KUITENBIJTERS

Volgens kenners heeft Nederland geen echte bergen. Hooguit wat stuwwallen uit de ijstijden en opgewaaide duinen. Zelfs het Limburgse Heuvelland is deels uit mergel geschuurd. Toch is ons land verre van vlak en zijn er serieuze hoogteverschillen die in sommige gevallen tot een pittige bergwandeling leiden. Met als beloning eventueel ‘dineren op niveau’ op of nabij de berg.

Tekst Wim Huijser �

De Grebbeberg Villa GrebbeOord De Vaalserberg De Bokkerijder Groot Valkenisse Hof aan Zee Signaal Imbosch De Peerdestal Camerig De Smidse De Holterberg Hoog Holten Brabantse Wal Bij de Pastorij

DE MOOISTE BERGWANDELINGEN

Voor de beleving van een berg hoef je niet per se naar het buitenland. Routemakers Rutger Burgers, Sietske de Vet en Rob Wolfs hebben de dertien mooiste toppen van Nederland beklommen. In hun wandelgids ‘De mooiste bergwandelingen van Nederland’ worden prachtige vergezichten en onverwachte kuitenbijters afgewisseld door lieflijk glooiend heuvelland.

Vanaf de berg heb je een spectaculair uitzicht op natuurgebied De Blauwe Kamer.

De Grebbeberg

De Utrechtse Heuvelrug eindigt in Rhenen met de 52 meter hoge Grebbeberg die tegelijk de zuidoostelijke punt van de provincie vormt. Vanaf de berg kijk je in zuidoostelijke richting uit op natuurgebied De Blauwe Kamer. Dankzij de strategische ligging met zicht op de Nederrijn en de Betuwe is de berg historisch altijd van groot belang geweest. Archeologisch onderzoek heeft aangetoond dat hier 2000 v. Chr. al fortificaties waren. De ringwal op de berg stamt vermoedelijk uit de 7de eeuw. Winterkoning Frederik V van de Palts had hier duizend jaar later zijn jachtterrein en hield er zijn jachtfeesten. In de 18de eeuw werd vanaf dit punt de Grebbelinie aangelegd. Maar de berg is vooral bekend door de Slag om de Grebbeberg in mei 1940. Hieraan herinneren nog restanten van fortificaties. Het militaire ereveld op de Grebbeberg werd de eerste officiële oorlogsbegraafplaats in Nederland. Het noordelijk deel van de Grebbeberg heet Laarsenberg (48 meter) en wordt vaak als aparte heuvel gezien. Op dit deel van de berg ligt ook het Ouwehands Dierenpark.

VILLA GREBBEOORD, RHENEN

Het oorspronkelijke hotel ‘De Grebbe’ aan de voet van de Grebbeberg dateerde uit 1396 en was lange tijd pleisterplaats voor postkoetsen die tussen Utrecht en Arnhem reden en hier van paarden wisselden. In mei 1940 werd het hotel verwoest en niet meer herbouwd maar voortgezet in een nabijgelegen villa. In de jaren tachtig was in de villa voor het laatst een horecagelegenheid, daarna verkeerde het pand jarenlang in een troosteloze staat. Maar daar is niets meer van te zien sinds in 2019 de deuren van brasserie Villa GrebbeOord werden geopend.

De nieuwe eigenaar Sasja Masovic vindt de locatie zelf ook ‘magisch’. Toen hij zag dat het ooit zo chique gebouw te koop stond, kon hij zijn ogen niet geloven. De Grebbeberg herinnert hem aan Zuid-Duitsland of Oostenrijk.

• Villa GrebbeOord, Grebbeweg 160, Rhenen. villagrebbeoord.nl

WANDELEN

Met een hoogteverschil van ruim 50 meter biedt de berg een spectaculair uitzicht over De Blauwe Kamer, de Nederrijn en de Betuwe. Een 4 kilometer lange wandelroute van het Utrechts Landschap is wit gemarkeerd.

• Startpunt

Parkeerplaats van het militair ereveld Grebbeberg, Grebbeweg 123, Rhenen. Honden zijn op de Grebbeberg niet toegestaan, ook niet aangelijnd. Dit in verband met de aanwezige koniks en Galloways. Vanaf de berg kijk je in zuidoostelijke richting uit op natuurgebied De Blauwe Kamer. Dankzij de strategische ligging met zicht op de Nederrijn en de Betuwe is de berg historisch altijd van groot belang geweest

De Vaalserberg

Onze hoogste berg – 322,4 meter boven NAP – moeten we delen met de buren. Vlak bij de top ligt het Drielandenpunt, waar Nederland, België en Duitsland aan elkaar grenzen. Vlakbij staan twee uitkijktorens; aan de Nederlandse kant de Wilhelminatoren en aan de Belgische kant de Koning Boudewijntoren. Al generaties lang rennen kinderen rond de grenspaal (‘nummer 193’) om vliegensvlug drie landen te bezoeken. De plek spreekt zeer tot de verbeelding, want jaarlijks komen er meer dan een miljoen bezoekers. Dat merk je alleen op de top, want daaromheen wandel je in een oase van rust. Ooit was het Drielandenpunt een Vierlandenpunt. Van 1815 tot 1914 kwamen hier vier landen bij elkaar: Nederland, België, Duitsland en het ministaatje Moresnet dat slechts drie vierkante kilometer groot was. In 2010 raakte de Vaalserberg officieel de status van hoogste berg op Nederlands grondgebied kwijt door de nieuwe staatkundige verhoudingen binnen het Koninkrijk der Nederlanden. Sindsdien is Mount Scenery op het eiland Saba met 887 meter de hoogste berg op Nederlands grondgebied.

DE BOKKERIJDER, VAALS

Het lijkt een mysterieuze naam, maar op deze plek in de Vaalserbossen zouden volgens de legende de beruchte Bokkerijders regelmatig bijeen zijn gekomen. Deze roversbende verplaatste zich in het begin van de 18de eeuw ’s nachts op bokken en maakte het Limburgse land onveilig. Waar deze Bokkerijders destijds hun snode plannen smeedden, ligt tegenwoordig een gemoedelijk restaurant waar iedereen kan genieten van de Limburgse gastvrijheid. Onder het toeziend oog van eigenaar Adriaan Bos staat een enthousiaste brigade dagelijks klaar om u te laten proeven van het bourgondische leven.

• Panorama Restaurant De Bokkerijder, Viergrenzenweg 232, Vaals. bokkerijder.nl

WANDELEN

De Drie Stenenroute van Staatsbosbeheer is 4,7 kilometer en is gemarkeerd door middel van rode paaltjes (SBB38). De route voert door het Nederlandse deel van het Zuid-Limburgse Drielandenpunt. Halverwege de wandeling is er horecagelegenheid.

• Startpunt

Parkeerplaatsen langs de Viergrenzenweg in Vaals. Honden zijn aangelijnd toegestaan.

Bergen verwacht je in Zeeland niet. Maar wel duinen. Het strand bij Groot Valkenisse, vlakbij kustplaats Zoutelande, ligt zelfs aan de hoogste duinen van Nederland. De hoogte bedraagt er net geen 50 meter. Over de duinen loopt een wandelpad waarover je tot aan Vlissingen kunt wandelen. Vanaf het duinpad heb je een grandioos uitzicht over Walcheren en de Westerschelde. Nergens anders komen de schepen zo dicht langs de kust als hier, tussen Zoutelande en Vlissingen. Aan de andere kant kijk je uit over een kleurrijk patroon van akkers en weilanden en de bossen bij Dishoek, onderbroken door dorpen met spitse kerktorens. De naam Valkenisse is afkomstig van de 17de-eeuwse boerderij ‘de Valkenisse’, waarnaar ook buurtschap Klein Valkenisse is vernoemd. En Groot Valkenisse was als buurtschap simpelweg nog wat groter. Vroeger werden beide kernen samen Valkenisse genoemd. In 1997 werd de buurtschap opgenomen in de gemeente Veere.

HOF AAN ZEE, KOUDEKERKE

In een historische Scandinavische boerderij is restaurant Hof aan Zee gevestigd. Sinds 1948 is de boerderij familiebezit. Het huidige, kleine restaurant is gebouwd in de voormalige woonkamer. Omringd door natuur volgen de eigenaren de variaties van de seizoenen. De ingrediënten uit hun directe omgeving oogsten ze veelal zelf. Ook fermenteren, drogen en roken doen ze in eigen huis, waarbij wordt samengewerkt met lokale en regionale boeren en vissers. De ideeën over eten zijn in Hof aan Zee sterk verwant aan die van de New Nordic Cuisine. De Nordic stijl is niet alleen terug te vinden in de gerechten, maar ook in de manier van werken: vrijzinnig, gastvrij en puur. Het resultaat is een unieke kaart met verrassende gerechten.

• Restaurant Hof aan Zee, Strandweg 15 Koudekerke hofaanzee.nl

Groot Valkenisse

WANDELEN

Er zijn veel paden die toegang geven tot het strand en het duingebied, maar je moet in alle gevallen bereid zijn om veel via trappen te klimmen.

• Startpunt

Parkeerplaats Valkenisseweg, Veere.

Signaal Imbosch

Restant van een signaalpost van de Rijksdriehoeksmeting.

De hoogste top van de Veluwe is een zandheuvel van 109,9 meter in het Nationaal Park Veluwezoom. De heuvel bevindt zich op het zuidelijk deel van de stuwwal Veluwe. Het hooggelegen plateau grenst aan het Rozendaalsche veld en het Herikhuizerveld met de Posbank. Het is een voormalig zandverstuivingsgebied dat tegenwoordig met grove dennen is bebost. Signaal Imbosch dankt zijn naam aan het noordelijker gelegen Imbosch en ‘signaal’ duidt op een plek waar de Rijksdriehoeks- meting een signaalpost had opgericht. Tot in de jaren zestig van de 20ste eeuw stond op dit hoge punt een licht- en meetopstand, de kadastersteen Signaal Imbosch. DE PEERDESTAL, ELLECOM

Culinair genieten na de wandeling kan in Restaurant De Peerdestal in Ellecom, dat op deze locatie ooit begon als Hotel Brinkhorst. Het was een rustplaats voor handelsreizigers, notabelen en paarden, aan de oude verbindingsweg Arnhem-Zutphen. Destijds werden de paarden met koets en al naar binnen gereden om in het koetshuis te genieten van hun welverdiende haver. In de jaren negentig werd het à-la-carte restaurant door een nieuwe eigenaar verder uitgebouwd met een serre. Tegenwoordig wordt de menukaart met veel aandacht samengesteld onder aanvoering van chef-kok Arie Limpens die als het even kan werkt met regionale ingrediënten.

• Restaurant de Peerdestal, Zutphensestraatweg 50, Ellecom depeerdestal.nl

WANDELEN

Een prachtige wandeling van 11 kilometer voert door verlaten en stille bossen. Je hoort alleen de geluiden van de natuur: de wind in de boomtoppen, het gekras van raven en als je geluk hebt het ‘blaffen’ van reeën en van eind september tot medio oktober ook het burlen van edelherten. Startpunt: Parkeerterrein aan het einde van de Schaapsallee (begint in Laag Soeren als Badhuisweg).

• Startpunt

Bij paddenstoel P20358 richting Schaarsbergen. Na 1,5 kilometer bij P20353 rechtsaf. Na een paal met ‘Welkom in Brummen’ tweede afslag rechts, een grassig tweesporig pad. Dit pad buigt na 900 meter naar links. Bij het einde van het pad rechtsaf. Aan het einde van dit pad linksaf en verderop bij de kruising met een betonnen fietspad rechtsaf de rode pijlen volgen tot het startpunt.

Het hooggelegen plateau grenst aan het Rozendaalsche veld en het Herikhuizerveld met de Posbank. Het is een voormalig zandverstuivingsgebied dat tegenwoordig met grove dennen is bebost

Camerig

De Camerig (260 meter) is de naam van een pittige beklimming in het Limburgse Heuvelland nabij het dorp Epen. De route loopt vanaf het riviertje de Geul, ten oosten van Epen over de Epenerbaan langs het Vijlenerbos. De helling wordt herhaaldelijk opgenomen in de wielerklassieker Amstel Gold Race. De klim wordt dan eenmaal bedwongen, als tiende klim na de Schweiberg en voor de Vaalserberg. Behalve op de fiets kun je ook wandelend de berg beklimmen. De route voert vanzelfsprekend niet over de weg, maar volgt de kenmerkende Limburgse holle wegen en voor een deel langs de snel stromende Geul. DE SMIDSE, EPEN

Restaurant Hotel Herberg de Smidse is een ideale uitvalsbasis voor mooie wandelroutes door het heuvelland. Het is dan ook niet gek als je hier met bemodderde wandelschoenen aankomt. Hier starten en eindigen diverse rondwandelingen. Vanzelfsprekend kun je in de herberg behalve overnachten ook eten: in de sfeervolle eetkamer of buiten op het terras. Bijna alle gerechten worden in de eigen keuken bereid volgens ambachtelijk vakmanschap. De producten worden met zorg gekozen, veelal bij kleine boerenbedrijven uit de regio. In samenwerking met Koffiebranderij den Bock brandt De Smidse zelfs haar eigen Tasz koffie. En elke ochtend worden er fruitvlaaien gebakken volgens het recept van Oma Bessems uit 1930.

• Herberg De Smidse, Molenweg 9, Epen. smidse.nl

WANDELEN

De pittige wandeling van Camerig tot Cottessen (V14) is 6 kilometer lang en gemarkeerd met blauwe paaltjes. Onderweg passeer je bijzondere natuurverschijnselen, zoals de vuursteenafzetting bij Zevenwegen en het Vaalser groenzand. Je baant je een weg door holle wegen en over de Zuid-Limburgse graften, waarvan niemand weet hoe ze ontstaan zijn. Rondom het dorp Vijlen zie je kleine waterbronnen uit het pad ontspringen. Let op, je wandelt gedurende deze route kortstondig over privéterrein van het Zinkviooltje, maar dit is met toestemming.

• Startpunt

Parkeerplaats bij camping Cottesserhoeve, Cottessen 6, Vijlen.

Het heuvelachtige gebied van de Holterberg – 59,5 meter boven NAP – maakt deel uit van het Nationaal Park Sallandse Heuvelrug. De berg dankt zijn naam aan het Overijsselse dorp Holten dat ten zuiden daarvan ligt. Even ten noorden van de Holterberg liggen de nog iets hogere Koningsbelt (75,5 meter), onderdeel van landgoed De Sprengenberg, en de toppen van de Haarlerberg en Noetselerberg. De Holterberg omvat veel heidevelden die worden afgewisseld door naaldbossen. Naast de Hoge Veluwe is dit het enige gebied in Nederland waar korhoenders voorkomen. Op de Wullenberg, het zuidelijk deel van de Holterberg, ligt het Natuurmuseum Holterberg. Bekende langeafstandswandelpaden die hier lopen zijn het Pieterpad en het Marskramerpad. Op de Holterberg bevindt zich de Holten Canadian War Cemetery waar – officieel op Canadees grondgebied – 1394 militairen, waarvan 1355 Canadezen, liggen begraven, die zijn gesneuveld tijdens de bevrijding van Nederland in 1945.

RESTAURANT & HOTEL HOOG HOLTEN, HOLTEN

De geschiedenis van Hoog Holten gaat ver terug. Het pand werd in 1920 gebouwd in opdracht van dichter Martien Beversluis. Halverwege de jaren dertig werd het huis verbouwd tot hotel. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden in 1944 alle hotels op de Holterberg gevorderd voor inkwartiering van Duitse militairen. Zo werd in Hoog Holten een zogeheten ‘Kriegentbindungsanstalt’ gevestigd. Na de bevrijding namen de Canadezen hun intrek in het hotel. Sinds 1995 is Hoog Holten in handen van Remco Vermeulen en Hanneke van Kouwen. Begin deze eeuw werd er een vleugel bijgebouwd en het aantal hotelkamers uitgebreid.

• Restaurant & Hotel Hoog Holten, Forthaarsweg 7, Holten hoogholten.nl

De Holterberg

WANDELEN

Deze 4 kilometer lange Holterbergwandeling van Staatsbosbeheer gaat door het bos en over de Holterheide en volgt de oranje paaltjes. Onderweg passeer je het uitzicht- punt Holterberg, één van de mooiste plekjes van de Sallandse Heuvelrug.

• Startpunt

Dagrecreatieterrein Holterberg, Holterbergweg, Holten.

Bij de Pastorij is een geliefde ontmoetingsplek voor lokale bewoners.

Brabantse Wal

Een berg kun je de Brabantse Wal nauwelijks noemen. Maar de overgang van de Zeeuwse zeeklei naar het Brabantse dekzand is zo abrupt en markant dat je door het hoogteverschil van 20 meter toch het gevoel krijgt een heuvellandschap in te stappen. En blijkbaar hebben de Brabanders daar ook zo over gedacht, want op de kaart kom je namen tegen als Peeberg en Maareberg. De steilrand, ook wel hoge rand en zoom genoemd, slingert van Ossendrecht langs Hoogerheide, Woensdrecht, Bergen op Zoom en Halsteren tot Steenbergen. Het heuvellandschap is waarschijnlijk ontstaan door erosie door de rivier de Schelde. Maar mogelijk hebben ook afslag door de zee en afstromend water een rol gespeeld. Vanaf de Brabantse Wal heb je een schitterend uitzicht tot in Zeeland. Onderweg naar beneden zie je loopgraven uit de Tweede Wereldoorlog en onderaan loop je een prachtige polder in, waarin je urenlang kunt wandelen en vogels kijken. Grote delen van de Brabantse Wal zijn aardkundig waardevol en vormen een beschermd natuurgebied.

BIJ DE PASTORIJ, HOOGERHEIDE

Na twintig jaar horeca-ervaring begon Ruud de Weert in 2017 in de voormalige pastorie zijn restaurant ‘Bij de Pastorij’. Hij wilde al zijn ervaring, liefde en passie voor het horecavak tot uiting laten komen in een ontmoetingsplek die door vele lokale bezoekers gewaardeerd zou worden. Hij is zelf geboren en getogen in Hoogerheide. Zodoende kent hij niet alleen de lokale bevolking heel goed, maar vooral ook hun wensen wanneer ze een restaurant bezoeken. Voor hem komen gastvrijheid en aandacht dan

ook op de eerste plaats. Naast het restaurant, dat twee ruimtes kent, is er ook een bierproeflokaal waar meer dan honderd speciaalbieren te verkrijgen zijn.

• Bij de Pastorij, Raadhuisstraat 132, Hoogerheide. bijdepastorij.nl

WANDELEN

De gemarkeerde wandelroute ‘Fazant’ van Natuurmonumenten bij Hoogerheide is 4,9 kilometer lang en voert over de steilrand van de Brabantse Wal, door de polder en langs sloten. Onderweg geniet je van het uitzicht vanaf het panoramapunt, waarvandaan je zelfs Antwerpen kunt zien liggen.

• Startpunt

Café Calfven, Calfven 99, Ossendrecht. Honden aangelijnd toegestaan. Grote delen van de Brabantse Wal zijn aardkundig waardevol en vormen een beschermd natuurgebied. Onderaan de wal loop je een prachtige polder in, waar je urenlang kunt wandelen en vogels kijken.

Waar is het mooi wandelen dit seizoen?

Wim Huijser

gaat op pad met een boswachter.

Over de flanken van de Lemelerberg

De Lemelerberg is een 150.000 jaar oude stuwwal, ontstaan toen gletsjers in de ijstijden zand en grind voor zich uit duwden. Omdat de grond van de berg veel te droog en arm was voor de boeren is het altijd natuur gebleven. Op de uitgestrekte heide lieten boeren lange tijd hun schapen grazen. Maar om te voorkomen dat er zandvlaktes zouden ontstaan werd de berg vervolgens voornamelijk beplant met naaldbomen. Het zijn vooral de majestueuze stammen van de douglassparren die je altijd het gevoel geven tussen woudreuzen te wandelen. Met boswachter en terreinbeheerder Hans Dijkstra van Landschap Overijssel heb ik afgesproken op de parkeerplaats bij het restaurant aan de Kerkweg boven op de berg, het ideale vertrekpunt voor een wandeling. Bedenkelijk kijken we naar de lucht: er lijken stevige buien op komst. Op de kaart heeft de boswachter mij laten zien dat het in zijn beheergebied eigenlijk om twee bergen gaat. “De Lemelerberg heeft de grootste naamsbekendheid, maar er tegenaan ligt de Archemerberg, maar dat is een naam die veel mensen al moeilijk kunnen uitspreken.” Grote delen van de berg werden in 1970 verworven door het toenmalig Overijssels Landschap van Twentse textielfabrikanten. Maar er was ook nog een stuk in bezit van de adellijke familie Van der Wyck. Die verkochten hun grond eerst aan het waterleidingbedrijf, en dat verkocht het weer door aan het provinciale landschap. “Vroeger had je, zoals op veel plaatsen, ook hier zogeheten markegronden”, legt Dijkstra uit. “Dat was gemeenschappelijke grond. Toen het kadaster werd opgericht, werden de marken opgedeeld in lange stukken grond voor de boeren. Rond 1900 konden de textielbaronnen die percelen voor een appel en een ei kopen.” Hans Dijkstra wijst op de plattegrond naar een bosgebied dat Park 1813 wordt genoemd. “Daar zit een mooie geschiedenis aan vast. Ruim honderd jaar geleden bestond de berg bijna helemaal uit heide. Toen in 1913 het Koninkrijk der Nederlanden honderd jaar bestond, was er veel werkeloosheid en bestond er enige weerstand tegen de monarchie. Toen heeft een groep notabelen, onder voorzitterschap van Jonkheer Johan Hora Siccama van de Harkstede, de Oranjebond van Orde gesticht. Het idee was om een vrijheidspark te ontwikkelen waarmee het honderdjarig bestaan van het koninkrijk kon worden herdacht en gevierd. Tegelijk was het een werkverschaffingsproject voor verpauperde arbeiders uit de grote steden.”

STERRENBOS

Als we op weg zijn herkennen we inderdaad de twee landschapsstijlen die naast elkaar liggen. Door het heidegebied liggen vooral gebogen paden, terwijl het in het bos rechte lanen zijn die met elkaar een sterrenbos vormen. In het midden daarvan ligt tegenwoordig het Levensbos, waar je een boom kunt planten om een mooi of verdrietig moment te gedenken of om een mooi gebaar te maken voor een groenere toekomst. Dijkstra wijst op een naambordje langs het pad. “Alle lanen zijn vernoemd naar mensen die toen wat betekenden en ook financieel aan het park hebben bijgedragen.”

In het Levensbos kun je een boom planten om bijvoorbeeld een mooi of verdrietig moment te gedenken

© Henny de Joode

Monument van Park 1813 Zandhagedis

Schaapskudde van Landschap Overijssel

Even verderop zien we een gebeeldhouwde leeuw op een sokkel, kijkend in westelijke richting. Het is het monument van Park 1813. “Aanvankelijk was het een liggende leeuw”, weet Dijkstra. “Maar dat exemplaar is ooit verloren gegaan en daar is deze leeuw voor teruggekomen. Hij is nog indrukwekkender.” Achter het monument staat het voormalige hotel De Lemelerberg. In de jaren zestig kon het zich erop beroepen dat er iedere avond televisieontvangst vanuit Nederland én Duitsland was, tegenwoordig is het een theehuis. Toen in de jaren vijftig het toerisme opkwam werd er speciaal een weg voor aangelegd. Aan de kant van het dorp Lemele kon je een kaartje en een wandelkaart kopen om het park in te rijden. Later is er een doorgaande weg aangelegd die voor het hotel langs liep. Lange tijd was er zelfs nog een skihelling die veel belangstelling trok, maar daarvoor was natuurlijk sneeuw nodig. Op internet >

Jeneverbesstruiken

Hans Dijkstra

Veldleeuwerik

“Als ik mensen zie lopen die de honden keurig aangelijnd hebben, deel ik een koffiebon uit. Dit voelt als mijn berg”

zijn er nog zwartwitfilmpjes van te vinden. Sinds een paar jaar is de laan opnieuw ingeplant met beuken. Al 23 jaar werkt Hans Dijkstra bij het landschap en sinds 2003 woont hij zelf beneden aan de berg. “Dat zijn de geneugten van het vak”, glundert hij. “Ik kom uit Friesland, maar ging hier als kind met mijn ouders op vakantie. Ik was altijd al met natuur bezig. Als jochie van zes ging ik met mijn opa mee in de landrover. Hij was parkwachter en hoofd groenvoorziening bij de gemeente. Dat vond ik geweldig. Toen werd duidelijk dat ik ook zelf in het groen wilde werken. Een opleiding voor bos en natuurbeheer bestond nog niet. Je had de bosbouwschool in Velp, maar het was lastig om daar tussen te komen. Ik heb de Tuinbouwschool in Fredriksoord gedaan. Via de oudleerlingenvereniging ben ik aan een baan bij de provincie Overijssel gekomen. Na vijf jaar kwam ik in contact met Landschap Overijssel waar een vacature was. Ik had het geluk uit 125 sollicitanten te worden gekozen.’’ De boswachter stelt vast dat het een baan voor het leven is. “Jobhoppen of een duurdere leaseauto spelen bij ons niet. Natuurlijk kent het beroep ook lastige kanten. Veel mensen denken dat je alleen maar lekker buiten wandelt, maar ik zit ook veel achter de computer, heb vaak overleg. Je bent tegelijk ook boekhouder en hebt met beheerplannen te maken. Dit is een Natura 2000gebied en dat geeft ook een flinke verantwoordelijkheid. Je moet veel bestekken doorlezen en vergaderingen bijwonen. We beheren bij Landschap Overijssel met vijf terreinbeheerders ruim 5000 hectare. Ik zeg altijd: ik heb de minste terreinen, maar de meeste hectares.” Het is duidelijk dat het beheer van de Lemelerberg ook zorgen met zich meebrengt. De zuidhelling van de berg is altijd rustig gebleven en dat wil men ook zo houden. “Je hebt er het mooiste uitzicht, maar het is ook het meest kwetsbare gebied”, legt Dijkstra uit. “De laatste jaren wordt eraan gewerkt om de verschillende heidevelden weer met elkaar te verbinden. Dat is goed voor de flora en fauna. Verschillende dieren krijgen daardoor robuustere biotopen: vlinders, zandhagedissen, nachtzwaluwen. De wulp broedde vroeger op de heide, evenals veldleeuweriken. Dat is steeds verder afgenomen en ook veel heidesoorten en bloeiende planten zijn verdwenen.” De mineralen die in de grond zaten zijn steeds meer afgespoeld. Door luchtverontreiniging is dat proces verder versneld. Hans Dijkstra legt uit dat naast kalk ook steenmeel – een restproduct uit Noorwegen – verspreid gaat worden in een poging weer mineralen terug te brengen in de bodem van de heidevelden. Vanaf de Siccemahoogte wijst de boswachter naar de plaats waar bos is weggehaald. “Daar bij de bomenrij zie je het punt waar we de verbinding maken met het volgende heideveld. Op de plaats waar een aantal jaren geleden al bomen zijn weggehaald is de heide al teruggekeerd. Je ziet nu ook veel jonge berken in de hei. Die zag je vroeger niet. Dat komt denk ik door de stikstof en het teveel aan voedselaanbod.” De huidige 350 hectare heide wordt de komende tijd uitgebreid naar 500 hectare. Een grotere heide moet bijdragen aan bloeiende struik en dopheide, gezonde jeneverbessen, zandverstuivingen, heideveentjes en insecten als graafbijen. Inmiddels is het hard gaan regenen. Het water gutst van de berg en vormt lange stromen over de bospaden. Al komt het nu even slecht uit, we moeten er blij mee zijn want ook de verdroging vormt een steeds groter probleem. “Heide kan veel hebben,” weet de boswachter, “als er maar één keer in de maand flink regen valt. Maar je ziet dat de bomen het de laatste jaren door de droogte zwaar krijgen. Ook heel dikke berken die normaal wel tegen droogte kunnen.”

DIKKE STEEN

We dalen een stukje af richting een enorm grote zwerfkei: de Dikke Steen, gelegen in een grote kuil tussen de Lemelerberg en Archemerberg. De steen werd tussen de beide wereldoorlogen grotendeels uitgegraven, waarna kon worden vastgesteld dat het om een zwerfkei gaat, een restant uit de ijstijd en afkomstig uit de omgeving van het Zweedse Uppsala. Jaarlijks wordt in het

Gedachtenishoek

© Michiel Poolman

De Dikke Steen

najaar de omgeving van de steen door een man of dertig uit Lemele opgeruimd en aangeharkt. Daarna wordt er een borrel gedronken. Het is een vaste traditie geworden. Terugwandelend legt Dijkstra uit wat de lastige kanten zijn van het beroep. “Er zijn mensen die te pas en te onpas bellen. Ik ben geen boswachter geworden om aan een 24uursmaatschappij mee te doen. Je moet ermee om kunnen gaan. Toen ik begon kreeg je één keer per dag een telefoontje, nu heb je er op een rustige dag elk uur minstens drie.” Hij is eigenlijk wel blij dat hij geen boa is. Vooral omdat het de laatste jaren zoveel drukker is geworden in de bossen, helemaal in het afgelopen jaar. Illegaal afval storten, moutainbiken waar het niet mag en loslopende honden zijn niets nieuws, maar naarmate je meer publiek krijgt, wordt het wel steeds meer. “Als je boa bent, moet je er ook iets mee doen in de uitvoering. Ik spreek natuurlijk ook mensen aan, maar ik kan ze niet verbaliseren. In de meeste gevallen hoeft dat ook niet. Je moet wel meer uitleggen dan vroeger. Als ik mensen zie lopen die de honden keurig aangelijnd hebben, deel ik een koffiebon uit. Dit voelt als mijn berg. Dat gevoel wordt natuurlijk ook sterker als je hier woont. Ik wil weten wat hier gebeurt.” � WANDELROUTES

Vanaf de parkeerplaats op de Lemelerberg (Kerkweg 32) starten twee gemarkeerde wandelroutes: oranje (3,6 km) en blauw (9,2 km). In het wandelnetwerk Vechtdal zijn de routes langs genummerde routepalen eenvoudig te combineren tot langere afstanden door over te stappen op routes van een andere kleur. Zie ook de online routeplanner op vechtdaloverijssel.nl/Ontdek/1326/ Wandelnetwerk. Hier zijn ook meerdere kant-en-klare wandelroutes in de omgeving van de Lemelerberg te vinden.

� Eten en drinken

• Theehuis de Lemelerberg Kerkweg 32, Lemele

de-lemelerberg.nl

• Restaurant De Nieuwe Brug Lemelerweg 13, Ommen

denieuwebrugommen.nl

• Boscafé De Lemer Esch Lemelerweg 16, Lemele

lemeleresch.nl

• Herberg De Witte Gans Heinoseweg 30, Dalfsen

wittegans.nl

Stuifzand

Wulp