους αξιωματούχους του ιδρύματος να μη βγάλουν την έκθεση στη δημοσιότητα. Το αποτέλεσμα ήταν να δημοσιευτεί τελικά μια έκθεση (μετ)αλλαγμένη στα σημεία αιχμής, η οποία αναδείκνυε μεν τα προβλήματα της ελληνικής οικονομίας, υποβίβαζε όμως την πιθανότητα μελλοντικής χρεοκοπίας της Ελλάδας. Πέντε μήνες μετά ο Γιώργος Παπανδρέου θα «ανακάλυπτε» και αυτός το «φουσκωμένο» ελληνικό χρέος. Τα παραπάνω αποκάλυπταν μόλις στις 5 Νοεμβρίου οι «New York Times», εκκινώντας από την επίμαχη έκθεση που «θάφτηκε» τελικά πολύ βαθιά στα συρτάρια του ΔΝΤ. Ένα κομμάτι του παζλ που συμπληρώνεται από το χείμαρρο στοιχείων από τα Wikileaks, που παρατίθενται στη συνέχεια… Λίγο πριν η καταδικαστική έκθεση του ΔΝΤ για την Ελλάδα θαφτεί σε κάποια συρτάρια, η αμερικάνικη πρεσβεία της Αθήνας έστελνε στην Ουάσινγκτον το τηλεγράφημα 09ATHENS 216, το 116 crash Δεκέμβριος/2011

οποίο διέρρευσε στον ιστότοπο Wikileaks. Το τηλεγράφημα εστάλη στις 19 Φεβρουαρίου 2009, μετά τη συνάντηση του Γιάννη Παπαθανασίου, που τότε μόλις είχε αναλάβει τα καθήκοντά του ως υπουργός Οικονομικών της κυβέρνησης Καραμανλή, με τον τότε Αμερικανό πρέσβη Ντάνιελ Σπέκχαρντ. Εκείνη την περίοδο, η ελληνική οικονομία είχε ήδη αρχίσει να απασχολεί τον διεθνή Τύπο, αλλά δεν είχαν ληφθεί ακόμα οι αποφάσεις της Κομισιόν για αναθεώρηση του ελλείμματος το 2009, ούτε είχαν «σκάσει» τα «Greek Statistics». Οι εκτιμήσεις του Παπαθανασίου, κατά τον Αμερικανό πρέσβη, καθώς και «ο τόνος και η ρητορική του απηχούσαν τις δημόσιες δηλώσεις του, ότι η παγκόσμια οικονομική κρίση δεν θα επιδράσει στην ελληνική οικονομία τόσο πολύ». «Με καθημερινές ανακοινώσεις από κυβερνήσεις και

Μήπως η ελληνική «φούσκα» αφέθηκε να διογκωθεί περισσότερο για να προβάλλει ως αναπόφευκτος «σωτήρας» το ΔΝΤ;

αναλυτές παγκοσμίως οι οποίες αντανακλούν δυσοίωνες προβλέψεις για το 2009, μοιάζει μη ρεαλιστικό, ακόμα και “δονκιχωτικό”, να υπαινίσσεσαι ότι η Ελλάδα δεν θα επηρεαστεί τόσο πολύ από την παγκόσμια κρίση όσο άλλες χώρες», θα συμπλήρωνε σε αρκετά γλαφυρό ύφος ο Σπέκχαρντ. Ο Αμερικανός πρέσβης λέει ότι ανησυχεί πως η ελληνική κυβέρνηση, όχι μόνο δεν δείχνει πρόθυμη να θέσει υπό έλεγχο την κατάσταση, αλλά κάνει και υπεραισιόδοξες δηλώσεις στον Τύπο, κάτι που μπορεί να δώσει την εντύπωση στις αγορές ότι αυτή η κυβέρνηση δεν έχει πάρει στα σοβαρά την υπόθεση δημοσιονομικής πειθαρχίας. Υπενθυμίζουμε ότι, περίπου την ίδια χρονική περίοδο με την προαναφερθείσα συνάντηση Σπέκχαρντ-Παπαθανασίου, είχε θαφτεί η έκθεση του ΔΝΤ – πράγμα που εγείρει ερωτήματα. Με δεδομένο ότι το ΔΝΤ ελέγχεται από την Ουάσινγκτον, η οποία είναι η κύρια χρηματοδότης του και η μόνη με δικαίωμα βέτο, γιατί οι Αμερικανοί δεν άφησαν να δημοσιοποιηθεί η έκθεση ώστε να πιεστεί να «σοβαρευτεί» η κυβέρνηση Καραμανλή, της οποίας τον υπουργό μέσω του πρέσβη της είχε επιπλήξει για «δονκιχωτισμό»; Άσκησε η κυβέρνηση Καραμανλή τόσο μεγάλη επιρροή στους αξιωματούχους του ιδρύματος ώστε να θάψουν εκείνη την αναφορά; Μήπως ο συντάκτης της έκθεσης έκανε με εντιμότητα τη δουλειά του, στο πλαίσιο της ρουτίνας του

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:28 AM Page 117

Ήταν αποτέλεσμα κακών εκτιμήσεων και ολιγωρίας ή μέρος ενός αριστοτεχνικά μελετημένου σχεδίου το ναυάγιο της ελληνικής οικονομίας;

κατάρρευση στη ροή κεφαλαίων σε χώρες όπως το Βιετνάμ, τη Βραζιλία και τμήματα της Αφρικής. Θα είναι επίσης το τέλος του κινεζικού οικονομικού θαύματος. Η μεγαλύτερη ενιαία αγορά για την Κίνα είναι η Ευρώπη. Κάτι τέτοιο θα είχε τεράστια επίδραση εκεί, και θα μπορούσε να πυροδοτήσει και κοινωνική επανάσταση»… Ουάσινγκτον - Πεκίνο βρίσκονται σε διαρκή κόντρα για την ισοτιμία του γουάν με το δολάριο. Ήταν μόλις στις 14 Νοεμβρίου που ο Μπαράκ Ομπάμα κατά τη σύνοδο του APEC χρησιμοποίησε πολύ σκληρή γλώσσα αναφερόμενος στη συναλλαγματική πολιτική του Πεκίνου: «Αντιλαμβάνομαι ότι οι αλλαγές είναι δύσκολες», είπε, αλλά: «Ως εδώ!». Το σενάριο ίσως είναι ακραίο επειδή, μέσω της έλευσης του ΔΝΤ στην Ευρώπη, οι Αμερικανοί δεν χρειάζεται να στοχεύσουν σε πλήρη διάλυση της Ευρωζώνης, με το ρίσκο να πληγούν οι ίδιοι από τα θραύσματα. Μπορούν απλώς να την ελέγχουν. Ακόμα και αν η κυβέρνηση Καραμανλή είχε αποφασίσει να κυνηγήσει ανεμόμυλους, υπερεκτιμώντας τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας, μήπως σε αυτό να είχε σιωπηρούς συνεργάτες κάποιους υψηλά ιστάμενους στην πυραμίδα της διεθνούς οικονομίας; Όπως, ας πούμε, η κυβέρνηση Σημίτη είχε «έμπιστο συνεργάτη» και συνένοχο την Goldman Sachs όταν μαγείρευε τα «Greek Statistics» για να μπούμε στην Ευρωζώνη; Τα ίδια «Greek Sta-

tistics», που μόλις στις 20 του περασμένου Νοεμβρίου η Κομισιόν «ανακάλυψε» ότι τελικά δεν ήταν πλαστογραφημένα… Μια «ανακάλυψη» που φέρεται να φανερώνει ή ότι όλα τα στοιχεία που ήρθαν στο φως για την υπόθεση ήταν πλαστά και στόχο είχαν να δώσουν το καθοριστικό λάκτισμα για να αρχίσει ο ελληνικός κατήφορος ή ότι ήταν αληθινά και απλώς, μερικές μέρες μόλις μετά την ανάληψη της πρωθυπουργίας από τον φερόμενο ως εμπλεκόμενο στο θανατηφόρο «μαγείρεμα» Λουκά Παπαδήμο, προσπαθούν να τον παραδώσουν «άμωμο» στην ελληνική κοινή γνώμη. Πάντως, η Goldman Sachs, που ανακατεύτηκε στα όποια μαγειρέματα, είναι η ίδια που «προφήτευε» το Μάρτιο του 2009 την ελληνική χρεοκοπία. το τηλεγράφημα 09FRANKFURT687, που απεστάλη στις 12 Μαρτίου του 2009 από το προξενείο των ΗΠΑ στη Φρανκφούρτη με θέμα «Η ΕΚΤ θεωρεί τη δημοσιονομική κρίση στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη διαχειρίσιμη», όταν ο Νόρμπερτ Βάλτερ της Deutsche Bank εξέφρασε την άποψη ότι πιθανόν κανένα μέλος της Ευρωζώνης δεν θα χρειαστεί βοήθεια, προσέκρουσε στην αντίρρηση του Ντερκ Σουμάχερ της Goldman Sachs. Ο Σουμάχερ τότε προφήτεψε «πιθανή χρεοκοπία σε Ελλάδα, Ιταλία, Ισπανία ή Πορτογαλία» και ότι «η μέση διάρκεια ωρίμανσης του ελληνικού χρέους γινόταν μι-

▲ ▲

ιδρύματος, αλλά το ΔΝΤ αποφάσισε ότι δεν ήταν ακόμα η ώρα και ότι έπρεπε να αφήσουν την ελληνική «φούσκα» να διογκωθεί κι άλλο, ώστε, όταν θα σκάσει, ο κρότος να είναι μεγαλύτερος; Γιατί μόνο με ένα μεγάλο κρότο, τον απόηχο του οποίου δεν θα μπορούσε να χειριστεί η Ευρωζώνη μόνη της, θα μπορούσε να εμφανιστεί το ΔΝΤ ως αναγκαίος σωτήρας, ως άλλος «από μηχανής» θεός και η Ουάσινγκτον να χρησιμοποιήσει την Ελλάδα ως Δούρειο Ίππο, αν όχι για να διαλύσει, τουλάχιστον για να ελέγχει την Ευρωζώνη κατά το δοκούν… Ως ακόμα μία περίεργη σύμπτωση, και στην περίπτωση της Ισλανδίας –όπου πρώτη φορά έδωσε το ΔΝΤ δάνειο σε ευρωπαϊκή χώρα από το 1976– το ΔΝΤ εξέδιδε τις πιο καθησυχαστικές εκθέσεις του όταν το χρέος της χώρας είχε φτάσει στο 1000% του ΑΕΠ της, λίγο δηλαδή πριν χρεοκοπήσει, όπως γράφαμε στο προηγούμενο τεύχος. Ασχετοσύνη ή πρόθεση; να πιο ακραίο σενάριο θέλει τις παραπάνω κινήσεις ως αποτέλεσμα της πρόθεσης των ΗΠΑ να διαλύσουν την Ευρωζώνη, κάτι που θα παρέσυρε σε κάποιο βαθμό την αμερικανική οικονομία, αλλά, κυρίως, θα διέλυε την Κίνα. Όπως ισχυρίστηκε ο αναλυτής Πίτερ Τσάιχμαν στο Reuters: οι ΗΠΑ και κάποιες άλλες χώρες, όπως η Ελβετία, είναι σχετικά ασφαλείς, αλλά μια ενδεχόμενη διάλυση της Ευρωζώνης θα έβρισκε την Κίνα με τις μεγαλύτερες ζημίες από όλους. «Θα δείτε μια

Δεκέμβριος/2011

crash 117

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:29 AM Page 118

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

▲ ▲

κρότερη και το τίμημα μεγαλύτερο». Ο Σουμάχερ είπε πως αν ένα κράτος-μέλος της Ευρωζώνης χρεοκοπήσει, η Ε.Ε. θα προσφέρει δάνειο που θα χρηματοδοτηθεί από άλλα κράτη-μέλη, και κυρίως από τη Γερμανία και τη Γαλλία, τα μόνα οικονομικά ισχυρά μέλη, τα οποία όμως θα απαιτήσουν σε αντάλλαγμα, για παράδειγμα, εναρμόνιση της φορολογικής πολιτικής. Η Γερμανία, συνέχισε, θα βρισκόταν μάλιστα στη δυσμενή θέση να αποφασίσει αν θα χρηματοδοτούσε ένα δάνειο ή αν θα αντιμετώπιζε πλήγμα στις επενδύσεις της στο εξωτερικό και το εξαγωγικό της εμπόριο, από το οποίο εξαρτάται η οικονομία της σε μεγάλο βαθμό. Στο τηλεγράφημα επισημαίνεται ότι ένα πακέτο διάσωσης θα ήταν εξαιρετικά αντιδημοφιλές, καθώς επρόκειτο για χρονιά εκλογών στη Γερμανία. Η «προφητεία» του μεγαλοστελέχους της Goldman Sachs έρχεται περίπου την ίδια περίοδο με τη «θαμμένη» έκθεση του ΔΝΤ. Ο διεθνής παράγοντας είχε προβλέψει; Και, αν είχε προβλέψει, γιατί άφηνε τα πράγματα να κυλήσουν; Μήπως γιατί δεν είχε έρθει ακόμα η ώρα να αρχίσουν να ρίχνονται προειδοποιητικές βολές που θα προλείαιναν το έδαφος για να σκάσει τελικά η ελληνική «φούσκα»; Ή μήπως η ελληνική «φούσκα» παρουσιάστηκε εντέχνως μεγαλύτερη από ό,τι ήταν; Μήπως ο δρόμος προς το ελληνικό ΜνημόνιοΦρανκενστάιν ήταν προσεκτικά στρωμένος με άψογα μελετημένες και χρονισμένες προειδοποιητικές βολές σε ένα παιχνίδι εκ των προτέρων στημένο; Πώς αλλιώς μπορεί να εξηγηθεί ότι και ο «ειδικός» της Goldman Sachs προειδοποιούσε για αλυσιδωτές χρεοκοπίες τη στιγμή που Goldman Sachs είχε ξαμολήσει τους συνεργάτες της στην Ε.Ε. να εξυφαίνουν το «αόρατο δίχτυ» που θα αιχμαλώτιζε την Ευρώπη για να τη ρίξει στο στόμα της Τράπεζας, όπως έγραφε το περίφημο πια δημοσίευμα της «Monde»; Εάν λοιπόν τα στοιχεία της «Μonde» είναι έγκυρα, η Goldman Sachs, έχοντας δρομολογήσει όλες αυτές τις εξελίξεις, δεν είναι περίεργο που στέλνει τον εκπρόσωπό της να «προφητεύει» χρεοκοπίες… Δεν του χρειάστηκαν φύλλα δάφνης, γιατί η εργοδότριά του τράπεζα είχε φροντίσει να δημιουργήσει δεδομένα στο έδαφος… Κι ύστερα ήρθε ο Γιώργος Παπανδρέου και οι μυστικές συναντήσεις με τον Στρος Καν, ο οποίος αποκάλυψε ότι η είσοδος στο ΔΝΤ είχε συμφωνηθεί πολύ νωρίτερα από ό,τι παρουσιάστηκαν… «Εάν οι ειδικοί είχαν συμφωνήσει νωρίτερα να ανακουφίσουν την Ελλάδα από το φορτίο του μεγάλου χρέους της και κινούνταν νωρίτερα για να προστατεύσουν χώρες σαν την Ιταλία και την Ισπανία –όπως οι Αμερικανοί αξιωματούχοι προέτρεπαν ήδη από τις αρχές του 2010–, η Ευρώπη μπορεί να είχε αφήσει πίσω της τα χειρότερα», έγραφαν σε εκείνο το δημοσίευμα της 5ης Νοεμβρίου οι «New York Times». Άγνοια, ολιγωρία ή σκοπιμότητα; 118 crash Δεκέμβριος/2011

«Το χειρότερο σενάριο θα ήταν η Γερμανία να αποσυρθεί από την Ευρωζώνη εντός 20ετίας», είχε πει ο οικονομολόγος της Deutsche Bank Τόμας Μάγιερ (φωτό) στον Αμερικανό πρέσβη στο Βερολίνο

Ο ΠΕΡΙΕΡΓΟΣ ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ και το γερμανικό άρθρο 11

ο Βερολίνο ήταν σιωπηρό. Σιωπηρό και παγωμένο, σαν τον δριμύ γερμανικό χειμώνα, στη θέα μιας επερχόμενης ελληνικής καταστροφής. Γνώριζε, αλλά δεν αποκάλυψε την αλήθεια, μέχρι που ήταν πολύ αργά. Η κυβέρνηση της Άνγκελα Μέρκελ φοβόταν ότι αν μιλούσε, και πολύ περισσότερο αν βοηθούσε, οι Γερμανοί θα τη «μαύριζαν» στις κάλπες. Σε τηλεγραφήματα που αποκαλύπτουν τα Wikileaks, Γερμανοί αξιωματούχοι εκτιμούν, μόλις το Μάρτιο του 2009 (ίδια περίοδος με τη «θαμμένη» έκθεση του ΔΝΤ και τις «προφητείες» της Goldman Sachs), ότι δεν υπάρχει κίνδυνος χρεοκοπίας της Ελλάδας παρά την πολιτική αστάθεια στη χώρα. Αυτά τουλάχιστον είχαν απαντήσει σε αίτημα της Αμερικανίδας υπουργού Εξωτερικών Χίλαρι Κλίντον με το οποίο είχε ζητήσει από όλες τις πρεσβείες των ΗΠΑ στην Ευρώπη να απευθυνθούν σε ανώτατα κυβερνητικά στελέχη των κρατών-μελών για να εξετάσουν το ενδεχόμενο

επέκτασης της κρίσης από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη. Η απάντηση που έλαβε η Κλίντον, τόσο από τη γερμανική κυβέρνηση όσο και από την ΕΚΤ, ήταν ότι δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Όμως, αυτές οι «εκτιμήσεις» έρχονται σε αντίθεση με το τηλεγράφημα 10 BERLIN 181, που εστάλη στην Ουάσινγκτον λιγότερο από ένα χρόνο μετά, στις 12 Φεβρουαρίου 2010, από τον τότε Αμερικανό πρεσβευτή στο Βερολίνο Φίλιπ Ντ. Μέρφι και διέρρευσε από τα Wikileaks. Tο τηλεγράφημα περιέχει ουσιαστικά σημειώσεις του Μέρφι, οι οποίες αναφέρονται στις ημέρες πριν και μετά τη Σύνοδο Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το Φεβρουάριο του 2010. Σε αυτό διαπιστώνεται μεν «φοβερή άγνοια και λανθασμένες εκτιμήσεις» της γερμανικής κυβέρνησης για την αντιμετώπιση της ελληνικής κρίσης, τo χειμώνα του 2010, όμως, πριν από τη Σύνοδο, γράφει ο Αμερικανός διπλωμάτης, έγιναν πολλές συζητήσεις στους κόλπους της γερ-

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:29 AM Page 119

Το Βερολίνο είχε προσπαθήσει να αποσιωπήσει για όσο το δυνατόν περισσότερο το ελληνικό πρόβλημα, για να μη χρειαστεί να το θέσει στους Γερμανούς ψηφοφόρους μανικής κυβέρνησης για την κατάσταση στην Ελλάδα και το μοναδικό αποτέλεσμά τους, όπως λέει, ήταν η απόφαση του Βερολίνου να αποσιωπήσει για όσο το δυνατόν περισσότερο την επικείμενη ελληνική καταστροφή έναντι των Γερμανών πολιτών. Άρα, μάλλον δεν επρόκειτο για άγνοια. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο τηλεγράφημα, η Γερμανία καθυστέρησε τη βοήθεια προς την Ελλάδα και δεν έκανε τίποτε να τη σώσει. «Η γερμανική κυβέρνηση στην πραγματικότητα ανακουφίστηκε που το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο συναντήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου, αποφάσισε να μην παράσχει συγκεκριμένη βοήθεια αυτή τη φορά». «Η Καγκελάριος Μέρκελ είναι ξεκάθαρα ανακουφισμένη που δεν έχει, για τώρα, να εξηγήσει στο κοινό γιατί η γερμανική κυβέρνηση θα πρέπει να κάνει βουνό το δικό της έλλειμμα για να απαλλάξει την επιβαρημένη με χρέος Ελλάδα», υποστηρίζει ο πρέσβης. Το τηλεγράφημα αναφέρει επίσης ότι αυτό έγινε παρόλο που «υπήρχε σκεπτικισμός για το αν το πρόγραμμα λιτότητας της Ελλάδας θα επανέφερε την οικονομία της χώρας στο σωστό δρόμο, ακόμα και αν εφαρμοζόταν κατά γράμμα». Το συμπέρασμα του Αμερικανού πρεσβευτή στο τηλεγράφημα 10 BERLIN 181, είναι ότι «Στην πραγματικότητα, η γερμανική κυβέρνηση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και διάφοροι ιδιώτες οικονομολόγοι υποτιμούν τη σοβαρότητα των δυσχερειών της Ελλάδας και τις επιπτώσεις της στη σταθερότητα του ευρώ». Σε αυτό το σημείο οι Αμερικανοί πρέπει να είχαν αρχίσει να διαβλέπουν ότι μπορούν να επέμβουν στην Ευρώπη, μέσω του ΔΝΤ...

Η «πολύ παρακινδυνευμένη άμεση βοήθεια» και το ΔΝΤ

«Η συζήτηση για πιθανή διάλυση της Ευρωζώνης είναι παρανοϊκή», έλεγε ο διευθυντής της S&P

ρεύεται στην Αμερικανική Πρεσβεία του Βερολίνου ότι το ΔΝΤ θα μπορούσε να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα το πρόβλημα της Ελλάδας.

Η γερμανική «έξοδος»...

ο κομβικό, όμως, σημείο του τηλεγραφήματος αυτού είναι η εξομολόγηση του επικεφαλής οικονομολόγου της Deutsche Bank Τόμας Μάγιερ στον πρεσβευτή Μέρφι. Δηλώνοντας απαισιόδοξος όσον αφορά το ότι η Ελλάδα θα έκανε τα απαραίτητα βήματα για να τακτοποιήσει τα του οίκου της, ο Μάγιερ είπε ότι το χειρότερο σενάριο θα ήταν «η Γερμανία να βγει από την Ευρωζώνη σε μια 20ετία». «Το 1990», αναφέρεται στο τηλεγράφημα, «το Συνταγματικό Δικαστήριο της Γερμανίας αποφάσισε ότι η χώρα μπορεί να εξέλθει της Ευρωζώνης εάν α) η νομισματική ένωση γινόταν “πληθωριστική ζώνη” ή αν β) ο Γερμανός φορολογούμενος γινόταν ο “de facto διασώστης της Ευρωζώνης”». Πρόκειται για το περιβόητο Άρθρο 11. Ενδεχομένως σε αυτό στηρίχτηκαν κάποιοι Γερμανοί ακαδημαϊκοί που έχουν προσφύγει στο Ομοσπονδιακό Συνταγματικό Δικαστήριο αμφισβητώντας τη νομιμότητα της γερμανικής βοήθειας στην Ελλάδα, θα συμπληρώναμε. Ο Μάγιερ, λοιπόν, πρότεινε ένα «Κεφάλαιο 11 για τις χώρες της Ευρωζώνης», που θα έθετε τα μέλη της υπό οικονομική επιτήρηση μέχρι να «συμμορφωθούν». «Όταν η κρίση περάσει ένα σημείο μη επιστροφής, η Γερμανία θα αποδράσει εκείνη από το ευρώ δημιουργώντας ξανά το μάρκο, πολύ πιθανόν εντάσσοντας σε αυτό έναν μεγάλο “ζωτικό χώρο” ανατολικά του Ρήνου, αποτελούμενο από τις Αυστρία, Ολλανδία, Πολωνία, Φινλανδία, Τσεχία, Σλοβακία, ίσως και την Εσθονία – χώρες με άλλα λόγια των οποίων οι βιομηχανίες αποτελούν ήδη αναπόσπαστο μέρος του ευρύτερου γερμανικού βιομηχανικού συμπλέγματος», γράφει ο οικονομολόγος Γ. Βαρουφάκης. Αυτό ακριβώς,

▲ ▲

ια αρκετά εύλογη εξήγηση για τη γερμανική ολιγωρία έδωσε στους Αμερικανούς ο Βόλφγκανγκ Μερτζ, ανώτατος υπάλληλος του υπουργείου Οικονομικών, ο

οποίος είπε ότι «θα ήταν πολύ παρακινδυνευμένο αν η βοήθεια άρχιζε αμέσως (...) το πακέτο σωτηρίας για την Ελλάδα θα μπορούσε να αποτελέσει προηγούμενο για άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως η Ισπανία και η Πορτογαλία». Ο Μερτζ, σύμφωνα με το τηλεγράφημα, είπε ότι «μια διάσωση από το ΔΝΤ παρέμενε στο τραπέζι, παρά την επίσημη γραμμή ότι η κατάσταση στην Ελλάδα μπορούσε να αντιμετωπιστεί στο πλαίσιο της Ε.Ε.». Μέχρι την τελευταία στιγμή, σύμφωνα με το τηλεγράφημα, ο Καρχάιντς Μπισοφμπέργκερ, αναπληρωτής πρόεδρος του τμήματος Οικονομικής Σταθερότητας της ΕΚΤ, δήλωνε ότι η πιθανότητα να κληθεί το ΔΝΤ να «σώσει» την Ελλάδα είναι μηδενική και ότι κάτι τέτοιο «θα υποβίβαζε την αξιοπιστία των ινστιτούτων της Ε.Ε. όσον αφορά την ικανότητά τους να διαχειριστούν την κρίση». Και ο διευθυντής της Standard & Poor’s Μόριτς Κρέμερ υποστήριζε ότι «η συζήτηση για πιθανή διάλυση της Ευρωζώνης είναι “παρανοϊκή”». Σε άλλο τηλεγράφημα όμως, πάλι του Φεβρουαρίου του 2010, κάποιοι Γερμανοί εμφανίζονται να καλοβλέπουν περισσότερο την ανάγκη παρέμβασης του ΔΝΤ για τη «διάσωση της Ελλάδας και της Ευρωζώνης». Ο Γιούργκεν Σταρκ, μέλος του Δ.Σ. της ΕΚΤ, δηλώνει ότι η ΕΚΤ δεν θα μπορέσει να διεκπεραιώσει τη «βρόμικη δουλειά»| για την Ελλάδα, ενώ ο Αντρέας Νικόλιν, οικονομικός σύμβουλος της Μέρκελ, εκμυστη-

Δεκέμβριος/2011

crash 119

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:29 AM Page 120

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

Η Deutsche Bank (φωτό) προέβλεπε το 2009 διά του στελέχους της Νόρμπερτ Βάλτερ ότι πιθανόν κανένα μέλος της Ευρωζώνης δεν θα χρειαζόταν βοήθεια…

▲ ▲

υποστηρίζει, φοβούνται και οι αγοραστές ομολόγων της Γερμανίας, γι’ αυτό δεν ενθουσιάζονται να δανείσουν στη Γερμανία με ευρώ. «Μια τέτοια απόσχιση της Γερμανίας από το ευρώ θα οδηγήσει άμεσα και ραγδαία στην υποτίμηση όλων των περιουσιακών στοιχείων η αξία των οποίων έχει προσδιοριστεί σε ευρώ», συμπληρώνει.

Γιατί καθυστέρησε το Βερολίνο;

ι όφελος θα είχε η Γερμανία μέσα από μια οικονομική κρίση που θα ξεκινούσε από την Ελλάδα; Αναδεικνυόμενη στον Νο 1 χρηματοδότη της Ευρώπης, η Γερμανία ουσιαστικά επιτυγχάνει ό,τι πέτυχαν οι ΗΠΑ μέσω του σχεδίου Μάρσαλ μετά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο: να επιβάλλει την ηγεμονία της στην Ε.Ε. «Καμία χώρα δεν ωφελήθηκε περισσότερο από την Ευρωζώνη από τη Γερμανία. Για τη γερμανική ελίτ, η Ευρωζώνη ήταν απλά ένα εύκολο μέσο να αυξηθεί το ειδικό βάρος της Γερμανίας σε παγκόσμιο επίπεδο χωρίς τη στρατιωτική ανανέωση που θα είχε ενσπείρει τον πανικό στην Ευρώπη και την πρώην ΕΣΣΔ. Επιπλέον, έκανε τους Γερμανούς πλούσιους. Αυτό όμως δεν είναι εμφανές στο μέσο Γερμανό ψηφοφόρο», έγραφε το Stratfor. Και σε άλλη ανάλυσή του: «Στην ουσία, τα ευρωπαϊκά κράτη δανείζονται χρήματα (κυρίως από τη Γερμανία) για να εισάγουν αγαθά (κυρίως από τη Γερμανία), επειδή οι δικοί τους εργάτες δεν μπορούν να ανταγωνιστούν σε τιμές (κυρίως εξαιτίας της Γερμανίας)…» Ο ΟΟΣΑ είχε προβλέψει αύξηση του γερμανικού πλεονάσματος στο 7% του ΑΕΠ το 2012. Προς τι λοιπόν η Γερμανία να επιδιώκει τη διάλυση της Ευρωζώνης; Ο αναλυτής Τζέικομπ Φανκ Κίρκεγκααρντ είχε πει πέρσι στο Reuters ότι αν 120 crash Δεκέμβριος/2011

υπήρχε κίνδυνος διάλυσης της Ευρωζώνης, η ΕΚΤ θα τύπωνε χαρτονομίσματα των 500 ευρώ και θα άρχιζε να τα ρίχνει με ελικόπτερα επάνω από την Ισπανία… Τόσο καταστροφικό θα ήταν το αποτέλεσμα, που θα προσπαθούσε να αποφύγει μέσω μιας τέτοιας ενέργειας. Ίσως η διάλυση της Ευρωζώνης να μην είναι ο τελικός στόχος του Βερολίνου. Γερμανία ρισκάρει τελικά πολλά: «Το ευρώ τώρα μπορεί να διαλυθεί ακριβώς επειδή η Γερμανία γίνεται πολύ επιτυχημένη στο να κατευθύνει τη μοίρα της», συμπλήρωνε ο αναλυτής. Επί της ουσίας, το Βερολίνο μπορεί να μην έχει δρομολογήσει μια διάλυση της Ευρωζώνης στα χαρτιά, την έχει δρομολογήσει όμως στην ουσία. Ίσως ο τελικός σκοπός είναι να εξαγοράσει τον τίτλο του ηγεμόνα της Ε.Ε., που μόνος θα θέτει τους όρους και τους κανόνες. «Μην αμφισβητείτε τι θα σημαίνει δημοσιονομική ένωση: μία οικονομική πολιτική, ένα φορολογικό σύστημα, ένα σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, ένα χρέος, μία οικονομία, ένας υπουργός Οικονομικών. Και

Με το άρθρο 11 η Γερμανία έχει δημιουργήσει την προϋπόθεση να εξέλθει της Ευρωζώνης, εάν χρειαστεί

όλα τα παραπάνω θα είναι γερμανικά», έγραφε στα μέσα του περασμένου Αυγούστου η βρετανική «Daily Mail». Και συμπλήρωνε: «Απώλεια κυριαρχίας που οι χώρες (που θα διασωθούν) έχουν να δουν από τότε που βρίσκονταν κάτω από την μπότα του Γ’ Ράιχ, 70 χρόνια νωρίτερα. Αυτή είναι η τιμή που οι Γερμανοί απαιτούν να πληρωθεί για τη στήριξή τους». Για του λόγου το αληθές, η Γερμανίδα Καγκελάριος προωθεί και τη θεσμοθέτηση της γερμανικής ηγεμονίας, αιτούμενη αναθεώρηση μέχρι το 2012 της Συνθήκης της Λισαβόνας, ώστε η τελευταία να επιτρέπει να ασκείται μεγαλύτερη πίεση στα κράτη που παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανονισμούς – με εποπτεία των προϋπολογισμών των κρατών-μελών της. Μπορεί, όπως έγραφε και το Stratfor, «ως το μέλος-άγκυρα της Ε.Ε., η Γερμανία να έχει δίκαιο ως ένα βαθμό», αλλά «αυτή δεν είναι η Ένωση για την οποία υπέγραψε η Ευρώπη – είναι η Μέση Ευρώπη (Mitteleuropa) που η υπόλοιπη Ευρώπη θυμάται πολύ καλά». Το μόνο σίγουρο είναι ότι η διάλυση της Ευρωζώνης θα επιφέρει τεράστιο γεωπολιτικό σοκ, με τεκτονικές αλλαγές στις διακρατικές σχέσεις, αλλά και στον κοινωνικό ιστό. Μήπως αυτή τη στιγμή επιχειρείται μια διάλυση της Ε.Ε. ή έστω επιχειρείται η Ευρωζώνη να φτάσει να κρέμεται από μια κλωστή ώστε να ανασυνταχτεί σε Ευρώπη πολλών ταχυτήτων, με κατάργηση του κοινωνικού κράτους και των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων προς εξυπηρέτηση κερδοσκόπων; Μήπως διαλύεται για να ξαναχτιστεί με άλλους όρους και πρωθυπουργούς-τεχνοκράτες που δεν θα λογοδοτούν στους πολίτες; Μήπως η δημοκρατία πεθαίνει στην Ευρώπη; Αλλά αυτό είναι το αντικείμενο μιας άλλης ανάλυσης…

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:29 AM Page 121

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:30 AM Page 122

crash

ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ WIKILEAKS

ΤΑ... ΜΑΓΕΙΡΕΜΑΤΑ

για τα νέα εκδοτικά «τζάκια»

αγειρέματα της Αμερικάνικης Πρεσβείας για τη διάπλαση μιας νέας γενιάς δημοσιογράφων, λιγότερο αντιαμερικανών, και τον καλύτερο έλεγχο της ελληνικής κοινής γνώμης φανερώνει μια σειρά από τηλεγραφήματα που είδαν το φως της δημοσιότητας χάρη στον ιστότοπο Wikileaks. Ενοχλεί ο «διάχυτος αντιαμερικανισμός» στη ρητορική των ελληνικών μέσων, γεγονός το οποίο εκφράζει ο πρέσβης Ρις σε τηλεγράφημά του προς την Ουάσινγκτον, μη διαβαθμισμένο, προοριζόμενο μόνο για εσωτερική χρήση. Συμπεραίνει, βέβαια, ότι «τελικά, οι διμερείς σχέσεις είναι υγιείς και παραγωγικές, παρά τους χαρακτηρισμούς από τα ΜΜΕ», ότι «η Ελλάδα και οι ΗΠΑ συνεργάζονται συχνά σε αριθμό θεμάτων», παρόλο που «από την άλλη πλευρά, η πίεση των media συνεισφέρει στην τάση της κυβέρνησης να υποβαθμίζει το βαθμό συνεργασίας με τις ΗΠΑ». Αναφέρει ως χαρακτηριστικό παράδειγμα την επίσκεψη της τότε υπουργού Εξωτερικών 122 crash Δεκέμβριος/2011

Κοντολίζα Ράις στην Ελλάδα, την οποία, αν και κατά τη γνώμη της πρεσβείας επιτυχημένη, «οι ιδιωτικοί τηλεοπτικοί σταθμοί παρουσίασαν βίντεο της επίσκεψής της πλαισιωμένο με εικόνες από αμερικανικά αεροσκάφη να ρίχνουν βόμβες και Έλληνες να διαδηλώνουν στους δρόμους». Ταυτόχρονα σημειώνει ότι οι εφημερίδες της αντιπολίτευσης «χρησιμοποίησαν κραυγαλέους τίτλους, που παρουσίαζαν την ελληνική κυβέρνηση να ενδίδει στις “παράλογες απαιτήσεις” της υπουργού Εξωτερικών, ενώ μόνο ελάχιστες φίλα προ-

«Επενδύουμε περισσότερα κονδύλια στις σχολές δημοσιογραφίας για μείωση του αντιαμερικανισμού»

σκείμενες στην κυβέρνηση εφημερίδες αντιμετώπισαν την επίσκεψη αυτή ως ενισχυτική για το προφίλ της Ελλάδας». Πώς όμως αντιμετωπίζει στην πράξη η Αμερικάνικη Πρεσβεία τον «διάχυτο αντιαμερικανισμό» των μέσων; Υπάρχουν δύο τρόποι, όπως αναδεικνύεται μέσα από την αναφορά του πρέσβη. Ο ένας είναι οι παρεμβάσεις στον ελληνικό Τύπο: « Έχουμε επιτύχει να τοποθετούμε συνεντεύξεις, τοπικά παραγόμενα opeds και IIP προϊόντα σχετικά με βασικά ζητήματα εξωτερικής πολιτικής, ενώ προσπαθούμε να αντιμετωπίζουμε τα λάθη και τις παραλείψεις με τηλεφωνήματα, επιστολές στον εκδότη και τακτικές συναντήσεις με δημοσιογράφους, διευθυντές έκδοσης και εκδότες». δεύτερος όμως και μακροπρόθεσμα πιο πολλά υποσχόμενος τρόπος είναι ο εξής – τον οποίο ο πρεσβευτής παραδέχεται με υπερηφάνεια: «Επιπλέον επενδύουμε μεγαλύτερα χρηματικά ποσά στις δοσοληψίες μας με τις σχολές δημοσιογραφίας και τους φοιτητές, ελπίζοντας ότι η επόμενη γενιά δημοσιογράφων θα είναι πιο ελεύθερη από προκαταλήψεις από τις οποί-

114_123_WIKILEAKS_MEROS 2 12/2/11 2:30 AM Page 123

Μπορεί οι σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ να είναι καλές, τους Αμερικανούς όμως τους ενοχλεί βαθύτατα ο σφοδρός αντιαμερικανισμός των ελληνικών ΜΜΕ ες εμφορείται η σημερινή γενιά αλλά και οι παλαιότερες. Οι συνομιλητές μας στις σχολές δημοσιογραφίας μας λένε ότι όντως αυτό είναι το θέμα, αν και φοβούνται επίσης πως οι αλλαγές στη βιομηχανία των μέσων ενημέρωσης σημαίνουν ότι οι σπουδαστές τους δεν θα βρουν στην πραγματικότητα πολλές θέσεις εργασίας στη δημοσιογραφία όταν θα έχουν αποφοιτήσει», γράφει ο πρέσβης. «Αν η ιδιοκτησία των μέσων ενημέρωσης αλλάξει ριζικά», συμπεραίνει, «και αν οι προσπάθειες με τους σπουδαστές των μέσων ενημέρωσης αποδώσουν, αναμένεται να διαπιστώσουμε σταδιακή μείωση του αντανακλαστικού αντιαμερικανισμού που χρωματίζει τα μέσα ενημέρωσης». Οι ενέργειες της πρεσβείας για προσεταιρισμό της νέας γενιάς δημοσιογράφων συνεχίστηκαν και με άλλους τρόπους. Στις 4 Αύγουστο του 2008, ο πρεσβευτής Σπέκχαρντ έστειλε αναφορά στην Ουάσινγκτον, εστιασμένη στα δωρεάν διανεμόμενα (free press) έντυπα. Γι’ αυτά τα έντυπα η πρεσβεία διοργάνωσε διάσκεψη σε «παραλιακό ξενοδοχείο», που ήταν

«η σωστή μορφή εκδήλωσης για ελληνικό καλοκαίρι, καθώς το συνέδριο μας επέτρεψε να επικοινωνήσουμε με χαλαρό ευχάριστο τρόπο, με αυτή τη διαρκώς αυξανόμενη μερίδα του Τύπου, περιλαμβανομένων εντύπων που διανέμονται αποκλειστικά σε πανεπιστήμια». εδομένης της ανταπόκρισης που είχαμε μέχρι σήμερα», αναφέρει ο πρεσβευτής, «σχεδιάζουμε να διαδώσουμε τα αμερικανικά μοντέλα περισσότερο, με στόχο την επόμενη γενιά Ελλήνων δημοσιογράφων, διανέμοντας τα πρα-

«Δ

Οι Αμερικανοί προσεγγίζουν τα free press έντυπα, διοργανώνοντας σεμινάρια και εκδηλώσεις

κτικά του συνεδρίου ηλεκτρονικά, και για χρήση σε πανεπιστημιακές αίθουσες από το Σεπτέμβριο». «Εξετάσαμε πολύ προσεκτικά ποιους θα καλούσαμε στο σεμινάριο…», σημειώνει ο Σπέκχαρντ, επιβεβαιώνοντας ότι τίποτε δεν αφήνεται στην τύχη σε αυτές τις περιπτώσεις. « Έπειτα, προσκαλέσαμε 30 εκδότες, αρχισυντάκτες και ρεπόρτερ που αντιπροσωπεύουν τα 15 κορυφαία ελληνικά εβδομαδιαία, εναλλακτικά και καθημερινά έντυπα του δωρεάν διανεμόμενου τύπου», συμπληρώνει. Ο Σπέκχαρντ συνεχίζει αναφέροντας πως οι Έλληνες συμμετέχοντες ενδιαφέρονταν κυρίως για το πώς να διατηρήσουν τη δημοσιογραφική τους ελευθερία και ανεξαρτησία, δεδομένης της πλήρους εξάρτησής τους από τους διαφημιστές, που «πάει πακέτο» με τη δωρεάν διανομή του εντύπου. «Οι ομιλητές έδωσαν μια καταπληκτική εικόνα του πώς οι εφημερίδες επιτυγχάνουν αυτόν το στόχο… “Δεν φοβόμαστε κανέναν, ούτε τους αναγνώστες ούτε τους διαφημιστές, γιατί είμαστε επιτυχημένοι”, είπαν». Αναδεικνύοντας τις ελληνικές παθογένειες, αναφέρει: «Κάποιοι συμμετέχοντες σημείωσαν ότι αυτό δεν είναι τόσο εύκολο όσο ακούγεται για την Ελλάδα, γιατί το κράτος ελέγχει μεγάλο μέρος της διαφημιστικής πίτας. Ένας έμπειρος Έλληνας δημοσιογράφος μας, που εργάζεται και σε μεγάλης κυκλοφορίας και στις εναλλακτικές εφημερίδες, μας είπε ανεπίσημα ότι αυτό το ποσοστό είναι ίσως γύρω στο 30-40% και επιπλέον ότι το πώς οι ελληνική κυβέρνηση διοχετεύει τους πόρους είναι περισσότερο πολιτικά παρά από οικονομικά κίνητρα». Ο πρεσβευτής καταλήγει ότι «όλοι οι προσκεκλημένοι εξέφρασαν ενδιαφέρον να μάθουν και για άλλα προγράμματα που προσφέρει η πρεσβεία, καθώς και να συνεργαστούν σε ειδησεογραφία και σε θέματα προβολής που προχωρούν. Όλοι οι προσκεκλημένοι ανταποκρίθηκαν πολύ θετικά στην εμπειρία και εκδήλωσαν το ενδιαφέρον τους να συμμετέχουν και σε άλλα προγράμματα του Στέιτ Ντιπάρτμεντ». Δύο μήνες αργότερα, στις 2 Οκτωβρίου 2008, ο Σπέκχαρντ ενημερώνει το Στέιτ Ντιπάρτμεντ για την εκπομπή «Φάκελοι» του τηλεοπτικού σταθμού ΣΚΑΪ για τον πρόσφατο τότε πόλεμο Ρωσίας-Γεωργίας. Ο πρεσβευτής αναφέρει «την καλοδιαλεγμένη παρουσίαση των θεμελιωδών θέσεων των ΗΠΑ» και τονίζει ότι «η εκπομπή έκανε σπουδαία συνεισφορά στο να βγάλει το μήνυμα των ΗΠΑ προς τα έξω στην Ελλάδα»! Να μην παραλείψουμε να αναφέρουμε ότι ο Αλέξης Παπαχελάς χαρακτηρίζεται ως «πιθανόν ο πιο γνωστός δημοσιογράφος στην Ελλάδα». Το θέμα, το οποίο είχε αναδείξει τον περασμένο Αύγουστο ο Γιώργος Δελαστίκ με άρθρο του στο « Έθνος», βρίσκεται προφανώς σε εξέλιξη. Δεκέμβριος/2011

crash 123

124_127_GERMANOS 12/2/11 2:34 AM Page 124

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

124 crash Δεκέμβριος/2011

124_127_GERMANOS 12/2/11 2:34 AM Page 125

Κλάους Ερνστ

(Πρόεδρος γερμανικού κόμματος Die Linke)

“

Αν επιτύχει η Μέρκελ, η δημοκρατία στην Ευρώπη θα έχει πεθάνει...

”

Η Kαγκελάριος της Γερμανίας είναι η πιο επικίνδυνη πολιτικός και γυναίκα στη Γηραιά Ήπειρο

αν ένας διαρρήκτης, ο οποίος, αφού έχει «αδειάσει» ένα σπίτι, δίνει έπειτα δάνειο στο θύμα ανεβάζοντας διαρκώς τους τόκους, και στο τέλος στέλνει και τον δικαστικό κλητήρα να πάρει ό,τι έχει απομείνει: έτσι συμπεριφέρεται το γερμανικό κράτος απέναντι στην Ελλάδα. Και όχι, η συγκεκριμένη τοποθέτηση δεν ανήκει σε κάποιον ελληνικό πολιτικό φορέα, αλλά στο αριστερό γερμανικό κόμμα Die Linke. Αυτή την παρομοίωση είχε χρησιμοποιήσει όταν απέρριπτε το πακέτο στήριξης της Καγκελαρίου Μέρκελ για την Ελλάδα μαζί με τους δυσμενείς του όρους. Υπάρχει, λοιπόν, τουλάχιστον ένα κόμμα μέσα στο γερμανικό Κοινοβούλιο που εναντιώνεται με δριμύτητα στην επικίνδυνη πολιτική που ασκείται με πειραματική πλατφόρμα τη χώρα μας. Το «Crash» συνάντησε τον πρόεδρο του Die Linke Κλάους Ερνστ, κατά την επίσκεψή του στην Αθήνα, όπου μίλησε σε εκδήλωση του κόμματος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς, μαζί με τον πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα και τον Μανώλη Γλέζο, στο δημαρχείο της Καισαριανής. Η αίθουσα ήταν κατάμεστη. Πηγαδάκια και ζωηρές συζητήσεις. Ο Κλάους Ερνστ θεωρεί γελοίο ότι η κρίση αποδίδεται στα PIGS (Πορτογαλία, Ιταλία, Ελλάδα και Ισπανία) και αποδομεί πλήρως τη θεωρία που θέλει τη Γερμανία «χαμένη» και «τη μόνη που πληρώνει για να σώσει την Ευρώπη». Στην ομιλία του είπε ξεκάθαρα ότι το πλεόνασμα της Γερ-

▲ ▲

”

Συνέντευξη στη Δέσποινα Παπαγεωργίου

Δεκέμβριος/2011

crash 125

124_127_GERMANOS 12/2/11 2:34 AM Page 126

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

μανίας είναι τα ελλείμματα των υπόλοιπων χωρών την Ευρώπης». Η συζήτηση ξεκινά από ένα ζήτημα, αναγκαίο να διευκρινιστεί. Όπως προαναφέρθηκε, τo Die Linke ήταν το μοναδικό κόμμα στο γερμανικό Κοινοβούλιο που καταψήφισε το πακέτο στήριξης που προωθούσε η γερμανική κυβέρνηση για την Ελλάδα. Αναφέρω στον πρόεδρο ότι στη Γερμανία, καθώς και σε άλλες χώρες, υπάρχει ένα ρεύμα που υποστηρίζει ότι δεν πρέπει να δίνεται βοήθεια στην Ελλάδα, γιατί «οι τεμπέληδες Έλληνες ξοδεύουν περισσότερο από όσο τους αναλογεί» και δεν την αξίζουν. Και τον ρωτώ ποιο είναι τελικά το σκεπτικό με βάση το οποίο το Die Linke καταψήφισε το πακέτο στήριξης. «Το κόμμα μας δεν ψήφισε “όχι” για τη βοήθεια στην Ελλάδα», μου απαντά. «Για την ακρίβεια, για περίπου ένα χρόνο ήμασταν το μόνο κόμμα στο γερμανικό Κοινοβούλιο που τασσόμασταν υπέρ του να υπάρξει ισχυρή στήριξη στον αγώνα της Ελλάδας κατά της κερδοσκοπίας των αγορών, μια κερδοσκοπία που υπονόμευε την οικονομική σταθερότητα της Ελλάδας. Ζητούσαμε ευρωομόλογα, όταν ακόμα η Μέρκελ τασσόταν εναντίον οποιασδήποτε μορφής βοήθειας για την Ελλάδα». Ακόμα και μέχρι την ώρα που γράφονταν αυτές οι γραμμές, η Γερμανίδα Καγκελάριος έλεγε «όχι» στην προοπτική του ευρωομολόγου. Ο Κλάους Ερνστ συνεχίζει: «Το πρόγραμμα που εφαρμόζεται, όμως, δεν είναι πρόγραμμα βοήθειας για τους Έλληνες, αλλά ένα πρόγραμμα που ενισχύει τα κέρδη των τραπεζών. Ψηφίσαμε “όχι”, γιατί το νέο δάνειο συνδέεται με συμφωνία με νέα μέτρα αυστηρής δημοσιονομικής λιτότητας, που οδηγούν πολλούς Έλληνες στη φτώχεια και την ανεργία. Δεν μπορούμε να πούμε “ναι” σε περικοπές μισθών και συντάξεων, σε απολύσεις και σε περικοπές κοινωνικών δαπανών για τους Έλληνες. Θέλουμε να βοηθήσουμε τους Έλληνες. Γι’ αυτό κάναμε την πρόταση για μια συστημική λύση». Σε τι συνίσταται μια τέτοια λύση; «Πρώτον, πρέπει να διαχωρίσουμε τη χρηματοδότηση των κρατών από τις αγορές. Προτείνουμε μια δημόσια τράπεζα, που θα δίνει την πίστωση που τώρα χορηγεί η ΕΚΤ στις χώρες της Ευρωζώνης με λογικά επιτόκια. Μπορούμε να ιδρύσουμε μια τέτοια τράπεζα σήμερα, χωρίς καμία αλλαγή στις ευρωπαϊκές συνθήκες. Δεύτερον, χρειαζόμαστε ισχυρό έλεγχο των αγορών. Οι τράπεζες πρέπει να τεθούν υπό δημόσιο έλεγχο. Και, τρίτον, χρειαζόμαστε μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για τους μισθούς, τη φορολογία και την κοινωνική ασφάλιση. Για τη Γερμανία αυτό σημαίνει: υψηλότεροι μισθοί, υψηλότερες συντάξεις, καλύτερη κοινωνική ασφάλιση και, σαν συνέπεια αυτού, περισσότερες εισαγωγές από τους Ευρωπαίους γείτονές μας». Υπάρχει μια θεωρία για την προέλευση της κρίσης, η οποία προβάλλεται από τα ΜΜΕ και μια άλλη, η οποία αποκρύπτεται. Η πρώτη, αυτή που προβάλλεται, υποστηρίζει ότι το ευ126 crash Δεκέμβριος/2011

Πρέπει να αγωνιστούμε όλοι μαζί. Θα ζητήσω από τα γερμανικά συνδικάτα να εξετάσουν μια ευρωπαϊκή γενική απεργία

”

ρωπαϊκό οικοδόμημα απειλείται από την εισροή μεταναστών, την πολυπολιτισμικότητα και, πλέον, και από τις χώρες PIGS. Πώς αξιολογείτε την πρώτη θεωρία και γιατί πιστεύετε ότι αποτελεί την πλέον διαδεδομένη ως «εξήγηση» της κρίσης; «Αυτή η θεωρία είναι γελοία», απαντά χωρίς περιστροφές. «Είναι η πιο διαδεδομένη απλώς γιατί προωθείται από πολλές εφημερίδες, ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Ακούστε: τα περισσότερα μέσα μαζικής ενημέρωσης ανήκουν σε μεγάλους επιχειρηματίες. Και αυτούς τους επιχειρηματίες δεν τους ενδιαφέρει καθόλου οι πολίτες να έχουν γνώση». Υπάρχει όμως και μια άλλη θεωρία για την προέλευση της κρίσης: Ο Γερμανός φιλόσοφος Καρλ Μαρξ, πριν από σχεδόν 200 χρόνια, ανέλυσε λεπτομερειακά το πώς το δημόσιο χρέος χρησιμοποιείται ως μέσο για να δημιουργείται και να θρέφεται μια οικονομική και πολιτική ολιγαρχία. Πού αποδίδετε το γεγονός ότι αυτή η θεωρία αποκρύπτεται ολοκληρωτικά; «Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ε.Ε. είναι η ολοένα διευρυνόμενες ανισότητες σε συνδυασμό με τις ανεξέλεγκτες αγορές», απαντά ο πρόεδρος. Και συνεχίζοντας, υποστηρίζει ότι και οι Γερμανοί εργαζόμενοι είναι θύματα της πολιτικής που διευρύνει τις ανισότητες: «Θα σας πω, για παράδειγμα, κάτι που αφορά τη Γερμανία: το ποσοστό του εθνικού εισοδήματος που αντιστοιχεί σε μισθούς και συντάξεις συρρικνώνεται από το 1981. Εάν το 2010 είχαμε το ίδιο ποσοστό του εθνικού εισοδήματος για τους μισθούς που είχαμε το 1981, οι Γερμανοί εργαζόμενοι θα είχαν λάβει 140 δισ. ευρώ περισσότερα από όσα έχουν λάβει σήμερα. Αυτά τα δισεκατομμύρια λοιπόν κατέληξαν στους λογαριασμούς επιχειρήσεων, τραπεζών και μετόχων. Αυτά τα προϋπάρχοντα χρήματα είναι η αρχή της κρίσης. Έγιναν χρήματα τζόγου για τους τραπεζίτες». Ρωτώ τον Κλάους Ερνστ αν τελικά συνιστά μορφή κλοπής η πολιτική που επιβάλλει η Ε.Ε., με επικεφαλής την Καγκελάριο Μερκελ, στην Ελλάδα. «Νομίζω ότι είναι μια λανθασμένη πολιτική με καταστροφικές συνέπειες», απαντά. Και συμπληρώνει: «Η πραγματικότητα είναι ότι η Γερμανία παρείχε

πλεονεκτήματα έναντι του ανταγωνισμού στις γερμανικές επιχειρήσεις με περικοπές μισθών, συντάξεων και κοινωνικής ασφάλισης». Το γερμανικό «ντάμπινγκ» μισθών, όπως το έχουν ονομάσει οι ειδικοί. Ακούω τον πρόεδρο καθώς συνεχίζει να αναφέρεται στην εμπειρία του σε ένα αθηναϊκό… σούπερ μάρκετ: «Την προηγούμενη εβδομάδα ήμουν σε ένα σούπερ μάρκετ στην Αθήνα. Είδα: γάλα από τη Γερμανία, γιαούρτι από τη Γερμανία, μπίρα από τη Γερμανία. Και μετά τη βόλτα στο κατάστημα αναρωτιόμουν γιατί και το ελαιόλαδο δεν παράγεται στη Γερμανία… Η Γερμανία διπλασίασε τις εξαγωγές της σε τρόφιμα στην Ελλάδα από το 2000. Τα φθηνά γερμανικά προϊόντα σκοτώνουν την ελληνική οικονομία. Εάν πουλάς στους γείτονές σου περισσότερα από όσα αγοράζεις από αυτούς για χρόνια, θα έρθει κάποια στιγμή που τα μέλη σου δεν θα μπορούν να πληρώσουν το λογαριασμό και το χρέος τους. Είναι, επίσης, μια πολιτική αυτοκτονίας». Και πού ν’ αρχίσουμε τη συζήτηση για τις εξαγωγές στην Ελλάδα γερμανικών αρμάτων μάχης Leopard και γερμένων υποβρυχίων, σκέφτομαι… Τότε, ο λογαρισμός θα διογκωθεί επικίνδυνα... «Μια πολιτική αυτοκτονίας, λοιπόν…», του λέω. «Πράγματι, πολλοί αναλυτές υποστηρίζουν ότι η Γερμανία είναι “ο μεγαλύτερος ωφελημένος της Ευρωζώνης”. Η γερμανική οικονομία, μάλιστα, παρόλη την κρίση, αναπτύχθηκε εντυπωσιακά στο τρίτο τρίμηνο του 2011. Οπότε, γιατί ρισκάρει –αν θεωρείτε ότι ρισκάρει– ασκώντας μια πολιτική που προφανώς θέτει σε κίνδυνο την Ευρωζώνη και άρα ίσως και τη γερμανική οικονομία;» «Εδώ οι απαντήσεις είναι δύο», απαντά. «Η πρώτη είναι: η ιδεολογία. Η Μέρκελ είναι ένθερμη υποστηρίκτρια του νεοφιλελευθερισμού και οι σύμβουλοί της είναι νεοφιλελεύθεροι οικονομολόγοι από τη λίθινη εποχή. Δεν μπορούν να αναλύσουν τα γεγονότα που δείχνουν ότι η Ευρώπη κατρακυλά για δεύτερη φορά από το 2008 σε βαθιά οικονομική κρίση. Η Μέρκελ και η κυβέρνησή της βλέπουν μια δημοσιο-

124_127_GERMANOS 12/2/11 2:34 AM Page 127

Ο Κλάους Ερνστ με τη δημοσιογράφο του «Crash» Δέσποινα Παπαγεωργίου νομική και νομισματική κρίση, αλλά όχι μια κρίση της οικονομίας. Κάποιες φορές θυμάμαι τον Κλίντον που είπε σε μια προεκλογική καμπάνια το 1992, απευθυνόμενος στον πατέρα Μπους: “Είναι η οικονομία, ηλίθιε!” Φοβούνται την άνοδο του πληθωρισμού εάν η ΕΚΤ επιδοθεί πιο ενεργά στην καταπολέμηση της οικονομικής κρίσης. Κατά την άποψή τους, μία ποσοστιαία μονάδα πληθωρισμού παραπάνω είναι χειρότερη από ό,τι ένα εκατομμύριο περισσότεροι άνεργοι άνθρωποι. Η δεύτερη απάντηση είναι: τα λόμπι. Η κυβέρνηση της Μέρκελ καθοδηγείται από τις επιταγές και τις συμβουλές τραπεζιτών όπως ο κ. Άκερμαν της Deutsche Bank. Υπήρξαν κάποιοι νέοι νόμοι για τους κανόνες που ρυθμίζουν την τραπεζική δραστηριότητα, αλλά αυτοί στην πραγματικότητα γράφτηκαν από ειδικούς ιδιωτικών τραπεζών! Εάν λέτε ότι η Μέρκελ είναι η ηγέτιδα της Ευρώπης, κάνετε λάθος! Η Μέρκελ είναι ένα είδος εισαγγελέα που βοηθάει τις τράπεζες να ρημάξουν τους ανθρώπους. Η πραγματική δύναμη από πίσω της είναι οι επικεφαλής των αγορών. Και αυτοί δεν θέλουν μια λύση που θα τους στερήσει όσα κερδίζουν από την κερδοσκοπία με τα ομόλογα». Στην ομιλία σας στην Ελλάδα είπατε επίσης ότι «η Μέρκελ είναι σήμερα η πιο επικίνδυνη πολιτικός της Ευρώπης». Θέλετε να μας το αναλύσετε; «Για την ακρίβεια, η κ. Μέρκελ είναι η πιο επικίνδυνη γυναίκα στην Ευρώπη», λέει, χωρίς να φαίνεται να διστάζει καθόλου στην επιλογή των λέξεων. «Καταστρέφει το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Κράτος, με αντιδημοκρατικά και αντικοινωνικά προγράμματα δημοσιονομικής αυστηρότητας. Εάν επιτύχει, τότε αυτό θα είναι αναμφισβήτητα το τέλος της δημοκρατίας στην Ευρώπη. Οι παρεμβάσεις σε Ελλάδα και Ιταλία αφήνουν τις χώρες αυτές σε μια μη διακηρυγμένη κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Στους εργαζόμενους, τους συνταξιούχους, τους φοιτητές, τα παιδιά, δεν τους δίνεται περιθώριο να αντιδράσουν εναντίον αυτής της πολιτικής που περικόπτει τα εισοδήματά τους, την

υγειονομική τους περίθαλψη, την κοινωνική ασφάλιση και τις ευκαιρίες τους στη ζωή. Και αυτές οι δύο χώρες είναι μόνο η αρχή. Στην Πορτογαλία η επιδρομή βρίσκεται σε εξέλιξη. Νομίζω ότι στο τέλος θα έχουμε σε ολόκληρη την Ευρώπη ένα είδος μεταδημοκρατικής τάξης πραγμάτων, εάν δεν μπορέσουμε να κινητοποιηθούμε γρήγορα εναντίον αυτής της πολιτικής». Το γερμανικό χρέος αυξήθηκε φέτος, οι μισθοί και οι συντάξεις στη Γερμανία μειώθηκαν τα τελευταία χρόνια και, την ίδια στιγμή, η Deutsche Bank ετοιμάζεται να ανακοινώσει κέρδη-ρεκόρ (σύμφωνα με το «Spiegel») 10 δισ. ευρώ για το 2011. Αναφέροντας αυτλα, και τον ρωτώ: Αν μου επιτρέπετε να γυρίσω τη συζήτηση λίγο πίσω, μήπως η θεωρία που ανάγει την κρίση σε πρόβλημα μεταξύ «κακών» και «καλών» λαών, «τεμπέληδων» και «εργατικών», θέλει ουσιαστικά να κρύψει έναν διαρκώς οξυνόμενο ταξικό πόλεμο; Μήπως θέλει να κρύψει ότι για την κρίση ευθύνονται ιδρύματα τύπου Goldman Sachs; «Είναι υποχρέωσή μας να αποφύγουμε μια κλιμάκωση που θα ήταν καταστροφική», απαντά. «Πρέπει να αγωνιστούμε μαζί για μια άλλη Ευρώπη. Το “μαζί” σημαίνει μια κοινή πλατφόρμα εναντίον της κρίσης των κομμάτων της Αριστεράς στην Ευρώπη. Γι’ αυτό ήρθα στην Αθήνα και γι’ αυτό πήγα και στη Λισαβόνα, για να συζητήσω γι’ αυτό με τους φίλους μας. Επιπλέον, αυτό σημαίνει ότι τα ευρωπαϊκά συνδικάτα

Η Ευρώπη πρέπει να αποφασίσει: Θα σώσουμε τις τράπεζες ή τους ανθρώπους και τη δημοκρατία;

πρέπει να αγωνιστούν μαζί εναντίον των αντιδημοκρατικών και των αντικοινωνικών προγραμμάτων λιτότητας. Όταν επιστρέψω στη Γερμανία, θα ζητήσω από τα γερμανικά συνδικάτα να εξετάσουν το ενδεχόμενο μιας ευρωπαϊκής γενικής απεργίας κατά των περικοπών σε μισθούς, συντάξεις και κοινωνική ασφάλιση. Οι εργαζόμενοι είναι η πλειοψηφία στην Ευρώπη. Πρέπει να το υπενθυμίζουμε στις κυβερνήσεις μας με αυτόν τον απλό τρόπο». Στην Ελλάδα, όμως, ο λαός χωρίστηκε σε κοινωνικές ομάδες, κάποιες από τις οποίες συχνά διεκδικούσαν τα μέγιστα, ακόμα και σε βάρος των υπολοίπων. Αυτό οδήγησε στην υπονόμευση του συλλογικού συμφέροντος και αποδυνάμωσε το κίνημα των εργαζομένων. Μήπως ένας τέτοιος κατακερματισμός μπορεί να προκύψει και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, μεταξύ των εθνικών κινημάτων των εργαζομένων, με τα ίδια καταστροφικά αποτελέσματα; «Το να δράσουμε μαζί εναντίον της κρίσης είναι η μοναδική πιθανότητα που έχουμε να αποτρέψουμε την καταστροφή της ευρωπαϊκής ιδέας». Το «διαίρει και βασίλευε», μια διαχρονική, αγαπημένη αρχή των απανταχού εξουσιών. Εάν οι λαοί δεν συνειδητοποιήσουν έγκαιρα ότι δεν πρέπει να κατηγορούν ο ένας τον άλλο για την κρίση, πράγμα που έχει ήδη καλλιεργήσει έναν ιδιότυπο ρατσισμό, πιθανότατα θα χρειαστεί, όπως έχει δείξει η ιστορία, να βιώσουν τις συνέπειες με τους πιο τραγικούς τρόπους – ίσως και με αιματοκύλισμα. Διαβλέπετε έναν τέτοιο κίνδυνο; Πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί; «Πρέπει να κάνουμε μια νέα αρχή για την Ευρώπη, προτού να είναι αργά», τονίζει. Και επαναλαμβάνει τις προτάσεις του Die Linke για διαχωρισμό της χρηματοδότησης των κρατών από τις αγορές, για μια δημόσια τράπεζα που θα δανείζει με χαμηλό επιτόκιο στα κράτη, για ισχυρό έλεγχο των αγορών και δημόσιο έλεγχο των τραπεζών και για μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική για τους μισθούς, τη φορολογία και την κοινωνική ασφάλιση. Και τι γίνεται με την άνοδο της Ακροδεξιάς, που μπορεί να υποδαυλίσει την εχθρότητα μεταξύ λαών ή/και κοινωνικών ομάδων; Τον ρωτώ πώς του φαίνεται που ο ΛΑ.Ο.Σ. συμμετέχει στην ελληνική κυβέρνηση. «Είναι τρομερό που έσπασε ένα τέτοιο “ταμπού”, και οι συνέπειες θα είναι μοιραίες», μου απαντά. «Νομίζω πως ενώ εκτυλίσσεται η κρίση θα δούμε να ισχυροποιούνται ακροδεξιά κόμματα και κινήματα. Είναι υποχρέωση όλων των δημοκρατικών κομμάτων να αποτρέψουν τη συμμετοχή αυτών των κινημάτων στην εξουσία». Δεν θέλω να καταχραστώ το χρόνο και την καλή του διάθεση. Εξάλλου, έχει προγραμματίσει να γευματίσει σε κάποιο εστιατόριο και ενδεχομένως να κάνει μια βόλτα στη βραδινή Αθήνα. Μια Αθήνα που έχει χάσει την αίγλη της πρωτεύουσας που δεν κοιμάται ποτέ και μοιάζει ολοένα περισσότερο με τις πόλεις της βόρειας Ευρώπης, όπου τα πάντα νεκρώνουν λίγο μετά τη δύση του ήλιου. Δεκέμβριος/2011

crash 127

128_133_ITALIA_GALLIA 12/2/11 2:46 AM Page 128

crash

ΔΙΕΘΝΗ

ο κοινό νόμισμα έχει καταρρεύσει. Οι πολίτες έχουν ξεχυθεί στους δρόμους. Ξαφνικά, σε ολόκληρη την Ευρώπη, η ροή των τηλεοπτικών προγραμμάτων διακόπτεται ταυτόχρονα. Στο έκτακτο δελτίο μεταδίδεται το κοινό ανακοινωθέν. Κάθε πόλη και χωριό της Γηραιάς Ηπείρου κηρύττεται σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης. Οι πολιτικές ελευθερίες αίρονται. Η οικονομία πρέπει να ανακάμψει πάση θυσία. Και η κοινωνική εξέγερση να κατασταλεί. Η Αιώνια Πόλη έχει τυλιχτεί στις φλόγες και η Πόλη του Φωτός ζει τον Γενάρη του 2012 στα πρότυπα ενός διευρυμένου Μάη του ’68. Θα μπορούσε να είναι σενάριο βγαλμένο από μυθιστόρημα του Πορτογάλου αντικομφορμιστή Ζοζέ Σαραμάγκου. Σήμερα, όμως, η παραπάνω περιγραφή πλησιάζει περισσότερο στην πραγματικότητα παρά στη φαντασία. Οι εξελίξεις στη διεθνή πολιτική σκηνή τρέχουν πιο γρήγορα από τη γραφίδα οποιουδήποτε αναλυτή, και ό,τι γράφτηκε χθες μοιάζει γραμμένο πέρσι. Ο χρόνος συμπυκνώνεται και η καταστροφή φαίνεται να έρχεται, όχι από τη φύση, όπως προφήτευε η ταινία «2012», αλλά από το ανθρώπινο χέρι. Το βρετανικό υπουργείο Εξωτερικών έχει εξάλλου ήδη ειδοποιήσει τις βρετανικές πρεσβείες στην Ευρώπη να ετοιμάζουν σχέδιο φυγάδευσης των Βρετανών πολιτών σε περίπτωση κατάρρευσης του ευρώ… Μετά την Αθήνα ο Νέρωνας της οικονομικής κρίσης απειλεί να μετατρέψει σε στάχτες τη Ρώμη, ενώ η μεγάλη Γαλλία, ο υποτιθέμενος «συνεταίρος» της Γερμανίας στο κοινό ευρωπαϊκό πρότζεκτ, ετοιμόρροπη, θα είναι μάλλον το επόμενο πούλι που θα πέσει στο μεγάλο ντόμινο της Ευρωζώνης. Όσον αφορά μικρότερα μεγέθη τώρα, Βέλγιο και Πορτογαλία έχουν μπει ήδη στο χορό, υποβαθμιζόμενα από τους οίκους αξιολόγησης, ενώ Ισπανία και Ιρλανδία ακολουθούν κατά πόδας. Τη μοίρα της ανθρωπότητας μοιάζει να κινούν αόρατα νήματα, ενώ οι πολλοί «μοιραίοι και άβουλοι αντάμα/προσμένουν ίσως κάποιο θάμα». Η εποχή των θαυμά128 crash Δεκέμβριος/2011

ΧοΡοσ θανατοΥ πάνω από τη φλεγόμενη

ΕΥΡΩΠΗ της Δέσποινας Παπαγεωργίου

των, όμως, έχει περάσει ανεπιστρεπτί στη σφαίρα της μυθολογίας. Και τα νήματα κινούν οι άνθρωποι χωρίς πρόσωπο. Εκείνοι που κρύβονται πίσω από τη λέξη «αγορές»… Αλλά και το όποιο «θαύμα» προϋποθέτει επίσης την ανθρώπινη ενέργεια. Τι συμβαίνει επιτέλους στην Ευρώπη; Παρακολουθούμε απλώς μια αποτυχία διαδοχικών πολιτικών κινήσεων για την έξοδο από την οικονομική κρίση ή πρόκειται τελικά για μια περίοδο που θα αποκρυσταλλώσει μια ριζική

αλλαγή στους θεσμούς και στον τρόπο με τον οποίο αυτοί λαμβάνουν πολιτική και κοινωνική νομιμοποίηση; τις αρχές του 2008 η γερμανική εφημερίδα «Zeit» έγραφε για το Γάλλο Πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί και τον Ιταλό πρωθυπουργό Σίλβιο Μπερλουσκόνι ότι «και οι δυο τους λειτουργούν προς την ίδια κατεύθυνση, καταστροφικά για το δημοκρατικό σύστημα, προσωποποιώντας… και εκχυδαΐζοντας… Αποτελούν λιγότερο φο-

ρείς αξιωμάτων υπό την κλασική δημοκρατική έννοια και περισσότερο καισαρικές μορφές του ύστερου μοντερνισμού (…) Στο τέλος, ο καισαρισμός του σόου και της τηλεόρασης αφήνει πίσω του πολίτες ακόμα πιο κυνικούς και αποπολιτικοποιημένους από πριν». Πού να φανταζόταν ο αρθρογράφος πως, τέσσερα χρόνια αργότερα, η δημοκρατία θα δεχόταν ακόμα πιο ισχυρό πλήγμα, όταν, μετά τον Παπανδρέου, οι «αγορές» θα αποκαθήλωναν και τον

128_133_ITALIA_GALLIA 12/2/11 2:46 AM Page 129

«Ποιος είναι επικεφαλής της Ευρώπης; Ούτε οι πολίτες ούτε οι πολιτικοί. Ούτε τα μεγάλα κράτη ούτε τα μικρά. Ούτε τα πιο πλούσια ούτε τα πιο φτωχά. Και, παρ’ όλ’ αυτά, είμαστε όλοι δεμένοι σε μια κοινή μοίρα», έγραψε η ισπανική εφημερίδα «El Pais»

σημαίνει ότι δεν κάνουν πολιτική. Φυσικά και κάνουν. Όμως, ως μη επαγγελματίες πολιτικοί, δεν υπολογίζουν το πολιτικό κόστος… Ο Γάλλος Πρόεδρος έχει εκλογές στον ορίζοντα, την άνοιξη του 2012, και ίσως δεν προωθήσει αρκετά δυναμικά τις αλλαγές που επιτάσσουν οι «αγορές»… Κάποιοι αναλυτές αναφέρονται σε «δικτατορία των κομισάριων», που αναστέλλει τη λειτουργία της δημοκρατίας για να διασφαλίσει την ύπαρξή της στο μέλλον – έννοια που επινόησε ο Ζαν Μποντέν.

Μόνο που οι κομισάριοι σήμερα δεν είναι στρατιωτικοί, αλλά οικονομολόγοι και τραπεζίτες – ή, κατά το κοινώς λεγόμενο, τεχνοκράτες. Σε αυτό το πνεύμα έγραφε η «Figaro» στις 15 Νοεμβρίου: «Η έκταση (των αρμοδιοτήτων) και η διάρκεια (της διακυβέρνησης Μόντι-Παπαδήμου) πρέπει να διαρκέσει τόσο, ώστε να είναι αποτελεσματική. Αλλά πρέπει να είναι περιορισμένη, ώστε να εγγυάται (…) μια επιστροφή στη δημοκρατική νομιμότητα. Δεν μπορούμε να διατηρούμε μια κατά-

σταση στην οποία να μπορεί να υποστηριχθεί ότι η Ευρώπη χτίζεται στις πλάτες των λαών της». Στην Ισπανία, η «El Pais» αναφερόταν σε «Μια σκοτεινή ηγεσία». «Ποιος είναι επικεφαλής της Ευρώπης;» αναρωτιόταν η εφημερίδα. Και απαντούσε: «Ούτε οι πολίτες ούτε οι πολιτικοί. Ούτε τα μεγάλα κράτη ούτε τα μικρά. Ούτε τα πιο πλούσια ούτε τα πιο φτωχά. Και, παρ’ όλ’ αυτά, είμαστε όλοι δεμένοι σε μια κοινή μοίρα (…) Οι αλληλεξαρτήσεις είναι τόσο πολλές, που η Ε.Ε. μάλλον

▲ ▲

Μπερλουσκόνι. Και ίσως δεν διστάσουν να αποκαθηλώσουν και αυτόν ακόμα το Γάλλο Πρόεδρο, εάν κρίνουν ότι κάτι τέτοιο απαιτείται για να διασωθεί το ευρώ. Μήπως, σύμφωνα με τους προωθούμενους σχεδιασμούς, πρέπει να κοπεί εκείνος ο ομφάλιος λώρος των εκλογών, που καθιστά τους πολιτικούς υπόλογους στους πολίτες που τους εξέλεξαν; Οι πρωθυπουργοί και οι Πρόεδροι των κρατών θα είναι πλέον υπόλογοι σε εκείνους που τους διόρισαν. Το ότι είναι τεχνοκράτες δεν

Δεκέμβριος/2011

crash 129

128_133_ITALIA_GALLIA 12/2/11 2:46 AM Page 130

crash

ΔΙΕΘΝΗ

▲ ▲

μετατρέπεται σε μια καταναγκαστική ένωση. Αλλά –το πιο σημαντικό– όχι μόνο δεν έχει ισχυροποιήσει τα κράτη, αλλά και τα αποδυνάμωσε πολιτικά (…) και μόνο η Γερμανία μοιάζει να έχει το κεφάλι ψηλά». «Η κρίση έχει αλλάξει το σενάριο. Οι δυνάμεις που θα αφαιρούνταν από τα κράτη υποτίθεται ότι θα πήγαιναν στους κεντρικούς θεσμούς της Ε.Ε. και όχι στις πιο ισχυρές χώρες (…)», συνεχίζει ο αρθρογράφος. Για να καταλήξει: «Τα καλά νέα είναι ότι, επιτέλους, γνωρίζουμε ποιος είναι επικεφαλής. Τα κακά νέα είναι ότι δεν γνωρίζουμε πώς λειτουργούν τα πράγματα». Το ευρώ, που δημιουργήθηκε στο όνομα της δημοκρατίας, έχει γίνει αυτοσκοπός και όχημα για την κατάργησή της. Πάντως, όπως έγραφε το «Time», «οι Ευρωπαίοι ηγέτες κάποια ημέρα ίσως χρειαστεί να απαντήσουν γιατί επέλεξαν μια κυβέρνηση του ευρώ αντί για μια κυβέρνηση του λαού. Μπορεί ακόμα και να το μετανιώσουν». ίναι το τέλος του κόσμου; Όχι, φυσικά. Η ανθρωπότητα έχει την ικανότητα να επιβιώνει. Σαν τις κατσαρίδες. Και να αναγεννάται από τις στάχτες της. Είναι όμως σίγουρα το τέλος του κόσμου όπως τον ξέραμε μέχρι σήμερα. Κι ένα τέτοιο τέλος θα έχει ανυπολόγιστες συνέπειες. Η ιστορία επαναλαμβάνεται, με άλλους πρωταγωνιστές. Μια νέα παγκόσμια

130 crash Δεκέμβριος/2011

ύφεση. Πού θα οδηγήσει; Ο πλανήτης κρατάει την ανάσα του. O παλιός κόσμος πεθαίνει κι ένας νέος πασχίζει να γεννηθεί. Η αλλαγή διαρρηγνύει το κουκούλι, και ήδη έχει φανεί το κεφάλι της. Ζούμε στην εποχή των τεράτων, όπως θα έλεγε και ο Αντόνιο Γκράμσι. Όπως και να έχει, το σίγουρο είναι ότι η γέννα πάντα έχει ωδίνες. Η μορφή του νεογέννητου θα εξαρτηθεί από το αποτέλεσμα της σοβούσας σύγκρουσης: υπάρχει ήδη μια εξέγερση για αλλαγή από κάτω προς τα πάνω – κίνημα Αγανακτισμένων και «Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ», με αιτήματα για περισσότερη δημοκρατία και κοινωνική δικαιοσύνη. Προς το παρόν, η αλλαγή συντελείται πραξικοπηματικά από επάνω, και φέρνει λιγότερη δημοκρατία και συρρίκνωση των κοινωνικών δικαιωμάτων. Πρόκειται για μια σύγκρουση από τις σφοδρότερες μέχρι σήμερα, της οποίας το αποτέλεσμα δεν μπορούμε να γνωρίζουμε. Ένας τραπεζίτης της Ευρωζώνης εξομολογήθηκε στον «Economist» ότι αναλογιζόταν ιστορικές καταστροφές, όπως τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο, και αναρωτιόταν πώς ο κόσμος έπεσε σε αυτές. Από τη μέση της κρίσης, είπε, μπορείς να δεις πόσο εύκολο είναι να κάνεις λάθη… Όπως θα έλεγαν οι γείτονές μας από την άλλη πλευρά της Αδριατικής: «Imbarbarimento» (Ο κόσμος ολισθαίνει στη βαρβαρότητα)...

«Άρωμα λιτότητας» γράφει το πανό των Ιταλών που διαδηλώνουν στους δρόμους της Ρώμης. Η αλλαγή έρχεται πραξικοπηματικά «από επάνω» και συναντά το αίτημα για αλλαγή «από κάτω». Ο παλιός κόσμος πεθαίνει και ο νέος πασχίζει να γεννηθεί

Αγαλματίδια που κυκλοφόρησαν στην Ιταλία με αφορμή την αιφνιδιαστική αλλαγή κυβέρνησης

128_133_ITALIA_GALLIA 12/2/11 2:46 AM Page 131

Παρά το ότι η ανεργία κάλπαζε και το χρέος διογκώνονταν, ο Μπερλουσκόνι σπάνια έχανε το χαμόγελό του

«Το colpodi statodeibanchieriinItalia» (Το πραξικόπηματωντραπεζιτών) «Η χρέους και νέες θέσεις εργασίας», ανέφερε η ανακοίνωση. Ήταν «η κραυγή της ιταλικής οικονομίας σε μια χώρα χωρίς αξιοπιστία». Το Σεπτέμβριο η ιταλική κυβέρνηση θα διαβεβαίωνε ότι το πρόγραμμα λιτότητας που μόλις είχε εγκρίνει ήταν «υπεραρκετό» για την επίτευξη δημοσιονομικής ισορροπίας μέχρι το 2013. Λίγο αργότερα, όμως, το Νοέμβριο, η Ιταλία θα έμπαινε και επισήμως στο στόχαστρο. Ο Μόντι θα αντικαθιστούσε τον Μπερλουσκόνι στον πρωθυπουργικό θώκο, σε ένα «πραξικόπημα των αγορών», όπως θα το χαρακτήριζαν οι «New York Times», στα πρότυπα του αθηναϊκού και με στόχο τη «σωτηρία» της οικονομίας, ενώ εβδομάδες μετά, στις 25 του ίδιου μήνα, οκτώ μεσαίου μεγέθους ιταλικές τράπεζες θα υποβαθμίζονταν από τον οίκο Fitch. Πριν κοπάσουν οι πανηγυρισμοί για την –προσωρινή τουλάχιστον– απομάκρυνση από το προσκήνιο του πολιτικά απέθαντου

Σίλβιο, τους οποίους τα κανάλια που αυτός ελέγχει φυσικά δεν τους πρόβαλαν, οι Ιταλοί έμειναν ενεοί να αναρωτιούνται πώς βρέθηκαν να πρωταγωνιστούν από το «Πλοίο της αγάπης», με πρωθυπουργό τον μπούνγκα μπούνγκα, που τους έλεγε ότι όλα πάνε καλά, στον «Τιτανικό», με πρωθυπουργό έναν τραπεζίτη και το παγόβουνο να αχνοφαίνεται ήδη στον ορίζοντα. Παρά το αστραφτερό χολιγουντιανού στιλ χαμόγελο του μακροβιότερου Ιταλού πρωθυπουργού, τα πράγματα στην ιταλική οικονομία σίγουρα δεν ήταν ρόδινα. Το ιταλικό ΑΕΠ το 2009 μειώθηκε κατά 5,2%, ενώ το 2010 η ανάπτυξη περιορίστηκε στο 0,8%. Το χρέος αυξήθηκε από 60% το 1980 στο 108% το 2008 και λίγο κάτω από το 120% πρόσφατα – το μεγαλύτερο σε ποσοστό επί του ΑΕΠ μετά από αυτό της Ελλάδας! Η ανεργία από το 2009 κυμαίνεται γύρω στο 8,4%, αλλά το ποσοστό στους νέους βρίσκεται στο 29,3%,

▲ ▲

τελική μάχη για την επιβίωση του ευρώ θα διεξαχθεί, όχι στην Ισπανία, αλλά στις γραφικές ακτές και στα σοκάκια των καθεδρικών ναών της Ιταλίας», αυτό προέβλεπε ήδη από τον Ιούλιο του 2011 ο αναλυτής Έντουαρντ Άλτμαν μιλώντας στην ιταλική εφημερίδα «Repubblica». Η Ιταλία, η τρίτη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης, θα αναδεικνυόταν στο «τελικό πεδίο μάχης». Γιατί; Κάποιοι υποστηρίζουν ότι είναι «πολύ μεγάλη για να καταρρεύσει». «Είναι όμως και πολύ μεγάλη για να σωθεί», υπενθύμιζαν οι απαισιόδοξοι. Η σύγκριση των μεγεθών με τη χώρα μας είναι καταλυτική: το ελληνικό χρέος ανέρχεται στα 350 δισ. ευρώ, ενώ της Ιταλίας στο 1,6 τρισ. Την ίδια περίοδο τα συνδικάτα, οι τράπεζες και οι επιχειρηματίες (!) προειδοποιούσαν τον Σίλβιο με μανιφέστο που έγινε πρωτοσέλιδο στην ίδια εφημερίδα: «Άλλαξε τώρα, αλλιώς η Ιταλία θα καταρρεύσει». «Μια ρήξη με το παρελθόν και ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο είναι απαραίτητα, για να διασφαλιστεί η βιωσιμότητα του

Αυτό που δεν συγχώρεσαν οι αγορές στο Σίλβιο είναι ότι μπλόκαρε την πώληση της Al Italia στην Air France, επιμένοντας και επικαλούμενος λόγους πατριωτισμού, ότι έπρεπε να παραμείνει σε ιταλικά χέρια Δεκέμβριος/2011

crash 131

128_133_ITALIA_GALLIA 12/2/11 2:46 AM Page 132

▲ ▲

σε περιοχές του Νότου φτάνει το δυσθεώρητο 40% και για τις γυναίκες στο 46%, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει διπλασιαστεί ακόμα και σε περιοχές του Βορρά. Ταυτόχρονα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας υπολογίζει τη μείωση της αγοραστικής δύναμης των Ιταλών πολιτών στο 13% την τελευταία 20ετία. Ταυτόχρονα, η φοροδιαφυγή, που εστιάζεται περισσότερο στον τομέα των υπηρεσιών και τον κατασκευαστικό, αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες πληγές της γειτονικής χώρας. Ειδικοί υπολογίζουν ότι τα διαφυγόντα κέρδη από αυτήν, κυρίως στο Νότο, είναι πάνω από 120 δισ. ευρώ, δηλαδή πενταπλάσια από τον προϋπολογισμό του 2010. Η πιθανότητα να τιμωρηθεί κανείς γιατί φοροδιαφεύγει υπολογίζεται περίπου στο 0,00016%. Επιπλέον, η διαφθορά στις συναλλαγές του κράτους με τον ιδιωτικό τομέα υπολογίζεται ότι αντιστοιχεί σε 60-100 δισ. ευρώ, ενώ το οργανωμένο έγκλημα γύρω στα 150 δισ. Οι παθογένειες του ιταλικού τρόπου είναι αναμφισβήτητες. Είναι όμως δυνατόν σήμερα μία από τις μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου να απειλείται με κατάρρευση εξαιτίας αυτών; Και, τελικά, όλες οι οικονομίες της Ευρώπης που έχουν τεθεί στο στόχαστρο είναι εξαιτίας των παθογενειών τους; «Ιταλία, το ιδανικό εξιλαστήριο θύμα», έγραφε τις παραμονές της περίφημης Συνόδου των Καννών η ιταλική «Corriere della Sera». Η σημασία πάντως της «μετάδο132 crash Δεκέμβριος/2011

σης της κρίσης» στην Ιταλία είναι τεράστια. «Η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία ήταν δευτεραγωνίστριες. Με την Ιταλία μπαίνουμε στο πρωταγωνιστικό γεγονός. Απλώς, δεν υπάρχει περίπτωση η Ιταλία να μπορέσει να επιστρέψει το χρέος της… με αυτή την κατάσταση. Το σενάριο που κανείς δεν ήθελε να παρακολουθήσει ζωντανεύει τώρα μπροστά στα μάτια μας», έλεγε στο «Time» ο οικονομολόγος Κεν Κέρτις. Για να αντιληφθούμε τα μεγέθη, η Ιταλία, όπως υπολογίζουν οι ειδικοί, θα χρειαστεί 950 δισ. δολάρια για να «ξελασπώσει», όταν τα πακέτα στήριξης για Ελλάδα, Ιρλανδία και Πορτογαλία ανήλθαν αθροιστικά στα 370 δισ. δολάρια… Αν και το ΔΝΤ πρόσφατα ανακοίνωσε ότι ανοίγει τους πιστωτικούς κρουνούς του για την Ευρώπη, η Γηραιά Ήπειρος μοιάζει πως έχει μπει στο μάτι του κυκλώνα που η ίδια δημιούργησε. ήμερα μόνο ο Μπερλουσκόνι μπορεί να νικήσει τον Μπερλουσκόνι… Έχει προσπαθήσει πολύ σκληρά, αλλά δεν τα έχει καταφέρει ακόμα», είχε πει κάποτε ο Γκουίντο Μοντέντο. Δεν πρέπει να έχει υπάρξει πολιτικός στη σύγχρονη πολιτική ιστο-

«Σ

ρία που να έχει επιβιώσει στην πρωθυπουργία μιας χώρας έπειτα από τόσα μεγάλα και αλλεπάλληλα σκάνδαλα. Ό,τι δεν κατάφεραν οι Ιταλοί και η κατακραυγή από τον διεθνή Τύπο, όμως, το κατάφεραν οι «αγορές». «Η Ιταλία δεν χρειάζεται εκλογές. Χρειάζεται αλλαγές», θα έλεγε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπάι, προσπαθώντας να νομιμοποιήσει το «πραξικόπημα των αγορών». «Ο κ. Μπερλουσκόνι είχε αναδειχθεί σε πρόβλημα για δύο λόγους», έγραφε ο «Economist». «Πρώτον, η προσωπική του αποστροφή για την αλλαγή. Παρόλο που ήρθε στην πολιτική 17 χρόνια πριν προβάλλοντας τον εαυτό του σαν σταυροφόρο της ελεύθερης αγοράς και αυτοαποκαλούνταν φιλελεύθερος, δεν έπραττε έτσι ώστε να δικαιολογεί τους δύο αυτούς χαρακτηρισμούς». ι δεν του συγχωρεί το νεοφιλελεύθερο έντυπο – και, μαζί, προφανώς και οι «αγορές»; «Η πλέον καθοριστική του παρέμβαση στην οικονομία ήταν το 2008, όταν μπλόκαρε την πώληση της Al Italia στην Air France, επιμένοντας και επικαλούμενος λόγους πατριωτισμού,

Οι Ιταλοί δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι ο Σίλβιο πέθανε πολιτικά. Τον έχουν δει πολλές φορές να ξεψυχά και μετά να αναγεννιέται από τις στάχτες του

ότι έπρεπε να παραμείνει σε ιταλικά χέρια. Με δυσκολία συγκέντρωσε ένα consortium Ιταλών επιχειρηματιών για να αναλάβουν την προβληματική αεροπορική εταιρεία και της έδωσαν το μονοπώλιο στην πιο κερδοφόρα διαδρομή Μιλάνο-Ρώμη… Μια ενέργεια που δεν ταιριάζει σε έναν ζηλωτή της ελεύθερης αγοράς»… Ο Καβαλιέρε επίσης δεν πήρε άφεση και για τη διστακτικότητα που έδειξε να περάσει τις αλλαγές στο συνταξιοδοτικό, όπου «του βγήκε» ο κυβερνητικός σύμμαχός του Μπόσι από τα ακροδεξιά και του είπε «αν το κάνουμε αυτό, οι Ιταλοί θα μας σκοτώσουν»… Το μόνο που εξάλλου επιδίωκε πάντα ο Μπερλουσκόνι είναι, όχι να ικανοποιήσει τις αγορές, ούτε τους πολίτες, αλλά τους δικούς του ανθρώπους. Είναι άραγε τυχαίο ότι η εταιρεία του, Fininvest, μεγάλωσε επτά φορές μεταξύ του 1994, που ο Καβαλιέρε ανέλαβε την εξουσία, μέχρι το 2011, που παραιτήθηκε, και τότε έχασε το 12% της αξίας της; Οι Ιταλοί δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι ο Σίλβιο πέθανε πολιτικά. Τον έχουν δει πολλές φορές να ξεψυχά και μετά να αναγεννιέται από τις στάχτες του. Και έχει τη δύναμη να το κάνει αυτό, αφού ακόμα ελέγχει τα κανάλια. Δεν είναι διόλου απίθανο ο Καβαλιέρε, σαν άλλος σεξπιρικός Κοριολάνος, να συμμαχήσει ακόμα και με τον Διάβολο για να επανέλθει στην εξουσία και να εκδικηθεί τη Ρώμη που τον πρόδωσε…

128_133_ITALIA_GALLIA 12/2/11 2:46 AM Page 133

Η πιο γλυκιά ομάδα της χώρας είναι εδώ

Sweetblog.gr. «Ζαχαρώνουμε» τα νέα για τον διαβήτη και ανοίγουμε την καρδιά και το μυαλό μας.

Ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡAΓΚΑΣ σχολιάζει την επικαιρότητα και αποκαλύπτει τι του ανεβάζει το ζάχαρο! Όλες οι ειδήσεις για το διαβήτη αλλά και προτάσεις για προϊόντα που δεν ανεβάζουν το ζάχαρο και βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής σας.

Γιατί, ο διαβήτης αν τον προσέξεις σε προσέχει. sweetblog.gr. Τα πάντα για τον διαβήτη.

134_139_XATZIGAKHS 12/2/11 2:48 AM Page 134

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

134 crash Δεκέμβριος/2011

134_139_XATZIGAKHS 12/2/11 2:49 AM Page 135

Σωτήρης Χατζηγάκης

”

Ακροδεξιό απολειφάδι γίνεται η Ν.Δ. του Σαμαρά Συνέντευξη στον Παναγιώτη Τζένο

”

▲ ▲

Η πολιτική συμπεριφορά του κ. Σαμαρά χαρακτηριζόταν πάντοτε από ανασφάλεια. […] Λειτουργούσε συστηματικά κατά τρόπο φατριαστικό

εν έχει ούτε καταβολές, αλλά ούτε και πολιτική οικογενειακή παράδοση αριστερού. Το αντίθετο μάλιστα. Γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας τσιφλικάδων στα Τρίκαλα με πλούσια πολιτική ιστορία, καθώς από το 1881, οπότε και απελευθερώθηκε, η Θεσσαλία εκπροσωπήθηκε 35 φορές(!) στη Βουλή, ο Σωτήρης Χατζηγάκης γαλουχήθηκε από μικρός στην ιδέα της πολιτικής. Σε ηλικία 28 περίπου ετών ο Κωνσταντίνος Καραμανλής τον τοποθέτησε υποψήφιο στα Τρίκαλα, όπου και έσπασε όλα τα ρεκόρ ψήφων εκείνη την εποχή. Ωστόσο, αν και υπήρξε –τουλάχιστον μέχρι τη διαγραφή του– ο παλαιότερος βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, δεν υπήρξε και ο πλέον συμβατικός κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Δεξιάς. Κάθε άλλο. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα ο πρωταγωνιστικός του ρόλος στις αγροτικές κινητοποιήσεις κατά την περίοδο διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ, όταν μαζί με τον Θανάση Νασίκα οδηγούσαν την πομπή με τα αγροτικά μηχανήματα από τη Λάρισα έως τα Τέμπη. Ο τότε μάλιστα κυβερνητικός εκπρόσωπος της κυβέρνησης Σημίτη κ. Πρωτόπαπας τον είχε αποκαλέσει «Μαρίνο Αντύπα της Δεξιάς» (σ.σ.: για όσους δεν θυμούνται, ήταν ο αριστερός διανοούμενος που δολοφονήθηκε μετά την αγροτική εξέγερση του Κιλελέρ το 1910). Ο Σωτήρης Χατζηγάκης, όχι μόνο δεν ενοχλήθηκε από τη συγκεκριμένη τοποθέτηση, αλλά, αντίθετα, την επομένη έστειλε στον τότε κυβερνητικό εκπρόσωπο ένα μπουκέτο με κατακόκκινα τριαντάφυλλα και αφού τον ευχαριστούσε για τη διαφήμιση που έκανε στο αγροτικό πρόβλημα, υπέγραφε φαρδιά πλατιά ως… Μαρίνος Αντύπας. Από το σπίτι του στα Τρίκαλα ή στο Περτούλι πέρασαν ή φιλοξενήθηκαν κατά καιρούς ο Δεληγιάννης, ο Τρικούπης, ο Βενιζέλος, ο Πλαστήρας, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και βέβαια ο Ευάγγελος Αβέρωφ, δεύτερός του ξάδερφος και πολιτικός του μέντορας. Ήταν λοιπόν αναμενόμενο ο κ. Χατζηγάκης να αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα βουλευτή της πάλαι ποτέ λαϊκής Δεξιάς, που μετασχηματίστηκε στη γενιά των αμφισβητήσεων και των επαναστάσεων. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το γεγονός ότι υπήρξε αυτός που έβαλε τον πρώτο «σπόρο» της περίφημης θεωρίας του «Μεσαίου Χώρου» με τη συγγραφή δύο σημαντικών βιβλίων, της «Ιδεολογίας του Μεσαίου Χώρου» και του «Κοινωνικού Φιλελευθερισμού», ήδη από την εποχή Αβέρωφ. Όσοι μάλιστα θυμούνται το παρασκήνιο της εποχής αναφέρουν ότι ο αείμνηστος πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας ενθουσιάστηκε από τις απόψεις αυτές και έδωσε εντολή να εκδοθούν τα βιβλία αυτά σε χιλιάδες αντίτυπα με έξοδα του κόμματος και να διανεμηθούν σε όλα τα στελέχη και τα μέλη του κόμματος. Δεν ξεχνούν μάλιστα να υπενθυμίσουν την άποψη του Αβέρωφ, ο οποίος συχνά στις ομιλίες του ανέφερε ότι «πρέπει να είμαστε “αριστεροί” στα κοινωνικά ζητήματα, “κεντρώοι φιλελεύθεροι” στις πολιτικές και δημοκρατικές Δεκέμβριος/2011

crash 135

134_139_XATZIGAKHS 12/2/11 2:49 AM Page 136

Ο κ. Σαμαράς έπαιζε πάντοτε τα δικά του προσωπικά παιχνίδια. Δεν τιμούσε ούτε τους ευεργέτες του (Αβέρωφ, Μητσοτάκη και Κων/νο Καραμανλή) ούτε την παράταξη από την οποία στη συνέχεια αποστάτησε και μετά την πρόδοσε ▲ ▲

μας αρχές και “συντηρητικοί” στις εθνικές, τις πολιτισμικές και παραδοσιακές αξίες της φυλή μας». Ο Σωτήρης Χατζηγάκης συνεχίζει να πιστεύει ότι η σύγχρονη Δεξιά, αν θέλει να δει άσπρη μέρα, πρέπει να τοποθετηθεί αριστερά στην κοινωνική της πολιτική. Αυτή η άποψη περί διαφορετικών και αλληλοσυμπληρούμενων τάσεων, ωστόσο, αποδείχθηκε ότι αποτέλεσε έναν και από τους λόγους που οδήγησαν στη διαγραφή του από τον Αντώνη Σαμαρά.Ο Σωτήρης Χατζηγάκης, αν και χαμηλών τόνων πολιτικός και σίγουρα ένας άνθρωπος ευγενής και καλλιεργημένος, δεν είναι από αυτούς που διστάζουν να συγκρουστούν για τις θέσεις τους και τις απόψεις τους. Υπήρξε φανατικός πολέμιος της προσπάθειας περιχαράκωσης του κόμματος στη θεωρία της λαϊκής Δεξιάς, ήδη από την περίοδο Έβερτ, τον οποίο θεωρούσε λαϊκιστή. Παραιτήθηκε το 1992 από την κυβέρνηση Μητσοτάκη γιατί διαφώνησε με την ιδιωτικοποίηση της δασοπυρόσβεσης, αν και «μητσοτακικός». Όπως περιγράφει μάλιστα και στο βιβλίο του «Χωρίς Συμβιβασμούς», η απόφασή του ήταν ιδιαίτερα δύσκολη, τόσο από πολιτικής πλευράς όσο και από ανθρώπινης, γιατί ερχόταν σε σύγκρουση με αγαπημένα πρόσωπα της παράταξής του. Τρία είναι τα πρόσωπα με τα οποία έχει συνδεθεί η πορεία του στη Νέα Δημοκρατία. Ο Γιώργος Σουφλιάς, με τον οποίο είχαν μοιραστεί το πολιτικό τους γραφείο στο ξεκίνημά τους και παραμένουν έως σήμερα στενοί φίλοι. Ο Μιχάλης Λιάπης, με τον οποίο συνεργάστηκαν στενά στον Πολιτικό Σχεδιασμό της Ν.Δ. προσπαθώντας να διαφυλάξουν τη συνοχή του κόμματος στα «πέτρινα χρόνια» της δεκαετίας του ’80 και της κυριαρχίας Παπανδρέου. Ο Σωτήρης Χατζηγάκης εξάλλου θεωρείται το πρόσωπο-κλειδί στην απόφαση του Μ. Λιάπη να στηρίξει στη μάχη της διαδοχής του 1997 τον Γ. Σουφλιά απέναντι στον ξάδερφό του Κώστα Καραμανλή. Και βέβαια ο σημερινός πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Αντώνης Σαμαράς, με τον οποίο αποτέλεσαν τα «εξαπτέρυγα» του Αβέρωφ σε μια δύσκολη περίοδο για το συντηρητικό κόμμα. Μπαίνοντας στο γραφείο του για να ξεκινήσου136 crash Δεκέμβριος/2011

με τη συνέντευξη μού επιδεικνύει το πλούσιο φωτογραφικό υλικό της πολυετούς του πορείας στην πολιτική. Στιγμιότυπα με τον αείμνηστο Αβέρωφ, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Μητσοτάκη και μια φωτογραφία με τον Αντώνη Σαμαρά σε νεαρή ηλικία. Όταν αναφέρομαι στη διαγραφή του, δείχνει ατάραχος, σαν να την περίμενε. Μία από τις κατηγορίες που έχουν εκτοξεύσει εναντίον του ήταν ότι δήθεν περίμενε να γίνει υπουργός στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Δεν προλαβαίνω να τελειώσω τη φράση και με σταματά: «Εγώ δεν είμαι Σαμαράς, να ρίχνω κυβερνήσεις και να εγκλωβίζω τη χώρα μου σε τραγικά αδιέξοδα, όπως έκανε ο ίδιος με το “Σκοπιάνο” και τον δήθεν “ανένδοτο” αγώνα του με την υπογραφή». Όταν τον ρωτάω για τη στάση του σημερινού προέδρου Αντώνη Σαμαρά, το ύφος του αλλάζει. Οι κατηγορίες που του αποδίδει είναι βαριές, ενώ στο στόχαστρό του βρίσκονται και συγκεκριμένες ομάδες στο εσωτερικό της Νέας Δημοκρατίας. Είμαι βέβαιος ότι η συνέντευξη θα είναι δυνατή. Συνυπήρξατε, επί χρόνια, με το σημερινό πρόεδρο της Νέας Δημοκρατίας στο πλευρό του αείμνηστου Αβέρωφ, ως πνευματικά του παιδιά και στενοί συνεργάτες. Πείτε μας για

Ενώ επί δύο σχεδόν χρόνια ύψωνε το ηρωικό αντιμνημονιακό λάβαρο, σήμερα έχει κάνει στροφή 180 μοιρών. Μπορεί, άραγε, να εμπιστευτεί κανείς τέτοιες πολιτικές συμπεριφορές;

”

τις μνήμες εκείνης της περιόδου και για την άποψη του Αβέρωφ για τον Αντώνη Σαμαρά. «Πράγματι, με τον Αντώνη Σαμαρά ήμασταν, κατά κάποιον τρόπο, οι δύο “υπαρχηγοί” του Ευάγγελου Αβέρωφ ή οι δύο “Καππαδόκες”, όπως μας αποκαλούσε ο ίδιος. Ωστόσο, θεωρώ πως ο κ. Σαμαράς έπαιζε πάντοτε τα δικά του προσωπικά παιχνίδια. Δεν τιμούσε ούτε τους ευεργέτες του (Αβέρωφ, Μητσοτάκη και Κων/νο Καραμανλή) ούτε την παράταξη από την οποία στη συνέχεια αποστάτησε και μετά την πρόδοσε, στηρίζοντας τις επιλογές του ΠΑΣΟΚ στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Το χειρότερο όλων, όμως, είναι πως οι μέχρι τούδε πράξεις του αποδεικνύουν ότι δεν λογάριασε ποτέ το εθνικό συμφέρον, το οποίο το έβαζε σε ήσσονα μοίρα. Το απέδειξε με το “Σκοπιανό”, πριν από 20 σχεδόν χρόνια, το απέδειξε και πρόσφατα, με τα επικίνδυνα παιχνιδάκια του με την υπογραφή του προς τους Ευρωπαίους. Και μην ξεχνάτε, ότι, ενώ επί δύο σχεδόν χρόνια ύψωνε το ηρωικό αντιμνημονιακό λάβαρο, σήμερα έχει κάνει στροφή 180 μοιρών. Μπορεί, άραγε, να εμπιστευτεί κανείς τέτοιες πολιτικές συμπεριφορές; Τη στάση του αυτή, των συνεχών παλινωδιών για προσωπικούς λόγους, τη συνειδητοποίησε κάποια στιγμή και ο αείμνηστος Ευάγγελος Αβέρωφ, γεγονός που τον πίκρανε πάρα πολύ, όπως το αντιλήφθηκα εγώ, αλλά και μου το εξομολογήθηκε την περίοδο εκείνη ένας παλαιός στενός συνεργάτης του. Με τον αείμνηστο ευπατρίδη, πολιτικό και συγγενή μου Ευάγγελο Αβέρωφ συνδεθήκαμε ακόμη πιο στενά, με αποτέλεσμα να με μυήσει ακόμη περισσότερο στην πολιτική και να μου εμπιστευτεί μύχιες σκέψεις του για την πολιτική, αλλά και για πρόσωπα». Προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι ενώ ήσασταν από τους υπέρμαχους για τη συμμετοχή της Ν.Δ. στο σχηματισμό της κυβέρνησης Παπαδήμου, διαγραφήκατε με αφορμή τις δηλώσεις σας για τα περίφημα «σταγονίδια», που ήταν αντίθετα εξαρχής σε οποιαδήποτε συνεργασία. Ποιοι θεωρείτε ότι ήταν οι πραγματικοί λόγοι της διαγραφής σας;

134_139_XATZIGAKHS 12/2/11 2:49 AM Page 137

Στο γραφείο του Σωτήρη Χατζηγάκη μπορεί κανείς να κάνει μια αναδρομή στη σύγχρονη ιστορία της Νέας Δημοκρατίας Φοβήθηκε, συνεπώς, ότι η στάση μου του χαλούσε τα σχέδια. Έτσι, κρίθηκα “επικίνδυνος” και “διαγράφηκα” και από το κόμμα, με πρωτοφανή εμπάθεια και εκδικητικότητα». Ποια πιστεύετε ότι είναι η ιδεολογική βάση της σημερινής Νέας Δημοκρατίας και πόσο χώρο μπορεί να έχουν σε αυτήν οι διαφορετικές τάσεις που εκφράζονται στο κόμμα; «Η σημερινή Ν.Δ. δεν είναι το ίδιο κόμμα για το οποίο εγώ, αλλά και τα στελέχη και οι οπαδοί της, αγωνίζονται εδώ και 38 χρόνια. Δεν είναι πια η παράταξη που είχε ως στόχο να δημιουργήσει έναν κόσμο καλύτερο και έναν ηπιότερο πολιτικό πολιτισμό. Δεν είναι το κόμμα που οικοδόμησαν και λάμπρυναν εξαιρετικές πολιτικές φυσιογνωμίες της δημόσιας ζωής μας. Η Ν.Δ. ήταν πάντοτε μια μεγάλη αστική, φιλελεύθερη εθνική και ευρωπαϊκή παράταξη, η επιρροή (και οι οπαδοί) της οποίας ξεκινούσε από τη λαϊκή Δεξιά και έφτανε στις πα-

ρυφές της σοσιαλδημοκρατίας, όπως έλεγε χαρακτηριστικά και ο ιδρυτής της, ο Κων/νος Καραμανλής. Ήταν η παράταξη της μεσότητος, της σύνεσης, της σωφροσύνης, που συνέθετε απόψεις και τάσεις, για να χαραχθεί ο τελικός πολιτικός της δρόμος. Αυτή την παράταξη την υπηρέτησα με συνέπεια 38 ολόκληρα χρόνια. Σήμερα, ωστόσο, φαίνεται να επικρατεί μια άλλη “άποψη”. Επισήμως η Ν.Δ. αποκηρύσσει τον πολυτασικό χαρακτήρα και καταδικάζει την ήπια, αλλά δυνατή, φυσιογνωμία της. Καταδικάζει, συνεπώς, την ίδια τη δημοκρατική της λειτουργία και θεωρεί ως “αντικαταστατική” την ύπαρξη τάσεων εντός του κόμματος. Εσείς, κύριε Τζένο, αλλά και όλος ο κόσμος, αναγνωρίζετε ότι υπάρχουν στελέχη και τάσεις μέσα στη Ν.Δ., διαφόρων αποχρώσεων, που εγκολπώνονται και τη λαϊκή Δεξιά και το φιλελεύθερο και το μεσαίο χώρο. Ο κ. Σαμαράς, όμως, προσχώρησε σε μία πολιτι-

▲ ▲

«Η πολιτική συμπεριφορά του κ. Σαμαρά χαρακτηριζόταν πάντοτε από ανασφάλεια. Ανέκαθεν επεδίωκε να περιβάλλεται όχι από συνεργάτες και φίλους, αλλά από αυλικούς και πειθήνια όργανα. Λειτουργούσε, μάλιστα, συστηματικά κατά τρόπο φατριαστικό, ενώ ταυτιζόταν πάντοτε με μικρές, φανατικές και περιορισμένου κοινωνικού βεληνεκούς ομάδες, πιστεύοντας ότι κατ’ αυτόν τον τρόπο θα μπορούσε να ελέγχει το πολιτικό παιχνίδι προς ίδιον όφελος. Σήμερα ιδιαίτερα, που αντιλαμβάνεται ότι η Ν.Δ. δεν πρόκειται να αποκτήσει αυτοδυναμία, το ξεκαθάρισμα στελεχών με προσωπικότητα και άποψη μπήκε στο στόχαστρο της εξόντωσής του ως πρώτη προτεραιότητα. Συνεπώς, οι καταγγελίες μου για “σταγονίδια” έθιξαν τη νοοτροπία του ίδιου και την ομάδα των στενών του συνεργατών και μόνο αυτή, με τους οποίους σκοπεύει να αλώσει το μεγάλο κόμμα της Ν.Δ.

Δεκέμβριος/2011

crash 137

134_139_XATZIGAKHS 12/2/11 2:50 AM Page 138

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

κή αντίληψη για μια δήθεν “δεξιά ιδεολογική καθαρότητα”, η οποία μεταβαπτίζεται σήμερα σε “λαϊκή”. Μια τέτοια “καθαρότητα” θέτει τη Ν.Δ. στο περιθώριο του ιδεολογικού και πολιτικού φάσματος. Την “καθαρότητα” αυτή, συνήθως, την επιδιώκουν τα κόμματα της Αριστεράς αλλά και της άκρας Αεξιάς, τα οποία, όμως, δεν είναι κόμματα εξουσίας, αλλά κόμματα διαμαρτυρίας, γι’ αυτό και παραμένουν πάντοτε καθηλωμένα σε μικρά ποσοστά λαϊκής έκφρασης. Αντί, λοιπόν, να επιδιώκεται να διευρυνθεί το κόμμα της Ν.Δ., με τις διαγραφές καθίσταται ένα ακροδεξιό απολειφάδι τύπου Πολιτικής Άνοιξης». Υπήρξατε ένας εκ των θεμελιωτών και εκφραστών του περίφημου μεσαίου χώρου, ρητορική που υιοθετήθηκε κατά την περίοδο διακυβέρνησης Καραμανλή. Ωστόσο, στο στενό περιβάλλον του σημερινού προέδρου του κόμματος φαίνεται να κυριαρχεί η ιδέα της λαϊκής Δεξιάς. Θεωρείτε ότι μπορούν να συνυπάρξουν αυτές οι δύο τάσεις; «Πρώτος διατύπωσα τη θεωρία του μεσαίου χώρου, την οποία μάλιστα κατέγραψα σε βιβλίο προ 20ετίας. Το βιβλίο εκείνο, κατόπιν εντολής του τότε αρχηγού της Ν.Δ., Ε. Αβέρωφ, εκδόθηκε σε χιλιάδες αντίτυπα –με έξοδα του κόμματος– και διανεμήθηκε σε όλους τους οργανωμένους οπαδούς, στελέχη, νομαρχιακές επιτροπές κ.λπ. Θεωρώ ότι υιοθετώντας την ιδεολογικοπολιτική άποψη του μεσαίου χώρου –μια υπερβατική πολιτική, που απαντά στις σύγχρονες προκλήσεις–, η Ν.Δ. θα ήταν σε θέση να κατακτήσει την πολιτική “ηγεμονία” στο ευρύτερο εκλογικό σώμα και να καταστεί ένα ώριμο και σύγχρονο φιλολαϊκό κόμμα. Τις διαχρονικές αυτές ιδέες που αφορούν την παράταξη δεν σταμάτησα ποτέ να τις υπερασπίζομαι. Εγώ έκρουσα τον κώδωνα του κινδύνου στον κ. Σαμαρά, εδώ και ενάμιση χρόνο, ότι με την πολιτική που εφάρμοζε η Ν.Δ. κινδύνευε να συρρικνωθεί και να μεταβληθεί σε “συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ”. Εκ των υστέρων, βέβαια, έκανε την “κωλοτούμπα”, υποστέλλοντας τη σημαία της δήθεν “αντίστασης” και του “αντιμνημονιακού αγώνα”, αποστέλλοντας –και σωστά έκανε– τη γνωστή επιστολή στους Ευρωπαίους και απαλείφοντας οτιδήποτε θα μπορούσε να υπενθυμίσει τις ακραίες του θέσεις, που υποστήριζε με φανατισμό επί δύο χρόνια. Το ερώτημα, ωστόσο, είναι γιατί άραγε έπρεπε να περάσει τόσος χρόνος για να κάνει το αυτονόητο; Γιατί εξέθεσε όλο αυτό το διάστημα την παράταξη, τα στελέχη της, αλλά και τη χώρα ως μη σοβαρή απέναντι στους συμμάχους μας; Η “ασπόνδυλη πολιτική” που χαρακτηρίζει τον κ. Σαμαρά και η έλλειψη αρχών και αφετηριών, από τις οποίες θα έπρεπε να απορρέει μια σοβαρή πολιτική, υπήρξαν η αιτία που οδήγησε στη γελοιοποίηση της παράταξης και στη διαπόμπευση της χώρας στο εξωτερικό. Πιστεύω, εξάλλου, πως η απόρριψη της συνύπαρξης των τάσεων μέσα σε μια μεγάλη παράταξη, η απαγόρευση του διαλόγου, της σύνθεσης ιδεών, της έκφρασης των βουλευτών στην Κοινοβουλευτική Ομάδα και στα άλλα όργανα του κόμματος οδήγησαν τη ση138 crash Δεκέμβριος/2011

Η «ασπόνδυλη πολιτική» που χαρακτηρίζει τον κ. Σαμαρά και η έλλειψη αρχών και αφετηριών υπήρξαν η αιτία που οδήγησε στη γελοιοποίηση της παράταξης μερινή Ν.Δ. στο να χαράσσεται η κεντρική πολιτική ολόκληρης της παράταξης αποκλειστικά από τον ίδιο κι από 5-10 φανατικούς υποτακτικούς με ακραίες και λαϊκιστικές ιδέες. Και πάντως χωρίς σύνθεση απόψεων και ελεύθερες δημοκρατικές διαδικασίες. Έτσι οδηγήθηκε η Ν.Δ. σε συνεχείς παλινδρομήσεις, φτάνοντας στο σημερινό φιάσκο. Εργαλείο για να φτάσουμε σε αυτές τις ακραίες πολιτικές συμπεριφορές που αλλοιώνουν τη φυσιογνωμία της παράταξης υπήρξε το σιωπητήριο στους βουλευτές και στα στελέχη και η ποινικοποίηση κάθε έκφρασης ελεύθερης γνώμης». Η κυβέρνηση Παπαδήμου θα πρέπει να έχει περαιτέρω χρόνο στη διάθεσή της ή θεωρείτε ότι πρέπει άμεσα να οδηγηθούμε σε εκλογές για να υπάρξει και λαϊκή νομιμοποίηση; «Βεβαίως και πρέπει μια τέτοια κυβέρνηση εθνικής σωτηρίας να έχει επαρκή χρόνο, ώστε να μπορέσει να επιτελέσει αποτελεσματικά το πολυσήμαντο και κρίσιμο για τη χώρα μας έργο της. Θεωρώ, επίσης, πως μια πολυκομματική κυβέρνηση συνεργασίας σηματοδοτεί μια νέα εποχή για

”

το πολιτικό μας σύστημα, καθώς διανοίγεται η πόρτα για έναν καινούργιο πολιτικό πολιτισμό. Από την άλλη πλευρά, ο “αρχηγισμός” πνέει σήμερα τα λοίσθια. Τα κόμματα αρχίζουν να εισέρχονται στη λογική της μεταξύ τους συνεργασίας. Σε αυτό το νεοδιαμορφούμενο τοπίο οι λογικές και οι πολιτικές που αντιπροσωπεύει ο κ. Σαμαράς δεν θα μπορούσαν, κατά τη γνώμη μου, να έχουν κάποια θέση. Πρέπει, επίσης, όλοι μας να καταλάβουμε ότι η νέα αυτή κυβέρνηση είναι μεν μεταβατική, αλλά όχι προεκλογική. Στην αντίθετη περίπτωση, η χώρα θα είχε εισέλθει ήδη σε μια παρατεταμένη προεκλογική περίοδο, που θα έθετε σε κίνδυνο ολόκληρο το εγχείρημα διάσωσής της. Αντίθετα, θα πρέπει να είναι μια κυβέρνηση, η οποία, αφού ολοκληρώσει το δύσκολο έργο της, θα εγγυηθεί την ομαλή μετάβαση της χώρας προς τις εθνικές εκλογές. Ελπίζω ότι τα δύο μεγάλα κόμματα δεν θα υπονομεύσουν αυτή την κυβέρνηση εθνικής συνεργασίας και θα τη βοηθήσουν να ολοκληρώσει το έργο της».

134_139_XATZIGAKHS 12/2/11 2:50 AM Page 139

140_145_LIKOURETZOS 12/2/11 2:53 AM Page 140

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ε πλήρη αισιοδοξία ότι η Ν.Δ. θα είναι η νικήτρια πολιτική δύναμη των προσεχών εκλογών και μάλιστα θα έχει τη δυνατότητα σχηματισμού αυτόνομης κυβέρνησης, επειδή «ο κομματικός μηχανισμός εμπνέεται από την αλήθεια» και με μια «τίμια εξήγηση από την ηγεσία» του κόμματος θα λυθεί κάθε παρεξήγηση, ο γραμματέας του Πολιτικού Συμβουλίου της Ν.Δ. και βουλευτής Αρκαδίας Ανδρέας Λυκουρέντζος δίνει με σαφήνεια τις απαντήσεις σε όλο το φάσμα των θεμάτων που προβληματίζουν τους πολίτες και δημιουργούν άσχημο κλίμα στη βάση του κόμματος. Και τον βρήκα αρκετά… φορτισμένο στα κεντρικά γραφεία της Ν.Δ. το ίδιο βράδυ που ο κ. Σαμαράς έστειλε την περιβόητη επιστολή και συζητήσαμε περισσότερο για το ξεκαθάρισμα της ιδεολογικής «ταυτότητας» του κόμματος και αν υπάρχουν ακόμη ιδεολογικές διαφορές μεταξύ των κομμάτων, τα εμπόδια που έχουν ενσκήψει στην επιλογή των υποψήφιων βουλευτών, την αγωνία του για το πώς θα αντιστραφεί το κλίμα που έχει «βαρύνει» στη βάση της παράταξης και όλα εκείνα τα οποία ένας γραμματέας κόμματος έχει στην καθημερινή του «ατζέντα». Εξάλλου, ο κ. Λυκουρέντζος δεν είναι από τους πολιτικούς που κρύβονται πίσω από… ετικέτες, καθώς είναι γόνος μιας απλής αστικής ελληνικής οικογένειας, γεννημένος πριν από 54 χρόνια στην Τρίπολη της Αρκαδίας, αλλά μεγαλωμένος στην ΟΝΝΕΔ από τα 18 του χρόνια, για να γίνει μέλος της Κ.Ε. της Ν.Δ. το 1994, αναπληρωτής γραμματέας Πολιτικού Σχεδιασμού από το 1997 και να καταλήξει στα έδρανα της Βουλής από το 2004, ενώ από το 2007 και για δύο χρόνια να είναι υφυπουργός Παιδείας και από το 2009 να έχει αναλάβει τη θέση του γραμματέα της Πολιτικής Επιτροπής του κόμματος. Και η συζήτηση μαζί του, αν και δεν κράτησε πολύ, λόγω του φόρτου εργασίας και του προχωρημένου της ώρας, ήταν αποκαλυπτική, άσχετα αν δεν κατάφερε στο τέλος να κρατήσει τα δάκρυά του, όταν του μίλησα για τον πατέρα του. Τελικά, ο κ. Σαμαράς έστειλε την περιβόητη επιστολή. Έχετε υπολογίσει πόση ζημιά έκανε στην κομματική βάση της Ν.Δ.; «Άλλο η επιστολή που έστειλε ο κ. Σαμαράς και άλλο να υπογράψει ένα κείμενο καθ’ υπαγόρευση, όπως ορισμένοι κύκλοι της Ε.Ε. αξίωναν. Αυτό που έχει σημασία είναι ότι ο κ. Σαμαράς στο κείμενό του επισημαίνει πως δεσμευόμαστε για τους δημοσιονομικούς στόχους του προγράμματος, αλλά, ταυτόχρονα, καταγγέλλει την πολιτική που ακολουθήθηκε μέχρι τώρα ότι είναι μια πολιτική που απέτυχε στην εφαρμογή της και ζητάει ξεκάθαρα την εφαρμογή αναπτυξιακής πολιτικής για την Ελλάδα, όπως αυτό συζητιέται στην Ευρώπη. Η βάση του κόμματος δικαιολογημένα ανησυχεί, αλλά με νηφαλιότητα και ψυχραιμία θα αξιολογήσει το εγχείρημα Σαμαρά και θα τον δικαιώσει, γιατί ο πρόεδρος δεν έσκυψε το κεφάλι. Δεν κιότεψε!» 140 crash Δεκέμβριος/2011

Ανδρέας Λυκουρέντζος

”

crash

Ο Σαμαράς δικαίωσε τους κόπους του λαού να μείνει στην Ε.Ε.

”

Συνέντευξη στον Γιώργο Ανδρουτσόπουλο

Δεν έσκυψε το κεφάλι. Άλλο η επιστολή που έστειλε και άλλο ένα κείμενο καθ’ υπαγόρευση, όπως αξίωναν ορισμένοι κύκλοι της Ευρώπης

140_145_LIKOURETZOS 12/2/11 2:53 AM Page 141

▲ ▲

Όντως, έχει δημιουργηθεί ένα άσχημο κλίμα στη βάση του κόμματος. Μπορεί τώρα να σηκώσει ο κομματικός μηχανισμός στην πλάτη του τις εκλογές; «Ο κομματικός μηχανισμός εμπνέεται από την αλήθεια. Από μια τίμια εξήγηση της ηγεσίας με τα στελέχη, με την εκλογική βάση. Εμείς μπήκαμε στην όλη υπόθεση την ώρα που κινδύνεψε το ευρωπαϊκό κεκτημένο της Ελλάδας και διασώσαμε τη συμμετοχή της χώρας μας στη ζώνη του ευρώ και στην Ε.Ε. Στην καταστροφή μάς οδήγησε ο Γιώργος Παπανδρέου. Ο Αντώνης Σαμαράς αμύνθηκε, υπερασπίστηκε και δικαίωσε τους κόπους του ελληνικού λαού να παραμείνει στην Ε.Ε. Με τη σημαία, λοιπόν, της αλήθειας θα κινητοποιήσουμε τη βάση, γιατί οι Ελληνίδες και οι Έλληνες γνωρίζουν ότι το ευρωπαϊκό κόμμα στην πατρίδα μας είναι μόνο η Ν.Δ.» Με τη συγκυβέρνηση, όμως, έπεσαν οι διαχωριστικές γραμμές με τον ΛΑΟΣ; «Η μεταβατική κυβέρνηση του κ. Παπαδήμου σε καμιά περίπτωση δεν είναι συγκυβέρνηση. Συγκυβέρνηση θα υπήρχε αν τα κόμματα είχαν συμφωνήσει να εφαρμόσουν από κοινού ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα. Η κυβέρνηση Παπαδήμου είναι μεταβατική και ειδικού σκοπού: να ψηφίσει τη δανειακή σύμβαση, να καταβληθεί η 6η δόση, για να πληρωθούν μισθοί και συντάξεις αυτόν το μήνα, να ψηφιστεί ο προϋπολογισμός και, σύμφωνα με τις δεσμεύσεις των πολιτικών αρχηγών, να πάμε σε εκλογές. Άρα, δεν υπάρχουν ζητήματα σύγκρουσης μεταξύ των κομμάτων, γιατί δεν έχουν κληθεί να συμφωνήσουν σε κάποιο πρόγραμμα». Το γεγονός, πάντως, ότι η Ν.Δ., έστω και με το πιστόλι στον κρόταφο, αναγκάστηκε να στηρίξει τα νέα μέτρα, δεν σημαίνει ότι ήρθε και πιο κοντά στο κόμμα της κ. Μπακογιάννη; «Η Ν.Δ. παρέμεινε συνεπής στην αναπτυξιακή της στρατηγική. Είναι πολύ δύσκολο να εξευρεθούν ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές μεταξύ κομμάτων τα οποία υπηρετούν τις ίδιες αξίες. Αν υπάρχει ένα ζήτημα, αυτό δεν αφορά τη Ν.Δ. Αφορά εκείνους που αποφάσισαν από στρατιώτες της παράταξης να γίνουν στρατηγοί, χωρίς να διαθέτουν στρατηγική, χωρίς να ξέρουν πού θέλουν να πάνε και χωρίς να διαθέτουν στράτευμα. Κι αυτό είναι το ζητούμενο, γιατί, για να υπάρξεις ως στρατηγός, θα πρέπει να διαθέτεις και στρατό που να σε εμπιστευτεί για να τον οδηγήσεις και να είσαι ο ηγέτης του». Δεν σας προβληματίζουν οι δημοσκοπήσεις, που δείχνουν ότι, παρά την πτώση του ΠΑΣΟΚ, δεν παίρνει κεφάλι η Ν.Δ. για ποσοστά αυτοδυναμίας; «Οι δημοσκοπήσεις δεν είναι εκλογές! Πάντοτε λειτουργούν ως εργαλεία ανάλυσης. Μας προβληματίζει, πράγματι, το γεγονός ότι ο ελληνικός λαός δεν έχει πειστεί ακόμη για το ποια πολιτική είναι αναγκαία κάτω από αυτές τις δυσμενείς περιστάσεις. Γιατί πολλοί συμπατριώτες μας εξακολουθούν να πιστεύουν τους μύθους και τις ουτοπίες του σοσιαλισμού, του κρατισμού και, Δεκέμβριος/2011

crash 141

140_145_LIKOURETZOS 12/2/11 2:53 AM Page 142

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Αν υπάρχει ένα ζήτημα, αυτό δεν αφορά τη Ν.Δ. Αφορά εκείνους που αποφάσισαν από στρατιώτες της παράταξης να γίνουν στρατηγοί, χωρίς να διαθέτουν στράτευμα

”

▲ ▲

γενικά, όλης αυτής της πολιτικής κουλτούρας που μας οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα. Κι αν υπάρχει ιδεολογική παρεξήγηση στην Ελλάδα, οφείλεται στο γεγονός ότι, ενώ η χώρα μας πήρε το δρόμο του ευρωπαϊκού προσανατολισμού και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, οι κυβερνήσεις και οι κοινωνικοί εταίροι λειτουργούσαν όλα αυτά τα χρόνια υπό το βάρος των ψυχώσεων και του δογματισμού της Αριστεράς. Δηλαδή, ενώ θα έπρεπε να πάρουμε το δρόμο του ορθολογισμού, της πειθαρχίας, της φιλελευθεροποίησης και της αναδιοργάνωσης του κράτους, στην Ελλάδα οικοδομούσαμε κρατισμό, υπηρετούσαμε τα συμφέροντα των συντεχνιών και, δυστυχώς, καμιά κυβέρνηση δεν ξέφυγε από αυτή την πορεία. Υπηρετήσαμε κι εμείς, δυστυχώς, τον κρατισμό, συναντώντας βέβαια τις μεγάλες αντιστάσεις όλων εκείνων που σήμερα ζητούν από τη Ν.Δ. να φανεί συναινετική, να στηρίζει τα μέτρα και ήταν εκείνοι που εμπόδιζαν τη Ν.Δ., ως κυβέρνηση από το 2004 μέχρι το 2009, να κάνει αλλαγές και μεταρρυθμίσεις. Ποιοι ήταν εκείνοι που εμπόδιζαν τη συνεργασία με τους Κινέζους στα λιμάνια; Ποιοι έλεγαν ότι θα επανακρατικοποιήσουν την Ολυμπιακή και τον ΟΤΕ; Ο κ. Παπανδρέου δεν ήταν επικεφαλής της πορείας της ΓΣΕΕ και της ΑΔΕΔΥ έξω από τη Βουλή για να μην περάσει το ασφαλιστικό; Θα μου πείτε πως κάνω παρελθοντολογία, αλλά κάθε άλλο. Είναι πρόσφατη ιστορία. Είναι πρόσφατη εμπειρία και ζητώ από τους πολίτες να βγάλουν τα συμπεράσματά τους και να στηρίξουν τη Ν.Δ., γιατί είναι, πραγματικά, το κόμμα που εισηγείται τη στρατηγική της ανάπτυξης, της ελεύθερης οικονομίας και των διαρθρωτικών αλλαγών». Παρατηρείται, όμως, και μια αύξηση των ποσοστών της Αριστεράς. Θεωρείτε ότι αυτό μπορεί να απειλεί την πιθανότητα αυτοδυναμίας της Ν.Δ.; «Θεωρώ ότι η ψήφος στα κόμματα της Αριστεράς είναι “τυφλή” επιλογή! Είναι ψήφος που θα προέρχεται από την αβεβαιότητα και την απόγνωση των πολιτών, αλλά είναι μια εσφαλμένη επιλογή. Εξάλλου, γι’ αυτή την πορεία της χώρας μας η Αρι142 crash Δεκέμβριος/2011

στερά είναι υπεύθυνη, άσχετα αν δεν κυβέρνησε ποτέ! Οι αξίες της Αριστεράς έχουν κυριαρχήσει στην Ελλάδα. Οι σοσιαλιστικού χαρακτήρα επιλογές επιβλήθηκαν. Και να σας δώσω ένα απλό παράδειγμα: Γιατί να μην έχουμε ιδιωτικά μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια στη χώρα μας και να σπουδάζουν τα παιδιά μας στο εξωτερικό και να μην είναι η Ελλάδα ο τόπος προορισμού για μεταπτυχιακά , για διδακτορικά, για σπουδές; Αν, λοιπόν, σήμερα παρακολουθήσει κανείς την Αριστερά, θα δει ότι αυτό το οποίο προσφέρει είναι μόνο άχρηστη άρνηση. Αρνείται τα πάντα, δεν δημιουργεί και οδηγεί τον τόπο σε τραγικά αδιέξοδα». Καλά όλα αυτά που, αν και είναι θέματα της πρόσφατης ιστορίας μας, φέρουν θύμησες από τα παλιά, αλλά ήταν ώρα να γυρίσουμε στο αύριο, που έχει φόντο τις επικείμενες εκλογές, οι οποίες, όπως δείχνουν, δεν είναι και τόσο μακριά, ώστε τα κόμματα να εφησυχάζουν. Ιδιαίτερα, μάλιστα, που όλοι έχουν λόγο και άποψη και τη λένε χωρίς να αναλογίζονται τη ζημιά που μπορεί να κάνουν. Με την εκλογή του Αντώνη Σαμαρά στην αρχηγία είχε δημιουργηθεί μια ψυχική ανάταση στη βάση της Ν.Δ. Από εκεί και πέρα, όμως, βλέπουμε τέλμα στη λειτουργία των κομματικών οργανώσεων. Πώς το εξηγείτε αυτό; «Ο Αντώνης Σαμαράς πέτυχε να αναθερμάνει το ενδιαφέρον των κομματικών στελεχών για το κόμμα, αλλά και να αναθερμάνει την πίστη τους στις αξίες και στην ιδεολογία της παράταξης. Κι αυτό είναι ένα σημαντικό επίτευγμα, όταν το κόμμα βγήκε από μια περίοδο που λειτούργησε περισσότερο ως ένα κόμμα που μπορούσε να διαχειριστεί τη διακυβέρνηση και λιγότερο να υπηρετήσει έναν ιδεολογικό στόχο, ένα όραμα. Όντως, είναι μια επιτυχία αυτό του κ. Σαμαρά, που μας έβαλε να ξαναπιστέψουμε σ’ αυτό που μας ενώνει, που είναι οι ιδέες μας και οι αξίες μας. Βέβαια, αυτό δεν είναι αρκετό. Για να μπορέσουμε να συνεγείρουμε την ελληνική κοινωνία, κάτω απ’ αυτές τις δυσμενείς οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που βρισκόμαστε, χρειάζεται περισσότερη δουλειά από τις κομματικές οργανώσεις. Χρειάζεται περισσότερη δουλειά από εμένα τον ίδιο και τους άλλους γραμματείς του κόμματος, προκειμένου να εμπνεύσουμε στα στελέχη μας και να κινητοποιήσουμε τις δυνάμεις μας και να δημιουργήσουμε περισσότερες συμμαχίες με τους κοινωνικούς εταίρους και με τη νεολαία, να προβάλουμε τις προτάσεις μας και, βεβαίως, χρειάζεται ακόμα περισσότερη δουλειά στους τομείς όπου παράγεται το κυβερνητικό μας πρόγραμμα, παράγεται η πρόταση διακυβέρνησης. Δεν έχουν, βέβαια, όλα αυτά ολοκληρωθεί. Εξάλλου, ο χρόνος είναι μικρός, καθώς δεν πέρασαν παρά μόνο δύο χρόνια από τότε που χάσαμε τις εκλογές και, παρά τα έμπειρα στελέχη και την ανανέωση που διαθέτει το κόμμα, χρειάζεται ακόμη περισσότερη δουλειά. Είμαι, πάντως, ως γραμματέας της Ν.Δ., αισιόδοξος, καθώς πιστεύω ότι θα μεγιστοποιήσουν την απόδοσή τους τα κομ-

140_145_LIKOURETZOS 12/2/11 2:53 AM Page 143

Δεν υπάρχουν στη Ν.Δ. παράκεντρα κομματικής εξουσίας. Η Ν.Δ. διαθέτει παραταξιακή παράδοση. Όσοι εκφεύγουν των κανόνων αυτής της παράδοσης εκφεύγουν των αρχών του κόμματος

Για την πορεία της χώρας μας η Αριστερά είναι υπεύθυνη, άσχετα αν δεν κυβέρνησε ποτέ. Οι αξίες της Αριστεράς έχουν κυριαρχήσει στην Ελλάδα

”

συμβεί και πως εκείνοι, ως καινούργιοι, θα σώσουν τον τόπο. Η θέση σας απέναντί τους; «Σωστά, έχουμε εντοπίσει τέτοιες περιπτώσεις. Σε αυτούς, λοιπόν, απαντώ ότι αυτές οι συμπεριφορές εκφεύγουν των κανόνων της παραταξιακής παράδοσης και θα εκπλαγούν δυσάρεστα ορισμένοι, όταν θα διαπιστώσουν πως δεν θα συμπεριληφθούν στα ψηφοδέλτια. Όλοι κρινόμαστε και κρινόμαστε από τον αρχηγό και τα κομματικά μας όργανα. Ο κ. Σαμαράς επιθυμεί μια Κοινοβουλευτική Ομάδα ενωμένη, να πιστεύει στην αποστολή της και να στηρίζει την αυτοδύναμη κυβέρνηση της Ν.Δ. Νοσηρά φαινόμενα δεν τα εγκρίνει, δεν τα υιοθετεί και έχει την αποφασιστικότητα να τα τιθασεύσει. Επιμένω, λοιπόν. Δεν υπάρχουν δεδομένοι υποψήφιοι και δεν υπάρχουν κομμένοι απ’ όσους συμμετείχαν στους προηγούμενους συνδυασμούς, είτε είναι βουλευτές είτε απλώς υποψήφιοι βουλευτές». Ωστόσο, στην εποχή μας, που έχουν μπλέξει με τις σχέσεις των… ισμών, είναι καιρός να ξεκαθαρίσουν τα κόμματα την ιδεολογική τους ταυτότητα και τον κ. Λυκουρέντζο τον έθεσα ενώπιον της ευθύνης για να προσδιορίσει την ιδεολογική «ταυτότητα» της Ν.Δ. Με τόσα που ακούνε και βλέπουν οι πολίτες μάλλον έχουν μπερδευτεί. Μπορείτε να προσδιορίσετε τώρα τις ιδεολογικές και πολιτικές διαφορές της Ν.Δ. και με ποια κόμματα; «Η Ν.Δ., ευτυχώς, μέχρι σήμερα δεν βρέθηκε στην ανάγκη να αναθεωρήσει την ιδρυτική της διακήρυξη. Παραμένει ένα φιλελεύθερο, δημοκρατικό και, παράλληλα, λαϊκό κόμμα, όπου εκπροσωπούνται όλες οι κοινωνικές κατηγορίες του ελληνικού λαού και όλοι έχουν θέση και δυνατότητες εξέλιξης. Προσωπικά, εγώ είμαι ένα από τα παραδείγματα της Ν.Δ. Επίσης, η Ν.Δ. αναγνωρίζει τη θεσμική παρέμβαση του κράτους όπου αυτό απαιτείται, για να ρυθμίζει τις αρνητικές επιπτώσεις της λειτουργίας της αγοράς, οι οποίες εκδηλώνονται και αποτελούν και τα μειονεκτήματα της φιλελεύθερης οικονομίας σε ορισμένες περιπτώσεις. Ιδεολογικές διαφορές με άλλα κόμματα, τα οποία υπάρχουν στον ευρύτερο φιλελεύθερο χώρο, είναι δύσκολο να εξευρεθούν. Αυτό που

▲ ▲

ματικά όργανα και τα στελέχη που συμμετέχουν σ’ αυτά και στο τέλος θα πετύχουμε μια σημαντική εκλογική νίκη με αυτοδυναμία της Ν.Δ.» Ανεξάρτητα από τις τελευταίες δηλώσεις Χατζηγάκη, που τον οδήγησαν στη διαγραφή, για παράκεντρα κομματικής εξουσίας μιλάνε και πολλά άλλα στελέχη της Ν.Δ., άσχετα αν δεν το λένε πάντα δημόσια. Ποια είναι η τοποθέτησή σας; «Δεν υπάρχουν στη Ν.Δ. παράκεντρα κομματικής εξουσίας. Προσφέρονται για συζητήσεις κάποιες γνώμες στελεχών, οι οποίες, όμως, δεν είναι μόνο διαφορετικές, αλλά προδιαθέτουν και για άλλο ένα κλίμα αντιπαραθέσεων, χωρίς να υπάρχει λόγος. Ο πρόεδρος το εξήγησε ορθά και κοφτά: “Περαιτέρω, καμιά τέτοια συμπεριφορά δεν γίνεται ανεκτή μέσα στο κόμμα”. Κι αυτό, γιατί, χωρίς στην πραγματικότητα να ισχύουν όσα μου είπατε, προσφέρονται για εντυπώσεις. Και οι εντυπώσεις βλάπτουν τη Ν.Δ. Και κυρίως βλάπτουν περισσότερο τη Ν.Δ. εκείνοι που αναφέρονται στο όνομα του προέδρου. Κι αυτοί οφείλουν να είναι περισσότερο συγκρατημένοι και περισσότερο προσεκτικοί στον τρόπο με τον οποίο πολιτεύονται. Είναι ανεπίτρεπτο. Η Ν.Δ. διαθέτει παραταξιακή παράδοση. Όσοι εκφεύγουν των κανόνων αυτής της παράδοσης, λυπάμαι, αλλά θα πω ότι εκφεύγουν των αρχών του κόμματος στο οποίο επιθυμούν να ανήκουν!» Θα τηρηθεί η δέσμευση του κ. Σαμαρά για το «τέλος στα τζάκια»; Δηλαδή, δεν θα δούμε στα ψηφοδέλτια της Ν.Δ. γόνους πολιτικών; «Ο Αντώνης Σαμαράς, με ανοικτές διαδικασίες και με όσα ορίζει το Καταστατικό μας, έχει ήδη κινήσει τις διαδικασίες για την επιλογή των άξιων ανθρώπων τους οποίους χρειάζεται η παράταξη για να κερδίσει την εμπιστοσύνη της ελληνικής κοινωνίας. Πράγματι, μια “αρνητική ανάμνηση του παρελθόντος” ανατρέπεται, αλλά αυτό δεν μπορεί να λειτουργήσει ισοπεδωτικά και προσωπικότητες, ικανοί, μορφωμένοι και πετυχημένοι άνθρωποι, που τιμούν το όνομα της οικογένειάς τους, να αποκλειστούν από τα ψηφοδέλτια. Χρειαζόμαστε όλους όσοι αγαπούν την πατρίδα, θέλουν να προσφέρουν στον τόπο, να υπηρετήσουν την παράταξη και, στο κάτω κάτω της γραφής, θα έρθουν κοντά μας μέσω της λαϊκής ετυμηγορίας. Οι πολίτες ας αποφασίσουν ποιους θέλουν να τους εκπροσωπήσουν! Θέλω, όμως, εδώ να προσθέσω και το εξής: Ζητώ από τους πολίτες, ως γραμματέας του μεγαλύτερου σήμερα κόμματος της χώρας, να ψηφίσουν τον πολιτικό για τον οποίο αισθάνονται περηφάνια! Αυτή θα είναι η συμβολή τους σ’ αυτές τις εκλογές. Να μη συμβιβαστούν, να αξιολογήσουν αυστηρά, αλλά και δίκαια, και να επιλέξουν εκείνους για τους οποίους θα αισθάνονται περήφανοι. Τότε θα έχει γίνει το ουσιαστικό βήμα της επανεκκίνησης της πολιτικής». Πάντως, έχουν εμφανιστεί φαινόμενα από κομματικά στελέχη, που επιθυμούν να είναι υποψήφιοι στις εκλογές, να εκδηλώνουν συμπεριφορές σε βάρος βουλευτών, κατηγορώντας τους ότι αυτοί φταίνε για ό,τι έχει

Δεκέμβριος/2011

crash 143

140_145_LIKOURETZOS 12/2/11 2:53 AM Page 144

Οι πολίτες να μη συμβιβαστούν και να ψηφίσουν όσους τους κάνουν περήφανους!

”

Με τη σημαία της αλήθειας θα κινητοποιήσουμε τη βάση, γιατί οι Ελληνίδες και οι Έλληνες γνωρίζουν ότι το ευρωπαϊκό κόμμα στην πατρίδα μας είναι μόνο η Ν.Δ.

”

▲ ▲

σχεδιάζει κανείς, με βάση τις αξίες τις οποίες υπηρετεί, είναι η προγραμματική πρόταση και σ’ αυτή διαφορές υπάρχουν με πολλά άλλα κόμματα και κυρίως του σοσιαλιστικού χώρου. Δηλαδή, δεν πρέπει να ξεχνάμε πως τα κόμματα έχουν ταυτότητα. Δεν έχει έρθει ακόμη το τέλος των ιδεολογιών. Κυριάρχησαν οι φιλελεύθερες ιδέες σε όλο τον κόσμο, αλλά το τέλος των ιδεολογιών δεν ήρθε ποτέ. Υπάρχουν και κομμουνιστές και σοσιαλιστές και δογματικοί σοσιαλιστές και φιλελεύθεροι και νεοφιλελεύθεροι. Υπάρχουν όλες οι ιδεολογίες. Σημασία έχει οι πολίτες να επιλέγουν την ιδεολογία και το κυβερνητικό πρόγραμμα που μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες του τόπου την ώρα που καλούνται στην κάλπη». Τελικά και επιγραμματικά, ποια είναι σήμερα η ταυτότητα της Ν.Δ.; «Η Ν.Δ. είναι και σήμερα η παράταξη που ίδρυσε ο αείμνηστος Κωνσταντίνος Καραμανλής και δεν έχει υποστεί ιδεολογικές αλλοιώσεις. Παραμένει πιστή στην ιδρυτική της διακήρυξη, που ήταν ένα εμπνευσμένο κείμενο για την εποχή του 1974. 144 crash Δεκέμβριος/2011

Ωστόσο, παρακολουθούμε τις εξελίξεις. Έχουμε προσαρμόσει τις αξίες μας στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, μελετούμε τις διεργασίες που συμβαίνουν στους θεσμούς της Ε.Ε. και οπωσδήποτε μας επηρεάζουν. Παρακολουθούμε τις τεχνολογικές εξελίξεις και προσαρμόζουμε ανάλογα το πρόγραμμά μας, ώστε η Ν.Δ. να είναι πάντοτε ένα σύγχρονο κόμμα, χωρίς ποτέ να πάψει να είναι το λαϊκό κόμμα της Ελλάδας. Να παραμένει το κόμμα τις κάθε Ελληνίδας και του κάθε Έλληνα. Και ο εργαζόμενος και ο αγρότης και ο μικρομεσαίος και ο επιχειρηματίας μπορεί να ελπίζει στη Ν.Δ. Είναι, με απλά λόγια, το κόμμα των νοικοκυραίων, των ανθρώπων που πονάνε την πατρίδα». Άφησα στο τέλος κατά μέρος την πολιτική και σκέφτηκα να δω από κοντά και την ανθρώπινη διάσταση του κ. Λυκουρέζου, του «γιου του κλητήρα», όπως ο ίδιος καυχιέται όταν το λέει, που πάλεψε για να σπουδάσει, αλλά και για να ζήσει ως βιομηχανικός εργάτης στην ΕΑΒ, μέχρι που καταξιώθηκε στην πολιτική κι έφτασε σε ψηλά σκαλοπάτια της κομματικής ιεραρχίας.

Είσαστε γιος ενός κλητήρα –και καμαρώνετε γι’ αυτό– του υπουργείου Παιδείας. Πώς νιώσατε όταν περάσατε το κατώφλι του υπουργείο ως υφυπουργός; «Τώρα με συγκινείτε! Όταν πέρασα την πόρτα του υπουργείου και συνειδητοποίησα το τι συνέβαινε εκείνη τη στιγμή, πραγματικά, συγκινήθηκα κι έδωσα και μια υπόσχεση στον εαυτό μου: να περνώ πάντα από την κεντρική πόρτα του υπουργείου, να ομιλώ στους συναδέλφους του πατέρα μου και να τιμήσω με τη δουλειά μου το γεγονός ότι είχα φτάσει ως πολιτική εξουσία στο υπουργείο. Ήταν μια συγκλονιστική εμπειρία. Θέλω να πιστεύω ότι με τη δουλειά που κάναμε μαζί με τους άλλους συναδέλφους μου εκεί και την υπόσχεση κράτησα και έργο επιτελέσαμε. Και αυτό που ακόμη και σήμερα με συνοδεύει από τότε είναι ο καλός λόγος όλων αυτών που συνεργαστήκαμε ή σε κάθε σημείο της χώρας που βρεθήκαμε, όπου συνάντησα εκπαιδευτικούς, μαθήτριες και μαθητές και γονείς, καθώς πήγα, ως υφυπουργός, σε όλη τη συνοριακή γραμμή της χώρας, έφτασα σε χωριά με τρεις μαθητές κι ένα δάσκαλο, όπως στους Αρκούς, στους Λειψούς, στο Αγαθονήσι, στις Άνω Κλεινές Φλωρίνης, στο φυλάκιο Νίκης, στο σχολείο που είναι εκεί κοντά…» Μπορεί να έχετε μεγαλώσει μέσα στο κόμμα, αλλά έχετε φτάσει σε ένα από ψηλότερα σκαλοπάτια στην κλίμακα της κομματικής ιεραρχίας. Πιστεύατε ποτέ σ’ αυτή σας την εξέλιξη; «Πίστευα απόλυτα και ειλικρινά ότι η Ν.Δ. δεν εμποδίζει τον οποιονδήποτε να εξελιχθεί. Ευτύχησα να έχω εξαιρετικούς, κατά καιρούς, συναγωνιστές, με τον αγώνα των οποίων έφτασα σ’ αυτές τις διακρίσεις. Πολλοί από τους φίλους μου αξίζουν περισσότερο από εμένα, αλλά πήραν το δύσκολο δρόμο της ζωής κι έφυγαν από την πολιτική. Μου λείπουν αυτοί οι άνθρωποι. Συμφοιτήτριες και συμφοιτητές μου φλογισμένοι με πίστη στις φιλελεύθερες αξίες, στον ιδρυτή μας Κωνσταντίνο Καραμανλή και στους μετέπειτα αρχηγούς. Σήμερα όλους αυτούς μας έχει ενώσει ο Αντώνης Σαμαράς και πιστεύουμε πως είναι ο αυριανός που θα ανοίξει τη νέα περίοδο για τη χώρα, τη νέα μεταπολίτευση στην Ελλάδα. Είναι ο αρχηγός που μας καλεί σε μια καινούργια συστράτευση, γιατί χρωστάμε αυτή η γενιά να ξεπληρώσουμε το χρέος εκείνων που την πλήγωσαν. Και θα το ξεπληρώσουμε εμείς της Ν.Δ.»

140_145_LIKOURETZOS 12/2/11 2:53 AM Page 145

146_151_SUNENTEUKSH DHMARAS 12/2/11 3:03 AM Page 146

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

αθισμένοι στο καφενεδάκι, την «Πα λιά Βουλή», δίπλα στην … πραγματική Παλιά Βουλή και το άγαλμα του Κολοκοτρώνη, μια καθαρά δημοσιογραφική γειτονιά των περασμένων δεκαετιών που κυρίως λόγω της γειτνίασης με τα γραφεία του «Βήματος» και των «Νέων» έσφυζε από ζωή και… ειδήσεις της ημέρας, ο Γιάννης Δημαράς κι εγώ είχαμε πιάσει την κουβέντα περιμένοντας το φωτογράφο μας, τον Βαγγέλη Ρασιά, που είχε «κολλήσει» στην κίνηση. «Τώρα κάθομαι κοντά σου για να κάνουμε τη συνέντευξη, ενώ θα έπρεπε να πηγαίνω για να πάρω την κόρη μου από την προπόνηση», λέει ο Γιάννης. Δεκατεσσάρων χρονών σήμερα, με ύψος 1,80 μ., παίζει βόλεϊ και είναι πάρα πολύ καλή η Ειρηνούλα που παίζει στον Ηλυσιακό. Ο μικρός του γιος, ο Αλέξανδρος, είναι κι αυτός αθλητής. «Πρώτος στον αθλητισμό και τελευταίος στα μαθήματα», λέει. Ένας ταλαίπωρος μετανάστης, πλανόδιος «πωλητής» κάποιων πραγμάτων –πιθανότατα άλλου είδους κάθε μέρα– μας πιέζει φορτικά να αγοράσουμε χαρτομάντιλα. «Σας παρακαλώ… σας παρακαλώ» είναι ο τρόπος που προσπαθεί ο Γιάννης Δημαράς να τον αποτρέψει, αλλά αυτός επιμένει. Του ξαναβάζει τη φωνή. Και μετά μετανιώνει. «Τι να κάνω; Όπως με προσβάλλει, έτσι τον προσβάλλω, τι να κάνω;» Αθλητής στα νιάτα του, ο Δημαράς «ξαναγυρίζει» στη σκέψη της κόρης του και αναπολεί: «Το μυστικό είναι στα πόδια. Γι’ αυτό δεν έχω γόνατα τώρα. Τα πόδια είναι τα αμορτισέρ». Του αφηγούμαι πώς έπαθα κι εγώ ζημιά στο ισχίο παίζοντας μπάσκετ σ’ ένα φιλικό αγώνα με αντίπαλο τον… Γιώργο Παπανδρέου και ξεσπάει σε γέλια. «Σου έκανε ζημιά; Εκτός από την Ελλάδα και σ’ εσένα;» Η συνέντευξη έχει αρχίσει από… μόνη της.Έχω σημειώσει δυο-τρεις φράσεις του των τελευταίων ημερών και του ζητάω να τις σχολιάσει. «Μάθαμε από τα λάθη μας και συνεχίζουμε το δύσκολο αγώνα». «Ε, αυτό είναι η διδαχή των πατεράδων μας. Και του δικού σου και του δικού μου. Η μεγαλύτερη και πιο γενναία πράξη του ανθρώπου είναι να παραδεχτεί τα λάθη του. Αλλά θα είναι επίορκος αν την παραδοχή αυτή δεν τη διορθώσει». Αναφέρεσαι σε λάθη που έκανες πριν από την ανεξαρτητοποίησή σου ή και μετά; «Μιλώ για τα λάθη των οποίων το χρέος αναλαμβάνω και στην κοινωνική, ιδιωτική μου ζωή και στην πολιτική μου ζωή. Μετά που έφυγα από το ΠΑΣΟΚ… δεν νομίζω. Ξεκινήσαμε κάτι ως κοινό στόχο αναφοράς, όπως φαίνεται και έχει αποδειχθεί, “στο δρόμο” χάλασε, δεν θέλω να κρίνω πρόσωπα τώρα. Μας κρίνει όλους ο κόσμος. Ό,τι συμβεί στη συνέχεια, καλοδεχούμενο θα είναι». Δεν θεωρείς ότι μέχρι σήμερα η ζωή τουλάχιστον σε έχει δικαιώσει; Υπήρξες άριστος αθλητής, αναγνωρισμένος δημοσιογράφος, αξιόλογος βουλευτής, δεν θεωρείς 146 crash Δεκέμβριος/2011

Γιάννης Δημαράς

”

crash

Ο Γιώργος είναι σε εντεταλμένη υπηρεσία κατά της πατρίδας

Συνέντευξη στον Δημήτρη Κωνσταντάρα

”

Σήμερα ζούμε το Δ’ Ράιχ

146_151_SUNENTEUKSH DHMARAS 12/2/11 3:03 AM Page 147

Δεκέμβριος/2011

crash 147

146_151_SUNENTEUKSH DHMARAS 12/2/11 3:04 AM Page 148

”

Καθισμένος στη βάση του αδριάντα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, έξω απ’ την Παλιά Βουλή, ο Γιάννης Δημαράς, ομολογεί ότι το Άρμα Πολιτών δεν έχει καθόλου οικονομικούς πόρους 148 crash Δεκέμβριος/2011

ότι είσαι δικαιωμένος; «Ναι… αισθάνομαι ότι δικαιώθηκα και για όλα αυτά είμαι ευτυχής, αλλά το στοίχημα και η προσπάθεια και ο αγώνας συνεχίζονται. Και σε αυτόν τον αγώνα θα υπάρξουν και στιγμές πίκρας και στιγμές ικανοποίησης. Μακάρι να συναντηθώ με τις στιγμές της ικανοποίησης. Η πολιτική είναι πολύ σκληρή υπόθεση, κυρίως γιατί πολλοί από εμάς δεν γνωρίζουμε ούτε δολιχοδρομίες ούτε προβοκάτσιες ούτε περίεργες συμπεριφορές. Προσπαθώ να τα αποφύγω και τα αρνούμαι. Από κει και πέρα, ό,τι συμβεί στη συνέχεια, καλοδεχούμενο θα είναι. Εάν αποδοκιμαστεί αυτή μου η προσπάθεια από τον ελληνικό λαό, θα έχουμε πάρει ακόμα ένα μάθημα στη ζωή μας. Και θα είναι σεβαστό». Οι δημοσκοπήσεις, δεν σας βάζουν στη Βουλή. Εάν αυτό συνεχιστεί μέχρι και την περίοδο των εκλογών, εξετάζεις το ενδεχόμενο να συνεργαστείς με κάποιον; Εκπροσωπείς ένα κομμάτι του λαού αυτή τη στιγμή. Θα έρθουν ίσως να σου χτυπήσουν την πόρτα… «Έχει γίνει ήδη. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι συνεχίζεται κάτι. Εξομολογούμαι όμως με τον καθαρό και έντιμο τρόπο μου που μπορείς να εκτιμήσεις: Έγινε και γίνεται μια προσπάθεια για έναν ενιαίο χώρο. Η προσπάθεια αυτή (από την οποία δεν αποχώρησα, ούτε εχθρικά την αντιμετώπισα) ήταν καθαρά να υπάρξει ένας κοινός χώρος όλου αυτού του κοινωνικού μετώπου, που δεν χρειάζεται όμως ταυτότητες κομματικές. Έχει δικαίωμα και λόγο στη ζωή. Πρέπει να βρεθεί σε μια συνάντηση τέτοια αλλά στη βάση κάποιων αρχών και κανόνων. Θα τα υπηρετούσε αυτά όλα και θα μπορούσε να παρέμβει ενωμένη σε αυτό το πολιτικό σύστημα». Του επισημαίνω ότι κάτι «τέτοιο» στη σημερινή συγκυρία ευνοείται από την κοινωνία. Συμφωνεί. «Ναι, ευνοείται. Γι’ αυτό η προσπάθειά μου και η επιθυμία μου και ήταν και είναι να συμβεί κάτι τέτοιο. Αντικειμενικά όμως, ορθολογικά, ρεαλιστικά δεν γίνεται. Όχι γιατί ο Γιάννης δεν θέλει. Δεν γίνεται γιατί οι δυνάμεις που υπάρχουν γύρω σ’ αυτόν το χώρο δεν μπορούν να συνομιλήσουν μεταξύ τους». Ξημέρωσε ήδη μια καινούργια μέρα. Του αναφέρω μια φράση που μου είπε πρόσφατα μια πολύ γνωστή προσωπικότητα του πολιτικού χώρου, ότι δηλαδή «ήδη ξημέρωσε μια νέα ημέρα, αλλά δεν το ’χουν πάρει χαμπάρι». «Αυτό είναι αλήθεια. Το πιστεύω κι εγώ. Το προσυπογράφω. Αλήθεια είναι. Το θέμα είναι πώς αυτή η νέα μέρα θα αποτυπωθεί την επομένη των εκλογών. Έτσι αποδεικνύεται σωστή η ρήση του Φλωράκη ότι “η κάλπη είναι γκαστρωμένη”. Αλλά και το πόσο… γκαστρωμένη είναι η νύχτα και οι καιροί μας». Δεύτερη φράση του που έχω σημειώσει: « Η κυβέρνηση αυτή είναι καταδικασμένη να αποτύχει». «Ασφαλώς. Όσο δεν έχει τη λαϊκή νομιμοποίηση μετά από εκλογές και όσο δεν έχει τη δημοκρατική νομιμοποίηση μετά από κανόνες που θέτει το Σύνταγμα, μοιραίο είναι να αποτύχει. Προφανώς

▲ ▲

Το σύνθημα του Ανδρέα που φώναζα στους δρόμους έγινε πραγματικότητα: «ΠΑΣΟΚ - ΛΑΟΣ στην εξουσία»

146_151_SUNENTEUKSH DHMARAS 12/2/11 3:04 AM Page 149

Η περαστική κυρία Ελένη και η... γυναίκα του Πάγκαλου Πίνοντας τον καφέ μας, στην «Παλιά Βουλή», λίγο πριν αρχίσουμε τη συνέντευξη, προέκυψε στη… ζωή μας η κυρία Ελένη. Περαστική. Φανατική «οπαδός» του Γιάννη Δημαρά και –τυχαία– γνωστή της μακαρίτισσας της μητέρας μου, ήρθε κατά πάνω μας, μας αγκάλιασε και άρχισε να μας μιλάει για αναμνήσεις της και εικόνες της παλιότερης ζωής της, αλλά και για τη δική της μητέρα, 99 χρόνων σήμερα. Μια αγνή, γνήσια, πραγματική,σημερινή Ελληνίδα που υποφέρει και τα βγάζει πέρα πολύ δύσκολα, μακριά από κόμματα και πολιτική, ήθελε να «τα πει» και να ζητήσει από το βουλευτή –αλλά κυρίως από τον άνθρωπο Δημαρά– να της κλείσει ραντεβού για να του μιλήσει. «Ελένη Χόρτη με λένε… έχω γιο ως εκεί πάνω, πολιτικό μηχανικό που θέλει να φύγει… θέλει να πάει στη Νέα Ζηλανδία… εκεί βρήκε δουλειά…» άρχισε να λέει και στα μάτια της βλέπαμε όλο το δράμα της σημερινής μάνας, που βρίσκεται απέναντι σε προβλήματα που δεν μπορεί να αντιμετωπίσει και που κινδυνεύει να «χάσει» το παιδί της, το «καμάρι» της, που, αν και επιστήμονας, πρέπει να φύγει από την Ελλάδα για να δουλέψει. Δυο τρία λόγια από τη δική της πολιτική σοφία: «Θα φτουρήσει αυτή η κυβέρνηση… δεν θα φτουρήσει… έτσι νομίζω… το ξέρω… το ξέρω… κοίταξε, αν δεν βγούμε στους δρόμους εμείς οι πολίτες. Βγήκαμε βέβαια, αλλά φτάνει; Για δες… τι γίνεται στην Ισπανία. Πώς θα φύγουνε αυτοί; Αυτό είναι

νει και βιβλίο. «Να πω και κάτι άλλο, που θυμάσαι κι εσύ και όλοι της γενιάς μας, με εκείνο το βιβλίο που είχα κάνει παλιά; Ένα σύνθημα τρομακτικό. “Εμπρός στον… έτσι που χάραξε ο… τέτοιος”. Και αναρωτιέμαι, μετά από τόσα χρόνια, από το ’80, ποιος είναι ο “έτσι” και ποιος είναι ο “τέτοιος”». Θέλω να του θέσω και την τρίτη πρόσφατη φράση του επί της οποία επιθυμώ το σχολιασμό του. Πριν από τις προγραμματικές δηλώσεις του κ. Παπαδήμου ο Γιάννης Δημαράς είχε δηλώσει: «Ο εντεταλμένος πρωθυπουργός, αφού έχει δηλώσει ότι δεν είναι πολιτικός, επί της ουσίας παραδέχεται την αδυναμία του να χειριστεί τα πολιτικά προβλήματα της χώρας». «Ασφαλώς. Ένας πρωθυπουργός μοιραία θα χρειαστεί να αντιμετωπίσει και πολιτικά προβλήματα. Αν το αποφύγει, δεν θα είναι πρωθυπουργός και επομένως θα αποδειχθεί ότι ήταν ένα φιάσκο όλο αυτό που έγινε, προκειμένου να εξυπηρετηθεί μια κατάσταση. Μα από τότε που πήγαμε σχολείο, Πανεπιστήμιο, που δουλέψαμε,

ξέρουμε ένα πράγμα: Τα οικονομικά θέματα και τα πολιτικά ζητήματα είναι απολύτως συνδεδεμένα μεταξύ τους. Δεν υπάρχει κάποιος εξουσιαστήςεπικυρίαρχος που θα λύσει τα οικονομικά προβλήματα ερήμην των πολιτικών». Του ζητώ να μου κάνει ένα χαρακτηρισμό της σημερινής κυβέρνησης. Ξεσπάει σε γέλια. «Θα μίλαγα σκληρά και δεν θέλω. Είναι ένας όρος συγκεκριμένος τον οποίο δεν θέλω να αναφέρω. Γιατί σέβομαι και τους ανθρώπους και τους θεσμούς και τα κόμματα. αλλά αυτό που λέγεται στην “πιάτσα” και που λέμε εμείς στην κοινωνία, έχει ένα συγκεκριμένο χαρακτηρισμό. Τον λέει και ο Γιώργος ο Τράγκας στις εκπομπές του». Μιλάς κάπου για «κυβέρνηση στην υπηρεσία των τραπεζιτών». Μα είναι αυτό ή είναι κυβέρνηση στην υπηρεσία του λαού για να κάμψει τους τραπεζίτες; Αυτοί λένε ότι θα βοηθήσει εμάς. Εσύ λες ότι θα βοηθήσει αυτούς; «Ναι. Υπό το κράτος εκβιασμών και μιας τρομοκρατίας που έχει επιχειρηθεί εδώ και καιρό, δεν μπορώ να ζήσω, σ’ το λέω αλήθεια. Μας

▲ ▲

στα χρόνια που θα ζήσουμε θα έχουμε κυβερνήσεις συνεργασίας αλλά μετά από εκλογές και την εντολή του ελληνικού λαού. Όχι μετά από μια απόφαση που παίρνουνε 3 άνθρωποι κλεισμένοι σε ένα γραφείο και επιβάλλεται αυτή η απόφασή τους. Αυτή είναι η ένστασή μου. Εκείνο που είπα στη Βουλή είναι ότι από τότε που υπηρετούσα τη δημοσιογραφία, ενταγμένος και σ’ έναν κοινωνικο-πολιτισμικό χώρο, δευτερευόντως πολιτικό, άκουγα ένα σύνθημα που με ενέπνεε και το πίστευα: “Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες”. Το άκουσα και μετά 30 χρόνια να το λέει ο κ. Καρατζαφέρης. Μαζί με μια… βόμβα “κρότου λάμψης” προκειμένου να αποκτήσει στήριξη και ψήφους από ένα χώρο κοινωνικοπολιτικό. Και το δεύτερο είναι το σύνθημα, που φώναζα κι εγώ στο δρόμο: “ΠΑΣΟΚ – ΛΑΟΣ στην εξουσία”. Και ξαφνικά, μετά από τόσα χρόνια, τα βλέπω μαζί… στην εξουσία. (Γελάει.) Τι σήμαινε όμως το ένα και τι το άλλο… να μας βοηθήσουνε οι καιροί! Θυμάται και κάτι άλλο, επίσης πριν από πολλά χρόνια, που είχε «εφεύρει» ο ίδιος και το είχε κά-

το θέμα… εγώ θέλω να με ενημερώσεις, Γιάννη μου… δεν θέλω να με καθησυχάζεις… αλλά αυτό δεν φτάνει. Εγώ ψηφίζω στο Κορωπί…στην Αγία Μαρίνα…» Της είπα κάτι για να πάρω μιαν αντίδραση: «Ε τότε να ψηφίσεις τη γυναίκα του Πάγκαλου». Και γέλασα για να ελαφρύνω την ατμόσφαιρα. «Μη γελάς έτσι… άντε τώρα… τι είναι αυτά που μου λες; Άντε μην αρχίσω και μιλάω και γι’ αυτήν. Κοντά 80 χρόνων είμαι κι έχω γυρίσει όλο τον κόσμο… όχι να μου λες γι’ αυτήν, που μας το παίζει κυρία… Άντε να μην πω… το θέμα είναι τι θα ΚΑΝΟΥΜΕ… σ’ το λέω, Γιάννη μου, γιατί είμαι πρόθυμη να έρθω… να βοηθήσω… Ξέρεις τι είναι να έχεις δουλέψει μια ζωή και να έχεις κάνει δυο σπιτάκια και να έρχεται τώρα ο άλλος και να θέλει να σου φάει το ένα; Και να θέλουν να φέρουν εδώ τους Ευρωπαίους, τα σκυλιά, και να κάνουν διακοπές, ενώ τα παιδιά μας να πάνε στο εξωτερικό για να δουλέψουν; Είναι απαράδεκτο…» «Να’ σαι καλά, κυρία Ελένη Χόρτη, μας έφτιαξες τη μέρα… Να ’σαι καλά και να τον κρατήσεις το γιόκα σου στην Ελλάδα και να δώσουμε όλοι μαζί τη μάχη». Συγκινημένος ο Γιάννης Δημαράς, μου φάνηκε ότι σήκωνε τα μάτια του ψηλά για να μη φανεί ότι ήταν υγρά. «Σκέφτηκα να πάω στο Σύνταγμα να κάνω απεργία πείνας», μας λέει φεύγοντας. «Αλλά δεν τους νοιάζει. Θα με αγνοούσαν. Τζάμπα θα πήγαινε».

Δεκέμβριος/2011

crash 149

146_151_SUNENTEUKSH DHMARAS 12/2/11 3:04 AM Page 150

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

λέγανε ότι αν δεν ψηφίσουμε το πρώτο μνημόνιο, δεν θα έχουμε να πληρώσουμε μισθούς και συντάξεις. Ψηφίστηκε το πρώτο μνημόνιο υπό το κράτος εκβιαστικού διλήμματος. Κακώς, αλλά έγινε. Ρωτώ: Πληρώθηκαν οι μισθοί; Πληρώθηκαν. Τα 108 δισ. που έλεγε ο Γιώργος δόθηκαν στην Ελλάδα; Βέβαια. Αλλά η Ελλάδα έχει εισπράξει από τα 108 περίπου 61, από τα οποία τα μισά δόθηκαν για αποπληρωμή τόκων. Άρα, το δίλημμα που είχαμε δεν ήταν ότι δεν είχαμε λεφτά για μισθούς, αλλά για να πάρουμε τα λεφτά ώστε να πληρώσουμε τους τόκους των δανείων. Μόνο που δεν το είπαν αυτό στο λαό. Και δεν λένε την αλήθεια. Η Ελλάδα χρησιμοποιήθηκε ως πειραματόζωο. Και κοίτα τι συμβαίνει τώρα στην καρδιά της Ευρωζώνης. Η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία είναι κι αυτές έτοιμες να μπουν στην ίδια διαδικασία. Η προσπάθεια της Γερμανίας να κυριαρχήσει στην Ευρώπη για άλλη μια φορά, με το ιμπεριαλιστικό γερμανικό τόξο υπάρχει. Και είναι ορατή. Υπάρχει. Σήμερα ζούμε το Δ΄ Ράιχ, που δεν είναι πολεμικό. Είναι οικονομικό». Χάρηκες που δεν ήσουν στο ΠΑΣΟΚ τότε που ο Γιώργος Παπανδρέου πήγε και «εξήγγειλε» στους Ευρωπαίους εταίρους το δημοψήφισμα; Τι θα ψήφιζες; Θα έφευγες; «Καταρχάς αυτή η ιστορία να επικαλεστεί ο κ. Παπανδρέου το δημοψήφισμα ήταν ό,τι χειρότερο μπορούσε να συμβεί στα πολιτικά δρώμενα της χώρας. Αυτό το δημοψήφισμα και άλλα πολλά που θα μπορούσαν να είχαν γίνει προβλέπονται από το Σύνταγμα, αλλά δεν έγιναν ποτέ. Ούτε επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ ούτε επί κυβερνήσεως Νέας Δημοκρατίας. Και αν ήμουν ακόμη στο ΠΑΣΟΚ, δεν θα είχα δίλημμα. Και τι θα πει “θα έφευγες”; Δεν έφυγα. Με διώξανε. Δεν μ’ ενδιαφέρουν πια οι τίτλοι και οι ονομασίες. Η ΕΡΕ έγινε Νέα Δημοκρατία. Η Ένωση Κέντρου έγινε ΠΑΣΟΚ. Έχω πρόβλημα αν θα έχω ταυτότητα που θα λέει ΠΑΣΟΚ ή Νέα Δημοκρατία; Δεν μ’ ενδιαφέρει. Ένα με ενδιαφέρει: Η κοινωνική, πολιτική και πολιτισμική μου καταγωγή είναι συγκεκριμένη, αυτήν υπηρετώ και γι’ αυτήν θα πεθάνω. Ο Γιώργος κατέστρεψε αυτό που λέγεται ΠΑΣΟΚ». Πιστεύεις ότι ο Γιώργος Παπανδρέου επιδιώκει να κρατήσει υπό τον έλεγχό του το ΠΑΣΟΚ; «Ο Γιώργος κατέστρεψε αυτό που λέγεται ΠΑΣΟΚ. Όχι το γραφειοκρατικό, κομματικό μηχανισμό στον οποίο βασίστηκε. Πρόδωσε την κοινωνία και τους απλούς ανθρώπους που στήριξαν το ΠΑΣΟΚ. Είτε δεν έχει καταλάβει τι έχει συμβεί είτε είναι εντεταλμένος να εξυπηρετήσει οικονομικά και άλλα συμφέροντα, είναι το ίδιο επικίνδυνος για την πατρίδα μου. Εγώ πιστεύω ότι είναι σε εντεταλμένη υπηρεσία. Το είπα και το ξαναλέω. Και την αίσθηση αυτή την έχει και ο ελληνικός λαός». Πώς τεκμηριώνεις αυτόν το συλλογισμό; «Κοίταξε κάτι: Μάρτιος 2011- ξεκίνησε η “ιστορία” με την Υεμένη. Πήγε στη Λιβύη, στην Τυνησία, μετακόμισε στο Μαρόκο, πήγε στην Αίγυπτο, ακολούθησε η δολιοφθορά στην Κύπρο, πήγε στη Συρία, έγιναν οι παραιτήσεις των στρατηγών στην Τουρκία, ήρθε η κυρία Κλίντον εδώ και στην 150 crash Δεκέμβριος/2011

Είμαι στα... φανάρια και ψάχνω να βρω κανένα φράγκο για το Άρμα Πολιτών

”

Τουρκία, συνομίλησε κάνα δυο ώρες με τον τέως πρωθυπουργό οι δυο τους σ’ ένα δωμάτιο χωρίς κανείς να ξέρει τι είπαν, έχουμε την κρίση στην Ιταλία, προχωράει στη Γαλλία, Ισπανία και γύρω από όλο αυτό το πλέγμα όπου βρίσκεται η Μεσόγειος, είναι τα πετρέλαια και το φυσικό αέριο. Μιλάμε για παραβίαση της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Και θυμόμαστε το 2005 και την κυρία Μπενάκη πρόεδρο της Βουλής, υποδεχόμενη τον κ. Παπούλια, είχε μιλήσει γι’ αυτό… για απώλεια εδαφών. Δημόσια τοποθέτηση, δημόσια δήλωση για την εθνική μας ανεξαρτησία». Θέλουν να το μετεξελίξουν το ΠΑΣΟΚ σε κάτι άλλο, να το διασπάσουν ή να το διαλύσουν; «Κοίταξε κάτι, ο κοινωνικός χώρος που τόσα χρόνια εκφράστηκε μέσα από το ΠΑΣΟΚ υπάρχει. Η ετικέτα που γράφει “ΠΑΣΟΚ” δεν υπάρχει. Κάποιες φορές η διάλυση δεν συναρτάται αναγκαστικά με το τι επιθυμείς. Το ίδιο πρόβλημα συμβαίνει και με τη Νέα Δημοκρατία». Σωστά, αλλά τόσο η Νέα Δημοκρατία όσο και το ΠΑΣΟΚ είναι αυτό που λέμε «brand name». Κάτι σαν την Coca Cola. Αλλάζει όνομα η Coca Cola; «Τι να σου πω… Βλέπω πάντως σαν κάτι βέβαιο

ότι τελειώσανε οι μονοκομματικές κυβερνήσεις. Οι κυβερνήσεις συνεργασίας είναι απαραίτητες. Αλλά πάντα ύστερα από την έκφραση βούλησης του λαού». Κρίσιμη ερώτηση: Λεφτά έχει το Άρμα Πολιτών; «Στα… φανάρια είμαι και ψάχνω να βρω κανένα… φράγκο. Αυτό είναι το μεγαλύτερό μας πρόβλημα. Κρατική επιχορήγηση δεν έχουμε. Επιχειρηματίας δεν μας στηρίζει. Κάποιοι φίλοι τσοντάρουν για να πληρώνουμε το νοίκι. Εγώ σε γραφεία δεν θέλω να είμαι, ούτε στη Βουλή, όπου αποφασίζουν έτσι κι αλλιώς χωρίς εμένα. Περιοδείες θέλω να κάνω για να μιλήσω με ανθρώπους παντού. Όσα χρήματα έχω, εκεί θα τα ξοδεύω. Και δεν φτάνουν». Κάτι σαν επίλογος; «Τους ανθρώπους του πολιτικού προσκηνίου, εκτός του ότι κατά τη γνώμη μου είναι υποκριτές, θα πρέπει κάποια στιγμή να τους εγκαλέσουμε για τα ψέματα και τις ψευδορκίες τους απέναντι στο λαό. Πρωτίστως τους αρχηγούς των κομμάτων. Όχι τους βουλευτές. Ξέρεις ότι αυτοί δεν γνωρίζουν τις λεπτομέρειες». Δηλαδή… τζάμπα τρώγαν τις μούντζες; «Δικαίως τις έτρωγαν. Δικαίως τις ΤΡΩΓΑΜΕ. Πες ότι ο Δημαράς είναι ρομαντικός, γραφικός που διατυπώνει μια άποψη ή διεισδύει στα πολιτικά δρώμενα. Αυτός που καλείται να αποφασίσει για το θετικό ή αρνητικό αποτέλεσμα της παρέμβασης είναι ΜΟΝΟ ο λαός. Γιατί τα ΜΜΕ Ξ-Ε-Χ-Ν-Α-Ν-Ε ότι υπάρχει ένας πολιτικός που διεκδικεί το δικαίωμα να λέει τη γνώμη του; Το παράπονό μου: Με ποιο δικαίωμα εφημερίδες και τηλεοράσεις στα οποία ανάλωσα τη ζωή μου και την ψυχή μου δεν με έχουν ούτε μία φορά τιμήσει με μια συνέντευξη;»

146_151_SUNENTEUKSH DHMARAS 12/2/11 3:04 AM Page 151

152_163_TEXNH 12/2/11 3:08 AM Page 152

Η «Γκουέρνικα» του Πάμπλο Πικάσο. Έργο-σύμβολο, εμπνευσμένο από τον ισπανικό εμφύλιο

των Αλέξη Μίχα - Κατερίνας Σταυρίδου

ριν από 2.500 χρόνια, όταν μετά την καταστροφή του στόλου τους στην εκστρατεία της Σικελίας οι δούλοι πια Αθηναίοι επέστρεφαν εξουθενωμένοι και αλυσοδεμένοι από τα λατομεία των Συρακουσών, τραγουδούσαν χορικά του Ευριπίδη. Τα μαύρα χρόνια της κατοχής οι εξαθλιωμένοι και σκλαβωμένοι πολίτες, με τον ίδιο τρόπο που συνωστίζονταν το πρωί στα συσσίτια, συνωστίζονταν τα βράδια στα θέατρα, αντλώντας όση αισιοδοξία μπορούσαν από ένα τραγούδι, από μια κουβέντα… Κι αν αυτές οι εικόνες φαντάζουν πολύ μακρινές, υπάρχουν και πιο πρόσφατες. Αυτές από το Μπουένος Άιρες του 2002, όταν δίπλα στους εκατοντάδες πολίτες που περίμεναν υπομονετικά στην ουρά έξω από το Θέατρο «Κολόν» για λίγο ρύζι ή μακαρόνια, είχαν συντροφιά πλανόδιους ζωγράφους, γλύπτες και θιάσους του δρόμου. Τριάντα καταξιωμένοι καλλιτέχνες αλλά και άνθρωποι της τηλεόρασης (με αλφαβητική σειρά) βάζουν το δάχτυλο επί τον τύπον των ήλων της Ελλάδας του μνημονίου και της Τρόικας και ανιχνεύουν το ρόλο το δικό τους και της τέχνης στη χρονιά της κρίσης, η χρονιά του δράκου κατά τους Κινέζους. Έτσι κι αλλιώς, πάντως, εμείς ως λαός έχουμε μάθει να αγωνιζόμαστε τραγουδώντας όπως μας το έμαθε ο Ελύτης... «για ένα πουκάμισο αδειανό, για μιαν Ελένη…»

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 153

B L O G

Ι Δ Ε Ω Ν

2012

Η τέχνη στη χρονιά της κρίσης

πρόσωπα του πολιτισμού και της τηλεόρασης παίρνουν θέση και δίνουν τις ευχές τους

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 154

crash

BLOG ΙΔΕΩΝ

Aπαντήσεις σε 3 ενότητες 1. Ένα σχόλιο για την Ελλάδα του 2011, του μνημονίου, της Τρόικας και της οικονομικής «κατοχής».

2. Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης και τι περιθώρια δράσης έχει ο καλλιτέχνης σε εποχές κρίσης και παρακμής.

3. Μια ευχή για το 2012.

Άννα Αδριανού

Ηθοποιός, συγγραφέας

Άννα Αδριανού

Κώστας Αρζόγλου

«Η Ελλάδα έχει αστέρι...» 1. «Αυτό που βιώνουμε είναι κατά κάποιον τρόπο ένας μεσαίωνας. Είναι πολύ σοβαρά τα πράγματα και είναι κρίμα για μια χώρα με αυτό το παρελθόν και την ιστορία. Είναι κρίμα που μέσα από τις ενέργειες κυρίως των πολιτικών και της εξουσίας όλα αυτά τα χρόνια φτάσαμε εδώ που φτάσαμε. Όσο για το αν φταίμε κι εμείς, λέγεται ότι μαζί τα φάγαμε, δεν πιστεύω ότι ο λαός φταίει. Οι απλοί πολίτες δεν γνώριζαν ότι δεν υπάρχει ευμάρεια και όλο αυτό ήταν ψεύτικο. Και πιστεύω ήταν και μια παγίδα των ξένων, ότι επιβουλεύονται τη χώρα μας, είμαστε μέρος ενός σχεδίου. Το θέμα είναι τουλάχιστον να διασωθούν οι Έλληνες, η Ελλάδα. Ξέρω ότι είναι πολύ δύσκολο, αλλά είμαστε ένας λαός που δεν το βάζει κάτω και στις δύσκολες στιγμές έχουμε κι ένα αστέρι. Είναι μια πολύ σκληρή περίοδος, αλλά μακάρι να γίνει αφορμή για μια καινούργια αρχή σε πολλούς τομείς και η αρχή μιας άλλης νοοτροπίας. Θέλω να πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα ξαναγεννηθούμε από τις στάχτες μας». 2. «Πάντα η τέχνη και οι πνευματικοί άνθρωποι ήταν σημαντικοί σε τέτοιες περιόδους. Γιατί σε περιόδους ευμάρειας οι άνθρωποι βολεύονται και νιώθουν λιγότερο την ανάγκη της τέχνης. Στα

«Το κούρεμα» του Νικολάου Γύζη. Επιλέξαμε το έργο και λόγω... τίτλου δύσκολα υπάρχει μεγαλύτερη ανάγκη οι άνθρωποι να εκφραστούν, να διαμαρτυρηθούν και να δημιουργήσουν». 3. «Εύχομαι να μη χάσουμε την αντοχή, την πίστη μας και την ελπίδα μας στο μέλλον, όσο σκοτεινά και αν φαίνονται τα πράγματα».

Κώστας Αρζόγλου Σκηνοθέτης, ηθοποιός «Χρειάζεται... ένα ριφιφί» Γρηγόρης Αρναούτογλου

Γρηγόρης Βαλτινός 154 crash Δεκέμβριος/2011

1. «Αισθάνομαι ότι βρισκόμαστε σε μία βάρκα εν μέσω τρικυμίας. Τα κύματα είναι πανύψηλα και ανά πάσα στιγμή κινδυνεύουμε να πεταχτούμε έξω από τη βάρκα. Μερικοί από εμάς δεν ξέρουν κολύμπι. Νομίζω ότι ουσιαστικά έχει κοπεί ο κοινωνικός ιστός. Είναι σαν να μη δίνει εντολές ο εγκέφαλος κι επομένως να μην μπορούμε να κουνήσουμε το χέρι μας. Η αμηχανία και η ανασφάλεια που υπάρχουν στην κοινωνία δημιουργούν κοινωνική παραλυσία. Είναι σαν μια αλυσίδα που έχουν κοπεί οι κρίκοι της». 2. «Πιστεύω ότι το ολίσθημα που μπορεί να κάνει η τέχνη σε περίοδο κρίσης είναι να έχει λογικό συμπέρασμα ή ένα μήνυμα. Αυτό πάρα πολύ εύκολα κατατάσσεται σε μια λογική διεργασία. Η δουλειά και η χρήση της τέχνης, όμως,

δεν είναι η λογική διεργασία. Το όχημα που μπορεί να επικοινωνήσουμε οι καλλιτέχνες με το κοινό είναι μεταλογικό. Το να διασκεδάσουμε μόνο τον κόσμο εντάσσεται σε μια καταναλωτική λειτουργία που είχαμε τις προηγούμενες δεκαετίες. Δεν είναι θέμα κατανάλωσης, είναι θέμα επικοινωνίας και συντονισμού. Και σε αυτόν το συντονισμό πρέπει και του δέκτη οι πόροι να είναι ανοιχτοί και ο πομπός να εκπέμπει το σήμα του σωστά, αλλιώς δεν υπάρχει επικοινωνία». 3. «Η ευχή μου είναι να υπάρξουν κι άλλα φινιστρίνια, από τα οποία να μπορούμε να το σκάσουμε ή να μπούμε μέσα. Νομίζω ότι χρειάζεται ένα ριφιφί. Κανείς πια δεν μπορεί να μπει από την κύρια είσοδο, γιατί είναι κατειλημμένη κι έχει απέξω και ΜΑΤ, μόνο από το παραθυράκι μπορεί να μπει».

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 155

αλλά επιβάλλεται να σηκωθείς». 3. «Η ευχή μου είναι να πούμε την αλήθεια επιτέλους στον ίδιο μας τον εαυτό. Να νοιαστούμε για τους άλλους, να ανακαλύψουμε ότι στα απλά πράγματα κρύβεται η ευτυχία και ότι οι πολλές φανφάρες, τα φρου φρου και τα αρώματα, όταν δεν υπάρχουν γερά θεμέλια, δεν κρατάνε πολύ».

Γρηγόρης Βαλτίνος

Ηθοποιός, σκηνοθέτης

«Επιστροφή στις ιδέες και τις αξίες...»

Γρηγόρης Αρναούτογλου Παρουσιαστής «Επιβάλλεται να σηκωθείς...»

1. «Νομίζω ότι τελείωσε ένα όνειρο και ξεκίνησε ένας εφιάλτης. Ένα όνειρο, όμως, που μας είχαν κάποτε προειδοποιήσει πως θα γίνει εφιάλτης. Προσπαθώ πολλές φορές να καταλάβω ποιος ουσιαστικά φταίει. Εμείς που κολλήσαμε στους ίδιους πολιτικούς και στα ίδια πολιτικά συστήματα ή εκείνοι που θα έπρεπε να πουν την αλήθεια; Αλλά η ερώτησή μου είναι μία: Μα δεν βρέθηκε ποτέ κανείς πολιτικός ουσιαστικά να πει την αλήθεια; Να πει: “Παιδιά, σε λίγα χρόνια με τον τρόπο που ζούμε όλα θα τελειώσουν. Κι εγώ δεν μπορώ να είμαι καπετάνιος σε ένα τέτοιο καράβι, που θυμίζει «Τιτανικό». Σας λέω λοιπόν την αλήθεια, και παραιτούμαι”. Τόσο γλυκιά είναι τελικά η γεύση της πολιτικής καρέκλας;» 2. «Οι άνθρωποι του πνεύματος, οι άνθρωποι των τεχνών και των γραμμάτων πρέπει τώρα να μιλήσουν, να γράψουν, να ζωγραφίσουν και να στείλουν το μήνυμα ότι η τέχνη δίνει ελπίδα στη ζωή. Όσο για τους ανθρώπους της τηλεόρασης, αν δω το δικό μου μετερίζι, και το δικό μου μετερίζι είναι της ψυχαγωγίας, θα πρέπει να στείλουμε το μήνυμα της χαράς, του γέλιου και της αισιοδοξίας. Και ότι η κατάθλιψη είναι χειρότερη από την κρίση, αλλά επίσης ότι επιτρέπεται να πέσεις,

1. «Αυτή τη στιγμή οδηγώ και περνάω μέσα από μια διαδήλωση. Το θέμα είναι απόλυτα σχετικό. Κάπως έτσι περνάει και η τέχνη μέσα από την κοινωνία. Σαν να οδηγείς, σαν να κινείσαι πεζός ή εποχούμενος και να περνάς μέσα από διαμαρτυρόμενους ανθρώπους. Φέτος στο Θέατρο “Ιλίσια” κάνω την πιο επίκαιρη κωμωδία που έχω κάνει ποτέ στη ζωή μου. Πάρα πολύ κόσμος νομίζει πως το έργο γράφτηκε από τις τελευταίες εμπειρίες που έχουμε στη χώρα μας. Είναι μια μορφή τέχνης που το θέατρο παρεμβαίνει άμεσα στην κοινωνία, στα προβλήματα του ανθρώπου και προσπαθεί να βρει τρόπους διαχείρισης του θυμού του. Το θέατρο στηρίζεται στο λόγο, στις ιδέες, στις αξίες, στο ήθος και στην ηθική. Πολλά έργα μπορούν να σου τα δώσουν αυτά και να λειτουργήσουν βραδυφλεγώς στη συνείδηση του θεατή». 2. «Αν πιάσουμε από την αρχαιότητα τον Αριστοφάνη, αργότερα τον Μπρεχτ και στη συνέχεια την επιθεώρηση, θα δούμε ότι έγιναν διωγμοί, συλλήψεις και φυλακίσεις, και αυτό γιατί το θέατρο μπορεί να επηρεάσει άμεσα το θεατή. Κάτι τέτοιο επιχείρησα φέτος μέσα από το “Φυλακισμένο της διπλανής πόρτας” και ο κόσμος το αγκάλιασε σφιχτά. Επιβεβαιώνεται για μία ακόμη φορά ότι σε περιόδους κρίσης ο κόσμος μπορεί να στραφεί σε ένα θέατρο άμεσης απόδοσης». 3. «Εύχομαι να βγουν για πάντα εκτός παιχνιδιού όλοι αυτοί που εξαπάτησαν για πολλοστή φορά το λαό».

Άννα Βαγενά

Μάρω Βαμβουνάκη

Άννα Βαγενά Ηθοποιός

«Καθαρίζει το απόστημα με το πύον» 1. «Αυτό που βιώνουμε αυτή τη στιγμή –και δεν ξέρουμε και πόσο χειρότερο θα γίνει– δεν είναι κάτι που ξέσπασε ξαφνικά. Είναι η απόρροια κακής διαχείρισης και κακής πολιτικής χρόνων. Το χειρότερο είναι η νοοτροπία που πέρασε στον κόσμο, ότι τα πάντα εξαρτώνται από το χρήμα. Όσο μαζέψει κανείς, όσο κλέψει ή κοιτά-

Μάρω Βαμβουνάκη Συγγραφέας «Οι πολλές ευκολίες κάνουν τη ζωή μας δύσκολη» 1. «Είναι βέβαια μια περιπέτεια δύσκολη. Όμως, ποιος μας είπε πως η ζωή είναι μια διαρκής ευκολία; “Οι πολλές ευκολίες κάνουν τη ζωή του ανθρώπου δύσκολη”, έλεγε ένας σπουδαίος γέροντας και αυτό εισπράττουμε σήμερα. Περνάμε από ταμείο. Δεν πειράζει! Ό,τι συμβαίνει για το καλό μας συμβαίνει όταν ξέρουμε πώς να το ερμηνεύσουμε δίκαια και αληθινά. Για να δυναμώσουμε, να μαλακώσουμε και να ωριμάσουμε έρχεται κάθε δοκιμασία και κρίση». 2. «Α, η τέχνη, η καλή τέχνη, είναι ο αφρός

των ημερών! Η άλλη διάσταση της ύπαρξης που διακρίνει το όντως ωραίο από το όντως άσχημο, έτσι όπως διαρκώς και επικίνδυνα τα μπερδεύει η άχαρη καθημερινότητα. Η σημαντική τέχνη μπορεί να σε πείσει πως η ζωή έχει νόημα και γλιτώνεις από την κατάθλιψη του κενού». 3. «Να ασκηθούμε να αλιεύουμε τη χαρά. Η ζωή είναι δύσκολη, αλλά συναρπαστική. Να μην γκρινιάζουμε, γιατί η γκρίνια βαλτώνει την ψυχή και αρρωσταίνει το νου». Δεκέμβριος/2011

crash 155

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 156

crash

BLOG ΙΔΕΩΝ

Κώστας Βουτσάς

ξει την πάρτη του, τόσο πιο μάγκας είναι, πιο έξυπνος και πιο ικανός. Τώρα φτάσαμε σε ένα σημείο που δεν πήγαινε παραπέρα και δυστυχώς την πληρώνουν πάλι οι πιο αδύναμοι, όπως γίνεται πάντα και παντού. Κι αυτοί είναι οι άνθρωποι που δεν έκλεψαν, δεν έφαγαν το δημόσιο χρήμα, αλλά δούλεψαν έντιμα και ταπεινά σε όλη τους τη ζωή». 2. «Η τέχνη και οι καλλιτέχνες κάνουν τη δουλειά τους όπως πάντα, δεν μπορούν να κάνουν κάτι άλλο. Όσο καλύτερα κάνουν τη δουλειά τους, τόσο περισσότερα έχουν να προσφέρουν στον κόσμο. Από κει και πέρα, όπως όλοι, πρέπει να έχουν τα μάτια τους ανοιχτά, να παίρνουν θέση και να μιλάνε, όταν βέβαια έχουν κάτι να πουν. Σίγουρα η τέχνη είναι ένα καταφύγιο σε δύσκολες εποχές. Όλοι έχουμε ανάγκη να ακουμπήσουμε κάπου την ψυχή μας...» 3. «Εξακολουθώ να είμαι αισιόδοξη. Πιστεύω ότι η κατάσταση που περιέγραψα πριν είχε γίνει πια σαν ένα απόστημα με πύον. Τώρα έχει αρχίσει να καθαρίζει. Πρέπει αυτό να συνεχιστεί μέχρι τέλους και να προχωρήσουμε απαλλαγμένοι από το παρελθόν, με πολλές δυσκολίες, αλλά ίσως σε έναν πιο σωστό δρόμο».

Ελένη Γερασιμίδου Ηθοποιός

Ελένη Γερασιμίδου

«Οι αγώνες του λαού μας δίνουν έμπνευση» 1. «Η κρίση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα, αφορά τον καπιταλισμό. Ένα σύστημα που νομοτελειακά δεν επιβιώνει. Ο σημερινός “πόλεμος” έχει διαφορετική μορφή. Καταστολή των ανθρώπων μέσα στις πόλεις με διάφορα μέσα, φυσικά και ψυχολογικά. Ο καπιταλισμός εκ γεννέσεως είναι ένα σύστημα σαθρό και απολύτως άδικο».

2. «Πολλές μορφές τέχνης εξαρτώνται από την εξουσία και τις υφιστάμενες δομές. Θα σας μιλήσω για το θέατρο. Μειώνονται οι μισθοί με πρόσχημα την κρίση, ενώ συνεχίζουν να υπάρχουν κέρδη, τα οποία βέβαια τα προηγούμενα χρόνια ήταν τεράστια. Ιστορικά ο ρόλος της τέχνης δεν είναι να κάνει επανάσταση, όμως ο καλλιτέχνης συμπαραστέκεται με διάφορους τρόπους. Για παράδειγμα, εγώ με την οικογένειά μου –ο σύζυγος και η κόρη μου είναι επίσης ηθοποιοί– πήγαμε στην απεργία των εργαζομένων στη Χαλυβουργία και παίξαμε. Δίνεις στον κόσμο συμπαράσταση και παίρνεις κι εσύ κουράγιο. Οι αγώνες του λαού δίνουν πάντα έμπνευση στους καλλιτέχνες». 3. «Προσδοκώ ο κόσμος να σκέφτεται καλύτερα. Να αντισταθούμε για το δικό μας καλό. Οι μειωμένες αντιστάσεις μάς ρίχνουν ψυχολογικά».

Κώστας Βουτσάς Ηθοποιός «Η Βουλή είναι ένα κωλοχανείο» Βαγγέλης Γερμανός

Γιάννης Ζουγανέλης 156 crash Δεκέμβριος/2011

1. «Σκατά. Αυτοί που μας κυβερνάνε πρέπει να πεταχτούν έξω. Είναι αλήτες. Ό,τι θέση και να πάρουμε, αυτοί είναι μια εξελιγμένη έξυπνη χούντα. Μας αφήνει να μιλήσουμε, να εκτονωθούμε. Κάποια στιγμή ξεσπάσαμε. Η Βουλή είναι ένα κωλοχανείο. Γελάνε οι διορισμένοι με τους αγανακτισμένους. Κι εμείς πάμε σπίτι ήρεμοι γιατί ξεσπάσαμε. Πρέπει να είμαστε θυμωμένοι διαρκώς. Να μην έχουμε θλίψη, κατάθλιψη. Να τους τα σπάσουμε όλα. Να ξεσπάσουμε την αγανάκτησή μας. Να τους τα κάνουμε όλα λίμπα». 2. «Το έργο που παίζω φέτος, “Ο παππούς έχει πίεση”, έχει έντονα πολιτικά μηνύματα. Το μήνυμα άλλοτε είναι υπόγειο άλλοτε εμφανές. Ο κόσμος το αντιλαμβάνεται. Το θέατρο

στην κατοχή δούλευε, έτσι και τώρα. Ο κόσμος βρίσκει τρόπο να πάρει το μήνυμα». 3. «Ούτε ευχές δεν μπορούμε να δώσουμε… Ο Βενιζέλος, λίγο Τούρκος, λίγο Παπαδόπουλος, λίγο Μεταξάς, θέλει και αυτός, όπως πολλοί πολιτικοί, να μας κάνουν θέρετρα των πλουσίων κρατών. Ντελιβεράδες και ψώνια. Να δώσουν τη χώρα στους ξένους. Αυτά είναι σενάρια της λέσχης Μπίλντερμπεργκ. Τα παιδιά μας να φύγουν από την Ελλάδα. Στο Λονδίνο, το Πεκίνο, το Νέο Δελχί. Εύχομαι να απαλλαγούμε από τους δυνάστες μας που λέγονται “Βουλή”. Ο κόσμος να ψηφίσει Αριστερά, ό,τι θέλει. Όχι για να γίνει κυβέρνηση η Αριστερά, αλλά για να ασκήσει τις πιέσεις που πρέπει».

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 157

σύμπαν, ποιος μας το στερεί και να πολεμήσουμε για τη δικαιοσύνη».

Βασίλης Θωμόπουλος Σκηνοθέτης

«Η τέχνη είναι σαν τη ζωή, τα έχει όλα...»

«Το περιστέρι της ειρήνης». Εντυπωσιακή δημιουργία του Ιταλού Γκουίντο Ντανιέλε, που φτιάχνει με τα χέρια του και τα κατάλληλα χρώματα μορφές ζώων

Γιάννης Ζουγανέλης Ηθοποιός, μουσικός

«Να πολεμήσουμε για τη δικαιοσύνη» 1. «Η οικονομική κρίση είναι συνάρτηση μια γενικότερης κρίσης, που έχει να κάνει με τον άνθρωπο, τις σχέσεις του, την εκπόρνευση του πνεύματος. Έχει να κάνει με την κρίση αξιών και με στεναχωρεί αφόρητα, γιατί χτυπάει τους οικονομικά ανίσχυρους, τους απλούς μεγαλειώδεις ανθρώπους της καθημερινότητας, οι οποίοι μοχθούν για τα παιδιά τους, την οικογένεια, την αγάπη. Με στεναχωρεί γιατί αυτοκαταργήθηκε, αυτοπολεμήθηκε, αυτοηττήθηκε ο καπιταλισμός, δεν τον πρόλαβε η Αριστερά». 2. «Οι καλλιτέχνες, πρώτα απ’ όλα, δεν δικαιούνται να λέγονται καλλιτέχνες αν σαν πρώτο επίθετο στην υπόστασή τους δεν βάλουν την έννοια του πολίτη. Λυπάμαι, αλλά οι καλλιτέχνες στην Ελλάδα δεν αισθάνονται πολίτες, αισθάνονται κάτι ανώτερο. Είναι σαν τους πολιτικούς, χαϊδεύουν το λαό για να μπορούν να απομυζούν τα υλικά του. Έχουν καλλιτεχνικό κόστος, οπότε δεν παίρνουν θέσεις. Κι αν παίρνουν θέσεις, είναι για να μη φανούν ότι είναι συντηρητικοί, για να μπορούν να πηγαίνουν στα φεστιβάλ της ΚΝΕ. Οι καλλιτέχνες αυτοί δεν πονάνε για το λαό, παρόλο που προέρχονται από το λαό. Υπάρχουν βέβαια ελάχιστες εξαιρέσεις . Η τέχνη πρέπει να αρχίσει να μπαίνει πιο ουσιαστικά στη διαδικασία της ζωής, να φωτίσει τους ανθρώπους, να τους κάνει να βρεθούν μεταξύ τους. Η αποστολή τους δεν θα υπάρχει σε λίγο, αν δεν μπουν στη διαδικασία της καθημερινότητας». 3. «Εύχομαι να βρεθούμε μεταξύ μας οι Έλληνες, να δημιουργήσουμε ένα παγκόσμιο λόμπι, να υποστηρίζει ο ένας τον άλλο. Να πάψουμε να είμαστε λαός ατομιστών, να αποκοπούμε από την ύλη, να αγαπηθούμε. Να μην εξαπατάμε ο ένας τον άλλο, να υπερασπίζουμε το άδικο. Nα μη μαζικοποιηθούμε ποτέ, να δούμε τι μας ανήκει στο

1. «Καπιταλισμός είναι η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, ενώ σοσιαλισμός... το ακριβώς αντίθετο! Κι αφού δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα η πολιτική, που μάλλον είναι το πρόβλημα, μένει ο άνθρωπος… Ο ελεύθερος… είδος σπάνιον και τροπικόν... Οι κοινωνίες δημιουργήθηκαν για την προστασία των αδυνάτων. Αν δεν μπορείς να σταθείς παρηγορητικά στους γέροντες και στους αδυνάτους και αν η παιδεία και η υγεία είναι τα θύματα της “οικονομίας”, τότε είναι αργά για την ψυχή μας. Για τα υπόλοιπα δεν ανησυχώ… Σκεφτείτε ένα παιδί που έτυχε να γεννηθεί στην Παλαιστίνη, με τι φόβο πηγαίνει κάθε πρωί στο σχολείο ή πώς ψάχνει για λίγο νερό ένα παιδί στην Αφρική ή τι έγινε πριν από λίγο καιρό στη Γιουγκοσλαβία. Το μέσα μας και ο σεβασμός στο συνάνθρωπο, είναι αυτά που κάνουν τον άνθρωπο ελεύθερο... από τα μνημόνια, την ανέχεια και όλους τους φόρους του κόσμου». 2. «Κατά καιρούς ακούμε ότι η τέχνη περνάει κρίση… Η τέχνη είναι κρίση και βοηθάει την κρίση στην κρίση. Είναι ιστορία, είναι συμπεριφορές, είναι διαδρομές, είναι απόψεις, είναι συναλλαγές. Δεν είναι ένας καθρέφτης της ζωής, είναι η ζωή. Και θα έχει τη θέση της χωρίς να το πιέσει κάποιος. Μόνη της θα βρει το

Βασίλης Θωμόπουλος

Κάκια Ιγερινού ρόλο της, είτε παρηγορητικό είτε ανατρεπτικό είτε συμβουλευτικό είτε όλα μαζί, γιατί η ζωή τα έχει όλα». 3. «Εύχομαι υγεία για όλο τον κόσμο».

Βαγγέλης Γερμανός Τραγουδοποιός «Παίζουν το παιχνίδι τους στην πλάτη τη δική μας» 1. «Όταν ένας επαγγελματίας, είτε αυτός είναι οικοδόμος και χτίζει έναν τοίχο είτε ένας οικονομολόγος και σχεδιάζει κάτι πάνω στην οικονομία, δεν τα καταφέρνει, σταματάει, ρωτάει και προσπαθεί μέσα από το σινάφι του να βρει την άκρη. Δεν κοινοποιεί σε όλο τον κόσμο το πρόβλημά του. Εν προκειμένω, το πρόβλημα δεν είναι του κόσμου, είναι όλων αυτών των κυρίων που διαχειρίζονται την κατάσταση και δεν τα καταφέρνουν. Είναι δικό τους το πρόβλημα, αλλά οι συνέπειες είναι στην πλάτη μας. Αν είχαν λίγο ανθρωπισμό μέσα τους, θα σκέφτονταν ότι έχουν κάνει μια κομπίνα και τώρα ο κόσμος υφίσταται τις συνέπειες. Επειδή λοιπόν δεν το κάνουν αυτό και πάντα σκέφτονται με την πλάτη τους καλυμμένη, σίγουρα δεν μπορούμε να περιμένουμε πολλά πράγματα από αυτούς τους κυρίους. Αυτό που κάνουν συνεχώς είναι να καταλαμβάνουν όλα τα στασίδια της τηλεόρα-

σης και να παρλάρουν συνεχώς για πλάνα, δείκτες, δισεκατομμύρια. Αυτό δείχνει ότι περιφρονούν βαθιά τον κόσμο. Διότι αν πραγματικά νοιάζονταν για τον κόσμο, θα έκαναν αυτό που έπρεπε να κάνουν χωρίς να μας ζαλίζουν. Μην περιμένει κανείς τίποτα από αυτούς. Είναι ένα δικό τους παιχνίδι, με δικούς τους κανόνες, το οποίο ξέρουν και παίζουν στην πλάτη τη δική μας». 2. «Στην περίσταση που ζούμε υπάρχει μια διάχυτη αταξία. Ο καλλιτέχνης, όταν γύρω του υπάρχει αταξία, πρέπει να προτείνει και να εφαρμόζει την τάξη, πρέπει να ισορροπεί τα πράγματα». 3. «Εύχομαι το 2012 να υπάρξει μια αλλαγή προς το καλύτερο, να καταλαγιάσει αυτή η ψυχική ανακατωσούρα που έχει φέρει στον κόσμο η οικονομική κρίση. Να ενεργοποιηθούμε περισσότερο και, αν χρειαστεί, να σπιντάρουμε κιόλας».

Δεκέμβριος/2011

crash 157

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 158

crash

BLOG ΙΔΕΩΝ

Κάκια Ιγερινού

Ηθοποιός, σεναριογράφος

«Μετά τον Μεσαίωνα, η Αναγέννηση»

Γιώργος Καπουτζίδης

1. «Η Ελλάδα στην κυριολεξία ζει μια τραγωδία και βέβαια δεν είναι η μόνη χώρα. Με θλίβει αφάνταστα αυτή η κατάσταση, γιατί δεν μπορώ να φανταστώ έναν τόπο, όπως η πατρίδα μας, που ο λαός έχει δώσει αγώνες, αντιστεκόταν στον οποιοδήποτε κατακτητή και πέθαινε για την ελευθερία του, τώρα κυριολεκτικά υποτάσσεται σε μιαν άλλη μορφή απολυταρχίας, που λέγεται παγκόσμια τράπεζα, κερδοσκόποι ή χρηματιστήριο». 2. «Πιστεύω ότι σε περιόδους κρίσης ο καλλιτέχνης σιωπά. Πρώτα θα εισπράξει όλο τον πόνο, την πίεση και την αγανάκτηση που κουβαλάει μια κρίση και μετά θα εκφραστεί. Έτσι μας έχει μάθει η Ιστορία. Μετά τον Μεσαίωνα ήρθε η Αναγέννηση. Πρέπει να φορτιστεί ο καλλιτέχνης, να πονέσει, να συνειδητοποιήσει, και τότε μόνο πια μπορεί να εκφραστεί. Πάνω στην κρίση δεν νομίζω ότι υπάρχει περιθώριο για κανενός είδους έκφραση, μόνο κραυγές. Και η αληθινή τέχνη δεν είναι κραυγαλέα». 3. «Εύχομαι να μείνουμε εν ζωή, δεν μας θέλουν ζωντανούς, όλους τουλάχιστον…»

Γιώργος Καπουτζίδης Σταμάτης Κραουνάκης

Ηθοποιός, σεναριογράφος

«Στέρησαν το δικαίωμα στα παιδιά να ονειρεύονται» 1. «Προσπαθώ κι εγώ να συνειδητοποιήσω τι συμβαίνει. Δυστυχώς, όσες αντοχές κι αν επιδεικνύουμε ως λαός –και μπράβο μας–, είμαστε ο αδύναμος κρίκος σε μια αλυσίδα που είναι προδιαγεγραμμένο πως θα σπάσει. Ίσως να είναι μια εποχή που οι λαοί πρέπει να φωνάξουν ακόμα πιο δυνατά. Να βγάλουμε από μέσα μας τη δύνα-

μη που έχουμε ως πολίτες, ως κοινωνικό σύνολο. Πραγματικά, νιώθω μεγάλη στεναχώρια και θλίψη για τους συμπολίτες μου που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Περισσότερο όμως νιώθω οργή για κάποιους που στέρησαν το δικαίωμα στα νέα παιδιά να ονειρεύονται». 2. «Οι στιγμές αυτές είναι σημαντικές για τους ανθρώπους της τέχνης. Γιατί νιώθουμε χρήσιμοι και δεν αναλωνόμαστε στο γιγαντισμό του “εγώ” μας, στην επέκταση της ματαιοδοξίας μας. Ένα από τα στοιχεία που πρέπει να χαρακτηρίζει τον καλλιτέχνη είναι η ανιδιοτελής προσφορά. Νιώθεις μεγάλη χαρά όταν εισπράττεις πως είσαι χρήσιμος σε ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας». 3. «Να δυναμώσουμε ακόμη περισσότερο και να είμαστε αλληλέγγυοι. Φοβάμαι μήπως κάποια

Μανούσος Μανουσάκης Σκηνοθέτης «Προς Θεού, μη χάσουμε το όνειρο» Γιώργος Κυρίτσης

Ελισάβετ Κωνσταντινίδου 158 crash Δεκέμβριος/2011

1. «Η κατάσταση μοιάζει ζοφερή. Όχι μόνο για τις δυσκολίες της καθημερινότητας, αλλά κυρίως γιατί προσπαθούν με μανία να μας στερήσουν το δικαίωμα στο όνειρο. Αυτό το δικαίωμα οφείλουμε να το επανακτήσουμε και να το μεταδώσουμε στους γύρω μας, γιατί το όνειρο κινητοποιεί. Το όνειρο μας διαφοροποιεί από τους νεκρούς και είναι αναφαίρετο δικαίωμα του κάθε πολίτη να μπορεί να ονειρεύεται. Προς Θεού, μη χάσουμε το όνειρο, τότε θα τελειώσουν όλα». 2. «Πριν από την οικονομική κρίση προϋπάρχει κρίση των ηθικών αξιών. Η οικονομική κρίση δημιουργείται όταν χάνεται κάθε ηθικός κανόνας στη συμβίωση των ανθρώπων. Η έλλειψη ηθικών κανόνων δημιουργεί την

απληστία, την ασυδοσία, την απαξίωση του ανθρώπου. Η τέχνη είναι η μόνη “γιατρειά” σε αυτή την έκπτωση του πολιτισμού. Ο πολιτισμός δεν είναι πολυτέλεια λόγω της κρίσης, αλλά είναι ακόμη πιο απαραίτητος. Η οικονομική κρίση είναι σαν το τσουνάμι, ήρθε και θα φύγει. Η κοινωνία όμως που θα προκύψει από αυτή την κρίση αξιών θα μείνει και θα τη ζήσουμε εμείς και τα παιδιά μας. Μόνο η τέχνη, η παιδεία, ο πολιτισμός έχουν τη δυνατότητα να πλάσουν την επερχόμενη κοινωνία, που μπορεί να είναι είτε ανθρωποφαγική είτε εξαγνισμένη από το παρελθόν και να εισάγει νέους όρους κοινωνικής συμβίωσης». 3. «Επειδή πιστεύω ότι είναι εφικτό, εύχομαι οι αλλαγές να γίνουν χωρίς πολέμους».

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 159

γενικότερα οι διανοούμενοι. Ο Ροντήρης με τις παραστάσεις του Εθνικού είχε φτάσει στο Μεξικό, στην Ιαπωνία. Πρέπει να ξεκινήσει μια μεγάλη πολιτιστική επίθεση, να περάσουμε το μήνυμα ότι σαν χώρα δεν είμαστε της καρπαζιάς. Μετά το κραχ στην Αμερική γυρίστηκαν απίστευτα μιούζικαλ, μόνο για να ανέβει το φρόνημα του λαού. Εδώ οι καλλιτέχνες προσπαθούν απεγνωσμένα, χωρίς χρήματα και δεν υπάρχει προστασία ή συμπαράσταση. Οι άνθρωποι αυτοί δεν σκέφτονται τον πολιτισμό. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι μήπως κάποιος δικαστής βγάλει καμιά απόφαση που υπερασπίζεται κάποιον που δεν μπορεί να πληρώσει». 3. «Εύχομαι να αντιληφθεί ο ελληνικός λαός ότι όλο αυτό το φάσμα πολιτικών, συνδικαλιστών, πρέπει να το ρίξει στο βόθρο της Ιστορίας. Να κάνουμε μια καινούργια αρχή, αλλιώς δεν υπάρχει μέλλον γι’ αυτόν τον τόπο».

«Η αρπαγή της Ευρώπης», έργο του Τισιάνο, εμπνευσμένο από την πολυσήμαντη και πολλαπλώς επίκαιρη ελληνική μυθολογία στιγμή με αυτά που συμβαίνουν γύρω μας μισήσουμε ο ένας τον άλλο. Η αλληλεγγύη και η αγάπη είναι οι ασπίδες προστασίας μας».

Σταμάτης Κραουνάκης Μουσικοσυνθέτης

«Επιθυμώ να συναντήσω μιαν άλλη Ελλάδα» «Πρέπει οι καλλιτέχνες να έχουμε πια μια πιο στενή σχέση. Θα χρησιμοποιήσω μόνο μια φράση του Άκη Δήμου: “Διακαώς επιθυμώ να συναντήσω μιαν άλλη Ελλάδα, φωτεινή, με υψωμένη τη φωνή».

Γιώργος Κυρίτσης

Ηθοποιός, σεναριογράφος

«Σήμερα ο γιος μου έφυγε για την Αμερική» 1. «Θεωρώ ότι όλοι οι Έλληνες πια αρχίζουν να αντιλαμβάνονται ότι αυτό το σάπιο και διεφθαρμένο πολιτικό προσωπικό είναι ανίκανο να βγάλει τη χώρα από την κρίση, γιατί είναι το ίδιο που την έβαλε στην κρίση. Προσπαθώ να είμαι αισιόδοξος, αλλά τα γεγονότα δεν με αφήνουν. Σήμερα και ο δικός μου γιος έφυγε για την Αμερική. Όταν οι γονείς έχουν πληρώσει για να σπουδάσουν τα παιδιά τους, έχουν πάρει διδακτορικά και η χώρα αυτή δεν μπορεί να τα χρησιμοποιήσει, για ποιο μέλλον μιλάμε; Για να πάμε παρακάτω πρέπει να ξεκαθαρίσουμε το πώς φτάσαμε ως εδώ. Αυτό το έχουμε αγνοήσει και βλέπουμε ότι αυτό που ενδιαφέρει και το διεφθαρμένο πολιτικό προσωπικό είναι οι καρέκλες. Δεν τους νοιάζει η χώρα. Πόσοι ήρθαν με ένα βρακί κι έφυγαν με δισεκατομμύρια;» 2. «Οι μόνοι που μπορούν πια να δώσουν μια αξιοπιστία σε αυτή τη χώρα είναι οι καλλιτέχνες,

Μανούσος Μανουσάκης

Ελισάβετ Κωνσταντινίδου Ηθοποιός

«Ο φόβος δεν είναι καλός σύμβουλος» 1. «Η κατάσταση είναι στενάχωρη. Έτσι όπως μας τα παρουσιάζουν κιόλας, δημιουργούν μεγάλο φόβο στον κόσμο. Ο φόβος δεν είναι ποτέ καλός σύμβουλος, γιατί οι άνθρωποι κάνουν πράγματα που υπό άλλες συνθήκες δεν θα έκαναν. Δυστυχώς, σε αυτό πατάνε όλοι αυτοί που κι-

Νότης Μαυρουδής

Νότης Μαυρουδής Συνθέτης «Να αλλάξουμε όλο το σαθρό οικοδόμημα» 1. «Θεωρώ αυταπόδεικτο πως πρόκειται πρωτίστως για μια βαθύτατη κρίση πολιτισμού και ως αποτέλεσμα αυτής της κατάστασης είναι η οικονομική. Μέσα σε αυτόν τον κυκεώνα κοντεύουμε να ξεχάσουμε ακόμα και προσωπικότητες-ορόσημα γι’ αυτόν τον τόπο, που πρόσφεραν έργα και ιδέες. Μέχρι και το ελληνικό τραγούδι κοντεύει να χάσει τη φυσιογνωμία του… Αυτό που βιώνουμε τώρα είναι η αδιαμφισβήτητη σύγχυση, αλλά και η συνειδητοποίηση συγχρόνως ότι όλα πρέπει να αλλάξουν. Η χώρα, οι άνθρωποι, η πολιτική και οι πολιτικοί, όλο το σαθρό οικοδόμημα που στηρίξαμε και μας στήριξε… Θα πρέπει επιτέλους να ξυπνήσουμε από τη μεταπολιτευτική μας αποχαύνωση. Επίσης, να επαναπροσδιορίσουμε την τοποθέτησή μας μέσα ή έξω από το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Ένας προσανατολισμός και μια επιλογή που, ενώ θα έπρεπε να ήταν αυτονόητη, δυστυχώς για κάποιους δεν είναι. Είναι η στιγμή μιας σοφότερης Αριστεράς, με γήινες, εμπνευσμένες προτάσεις, που δεν θα αρέσκεται να κουνάει το μαντίλι βλέποντας πάλι τα τρένα να περνούν».

2. «Δεν έχω μυθοποιημένο το “ρόλο” των καλλιτεχνών και των διανοούμενων. Απεναντίας, είμαι ευχαριστημένος που είναι άνθρωποι σαν όλους τους άλλους. Αυτός είναι ο ρόλος τους. Να μην είναι κάτι ξεχωριστό, που τείνει να είναι “ξένο σώμα” από την υπόλοιπη κοινωνία. Ο ρόλος τους είναι να γράφουν, να καταθέτουν, να παρατηρούν και να ασχολούνται με την παραμυθία, την πνευματική εγρήγορση και τη συνείδηση… Να μας συντροφεύουν με ιδέες και να μας προτρέπουν να μη χαθεί η συλλογική μνήμη». 3. «Να ξεχάσουμε το ’11, το ’10 και το παρελθόν που μας κατατρώγει… Να παλέψουμε για επανατοποθετήσεις γόνιμες, που θα φέρουν άλλον άνεμο. Να ξαναβρούμε ως χώρα, ως έθνος και ως άτομα τη σοφία και την ηρεμία, για να πιάσουμε τον μίτο που θα μας οδηγήσει στο ξεπέρασμα της κρίσης και, τέλος, να πάρουμε από το πάθημα και το άλγος αυτής της κρίσης ένα μάθημα χρήσιμο, που, ελπίζω, θα μας κάνει να δούμε με άλλα μάτια και άλλες αξίες τη ζωή και την κοινωνία».

Δεκέμβριος/2011

crash 159

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 160

crash

BLOG ΙΔΕΩΝ

Γιώργος Μητσικώστας

νούν τα νήματα και δημιουργούν τριτοκοσμικές συνθήκες. Αυτά που συμβαίνουν είναι αδιανόητα, καταργούνται οι συμβάσεις, κόβονται οι συντάξεις, χάνονται κεκτημένα και ξαναπάμε από την αρχή. Αυτό είναι μια συνθήκη τριτοκοσμική και θα έλεγα και λίγο φασιστική». 2. «Δεν ξέρω τι λύση μπορεί να προσφέρει η τέχνη, απλώς ξέρω ότι η τέχνη είναι ζωντανή σε κάθε περίοδο της ζωής. Η τέχνη ανθίζει σε περιόδους κρίσης, αυτό σημαίνει ότι κάποιοι άνθρωποι τολμούν και εκφράζουν μέσα από την τέχνη αυτά που συμβαίνουν». 3. «Η ευχή μου είναι επιτέλους να μπορέσουμε να κοιτάξουμε το καλό όλων και όχι μόνο το δικό μας. Να μη βολευόμαστε στα δικά μας καλά και λόγω αυτής της στενάχωρης κατάστασης να κοιτάξουμε και λίγο το διπλανό μας».

Γιώργος Μητσικώστας Μίμος, δημοσιογράφος

«Έχουμε παραδοθεί αμαχητί στο πεπρωμένο»

Κώστας Μουρσελάς

1. «Εγώ πιστεύω αυτό που λένε οι Κινέζοι, ότι η κρίση δημιουργεί ευκαιρίες. Μία από αυτές είναι να ανακτήσουμε και πάλι τη χαμένη μας αισιοδοξία. Η κρίση βέβαια πάντα δημιουργεί αυτό που λέμε “αλεπούδες της ερήμου”, που προσπαθούν να βρουν νερό για να ξεδιψάσουν. Τώρα, θα μου πείτε, με τέτοια δυστοκία που υπάρχει πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κρίση; Πιστεύω ότι εδώ ταιριάζει απόλυτα η φράση του Κοέλιο: “ Όταν επιθυμείς κάτι πολύ, το σύμπαν συνωμοτεί

«1941: Οι Γερμανοί στην Αθήνα», έργο του λαϊκού ζωγράφου Σωτήρη Ζήση

Λευτέρης Παπαδόπουλος Ποιητής, δημοσιογράφος «Εύχομαι κουράγιο... Θα τα βγάλουμε πέρα»

Δημήτρης Μπάσης

Σάκης Μπουλάς 160 crash Δεκέμβριος/2011

1. «Τα πράγματα στην Ελλάδα είναι χειρότερα και από το μαύρο. Είμαστε έτοιμοι να βυθιστούμε και δεν ξέρω τι θα γίνει στο τέλος. Ουδέποτε βρεθήκαμε σε χειρότερη μοίρα από αυτήν. Να δούμε… γιατί, μην ξεχνάτε, ότι εξαρτόμαστε σε μεγάλο βαθμό από την Ευρώπη, η οποία βρίσκεται στα χάλια της και στην ίδια κατάσταση βρίσκεται και η Αμερική. Καταλαβαίνετε τώρα η μικρή Ελλαδίτσα, με τα τόσα λάθη που έχουν συμβεί, σε ποιο σημείο βρίσκεται. Είμαι τελείως απαισιόδοξος». 2. «Νομίζω ότι δεν μπορούν να παίξουν κανένα ρόλο. Οι πολιτικοί μπορούν να παίξουν κάποιο ρόλο, οι οποίοι όμως τα έχουν κάνει μαντάρα. Και δεν είναι οι χθεσινοί πολιτικοί, είναι οι πολιτικοί που κάνουν κουμάντο στην Ελλάδα εδώ και δεκαετίες. Έπαιρναν λεφτά από την Ευρώπη και τα μοίραζαν σε ψηφοφόρους. Τι να κάνει δηλαδή ο καλλιτέχνης, να βγαίνει στην τηλεόραση και να λέει: “Κάντε υπομονή και όλα θα περάσουν”; Μα δεν περνάνε. Μην ξεχνάμε ότι αυτή τη στιγμή έχουμε περίπου ένα εκατομμύριο ανέργους, υπάρχουν άνθρωποι

οι οποίοι δεν έχουν μεροκάματο, φράγκο. Και τι είναι ο καλλιτέχνης παραπάνω από τον κοινό άνθρωπο; Δεν αντιμετωπίζει κι αυτός προβλήματα; Βέβαια μερικοί καλλιτέχνες, ιδίως οι τηλεοπτικοί, έβγαζαν και βγάζουν πολλά λεφτά και κλαυθμυρίζουν. Αλλά οι καλλιτέχνες γενικώς δεν είχαν λεφτά και ποτέ ο λόγος τους ο παρηγορητικός δεν έχει κανένα νόημα και καμία απήχηση σε αυτούς που υποφέρουν, και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που υποφέρουν». 3. «Εύχομαι κουράγιο, διότι αυτά που μας περιμένουν είναι χειρότερα από αυτά που μας έχουν βρει έως τώρα. Η Ελλάδα έχει περάσει και χειρότερες ώρες από τις σημερινές. Εγώ έχω ζήσει κατοχή, με εκτελεσμένους ανθρώπους στο δρόμο, φυλακίσεις, βασανιστήρια, έχω ζήσει φυσικά και τη δικτατορία. Η Ελλάδα έχει ζήσει πολύ χειρότερες στιγμές και κατάφερε να τα βγάλει πέρα. Βέβαια, θα τραβήξουμε πολλά, θα υποφέρουμε, η ανεργία που ταπεινώνει τους ανθρώπους θα είναι σε ακόμη πιο υψηλά επίπεδα. Εύχομαι λοιπόν κουράγιο».

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 161

που φοβάμαι ότι δεν θα τα καταφέρουμε. Εύχομαι φυσικά να διαψευστώ». 2. «Ο ρόλος των ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών είναι πολύ σημαντικός. Θα πρέπει να υψώσουν τη φωνή τους, να πάρουν θέση. Πιστεύω ότι είναι αυτοί που μπορούν να αφυπνίσουν τον κόσμο. Νομίζω ότι γενικά ο λαός έχει πέσει σε μια χειμερία νάρκη. Σε οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου έχουν σημειωθεί παρόμοιες καταστάσεις υπήρξε κοινωνική έκρηξη και για κάποιο λόγο σ’ εμάς δεν συμβαίνει. Από το λήθαργο αυτό λοιπόν μπορούν να μας αφυπνίσουν οι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών, οι “σοφοί” της πατρίδας μας». 3. «Εύχομαι το 2012 να είναι η χρονιά που θα υπάρξει φως στο τούνελ και θα αρχίσουμε και πάλι να ονειρευόμαστε. Να πούμε επιτέλους ότι μπήκε πάτος στο βαρέλι και μπορούμε να ατενίζουμε με κάποια αισιοδοξία το μέλλον».

Λευτέρης Παπαδόπουλος

Σάκης Μπουλάς

Ηθοποιός, τραγουδιστής

«Όσα ζούμε είναι προσχεδιασμένα»

για να το πετύχεις”. Πρέπει να παλέψουμε αυτή την κατάθλιψη και την απογοήτευση που μας έχουν κυριεύσει τον τελευταίο καιρό. Έχουμε παραδοθεί αμαχητί στο πεπρωμένο». 2. «Εγώ πιστεύω ότι καθένας από το μετερίζι του μπορεί να ανοίξει τους πραγματικούς ορίζοντες στους ανθρώπους. Ο πολιτισμός μας έχει ξεφύγει λίγο από τα πνευματικά ιδεώδη και πρότυπα και δίνουμε μεγαλύτερη σημασία στην ύλη. Αν καλλιεργήσουμε όμως το πνεύμα και το κάνουμε δυνατό, θα δούμε ότι τελικά ο υπερκαταναλωτισμός και ο υλισμός είναι εις βάρος και της ίδιας μας της ύπαρξης». 3. «Εύχομαι υγεία και να τελειώσει κάποια στιγμή η ανηφόρα και να αρχίσουμε να περπατάμε στην ευθεία».

Δημήτρης Μπάσης Τραγουδιστής

«Οι “σοφοί” της πατρίδας ας μας αφυπνίσουν» 1. «Βιώνουμε μια πολύ δύσκολη κατάσταση, έχουν χαθεί η ελπίδα, το όνειρο και οι αιματηρές θυσίες που έχει κάνει ο ελληνικός λαός εδώ και ενάμιση χρόνο αποδεικνύεται τελικά ότι δεν πιάνουν τόπο. Αυτή είναι η πραγματικότητα. Αναζητείται επειγόντως λύση. Είμαι από τη φύση μου αισιόδοξος άνθρωπος, αλλά είναι η πρώτη φορά

1. «Και αγανακτισμένος είμαι και τραγικά τα βλέπω τα πράγματα στη χώρα μας. Πιστεύω ότι όλα γίνονται βάσει προγράμματος, ότι δεν είναι ελληνικό το φαινόμενο αυτό, είναι πανευρωπαϊκό, παγκόσμιο. Οι άνθρωποι που παίζουν αυτά τα περίεργα οικονομικά παιχνίδια κάνουν έναν άλλου είδους παγκόσμιο πόλεμο. Και πιστεύω πως ό,τι γίνεται σε μια χώρα γίνεται με πλάνο 20ετίας». 2. «Σίγουρα η τέχνη ασκεί μια κριτική σε όλα αυτά. Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να ενημερώσει,

Έφη Παπαθεοδώρου γιατί ο κόσμος είναι ήδη ενημερωμένος. Σίγουρα όμως οφείλει να του το υπενθυμίζει αυτό καθημερινά. Το πρόβλημα στην Ελλάδα είναι ότι είμαστε παρτάκηδες και όταν γινόμαστε ομάδες, εί-

Κώστας Μουρσελάς Συγγραφέας «Θριαμβεύουν η ανικανότητα και η παχυδερμία τους» 1. «Η αθλιότητα της οικονομικής μας κρίσης με έχει οδηγήσει σε ένα τελικό συμπέρασμα, ότι ουσιαστικά κανείς πολιτικός μας, μαζί με όλο το αξιοθρήνητο σκυλολόι των παρατρεχάμενων της αυλής τους, δεν έχει ακόμα καταλάβει ούτε τι συνέβαινε μέχρι τώρα στη χώρα μας ούτε ακόμα και τώρα τι της συμβαίνει και σίγουρα ούτε και τι πρόκειται να της συμβεί αύριο. Γι’ αυτό εξακολουθούν να θριαμβεύουν η ανικανότητα, η αδιαφορία, η παχυδερμία τους. Και νομίζω ότι ακριβώς αυτά είναι που την οδήγησαν και τη οδηγούν με ιλιγγιώδη ταχύτητα στην άβυσσο της εξαθλίωσης. Οι εξαιρέσεις απλώς επιβεβαιώνουν τον κανόνα». 2. «Η τέχνη, πράγματι, έχει αρκετές δυνατότητες για να αλλάξει κάπως τον άνθρωπο ή και να τον κάνει λίγο ηθικότερο. Άλλωστε, αυτή είναι η αποστολή της και η έσχατη ελπίδα μας. Πού αλλού να ελπίσει κανείς; Στις ιδεολογίες των κομμάτων; Φέξε μου και γλίστρησα. Σε κάποιους θεούς; Απέχουν και αυτοί από τα γή-

ινα επιδεικτικότατα. Πού αλλού; Αλλά και για να σε αλλάξει η τέχνη, να σε κάνει καλύτερο, προϋποθέτει, πρώτον, να έχεις διάθεση να ασχοληθείς μαζί της και, δεύτερον, να είσαι αρκετά ικανός να την αφομοιώσεις. Πράγματα που δεν τα συναντάς εύκολα ούτε εντός ούτε εκτός Βουλής. Συμπέρασμα; Ελάχιστες ελπίδες για το μέλλον μας. Εξακολουθεί να ισχύει το κατά Σαμαράκη: “Ζητείται ακόμη ελπίς”». 3. «Όσο για ευχές, μόνο μία μου έρχεται στο μυαλό, που έχει σχέση και με το θέμα μας. Θα ευχόμουν λοιπόν να ξυπνήσουν ένα πρωί όλοι οι Έλληνες, προ των εκλογών φυσικά, να ενεργοποιήσουν όσο περισσότερο γίνεται το μυαλό τους και να ορκιστούν σε όλους τους επουράνιους θεούς ότι αυτή τη φορά δεν θα δώσουν ούτε μία ψήφο στους πολιτικούς που τους κυβέρνησαν τα τελευταία 30 χρόνια. Διότι αυτούς κυρίως θεωρούν υπεύθυνους, για τον ξεπεσμό και την ηθική εξαθλίωση της πατρίδας τους. Οι εξαιρέσεις ας ισχύσουν κι εδώ».

Δεκέμβριος/2011

crash 161

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 162

crash

BLOG ΙΔΕΩΝ μαστε πολύ εύκολα καθοδηγούμενοι. Γινόμαστε συνήθως καλοί στρατιώτες σε κομματικούς στρατούς και χάνεται η ουσία. Ο κόσμος έχει μεγάλη δύναμη, απλά πρέπει να βρει το σωστό τρόπο για να τη διοχετεύσει έξω». 3. «Εύχομαι το 2011 να είναι μια χρονιά καλύτερη απ’ ό,τι φαίνεται και ο κόσμος να αρχίσει να ξαναγελάει».

Έφη Παπαθεοδώρου Ηθοποιός

Μίμης Πλέσσας

Ελένη Ράντου

«Ντροπή τους, ντροπή τους» 1. «Το καζάνι έσκασε κάποια στιγμή, αλλά το κακό είναι ότι χτυπάει εμάς που δεν φταίξαμε σε τίποτα. Όλη αυτή η χλιδή, η πρόκληση του πλούτου ξαφνικά καπέλωσε. Δεν ξέρω πώς γίνεται σε αυτόν τον τόπο όσοι φταίνε να μην πληρώνουν τίποτα και να την πληρώνει πάντα ο ελληνικός λαός. Αλλά αυτό που γίνεται με κυβέρνηση υποτίθεται σοσιαλιστική είναι απαράδεκτο. Γι’ αυτό το περίφημο χρέος δεν μας έχουν πει ποτέ, ούτε πώς έγινε ούτε ποιοι το έκαναν και γιατί πρέπει να το πληρώσουμε εμείς. Δεν μας ρώτησαν που μας χρέωσαν και μας έβαλαν στο μνημόνιο. Χωρίς να μας ρωτήσουν μας έδεσαν χειροπόδαρα. Στην κατοχή, μετά τον εμφύλιο, τον ήξερες τον εχθρό, τώρα ποιος είναι; Ξαφνικά βρισκόμαστε υπό κατοχή και κάποιοι θρασύτατοι άνθρωποι μας κουνάνε το δάχτυλο. Ποιοι είναι αυτοί και με ποιο δικαίωμα τους έφεραν εδώ; Είμαι μεγάλη γυναίκα πια και δεν μπορώ να βγαίνω καθημερινά στους δρόμους και να τους φωνάζω: “Ντροπή σας, ντροπή σας”». 2. «Η τέχνη σε αυτή την περίοδο είναι παρηγοριά, είναι νομίζω η δικλείδα ασφαλείας. Παρατηρώ με μεγάλη μου χαρά ότι έχουν δημιουργηθεί πολλές μικρές ομάδες, οι οποίες διαμαρτύρονται. Μπορεί να μην είναι σπουδαία έργα όλα, αλλά υπάρχει μια άνθιση η οποία κάτι θα φέρει». 3. «Εύχομαι για το 2012 να μην το βάλουμε

«Δύο γυναίκες», χαρακτικό του Τάσσου. Το έργο είναι μεταγενέστερο (1952), αλλά παραπέμπει έντονα στην Εθνική Αντίσταση κάτω, να έχουμε υγεία και περηφάνια και να τολμάμε να λέμε την αλήθεια κατάμουτρα σε όλους αυτούς που δεν έχουν κανένα δικαίωμα να μας στερήσουν τη ζωή μας».

Ελένη Ράντου

Ηθοποιός

«Ο πολιτισμός μαλακώνει τις καρδιές»

1. «Την κρίση τη βιώνω όπως τη βιώνει όλος ο κόσμος. Πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με ψυχραιμία και λιγότερο πανικό». 2. «Η τέχνη ποτέ δεν παρεμβαίνει. Η κακή τέχνη είναι παρεμβατική, “αγκαζέ”. Η τέχνη, ο πολιτισμός, μαλακώνει τις ψυχές. Είναι το μέσο για να αντέχουμε στα πολύ δύσκολα. Στο θέατρο, στη

Μίμης Πλέσσας Συνθέτης Ρένα Ρίγγα

Γιάννης Σμαραγδής 162 crash Δεκέμβριος/2011

«Δεν είμαστε μόνοι, ας μείνουμε οι καλύτεροι» 1. «Ξεκινάω ανάποδα... Γνώρισα την ανέχεια όταν μετά την κατοχή (1945) χρειάστηκε πεινασμένος να βοηθήσω τις κατεστραμμένες οικογένειες των Πλεσσαίων. Γνώρισα τους αβάσταχτους φόρους όταν στη χούντα μου ζήτησαν και κατέβαλλα φόρους για χρήματα που δεν είχα εισπράξει από την πρωτόγνωρη επιτυχία του απαγορευμένου “Δρόμου”». Τέλος, την οικονομική κρίση μόνο όσοι ήθελαν δεν τη βίωναν, γιατί πάντα πλάι μας υπήρχε ο αναγκεμένος. Θέλω να πιστεύω πως τα διδάγματα των γονιών και των δασκάλων μου μου επέτρεψαν να μη μένω ένας από τους αδιάφορους». 2. «Έχετε δει ποτέ αληθινό ιερέα να βγαίνει στο πλατύσκαλο της εκκλησιάς του, να βαράει

μια κουδούνα κραυγάζοντας “εδώ οι καλές λειτουργίες!” ή μήπως δεν μάθατε ακόμα να ξεχωρίζετε τους επηρμένους, τους σκαρφαλωμένους σε βάθρα χτισμένα από κομματικά κριτήρια, εκείνους, τέλος, που σύντομα, ευχή όλων μας, δεν θα τους ξέρει ούτε η μάνα τους; Ο αληθινός καλλιτέχνης νιώθει βαθιά την υποχρέωση, σε περίοδο κρίσης, να υμνεί τις αρετές και την ελπίδα. Γι 'αυτό δεν είναι τυχαίο ότι οι τέχνες ήκμασαν ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσεων και, δυστυχώς, δεν είμαστε οι μόνοι στην παγκόσμια κρίση. Ας μείνουμε οι καλύτεροι». 3. «Να κάνουμε όλοι ό,τι μπορούμε για να είναι καλύτερο από το 2011».

152_163_TEXNH 12/2/11 3:09 AM Page 163

χρονιά σ’ έναν άλλο κόσμο, πιο ουσιαστικό, χωρίς μνημόνιο και τρόικες πάνω στο κεφάλι μας. Να μη μιλάει κανείς γερμανικά στα υπουργεία μας και να έχουμε πολιτικούς που να θέλουν να αφήσουν πίσω τους χρυσόσκονη, όχι μπουχό».

Βάσια Τριφύλλη Ηθοποιός

«Οι καλλιτέχνες να κατέβουν στο δρόμο»

μουσική, στο λόγο προστρέχει ο κόσμος για βγάλει πέρα τις αντιξοότητες της καθημερινότητας». 3. «Να είναι μια καλύτερη χρονιά. Υφιστάμεθα ό,τι υφιστάμεθα, ας μας επιτρέψουν τουλάχιστον να το αντιμετωπίσουμε ψύχραιμα. Όταν λειτουργείς κάτω από φοβικά σύνδρομα και πίεση, γίνεσαι ανεξέλεγκτος. Το χάος είναι κάτι που δεν το θέλει κανείς και δεν οδηγεί πουθενά».

Ρένα Ρίγγα Σεναριογράφος

«Να ξεμπροστιάσουμε τον εχθρό» 1. «Ελπίζω και προσεύχομαι να μην είναι “κατάσταση”, να είναι ένας εφιάλτης που θα ξυπνήσουμε όλοι μαζί αύριο το πρωί και θα έχει περάσει. Αυτά που βλέπαμε στην τηλεόραση και λέγαμε “α, τους καημένους” μας ήρθαν στο κεφάλι. Και μη χειρότερα να λέμε κάθε μέρα, γιατί αν υπάρχουν και χειρότερα απ’ αυτά, αλίμονό μας». 2. «Η τέχνη λένε ανθεί σε δύσκολες περιόδους, κρύβεται πίσω από τη διαμαρτυρία, την αντίδραση, το ξεμπρόστιασμα του εχθρού, του πονηρού, του κατέχοντος. Πέρα και μακριά από το “θόρυβο”, τα φληναφήματα, τα ανεμώλια των πολιτικών TV περσονών, η τέχνη ξεντύνει την πραγματικότητα και σ’ την αφήνει φάτσα φόρα ολόγυμνη, “αυτή είμαι, πάρε με”. Κάτι πάθανε όμως όλοι, σανν να μετράνε τα κέρματα στο πορτοφόλι τους και να τα βρίσκουν λειψά. Ίσως να φταίει το γεγονός ότι αυτή τη φορά ο εχθρός είναι πάρα πολύ ασαφής. Ίσως και η τέχνη να χρειάζεται πιο συγκεκριμένους “βαρβάρους” για να φωνάξει, να επιτεθεί και να τραβήξει το μήλο της Ωραίας Κοιμωμένης από το λαιμό των κοιμωμένων καλλιτεχνών μας». 3. «Εύχομαι να ξυπνήσουμε όλοι την Πρωτο-

1. «Τι σχόλιο να κάνω για την κρίση; Μιλάμε για ένα δεδηλωμένο πλάνο με προδιαγεγραμμένα γεγονότα, που δεν αφορούν μόνο εμάς, αλλά συνολικότερα την Ευρώπη». 2. «Η τέχνη επηρεάζει απεριόριστα τις ψυχές των ανθρώπων, πόσο δε μάλλον σε περιόδους κρίσης όπως αυτή που διανύουμε. Οι άνθρωποι της τέχνης είναι επαναστάτες. Η τέχνη γεννά ιδέες και δημιουργεί ανατροπές. Για παράδειγμα, το έργο που πρωταγωνιστώ φέτος, “Οι συμπέθεροι απ’ τα Τίρανα”, έχουν έντονο αντιρατσιστικό μήνυμα και δείχνουν και την κακή πλευρά του Έλληνα. Δεν ντράπηκαν οι συγγραφείς να δείξουν ότι είμαστε και λίγο αληταράδες και μπράβο τους. Οι καλλιτέχνες σε περιόδους κρίσης πρέπει να έχουν βήμα να μιλάνε. Κι όταν δεν έχουν, να κατεβαίνουν στους δρόμους μαζί με τους πολίτες». 3. «Η ωραιότερη ευχή θα ήταν να μπορούσα να κλείσω τα μάτια και να πω πως όλα αυτά δεν έχουν συμβεί. Να ξυπνήσω και να πω: “ Ένας εφιάλτης ήταν, ρε παιδιά, που κράτησε 2-3 χρόνια και πέρασε”».

Παύλος Χαϊκάλης Ηθοποιός

«Υπάρχει συναλλαγή της εξουσίας με την τέχνη» 1. «Είναι χρόνιο το πρόβλημα που βιώνουμε. Έχει ξεκινήσει καιρό πριν. Σαφέστατα η πολιτική εξουσία έχει μεγάλες ευθύνες με τις πλάνες υποσχέσεις των προηγούμενων χρόνων. Ξέρε-

Βάσια Τριφύλλη

Παύλος Χαϊκάλης τε, το ψάρι βρομάει από το κεφάλι, όπως λέει και ο λαός». 2. «H τέχνη παίζει καθοριστικό ρόλο μέσα σε μια κοινωνία δοκιμαζόμενη, με την προϋπόθεση να υπάρχουν έργα, παραγωγές και ηθοποιοί με τολμηρό λόγο, ενάντια στο κατεστημένο. Δυστυχώς, υπάρχει συναλλαγή της εξουσίας με την τέχνη. Βιώνουμε μια πολιτιστική διεκπεραίωση. Στην ουσία δεν παράγεται πολιτισμός». 3. «Να ζήσουμε το τέλος του κυκεώνα αμφισβήτησης αμφιβολίας και φτώχειας. Να ξεκινήσει μια χρονιά ουσιαστική και ανάκαμψης».

Γιάννης Σμαραγδής Σκηνοθέτης «Να αναμετρηθούμε με τα λάθη μας» 1. «Οι τρεις μεγάλοι λαοί που έχουν μακρόχρονη ιστορία είναι οι Έλληνες, οι Κινέζοι και οι Εβραίοι. Συχνά και οι τρεις αυτοί λαοί βρέθηκαν στο κάτω μέρος της Ιστορίας, δηλαδή σε περίοδο ιστορικής ύφεσης, αλλά επανήλθαν δριμύτεροι και ξανάγιναν ισχυροί. Θα περάσει η Ελλάδα λοιπόν μια ιστορική κάμψη. Δέκα χρόνια, είκοσι; Όμως, τι είναι αυτό μπροστά στο συμπαντικό χρόνο; Μόνο οι μεγάλοι λαοί μπορούν να αναμετρηθούν με το συμπαντικό χρόνο και όχι οι μικροί και προσωρινοί, όπως είναι διάφοροι λαοί που αυτή τη στιγμή έχουν το πά-

νω χέρι. Ως εκ τούτου, το μόνο που πρέπει να κάνουμε οι Έλληνες είναι να είμαστε αισιόδοξοι και να αναμετρηθούμε με τα λάθη που μας έφεραν εδώ. Όλα τα άλλα θα έρθουν εύκολα». 2. «Την περίοδο των κρίσεων η τέχνη πρέπει να είναι ισχυρά παρούσα, γιατί μπορεί να παίξει λυτρωτικό ρόλο, εμψυχωτικό και να δώσει δύναμη στους ανθρώπους να υπάρξουν. Εάν δεν επιτελέσει αυτό το καθήκον στους δύσκολους καιρούς, δεν είναι αληθινή τέχνη». 3. «Εύχομαι όλοι μας να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι». Δεκέμβριος/2011

crash 163

164_169_SUNENTEUKSH KOTZIAS 12/2/11 3:15 AM Page 164

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

κληρή κριτική στον πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο ασκεί μέσω της συνέντευξής του ο Νίκος Κοτζιάς, χαρακτηρίζοντάς τον περιπαικτικά «νέο Βοναπάρτη», δοτό πρωθυπουργό και διαλυτικό στοιχείο για την Ελλάδα. Παράλληλα, αποκαλύπτει στο «Crash» ότι η Τρόικα στόχο έχει να διεμβολίσει το ΠΑΣΟΚ και τη Ν.Δ. και να σπείρει, προκειμένου να γεννηθεί μεταξύ των παραδοσιακών κομμάτων εξουσίας ένα νέο κόμμα, το κόμμα των τραπεζιτών. Ο κ. Κοτζιάς εμφανίζεται απόλυτος στο ότι τα σημερινά κυβερνητικά κόμματα δεν μπορούν να απαντήσουν στην κρίση, εξηγώντας ότι οι ηγεσίες τους είναι εκείνες που οδήγησαν τη χώρα στο απόλυτο ναυάγιο. 164 crash Δεκέμβριος/2011

Ιδρυτικό μέλος της Ενωτικής Κίνησης, η οποία επιχειρεί να φέρει την ενότητα του αντιμνημονιακού χώρου, ο κ. Κοτζιάς καθιστά σαφές ότι πρόκειται για μια πρωτοβουλία που στόχο έχει την ανατροπή του πολιτικού συστήματος της χώρας. Και πώς θα επιτευχθεί αυτό; Μέσω της ενεργοποίησης μιας πατριωτικά υπεύθυνης εξωτερικής πολιτικής, όπως μας αναλύει, μιας πολιτικής που θα ρίξει τις γέφυρες με την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία. Ανήσυχος για τις ευρωπαϊκές εξελίξεις, «φοβάται» τη Γερμανία, η οποία οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια την Ευρωπαϊκή Ένωση στον γκρεμό. Και συγκεκριμένα, όπως εξηγεί στο «Crash», η Γερμανία απαιτεί σήμερα τη συλλογική τιμωρία του ελληνικού λαού, ενώ διευκο-

λύνεται στα αυτοκρατορικά της σχέδια από την ηγεσία της χώρας, που είναι ασφαλώς συνυπεύθυνη για ό,τι συνέβη. Τέλος, για τα δύο χρόνια διακυβέρνησης Παπανδρέου, ο κ. Κοτζιάς κάνει την εξής παρομοίωση: «Είναι σαν να μπαίνεις σε ταξί και να παρακαλάς τον οδηγό να σε πάει στο λαϊκό Πειραιά κι εκείνος να αποφασίζει να σε παραδώσει στην Εκάλη». Τι σας οδήγησε στην Ενωτική Κίνηση; «Οι ανάγκες και απαιτήσεις της χώρας στην εποχή του μνημονίου. Οι δυνατότητες που υπάρχουν. Μην ξεχνάμε ότι η πλειοψηφία του λαού είναι αντιμνημονιακή. Αυτή η πλειοψηφία δεν είναι ενωμένη. Σε αντίθεση με τη μειοψηφία. Πιο συγκεκριμένα: Α) Οι δυνάμεις που κυβερνούν σήμερα έλα-

164_169_SUNENTEUKSH KOTZIAS 12/2/11 3:15 AM Page 165

”

Nίκος Κοτζιάς

Ο Παπαδήμος είναι ένας ...νέος Βοναπάρτης Συνέντευξη στη Γεωργία Σκιτζή

”

Ο ίδιος ήταν αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, δηλαδή το δεύτερο πρόσωπο της Τρόικας που διέλυσε τη χώρα. Και τώρα αυτός θα μας σώσει από την κρίση και την Τρόικα; Ασφαλώς ΟΧΙ

”

ρήσει στα χέρια του την κυβερνητική εξουσία, αν και μειοψηφία στο λαό. Γι’ αυτό, εξάλλου, προσπαθεί να αποφύγει τις εκλογές, άσχετα από τις δικαιολογίες που προβάλλει. Γ) Οι δημοκρατικές και αριστερές δυνάμεις που αντιτάσσονται στον ευνουχισμό της κυριαρχίας της πατρίδας και του λαού είναι διάσπαρτες. Πρέπει, κατά τη γνώμη μου, να υποχρεωθούν να κινηθούν ενωτικά. Να συστρατευτεί το μέγιστο δυνατό τμήμα τους, επιθυμητό βέβαια το όλο. Όποιος αντιστρατευτεί σήμερα την ανάγκη αυτής της ενότητας και της κοινής δράσης θα έχει κόστος. Διότι δεν μπορεί στο όνομα μελλοντικών στόχων να μην κατανοεί κανείς την άμεση ανάγκη να αποτρέψουμε την πλήρη πολιτική, οικονομική, πνευματι-

”

κή και ηθική διάλυση της χώρας. Την ανάγκη υλοποίησης ενός άμεσου προγράμματος σωτηρίας της χώρας, ανασυγκρότησης και αναγέννησής της». Γιατί πιστεύετε ότι τα σημερινά κυβερνητικά κόμματα δεν μπορούν να απαντήσουν στην κρίση, που έχει πέρα από οικονομικά και έντονα κοινωνικά χαρακτηριστικά; «Νομίζω ότι όλοι μας γνωρίζουμε ότι κάθε ασθένεια, ακόμα και μια υποδεέστερη, όπως ο ιός της γρίπης, απαιτεί ιατρική αγωγή, αγάπη και γνώσεις προς τον ασθενή. Ότι είναι αδύνατο να αναρρώσει κανείς με τη συνεχή έκθεσή του στις αιτίες που προκαλούν την ασθένεια. Δεν μπορεί κάποιος που έχει γρίπη να εκτίθεται συνεχώς σε κρύα ρεύματα. Μάλιστα, τον τελευταίο καιρό συνηθίζω να λέω ότι καμιά φωτιά δεν μπορεί να σβήσει ρίχνοντας σε αυτή συνεχώς βενζίνη. Τα σημερινά κόμματα που κυβερνούν, οι ηγεσίες τους, είναι εκείνοι που μας έφεραν εδώ που μας έφεραν. Που άναψαν τη φωτιά. Τα οποία με τις δικές τους πολιτικές δημιούργησαν ένα μεγάλο πρόβλημα και, αντί να το λύσουν, οδηγούν τη χώρα στην καταστροφή. Οι συνταγές που χρησιμοποιούν βυθίζουν τη χώρα στην κρίση, αντί να τη σώζουν. Εκείνοι είναι που αρνήθηκαν η χώρα να λάβει φτηνά δάνεια πέρα του ΔΝΤ. Που δεν πάλεψαν ώστε να δανείζεται η χώρα απευθείας από την ΕΚΤ, έστω μέσω ενός Ευρωπαίου έντιμου μεσολαβητή με 1,25%, όπως δανείζονται οι τράπεζες. Αντίθετα, δανείζονταν έτσι φτηνά οι ελληνικές τράπεζες και αυτές δάνειζαν τοκογλυφικά τη χώρα με επιτόκια 6-7%. Αυτή την τεράστια διαφορά την καρπώθηκαν οι τραπεζίτες, οι οποίοι έχουν λάβει, επιπλέον, δεκάδες δισεκατομμύρια σε κρατικές στηρίξεις και εγγυήσεις. Η καταστροφή της χώρας έχει προέλθει από τη φοροκλοπή, τη φοροδιαφυγή, τα ανεξέλεγκτα καρτέλ και δέκα οικογένειες που έκα-

▲ ▲

βαν στις εκλογές του 2010 στην περιφέρεια της Αττικής, που είναι το 40% του πληθυσμού της χώρας, μικρότερα ποσοστά από τις αντιμνημονιακές δυνάμεις. Οι τελευταίες είχαν λάβει αθροιστικά 48%. Σήμερα η ψαλίδα έχει ανοίξει κι άλλο. Β) Έχοντας υπόψη του την πραγματικότητα, το Κόμμα του Μνημονίου, όπως ονομάζω την Τρόικα καθώς και τα κόμματα και τη διαπλοκή που στηρίζουν το μνημόνιο, επιδιώκει να προσθέσει στη φαρέτρα του ένα ακόμα κόμμα ανάμεσα στο ΠΑΣΟΚ και στη Ν.Δ. Θα πρόκειται για ένα κόμμα των ίδιων των τραπεζιτών. Πρόγραμμά του θα είναι η συνέχιση του σημερινού κυβερνητικού σχήματος και της πολιτικής. Κάνει, δηλαδή, ό,τι μπορεί προκειμένου να διατη-

Η καταστροφή της χώρας έχει προέλθει από τη φοροκλοπή, τη φοροδιαφυγή, τα ανεξέλεγκτα καρτέλ και δέκα οικογένειες που έκαναν κουμάντο μέσω των κομμάτων που κυβερνούν

Δεκέμβριος/2011

crash 165

164_169_SUNENTEUKSH KOTZIAS 12/2/11 3:15 AM Page 166

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Η Ελλάδα, ως χώρα ευρωπαϊκή, πρέπει και μπορεί να παίξει το ρόλο γέφυρας ανάμεσα στην Ε.Ε. και την Κίνα, τη Ρωσία και την Ινδία

”

▲ ▲

ναν κουμάντο μέσω των κομμάτων που κυβερνούν. Αυτοί όλοι, με όποια φυσιογνωμία κι αν εμφανιστούν, δεν έχουν λύσεις για τη χώρα. Οι λύσεις που παρουσιάζουν, αν παρουσιάζουν, είναι ως προς τα δικά τους στενά-εγωιστικά συμφέροντα και μόνο». Προτίθεστε να διεκδικήσετε μέσω της κίνησης αυτής την ψήφο του ελληνικού λαού στις προσεχείς εκλογές; «Η κίνηση αποσκοπεί στη συνεργασία των αντιμνημονιακών δυνάμεων και τη δημιουργία ενός μεγάλου μετώπου πάλης και αναγέννησης. Όποιος ανταποκριθεί σε αυτή την απαίτηση των καιρών μπορεί να προσβλέπει και στη δική μας εκλογική υποστήριξη, γιατί όχι και συμπόρευση. Αλλά για εμάς οι εκλογές δεν είναι αυτοσκοπός. Πρέπει να υπηρετούν τους πολιτικούς στόχους δημιουργίας μας: ενότητα και πάλη, μάχη για μια νέα Ελλάδα». Η κίνησή σας αυτή έχει κάποιον επικεφαλής; Ποια πρόσωπα θα σας εκφράσουν; «Ένα από τα στοιχεία που κουβαλάει αυτή η κίνηση, που την ξεχωρίζουν από άλλες κινήσεις, είναι ότι δεν ήρθε για να έχει κάποια “προσωπικότητα” τη δική της πολιτική οργάνωση. Δεν ήρθε για να χωρίσει. Ήρθε να συμβάλλει στην ενότητα όλου του αντιμνημονιακού χώρου. Αυτό το πολιτικό της περιεχόμενο επιβάλλει και τη δημοκρατική συλλογική της οργάνωση και παρουσία. Διότι, όπως συνηθίζω να λέω, η δημοκρατία χρειάζεται οργάνωση. Η κίνησή μας έχει πολλές προσωπικότητες, πολλούς αγωνιστές, αλλά δεν έχει κάποιον επικεφαλής. Κοινοβουλευτικά εκπροσωπείται από τον Π. Κουρουμπλή. Κοινωνικά-πολιτικά από τους Α. Κωτσακά, Α. Μητρόπουλο, Δ. Τσουκαλά. Στην πρώτη μας σύσκεψη, την ιδρυτική, όπου συμμετείχαν 300 στελέχη από όλη την Ελλάδα, συγκροτήσαμε μια προσωρινή επταμελή γραμματεία, στην οποία συμμετέχω κι εγώ». Ποιοι τρόποι αντίδρασης και αντίστασης ενδείκνυνται κατά τη γνώμη σας στις παρούσες συνθήκες; «Οι Μέρκελ και Σαρκοζί, ο λαός μας τους λέει

166 crash Δεκέμβριος/2011

“Μερκοζί”, ο “νέος Βοναπάρτης” κ. Παπαδήμος (διότι άλλον ψήφισε ο λαός, άλλη πολιτική επέλεξε και άλλον “του φοράνε” με αντιλαϊκές πολιτικές) και όλο το Κόμμα του Μνημονίου κάνουν μια σειρά από ουσιαστικές παρανομίες. Καταστρατηγούν τις συνθήκες ίδρυσης και ανάπτυξης της Ε.Ε. Παραβιάζουν το Σύνταγμα. Κινούνται πάνω και πέρα ακόμα και από τα απαράδεκτα μέτρα που έχουν ήδη συμφωνήσει. Ο ελληνικός λαός υποχρεούται να υπερασπιστεί με όλα τα μέσα την ισότητα ανάμεσα στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Το ίδιο το Σύνταγμά του. Τις ελευθερίες και κατακτήσεις του. Το δημοκρατικό δικαίωμα των εκλογών. Διότι δεν είναι δυνατό να νομοθετεί η κυβέρνηση παραβιάζοντας το Σύνταγμα και να καλεί τους πολίτες να πειθαρχήσουν σε αυτούς τους αντισυνταγματικούς νόμους. Ο λαός έχει το δικαίωμα να υπερασπίζεται με όλους τους τρόπους τα δικαιώματα που απορρέουν από τις κοινωνικές συμφωνίες με τη μορφή συνταγματικών δεσμεύσεων απέναντί του, να μην υπακούει δε σε ό,τι είναι παράνομο. Το κύριο είναι αυτό να το κάνει με ενότητα, πίστη και αισιοδοξία». Οι δραματικές εξελίξεις στην Ευρωζώνη σας ανησυχούν; «Ναι, ανησυχώ. Διότι η πολιτική της Γερμανίας οδηγεί στο χείλος του γκρεμού όλη την Ευρώπη. Θέλει να αποσπάσει όσα το δυνατόν περισσότερα κέρδη για τον εαυτό της και μετά να “επιτρέψει” τη σωτηρία της Ευρωζώνης και της Ε.Ε. Όμως, εκτιμώ ότι τότε η ζημιά θα έχει ήδη γίνει. Συνολικότερα, η ακολουθούμενη από το

Βερολίνο τακτική είναι η ίδια με εκείνη που ασκήθηκε απέναντι στη νικημένη Γερμανία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο. Τότε, οι Γάλλοι και άλλοι σύμμαχοί τους, σε αντίθεση με τις αντιλήψεις των ΗΠΑ, επεδίωξαν να τιμωρήσουν και να πειθαρχήσουν τη Γερμανία με μέτρα που την οδήγησαν σε μεγάλη ανεργία, ύφεση και υπερχρέωση. Οι αποζημιώσεις που υποχρεώθηκε η Γερμανία να πληρώσει για τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο ανέρχονται σε 325 σημερινά δισεκατομμύρια ευρώ. Η αποπληρωμή τους τέλειωσε μόλις το 2010! Το χρέος αυτό αποτέλεσε σημαντική αιτία υπονόμευσης της δημοκρατίας στη Γερμανία και επέτρεψε την κυριαρχία του ναζισμού. Οι Αμερικανοί, όπως και οι Γάλλοι, διδάχθηκαν από τη λάθος αντιμετώπιση της Γερμανίας μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και γι’ αυτό επέλεξαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο να μην τιμωρήσουν εκ νέου τη Γερμανία, όπως ήταν η αρχική τους σκέψη. Αντίθετα, αποφάσισαν να τη στηρίξουν με δάνεια και βοήθεια. Έτσι πραγματοποιήθηκε και το “γερμανικό θαύμα”. Να μην τιμωρήσουν εκ νέου τους ηττημένους, με εξοντωτικά μέτρα, αλλά να διασφαλίσουν την ενσωμάτωσή τους σε ένα συνολικότερο σύστημα. Το θεμελιακό συμπέρασμα που εξήγαγαν ήταν ότι για τα λάθη της ηγεσίας της Γερμανίας –ορθότερα τα εγκλήματά της– δεν έπρεπε να τιμωρηθεί ο γερμανικός λαός ως σύνολο, αλλά οι ηγέτες του ναζισμού. Σε αντίθεση, όμως, με ό,τι θετικό συνέβη για τη Γερμανία μετά το 1945, παρά τα εγκλήματα πολέμου που διέπραξε, η Γερμανία απαιτεί σήμε-

164_169_SUNENTEUKSH KOTZIAS 12/2/11 3:15 AM Page 167

Η ακολουθούμενη από το Βερολίνο τακτική είναι η ίδια με εκείνη που ασκήθηκε απέναντι στη νικημένη Γερμανία μετά τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο

«Αν βγούμε από την κρίση χωρίς ολική καταστροφή, αυτό θα οφείλεται στην αντίσταση του λαού μας», λέει ο Νίκος Κοτζιάς στη δημοσιογράφο του «Crash» Γεωργία Σκιτζή εξόδου από την Ευρωζώνη, συμπίπτοντας με τους πρώτους, ότι δεν υπάρχει άλλη πολιτική πέραν της υποταγής ή της εξόδου. Εξαφανίζουν με αυτόν τον τρόπο την άμεσα αναγκαία δημοκρατική μάχη στο εσωτερικό της Ε.Ε. Φτιάχνουν εξωπραγματικά σενάρια, σύμφωνα με τα οποία η “πορεία της πολιτικής αλλαγής ξεκινά με την έξοδο από το ευρώ”. Δεν απαντούν, βέβαια, ποιος θα το κάνει αυτό. Ποια κυβέρνηση; Εκείνη που δεν μπορεί να χειριστεί ούτε καν τα σημερινά προβλήματα θα υλοποιήσει μια τέτοια επιλογή; Ή αυτή θα υλοποιηθεί από μια δική τους κυβέρνηση όταν οι δυνάμεις τους δεν υπερβαίνουν ούτε καν ένα ελάχιστο ποσοστό μέσα στην κοινωνία και δεν μπορούν να πείσουν ούτε καν τα κόμματά τους; Στην ουσία με τη μεγαλοστομία για έξοδο από την Ε.Ε. κρύβουν την αδυναμία τους να διαμορφώσουν ένα πλατύ μέτωπο πάλης. Η ουσία είναι μία, χρειάζεται άλλη πολιτική με άλλους πολιτικούς. Με τις σημερινές δυνάμεις, που σφραγίζουν την πολιτική και κοινωνική ζωή της χώρας, σε κάθε περίπτωση θα καταστραφούμε, είτε στην Ευρωζώνη είτε οπουδήποτε αλλού». Πιστεύετε ότι μια αρνητική εξέλιξη στην Ευρώπη σε σχέση με το ευρώ θα δημιουργήσει παγκόσμια αναταραχή και τι μπορεί να σημαίνει αυτό; « Ένας κύριος λόγος της σημερινής ευρωπαϊκής κρίσης είναι ότι είχε οικοδομηθεί ως ένα σύστημα “καλού καιρού” που δεν αντέχει τις δύσκολες καταστάσεις. Μια άλλη αιτία που εν-

▲ ▲

ρα τη συλλογική τιμωρία του ελληνικού λαού, ενώ διευκολύνεται στα αυτοκρατορικά της σχέδια από την ηγεσία της χώρας, που είναι ασφαλώς συνυπεύθυνη για ό,τι συνέβη. Δυστυχώς, οι ελίτ της Γερμανίας, εγκλωβισμένες σε έναν βαθύ οικονομικό εθνικισμό, έχουν πλήρως τυφλωθεί και δεν έχουν διδαχτεί ούτε καν από την ίδια τη δική τους Ιστορία. Και αυτό τους καθιστά από μια άποψη επικίνδυνους». Ευρώ ή δραχμή; «Η χώρα δεν πρέπει να μπει σε αυτά τα διλήμματα, που μας τα στήνουν. Που ουσιαστικά λένε “ή φεύγετε από ευρώ ή υποτάσσεστε στην πολιτική των ισχυρών της Ε.Ε., στο αντιδημοκρατικό διευθυντήριο των κρατών που έχουν πλεονασματικά χρηματοπιστωτικά μεγέθη”. Αυτό που πρέπει να γίνει άμεσα είναι η αξιοποίηση και χρησιμοποίηση όλων των όπλων που μας παρέχει η πολιτική και οι ίδιες οι συνθήκες της Ένωσης. Τη συστηματική χρήση βέτο. Την αξιοποίηση όλων των εν δυνάμει συμμαχιών. Τα μέτωπα απέναντι σε όλες τις παραβιάσεις δημοκρατικών κανόνων, συνθηκών, από κράτη-μέλη της Ε.Ε. και θεσμούς της. Αξίζει να σημειώσω ότι οι οπαδοί της υποταγής δεν λαμβάνουν υπόψη τους τα πραγματικά περιστατικά. Ότι με την πολιτική που ακολουθούν οι ίδιοι συμβάλλουν σε μια μαύρη εικόνα για την Ευρώπη, μια Ε.Ε. του περιορισμού της δημοκρατίας και κατάργησης της αρχής της ισότητας των κρατών-μελών. Αρχή που είναι θεμελιακή για τη δημοκρατική της λειτουργία. Οι δε απαντούν με το εξίσου εύκολο σλόγκαν της

”

διαφέρει εδώ είναι ότι από τα τέλη του 20ού αιώνα υπάρχει μια μεγάλη μετατόπιση ισχύος από τη Δύση στην Ανατολή, από τη λίμνη του Ατλαντικού σε εκείνη του Ειρηνικού και από την Ευρώπη στην Ασία. Οι ψευδαισθήσεις στην Ε.Ε. ότι ο 21ός αιώνας θα είναι αιώνας της Ευρώπης την εμπόδισαν να κατανοήσει τις διεθνείς αλλαγές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα έντονα για τις ελληνικές κυβερνήσεις. Μια αρνητική εξέλιξη του ευρώ, σε αυτά τα νέα διεθνή πλαίσια, θα έχει περισσότερες αρνητικές επιπτώσεις στη Δύση ως σύνολο, παρά στη ΝΑ Ασία. Όσο για εμάς, μπορεί να εξελιχθούν –αν δεν αλλάξει η πολιτική και οι πολιτικοί– σε καταστροφή ιστορικών (αρνητικών) διαστάσεων». Ζούμε μια νέα χούντα; «Ασφαλώς όχι! Πρόκειται για διατύπωση υπερβολής, η οποία θέλει, όμως, να καταγράψει ένα πραγματικό γεγονός. Με τα μνημόνια και τις δανειακές συμβάσεις το κέντρο λήψης αποφάσεων μεταφέρθηκε στην Τρόικα. Αυτό ευνουχίζει την κυριαρχία της χώρας και αποτελεί ουσιαστική άρνηση των δημοκρατικών θεσμών και διαδικασιών. Αποκορύφωμα του ενισχυόμενου αυταρχισμού είναι η αντίληψη ότι οι τεχνοκράτες δικαιούνται να κυβερνούν χωρίς τη συγκατάθεση του λαού και ότι η άσκηση δημοκρατίας εμποδίζει τάχα την έξοδο από την κρίση. Η αλήθεια είναι ακριβώς το αντίστροφο, μόνο ο λαός με εκλογές μπορεί να δώσει λύση και μόνο οι ορθοστατούντες πολίτες μπορούν να ανασυντάξουν την οικονομία. Στο νέο μου βιβλίο, που κυκλοφόρησε πριν από δύο ημέρες, χαρακτηρίζω αυτό που ζούμε σήμερα ως “Βοναπαρτισμό”. Ένα καθεστώς στο οποίο οι πολίτες ψηφίζουν άλλη πολιτική και κυβέρνηση από αυτήν που τελικά τους προκύπτει». Πώς κρίνετε τα τελευταία 2 χρόνια διακυβέρνησης Παπανδρέου; «Πήραν ένα πρόβλημα και έφτιαξαν μια καταστροφή, χύνοντας συνεχώς βενζίνη στη φωτιά και παριστάνοντας τους λυτρωτές μας. Δεν θέλησαν να διαπραγματευτούν τα δίκαια της χώρας και έδειξαν μεγαλύτερη ευαισθηΔεκέμβριος/2011

crash 167

164_169_SUNENTEUKSH KOTZIAS 12/2/11 3:15 AM Page 168

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Εκείνοι εννοούν ως έξοδο από την κρίση την επιτυχία των λογιστικών τους πράξεων σε βάρος του ανεξάρτητου και δημοκρατικού συμφέροντος της χώρας

”

▲ ▲

σία σε αυτούς που εξύβρισαν τη χώρα παρά στα δίκαια του λαού μας. Άκουσε κανείς στην Ευρώπη να βρίζουν οι Ιταλοί κυβερνώντες τη χώρα τους με τον τρόπο που το έκαναν ο πρωθυπουργός και οι υπουργοί του αυτά τα δύο χρόνια; Που έβγαλαν μια αντιπάθεια προς καθετί το ελληνικό; Που έδειχναν να προτιμούν να κάθονται στην άλλη πλευρά του τραπεζιού διαπραγμάτευσης; Τα δύο αυτά χρόνια έδειξαν ανικανότητα ακόμα και για το δρόμο που είχαν επιλέξει. Είναι σαν να μπαίνεις σε ταξί και να παρακαλάς τον οδηγό να σε πάει στο λαϊκό Πειραιά κι εκείνος να αποφασίζει να σε παραδώσει στην Εκάλη. Και το χειρότερο, στη διαδρομή όλο τρακάρει και χάνεται. Πήραν ένα λάθος δρόμο, καταστροφικό για την Ελλάδα, αλλά ούτε αυτόν δεν μπόρεσαν να τον περπατήσουν με σταθερότητα, γι’ αυτό εξάλλου οι τραπεζίτες και η διαπλοκή έριξαν τον Γ. Παπανδρέου – δεν ήταν αποτελεσματικός σε ό,τι από κοινού συμφώνησαν. Μπόρεσαν δε να τον ρίξουν διότι αντί να τους τελειώνει το 2009, τους έδωσε ανάσες, πόρους, ισχύ. Εκείνος τους έδωσε τη δυνατότητα συνεχούς εμπλοκής στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Στον έλεγχο των κομμάτων, και του δικού του. Τώρα όλα αυτά τα συμφέροντα σκέφτονται τη δημιουργία νέου κόμματος υπό τον δοτό και μη εκλεγμένο κ. Παπαδήμο». Ποια η γνώμη σας για τον κ. Παπαδήμο ως πρωθυπουργό; «Ο Παπανδρέου με την πολιτική του τα δύο τελευταία χρόνια έφερε στην πρωθυπουργία των μέχρι πρότινος σύμβουλό του, κ. Παπαδήμο. Ο τελευταίος έχει άμεση ευθύνη για εδώ που φτάσαμε. Είναι ο άνθρωπος που ως διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος σχετίζεται με τα χρηματιστήρια και τα Greek-Economics. Ο ίδιος ήταν αντιπρόεδρος της ΕΚΤ, δηλαδή, το δεύτερο πρόσωπο της Τρόικας που διέλυσε τη χώρα. Και τώρα αυτός θα μας σώσει από την 168 crash Δεκέμβριος/2011

Το εξώφυλλο του νέου βιβλίου του Νίκου Κοτζιά, που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Λιβάνη» κρίση και την Τρόικα; Ασφαλώς ΟΧΙ. Τον έφεραν για να υπηρετήσει τα σχέδιά τους. Κάποιοι έγραψαν ότι τον προτιμούν οι ξένοι “γιατί ομιλεί τη γλώσσα τους”. Αυτό είναι προσόν για να είναι κάποιος πρεσβευτής τους, όχι για έναν δικό μας πρωθυπουργό». Μπορεί σε ένα πλαίσιο κομματικών ισορροπιών στο Υπουργικό Συμβούλιο να παράξει έργο ικανό να μας βγάλει από την κρίση; «Αυτοί όλοι είναι κομμάτι και αιτία της κρίσης. Σε καμιά άλλη ανεπτυγμένη χώρα του κόσμου δεν θα παρέμεναν επί 30 χρόνια οι ίδιοι σε υπουργικές καρέκλες, ως πρίγκιπες φεουδάρχες της πολιτικής. Θα είχαν από καιρό φύγει. Το ίδιο ισχύει και για τον μη εκλεγμένο από το λαό πρωθυπουργό, που έκανε στη δεκαετία του ’90 κουμάντο στην ελληνική οικονομία. Αν βγούμε από την κρίση χωρίς ολική καταστροφή, αυτό θα οφείλεται στην αντίσταση του λαού, στην αναγέννηση της χώρας, σε ένα θετικότερο διεθνές περιβάλλον από το σημερινό. Εκείνοι εννοούν ως έξοδο από την κρίση την επιτυχία των λογιστικών τους πράξεων σε βάρος του ανεξάρτητου και δημοκρατικού συμφέροντος της χώρας». Υπάρχουν σημεία σύγκρισης μεταξύ κυβέρνησης Παπαδήμου και Μόντι στην Ιταλία; «Και οι δύο είναι επιλογές των τραπεζιτών και των δυνάμεων που συναπαρτίζουν την Τρόικα. Είναι διορισμένοι πρωθυπουργοί και εντέλλονται να μην αφήσουν, όσο μπορούν, να εκφράσουν οι λαοί με εκλογές τη γνώμη τους. Εκφράζουν τις δυνάμεις που θεωρούν τις εκλογές στοιχείο διαταραχής της οικονομίας.

Γενικά, δεν συμπαθούν και πολύ τη δημοκρατική έκφραση της βούλησης των λαών». Έχετε σπουδάσει στη Γερμανία, επομένως έχετε ζήσει εκεί. Σε τι διαφέρουν οι Έλληνες από τους Γερμανούς; «Οι λαοί είναι λαοί. Αυτοί που διαφέρουν ουσιαστικά είναι οι κυρίαρχες ομάδες. Οι γερμανικές ονειρεύονται ηγεμονίες και οι ελληνικές πράττουν απέναντί τους αυτό που στο καινούργιο μου βιβλίο (“Η Πολιτική Σωτηρίας Ενάντια στην Τρόικα”, εκδόσεις “Λιβάνη”) ονομάζω ως “τον νέο ραγιαδισμό”. Σπούδασα αρχικά στην Ελλάδα και στη συνέχεια στη Δυτική Γερμανία, τα τελευταία μάλιστα χρόνια της χούντας. Υπήρξα τότε γραμματέας της Ομοσπονδίας Ελληνικών Φοιτητικών Συλλόγων Δυτικής Γερμανίας και Δυτικού Βερολίνου. Γνωρίσαμε τη συμπαράσταση και τη βοήθεια της δημοκρατικής Γερμανίας. Το 1992 επανήλθα στη Γερμανία, ήταν η εποχή που δίδασκα στο φημισμένο Πανεπιστήμιο του Μαρβούργου. Τότε, το ’92, διαπίστωσα την επανεμφάνιση του γερμανικού (οικονομικού) εθνικισμού. Μάλιστα, αυτή τη θέση μου την κατέγραψα σε σειρά από επιστημονικά άρθρα, που βρήκαν θετική ανταπόκριση από την Ιαπωνία μέχρι τις ΗΠΑ. Η ουσία της παρατήρησής μου ήταν και είναι μία: η Γερμανία άλλαξε ουσιαστικά τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Μαζί με το γερμανικό εθνικισμό επανέκαμψαν δύο ακόμα “γερμανικά χαρακτηριστικά”: Η αντίληψη ότι οι Γερμανοί είναι και αυτοί περισσότερο θύματα του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου παρά θύτες καθώς και η αλαζονική αίσθηση ότι όλοι τους γνωρίζουν όλα καλύτερα».

164_169_SUNENTEUKSH KOTZIAS 12/2/11 3:15 AM Page 169

170_173_TANZANIA 12/2/11 3:18 AM Page 170

crash

ΤΟ

Οι γυναίκες του Σααντάνι που ασχολούνται με τις βιοκαλλιέργειες

170 crash Δεκέμβριος/2011

ΔΑΙΜΟΝΙΟ ΤΗΣ ΦΥΛΗΣ

”

170_173_TANZANIA 12/2/11 3:19 AM Page 171

O Θεόσταλτος Έλληνας που μας έσωσε τη ζωή...

της Κατερίνας Σταυρίδου

”

▲ ▲

Ο Κώστας Κουκούλης

ια τους κατοίκους του Σααντάνι είναι ο «θεόσταλτος Έλληνας», αφού χάρη σ’ αυτόν πίνουν καθαρό νερό, έχουν γιατρό και τα παιδιά τους πηγαίνουν στο σχολείο. Ο Κώστας Κουκούλης βρήκε στην Τανζανία το δικό του παράδεισο και σ’ αυτόν αποφάσισε να επενδύσει, αφού όπως τονίζει: «Η πραγματική ζούγκλα βρίσκεται εκεί που λέμε ότι υπάρχει πολιτισμός». Πόσοι άραγε θα άφηναν τη βολεμένη ζωή τους για να αφοσιωθούν στη φύση και στους συνανθρώπους τους που ζουν κάτω από άθλιες συνθήκες; Κι όμως, ο ομογενής Κώστας Κουκούλης έκανε το Σααντάνι της Τανζανίας δεύτερη του πατρίδα κι εδώ και πολλά χρόνια εργάζεται εθελοντικά για την προστασία του περιβάλλοντος και για τη βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης των κατοίκων της περιοχής. «Πρέπει να μάθουμε και να δίνουμε όχι μόνο να παίρνουμε», τονίζει ο ιδρυτής του μη κερδοσκοπικού οργανισμού SANA (Save Africa’s Nature). Η καταγωγή του είναι από τη Σάμο, ο ίδιος όμως γεννήθη-

Γιατί οι κάτοικοι του Σααντάνι της Τανζανίας πίνουν νερό στο όνομα του Κώστα Κουκούλη από τη Σάμο. «Η πραγματική ζούγκλα βρίσκεται εκεί που λέμε ότι υπάρχει πολιτισμός», λέει εκείνος Δεκέμβριος/2011

crash 171

170_173_TANZANIA 12/2/11 3:19 AM Page 172

«Όταν ήρθα εδώ, έμεινα έκπληκτος από την ομορφιά αυτού του κράτους, από τη φύση, τις απέραντες εκτάσεις με όλα αυτά τα ζώα»

▲ ▲

κε στο Μπουρούντι, όπου οι γονείς του είχαν πάει για να ασχοληθούν με το εμπόριο. Φοίτησε σε ελληνικό σχολείο και με κάθε ευκαιρία τονίζει την ελληνική του καταγωγή. Στην Τανζανία βρέθηκε τυχαία το 1994 και τη λάτρεψε. «Μέχρι και το 1999 πήγαινα μόνο για σαφάρι. Κάποια στιγμή έμαθα ότι υπάρχει ένα μέρος όπου οι ελέφαντες κολυμπούν στον Ινδικό ωκεανό και θέλησα να το επισκεφτώ. Ήταν το περίφημο Σααντάνι, μια εκπληκτική περιοχή, με απίστευτη φυσική ομορφιά. Έμεινα σε ένα μέρος όπου υπήρχε σαβάνα, είδα από δελφίνια και ιπποπόταμους μέχρι κροκόδειλους, γνώρισα τους Μασάι και τους Σουαχίλι, που ζούσαν με το ψάρεμα κι ερωτεύτηκα αυτό το χωριό. Έτσι το 2001 αποφάσισα να εγκατασταθώ μόνιμα εδώ». Σύντομα ο Κώστας Κουκούλης άνοιξε τη δική του επιχείρηση, το «Saadani Safari Lodge», τα έσοδα του οποίου πήγαιναν για την προστασία της φύσης. Κάποια στιγμή όμως κατάλαβε ότι μόνο αυτό δεν αρκεί: «Συνειδητοποίησα ότι δεν είναι μόνο η φύση που πρέπει να προστατεύσουμε, αλλά και οι άνθρωποι της περιοχής, οι οποίοι έχουν πολύ μεγάλες ανάγκες, όπως εκπαίδευση και ιατρική περίθαλψη». Έτσι δημιούργησε τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό SANA (Save Africa’s Nature), που στη γλώσσα των Σουαχίλι σημαίνει «πολύ»! Και δεν είχε άδικο. Το SANA βοήθησε ουσιαστικά τους ανθρώ172 crash Δεκέμβριος/2011

πους που ζουν γύρω από το Σααντάνι. Με τα πρώτα χρήματα που μαζεύτηκαν επισκευάστηκε και εξοπλίστηκε ένα ιατρείο που υπήρχε στην περιοχή. Παράλληλα με τα έσοδα από την προσωπική του επιχείρηση έχτισε ένα σχολείο και τώρα το SANA έχει αναλάβει τα έξοδα της εκπαίδευσης των παιδιών από το νηπιαγωγείο μέχρι το δημοτικό, ενώ στηρίζονται οικονομικά και τα παιδιά που καταφέρνουν να περάσουν στο λύκειο. Με τη βοήθεια πολλών Ελλήνων, που έμαθαν για το SANA και θέλησαν να προσφέρουν στο έργο του Κώστα Κουκούλη, ξεκίνησε να χτίζεται ακόμη ένα ιατρείο σε κάποιο άλλο χωριό της περιοχής, όπου οι άνθρωποι δεν είχαν καμία ιατρική φροντίδα: «Το πιο κοντινό τους σημείο είναι 15 χιλιόμετρα μακριά, οπότε φαντάζεστε σε τι δύσκολη θέση βρίσκονται μια έγκυος ή ένας άρρωστος, που έχουν ανάγκη από γιατρό. Οι δρόμοι δεν είναι καλοί, υπάρχουν άγρια ζώα και η απόσταση είναι μεγάλη υπόθεση». Παράλληλα, οι κάτοικοι έχουν πια πόσιμο νερό, το οποίο εξασφαλίζουν χρησιμοποιώντας αιολική ενέργεια, ενώ βρήκαν τρόπους ώστε τα χρήματά τους να μένουν στο χωριό. Η βιοκαλλιέργεια είναι ένα από τα

πρότζεκτ που υλοποιούνται στην περιοχή, υπό την εποπτεία ενός γεωπόνου από το Βέλγιο, ο οποίος θέλησε να βοηθήσει με τις γνώσεις και την εμπειρία του στο έργο του SANA. Στόχος αυτής της σημαντικής για την περιοχή προσπάθειας είναι η τόνωση της τοπικής οικονομίας μέσω της βιώσιμης αξιοποίησης των φυσικών πόρων: «Οι γυναίκες του χωριού φυτεύουν λαχανικά κι έτσι αντί να τα προμηθευόμαστε από το Νταρ Ελ Σαλάμ, την πρωτεύουσα της Τανζανίας, τα αγοράζουμε από αυτές. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα τα χρήματα να μένουν στην περιοχή». Θα πρέπει να τονίσουμε βέβαια ότι χρησιμοποιούνται μόνο βιολογικά λιπάσματα, καθώς και παρασιτοκτόνα που είναι φιλικά προς το έδαφος και χωρίς παρενέργειες. Επίσης στα lodges που δημιούργησε ο Κώστας Κουκούλης προσφέρει εργασία στους κατοίκους της περιοχής και όπως εξηγεί: «Αυτό σημαίνει ότι έχουν κάποιο εισόδημα και δεν αναγκάζονται να σκοτώσουν μια αντιλόπη ή μια ζέμπρα για να την πουλήσουν και να πάρουν χρήματα». Για τους κατοίκους του Σααντάνι ο Κώστας Κουκούλης είναι ο θεόσταλτος Έλληνας, που άλλαξε στην κυριολεξία τη ζωή τους. Κι εκείνος

Tο SANA (Save Africa’s Nature) έχει αναλάβει τα έξοδα της εκπαίδευσης των παιδιών από το νηπιαγωγείο μέχρι το δημοτικό

όμως τους θεωρεί πια οικογένειά του: «Επειδή μιλώ τη γλώσσα τους, με θεωρούν Αφρικανό. Ζω μαζί τους, τρώμε το ίδιο φαγητό, έχουν αρχίσει να βλέπουν και τα αποτελέσματα –ήδη τα παιδιά τους σπουδάζουν–, οπότε έχουμε γίνει μια οικογένεια. Με θεωρούν πια δικό τους άνθρωπο, όπως κι εγώ αυτούς. Νιώθω πολύ ευτυχισμένος με αυτό που κάνω. Ζώντας μαζί με αυτούς τους ανθρώπους κατάλαβα ότι στη ζωή πρέπει να μάθουμε και να δίνουμε. Και όσο πιο πολλά δίνεις, τόσο πιο πολλά παίρνεις». Όπως τονίζει δε: «Η πραγματική ζούγκλα βρίσκεται εκεί που λέμε ότι υπάρχει πολιτισμός. Θα ήθελα να ξεκαθαρίσω κάτι. Στην Αφρική δεν υπάρχει δυστυχία. Αφρική δεν είναι μόνο η εικόνα που δείχνει ο πολιτισμένος κόσμος, πόλεμος και πείνα. Ο κόσμος που ζει εδώ αν καταφέρει να βρει ένα κομμάτι ψωμί την ημέρα και φάει, είναι ευχαριστημένος. Παρ’ όλα αυτά, ξέρουμε ότι χρειάζεται εκπαίδευση για να προχωρήσει κάποιος μπροστά, κάτι που δεν υπήρχε. Αρρώσταινε κάποιος από μαλάρια και το θ εωρούσαν πολύ σοβαρό. Η μαλάρια δεν μια τόσο τρομακτική αρρώστια, αν ξέρεις να προφυλαχθείς. Το φάρμακο δεν κοστίζει ούτε ένα ευρώ, πολλοί όμως δεν έχουν αυτό το ευρώ και παθαίνουν. Αυτές οι ανάγκες μας έκαναν να σκεφτούμε ότι δεν πρέπει μόνο να εκμεταλλευόμαστε τη φύση, αλλά να της δίνουμε κιόλας».

170_173_TANZANIA 12/2/11 3:19 AM Page 173

174_177_KABANHS 12/2/11 11:20 PM Page 174

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

εν είναι ένας τυχαίος άνθρωπος. Κάθε άλλο μάλιστα. Ο «καπετάν Γιάννης» Καμπάνης είναι ίσως ο πιο γνήσιος εκπρόσωπος του εφοπλιστικού κόσμου, των «αυθεντικών καραβοκύρυδων» όπως ο ίδιος λέει, που έχει μάθει να μη μασάει τα λόγια του. Σε μια συνέντευξη ποταμό στο Crash μιλάει για όλους και για όλα με την εμπειρία ενός ανθρώπου που ξεκίνησε την καριέρα του ως φοιτητής ως Δόκιμος Πλοίαρχος ως Πλοίαρχος Α’ τάξεως, ένα παιδί (για σήμερα) 28 ετών που άρχισε να κυβερνά πλοία ποντοπόρα των 80.000 τόνων. Τέλος δεν παραλείπει να αναφερθεί στα δύο μεγάλα του πάθη. Την Παγκόσμια; Ένωση του «Free Agia Sofia» και το ποδόσφαιρο. 1.Με δεδομένο ότι η οικονομική κρίση στην Ελλάδα δείχνει να βαθαίνει, επηρεάζοντας σε μεγάλο βαθμό και τη ναυτιλία, θεωρείτε ότι υπάρχει η ανάγκη συγχωνεύσεως στο χώρο των Ελλήνων εφοπλιστών και βεβαίως η διάθεση για να προχωρήσει ο εφοπλιστικός κόσμος σε συνεργίες; Για να ξεκαθαρίσουμε τα πράγματα, η οικονομική κρίση δεν αφορά μόνον την Ελλάδα, αφορά ολόκληρη τη γη. Άρχισαν την «αποκατάσταση» από την Ελλάδα, δηλαδή από το καλύτερο οικόπεδο παγκοσμίως, Πρώτα και βασικά διότι η κυβέρνηση Γ. Παπανδρέου εξελέγη με την προϋπόθεση ότι θα δεχθεί την «αποκατάσταση», με τους όρους των κέντρων αποφάσεων έτσι ώστε το οικόπεδο, (αυτό το χρυσό μέρος), να πουληθεί σε αυτούς τσάμπα και δεύτερον διότι στα υπόλοιπα προβληματικά κράτη που ακολουθούν έπρεπε να επιβληθούν κανόνες «αποκατάστασης» έτοιμοι, πλέον, με οδηγό την Ελλαδίτσα μας. Σαν παγκόσμιο φαινόμενο, η οικονομική κρίση επόμενο ήταν να επηρεάσει και την παγκόσμια ναυτιλία. Βεβαίως οι συγχωνεύσεις (ιδίως σε τέτοιου είδους φαινόμενα) όχι μόνον ωφελούν αλλά ενδείκνυνται. Άλλωστε και εκτός Ελλάδος ναυτιλιακές συνεργάζονται κλειστά πολλά χρόνια πίσω σε διάφορες μορφές ανεξαρτήτων κρίσεων, προκειμένου να φέρουν εις πέρας το έργο τους με τις λιγότερες απώλειες αφ’ενός και αφ’ετέρου τα αποτελέσματα τους να γίνονται πάντα με κριτήριο το δυνατόν μεγαλύτερο κέρδος. Και το επιτυγχάνουν! Εδώ, στον Ελλαδικό χώρο συμβαίνουν τα εξής παράδοξα: Η ναυτιλία μας χωρίζεται, όσον αφορά τους Εφοπλιστές σε δυο μερίδες. Η πρώτη, που την αποτελούν Πλοιοκτήτες παραδοσιακών καραβοκύρηδων (ας μην αναφερθούμε σε ονόματα διότι ο ομιλών ανήκει σε αυτούς) και η δεύτερη μερίδα σε Εφοπλιστές που προέρχονται από υπερκέρδη με διάφορα μαϊμουδίστικα τεχνάσματα. Μιλώ για κεφάλαια από εμπόριο δερμάτινων ειδών, (ζωνών, παπουτσιών, τσάντες) από λαθρεμπορία πανάκριβων φορτίων, για κεφάλαια προερχόμενα από κατασκευαστές οικοδομών με εισαγωγές υλικών άνευ πληρωμής φόρων, κεφάλαια από βιοτεχνίες κατασκευών υλικών σιδήρου (ο αληθινός χάλυβας υπήρχε κατά χρώμα και μόνον), για πράκτορες ναυτιλιακούς που λήστευαν μέσω των υπαλλήλων (αρχιπλοιάρχους κτλ) τους πλοιοκτήτες, 174 crash Δεκέμβριος/2011

174_177_KABANHS 12/2/11 11:20 PM Page 175

Γιάννης Καμπάνης

”

Άλλο οι παραδοσιακοί καραβοκύρηδες και άλλo οι εφοπλιστές ...μαϊμούδες

”

Συνέντευξη στον Π. Κερτεζίτη με την ύφεση να «βαράει» μόνο τον δυτικό κόσμο. Έτσι όπως είμαστε σήμερα η διεθνής ναυτιλία ταλαντεύεται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Με κόπο καλύπτονται τα ημερήσια έξοδα των πλοίων και ας πούμε οι τόκους των δανείων (εάν υπάρχουν, που υπάρχουν) αφήνοντας για το μέλλον την αποπληρωμή του κεφαλαίου. Η γνώμη μου είναι αυτή που υποστηρίζει ότι είναι αδύνατον ο δυτικός κόσμος να υποφέρει τόσο προσπαθώντας να αναδιαρθρώσει τα νέα απαιτούμενα μέτρα και σταθμά που απαιτεί ο 21ος αιώνας και οι «Κίτρινοι» (Κινέζοι και λοιποί) να αναπτύσσονται με το 10% ετησίως!!! Ο ιός των δυσαρεστημένων και πεινασμένων του δυτικού ημισφαιρίου πιστεύω ότι θα μεταδοθεί λίαν συντόμως και σε αυτούς διότι η Γη στρέφεται και περί τον εαυτό της, και τότε «Γαία Πυρί μειχθήτω». Εάν η ανάπτυξη του προαναφερθέντος 10% υποχωρήσει όχι στο 0 (τότε θα δέσουν το 80% των εμπορικών πλοίων) αλλά στο 4%-5%, θα αναγκασθεί τουλάχιστον το 50% του παγκόσμιου στόλου (τουτέστιν το ποσοστό που αναλογεί στην Ελληνόκτητο ναυτιλία), να «δέσει». Τα δε ναύλα των κινούμενων πλοίων να είναι ζημιογόνα!!! Μια βαθιά τέτοια ύφεση να την υπολογίζουμε τουλάχιστον για διάστημα 5 ετών. Στη Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης ο κ. Βενιζέλος έκανε λόγο για κατηγόριες πατριωτών που «δεν έχουν μετάσχει όσο πρέπει στη συλλογι-

Ο Λουκάς Παπαδήμος είναι ο άνθρωπος που (μετά λύπης μου το λέω) ξεφτίλισε το Ελληνικό Πολιτικό σύστημα, αποδεικνύοντάς τους – επιεικώςελάχιστους

κή αυτή προσπάθεια και πρέπει να κληθούν να το κάνουν» και πρόσθεσε ότι θα καλέσει ο ίδιος προσωπικά –με εντολή του πρωθυπουργούτον εφοπλιστικό κόσμο προκειμένου να συζητηθούν «με ποιον τρόπο θα μετάσχει σ’ αυτή την εθνική δημοσιονομική προσπάθεια με πρακτικό και άμεσο τρόπο». Πώς σχολιάζετε αυτή την τοποθέτηση; Ο κ. Βενιζέλος έχει καθυστερήσει στο να προβεί σε μια τέτοια κίνηση. Το είχε εξαγγείλει σε τηλεοπτική συνέντευξη παλαιότερα στον Πρετεντέρη και το είχα επισημάνει και στην συνέντευξη μου τον Μάιο στο ίδιο περιοδικό, ότι αυτό πρέπει άμεσα να γίνει. Ακόμα όμως το περιμένουμε! Από τον Μάιο όμως λόγω της υπάρχουσας αβεβαιότητας του τραπεζικού συστήματος (με φαλιμέντα τραπεζών, πιθανών κρατικοποιήσεων), τεράστια κεφάλαια οδηγήθηκαν εκτός Ελλάδας από δυο μερίδες κεφαλαιούχων. Πρώτον η μερίδα των Ελλήνων με κεφάλαια προερχόμενα από το ελληνικό γίγνεσθαι (αυτά πρέπει να ψαχθούν από τον κ. Βενιζέλο, αν και κανείς μέχρι τώρα δεν μπήκε στη «στρούγκα»...) και δεύτερον οι Έλληνες εφοπλιστές (κεφάλαια προερχόμενα από διεθνείς δραστηριότητες (αυτά κ. Βενιζέλο δεν αγγίζονται!!!) Είχα πει ήδη από τότε, ότι με το επιτόκιο του Μαΐου του 7,5% που πλήρωνε το Δημόσιο στα κρατικά ομόλογα, τα $ 110.000.000 δις που έφυγαν το 2011 εκτός Ελλάδας θα μπορούσαν να μείνουν εντός, βεβαίως υπό την μορφή Κρατικών Ομόλογων (δηλαδή εγγύηση για όλο το κεφάλαιο του Ελληνικού κράτους) και η βοήθεια του Έλληνα πλοιοκτήτη θα ήταν ζωτικής σημασίας. Η απάντηση μου προς τον κ Βενιζέλο θα ήταν σήμερα ότι «καθυστερείτε κ. Βενιζέλο σε όλους τους τομείς διαρθρωτικών κινήσεων. Περιμένατε να ξεφτιλισθούν τελείως οι επενδύσεις μας στα ακίνητα, χρηματιστήριο και τόσους άλλους τομείς που έχουμε επενδύσει, για να έρθουν τώρα οι δυνατοί της Ευρώπης να τα αγοράσουν τσάμπα και εμείς να τα χάσουμε στην ουσία. Στον τομέα των κεφαλαίων δεν μπορούσατε να το κάνετε

▲ ▲

για μεσίτες ναυτιλιακούς που ξεγελούσαν την πλοιοκτησία με διπλά και τριπλά commissions είτε στις ναυλώσεις είτε στις αγοραπωλησίες, και για να μην μακρηγορώ, (διότι τα παράνομα κεφάλαια που χρησιμοποιήθηκαν για να τους κάνουν εφοπλιστές είναι πάρα πολλά), τελειώνω να απαριθμώ καταλήγοντας στο εξής: Μεταξύ των δυο προαναφερθέντων κατηγοριών, είναι εκ των πραγμάτων αδύνατο να υπάρξει συνεργασία. Διότι η πρώτη κατηγορία ζει και αναπνέει από το να προσφέρει το λειτούργημα της μεταφοράς φορτίων, (με τους πλέον γνωστούς κανόνες) , αδιαφορώντας ακόμα και αν στο τέλος κάθε ναύλωσης έχει κέρδος!!! Όσοι αντίθετα ανήκουν στη δεύτερη κατηγόρια μη έχοντας τίποτα κοινό με τους πρώτους, εξαντλούν την όλη τους δραστηριότητα στο πως θα γίνουν… Ωνάσηδες. Θεωρούν ότι, λόγω της πορείας του προαναφερθέντα, ο οποίος ξεκίνησε την επαγγελματική του καριέρα ξυπόλητος από την Σμύρνη και βρισκόμενος στην Αργεντινή συνεργάστηκε με ένα πανέξυπνο τυχοδιώκτη Έλληνα -υποτίθεται άνθρωπος της ναυτιλίας - ονόματι Γράτσος, (τον θειο του γνωστού κατά τ’ άλλα Γράτσου, σε τοπικές αργεντινέζικες αλχημείες όπως γκόμενες καπνά... και άλλα πολλά.. ) και έφθασε στο σημείο το όνομα του να γίνει γνωστό σε όλα τα πλάτη και μήκη, ότι έχουν κοινά στοιχεία μαζί του. Δυστυχώς αυτά τα χαρακτηριστικά περιγράφουν τη δεύτερη αυτή κατηγορία. Πως, λοιπόν, μπορεί να συνεργασθεί με την πρώτη; Όχι μόνον δεν μπορεί να γίνει αυτό αλλά ούτε καν σε παρέα απλή μπορούν να συνευρεθούν!!! Κάνουν μεταξύ τους παρέα όταν και οι δυο είναι παράνομοι γιατί φοβάται ο ένας τον άλλο, διαφορετικά αλλάζουν ακόμα και σοκάκι... Πόσο πιστεύετε ότι θα μπορούσε να επηρεαστεί η παγκόσμια οικονομία από τον ελληνικό ιό της κρίσης και σε τι βαθμό θα μπορούσε ένας νέος κύκλος παγκόσμιας ύφεσης να επηρεάσει και την ελληνική ναυτιλία; Η επαναφορά της παγκόσμιας οικονομίας σε επίπεδα της δεκαετίας του 2000 θα αργήσει πολύ να έρθει

Δεκέμβριος/2011

crash 175

174_177_KABANHS 12/2/11 11:20 PM Page 176

crash

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

▲ ▲

αφού ο κ. Προβόπουλος σας έλεγε ότι δεν φεύγουν! Ο κ. Βενιάμης (πρόεδρος Ελλ. Εφοπλιστών) σας το είχε επισημάνει: «κινηθείτε και κάνετε κάτι έτσι ώστε και τα κεφάλαια να μείνουν. αλλά και να σταματήσουν αρκετοί από εμάς ακόμα που είναι έτοιμοι να φύγουν τελείως από Ελλάδα!» Δεν σκέπτεσθε τι κόσμος θα μείνει άνεργος; Το τραπεζικό ναυτιλιακό σύστημα συναλλαγών τι θα χάσει; Τα κτήρια να αδειάσουν από τις ναυτιλιακές επιχειρήσεις που θα ξενοικιάσουν ολόκληρο τον Πειραιά; Εσείς όχι μόνο αυτά δεν σκέφτεστε αλλά αντίθετα τα προκαλείτε μόνοι σας απαξιώνοντας όλα αυτά τα οφέλη που το ελληνικό Δημόσιο θα χάσει, με το να καταργήσετε ακόμα και το πιο ζωτικό υπουργείο του κράτους το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας, το καμάρι μας, την δόξα μας, Μπράβο σας». Από την εποχή Παμπούκη στο υπουργείο Ναυτιλίας και τη θεαματική του παραίτηση, φθάσαμε στην εποχή Άδωνι Γεωργιάδη. Πιστεύετε ότι υπάρχει χρόνος για να γίνουν ουσιαστικές κινήσεις; Άδωνις Γεωργιάδης στο προσκήνιο του κουμάντου Υπουργείου Εμπορικής Ναυτιλίας! Εάν τον συναντούσα θα του έλεγα επί λέξει: « Άδωνι εάν ήσουν εκλεγμένος Υπουργός θα είχες σύντομα την τύχη του ταλαντούχου Υπουργού Παμπούκη, ο οποίος μόλις σήκωσε ανάστημα για να αποκαταστήσει τα κακώς κείμενα επί σειρά ετών στο Υ.Ε.Ν., τον έφαγαν!!! Εσύ έχεις ένα προσόν. Ποιο είναι αυτό; Είσαι υπηρεσιακός Υπουργός με θητεία πολύ σύντομη, όμως επειδή δεν έχει κανένας από τους από πάνω σου τα «εργαλεία| να σε διώξει (διότι δεν μπορεί απλούστατα), σου δίνεται απλόχερα η ευκαιρία να αποκαταστήσεις προβλήματα που ουδείς τα τελευταία 20 χρόνια είχε το σθένος να τα κάνει. Έχεις τα νιάτα, το μυαλό, τις γνώσεις και το μεγαλύτερο προσόν το ΣΘΕΝΟΣ να τα κάνεις. Μην σε φοβίσουν αυτοί που άδοξα θα φύγουν από την πολιτική ζωή του τόπου. Σε εσένα και μερικούς άλλους ανήκει η πολιτική ζωή του τόπου μας, έχετε άλλωστε πλήρη υποστήριξη από τον αρχηγό σας Καρατζαφέρη που χωρίς αυτόν εγώ προσωπικά δεν πιστεύω ότι ο τόπος αυτή την στιγμή δεν θα είχε έλθει στο σημείο να πάμε παρακάτω. Παίξατε καθοριστικό ρόλο στην επίτευξη κυβέρνησης Παπαδήμου, παίξατε καθοριστικό ρόλο στο να αποφασίσει ο κ. Παπούλιας να τραβήξει τα αυτιά των δυο μεγάλων κομμάτων και να παραδώσουν την Πρωθυπουργία στον κ. Παπαδήμο! Εάν έχεις την διαύγεια να καταλάβεις ότι ο ομιλών είναι ένας άνθρωπος της ναυτιλίας που ξεκίνησε την καριέρα του ως φοιτητής ως Δόκιμος Πλοίαρχος ως Πλοίαρχος Α’ τάξεως, ένα παιδί (για σήμερα) 28 ετών που άρχισε να κυβερνά πλοία ποντοπόρα των 80.000 τόνων ως στέλεχος διακυβέρνησης ναυτιλιακής εταιρείας από στεριά και μετέπειτα πλοιοκτήτης με πείρα 25 ετών, άκουσε την συμβουλή μου: τρέξε να θεσμοθετήσεις κανόνες και αρχές (όπως επί των ημερών μας) στις Ναυτικές ακαδημίες που προετοιμάζουν τα αυριανά στελέχη της ναυτιλίας μας που από πλοίαρχοι και μηχανικοί θα μεταπηδήσουν όπως και εμείς στην πλοιοκτησία. Ξεκίνα και επανέφερε το στρατιωτικό καθεστώς στους φοιτητές των ακαδημιών. (τούτο θα το καταφέρεις με πλήρη διδακτι176 crash Δεκέμβριος/2011

Όταν το 2007 ήμουν για ένα μεγάλο σχετικά χρονικό διάστημα ως εν δυνάμει Πρόεδρος του ΠΑΟΚ, γνωστός ποδοσφαιρικός παράγοντας με προειδοποίησε ότι εάν δεν διαθέτω το ταλέντο του «πλησιάσματος» των κατάλληλων ανθρώπων που η δουλειά τους είναι να στήνουν παιχνίδια, να μην αγγίξω το ποδόσφαιρο

””

κό προσωπικό ανωτέρων αξιωματικών του Π.Ε. προερχόμενοι από το Ε.Ν.) Καθιέρωσε την εσωτερική διαβίωση των φοιτητών (εξόδους μόνο Σαββατοκύριακα και εφ’ όσων δεν είναι τιμωρημένοι πειθαρχικώς) Η φοίτηση εάν δεν επανέλθει στα τρία συνεχή χρόνια και τέσσερα με ενδιάμεση πρακτική εκπαίδευση στα πλοία δεν πρόκειται να βγουν αξιωματικοί ικανοί. Σου εφιστώ την προσοχή στο ότι Δόκιμοι Πλοίαρχοι απόφοιτοι μπαίνουν στα πλοία και δεν γνωρίζουν ούτε τις διορθώσεις πυξίδας (εσείς οι πολιτικοί την λέτε Μπούσουλα). Δεν έχω την πολυτέλεια να σου συνεχίσω, όμως θα δεχθώ ευχάριστα να με καλέσεις στο καινούριο σου γραφείο στο Πασαλιμάνι να σου πω ένα εκατομμύριο διορθώσεις για να αρχίσει η ναυτιλία μας να δημιουργεί στελέχη, αλλιώς μοιραία πολύ σύντομα βλέπω ότι οι ελληνικές εταιρείες θα διοικούνται από Ρουμάνους τουτέστιν συρρίκνωση και αφανισμός. Εγώ, διακατέχομαι και από μια σοβαρή υποψία ότι οι δελφίνοι της κυβέρνησης συνεργασίας θα προσπαθήσουν να σε σταματήσουν, φοβούμενοι στα μέγιστα για την μείωση στο ελάχιστο της προβολής σου, εσύ όμως γνωρίζεις πολύ καλά πως θα αντισταθείς σε αυτό, έστω και με παραίτηση σου.». Αυτά θα έλεγα στο νέο υπουργό. Στην συνέντευξη σας τον Μάιο στο περιοδικό μας είχατε πει ότι «πρέπει οι αρχηγοί και τα στελέχη ΠΑΣΟΚ και ΝΔ να παραμερίσουν για λίγο τις προσωπικές τους φιλοδοξίες, να ξεπεράσουν τη μάχη της καρέκλας και να συντηρήσουν τα ισχυρά εγώ τους στο εμείς». Η ιστορία σας δικαίωσε με τη δημιουργία της κυβέρνησης Παπαδήμου. Θεωρείτε ότι αλλάζει κάτι για το αύριο της χώρας; Αυτό το είχα δει, ότι τα πάντα θα αλλάξουν στην χώρα μας με το «τράβηγμα των αυτιών» των πολιτικών αρχηγών εκ μέρους του κ. Παπούλια. Είχα πει ότι ήταν ανάγκη να παραμερίσουν για λίγο τις προσωπικές τους φιλοδοξίες και να συντηρήσουν το αυστηρό εγώ τους στο εμείς, κάτι που αναγνώριζαν και οι πλέον αδαείς περί τα πολιτικά πράγματα. Αξίζουν χίλια μπράβο στον Κ. Παπούλια διότι το ετόλμησε και το

επέτυχε με πολύ λεπτούς χειρισμούς άνευ κραδασμών. Μπράβο όμως πρέπει να πούμε και στους τρεις πολιτικούς αρχηγούς της Ν.Δ., του ΠΑΣΟΚ και του ΛΑΟΣ που αποδέχτηκαν και υλοποίησαν τις συμβουλές - εντολές του Προέδρου της Δημοκρατίας. Μπράβο τους διότι επέλεξαν τελικώς ως Πρωθυπουργό, (έστω και μεταβατικής περιόδου) τον κ. Λουκά Παπαδήμο. Πρόκειται για έναν άνθρωπο με επαρκή παιδεία αρχών οικογενείας, με επιστημονικές σπουδές ποικιλόμορφες και με πλήρη αποδοχή των ικανοτήτων του από τα εδώ, αλλά και τα ξένα κέντρα εξουσίας, λόγω του ότι ο άνθρωπος αυτός έπαιξε ρόλο καθοριστικό στην είσοδο μας στην ΟΝΕ (ως διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος) στην διαρκή υποστήριξη της Ελλάδος στα χρόνια που εργαζόταν σε καίριες θέσεις στο εξωτερικό, δίνοντας έτσι σημεία γραφής για το μυαλό του, τις γνώσεις του και γενικότερα το κύρος του σε παγκόσμια κλίμακα. Κυρίως όμως επήλθε η ηρεμία του ξεσηκωμένου ελληνικού λαού, ξαναήρθε η ελπίδα. Επίσης επανήλθε ηρεμία στις αγορές του χρηματοπιστωτικού συστήματος διεθνώς, από MERKEL – SARKOZI – BARROSO εξασφαλίζοντας την έκτη δόση δανεισμού αμέσως με την ανάληψη των καθηκόντων του ως Πρωθυπουργός και βεβαίως η άμεση έναρξη προγραμματισμού της έβδομης δόσης του δανεισμού! Και όλα τα ανωτέρω σε διάστημα μόλις 20 ημερών. Αλλά και στα εσωτερικά θέματα που αφορούν τη φτώχεια

174_177_KABANHS 12/2/11 11:20 PM Page 177

Εάν τον συναντούσα τον Άδωνι Γεωργιάδη θα του έλεγα επί λέξει: «Άδωνι εάν ήσουν εκλεγμένος Υπουργός θα είχες σύντομα την τύχη του ταλαντούχου Υπουργού Παμπούκη, ο οποίος μόλις σήκωσε ανάστημα για να αποκαταστήσει τα κακώς κείμενα επί σειρά ετών στο Υ.Ε.Ν., τον έφαγαν!!!», λέει ο «καπετάν Γιάννης» και την ανεργία και μαστίζουν τον Έλληνα πολίτη, έχω την αίσθηση ότι και εκεί – για όσο χρόνο του απομείνει μέχρι των εκλογών - πολλά θα θελήσει να κάνει και θα το δούμε σίγουρα. Είναι ο άνθρωπος που (μετά λύπης μου το λέω) ξεφτίλισε το Ελληνικό Πολιτικό σύστημα, αποδεικνύοντας τους – επιεικώς- ελάχιστους. Το τεράστιο ερώτημα που θα πρέπει να ταλανίζει τον Έλληνα πολίτη είναι το ποιος θα αναλάβει την διακυβέρνηση αυτής της χώρας μετά από αυτόν!!! Με δεδομένα τα ευρήματα στην Κύπρο ο ενεργειακός χάρτης της Νοτιοανατολικής Μεσογείου αλλάζει ριζικά καθώς όλα δείχνουν ότι για πρώτη φορά στην αποκλειστική οικονομική ζώνη του Ισραήλ και της Κύπρου ανακαλύφθηκαν και χαρτογραφήθηκαν σημαντικά υποθαλάσσια κοιτάσματα. Ωστόσο η Ελλάδα και σε αυτό τον τομέα δείχνει να σύρεται πίσω από τις εξελίξεις, ενώ θα μπορούσε να αποκομίσει τεράστια οφέλη. Τι πιστεύετε ότι πρέπει να γίνει; Η Ελλάδα καλώς πράττει με την φαινομενική αποχή της όσον αφορά την χαρτογράφηση των γιγαντιαίων υποθαλάσσιων κοιτασμάτων, στην αποκλειστική οικονομική ζώνη του Ισραήλ και της Κύπρου και εξηγούμαι: Η περιοχή αυτή είναι εκτός ελέγχου κυριαρχίας του ελληνικού κράτους. Το ότι η Ελλάδα είναι πίσω από αυτό το τεράστιο εγχείρημα είναι ένα γεγονός, διότι

με την επίσκεψη του Μπερεγλή στο Ισραήλ δηλώθηκε απερίφραστα ότι οποιοδήποτε εμπόδιο στις σκαπάνες εξόρυξης αεριού, πετρελαίων θα οδηγήσει την περιοχή σε εμπόλεμη κατάσταση, έτσι ώστε οι Τούρκοι να καταλάβουν ότι ουδείς δύναται να δημιουργήσει οποιοδήποτε εμπόδιο στην επίτευξη του έργου αυτού. Αυτό θα σήμαινε παράνομη εναντίωση σε Ευρώπη, (Κύπρος) Ισραήλ (σε θαλάσσια περιοχή που έχει θέση) και Αμερική, (η Εταιρεία Noble είναι αμερικανικών συμφερόντων). Τώρα εάν οι Τούρκοι υπολογίζουν στην ύπαρξη του Τούρκικου Ψευδοκράτους είναι πρόβλημα τους. Ας το επιχειρήσουν και θα γευθούν τα αποτελέσματα τα οποία θα είναι σίγουρα οδυνηρά για το κράτος τους. Όμως, καθώς βλέπουμε, οι όποιες φοβέρες εκτόξευσαν πριν την έναρξη των επιχειρήσεων, πήγαν στράφι, και τώρα κάνουν τις «πάπιες» έναντι του γκρεμού. Γνωριζουμε ότι ως αντιπρόεδρος της Παγκόσμιου Ένωσης του «Free Agia Sofia» έχετε συμμετάσχει πολλαπλώς στην ευόδωση αυτού του μεγάλου αγωνιστικού εγχειρήματος.Τι έχετε να μας πείτε περί αυτού; Εγώ (έχων νομίμως εκλέγει Αντιπρόεδρος του κινήματος δια την απελευθέρωση «της Αγίας του Θεού Σοφίας» της Κωνσταντινούπολης) , δουλεύω συνεχώς από την ίδρυση της το 2009 και θα συνεχίσω ευχάριστα και με πίστη να προσφέρω τις υπηρεσίες μου μέχρι τη στιγμή που ολόκληρη η Ορθοδοξία θα έχει ελεύθερη το δικαίωμα να λειτουργεί και να προσεύχεται στην Μέκκα της Ορθοδοξίας. Η προσπάθεια μας να λειτουργήσουμε το 2010 αναχαιτίσθηκε με την παρέμβαση των κρατών Τουρκίας- Ελλάδας. Το ΥΠ.ΕΞ. παρενέβη και μας γνώρισε ότι αν μια τέτοια κίνηση (από 500 περίπου σκληρούς ορθόδοξους που είχαν ορκισθεί στην τότε ορισθείσα ημέρα λειτουργίας) δεν σταματήσει στα σύνορα της Θράκης, θα θέταμε σε κίνδυνο ακόμα και την ζωή των πιστών μας. Σταματήσαμε κάνοντας λειτουργία στα σύνορα. Εγώ προσωπικώς έχοντας εκ προοιμίου την πληροφόρηση ότι δεν θα μας επιτρέψουν επισήμως να λειτουργήσουμε, την ημέρα εκείνη δεν πήγα με το πλήθος, όπου το ακολούθησε ο Πρόεδρος Chris Spyrou, πήγα όμως αεροπορικώς και ευρέθηκα εντός του ιερού ναού κάνοντας την προσευχή μου υποσχόμενος στον Θεό ότι λίαν συντόμως θα σε λειτουργήσει πλήθος Ορθόδοξων Χριστιανών επισήμως πλέον. Την άρνηση των Τούρκων την καταγγείλαμε επισήμως στην Χάγη στο διεθνές δικαστήριο ανθρωπίνων δικαιωμάτων παρακολουθώντας τις εξελίξεις πολύ κοντά ευελπιστώντας στην σύντομη δικαίωση μας. Ας σημειωθεί ότι στο πλευρό μας ευρισκόταν (ημιεπίσημα) και η ΥΠ.ΕΞ. Αμερικής κ. Hillary Clinton. Μαζί της και αρκετοί Γερουσιαστές του Κογκρέσου. Ο Πάπας κατά την επίσκεψη του στον ιστορικό αυτόν ναό γονάτισε και φίλησε τα ιερά χώματα ΚΑΙ ΕΜΕΙΣ ΤΟ ΙΔΙΟ ΘΑ ΚΑΝΟΥΜΕ όταν θα έρθει η ελευθερία για να πράξουμε το ίδιο με μια διαφορά, αυτό θα γίνει από εκατομμύρια πιστούς! Επειδή είστε ένας άνθρωπος με βαθιά γνώση του ποδοσφαιρικού τοπίου στη χώρα μας θα ήθελα το σχόλιο σας για την εξέλιξη που έχει η δικαστική διερεύνηση της περίφημης υπόθε-

σης με τα «στημένα». Είστε ικανοποιημένος από την πρόοδο των ερευνών; Όταν το 2007 ήμουν για ένα μεγάλο σχετικά διάστημα ο εν δυνάμει Πρόεδρος του ΠΑΟΚ, ένας γνωστός ποδοσφαιρικός παράγοντας με προειδοποίησε ότι εάν δεν διαθέτω το ταλέντο του «πλησιάσματος» των κατάλληλων ανθρώπων του ποδοσφαίρου, που η δουλειά τους είναι να στήνουν παιχνίδια, να μην αγγίξω το ποδόσφαιρο, διότι από αυτά καλύπτονται άνετα τα έξοδα της ομάδας και φυσικά σου περισσεύουν δια τα απαιτούμενα της επένδυσης σου. Ένας άλλος «αγγελιοφόρος» με πλησίασε εξηγώντας μου ότι είναι σταλμένος από ένα μεγαλοπαράγοντα ποδοσφαιρικό (από Πρόεδρο μεγάλης ομάδας χωρίς να αναφερθεί σε όνομα). Η αποστολή του ήταν να με «ψαρέψει» για το εάν θα είμαι διατεθειμένος να συμμετάσχω ενεργά στο στήσιμο παιχνιδιών (για την «κονόμα» όπως ακριβώς μου εξήγησε) διότι εάν δεν έχω κατά νου μου, με μια τέτοια ομάδα όπως ο ΠΑΟΚ , να είμαι μέσα σ’ αυτό το παιχνίδι, «καλύτερα να φύγεις». Θέλω να πω με τα ανωτέρω ότι το παιχνίδι των «στημένων» δεν άρχισε να γίνεται το 2011, αλλά προϋπήρχε για πολλά- πολλά χρόνια πριν. Ο κόσμος το έχει τούμπανο και εμείς κρυφό καμάρι!!! Με ποια πολιτική σκοπιμότητα, έβγαλαν στον αέρα, αυτή την παράνομη βιομηχανία κερδοσκοπίας το έτος 2011; Πώς οι τηλεφωνικές υποκλοπές (με τα διάσημα μηχανάκια που από το 2004 ήταν σε ενεργή κατάσταση) παρουσίασαν τηλεφωνικές συνδιαλέξεις μόνο των ετών 2010 και 2011; Πού είναι οι συνδιαλέξεις των προηγούμενων ετών; Μήπως υπάρχουν πρόσωπα που δεν θα μπορούσαν να τα χώσουν μέσα, σε ένα κράτος που η διαφορά έχει τον πρώτο λόγο; Δηλαδή , θέλουν να μας πουν ότι σ’ αυτό το τρελό παραλήρημα της παράνομης κερδοσκοπίας συμμετείχε μόνον ο Μπέος, ο Τσακογιάννης και ο Ψωμιάδης; Γιατί τέτοια σκόπιμη ανεντιμότητα από πλευράς ελέγχων των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων από πλευράς ελεγκτικών παραγόντων; Γνωρίζω ότι χιλιάδες συνδιαλέξεις ακόμα και τώρα εκκρεμούν. Άρα πώς αποφάσισε η ΕΠΟ να θεωρήσει σχεδόν το θέμα λήξαν, και να αρχίσει το φετινό πρωτάθλημα με μοναδικό πρόβλημα το πόσες ομάδες θα συμμετάσχουν σ’ αυτό (δηλαδή 18 όχι 16 ομάδες); Αυτές δηλαδή είναι αμέτοχες; ή στην συνέχεια της έρευνας βγουν και στημένα που αφορούν τις 16 συμμετάσχουσες, θα υποβιβαστούν και θα μπουν οι παράγοντες τους φυλακή; Ποια θα είναι τότε η συνέχεια του πρωταθλήματος; Μήπως με το να χώσουν φυλακή τους τρεις προαναφερθέντες έκλεισε το σκηνικό; Μήπως αυτό είναι τρομερά άδικο; Διότι για εμένα αποκλείεται αυτό το βρωμερό παιχνίδι να παιζόταν μόνον από αυτούς τους τρεις, θεωρώντας τους θύματα της πολιτικής βούλησης με άγνωστη σκοπιμότητα. Ναι, μέσα και οι τρεις. Όμως τι θα γίνει με τους υπόλοιπους ; Αναμένομε το δικαστικό σώμα να ολοκληρώσει την έρευνα και στη μέση του πρωταθλήματος να παρουσιάσουν τους υπόλοιπους. Θα ξαναπούμε το ΕΛΛΑΣ Ελλήνων Χριστιανών το ΜΕΓΑΛΕΙΟ ΣΟΥ!!! Δεκέμβριος/2011

crash 177

178_KONSTANTARAS 12/2/11 3:20 AM Page 178

crash

ΓΡΑΦΩ ΣΤΗΝ ΑΜΜΟ

Το «μαρτύριο της σταγόνας» σας περιμένει του Δημήτρη Κωνσταντάρα

ύο γνωστές και «πρωτογούς και γραμματείς και Φαρισαίους, δεν κλασάτες» πολιτικές προανησυχώ πλέον. Επιτέλους… πείστηκα. σωπικότητες από το χώρο Διότι, όπως έμαθα, γύρω στα τέλη Νοτου ΠΑΣΟΚ, ο Ευάγγελος εμβρίου κι ενώ όλη η Ελλάδα σαρωνόταν Βενιζέλος και ο Χάρης Καστανίδης, στην κυριολεξία από την επιδρομή φόπου έπαιξαν σημαντικό ρόλο στις ρων, εισφορών, τελών και επιβαρύνσεεξελίξεις των τελευταίων μηνών και ων, στα οποία μόνο… εφοπλιστές θα που, σύμφωνα με εκτιμήσεις, δεν μπορούσαν να ανταποκριθούν, εσείς… έχουν πει ακόμα την τελευταία τους αναλύατε, συγκρίνατε, μελετούσατε και κουβέντα, «εζυγίσθησαν, εμετρήθηεξετάζατε σοβαρά τους διάφορους τρόσαν και ευρέθησαν λιποβαρείς». Πεπους που θα μπορούσατε να μετέλθετε ριέργως. ώστε να ΜΗ φορολογηθούν με χαράτσια Αν στη διαπίστωση αυτή προστεθούν και να κινδυνέψουν να μείνουν χωρίς η γενική απαξία που συνοδεύει τον ηλεκτρικό «ευαίσθητες ομάδες», όπως Γιώργο Παπανδρέου ως κυβερνήτη, οι τετραπληγικοί, οι πάσχοντες από βαπρωθυπουργό και… συνομιλητή των ριές αναπηρίες ή οι ανάπηροι που δεν Ευρωπαίων εταίρων μας, οι εντυπωσια- Θα έπρεπε –διότι και ζώο τετράποδο αυτοεξυπηρετούνται. κές «κωλοτούμπες» της Λούκας Κατσέ- θα το είχε κάνει– να είχατε μελετήσει Το αυτονόητο, δηλαδή, εσείς το αναγάγαλη και της Βάσως Παπανδρέου κατά τη τε σε αντικείμενο μελέτης, ενώ –ως αυτοΕΞΑΡΧΗΣ το ζήτημα και όχι να έχετε διαδικασία της παροχής ψήφου εμπινόητο– δεν θα έπρεπε ούτε καν να έχει προστοσύνης στην… τότε κυβέρνηση και η εκδώσει αποφάσεις και να έρχεστε κύψει, διότι και ζώο τετράποδο θα είχε αντιαμετροέπεια, ελαφρότητα και αλαζονεία ληφθεί πως άτομα ΑΝΑΠΗΡΑ, εσύ, ως κράμετά –αφού είχατε τρομοκρατήσει 3-4 άλλων υψηλόβαθμων στελεχών, αντος που σέβεται τον εαυτό του, δεν θα έπρεχιλιάδες οικογένειες– να λέτε τιλαμβάνεται κανείς τι γίνεται. πε ούτε να είχες διανοηθεί ΕΞΑΡΧΗΣ να χαΑνάμεσα σ’ αυτούς τους 3-4, μη κατο- ότι ανακαλύψατε τρόπους ρατσώσεις και να απειλήσεις με ΤΙΜΩΡΙΑ. νομαζόμενους για λόγους ευγένειας, Θα έπρεπε –διότι και ζώο τετράποδο θα συμπεριλαμβάνεται και ένας υπουργός, για να… θεραπεύσετε τις αδυναμίες το είχε κάνει– να είχατε μελετήσει ΕΞΑΡο οποίος, μιλώντας στο ραδιόφωνο με ΧΗΣ το ζήτημα και όχι να έχετε εκδώσει αφορμή τα διάφορα χαράτσια που καλούνται οι Έλληνες να πληρώσουν αποφάσεις αδιακρίτως «ειδικών περιπτώσεων» και να έρχεστε στη συνέχωρίς να μπορούν, τόλμησε με υπερφίαλη εγωπάθεια να… εγκαλέσει με χεια –αφού πρώτα είχατε τρομοκρατήσει δεκάδες χιλιάδες οικογένειες– να σφοδρότητα την Ελληνική Δικαιοσύνη, διότι δικαίωσε την προσφυγή φολέτε ότι ανακαλύψατε τρόπους για να… θεραπεύσετε τις αδυναμίες των ρολογούμενου. Ο υπουργός, που βρίσκεται σήμερα ΑΚΟΜΑ στην κυβέραποφάσεών σας. νηση, προσπάθησε να αφαιρέσει από την ανεξάρτητη Δικαιοσύνη και το Ξέρετε τι ακριβώς είχατε κάνει, κύριε Βενιζέλο; Είχατε κηρύξει γενική δικαίωμά της να δικάζει και το δικαίωμά της να αποφασίζει ΧΩΡΙΣ να ρωεπιστράτευση και είχατε καλέσει τους πάντες να παρουσιαστούν και να τάει το υπουργείο Οικονομικών! πάρουν Φύλλο Πορείας για το… μέτωπο και ΜΕΤΑ αρχίσατε να εξαιρείτε. Αν μάλιστα σκεφτεί κανείς ότι ο ρηχός αυτός υπουργός «πάτησε» πάνω Διότι, όταν μαζεύτηκαν να πάρουν Φύλλο Πορείας υπό την απειλή του σε πράξεις ή παραλείψεις της ίδιας της Δικαιοσύνης, που δεν κατάφερε να Στρατοδικείου 2 εκατομμύρια έντρομοι άνθρωποι, διαπιστώσατε ότι οι… φέρει σε πέρας σωρεία υποθέσεων, δίνοντάς του τη δυνατότητα να την επιμισοί ήταν άνω των 60 ετών, οι μισοί των μισών γυναίκες, οι υπόλοιποι μιπλήττει και να λέει φράσεις όπως «και τι έγινε που αποφάσισε το δικαστήσοί των υπόλοιπων μισών ανεκπαίδευτοι ή ανάπηροι και οι τελευταίοι μιριο; Λάθος αποφάσισε. Εμείς θα κρίνουμε αν επεβλήθη ορθώς ή όχι το μέσοί των τελευταίων μισών επάνω σε φορεία που κρατούσαν οι… άλλοι μιτρο», τότε φτάνει κανείς σε σημείο να μην ξέρει αν πρέπει να γελάσει ή να σοί των μισών. ξεσπάσει σε γοερό κλάμα. Τραγέλαφος, κύριε Βενιζέλο μου και επιτελείο του κ. Βενιζέλου. ΙλαροΑς επιστρέψουμε στον κ. Καστανίδη. Ο οποίος, δύο εβδομάδες μετά την τραγωδία. Ρεζιλίκι και των γονέων, που λέει ο λαός. Κι εσείς, επικεφαλής αποπομπή Παπανδρέου από την πρωθυπουργία, βγήκε και με πλήρη σοβατου θεάτρου σκιών, να φωνάζετε ότι «μην ανησυχείτε… θα βγουν ερμηρότητα «διαπίστωσε» –και το είπε με βαρύγδουπο ύφος– ότι ο Παπανδρέου νευτικές εγκύκλιοι». ανατράπηκε «από μέσα» από το ΠΑΣΟΚ και μάλιστα με… εκβιαστικό τρόπο, Μα φυσικά θα έβγαιναν. Αν ήταν επιστράτευση, θα πηγαίνατε να πολευποκύπτοντας στο… διλημματικό deal παλαιών συντρόφων του: «Θα πάρεις μήσετε με 55άρες κι 60άρες γυναίκες με οστεοπόρωση, με τυφλούς και ψήφο εμπιστοσύνης στη Βουλή, αλλά μετά θα παραιτηθείς». παραπληγικούς τυφεκιοφόρους, κουφούς ασυρματιστές και ανεκπαίδευΤι μου λέτε; Μα βοούσε το πανελλήνιο μέρες ολόκληρες για τις εσωτεριτους οδηγούς με ένα πόδι; κές τριβές και διεργασίες στο ΠΑΣΟΚ και τα ελληνικά και ξένα ΜΜΕ ανέΔεν το σκεφτήκατε. Δεν το προβλέψατε. Υποβάλατε στο μαρτύριο της λυαν τις ισορροπίες και τις συμφωνίες και τις πιέσεις κι εσείς το ανακαλύσταγόνας τον ελληνικό λαό. Το οποίο μαρτύριο ο φτωχός, άνεργος, άστεψατε 15 ημέρες μετά; Με κάνετε και ανησυχώ που σας έχω υπουργό ακόμα. γος, συνταξιούχος, μεροκαματιάρης, άρρωστος, ανάπηρος Έλληνας σας Όσο για τον κ. Βενιζέλο και τους συν αυτώ αναπληρωτές και υφυπουρτο χρωστάει. 178 crash Δεκέμβριος/2011

EXOF ESWTERIKO TELIKO_Layout 1 12/2/11 10:32 PM Page 1

Μαζί ΔΩΡΕΑΝ CD με τα «ΠΟΛΙΤΙΚΑ ΜΟΥΝΑΤΑ» του Γ. ΤΡΑΓΚΑ

EXOF TELIKO 2_Layout 1 12/3/11 12:23 AM Page 1

ΤΕΥΧΟΣ 9 l ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011 l ΤΙΜΗ 4,50 € l ΜΗΝΙΑΙΟ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΛΙΚΗΣ ΡΗΞΗΣ

242

ΤΕΥΧΟΣ 9 l ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2011

ΜΕΡΕΣ ΟΜΗΡΙΑΣ Καραμανλή

«Έζησα σε καραντίνα μέχρι το βράδυ των εκλογών» ΑΡΘΡΑ - ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ: