KEURING

Met regelmaat was de spanning in de showpiste groot

Karlien: Veni, vidi, vici

Ze verscheen ’s morgens vroeg in de hallen van de Bellekouter en meteen was menig toeschouwer overtuigd van haar winst later op de dag. Karlien van Klaveren Aas imponeerde in Aigem.

TEKST WIM VEULEMANS

Het aanduiden van een superkampioene zet meestal de andere kampioenen in de schaduw. Hoewel dat niet de bedoeling is, was het op de jaarmarktkeuring voor Belgisch witblauw in Affligem toch wel wat het geval met de imponerende verschijning Grommitdochter Karlien van Klaveren Aas. De viereneenhalf jaar oude koe uit de stal van Klaveren AasVan Osselaer lv uit Melsele overtuigde; zowel in het kampioenschap bij de koeien als bij het aanduiden van de superkam pioene koos de jury unaniem voor haar. In haar reeks won ze nog vlot van twee koeien uit de stal van Frans Van Der Biest uit Moorsel. Even later werd haar concur rentie nog groter. Haar opponente in het kampioenschap bij de koeien was de zwarte Adajiodochter Idylle van het Bareelhof uit de stal van Gilbert Veulemans uit Glabbeek en in mede-eigendom van Michel Isenborghs. De recente kampioene van Sint-Truiden showde nog steeds een geweldige bouw in

Karlien van Klaveren Aas (v. Grommit), kampioen koeien

Obelix van het Bareelhof (v. Vidal), kampioen jonge stieren

de achterhand, voldoende om haasje over te spelen met haar reeksgenote in Brussel, Ikoet van de Jorchrishoeve (v. Tilouis). De organisatie koos er in Affligem ook voor om een dagkampioen of superkampioen aan te duiden. Overtuigend was ook hier de winst voor Karlien. De acht andere kampi oenen toonden veel kwaliteit in bespiering, goed en sterk beenwerk en meer dan voldoende maat. Karlien excelleerde echter in al deze kwaliteiten. Haar bespiering in de achterhand is niet te negeren, ze is vol doende breed gebouwd, haar stap is vlot.

Kampioenen bevestigen Dat de keuring van Sint-Truiden eerder dit jaar van hoog niveau was, blijkt uit het gegeven dat maar liefst vier kampioenen van deze keuring hun palmares hebben uitgebreid in Affligem. Bij de jongste groep stieren streden twee Vidalzonen om de titel. De jongste van de twee, Olaf van de Pannemeers, uit de stal van Filip Ally uit Tielt, toonde zich een correcte en mooi bespierde stier. De jury koos echter voor Obelix van het Bareelhof, een enorm ont wikkelde, correcte en fijnbespierde stier in eigendom van Gilbert Veulemans uit Glabbeek. Obelix was zo de eerste van vier kampioenen met een verleden in Sint-Truiden.

Tabel 1 – Winnaars van de prijskamp Aigem (kampioenen zijn vetgedrukt)

rubriek naam dier geb.datum vader m.vader eigenaar jonge stieren (6-10 mnd.) Olaf van de Pannemeers 02-07-2019 Vidal Winston Filip Ally, Tielt Obelix van het Bareelhof 09-04-2019 Vidal Hazard Gilbert Veulemans, Glabbeek stieren (10-18 mnd.) Oscar van de Pannemeers 08-03-2019 Fly Panache Filip Ally, Tielt Amoureux Hof ter Goedtmoed 07-02-2019 Litige Hazard Jeroen Wyseur en Celine Joye, Reningelst Objectif de Bieviene 17-12-2018 Jet-Set Adajio Vincent Vanopdenbosch, Bever Legends ten Dreve 24-11-2018 Vidal Origan Schuppen fv, Velm Napoleon van de Bremberg 20-10-2018 Javelot Halifax Bart Willems, St.-Joris-Winge oudere stieren (18-30 mnd.) Nardo van het Kruisborre 27-06-2018 Artdeco Imperial Roger en Jan Orinx, Asse Nicko van het Kruisborre 20-05-2018 Bison Noceur Roger en Jan Orinx, Asse oudste stieren (+30 mnd.) Savant de l’Orgelot 12-07-2012 Adajio Debordant Frans De Coster, Steenhu™el jonge vaarzen (6-10 mnd.) Orchidee van Moorsel 06-07-2019 Or Panache Frans Van Der Biest, Moorsel Olivia van het Kruisborre 26-06-2019 Artdeco Hazard Roger en Jan Orinx, Asse O™erte van Terbeck 07-06-2019 Esperanto Attribut Roggen-Schotsmans lv, Kersbeek Mina van de Zellikveldhoeve 17-05-2019 Attribut Sheri– Johan Drobe, St.-Pieters-Leeuw vaarzen (10-20 mnd.) Ohio van Terbeck 27-03-2019 Vidal Hazard Roggen-Schotsmans lv, Kersbeek en Ralph Guissard Odiva van ter Bos 02-03-2019 Occident Repute Geert Demasure, Avelgem Agatha van ter Bos 02-02-2019 Ambriorix Noceur Geert Demasure, Avelgem Odyssee van Terbeck 12-01-2019 Vidal Fiacre Roggen-Schotsmans lv, Kersbeek Demi Lune de Spy 22-11-2018 Jet-Set Casper Hugo De Smet, Oordegem Merveille du Pouhon 04-10-2018 Courtois Tilouis Klaveren Aas-Van Osselaer lv, Melsele en George Narcotique ten Dreve 14-09-2018 Or Tilouis Schuppen fv, Velm Noor ten Dreve 25-06-2018 Jet-Set Benhur Schuppen fv, Velm oudere vaarzen (30-32 mnd.) Nona van het Smetledehof 01-06-2018 Wilmots Horace De Clercq lv, Smetlede Napoli van Terbeck 17-05-2018 Aragon Idéfix Roggen-Schotsmans lv, Kersbeek Ithaque du Fond de Bois 30-03-2018 Attribut Grommit Paul Anthonissen, Wuustwezel gekalfde vaarzen Mabelle van het Kruisborre 21-04-2017 Hazard Langoureux Roger en Jan Orinx, Asse Lanae van het Kruisborre 26-11-2016 Hazard Argan Roger en Jan Orinx, Asse koeien Karlien van Klaveren Aas 24-07-2015 Grommit Ichor Klaveren Aas-Van Osselaer lv, Melsele Idylle van het Bareelhof 15-07-2013 Adajio Sjaka-Zoeloe Gilbert Veulemans, Glabbeek en Michel Isenborgs koe met kalf Lanae van het Kruisborre 26-11-2016 Hazard Roger en Jan Orinx, Asse Olivia van het Kruisborre 26-06-2019 Artdeco

Nardo van het Kruisborre (v. Artdeco), kampioen oudere stieren Savant de l’Orgelot (v. Adajio), kampioen oudste stieren

Nummer twee in die lijst was Napoleon van de Bremberg. De zoon van Javelot du Coin schonk Bart Willems uit St.-Joris-Winge een tweede titel dit jaar. Napoleon toonde veel breedte, een goede ontwikkeling en bespie ring. Een van zijn concurrenten in het kampioenschap was voor hem geen onbekende. Legends ten Dreve (v. Vidal) van Schuppen fv uit Velm showde net als een maand eerder veel breedte en bevleesdheid. Filip Ally had ook in deze leeftijdsgroep een stier in het kampioenschap. In een sterke rubriek won Oscar van de Pannemeers, een brede, geblokte jonge stier met Fly als va der. Ook de mooi gebouwde Amoureux Hof ter Goedtmoed (v. Litige) gaf zijn eigenaren, Jeroen Wyseur en Celine Joye uit Reningelst, een plaats in het kampioenschap. Dat gold ook voor Objectif de Bieviene (v. Jet-Set), een brede stier met mooie onderbil uit de stal van Vincent Vanopdenbosch uit Bever. De winst bij de oudste stieren was voor Savant de l’Orgelot, een Adajiozoon van Frans De Coster uit Steenhuffel. Twee mooie stieren streden in hun rubriek om de titel. Het leeftijdsverschil van vijf jaar maakte het beoordelen niet eenvoudiger. Savant won uiteindelijk door zijn betere stap van Melchior van de Kerkenhofstede (v. Aragon) van Hedwig Redant uit Ottergem.

Telkens twee stalgenoten Bij de oudere stieren, tussen 18 en 30 maanden oud, hadden Jan en Roger Orinx uit Asse twee ijzers in het vuur. In zijn rubriek kreeg de latere kampioen Nardo van het Kruisborre (v. Artdeco) reeds stevige concurrentie van Nidal van Klaveren Aas, een Vidalzoon uit de latere kampioenskoe Karlien. Nardo – vorig jaar ook al 1a in Affligem – toonde zich zwaarder en meer bevleesd. Zijn concurrentie in het kampioenschap kwam dan weer uit eigen stal. Nicko van het Kruisborre (v. Bison) toonde zich een stier met breedte, maar wat lichter. Het feestje was daarbij niet voorbij voor de Kruisborrestal. Ook in het kampioenschap bij de gekalfde vaarzen werd het een twee strijd tussen stalgenoten. Zes maanden na haar titel in Erpe-Mere was het opnieuw prijs voor de fijnbespierde Mabelle van het Kruisborre (v. Hazard). Unaniem verkoos de jury haar als kampioene boven stalgenote Lanae van het Kruisborre, eveneens een doch ter van Hazard. Lanae showde finesse, maar miste wat breedte om haar stalgenote te verslaan. Even later won ze wel, samen met haar kalf Olivia (v. Artdeco), de rubriek kalf met koe. Daarmee bracht ze de dagwinst voor Orinx op drie.

Winst uit het Oosten De ruimste rubrieken in het kampioenschap waren die bij de vaarzen van 6 tot 10 maanden en de vaarzen van 10 tot 20 maanden, respectievelijk met vier en acht vaarzen. Offerte van Terbeck, een dochter van Esperanto uit de stal van Jan Roggen, toon de in Affligem veel breedte en een mooi uitgelijnde achterhand. In een maand tijd was het ook voor haar een tweede kampioenstitel. Een van haar concurrenten was

Oerte van Terbeck (v. Esperanto), kampioen jongste vaarzen

Narcotique ten Dreve (v. Or), kampioen vaarzen (10-20 mnd.)

Lanae van het Kruisborre (v. Hazard), met kalf Olivia (v. Artdeco), kampioen koe met kalf

Napoleon van de Bremberg (v. Javelot), kampioen stieren (10-18 mnd.)

de vrij zware en brede Olivia van het Kruisborre (v. Artdeco) van Jan en Roger Orinx die later op de dag samen met haar moeder Lanae de titel bij kalf met koe won. Orchidee van Moorsel, een Ordochter van Frans Van Der Biest, had dan weer veel diepte en be spiering in de achterhand. Mina van de Zellikveldhoeve (v. Attribut) bezorgde eigenaar Johan Drobe uit Sint-Pieters-Leeuw een mooie rubriekswinst. Met haar fijne bevleesdheid overtuigde ze de jury in haar rubriek. Voor de familie Schuppen bezorgde de indrukwekkende Narcotique ten Dreve een nieuwe kampioenstitel. De Ordochter showde bevleesdheid en breedte, ook naar voren. In haar rubriek had ze haar handen vol met Neeltje van het Smetledehof, een zware en enorm brede Charmeurdochter van Dec lercq lv uit Smetlede. Pas na tussenkomst van de arbiter viel de keuze op Narcotique. In het kampioenschap kreeg Narcotique nieuwe concurrentie van stalgenote Noor ten Dreve, een zware, maar fijne dochter van Jet-Set. Beide haalden twee stemmen in het kampioenschap, een derde jurylid koos voor Demi Lune de Spy, een lange en brede dochter van opnieuw Jet-Set, die in de zo mer door Hugo De Smet uit Oordegem werd aangekocht bij de bekende fokstal Van Belleghem. Doordat twee dieren elk twee stemmen kregen, was de stem van de arbiter, Michael Gallet, doorslaggevend voor Narcotique. Ook rubriekswinnaar Merveille du Pouhon is een aangekocht dier, ditmaal in mede-eigendom van Klaveren Aas-Van Osselaer lv en de familie George. Merveille is een dochter van Courtois uit de bekende Tilouisdochter Impulsive du Pouhon, onder andere kampioene in Clavier 2018. De vier andere vaarzen in het kampioenschap waren mooi verdeeld over RoggenSchotsmans lv en Geert Demasure uit Avelgem. Voor zowel Ohio van Terbeck als Odyssee van Terbeck was het opnieuw rubriekswinst op een winterprijskamp. Beide zijn mooi belijnde Vidaldochters. Ook de twee ru briekwinnaars van Geert Demasure, Odiva van ter Bos (v. Occident) en Agatha van ter Bos (v. Ambriorix), toonden, ondanks een verschillende vader, enige gelijkenis. Beide vaarzen showden veel breedte.

Spannende strijd De meeste spanning in het kampioenschap was er bij de oudere vaarzen. Daar streden Nona van het Smetledehof en Napoli van Terbeck uiteindelijk om de titel. Beide vaarzen trof fen elkaar ook al in een rubriek op de nationale keuring in Brussel. Toen won Napoli, Nona plaatste zich toen op plaats drie. Uiteindelijk was het Nona die haar eigenaar, de familie De Clercq, met drie jurystemmen de vreugde bezorgde. Nona showde veel breedte, ontwikkeling en een mooie onderbil. Napoli, een Aragondochter van Roggen-Schotsmans lv, toonde elegantie en bevleesdheid. De derde rubriekwinst in deze leeftijdsgroep was voor Paul Anthonis sen uit Wuustwezel met zijn Ithaque du Fond de Bois, een correcte dochter van Attribut. l

Nona van de Smetledehof (v. Wilmots), kampioen oudere vaarzen Mabelle van de Kruisborre (v. Hazard), kampioen gekalfde vaarzen

v e g a n v s v e e

Met de serie ‘Vegan versus vee’ wil de redactie lezers objectief informeren over het oplopende spanningsveld tussen de productie van dierlijk en plantaardig eiwit. VeeteeltVlees maakt onderscheid tussen feit en fi ctie, al zal blijken dat er vaak meer waarheden bestaan. De artikelen geven input waarmee lezers zich kunnen mengen in de vele discussies over dierlijk eiwit. Dit is deel 3: de impact van dierlijk eiwit op gezondheid.

Minderen, niet stoppen met dierlijk eiwit eten

Volgens het Voedingscentrum bestaat op dit moment 61 procent van het eiwit in ons eetpatroon uit dierlijk eiwit. Voor onze gezondheid is het gunstig als we meer plantaardig eiwit opnemen, zegt het adviesorgaan. Maar er is controverse over de wetenschappelijke bewijslast. Variëren is het sleutelwoord, want dierlijk eiwit heeft ook veel positieve kenmerken.

TEKST TIJMEN VAN ZESSEN

Je kunt er niet omheen als je de Vrij e Universiteit van Amsterdam passeert. Een immense afbeelding van een doorgesneden kroket siert een hoge gevel van het complex. De oer-Hollandse snack heeft een opmerkelij ke inhoud: geen ragout of vlees, maar het hart van een kiwi. De metafoor is helder: de transitie van dierlij k naar plantaardig eiwit is geen hype, het is ‘serious business’ waar onderzoek en onderwij s zich mee bezighouden. Niet alleen vanwege het klimaat, zoals te lezen viel in het vorige deel van deze serie, ook de impact op gezondheid is steeds vaker aanleiding om op zoek te gaan naar alternatieven voor dierlij k eiwit. Maar is dat terecht?

Meer dan goed voor je is Binnen de gevels van het universiteitsgebouw geeft voedingswetenschapper Ingeborg Brouwer antwoord op die vraag. Ze is expert op het vlak van gezonde voeding. ‘Het is niet nodig om zuivel of vlees te mij den uit oogpunt

Tabel 1 – Gezondheidse ecten van rood en bewerkt vlees (bron: Voedingscentrum)

aandoening e ect hart- en vaatziekten ongunstig (door verzadigd vet) (darm)kanker ongunstig diabetes type 2 ongunstig beroerte ongunstig stofwisseling gunstig (indirect) afweersysteem gunstig (indirect) van gezondheid of duurzaamheid. Zuivel bevat veel calcium, vitamine D en vitamine B12. Vlees is ook een bron van vitamine B12 en van bij voorbeeld ij zer. Toch adviseert de Gezondheidsraad om dierlij k eiwit voor een deel door plantaardig eiwit te vervangen.’ ‘Op dit moment gebruiken veel consumenten meer dierlij ke producten dan goed is voor hun gezondheid. Dat verhoogt de kans op hart- en vaatziekten, bepaalde vormen van kanker en diabetes (tabel 1).’ De professor legt uit dat het al een groot verschil maakt als iedereen één of twee keer minder vlees eet per week. Een dieet zonder dierlij k eiwit zou Brouwer niet snel adviseren: ‘Het kan wel, maar het is niet eenvoudig. Vitamine B12 zit bij - voorbeeld alleen in dierlij k eiwit. Je zult dat met supplementen moeten aanvullen. Andere vitaminen en mineralen zitten maar heel beperkt in plantaardig eiwit. Calcium en ij zer zij n bekende voorbeelden. Als je daarvan voldoende wilt binnenkrij gen zonder dierlij k eiwit, moet je een uitermate uitgebalanceerd dieet volgen.’

Balans houden in voeding Afgezien van de vraag of het mij den van dierlij k eiwit verstandig is, is het volgens Brouwer ook niet nodig. ‘Zoek het vooral in een goede balans tussen vetten, eiwitten en koolhydraten. Dat zij n de macronutriënten die we nodig hebben. Van alles wat je in extreme mate nuttigt, kun je je afvragen of het gezond voor je is.’ Het Voedingscentrum adviseert zo om dagelij ks melk- en melkproducten te nuttigen. Zuivel bevat veel goede voedingsstoffen. Naast eiwit is het een bron van de vitami

Indirect gunstige eecten van vlees op gezondheid

Vlees is rijk aan de vitamines B1, B6 en B12 en het mineraal zink. Daarnaast levert het vitamine B2 en de mineralen ijzer, fosfor en seleen. Lever is bovendien rijk aan vitamine A. Vlees bevat van nature eiwit en vet. Er zitten geen koolhydraten in. De hoeveelheid eiwit en vet staan met elkaar in verband. Des te vetter het vlees, des te lager het eiwitgehalte en andersom.

Vitamine B1 gunstig voor de energiestofwisseling

Seleen gunstig voor haren, nagels en voor het afweersysteem

Vitamine B2 gunstig voor de energiestofwisseling en voor de huid

Zink gunstig voor een goede opbouw van spieren, botten, huid en haren en voor het afweersysteem

Vitamine B6 gunstig voor de stofwisseling en voor de araak en opbouw van aminozuren

Vitamine B12 gunstig voor zenuwstelsel en voor rode bloedlichaampjes

Fosfor gunstig voor stevigheid van botten en tanden en voor de energiestofwisseling

nes B2, B12 en calcium. Een dagelijkse portie zuivel verkleint het risico op darmkanker. In de schijf van vijf staan magere en halfvolle varianten zonder toegevoegde suikers. Melkvet bevat veel verzadigde vetten. Die vergroten het risico op hart- en vaatziekten. Daarom luidt het advies om halfvolle producten te gebruiken, zegt Corné van Dooren namens het Voedingscentrum. ‘De voedingsnorm voor verzadigd vet is dat maximaal 10 procent van de energie-inname afkomstig is van verza digd vet. De gemiddelde inname van verzadigd vet in Nederland is echter 12,6 procent.’ Van alle verzadigde vetzuren die Nederlanders binnenkrijgen, komt 33 procent uit zuivel en 19 procent uit vlees (bron: wateetnederland.nl). Toch zijn er de laatste jaren ook wel studies die het nadeel van vollezuivelvet betwisten. Om die reden adviseert de Australische Hartstichting voortaan om volle zuivel te mijden.

Controverse in voedingsonderzoek Een groep onafhankelijke experts op het gebied van voeding en gezondheid zorgde afgelopen jaar voor opschudding door te stellen dat het niet nodig is om minder rood en bewerkt vlees te eten. Er zou geen duidelijk oorzakelijk verband vast te stellen zijn met kanker en andere Westerse ziekten. De onderzoekers staan bekend onder de naam NutriRECS en ze bogen zich vorig jaar over de kwaliteit van de totale bewijslast die de meeste voedingsadviezen voor vleesvermindering wereldwijd ondersteunen. Conclusie? Het bewijs dat een bepaalde hoeveelheid vlees beter of slechter zou zijn voor de ge zondheid, is ‘zwak’ tot ‘zeer zwak’.

Het bewijs dat vlees slecht is voor de gezondheid is zwak ‘Het debat over de gezondheid van vlees is decennialang gemonopoliseerd door een bepaalde nutritionele school die het niet al te nauw neemt met kwaliteit van bewijs en die wordt nu aan de kaak gesteld’, verklaart Frédéric Leroy de controverse. De Vlaamse professor is verbonden aan de Vrije Universiteit in Brussel, aan de onderzoeks groep microbiologie en biotechnologie (op voedingsgebied). Hij stelt dat een causaal verband tussen vlees eten en welvaartsziekten niet werd aangetoond. ‘De meeste studies meten vleesmindering eerder als een merker van gezond leven, omdat individuen die minder vlees eten bijvoorbeeld ook vaker bewegen, minder roken, minder alcohol drinken en een betere toegang tot medische zorg hebben. Dat is vooral cultureel bepaald. Gezondheidsgemotiveerde mensen horen al generaties lang dat vlees ongezond is.’ ‘In ontwikkelingslanden is een verband aangetoond tussen meer vlees en zuivel en minder sterfte. Naarmate de welvaart verbetert, neemt de consumptie van dier lijke producten toe’, zegt Leroy. Anders gezegd: vlees is evolutionair. ‘Maar is het dan plots ongezond? In onze westerse samenleving daalt de vleesconsumptie, maar het aantal welvaartsziekten neemt toe. Die zijn eerder het gevolg van junkfood, van een combinatie van geraf fineerde oliën, suikers en zetmeel in ons eetpatroon.’

Dierlijk eiwit hogere biologische waarde Leroy waardeert met name de hoge nutritionele waarde van dierlijk eiwit, mits het uit onbewerkte producten komt als vlees en melk (dus niet uit vette snacks en suikerhoudende toetjes). ‘Zonder dierlijk eiwit maak je je dieet minder robuust. Niet alleen omdat je vitamine B12 mist, ook veel andere vitamines en mineralen zijn met dierlijk eiwit veel makkelijker beschikbaar. Naast calcium, ijzer en vitamine A kun je denken aan een reeks aan componenten die vaak over het hoofd ge

zien worden, zoals creatine, carnosine en choline.’ De wereldvoedselorganisatie FAO rubriceert eiwit uit voeding op grond van de DIAAS (Digestible Indespensible Amino Acid Score). Met deze methode wordt het eiwit in een voedingsmiddel ook beoordeeld op het aandeel essentiële aminozuren en op verteerbaarheid. ‘Dierlijk eiwit scoort duidelijk beter, heeft dus een hogere biologische waarde. Lysine limiteert vaak in plantaardig eiwit, zeker in graan’, legt Leroy uit. Doordat dierlijke eiwitten meer lijken op die van de mens is de voedings waarde veelal hoger, ze zijn completer dan een plantaardig eiwit. Vervanging door combinaties aan plantaardige eiwitten is mogelijk, maar niet altijd makkelijk, zeker niet bij een verhoogde behoefte. Grote studies als PURE lijken ook weinig heel te laten van de adviezen om verzadigd vet te mijden. Leroy gaat daarin mee. ‘Je hoort natuurlijk geen bergen boter te schranzen, maar het advies om minder verzadigd vet te eten is op niet veel gebaseerd. Meta-analyses tonen nu aan dat er geen verband is tussen verzadigd vet en harten vaatziekten. Door het afromen van zuivel verminder je bovendien de nutritionele waarde. Vitamine K2 bij voorbeeld is afwezig in magere yoghurt, maar in volle yoghurt zit het wel.’

Honderden studies Ingeborg Brouwer is het oneens met deze uitleg van de PURE-studies. ‘De bevindingen van PURE zijn niet in tegenspraak met de huidige richtlijnen. Het advies is niet om verzadigd vet te mijden, maar om de hoeveel heid boven de 10 procent te vervangen door onverzadigd vet. Er is heel veel bewijs dat vervanging van verzadigd vet door onverzadigd vet tot een verlaging van hart- en vaatziekten leidt.’ Het lagere sterftecijfer bij mensen in ontwikkelingslanden die meer dierlijk eiwit innemen, valt te verklaren uit het vermoeden dat deze mensen

Hij is de eerste melkveehouder in Nederland die start met een productielijn voor plantaardige melk. Samen met zijn broer Tom wil Bart Grobben een plantaardig alternatief voor koemelk in de markt gaan zetten. Twee jaar geleden experimenteerde de pionier uit Enschede met de teelt van soja. Het eiwit uit soja vormt de basis voor plantaardige melk. ‘Tijdens mijn studie bedrijfskunde in Amsterdam merkte ik dat de hippe vegan tentjes als paddenstoelen de grond uitschoten. Dat zette mij aan het denken. Agrifirm deed de eerste ervaringen op met de teelt van soja, en ons melkveebedrijf is extensief, dus ik dacht: laten we proberen een plantaardig alternatief te maken voor melk.’ De bedrijfskundestudent besloot het ouderlijk melkveebedrijf voort te zetten, samen met zijn broer Tom. Ze willen het verdienmodel verbreden, want de koeien mogen blijven. ‘Het is niet mijn doel de melkveehouderij te bedreigen, er zal vraag blijven naar hoogwaardige zuivel van de koe, en dat moet ook. Ik zie de trend naar een plantaardiger dieet als een kans, niet als een bedreiging.’ Grobben wil persoonlijk bijdragen aan een voedselproductie die gezonder en meer in balans is met de leefomgeving. Tom en Bart Grobben drinken sojamelk op hun sojaveld

De opbrengst van het sojaperceel was het eerste jaar geweldig (meer dan 2500 kilo per hectare), maar viel de afgelopen twee jaar tegen als gevolg van de droogte. Grobben wil de komende drie jaar telkens 5 hectare soja telen. ‘Ons doel is om op kleine schaal een productielijn voor plantaardige melk op te zet ten. Daarvoor moeten we de soja malen, verhitten en filteren. Het is nog veel pionieren en ontwikkelen, maar dat vind ik ook erg leuk om te doen.’ Komend voorjaar kijkt VeeteeltVlees mee tijdens het zaaien van de soja. Tot dat moment valt er van de plannen van Grobben meer te lezen op: www.denieuwemelkboer.nl

geen volwaardige voeding hadden. ‘De inname van verzadigd vet zat bovendien ver onder de aanbevolen 10 procent’, legt Brouwer uit. De verschillen tussen de adviezen van het Voedingscentrum en de conclusies van NutriRECS zijn ook volgens Corné van Dooren minder groot dan ze lijken. Er is grotendeels gebruikgemaakt van dezelfde studies. ‘De onderzoekers van NutriRECS concluderen dat het voor mensen die nu gemiddeld drie tot vier keer per week rood en bewerkt vlees eten, niet nodig is om minder vlees te eten. Dat is in lijn met wat wij als Voedingscen trum adviseren.’ Binnen de schijf van vijf is ruimte voor maximaal 300 gram rood vlees per week. Bewerkt vlees staat niet in de schijf van vijf. Het advies is om dit niet te veel en te vaak te eten. Het Voedingscentrum baseert zich op onderzoeken die getoetst zijn door de Gezondheidsraad. Ook deze raad bundelt alle wetenschappelijke literatuur die wereldwijd voorhanden is op het terrein van voeding en gezondheid. Het stelt daarbij strenge voorwaarden aan de kwaliteit van het onderzoek en aan de bewijslast. Belangrijke ken merken zijn bijvoorbeeld de aantallen deelnemers in een studie, de duur van de studie, de hoeveelheid van een ingenomen voedingsmiddel. Sinds 1953 heeft de Gezondheidsraad zes keer een update van zijn advies uitgebracht, voor het laatst in 2015. Van Dooren: ‘In al die jaren zijn er in de adviezen geen grote verschuivingen geweest. En dat is maar goed ook. Vroeger was het advies al om minder vet te gebruiken, nu is dat gespecificeerd naar minder verzadigd vet en meer essentiële, meervoudig onverzadigde vetzuren. De onderzoekers baseren zich op honderden studies. De bewijslast moet enorm zijn om de bestaande kennis stevig op de kop te zetten. Het gaat om de totale bewijslast, niet alleen om recente onderzoek’, legt Dooren uit. Hij is ermee bekend dat er nieuwe studies zijn waarin geen verband (meer) wordt aangetoond tussen verzadigd vet en hart- en vaat ziekten. Maar de mate waarin conclusies meewegen, is ook afhankelijk van de bewijslast uit ander onderzoek.

Dierlijk eiwit niet mijden Terug naar de kiwikroket. Naar het vervangen van dierlijk eiwit door plantaardig eiwit. Is dat volgens het Voedingscentrum verstandig? Van Dooren legt uit dat het voor de gezondheid van een mens weinig uitmaakt of eiwitten een dierlijke of plantaardige oorsprong hebben. Het verschil zit in de voedingsstoffen die met dat eiwit meekomen. ‘Ons advies is om wekelijks maximaal 500 gram vlees te eten. In vlees zitten veel goede voedings stoffen, zoals ijzer en vitamine B12, maar we krijgen met het eten van vlees ook een kwart van het zout binnen’, schetst Dooren. Te veel zout geeft problemen met de bloeddruk. Dierlijk eiwit is dus een complete bron van voeding, maar kan in sommige producten ook snel te veel van bepaalde stoffen meegeven. ‘Van al het eiwit dat we dagelijks eten, komt ongeveer 61 procent van dieren. Dat mag best naar 40 of 50 procent, maar ik zou dierlijke producten niet mijden.’ l