RWS Wadlab | Online magazine

Page 1

Duurzame mobiliteit Waddeneilanden

11 t/m 13 April 2018 @ Betonningsloods, Terschelling

Met elkaar experimenteren, buiten je kaders denken en bouwen aan de toekomst, dat is het doel van deze WadLab Hackathon

De WadLab Hackaton is een vrije denk­plaats voor experts en deskundigen met als doel mogelijkheden te verkennen voor toekomstige duurzame mobiliteit. Dit verslag is een weergave van de meningen, suggesties en oplossingen genoemd op deze Hackaton. Iedereen heeft op persoonlijke titel meegedaan. Het verslag is input voor de verdere gedachte- en beleids­vorming rondom Duurzame Mobiliteit, het zijn nadrukkelijk geen voorstellen, keuzes of besluiten.

Design thinking Een creatief proces, vanaf pagina 6

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


2

De Wadden vormen een uniek natuurgebied van Werelderfgoedklasse. Gezamenlijk wordt daarom een ambitieus toekomstbeeld verkend: maximaal groen, duurzaam, energieneutraal en circulair. Kortom: een Greenzone. Hoe we deze ‘ultieme groene zone’ vorm kunnen geven, onderzoeken we in het WadLab. Doe je mee?

Wadlab Hackathon

WadLab | Greenzone

Het WadLab is letterlijk en figuurlijk een laboratorium waarbinnen we experimenteren, creëren en innoveren. Dit doen we zo vrij mogelijk, los van organisatiekaders en belangen. Vragen over haalbaarheid, condities en rollen laten we in dit gedachtenexperiment bewust nog even liggen. In het WadLab zijn alle ideeën welkom. In Wadlab | Greenzone draait het om een duurzame toekomst van het Wadden­ gebied. We verwonderen ons over het nu en zien uitdaging in wat het kan zijn.

Samen denken we na over de functies en activiteiten van het gebied. Wat versterkt de Wadden als Greenzone? Waar zouden we afscheid van moeten nemen? En welke prikkelende perspectieven zorgen voor nieuwe mogelijkheden en initiatieven? In het WadLab zoeken we naar verbetering en waardevermeerdering. Niet meer problemen oplossen gericht op het nu, maar innoveren voor straks. De Greenzone willen we verder ontwikkelen aan de hand van een aantal thema’s. Het thema duurzame mobiliteit wordt als eerste opgepakt.

Klaar voor de start

Design thinking

You’re entering a greenzone

Testen (pitches)

Terugkoppeling


3

Innoveren voor morgen • boegbeeld is van het

Waarom deze WadLab

te ontwikkelen (inclusief

Hackathon? Het Wadden­

voor- en natransport). Een

gebied is een gebied met vele,

systeem dat daad­werkelijk past

• ultiem duurzaam is;

nationaal en internationaal

bij de kern­waarden van een

• een integraal systeem is

erkende, kwaliteiten waar

gebied met Werelderfgoed­

mensen wonen, werken

klasse. Op onderdelen wordt

en recreëren. Het relatief

hieraan gewerkt. En recent

Hanteer daarbij één van

starre mobiliteitssysteem

heeft de regio ook kansen

de volgende disruptieve

naar de Waddeneilanden

voor verduurzaming in beeld

uitgangspunten:

(het vervoer van en naar de

gebracht; het WadLab kan als

Waddeneilanden over de

een logische volgende stap

vraaggestuurd

Waddenzee) lijkt z’n grenzen

worden gezien. Tijd voor een

systeem;

te naderen in een van nature

innovatieve systeemsprong,

dynamisch Waddengebied.

met onbegrensde ambitie!

Werelderfgoed Waddenzee;

(land, zee, eiland).

• uitsluitend

• er wordt niet meer gebaggerd; • alles behalve

Gelet op alle duurzaamheids­ doelstellingen liggen er grote

De opdracht is: ontwikkel een

kansen, en tegelijkertijd

toekomstig mobiliteitssysteem

ook opgaven om voor de

naar de Waddeneilanden dat:

scheepvaart.

toekomst (2050) een integraal duurzaam mobiliteits­systeem

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


4

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


5

GERWI

Waddeneilanden

we love

TER HAR APR 13, 2018 13 : 00 hour

Een sprong in het diepe Het is woensdag 11 april 2018, 15.00 uur, wanneer veerboot Friesland haar motoren start. Aan boord veertig deskundigen, vrij­ denkers en kennis­dragers die zich de komende drie dagen in de oude Betonnings­­loods op Terschelling gaan settelen. Allen op persoonlijke titel uit­genodigd voor dit experiment.

Op initiatief van

Hoe ziet een systeem eruit dat

Samenwerkings­verband

past bij de toekomst (2050)?

De Waddeneilanden,

En hoe ontwikkel je een

het Programma naar

integraal duurzaam systeem

een Rijke Waddenzee en

dat past bij de kernwaarden

Rijkswaterstaat, buigen

van het het Werelderfgoed

de aanwezigen zich tijdens

Waddenzee met rust en

de driedaagse WadLab

openheid, nachtelijk duister,

Hackathon over de thematiek

unieke levende natuur en

rondom duurzame mobiliteit

onverstoorde dynamiek van

van de Waddeneilanden.

het getij?

Het Waddengebied is een plek

Tijd voor een innovatieve

waar mensen werken, wonen

systeemsprong. Weg van de

en recreëren. Een nationaal,

dagelijkse bezigheden en

maar ook internationaal

onszelf onderdompelen in

erkend (natuur)gebied waar

dat wat nodig is om tot mooie,

je even lekker uit kunt waaien

creatieve en innovatieve

en tot rust kunt komen. En

oplossingen te komen. Met

hier ligt de uitdaging, want

elkaar experimenteren,

gelet op de duurzaamheids­

buiten je kaders denken en

doelstellingen liggen er

bouwen aan de toekomst, dat

grote kansen en tegelijkertijd

is het doel van deze WadLab

opgaven om voor de toekomst

Hackathon.

een integraal duurzaam mobiliteits­systeem te ontwikkelen.

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


6

Inleven

DefiniĂŤren

Prototype

Ideevorming

Test

Implementeren

Design thinking Een creatief proces

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


7

Inleven in de gebruiker Klaar voor de start

die de deelnemers prikkelen het

beleving en beweeg­

onderwerp van deze hackathon

redenen van de doelgroep,

benaderen. Wat weet je over deze

stap van dit Design Thinking

persona? Wat moeten we in relatie

inleven in de forens, het kampeergezin, de wadvaarder, de eilandhopper, maar ook de

Testen (pitches)

tot de toekomst rond deze persona onderzoeken? In zes groepen gaan de deelnemers aan de slag met elke persona. Om de tien minuten

aannemer en de luxury toerist.

wisselen ze van tafel, wat zorgt

Zes karakters met in de toekomst

voor een interactieve en vraag

ieder een eigen behoefte en vraag

Design thinking

van diverse perspectieven te

dat is de klus bij de eerste process: inleven. In dit geval

Dag 1: 20:30-22:00

WadLab Hackathon

Je echt inleven in de

Terugkoppeling

oproepende start van de driedaagse.


8

PERSONA’S

Van links naar rechts: Aannemer, luxury toerist, kampeer gezin, wadvaarder, eiland hopper, forens.

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


9

“Wil je als forens op het eiland wonen?” “Het gaat om snelheid versus de romantiek van het eiland.” “Wat is de carrying capacity, als het gaat om toerisme?” “Wanneer is goed, goed genoeg?” “Wat kunnen we leren van het buitenland?” “Tijd

Vragen naar boven halen onder de sterren

voor een kabelbaan!”; “Hoe verminderen we afhankelijkheid van het vaste land?” “Kunnen we meer met het tij doen?” “Weten we voldoende van de ecologie om de ecologische route te bepalen door het Waddengebied?” • Het inleven in de persona heeft direct concrete vragen en ideeën bij de groep opgeroepen.

Na een goede eerste brainstormsessie verzamelen alle deelnemers zich ‘s avonds op een van de hoge duinen van Terschelling. Een prachtige locatie in het donker, waar de Brandaris ieder stukje eiland af en toe een beetje verlicht.

Dag 1: Inleven | 21:30

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


10

“Terschelling heeft de enige natuurlijke baai van Nederland.� Wanneer de slaap nog

gruto, de scholeksters en andere

nauwelijks uit de ogen

broedvogels en zomergasten. En

is en de zon haar gezicht

met succes. Hans deelt daarnaast

nog niet heeft laten zien,

veel feitjes over het gebied. Wist

verzamelen een handjevol echte vroege vogels zich voor het hotel. De tweede dag start met een rondleiding van boswachter Hans waarin de deelnemers langs het Waddengebied van het eiland wandelen. Op zoek naar de rosse Dag 2: Early bird | 06:00

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling

je dat de eilanden zijn ontstaan door een grote storm in de 11e eeuw? Vol enthousiasme vertelt Hans over alle bijzonderheden van het eiland en wordt duidelijk hoeveel de natuur voor Terschelling betekent en bijdraagt aan het echte eilandgevoel.


11

“Het Waddengebied kent een rijke natuur. De Waddenzee is de kraamkamer van veel vissen, en jaarlijks komen vele vogels waaronder de rosse grutto, de scholekster en de plevieren op visite om te broeden.� WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


12

Aanmoedigende woorden van de burgemeester We starten de tweede dag

Terschelling is 30km lang

Burgemeester Wassink

tijdens het ontbijt door

en 3km breed, kent geen

benadrukt hoe afhankelijk

groepen te maken aan de

rijkswegen en heeft een

mensen op het eiland zijn

hand van inzichten van

hoofdweg met een lengte

van de huidige veerdienst.

de avond daarvoor. In zes

van 15km. Het eiland bestaat

“Alles; ons leven en onze

groepen gaan de deelnemers

voor 85% uit natuurgebied,

economie, draait om het

aan de slag met ieder een

waarvan Staatbosbeheer

ritme van de veerboten.

eigen thema. Eenmaal in de

eigenaar is, en telt

Wij willen als eilanden

Betonningsloods worden

vijfduizend inwoners. Per

fantastisch bereikbaar

de deelnemers verwelkomd

jaar vinden er zo’n 430.000

blijven, volgens mij hebben

door de burgemeester van

overzettingen plaats, 2

we dat ook met z’n allen

Terschelling, Bert Wassink.

miljoen overnachtingen en

verdiend. Houd dat in

Hij vertelt ons over de

haalt het eiland 3,4 miljoen

gedachten en succes!” Met

samenstelling van het eiland

euro aan toeristenbelasting

deze motiverende woorden

en geeft een duidelijk beeld

binnen.

sluit de burgemeester

waarom goede vervoers­

af en wordt het woord

voorzieningen essentieel

overgedragen aan morfoloog

zijn voor Terschelling maar

Ernst Lofvers.

ook de andere eilanden.

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


13

De morfoloog aan het woord Ernst neemt ons mee in de ontwikkeling van de Wadden­ zee. Al meer dan 100 jaar meet Rijkswaterstaat de bodem­ ligging van de Waddenzee. Dit begon voor de afsluiting van de

sedimentatie in de Wadden zee. De

de zeespiegel sneller zal stijgen

Waddenzee kent een grote dynamiek

is heel veel zand nodig om de

en geulen en platen veranderen en

eilandkusten sterk en veilig te

verplaatsen in de loop van de tijd.

houden. Anderzijds moeten we

Per saldo kent de Waddenzee sinds

in de Waddenzee juist baggeren,

de afsluiting een sterke zandhonger.

ongeveer 4 miljoen m3 per jaar. Verdere verlanding van

Zuiderzee, sindsdien is veel veranderd in de Westelijke Wadden­zee. “Sinds 1930 is de Wadden­zee veel kleiner geworden. Aan de hand van diverse kaarten wordt duidelijk hoe het gebied is veranderd en dat vandaag de dag nog steeds doet. Erosie over­heerst in de Noordzee­ kustzone en

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

“De bodem van de Waddenzee

de Waddenzee kan leiden

komt voorlopig trend­matig sneller

tot meer bagger­werk, om

omhoog dan de zee­spiegel stijgt.

goede bereikbaar­heid te

Langs de Friese kust treedt relatief

realiseren, daar ligt dus een

veel sedimentatie op. Harlingen

flink dilemma.”

ligt mogelijk in de verre toekomst morfologisch ongunstig. De

Cijfers en gegevens

Waddenzee snoept zand van de

die de ogen van de

nabij gelegen Noordzeekust. Ter

deelnemers openen en

compensatie wordt ongeveer 5

nieuwe hand­vatten

miljoen m3 per jaar langs dit deel

bieden voor de

van de kust gesuppleerd. Ook in de

concepten.

toekomst blijft dit nodig, vooral als

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


14

Stap 1: het

thema duurzame mobiliteit aan de

definiëren van

hand van de vraag: ‘Hoe kunnen we

een concrete vraag, waardoor de concepten makkelijker Dit doen de deelnemers

de vragen: ‘Welk alternatief

en door de zin ‘Hoe kunnen we …’ in te vullen. Groep 1 werkt aan het vraagstuk: ‘Hoe kunnen we de eilanden meer onderling

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

verbinden?’. Voor groep 2 is de vraag: ‘Hoe kunnen we vrijheid voor de forens (en familie) creëren, zodat wonen op het eiland optimaal wordt?’ De derde groep behandelt het

Design thinking

Testen (pitches)

En overig transport verduurzamen en versnellen?’ Groep 4 stelt

als een empathy map

Dag 2: 08:00

zodat minder transport nodig is?

vorm kunnen krijgen. met behulp van tools

Definiëren

het eiland zelfvoorzienend maken

Terugkoppeling

vervoerssysteem voor eilanders en goederen zorgt voor een optimale, snelle, betrouwbare, flexibele en duurzame verbinding?’ ‘Hoe kunnen we sneller en goedkoper verbinden met duurzaamheid?’, is de vraag van groep 5. En groep zes vraagt zich af: ‘Hoe kunnen we de diversiteit van de vijf eilanden benutten voor variatie in bezoeker en bewoner zodat de duurzame mobiliteit daarop kan aansluiten?’


15

Backcasting Kunnen we de ideeën

voor de hele groep een

geautomatiseerd

die we hebben nog

gesprek dat zich in

verplaatst of leven we

een beetje verder

2050 afspeelt waarin

letterlijk en figuurlijk

trekken? “Moeilijk

ze terugredeneren

in onze eigen glazen

omdat je snel beperkt

naar de hackathon en

bubbel.

wordt door beren op

de concepten die daar

de weg en andere

bedacht zijn, waarbij de

beperkingen”, aldus

deelnemers uitsluitend

een van de deelnemers.

positief op elkaar mogen

Om het out of the

reageren.

“Mensen leven daardoor wel letterlijk en figuurlijk nog meer in hun eigen bubbel. Maar fijn dat ze nog wel het een en ander van elkaar meekrijgen op die schermen.”

box denken een extra boost te geven wordt

Dit resulteert in een

de brainstormsessie

energieke roleplay.

onderbroken door een

Wie weet hebben we in

kort experiment. Anne-

2050 wel persoonlijke

Wil Lucas, Luc van

drones die ons naar

Tiggelen, Bart van der

onze eindbestemming

Kolk, Gerald Menkveld,

brengen, worden

Guus van der Bles en

goederen van

Pepijn Lijklema voeren

forensen volledig

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


16

Martijn Koole en Martijn

Gewapend met die

Hierna is het zaak om

beschikbare data.

verder te brainstormen

Hoe ziet de samenstelling van der Boor zijn drie

en onderzoek te doen.

van de eilandbewoners

dagen lang beschikbaar

deelnemers na enige

Duik het internet op,

er in 2050 mogelijk

om alle data die nodig

tijd terug en worden

bevraag de eilander,

uit? Dit is een vraag

is om concepten en

de eerste ideeën

bel experts, zoek

waarmee ‘de mannen

ideeën te onderbouwen,

concreter gemaakt.

voorbeelden en maak

van de data’ je kunnen

te analyseren en

vooral gebruik van

helpen. Arjan Knol,

beschikbaar te stellen.

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

informatie keren alle

Design thinking

Testen (pitches)

Onderzoeken, bellen, analyseren Terugkoppeling


17

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


18

Er even tussenuit

Er komt een hoop energie vrij in de Betonningsloods. De deelnemers zijn niet te stoppen en er lijkt maar geen einde te komen aan de hoeveelheid ideeĂŤn. Toch is het tijd om het hoofd even leeg te maken onder het genot van een lunch en een bezoek

Dag 2: Activiteit | 12:30 & 16:00

WadLab Hackathon

aan de Zeevaartschool of het Groene Strand.

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


19

De Zeevaart­ school

Het Groene strand Aan de westkant van Terschelling

Terschelling is al meer dan 135 jaar dĂŠ plek

ligt het Groene Strand. Een gebied

voor maritiem onderwijs. Het Maritiem

met een breed wadstrand. Waar het

Instituut Willem Barentsz biedt studenten vanuit heel het land de mogelijkheid om

voor eilanders de gewoonte is met hun

zich te ontwikkelen op maritiem gebied.

auto langs de kust van hun eiland te rijden, en waar het in deze tijd van het

Naast het opleidingsinstituut vind je hier

jaar krioelt van wandelaars, recreanten

het Simulator Training Centrum waar

en honden. Ook de deelnemers

de deelnemers een rondleiding krijgen.

krijgen hier de tijd en genieten van een

Zo krijgen ze een kijkje achter de

rondleiding van de echte eilandkenner Jan

schermen bij een simulator training

Roelof Witting, van Rijkswaterstaat.

in het holst van de nacht en zien ze hoe studenten door middel van augmented reality, als in een videogame, hun weg vinden in de machinekamer van een schip. Daarnaast maakte de groep in de simulator een heuse storm mee!

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


20

Ideevorming Na deze korte break

is missen’. Iedere groep

“Bij duurzaamheid

gaan we weer een

legt hun ideeën voor

moet je in bulk

stapje verder: concrete

aan de groep, waarop

denken”, is een van

ideeën ontwikkelen.

de groep kritisch, maar

de reacties van de

Met als extra taak: blijf

zeker opbouwend

groep.

niet enkel hangen bij

reageert. Zo ziet de

je beste ideeën, maar

groep de drijvende brug

ga ook aan de slag met

van groep 4 niet voor

concurrerende ideeën

zich, maar zijn ze wel

of plannen die in eerste

enthousiast over de

instantie niet geschikt

kabelbaan die slechts

of haalbaar lijken.

20% van de energie

Voordat alle knutsel­

die de veerboot op dit

spullen op tafel komen

moment nodig heeft

en illustraties verder

gebruikt. Ook de Airfish

uitgewerkt worden,

8 (vliegtuigje) van groep

is het tijd voor een

zes wekt de nodige

kleine test, want zoals

discussie op.

“We moeten de proporties in de gaten houden als het gaat om het aantal forensen op het eiland. Alle oplossingen zijn prachtig, maar ook hier moeten we de 95-5% regel toepassen.”

het spreekwoord luidt ‘meten is weten, gissen

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


21

Het is een hele verkennings­tocht geweest, maar dan is het nu eindelijk tijd om te gaan bouwen. We

Handen uit de mouwen

schakelen van het cognitieve naar het creatieve deel van onze hersenen. Door te creĂŤren roepen we aanvullende ontwerpvragen op die de concepten versterken en tastbaar maken. Lego, lijmstiften en oase verschijnen op de tafels en de deelnemers beginnen fanatiek aan het nabouwen van de Wadden en het ontwerpen van hun oplossingen. Zelfs om 22.00 uur is de energie zodanig hoog en lijken de echte knutselfanaten niet te stoppen.

Dag 2: Prototyping | 15:00 - 22:30

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


22

De laatste robots, voertuigen en tubes krijgen een plekje op de maquettes en dan is het zover. Het moment suprĂŞme van de hackathon: de pitches. Iedere groep krijgt twee minuten de tijd om hun concept te presenteren aan de jury: burgemeester Bert Wassink; Gerard Roemers, kernteam circulair Friesland; Jan Oud, manager scheepswerf Bijlsma Wartena, en

Resultaat design thinking, pitches

Marco Smit, bestuurslid Economic Board Groningen.

Dag 3: Testfase | 10:45

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


23

Snel, goedkoop en duurzaam // Guus van der Bles, Ton Ettema, Rick Timmerman, Gabby van der Meer en Lianne Huzen

“We gaan eilanden duurzaam, snel en goedkoop verbinden.”

SNEL, GOEDKOOP EN DUURZAAM

systeem, waarmee

“We gaan eilanden duurzaam, snel

de natuur niet verstoord

en goedkoop verbinden”, zijn de

wordt, er geen emissie

eerste woorden van groep 6. Wat

is en er een lage CO2

deze groep betreft helemaal geen

footprint is. Daarbij

infra op de eilanden. Dat betekent

onderscheiden we vervoer

geen onderhoud, geen storingen

op en naar het eiland,

en geen ellende. In plaats daarvan

maar ook in de trant van

wordt er gebruik gemaakt van snelle

het vervoeren van goederen.

passagiersboten, hoogfrequent en

Iets wat van belang is voor de

met diepgang tot 80cm en aandrijving

forens, maar ook de toerist.

op waterstof, en goederen getijden

Ook de reisbagage van de toerist

boten, volledig autonoom, met

wordt vraaggestuurd via het

pick and place robots op de wal en

systeem naar de camping gebracht.

eiland. Een betrouwbaar, goedkoop, voorspelbaar, snel, frequent vervoer­ WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


24

“Een betrouwbaar, goedkoop, voorspelbaar, snel, frequent vervoer­systeem, waarmee de natuur niet verstoord wordt, er geen emissie is en er een lage CO2 footprint is.” WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


25

In gesprek met Ton Ettema

In gesprek met Michiel Firet

“Ik ben trots

ik hier. Vanuit alle

De hackathon is

ertoe leidt dat

“Het

uitgelegd, kwijt

komt, maar ook

Zoals we van

dat ik deel mag

invalshoeken krijg

al geslaagd als

men een bepaalde

proces is

te raken. Er zit

nagaat waarom je

burgemeester Bert

uitmaken van deze

ik kennis en inzage

je kijkt naar de

richting op gaat

een knoop in ons

ergens niet mee

Wassink al hoorde

hackathon. Iedereen

in het thema. Met

interacties tussen

die mogelijk uit

hoofd tussen het

eens bent. Zo’n tool

zijn er veel strakke

die hier naartoe

elkaar zit hier veel

de verschillende

onze groep is

visionaire en het

kan ik zelf ook nog

randvoorwaarden.

gaat – en mag –

deskundigheid.

disciplines. Maar

voorgesteld.”

denken in vandaag

eens gebruiken.

Dat is de realiteit

is nieuwsgierig,

We zijn allemaal

hierna kunnen

wil leren en

puzzelstukjes, en

we nog verder.

die zeurende

dat tools zoals de

Hoe krijgen we

deze resultaten naar

ontwikkelen. Ik

puzzelen drie dagen

Ik hoop dat we

gedachte in je

backcasting dan

dit bij betrokken

morgen.”

heb zelf niet de

lang.

met elkaar zoveel

achterhoofd: hoe

helpen en zorgen

beslissers, dat is

technische kennis,

hebben ingebracht

krijgen we dat aan

dat je niet in de ‘ja

de vraag na de

die mensen ontmoet

dat het resultaat

maar’-stand terecht

hackathon.

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

leuk vorm­ gegeven. Maar het blijft een uitdaging om

onze achterban

Design thinking

Testen (pitches)

in de vertaling van

en morgen. Ik merk

Terugkoppeling


26

BepaalJeEiland.nl // Michiel Firet, Rosanne Verbree, Pepijn Lijklema en Wim van Schoonhoven

“Ik woon nu nog op Texel maar in 2050 woon ik waarschijnlijk op Terschelling.”

BEPAALJEEILAND.NL

over het water, op het

“Ik woon nu nog op Texel maar

water, onder het water,

in 2050 woon ik waarschijnlijk

op het wad en onder

op Terschelling”, zo opent team

het wad. Echte grote

3 hun pitch. “Wij geloven dat

bevoorrading gaat via de

duurzame mobiliteit betekent

Noordzee. Uiteindelijk

dat je mobiliteit tot het minimum

gaan ook de eilanders zich

beperkt met minimale invloed op

onderverdelen op de eilanden

ecologie. Het grootste gedeelte wat

die het beste bij hen passen. Wij

betreft mobiliteit op de eilanden

hebben net zoveel oplossingen

wordt bepaald door toerisme. We

als alle andere teams bij elkaar.”

onderscheiden vijf groepen toeristen.

Maar is de eilander wel bereid te

Iedere doelgroep krijgt een eigen

verhuizen, vraagt de jury zich af.

eiland met een eigen vorm van mobiliteit. Met mobiliteitsoplossingen WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


27

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


28

Bol.Kom // Anne-Wil Lucas, Sonja van der Graaf, Jelle Westra, Mark de Graaf, Wilfried Liebregts, Marc Unger en Gerwin Klomp

“De pods zijn zo groot als een hotelkamer en kunnen alles. Vliegen, rijden en dobberen.�

BOL.KOM Snel, betrouwbaar en

individu. De pods

milieuverantwoord reizen is het

zijn zo groot als een

uitgangspunt van de eerste groep.

hotelkamer en kunnen

Daarbij zijn veerboten in het hele

alles. Vliegen, rijden en

gebied off-limits en wordt er rekening

dobberen. Je reserveert

gehouden met het feit dat de

de pod via de app op een

bewoner snel van A naar B wil en de

door jou gekozen plaats

toerist juist de omgeving wil ervaren.

en tijd, naar een door jou

De oplossing: een ondergronds

gekozen bestemming. Binnen

gebouwde highspeed hyperloop van

een half uur is het rondje langs

circa 350 km lang en die de eilanden

alle eilanden voltooid. Een

onderling verbindt met de vaste wal.

interessant concept dat enkele

Glazen bollen die op een platform

vragen oproept over veiligheid,

boven de grond en aan wal komen en

verstoring en het vervoer van grote

zo aan te passen zijn dat ze perfect

goederen.

aansluiten op de behoefte van het WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


29

“De oplossing: een ondergronds gebouwde highspeed hyperloop. Glazen bollen die op een platform boven de grond en aan wal komen en zo aan te passen zijn dat ze perfect aansluiten op de behoefte van het individu.� WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


30

In gesprek met Klazina Hofstee

In gesprek met Jelle Westra “Ik vind het

Het is ontzettend

Mijn ouders wonen

aankijken.

“Heel fascinerend om te zien hoe je tot al

geweldig dat

leuk om mee te

op Ameland dus

Dan maakt de

die creativiteit komt. De design thinking

Rijkswaterstaat dit

doen. De focus

ik weet waar de

natuurwaarde

methode spreekt mij heel erg aan en ik

in samenwerking

ligt op out of the

bottlenecks nu

van het gebied

ben dan ook goed aan het observeren hoe

met andere

box thinking en je

liggen. Maar het

misschien niet

organisaties regelt.

kunt je fantasie

is wel lastig om te

meer zoveel

De excursies,

kwijt. Met korte

blijven denken in

uit.”

het etentje en de

termijn blik naar het

mogelijkheden.

procesbegeleiding,

onderwerp kijken is

Je weet niet

ze pakken het echt

in dit proces minder

hoe mensen in

serieus aan.

relevant.

2050 tegen de

het proces gaat. We waren net op de zeevaartschool waar bleek dat schepen die over 10 jaar autonoom varen nog niet zo gek is. De toekomst is dichterbij dan we denken en dat maakt het extra leuk om daar tijdens deze hackathon ons

Waddeneilanden

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

steentje aan bij te kunnen dragen.”

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


31

3D printer en robots // Gerald Menkveld, Joris Hoogenboom, Klazina Hofstee, Jan Zijlstra en Gerwin Klomp

“Voor toeristen en forensen komt er de eerste zoute salamander ter wereld: het amfibie­voertuig.” 3D PRINTER EN ROBOTS De eilanden worden behoorlijk

Eenmaal op het

beperkt. Vrouwen kunnen niet

eiland worden de

eens meer bevallen op het eiland.

amfibie­voertuigen

Geboren eilanders zijn binnenkort

van elkaar los

uitgestorven. In het concept van

geschakeld, een

groep 2 draaien ze aan vier knoppen

modulair en flexibel

om vrijheid te waarborgen en te

systeem van (ont)

versterken. Groot transport is niet

koppelbare pods.”

meer mogelijk, grote vrachten gaan via de Noordzee. “We bouwen

Een systeem waarin

daarnaast een kleine goederen­buis

we minder afhankelijk

waar alle goederen rechtstreeks van

zijn van vervoer, waar we

de bron naar de Wadden worden

bronnen hergebruiken, en

geëxporteerd. Een buis van IKEA

zelfvoorzienend worden

rechtstreeks naar de Wadden. Voor

dankzij moderne technologieën

toeristen en forensen komt er de

zoals 3D printers en robots. Last

eerste zoute salamander ter wereld:

but not least benadrukt de groep

het amfibie­voertuig. Je bestelt het

dat de voertuigen collectief bezit

voertuig via een app op de tijd en

zijn. Zo gaan we van concessie

plaats die jou het best uitkomt.

naar coöperatie.

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


32

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


33

De Flyway // Bart van der Kolk, Ernst Lofvers, Wilmar Stigter en Mark Garmann

“We gaan uit van drie pijlers: beleving, duurzaamheid en vraaggestuurd.”

DE FLYWAY

wind- en getijde

“Ons idee: kabelbaansysteem de

energie. We gaan over

Flyway. We overbruggen bestaande

het Waddengebied

problemen van het Waddengebied:

heen, dus er wordt niet

verstoring van de natuur en

meer gebaggerd.” Het

beïnvloeding van de dienstverlening.

concept is volgens het

We gaan uit van drie pijlers:

team niet alleen snel,

beleving, duurzaamheid en

maar ook heel betrouwbaar

vraaggestuurd. Met zijn allen

dankzij de continue

willen we dit UNESCO erfgoed zo

doorstroom. “Wanneer jij

optimaal mogelijk beleven. Met een

naar het eiland toe wilt of van

vogelperspectief vanuit een 360

het eiland af wilt dan kun je

graden draaiende gondel, kun je

naar de Flexyhub. Je parkeert

genieten van de stilte, de natuur en

daar je eigen duurzame vervoer

de ruimte. De aandrijving gebeurt op

en pakt een gondel naar de plaats

basis van duurzame energie: zonne-,

van bestemming.”

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


34

“Ons idee: kabelbaansysteem de Flyway. We overbruggen bestaande problemen van het Waddengebied: verstoring van de natuur en beïnvloeding van de dienstverlening.” WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


35

In gesprek met Wilmar Stigter

In gesprek met Robert Weegenaar

“De hackathon is al geslaagd. Maar het zou

“De hackathon heeft een vrij karakter. Geen strak

mooi zijn als we met z’n allen tot een idee

programma en hier en daar de nodige pointers. Dat komt

kunnen komen wat vernieuwend is en

ten goede van je creativiteit. Daar komt bij dat de loods een

wat daadwerkelijk kan bijdragen aan het

inspirerende werking heeft. Persoonlijk vind ik het erg leuk

vernieuwen van die vaarwegen.

om bij te dragen aan een duurzame toekomst, en dat in een groep waarin sprake is van een natuurlijke samenwerking. Zo is 1 en 1, 2 natuurlijk. Het is een diverse groep mensen. Slim om

In onze groep valt op dat we vrij snel op onze

zoveel brain power bij elkaar te zetten.

eigen manier aan de slag gaan. Gelijk met stiften schetsen en chaotische gesprekken voeren. Het is leuk om benaderingen zoals

Ik ben blij dat ik met eilanders in het team zit. Zo kun je

die crazy 8 te volgen, die wel degelijk

ideeën direct testen. Het hebben van draagvlak op het eiland is

kunnen bijdragen aan nieuwe ideeën.”

WadLab Hackathon

belangrijk, je kunt je ideeën moeilijk opleggen.”

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


36

Zelfredzame eilanden // Luc van Tiggelen, Johan Kiewiet, Robert Weegenaar, Jelle Cupido en Marleen Wilschut

“Ons idee: een onafhankelijk eiland waar we zoveel mogelijk spullen delen.�

ZELFREDZAME EILANDEN

Buitenom tussen de

De Wadden als greenzone, dat kan

gaten van de eilanden

volgens groep 5 alleen als mensen

door. De toerist die wil

hun gedrag veranderen, techniek

genieten pakt een klein

optimaal bijdraagt en de dynamiek

bootje. De dagelijkse

van de Wadden leidend is.

goederen gaan met de eilandtubes naar het eiland.

Ons idee: een onafhankelijk eiland

Voor de forensen is er een

waar we zoveel mogelijk spullen

autonoom systeem dat je

delen. De auto, de betonmolen en

vanuit je huis naar transferium

het eventmateriaal. Daarnaast ook

brengt. Meer autonomie en

zelfvoorzienend door zilte teelt.

zelfredzaamheid, dat ziet de jury

Wat dacht je van Waddensushi? De

ook wel zitten. Maar wat doe je

grootste uitdaging is dan nog vervoer

met de afvalstromen, hoe verbind

naar het eiland.

je die?

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


37

Z = Zelfvoorzienend C = Circulair d = delen h = huren r = recycling Tg = Goederen Transport B = Baggeren

“De toerist die wil genieten pakt een klein bootje. De dagelijkse goederen gaan met de eilandtubes naar het eiland.� WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

= Iedereen Blij

Z + C = Tg (C = d + h + r) Tg = B = Terugkoppeling


38

Greenify // Arjan Knol, Martijn Koole en Martijn van der Boor

“Een beloningssysteem, waarmee toeristen door middel van grote maar ook kleine duurzame acties punten kunnen sparen.”

GREENIFY

exclusieve wandeling

De laatste groep heeft een iets

met boswachter

andere oplossing dan de rest.

Hans of krijg je korting

Volgens hen moet je toeristen eerst

op een ijsje bij de

positief stimuleren om de juiste

ijsbar op de hoek. “Je

duurzame keuze te maken voordat

kunt punten verdienen

alle innovatieve ideeën van de

als je een duurzaam

andere groepen in werking kunnen

vervoersmiddel naar het

treden. En dat lukt volgens deze

eiland komt, maar ook door

groep het beste door middel van

plastic te verzamelen op het

een app. Een beloningssysteem,

strand.” Iedere toerist krijg

waarmee toeristen door middel van

gepersonaliseerde aanbevolen

grote maar ook kleine duurzame

acties die passen bij het profiel

acties punten kunnen sparen. Met

van het individu. Volgens de jury

de gespaarde punten drink je een

een concept waarmee je morgen

glaasje bio-champagne bij een lokale

kunt beginnen.

horeca­ondernemer, maak je een WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


39

In gesprek met Martijn van der Boor “Ik ben hier met twee collega’s om de deelnemers te ondersteunen met het slimme data oplossingen. Dit is wat wij in ons dagelijks leven ook doen: kijken naar trends die je ziet, onderhoud optimaliseren door middel van data en storingen voorkomen. Daar is goed gebruik van gemaakt.” “Er heerst een mooie open sfeer zonder belemmeringen. Heel leuk om te zien hoe iedereen met elkaar om gaat.” Een sfeer die de mannen van de data heeft gestimuleerd om zelf ook creatief te zijn en aan de slag te gaan met een heuse Greenify beloningsapp.

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


40

Terugkoppeling

Afsluiting Hackathon

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


41

Twee minuten is kort,

charme, maar er kan er

En hiermee is de

Want hoe voelen de

daarom nog een laatste

maar één de winnaar

WadLab Hackathon een

deelnemers zich nu

bezoek van de jury bij

zijn. En dat is volgens de

feit. Voordat eenieder

na drie dagen van

iedere maquette, zodat

jury groep 1. De glazen

terugkeert naar het vaste brainstormen,

ook die details kunnen

pods die passen bij de

land en zich stort in het

worden meegenomen

behoefte van het individu ‘normale’ dagelijkse

pitchen? Wat ging

in het juryberaad. Ieder

hebben de jury overtuigd. leven, nog een korte

er goed en wat kan

concept heeft haar eigen

WadLab Hackathon

plenaire terugkoppeling.

Klaar voor de start

ontwerpen en

De winnaar

beter?

Design thinking

Testen (pitches)

Terugkoppeling


42

“Vanaf de eerste minuut op de boot zag ik chemie in de groep. Het is een experiment wat van ons allen is. Pak het op en doe het.”

“Smijt een aantal mensen die elkaar niet kennen in een koude loods en geef ze een mooi onderwerp. Zo leuk dat iedereen zo welwillend was.”

“Ik heb het genoegen gehad om met drie eilanders te mogen samenwerken, daar ben ik heel blij mee.”

Rick Timmerman

Klazina Hofstee

Robert Weegenaar

Wim van Schoonhoven

Klaar voor de start

Design thinking

Testen (pitches)

Ton Ettema

“Ik wil graag op de hoogte gehouden worden en in contact blijven met eenieder.” Joris Hoogenboom

“Ik heb genoten van de club mensen en het onderwerp.” Guus van der Bles

“Ik vond het, los van alles wat eruit komt, een prettige manier om met elkaar over dit thema te discussiëren. Al gaan we verder met 10% van alle ideeën dan is dat al een goed resultaat.” WadLab Hackathon

“Mensen met verschillende achtergronden bij elkaar zetten heeft een hele grote functie.”

Terugkoppeling

“Dus tot maandag op deze zeer inspirerende RWS-werkplek.” Gerald Menkveld


43

Op naar morgen ‘Draag bij, daag elkaar uit en stap in ons WadLab’, was de boodschap die in de video op dag één werd vertoond. En dat hebben de deelnemers gedaan; er is met kennis gesmeten, met nieuwsgierige ogen naar nieuwe perspectieven gekeken en er zijn oplossingen bedacht die een nieuwe blik werpen op de toekomst van het Waddenzee werelderfgoed. Juist dat laatste lijkt na drie dagen de overhand te hebben.

WadLab Hackathon

Klaar voor de start

Wat er ook gebeurt met de resultaten, iedereen is winnaar en de hackathon is geslaagd. Geslaagd dankzij de goede klik tussen de mensen, het hiërarchieloos werken, buiten de kaders denken en elkaars talenten benutten. Maar hoe gaaf zou het zijn als we over dertig jaar in onze persoonlijke pods binnen een half uur rondom het Waddengebied rijden, drijven of vliegen en optimaal kunnen blijven genieten van al het moois wat de eilanden te bieden hebben? Het stopt niet na deze drie dagen. 2050 komt sneller dan je denkt, dus het wordt doorpakken, vinden ook de deelnemers. Hoe het er over

Design thinking

tien, twintig of dertig jaar uit gaat zien weten we niet, maar stilzitten is geen optie. Blijf niet hangen in het nu, maar kijk innoverend naar morgen.

“Er is met kennis gesmeten, met nieuwsgierige ogen naar nieuwe perspectieven gekeken en er zijn oplossingen bedacht die een nieuwe blik werpen op de toekomst van het Wadden­zee wereld­erfgoed. Juist dat laatste lijkt na drie dagen de overhand te hebben.“

Testen (pitches)

Terugkoppeling


44

Mogelijk gemaakt door Programma naar een Rijke Waddenzee www.rijkewaddenzee.nl

Wadlab Hackathon deelnemers Addy de Zeeuw

Wilfried Liebregts

Anna Froukje Oosterhuis

Wilmar Stigter

Anne-Wil Lucas

Wim van Schoonhoven

Antoine Maartens

Yara Drissen

Arjan Knol

Samenwerkingsverband De Waddeneilanden www.dewaddeneilanden.nl

Bart van der Kolk

Pannelleden

Ernst Lofvers

Bert Wassink

Frans Scheepens

Gerard Roemers

Gabby van der Meer

Jan Oud

Gerald Menkveld

Marco Smit

Gerwin Klomp Guus van der Bles Jan Zijlstra

Rijkswaterstaat

www.rijkswaterstaat.nl

Jelle Cupido Jelle Westra Johan Kiewiet Joris Hoogenboom Klazina Hofstee Lianne Huzen Luc van Tiggelen

LEF Future Center

LEF Living Lab, LEF op locatie

Marc Unger Mark Garmann Mark de Graaf Marleen Wilschut Martijn van der Boor

Verslaglegging en vormgeving Visuele Notulen

Web • www.visuelenotulen.nl Tel • 085-3038414 Mail • info@visuelenotulen.nl

Martijn Koole Michiel Firet Pepijn Lijklema Rick Timmerman Robert Wegenaar Romy Willems Rosanne Verbree Sonja van der Graaf Ton Ettema

Powered by you


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.