Diabetes and Health 18

M g IaCzAyL nM AM d IyNcE z n y Ma ED Ge AZ

Better food. Better life.

P6/18/8PA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA

photo: Maciej Bogdański fot. Maciej Bogdański

SPIS TREŚCI Table of contents SPIS TREŚCI 4

Letter to editor List do redakcji

4 5 5 6

List redakcji Lifedoalchemy Alchemia życia

6 7 7 11

Alchemia Diary życia Pamiętnik Pamiętnik Healthily, tastily, gaily Zdrowo, smacznie, wesoło Zdrowo, smacznie, wesoło Glycemic index and diet Indeks i ładunek glikemiczny diety

11 16 16 18

glycemic load Indeks i ładunek glikemiczny diety zaczynam od nowa

18 19 19

The lesser of two evils mniejsze złotransplantacje Pionierskie

zaczynam od nowa I start anew again mniejsze zło Pionierskie transplantacje Pioneer transplantations

21

Insulina potrzebna mózgowi Insuline-needful brain

21 23 23 26

Insulina potrzebna mózgowi Słodka Sweetepidemia epidemic Słodka epidemia Terapia za finansową barierą Therapy

behind Terapia zafinancial finansową barierą Gorzki wynik walki z barriers cukrzycą

26 28 28 29

Bitter upshot ofzdiabetes Gorzki wynik walki cukrzycą combat Siła nadziei

29

Thenadziei power of hope Siła

Przyjęto, iż glukoza ma indeks glikemiczny 100. towanie na parze. W sokach natomiast, błony koBułka pszenna ma IG 95, czyli wchłania się nie- mórkowe zostały zniszczone w sposób mechaniczmalże w takim tempie jak czysta glukoza. IG mar- ny. Tak więc, to co nie wymaga gotowania, należy chwi gotowanej wynosi 45-90, soku z marchwi ok. spożywać w postaci surowej, wtedy nasz organizm 40, zaś surowej marchwi 16-30. Z czego więc wyni- musi trochę „popracować” zanim strawi i wchłokają tak znaczne różnice ? Otóż na wartość IG ma nie węglowodany. Podobnie sytuacja wygląda np.

30 Dla iiurody Dlazdrowia zdrowia urody 30 Dla zdrowia zi urody wpływ30 wiele czynników, m.in.: ryżem. Wysoko oczyszczony, czy też w postaci • ilość i rodzaj węglowodanów płatków ryżowych będzie ulegał znacznie szybsze33 33 Kult Kultwitamin witamin 33 Kult witamin  • stopień dojrzałości owoców mu wchłanianiu niż ryż brązowy, który jest mniej • zastosowane metodysmaków przetwarzania żywności IG pieczywa pszennego wynosi przetworzony.         70  36 36 Helisa Helisa smaków 36 Helisa smaków 30 Dla zdrowia i urody • posiłki poprzedzające spożycie produktu; po95, natomiast chleba z mąki żytniej/ pieczywa peł siłek o niskim spowodować mniejszy noziarnistego, już nawet 56. Indeks glikemiczny 42 Miejsce dla dzikiej przyrody 42 Miejsce dla dzikiej przyrody 42 Miejsce dla dzikiej przyrody 33IG może Kult witamin  wzrost poziomu glukozy następujący po spożyzależy również od stopnia dojrzałości owoców, im       są      ciu kolejnego36 posiłku, tzw. efekt drugiego pobardziej dojrzałe tym łatwiej trawione.

Banan, Helisa smaków siłku; który jest mocno dojrzały (żółty) może mieć IG 70,            42 błonnika Miejsce dla dzikiej przyrody • obecność i skład pokarmowego; fraknatomiast zielony 52.             cje błonnika rozpuszczalne w wodzie (pochoIndeks glikemiczny określa jednak tylko tempo  dzące np. z nasion roślin strączkowych, owowchłaniania węglowodanów, nie uwzględnia zaś ców, warzyw, jęczmienia i owsa) w przewodzie ich ilości. Nie jest więc wskaźnikiem idealnym.  pokarmowym tworzą żele, stanowiąc barierę fi- Dla przykładu, indeks glikemiczny czekolady wy zyczną i zwalniają działanie enzymów trawien- nosi ok. 43, co nie oznacza, że należy ją spożywać,  gdyż zawiera     Niski     nych; frakcje błonnika nierozpuszczalne w woduże ilości cukrów.

IG w tym dzie (głównie celuloza i lignina) wpływają  w przypadku uwarunkowany jest wysoką zawartoś              niewielkim stopniu na opróżnianie żołądka i cią tłuszczu, który zwalnia tempo wchłaniania.  nie wykazują wpływu na trawienie i wchłania- Nasuwa się tu wniosek, iż czekolada nie powinna  nie węglowodanów; w związku z tym dieta wybyć spożywana w przypadku hipoglikemii, kiedy sokobłonnikowa nie zawsze oznacza dietę o nito zależy nam, aby we krwi wzrósł    poziom   glukozy         skim IG jak najszybciej.  • stopień rozdrobnienia produktu i rozluźnienia Aby jeszcze dokładniej móc przewidzieć wzrost  lub degradacji struktur ściany komórkowej, np. glukozy we krwi powstało kolejne pojęcie, miapod wpływem działania temperatury, co wpłynowicie ładunek glikemiczny (ŁG). Bierze on pod  wa na jego dostępność dla enzymów trawien- uwagę zarówno tempo wchłaniania jak też ilość           nych; podczas gotowania skrobia pęcznieje, węglowodanów zawartych w produkcie. Możemy  przez co staje się ona bardziej podatna na dziago obliczyć wykorzystując poniższy wzór: łanie enzymów trawiennych   • obecność w produkcie innych składników od   żywczych; białka, tłuszcze, kwasy organiczne,   brzany 46 Paryskie Paryskie brzany 46 Paryskie brzany pektyny, taniny i kwas fitynowy – 46 hamują traSprawdźmy ładunek glikemiczny wienie skrobi   zatem     kilku   iitaj zostanie 48 tajjuż już zostanie 48 będących i taj już zostanie produktów, świetnym przykładem różPodsumowując, warzywa i owoce48 zbudowa ne są z komórek. Podczas gotowania, pod wpły- nego wzrostu poziomu glukozy. czas 50 Zatrzymać Zatrzymać czas brzany 50 Zatrzymać 46 Na Paryskie początek arbuz.

Jego IG czas wynosi 72. Węglowem działania temperatury błony 50 komórkowe są niszczone, przez co ulegają szybszemu trawie- wodany wchłaniają się więc szybko. Lecz w porcji 53 53 Moc Moc relaksacji 53 zostanie Moc relaksacji 48 relaksacji i taj już 100g arbuza mamy jedynie 8g węglowodanów. niu i wchłanianiu. Im dłużej gotujemy, tym bararbuza = (72 x 8) : 100 = 5,76 dziej niszczymy struktury błon. I stąd różnica w 50 ŁG Zatrzymać czas ŁG arbuza wynosi 5,76. Co to oznacza ? WęgloIG np. marchewki. Jeśli będziemy ją długo gotowchłoną się szybko (IG 72), lecz poziom wali, to jej IG będzie wzrastał. Zasada ta dotyczy 53 wodany Moc relaksacji wszystkich produktów gotowanych. Również ma- glukozy we krwi nie wzrośnie wysoko gdyż mamy karony powinny być przygotowane al dente (pół- tylko 8g węglowodanów.

Teraz banan, załóżmy, iż wybieramy niespełna twarde). Bardzo dobrym sposobem przygotowania produktów, które wymagają gotowania jest go- 200-gramowego banana, niezbyt dojrzałego.

Health and beauty together Cult of vitamins Helix of flavours The Narew Valley

Parisian barbus barbus So be it To rein up time Marvel of relaxation

foto Anna Worowska

2

Redakcja Magazynu „cukRzyca a zdRowie” „DIABETES AND HEALTH” MAGAZINE EDITORIAL UNIT wydawca: Redakcja Magazynu „cukRzyca a zdRowie” wszechnica diabetologiczna The publisher: wydawca: PSd zw w Białymstoku University of Diabetes wszechnica diabetologiczna adres redakcji: PSD ZW in Białystok PSd zw w Białymstoku ul. warszawska 23, 15-062 Białystok Editors’ address: adres redakcji: tel.

085 741 57 01, tel./fax 732 99 74 Warszawska Street 23, 085 15-062 Białystok ul. warszawska 23, 15-062 Białystok e-mail: pol_stow_diabetykow@wp.pl Tel. 085 741 57 01, tel/fax 085 732 99 74 tel. 085 741 57 01, tel./fax 085 732 99 74 www.cukrzycaazdrowie.pl e-mail: pol_stow_diabetykow@wp.pl e-mail: pol_stow_diabetykow@wp.pl

www.cukrzycaazdrowie.pl www.cukrzycaazdrowie.pl Redaktor naczelna: danuta Maria Roszkowska General editor: Redaktor naczelna:

Danuta Roszkowska danuta Maria Maria Roszkowska z Redakcją wSPółPRacują: mgr edyta adamska IN COOPERATION WITCH OUR EDITORS: z Redakcją wSPółPRacują: prof. dr hab.

Maria Borawska mgr edyta adamska Edyta MA prof. hab. med. ewa otto-Buczkowska prof.drdrAdamska hab.n.Maria Borawska Prof.dr.habil.

Maria Borawska Marek dolecki prof. dr hab. n.Ewa med. ewa otto-Buczkowska Prof.dr.habil.

Otto-Buczkowska PhD dr n. med. joanna Filipowska Marek dolecki Marek Dolecki mgr FrąśFilipowska Joanna Filipowska PhD dr n.Małgorzata med. joanna dr n. med.

Hanna Małgorzata Frąś MA mgr Małgorzata Bachórzewska-gajewska Frąś Hanna Bachórzewska-Gajewska PhD mgr gołąbek dr n.wiesława med.

Hanna Bachórzewska-gajewska Wiesława Gołąbek MA górska prof. dr hab. n. med.

Maria mgr wiesławaMaria gołąbek Prof.dr.habil.

Górska PhD mgr Michał iwańczuk prof. drIwańczuk hab. n. med.

Michał MAMaria górska prof. hab. n. med. ida kinalska Prof.dr.habil.

Ida Kinalska PhD mgrdr Michał iwańczuk dr n. med.

Małgorzata korolczuk-zarachowicz Małgorzata Korolczuk-Zarachowicz PhD prof. dr hab. n. med. ida kinalska Bogumiła Ławniczak MA mgr Bogumiła ławniczak dr n. med. Małgorzata korolczuk-zarachowicz Januszniczyporowicz Niczyporowicz janusz mgr Bogumiła ławniczak Jolanta Obidzińska MA mgr jolanta obidzińska janusz niczyporowicz Renata Saniewska Renata Saniewska Prof.dr.habil.

Jacek Sieradzki PhD mgr jolanta obidzińska prof. dr n. med. jacek Sieradzki Anastazja Szachowicz Renatahab.

Saniewska Prof.dr.habil.

Szelachowska anastazja Szachowicz prof. dr hab. n.Małgorzata med. jacek Sieradzki Prof.dr.habil.

Mirosława UrbanSzelachowska PhD prof. dr hab. n. med.

Małgorzata anastazja Szachowicz Anna Worowska Lucyna prof. drSzepiel hab. n. PhD med. Małgorzata Szelachowska Halina Wójcik prof. dr hab. n. med. Mirosława urban Lucyna Szepiel anna English prof.worowska dr translations: hab. n. med. Mirosława urban Michał Iwańczuk dr n. med.

Halina wójcik anna worowska Urszula Tarasewicz

dr n. med. Halina wójcik Tłumaczenie z języka angielskiego: Spanish translations: Michał iwańczuk Marcin Szachowicz Tłumaczenie z języka angielskiego: Tłumaczenie z jezyka hiszpańskiego: Michał iwańczuk Editor of graphics: Marcin Szachowicz Tłumaczenie z jezyka hiszpańskiego: Lucyna Szepiel Redakcja graficzna: Marcin Szachowicz Lucyna Szepiel Redakcja graficzna: wydanie magazynu Lucyna Szepiel zostało dofinansowane Magazine publishing has wydanie magazynu przez Państwowy been financed by the zostało dofinansowane Fundusz Rehabilitacji Rehabilitation przez Państwowy osób niepełnosprawnych of Disabled Fund Fundusz Rehabilitacji osób niepełnosprawnych

Wish only people around the world nurtured love and gratitude in their hearts, the Earth would regain her original fairGdyby wszyscy ludzie na świecie nosili w serludzie na Ziemia świecieEmoto nosili w states, serness towards beauty – Masaru cachGdyby miłośćwszyscy i wdzięczność, odzyskałacach i wdzięczność, Ziemia odzyskałaswąmiłość pierwotną urodę - mówi Masaru Emoto, abyby Japanese scholar, for years engaged into waswą pierwotną urodę - mówi Emoto, japoński uczony, zajmujący się odMasaru lat badaniem ter explorations.

In his country, nota bene japoński uczony, zajmujący się od lat badaniem wody z całej planety.

W jego kraju, zresztą nie not wodytam, z całej W jego kraju, zresztą nie tylko funkcjonuje zjawisko słów.spirit Lujust there, theplanety. phenomena ofducha words’ is tylko tam, funkcjonuje zjawisko ducha Ludzie wiedzą, że duch słów oddziałuje nasłów. wszystinko, force.

Humans know, that the words’ spirdzie duch oddziałuje na wszystcowiedzą, istnieje iżema mocsłów niemal natychmiastowej ko, co istnieje i ma moc niemal natychmiastowej świata z tym większym skutkiem, gdyand itodmiany morale influences anything in existence odmiany świata z tym większymwspólnie skutkiem,spogdy słowo np. modlitwy, wypowiada marvels with its power to bring changes, ever modlitwy, wspólnie rasłowo grupanp.osób.

Działa wypowiada wtedy połączona siła spoich stronger expressed ra grupawhen osób. Działa wtedyaltogether połączona by siła many, ich woli.

Dobre słowo jedno – Then jest równie cenne.synergy forwoli. example in–prayer. so called Dobre słowo – jedno – jestmają równie cenne.

Jego pozytywne wibracje niewyobratakes place.

Jego wibracje mają niewyobrażalną siłę,pozytywne zatem przywróćmy mu „codzienną żalnąAsiłę, używalność”. goodzatem wordprzywróćmy – one alonemu – is„codzienną equally preużywalność”.

Jeśli wypowiemy takich słów dużo, świat stacious.JeśliItswypowiemy positive vibrations is might beyond takich słów światinni stanie się lepszy i my będziemy nadużo, pewno się lepszy myus będziemy nait and pewno descriptions, soi let practice actinni it day –nie z miłością i wdzięcznością w sercach. z miłością i wdzięcznością w sercach. to–day.

If we voice plenitude of them, our world Maria Roszkowska will turn for betterDanuta and we ourselves will be Danuta Maria Roszkowska certainly different – loving and grateful, deep in our hearts.

Danuta Maria Roszkowska

List do redakcji Letter to editor

Dear editorial team!

Szanowna Redakcjo!

I am writing, because I know You. I may take an edition of your magazine and again experience comfort of the message and lore, values that Piszę,my ponieważ o Tobie wiem. wziąć meet own ambience, myMogę ailment, do ręki numer czasopisma i kolejny raz poin word - we together trying to underczuć komfort przekazu treści, wartości, klistand all health dimensions.

I become mat własny, identyczny z mą chorobą aware, thatgdyż there exists a collective of oraz pokrewny sferom zdrowia, pozostająexperts, who master every single ascym niej. Przekonać że stale jest pectmimo from health to ill andsię, sick, me inzespół znających wszystcluded.ludzi Still,doskonale I rank both addressees kie choroby i zdrowia, tym samym andaspekty receivers of the magazine.

Natmnie. bowiem do grona adresatów urally,Należę “Diabetes and Health” is not i odbiorców. „Cukrzycaon a Zdrowie” nie jest the sole periodical diabetes mellinaturalnie w tematus. Nonejedynym the less,czasopismem I have chosen it as cie diabetologii.

Wybrałam właśa special “guide” – both jednak to satisfacnie swego „przewodtionjeofjako body andszczególnego spirit, as they are innika”– zarówno w sferze czysto tegrated one with the other.

To medyczpose a nej jak i duchowej, są gain one integralne.

Cóż question, what isain for an insubowiem zyska człowiek chorujący na cuklin-dependent diabetes individual to rzycę insulinozależną, próbując przykłabe aiming norms of glycaemia, to be dowo doprowadzić do normoglikemii, letreating concomitant diseases, applycząc soing choroby internalwspółistniejące, and external aplikując medicines bie stosując rofor farmaceutyki, body is affected herewszelakiego or there, redzaju środki przypuśćmy na sorting to zewnętrzne, conventional methods. dotkniętą powierzchnię skóry, What if hezmianami or she suffers kinds of stagograniczając się doofkonwencjonalnych menation, feelings being far from any tod?

Jeżeli pogłębia się jego stagsense at the same time, or poczucie even misery nacji, zbędności, wręcz nieszczęścia?

Reand disaster.

Isolating oneself, abanzerwując je dla siebie, wtajemniczając doning others?

No nie therapy will help,w nie nikogo?

Efekty terapii żadne, aw at least if any will, thenbędą surely insufnajlepszym przyofsukcesywności wyficiently, inrazie, the face any hardest efsiłków i niewystarczające. forts. znikome The barrier will remain. Bariera bowiem What I pozostanie. appreciate in your journal is Ważna w periodyku, poza zawartością also the graphic facet. It complements merytoryczną, jest oprawa Doknowledge contents and graficzna. readers’ impełnia ona bowiem przekazu, odbioru czypressions – a patient or a person caretelnika – pacjenta kogoś,time kto with jest z giver, who spendsbądź everyday nim dzień. może, him na or co her.

JustJuż thesama veryokładka cover, as in jak w przypadku „Cukrzycy a Zdrowia”

the case of “Diabetes and Health”, might be inviting to familiarize oneself with the articles inside. Thanks to it, we value what outward. For inzachęcać zapoznania filled się z artykułami. stance,do a landscape, with layers Przez czyni jeis wartościowym środkiem andtodepths, quality itself. The whole tego, co zewnętrzne, wzrokowe.

Jak pejpackage is important for depression, zaż, wypełniony warstwami i głębią, staanxieties, negative inclinations, the nowiąc wartość sam w sobie. Całościowy conditions that accompany chronic afogląd jest istotny na that częste flictions.

Causez ituwagi is true, westany hear przygnębienia, lęku,see negacji w with sight and withwystępujące mind. A speprzewlekłej chorobie. Można bowiem their słycialized magazine must combine szeć wzrokiem, widzieć umysłem.

Specjacommunication of science with their listyczne czasopismo łączy wand sobie walory cultural, psychological esthetical przekaziciela influence. wiedzy z zakresu medycyny i oddziaływanie kulturalno-estetyczne, psyPress may appear the most popular chologiczne. media indeed. It does reflect all the Prasa może itbyć najlepiej przyj-is needswłaśnie of patients goals for. That mowanym medium.

Uwzględnia bowiem their needs of personal explorations, wielorakie któremu jest solitude,potrzeby silence pacjenta, and serenity, discrepoświęcona.

Jego stand potrzebę tion and even off indywidualor distance, nego poznania, samotności, i spokowhen he or she is able to ciszy put the paper ju,aside, dyskrecji a nawet dystansu so as to forget his or(gdy her może malazamknąć, gazetę), aby on nic the mu othnie dies or odłożyć anything else and przypominało o chorobie, o niczym, er hand to be free to return at anywiegivdząc, że może powrócić w dowolnym mo-of en moment to a particular fragment mencie, w dowolny sposób do wybranego the text, a theme, an article or merefragmentu, tematu, artykułu, czy choćby ly a photo. zdjęcia.

Before the world combats diabetes to Zanim wyeliminuje cukrzycę, co its end,świat which probability seems reapozwala się posonabledopuszczać owing todokonujący the medicine adstęp w medycynie, vancement, weosiągnięcia are quitenaukowców, rightly at takie czasopisma jak „Cukrzyca Zdro-as mercy of scientists’ findings,asuch wie” są niezwykle potrzebne.

Jak znakiLike we ones of “Diabetes and Health”. mgle, światła w wąskim, tunelu signs in mist, or lightsciemnym in a dark tight pełnym zakrętów.

Niech tunnelniebezpiecznych with numerous dangerous trwają, aby także byli swerves.

Maydzięki they nim lastdiabetycy for diabetes’ w możliwie najlepszej formie. health sake.

Okrena Okrena

Life alchemy Alchemia życia (fragment)

W arkanach ułudy nikną cudu klejnoty Within the mysteries bogactwo barw of delusion Marvel gems disappear rzeźbi dysonansu kryształy.

Opulence of colours Shapes crystals of dissonance.

Cokolwiek dodam do mej nadziei cokolwiek z niej odejmę, Anything I contribute to my hope złotego Whatever I piasku withdraw from it, Golden sandklepsydry w szkle In clepsydra czas nie glass przesypie.

Can not be turned by time.

Diamenty uczuć: Diamonds of feelings: sztuczne Artificial glassszkła czy kamienie Or stones I recognize now dziś rozróżniam Via the microscope emotions. w emocjonalnymofmikroskopie.

Energy of dreams guides me Energia marzeń mnie prowadzi And often thrusts me down i często strąca Into abyss of blackness w otchłańemptiness czarną Of hysterical Of so ziejącą strongpustką an essence As crimson esencją blood. mocną I rise but to escape jak czerwień krwi.

Unto Wstaję, vociferous pre-dawn, by uciec Ultraviolet of time and space krzykliwy przedświt, Paintswmy ultrafiolet czasu i przestrzeni Fatal unfulfillment moje It is sofarbuje explicit So as Ifatum am blind to see my way. niespełnienia I am in deep dense jest tak wyraźneair Caused scents and colours że so nieby widzę drogi.

By all the emotions W powietrzu gęstym od zapachów i barw głębokim od emocji

jak przestwór.

Jestem sobą Like cosmic formation. najprawdziwiej – odizolowaniem I am myself od fałszu i prawd świata the bone – isolation me w jegoTo jedności From world’s falseness and truth i kontraście In its unity w przepychu And its contrast gniewu, In nicości. splendour

And outrage, and nullity.

Harmonię strun powietrza łamie dźwięk, Harmony ofbłękit air chords being split by sound wypełniający płuca Azure infuses lungs i jaskrawość And luminance w niewysyceniu zmysłówsenses Within hungry hańbiCover szlachetną czerwień. noble crimson with shame.

Name’s Imienia płatki wpetals wiązceinterlaced koloru in colour beam Solidified in lava zastygłe lawą intymności of intimacy Pass through przechodzą intuicją intuition Into background of events w tło zdarzeń.

Surrounded by mysteries of language

W arkanach językais only Brightness Ajest sign-post jasność tylko in darkness.

Awareness blossoms with awaking. drogowskazem w mroku.

My position somewhere in the middle Jawą świadomość rozkwita.

Me as a choice of tomorrow right now Jestem gdzieś pośrodku I am totality and fraction wyborem jutra już in magic of teraz far off garden. jestemWhoever całością i częścią a person I am If in love –ogrodu.

I am alive w magii odległego Out of strong Kimkolwiek jestem essence Of my–own jeśli kocham żyję blood I extract a ruby. z mocnej esencji własnej krwi Okrena wyławiam rubin.

Okrena

Diary Pamiętnik Jesień... i ja w jesieni.

Serce jest niczym wosk. Jeśli będę potrafiła wznie-

suniskrę awayodwagi, from me – and they simply conAutumn mePora herei and now. Naturalna symbio- shield Co on..and nas łączy? czowiek. cić wthe nim miłości – zdoła rozświetstitute redness, “quality” of blood.

Whatza. do we have in common? Time and human belić mrok bólu,density, zwątpienia. akin to wax.wspólnego If I am ablez to induce To a ings. Natural Patyna symbiosis. i przezrocze zarazem. Pora przesłania- In turn Takheart więcismam wiele jesienią. spark of courage and love is boundlecz to light up Verdigris and transparency in one.

The barw present mojąca wyrazistość, radosną jasność i rozkwiwiatr...bezwzględna siła– it odwrotu i złotopain and menttu,obscures clarity, joyfulWbrightness colours otwartość ogrodów. człowiekuof także zacho- darkness strunnaofpieśń, jak disbelief. emocje. Chociażby różnorakie mewand autumn, we share a lot of peculiariand dzą gardens’ openness.

Within human organismod- Thus, na siebie cienie, wrzeciona niepokornych stany chorobie. ties.Myślę, Wind ..żeasmimo ruthless force of retreat is alsojesień like thereczuć are changes as well,myśli, shadows interlaceniepokojem one ani płomiennych zasnuwają całej aury pożegnania, chant .. like emotions.przejmującym Comparable other, spindles of unruly and fiery thoughts drogi.

Zmienia się kolorystyka spojrzeniabraid i stanu golden-stringed ma, a na pewno może emanować sundry conditions of affliction. routes withW anxiety.

It transforms the rainbow of huduszy. orzechowowinnych oczach jesieni prze- to urokiem. that despite of the allsięaura entirety, manglądają insight się andzielone then converts state ofmotyle soul. Green liście, barwne i kwiaty; I find, Szłam ulicą, czułam źle.farewell Wzmagający się about winsomenieodparte charm. leaves, multihueddobutterflies jak marzenia spełnienia and nieboflowers błękitne.view Dusza autumn wiatr isbył jak to bólemanate głowy. with Odnosiłam I was walkingże down the street, I felt łamały sick. Thesię, heightthemselves the wine-nut eyes of lecz autumn, celeste zmieniainkolorystykę nastroju, przywoływane wrażenie, cieniutkie gałązki wygithenstawach I received as a headache.

I had the sky is to come true. soulOżywia alters je ening w like niej dreams formy iyet kolory lata są jakThe żywe. naływind w mych i mięśniach, w żyłach kwiaty sensations, thintańcząc tree twigs were bending and colourings moods also, but the recalled summer właśnieofmelancholia. tuliły swethat płatki, do smutnej piosenki.

Fiwithin my muscles and joints, flowformsŻycie and tinges are in zdrowego some way alive, melancholy w cracking człowieka lub wchodzącego zyczniealli duchowo byłam chora.

Musialam przycuddled petals in my veins,aby each and every one revitalise them. nie, parafrazując, jest niby wiosna, lato. Ozna- ersstanąć, uczynić cokolwiek, odnaleźć w sobie accord to a sad song.

I was ailing and ill o Life of or horyzont, an infant, in a paraphrase, czaa healthy rozwój, man daleki radość, energię,ispeł- dancing istotę in aktywną.

Weszłam do małej kawiarenki, and inaranżacji, spirit. I had to halt, do anything to reas if nię spring and summer. signifiesjako evolution, możliwości.

MojaIt paleta, artystyfarżycia bodily intymnej wypełnionej akurat nutami what vital in me. I stepped in into a small resoff horizon, gaiety, energy,wplenitude of opportunijest inna.

Dominuje niej tonacja popielu. Jak- cover piosenki z nostalgicznym tekstem concurrently filled with ties. że My jednak personalzachwycająco artistic palette eksponuje of life’s vision onais difplamy taurant, „A wintimately górach jużstyled, jesień(...)”. tunes: krople osłodzonej orzechowym ferent.

Its dominant character is cinerarywłaśnie tone. But złota, purpury. To naturalizowane jesie- nostalgia Odpoczynek, in the mountains, autumn is already presyet, how overwhelmingly gold and nią barwy liści drzew,it contrasts tak mi drogich, aleroytakże “There syropem, aromatycznej kawy z wolna przywracaent(...)”. al purple!

It is the very autumn-inspired colours świeof bursztyn, wosk, wino, wrzos, czy płomień ły mi siły, koiły me zmysły, stapiając się z melobeads of nut syrup sweetened aromatic tree cy. foliage, thatwie, are co so oznaczają dear to me,tebut also amber, Każdy nazwy.

Dla mnie Relaxing, dią. little się, by little invigorated eased my senswax,sąwine, heath or candle flame.

Anyone knowsma- coffee czymś jeszcze...Swego rodzaju symbolami, I stało że była chata weme, wrzosach, pełna łauniting with thektóre melody. whatpami thesemego nameswnętrza, stand for.domem My recognition of them mej duszy, współ- es,godnych cieni, nie znały słów. Przeglądały you go, a hut inkroplą heathers, of delicate is even further.rzeczywistością.

For me, they areW kinds of symbols, istniejącą człowieku zacho- And sięthere w oknach lśniących rosyfull i były jak liście shades, that were familiar iwith words.oplecione Scrutimapsdzi oftak mywiele interior, my –soul homes, co-existent rezmian najdonioślejsze, najpiękniejkolorowe, ciepłe,not pachnące szelestne, nising themselves the dew glossy windows, the ality.sze So sprawy, many transitions placewzruszeń in human krystalimind momenty,take krople przędzą babiegoinlata. like colour-gaily, warm, fragrant, and body – most momentous, ever formidable ones, zują się i zachowują we wspomnieniu żywe formy. shadows Byłamwere duchem.

Me ciało pozostawiło mi wolleaves,potrzebowałam. intertwined with wooldaleko, of Indian splitNiby seconds, droplets, crystallize themselves żywica drzew they zaklęta w bursztynie.

Niczym rustling ność, której Byłam a zaand kamienie continue szlachetne, themselves mające in memories as vibrant być ozdobą wnętrza, summer. razem o oddech. Wchłonęła mnie magia jesieni. an apparition.

My body me freedom forms.

Akin topostrzegania, trees’ resin encompassed in amber. skarbem wiary, barwnymi światła- I was Zaabsorbowała mnie tak, żegranted sama stałam się jeI needed.

Akinmi tona precious serving as ornaments of wąskich,stones, krętych ścieżkach trudnego życia, sienią. I was in a remote distance and one breath I was„Pamiętniku” absorbed by magic of autumn.

It attractthe core, precious for true observation, faith, żalu, guid-czy close. trudnych sytuacji.

Grona gniewu, kary, Drogi ta karta jest złocistobeżowa so greatlybordo, I befellpod autumn in person. ancenajwznioślejszych in meanders of life uczuć, intricacies.

Grapes wrath, zależnie odoftego, czy i edzme domieszką inicjałem jesieni. Porząthis pagejejisnazwę natural infused punishment, remorse or any other significant feel- z Dear jak je w sobie pielęgnuję, przelewam na innych, dek“Diary”, liter, tworzących to golden alfabet dnia.

Zawith claret iand initialled autumn. The order ings jakiej behave accordinglyna to mnie how Ii identify and treat perspektywy na innych oddziałymknięty otwarty, jak...with memento. of letters naming it is the alphabet of the day.Okrena Cloisthem.

If I czy discharge themim onto others they affect wują, pozwalam „oddychać”, przesłaniać tered and overt as .. memento. thosesłońce people.

I may bekoloryt, influenced by them whenkrwi.

I – tworzą gęstość, „jakość” let them breathe my universe, I may allow them to Okrena

potraw.

Kto wie, czy the nie to przygotowanych share meals only.

Contrarywise, Thursdays’ Czwartkowe ważniejsze sąthe w czasie tych spotkań przeżyheart of it is union and opportunity Z d r o w o, Healthily, kulturalne, walory edukacyjne. to cia experience it aintakże an artistic and educaDinners obiady – Chcieliśmy tional attitude. znaleźć w Białymstoku rektóra by z nami współpracowała - staurację, Our intention was to find a restaurant, at King Staś’s? smacznie, u króla tastily, przy organizacji tychwith obiadów mówi that would cooperate us to– be ableDato nuta Roszkowska, prezes Podlaskiego Stoorganize the catering – says Danuta RoszNo, warzyszenia Diabetyków redaktor naczelkowska, the chairman of ithe Podlasie DiStasia? gaily na dwóch periodyków.

– Pierwszy odbył się abetes Association and the chief editor of wesoło at Diabetics’ w restauracji „Bicardi”.

Wszystko byłoby two periodicals related to the initiative.

– Nie,WhenKiedythezakończyło w original porządku, gdybywas nie to, że lokal okazał się pierwsze spotkanie, The dinner hosted by “Bicarfirst meeting has completzbyt mały be jak fine, na nasze potrzeby.

Dlaktórym października zainaugurowano would if not the insuffione that9 was the grand opening of di”.sięAll u diabetykówed, tegoaccommodation następny, listopadowy, zorganizowaCzwartkowych Obiadów u Diabe- cient conditions.

For this the cykl Thursdays’ Dinners at Diabetic’s liśmy the wspólnie z „Capitolem”.

I wszystko tyków, a Zdrowie” next November diabetes dinseries, we w allredakcji in one „Cukrzyca in our editorial of- reason, na to, nasza współpraca będzie z ulgą.

Udało się.

Czasexmy- ingwskazuje we staged inżethe “Capitol”.

So far, we fice odetchnięto of “Diabetes and –Health” could trwać dłużej. ślećthe o następnym. obiad udał been quite certain to keep the partpress relief, thatKolejny we had gone offsię have jeszcze bardziej. well.

Ready to plan further on. Another nership right on. diet meal get—together was better still.

Vip przy garach

Gościnny „Capitol” w Białymstoku

Hospitable “Capitol” in Białystok

A V.i.p. braced to cooking pots

Jak wygląda scenariusz takiego obiadu czwartkowego?

Najpierw jest deser – dlaa What is the typical scenario of such O tym, cukrzyca isjest którą Thursday ducha. Dwa pierwsze spotkania poprzeThe fact, thatżediabetes a chorobą, disease, zthen dinner?

The desert is to open dathanks się żyć to długie lata pod warunkiem recital rewelacyjnej grupy jazzowoagain self-examining and someza- usdzał to participate in the spirit.

The first two chowania pewnej dyscypliny i reżimu folkowejhad Sarakina.

Ich kompozycje z najregime of eating manners likely being – meetings been introduced by recitals szczególnie o odżywianie płyty, jazz-folk inspirowane muzyką Szopemanageable forjeśli evenchodzi several years, is ob-się of nowszej sensational band “Sarakin”.

– nikogo przekonywać na, wprawiły gości w doskonały nastrój,in-a vious as it is. Advisable it isnie to trzeba. accent,Ale thatna Their last record music compositions, warto pokazać, nieand musi spired gorące rytmy zaostrzyły apetydietpewno systems do not have że to dieta be dull bybałkańskie Chopin among others, infused być nudna i nieatrakcyjna; możnapair odży- usty.

Ale excellent jeszcze nieatmosphere, przyszedł czasand na obiad discouraging, and we can że luckily with their wiać się zdrowo, a jednocześnie smacznie.

Poprzedziła go porcja what is healthful and toothsome in foods. hot„właściwy”.

Balkan rhythms sharpened ourwiedzy appeIdeą of czwartkowych obiadów – podobnie o roli witaminy w naszej coThe idea the Thursdays’ diabetes par- tites.

Yeti znaczeniu then, it was not theAtime for the za króla at Stasia – jest nie tylko wspólne dziennej diecie.On Informacje te przydadzą ties jak – likewise King Stanley’s long ago suitable dinner. that occasion, we had czasu przy degustacji wcześniej a learning się każdemu, nie tylkoAosobom, które mu– isspędzenie not public community gatherings on vitamin regarding casual

szą przestrzegać cukrzycowej.

W only nie- for those, eating habits. Itdiety seems essential not codziennej scenerii „Capitolu” wy- unusual who are bound to goście diabetes diet. Within słuchali wykładu prof. drour hab. n. med.

Ma-given a lecscenery of the Capitol quests were rii Górskiej „Cothe z tąexact cukrzycą”. ture “What’s story with the diabetes?”

Z prof.dr.hab. dużym zainteresowaniem by Maria GórskaobserwowaPh D. no kulinarne wyczyny dwóch panów: wice- a perforWith great interest, we were watching prezydenta Białegostoku Tadeusza Arłukomance of two gentlemen: Tadeusz’a Arłukowicz’a, wiczavice i dyrektora Wydziału Spraw Społeczthe president of Białystok, and Adam’ a nych UM,the Adama Kurluty, który tymConcerns raKurluta, director of the Social Dezem wystąpił młodszy kuchcik. partment at jako the University Medicine (UM), who Panowie przygotowali obiad.cook.

Na pierwthis time served as a junior sze danie z dyni z pestkami słonecz-As the enThe gentszupa were preparing the dinner. nika i itsiemienia lnianego soup – jakowith że witamitrée, was pumpkin sunflower and na A obecna wewe wszystkich owocach i vitamin flaxen seedsjest – as acknowledge that warzywach w all kolorze żółtym, pomarańA is there in yellow, orange and red fruit and czowym iThe czerwonym.

A na drugie: kur-of Bologna veggies. second course was a set czak po bolońsku bukietem warzyw i ryż cuisine chicken, zbouqueted with vegetables, seat– przygotowane zdrowo, bo na parze. ed in rice – healthy fashioned as steam–boiled.

Po kilkunastu minutach byływere made After over a dozen minutespotrawy the dishes gotowe.We Można zasiąść the przytable stołach ready. couldbyło approach andi have a dezjeść pyszny obiad. licious dinner.

Without Sponsors no ani how rusz Bez sponsorów bylimidst wśródof nich: InAthe sponsors were: życzliwiofrestauratorzy, którzy są wwho sta- –Owners friendly restaurants, nie na zapleczutolokalu „cudownie” rozare practiced be able to “miracumnożyć przygotowywaną jednym, nielously” multiple small wpot amounts wielkim potrawę i poczęstować nią into 100garnku portions for our all Thursday ponad stu gości obiadu czwartkowego; guests. orazrepresentatives przedstawiciele of firmy AMC, zna- –The AMC companegoworld-wide na całym świecie producenta cudowny, admitted manufacturnychofgarnków, a właściwie całego systemu ers marvelous cooking pots, who do szybkiego i zdrowego gotowania. mastered quick & healthy systems of Bez nich nie udałoby się nam zrealizować cooking.

Czwartkowych Obiadów u Diabetyków Their contribution we find vital for the– mówi Redaktor Naczelna periodyku „CukThursdays’ Dinners at Diabetics’ – the rzyca a Zdrowie”.

Executive of “Diabetes and Health” peRzeczywiście, system proponowany przez riodical asserts.

AMC to marzenie każdej paniofdomu.

Bo Actually, the AMC system cooking nielike dość, że cały obiad przygotować is a dream of anymożna true housekeepw ciągu kilku-kilkunastu minut,indeed to na doer.

Because, it is convienient to datek wszystko jestmeals bardzo smaczne, zdrobe able to make within ten-odd we, niepozbawione i minerałów.

A minutes, then the witamin extra aspect is qualitradycyjne gotowanie, niestety, „wypłukuty of healthy and tasty food saved from je” wiele substancji and odżywczych z warzyw, loss of vitamins minerals.

Not a kaszy czy ryżu. discovery it is, that traditional kitchen DOMA preparations “wash out” too much of fot. Marek Bogdański nutritives fromDolecki, veggiesMaciej , grouts or rice.

DOMA

Arłukowicz, Białegostku Adamem Kurlutą, TadeuszTadeusz Arłukowicz, the vicewiceprezydent president of Białystok, andz Adam Karluta, the dyrektorem director of the Departamentu Spraw Społecznych U. M. zaczynają gotować Social Concerns Department at the University Medicine (UM) timely begin cooking.

W niecodziennej sceneriithis goście „Capitolu” wysłuchali wykładu received The guests attending untypical setting of the “Capitol” prof. hab. n.“What’s med. Marii Górskiej „Co z tąthe cukrzycą”. thedrlecture the exact story with diabetes?”, performed by prof. dr. hab. Maria Górska.

Jazzowo-folkowa grupa Sarakina Jazz-folk band “Sarakina”.

Krzyszof Diller, AMC w rozmowie z gośćmihaving Czwartkowych Obiadów Krzysztof Diller,szef the marketingu head of AMC marketing department, a discussion with guests.

Okazało ditea cukrzycowa nie jestmunicipal ani nudna, ani skomplikowania. prostu zdrowie. Simply health on eating plates. proved, się, thatżethe culinary presentation authorities offered, is notPoany dullsamo or complicated.

0

mgr Edyta Adamska MA Edyta Adamska – -specjalista a dieteticsdietetyk proffesional

Glycemic indeks index iand ładunek diet glikemiczny glycemic load diety

tritive carbohydrates. To illustrate it, 1 slice of bread is 1 WW, that means it contains 10 sugars, Dieta istotny treatments. element leczenia to jest węglowodaDiet is stanowi essentialbardzo in diabetes Ob- 1 kromka 1/3chleba of wheat roll1 wymiennik is also 1WW, so the whole roll cukrzycy.dietetic Przestrzeganie zaleceń dietetycznych tzn. zawiera cukrów, 1/3 bułki pszenserving recommendations, active with nowy, is 3WW (30g10g of carbohydrates), 1/5 of mix cereal wraz z zaleconą farmakoterapią pozwala uzyskać też jest 1 WW, czylithen cała the bułka, stanowi 3 pharmacotherapy, promotes metabolic level- nej to roll is again 1WW, whole mix bread roll lepszeInwyrównanie węglowodanów), 1/5carbohydrates!!!!). bułki grahamki to ling. conclusion, metaboliczne. understandingZrozumienie of recom- WW (30g is up to 5WW (50g of zaleceń z guides pewnością ułatwiadequate wprowadzenie zmian 1 WW, czyli w całej bułcewe grahamce mamymore on mended furthers changes in też jestHowever these years, concentrate w diecie osobom chorym na cukrzycę. aż 5 WW (50g węglowodanów!!!). diet. carbohydrate effects on glycaemia levels. Now W pożywieniu podOstatnimi skupiamy sięcan jednak bardziej and na assimWe differentiatewyróżniamy food into 3 główne leadinggrupy nutritive to say,laty carbohydrates be digested stawowych składników odżywczych.

Są carbohyto białka, wpływie węglowodanów na poziom groups.

Namely: proteins, fats and ilated at various tempos.

Someglikemii. of them get abtłuszczeUndoubtedly, i węglowodany.carbohydrates Największy wpływ nacolpo- Otóż węglowodany mogą być trawione i wchłaniadrates.

- the sorbed so rapidly, that they form very rampant  ziom glukozy we -krwi mają strategic niewątpliwie węglowone w różnym tempie.

Niektóre wchłaniają loquial sugars render impacts on levels of sugars in blood, others się getbarassimilated  dany (potocznie nazywane cukrami). wiele dzo szybko, przez coand gwałtownie po- levels glucose in blood.

For many years, Przez we relied more slowly for this podnoszą fact glycaemia lat opieraliśmy się jedyniethat na podziale tej grupydina ziom cukru weincreasing krwi, innegradually. zaś wchłaniają się wolon this categorization, carbohydrates will be  węglowodany proste i złożone,–wsimple zależności ich niej, przez co poziom glikemii krwi będzieof carbovide into Monosaccharides ones,odand In consequence, a new we classification  budowy chemicznej.

Do węglowodanów prostych wzrastał stopniowo.

Polysaccharides – compound ones, according hydrates was born, that is glycemic index (IG),  należą glukoza i fruktozaGlucose (występujące Powstała nowa klasyfikacja to theirm.in. chemical structures. and główfrucone więc that defines what the węglowodanów tempo of absorbing is. nie w(which owocachmay i w miodzie).

Węglowodany złożonazwana indeksem glikemicznym (IG), określajątose mainly be found in honey Hence, carbohydrate products have been divid ne możemy zaś podzielić dwie kolejne „podgru- ca właśnie tempo ich wchłaniania. Produkty węand fruit) belong to thena simple carbohydrates. ed into 3 groups:          py”,turn, mianowicie dwucukrycarbohydrates (w tym laktoza share – cuglowodanowe zostały podzielone na 3 grupy: In the compound - Of high IG>70, so called galloping carbohy kier mleczny i sacharozadisaccharides – zbudowana z(glukozy i – o wysokim two next subgroups: among drates; IG, tzw. węglowodany galopujące, fruktozy, jest to„milk cukier, sugar” którego and używamy do sło>70 IG = 55-70, called marching carbothem lactose saccharose - OfIG average  których wielocukry skrobia występują– o średnim IG, tzw. węglowodany maszerujące, –dzenia) „tableoraz sugar”, which(isnp.constituted of gluhydrates;  ca głównie w ziarnach zbóżinieveryday ziemniakach).

Węktórych = 55-70 cose and fructose we use life) and - OfIG low IG < 55, called crawling carbohydrates.  glowodany możemy też instance podzielić na przyswajalne – o niskim IG, tzw. węglowodany pełzające, któpolysaccharides (for starch, which przez nasz organizm (np. fruktoza, skrobia) i nierych IG <55 we can find in potatoes and cereals).

Anoth przyswajalne, błonnik pokarmowy. er category ofczyli carbohydrates is their adoptive Ponieważ poziom zależy ness - starch and glukozy fructosewe arekrwi those, thatprzeget  de wszystkimbut od węglowodanów, czyli cukrów, w assimilated, dietary fibre does not. diecie osoby chorej na cukrzycę powinny one For glucose standards in blood stay inbyć close    ściśle kontrolowane, zarównosugars pod względem ich relation to carbohydrates, to be exact,  ilości, jakdiet też jakości. diabetes must be strictly controlled in this  Aby określić węglowodanów, wprowadzono respect, both ilość in quality and in quantum.  pojęcie 1 So as towymiennika be able to węglowodanowego prescribe quantity(WW). of car  WW jest to taka ilość produktu, w której wystębohydrates, the term carbohydrates’ estimate   puje 10g węglowodanów przyswajalnych.

I tak np. unit (WW) was established.

1WW is such an  amount of a product, that embodies 10 nu              

Przyjęto, iż glukoza ma that indeks glikemiczny W sokach natomiast, koIt has been accepted, glucose is of IG100.

100. towanie na ourparze. bodies “to work”, beforebłony carbohydrates are digestBułka pszenna IG so 95,in czyli wchłaniaitsię niezostały sposób mechaniczWheat roll is ma IG 95, conclusion gets ab- mórkoweed and zniszczone absorbed.wSimilarly, we practise rice. Highly malże w takim tempie jak czysta glukoza. mar- ny. Tak więc, to co or nieflakes’ wymaga gotowania, sorbed as fast as pure glucose.

IG ofIGcooked purified types will benależy assimilated faster than chwi gotowanej wynosi 45-90, sokujuice z marchwi w postaci surowej, organizm carrot is agreed 45-90, carrot aroundok.40, spożywaćbrown rice, which wtedy is lessnasz processed.

IG of wheat bread is 40,but zaśraw surowej marchwi czego więc wyni„popracować” zanim strawi carrot is just 16-30. ZSo, what does arise musi trochę 70-95, when wholegrain or ryei wchłobread only 56. Glycemic kają takthe znaczne różnice ?We Otóż na wartość IG ma nie węglowodany.

Podobnie wygląda from differences? need to understand, index also behavessytuacja accordingly to np. the ripeness of fruit, wpływ wiele czynników, m.in.: Wysoko oczyszczony, czy też w postaci that there is a lot of dynamics, that influence z ryżem. more mature are digested easier.

A fully grown banana •IG: ilość i rodzaj węglowodanów płatków ryżowych będzie ulegał znacznie szybsze(yellow) can approximate to IG 70, while a green one 52.  •• stopieńQuantity dojrzałości owoców mu wchłanianiu niżindex ryż brązowy, który mniej and classis of carbohydrates Glycemic specifies justjest the tempo of absorption, •• zastosowane żywnościprzetworzony.

IG pieczywa pszennego wynosi 70Grademetody of fruitprzetwarzania ripeness does not identify amounts.

It is not a perfect indicator.            •• posiłkiMethods poprzedzające spożycie produktu; po95, natomiast chleba z mąki żytniej/ pieczywa pełof food processing Exempli gratia, glycaemia index of chocolate is around  niskimeaten IG może spowodować mniejszy noziarnistego, już nawet 56. Indeks glikemiczny • siłek o Meals before product consump43, whereas it does not mean we should be eager to eat  wzrost poziomu glukozy następujący spożyzależy również oditstopnia owoców,The im low IG in this case tion; a meal of low IG may cause po lesser gluit, as for carriesdojrzałości ample of sugars.       są      ciu kolejnego posiłku, the tzw.next efektmeal, drugiego pobardziej dojrzałe tym trawione.

Banan, cose rise that follows so called is justified byłatwiej presence of fats, that slacken the quickness siłku; który jest mocno dojrzały (żółty) może mieć IG 70, the second meal effect. of absorption.

A conclusion we can draw is that, choco           •• obecność i skład błonnika pokarmowego; frak- natomiastlate zielony 52.a friend of hypoglycaemia, which is the situPresence and composition of dietary is not             cje błonnika rozpuszczalne wodzie (pochoIndeks glikemiczny jednak tylko blood tempo glucose the soonfibre; its fractions that canwdissolve in water ation when określa we have to elevate  dzącederived np. z nasion strączkowych, wchłaniania węglowodanów, (ones fromroślin leguminous plants,owofruit, est as it is possible. nie uwzględnia zaś ców, warzyw, jęczmienia w przewodzie jest towięc wskaźnikiem idealnym. vegetable, barley or oat)i owsa) generate gels in  ali- ich ilości.InNie order be capable to precise increasing blood glupokarmowym stanowiąc fi- Dla przykładu, indeksbetter, glikemiczny czekolady mentary tract,tworzą whichżele, function likebarierę physical cose even another term wyhas been originated,  zyczną retarding i zwalniajądigesting działanie enzymów co nieglycemic oznacza, że należy ją spożywać, barrier enzymes;trawienthe non- nosi ok. 43, namely load (GL).

It assesses both the rapidity  gdyż zawiera  of absorbing     of    nych; frakcje w woduże ilości cukrów.

Niski IG w tym soluble fibre błonnika fractionsnierozpuszczalne (mainly cellulose and and amounts carbohydrates.

We can caldzie (głównie celuloza i lignina) wpływająempw przypadku uwarunkowany jest wysoką zawartoślignin) have scarce bearing on stomach culate it using the given formula:                niewielkim stopniu na opróżnianie żołądka dii cią tłuszczu, który zwalnia tempo wchłaniania. tying and are not recognized to influence  nie wykazują na trawienie i wchłania- Nasuwa się tu wniosek, iż czekolada nie powinna gestion and wpływu absorbing of carbohydrates; nie węglowodanów; związku tymhave dieta wyhipoglikemii, kiedy (in grams) therefore high fibrewdiet doesz not to be być spożywana w przypadku IG x amount of carbohydrates _________________________________________________ sokobłonnikowa nie zawsze oznacza dietę o nito zależy nam, aby poziom glukozy we krwi wzrósł low IG one.

GL =               • skim IG Degree of product fragmentation, its jak najszybciej.

100  •loosening stopień rozdrobnienia produktu i rozluźnienia and cell walls’ structures degrada- Aby jeszcze dokładniej móc przewidzieć wzrost  lub degradacji struktur ściany komórkowej, glukozy we krwi powstało kolejne pojęcie, miation, e.g. as a result of temperature powernp. that pod wpływem działania temperatury, co wpłynowicie ładunek glikemiczny (ŁG).

Bierze directs the product to digesting enzymes; for Why not to have a try and findon outpod the glycemic load of  wa na jego dostępność dla enzymów tempo wchłaniania jak też ilość instance starch swells during cookingtrawienand this uwagę zarówno some products, what exemplifies different ways of glu          nych; it podczas gotowania skrobia pęcznieje, węglowodanów zawartych w produkcie. Możemy cose upsurges. makes easier to be managed by enzymes.  staje się ona podatna na dziago obliczyć wykorzystując poniższy Water melon to begin.

Itswzór: IG is 72. For this reason carbo• przez co Company of bardziej other different nutritive łanie enzymów trawiennych hydrates get absorbed swiftly. However, a 100 g portion ingredients in the product; proteins, fats, or •ganic obecność w produkcie innychand składników odof water melon is merely 8g of carbohydrates. acids, pectin, tannins phytic acids,    Water melon GL = (72 x 8) : 100 = 5,76 żywczych; białka, of tłuszcze, all curb digesting starch.kwasy organiczne,   of pektyny, taniny i kwas fitynowy – hamują traWater melon GL comes to 5,76. What does it stand for?

To sum up, vegetables and fruit are built Sprawdźmy zatem ładunek glikemiczny wienie Carbohydrates will get assimilated quickly, but the levcells.

Inskrobi the course of cooking and temperature        kilku   będących Podsumowując, i owocethis zbudowael of glucoseświetnym in blood przykładem will not riseróżhigh for that contain cell membraneswarzywa turn damaged, prompts produktów,  poziomu glukozy. nedigesting są z komórek.

Podczas gotowania, pod wpłyof carbohydrates. quicker and fastens absorbing.

The nego wzrostu Jego IG wynosi 72. Węglowem działania temperatury błony Now,arbuz. banana, suppose we pick some 200 g banana, not longer we cook the more ruin wekomórkowe cause in the Na początek się więc szybko. Lecz w porcji sąmembranes. niszczone, przez co ulegają szybszemu much ripened.

Therefore carrot stands trawiethe dis- wodany wchłaniają mamyGL jedynie węglowodanów. niu i wchłanianiu. dłużej gotujemy, Banana = (52 8g x 40) : 100 = 20,80 parities in IG’s. Im If we cook longer tym and barlong- 100g arbuza (72 x 8) : 100 = it.

5,76 dziej niszczymy struktury błon. I stąd różnica We= shall analyze The IG is low, yet it stands 40 g of er the IG will be amplifying.

The rule w ap- ŁG arbuza wynosi 5,76. Co oznacza Węglo- absorbed quite IGplies np. marchewki.

Jeśli products. będziemy jąLikewise, długo gotocarbohydrates, stilltothey will?be to any cooked pas- ŁG arbuza się szybko (IG will 72), sustain lecz poziom wali, to jej IGbebędzie wzrastał.

Zasada ta dotyczyA wodany wchłoną slowly, again glucose fairly longer thanks to ta should prepared al dente (semi-hard). nie wzrośnie wysoko gdyż mamy wszystkich produktów gotowanych. ma- glukozy we thekrwi carbohydrates. good fashion of making food isRównież steam-cookkarony powinny byćofprzygotowane denteare (półWheat roll as the next one example. ing. Membranes ready-madealjuices me- tylko 8g węglowodanów. wybieramy niespełna twarde).

Bardzo dobrym przygotowaWheatzałóżmy, roll GL =iż(95 x 30) : 100 = 28,50 chanically broken.

So,sposobem if products do not re- Teraz banan, banana, niaquire produktów, gotowania go- 200-gramowego How high will niezbyt be the dojrzałego. glucose upgrowth? We know we boiling,które we wymagają ought to opt it raw jest to force foto Anna Worowska are at dispose of 30 g of carbohydrates, what must get 2

ŁG banana = as (52ifx pure 40) : 100 = 20,80 assimilated glucose (IG 95), so the Teraz ten przypadek. jesthigh nilevel przeanalizujmy of glucose should grow fast IG and ski, jednak zawiera aż 40 g węglowodanów, (for much of carbohydrate substance).które Afbędą dosyć jednak podwyższoter 2wchłaniane hours later on, wolno if we are keen to control nysugars poziominglukozy dłużej utrzymywał z blood, będzie and tosię our surprise it might uwagi na dużą zawartość appear correct, and wewęglowodanów. misinterpret it we are Teraz bułka allowed to pszenna. eat the products. In these circumŁG bułki pszennej = (95 x 30)an : 100 = 28,50 (so stances, due to so rapid absorption Jaki wzrost glukozy we krwi ? Otóż mamy highbędzie IG), it is unusually difficult to capture ażglycaemia 30 g węglowodanów, wchłaniają się niemal by “do itktóre yourself” method, and jak czysta glukoza (IG 95), poziom e.g. glukozy wzrośaltogether the carbohydrates wheat roll nie więc be szybko wysoko (zThe uwagi na dużą might gonei already. question is ilość how węglowodanów). upływieearlier 2 godzin, far had glucosePoreached on?kiedy w ramach samokontroli zmierzymy poziom cukru we krwi, ku naszemu zdziwieniu okaże się, że jest prawidłowy, więc wysuwamy błędny wniosek, iż możemy spożywać te produkty. Dzieje się tak dlatego, iż przy tak szybkim wchłanianiu (wysokim IG), niezwykle trudne jest uchwycenie wzrostu glikemii wGL ramach samokontroli, a po węglowodanach np. z28,50 bułki pszennej może już nie być śladu. Tylko jak wysoko wzrósł poziom glukozy wcześniej ?

GL 5,76

 

GL 20,80

lecz było w nim and zawartych dużothat węglowodanów, Brochures the charts, determine carprzezbohydrates’ co poziom glukozy będzie wzrastał powoli, contents per products (with the lecz długo podwyższony? analogs) Czyżbyśmy tablesbędzie of carbohydrates’ arezapoavailamnieli o ładunku glikemicznym? ble in almost all diabetes outposts. They imBroszury tabelami określającymi zawartość prove zalso to provide publications on food węglowodanów produktach (tabeleglycemic wymienniglycemic w index and food load. ków węglowodanowych) dostępne są we praktycznie Moreover, from time to time manage to w każdej placówce diabetologicznej.

Coraz szerzej introduce complete dishes and courses mendostępne są również materiałyindex określające indeks us with their glycemic and load chari ładunek glikemiczny Niekiedy acteristics.

If we produktów. are in command of dysIG and ponujemy określającymi inWW,również then inmateriałami simple way we can measure deks GL. i ładunek całych potraw czy też inA bitglikemiczny more complicated is glycemic zestawów.

Jeśli mamy tabele IG oraz ŁG dex identification, when we WW, meettoseveral możemy w prosty sposób Trochę bar- of products in one mealwyliczyć. (because a product dziej low skomplikowane jest another obliczanieproduct indeksuabsorpgliIG may make kemicznego kilku produktów spożytych jednym antion slower, that is one IG maywchange posiłku (gdyż o niskimthat IG może spowoother IG produkt in interaction, is when digestdować innego produktu, edwolniejsze together).wchłanianie With no hesitation, I do encourktóryage spożyty miałby wyższą for a oddzielnie visit at dietetician’s, whowartość is to satisIG). Jednak proszę śmiało zwrócić się do dietetyka, fy safely your particular questions. któryIn z pewnością odpowie na Państwa pytania.work appreciation to many a scientist Dzięki pracy wieluthe naukowców z całego świafrom all over world, we can familiarize ta, możemy bliżej poznać, w jaki sposób produkty how certain products influence glucose acwpływają wzrost glukozy i możemy,our tivity,nawe can poziomu understand furthermore choć 24-hour w pewnym stopniu,profile zrozumieć nasz glycemic anddlaczego its variations. dobowy profil glikemii wygląda tak a nie inaczej.

 

Ilość węgloRozmiar ŁG produkt IG wodanów w We need to pay the attention, that consumporcji (g) porcji porcji  ing products of high IG may bring the out  come of an “after meal” hypoglycaemia.

Bagietka, bułka   95 ± 15 30 15 15 pszenna  Principally among the insulin-dependent. It GL  is when insulin-reception peaks (after 1,5 – 2 Chleb pumper50 ± 4 30 12 6 hours among users of fast-proceeding struc nikiel Spożywanie produktów o wysokim IG może też tural analogs), but all contents of alimenta           Ziemniaki gotoskutkować wystąpieniem hipoglikemii ry canal had been absorbed before.po Forposiłdia88 ± 9 150 18 16             wane (35 min) ku.

Zwłaszcza insulinę. betes of typeu 2,osób the stosujących moment when theirGdy in           Ryż gotowany 64 ± 7 150 36 23 podana insulina osiąga działaniamay (po sulin releasing is stillswój on,szczyt the situation              1,5-2 godz. w przypadku analogów szybkodziałabe comparable, it is when the very pancreRyż paraboiled 47 ± 3 150 36 17  jących) a “provoked” w przewodziebypokarmowym as, as if rapid glucosewszystko growth Sok marchwiowy 43 ± 3 250 ml 23 10          już wchłonięte dużo wcześniej.

U osób z  inzostało blood, liberates too much of insulin.

Does Marchew gotocukrzycą typu kiedy jestjeszcze wy- it  not  happen thatzachowane hypoglycaemia starts  2,        od 49 ± 2 80 5 2 wana (w zależdzielanie insuliny, również może wystąpić podobstraight after meal?

It may for an asso     call      do 92 ± 20 80 6 5 ności od czasu na sytuacja, kiedy to then sama IG trzustka ciation what the was?„sprowokowaOr the other               gotowania) na” takround szybko–wzrastającym way 2 hours afterpoziomem meal the glukozy glycae Marchew surowa 16 80 8 1 wemia krwi, uwolni zbyt dużewhereas ilości insuliny.

Czyż the nie level is normal, it exceeds  zdarza że ponext posiłku hipoglikemia? normsię, before onewystępuje meal instead.

It might  Może zastanowić sięinnad IG spożyIG i ŁG of wybranych produktów na index and glyhavewarto been wtedy too low an IG, but company of Tabela: Thewartość table: Values IG and GL (glycemic          tego posiłku? Lub volume, odwrotna does sytuacja 2 godziny podstawie tabel IGbased i ŁG (Focarbohydrates this– combinacemic międzynarodowych load) of given products on international IG   will     po posiłku poziom glikemii jest wgrow normie, natoster-Powell Holt S.H.A., Brand-Miller J.:K., Intertion prove that glucose slow yet and GLK., tables: 2002 (Foster-Powell Holt S.H.A., Brand       miast posiłkiem owe normy przenational table highprzed for akolejnym longer period of time?

Have we  Miller J.) of glycemic index and glycemic load kracza.

Może IG produktu byłload odpowiednio not ignored the glycemic again? niski, values: 2002)   

GL

Sola w sosie

cielęce Solea Solea in Sauce Bitki Yearling rissoles in tomatoes w pomidorach

sola 100g, pietruszka 15g, Sole 10g, fish olej 100g, parsley 15g,5g, Boneless veal 100g, seler słonecznikowy Cultivated sunflower Tomatoes 100g, cytryna 10g, celery zielona10g, pietruszka 10g, oil 5g, cielęcina bez kośćci 100g Lemon 10g,goździki, green parsley 10g, Natural yogurt 25g, liść laurowy, pomidory 100g True Laurel leaf, cloves, Basil 5g, estragon, pieprz ziołowy, jogurt naturalny 25 g Tarragon, herb pepper, tarragon bazylia bazylia 5 g 5g, basil green5gparsley 5g estragon otrzeć skórk z umytej cytryny. goździki utłuc i zielona pietruszka 5g Let us peel the cleanedestragonem lemon. Aside, pestle We start with dirt–freeing of the veal , the next step is to rasher it wymieszać z posiekanym orazwe skórandPrzyprawami mix it together with already chopped oblong fibres, w after thatwwe pestle włóthe meat and rest it in a pot kacloves cytryny. natrzeć opłukany fiMięso umyć,itspokroić plastry poprzek and lemonopłukane rinds. The prepared 15 minutes stewing. must be washed, parboiled, lettarragon soli. oczyszczone, warzywa zalaćherb kien, for rozbic tłuczkiemofi włożyć doTomatoes rondla, podlać composition wewywar. use to rub the fish with.

Washed peeled, cubed and finished herbs. wodą, sporządzic do wrzącego wywaru niewielką ilością wody i dusić przezwith 15 minut.

Po-As the last act we braise and rinsed vegetables areprzykryciem. to be made into clear them about 5 minutes and complete it with yogurt. Care: tomawłożyć rybę, ugotować pod midory umyć, sparzyć, obrać ze skórki i pokroić w soup.

We słonecznikowy place the fish i into thisprzyprawić bouillon and toes might bezioła. exchanged forok. mushrooms Sos - olej wywar kostkę oraz dodać Poddusić 5 min, a na or peppers. cook it.

Dressing: sunflower oil and bouillon sokiem cytrynowym, solą potasową, pieprzem i is końcu dodać jogurt naturalny. uwaga: pomidory meantpietruszką. to be seasoned with lemon juice, potassiP=22,11 F=8,74 C=6,05 zieloną można zastąpić pieczarkami bądź papryką. um salt, pepper and sprinkled with parsley.

B=18,79 T=6,60 W=4,65 E=145kcal

P (protein)=18,79 F (fat)=6,60 C (carbohydrates)=4,65 E (energy)=145kcal

B=22,11 T=8,74 W=6,05

Raw salad on apple and armoracia

Raw salad of carrot amid currants

Surówka z jabłek Surówka z marchwi Horseradish mash 10g (1/2 of spoonful), A piece of carrot 100g, One apple 100g, Currants 25g (two spoonfuls) i chrzanu i porzeczek

Natural yogurt 25g (2 spoonfuls), Green parsley 5g ( 1 spoonful), Lemon slice), Kefir100g 25g (two spoonfuls) chrzan tarty10g 10g(a (1/2 łyżeczki) jedna marchew jedno jabłko 100g porzeczki 25g (2 łyżki) “Ksylitom” Spices 5g (łyżeczka) jogurt naturalny (as 25ga(2sugar łyżki) substitute), potassium salt zielona pietruszka For the beginning we pulp the horseradish and cytryna 10g (plastrek) kefir 25g (2 łyżki) moisten it with lemon We follow it with przyprawy the The vegetables go in the simple composition: carKsylitom (zamiast cukru), sóljuice. potasowa apple, we cube it and grate it into big cut-outs, to rot should be cleaned, peeled and grated into bigblendpoit with armoracia, yogurt and herbs. Marchew ger cut-outs joinedna with rinsed chrzan utarciu skropić sokiem z cytryny. umyć, obrać and i zetrzeć tarce od- currants. Kefir ought to be tangedporzeczki. with seasonings and comumyte jabłko pokroic w kostkę lub zetrzeć na tar- użych otworach, dodać opłukane keP=2 F=0,99 C=16,41 with the rest. ce o duzych otwaorach, połączyćE=72kcal z chrzanem i jo- fir połaczyćbined z przyprawami i wymieszać z pozogurtem. dodać przyprawy. stałymi produktami.

B=2 T=0,99 W=16,41 E=72kcal

P=2,35 F=0,77 C=13,78 E=50kcal

B=2,35 T=0,77 W=13,78 E=50kcal

W USA zoperowano cukrzycę u pierwszego Polaka W USA zoperowano cukrzycę

Niedawno pisaliśmy o rewelacyjnej metodzie chirurgicznego leczenia cukrzycy, stolong ago,pisaliśmy reported the sensationNiedawno o rewelacyjnej metosowanej z Not powodzeniem wwe Cleveland CliIn the USA an operation of diabetes has been carried al method of surgical approach to diabedzie chirurgicznego leczenia cukrzycy, stou pierwszego Polaka nic przez prof. Philipa Schauera i dr. Tomaout on the one and only Polish so far tes, which has already been successfulsowanej z powodzeniem w Cleveland Clisza Rogulę. 1 października operację baypasly employed in Cleveland Clinic byTomaprof. nic przez prof.

Philipa Schauera i dr. su gastrycznego ze wskazań cukrzycowych Philip dr Tomasz Rogula.

FiszaSchauer Rogulę. 1and października operację baypasprzeszedł pierwszy Polak. nally,su gastrycznego the gastricze diabetes transplantawskazań cukrzycowych Zabieg rozpoczął się carried o godzinie Przeprotion przeszedł was out9.Polak. on a single Polish inpierwszy wadzał go dividual dr Tomasz Rogula, a anestezją the1st się of o October year.

Zabiegon rozpoczął godzinie 9.this Przeprokierował inny dr Jacek Cy- a anestezją The polski transplant operation commenced at 9. It wadzał lekarz, go dr Tomasz Rogula, wiński. Asystował przez inny cały czas prof.

Phiwas kierował executed by dr Tomasz Rogula withCyanpolski lekarz, dr Jacek lip Schauer,esthetic dyrektor Bariatric &przez Metabolic support of dr Jacek Cywiński, who wiński.

Asystował cały czas prof.

Phi-is doctor.

All time along, Philip Schauer, dyrektor Bariatric &prof Metabolic Institut. also alipPolish Schauer, the director of Bariatric&Metabolic Institut.

– Zdecydowałem, że pierwszego Polaka poInstitute, assisting them.

– Zdecydowałem, że pierwszego poPolaka operował Polak. Zabieg udał winien operować Polak. was Wszystko miało Polaka Polaka operował Polak. Zabieg udał - My decision was that the first Polish winien operować Polak.

Wszystko miało przebieg. Pacjent był na się znakomicie. W piątek pacjent „podręcznikowy” patient should be operated byPacjent a Polish „podręcznikowy” byłsurna się znakomicie. W piątek stolepacjent dokładnie dwie godziny.

Nieprzebieg. było najgeon.

We did our best to observe any scholarly stole dokładnie dwie godziny.

Nie było najopuścił oddział chirurgiczny i trafił A Polish doctor operated a Polishchirurgiczny diabetic. mniejszych Thei trafiłkomplikacji – powiedział nam opuścił oddział rules.mniejszych The patient spent two–hours on thenam opkomplikacji powiedział wyraźnie zadowolony profesor. na rehabilitację. medical intervention has pleased to delight.

aczynam zaczynam I start odanew nowa od nowa again

erating table. zadowolony There was profesor. not a slightest comwyraźnie na rehabilitację. plication – remarks clearly satisfied professor.

Codzienne aplikowanie insuliLast Friday the patient wassobie released from theinsuliCodzienne aplikowanie sobie lata koszmaru... ny maand już directed z głowy. by –dosurgery to–już a Można rehabilitation centre. by do- dwa ny ma z głowy.

Można 2 years of nightmare ….

Robert W. ma 55 lat i mieszka w Warszawie.

Robert W. ma 55 lat i mieszka w Warszawie. konywaćinsulin takich samych u zabiegów Everyday injecting iszabiegów the samych past now.

– It konywać takich u Prowadził zawsze bardzo aktywny tryb ży- in Warsaw.

Robert W. is 55zawsze years old andaktywny lives Prowadził bardzo tryb żyi równolegle badania i równolegle prowadzić isnas possible at last,nas toprowadzić conduct such treatments inPrzy wzroście His life-style always to be „w active.

At cia.173 Przycm wzroście 173 cm ważył najlepcia.badania ważył tended „w najlepthe height of 173 cm, his body weight, “even szych czasach” nawet 125 kilogramów, ale czasach” nawet 125 kilogramów, ale kliniczne skuteczności – mówi kliniczne ichwith skuteczności – mówi Poland paired clinicalichresearch of itsszych efthrough the pink years”, reached even 125 nadwaga nie przeszkadzała mu. W swoim nadwaga nie przeszkadzała mu.

W swoim przed wylotem Cleveland prof. fectiveness – prof.

Jerzy Karski do ofprof. the Mediprzed wylotem do Cleveland kg, while his overweighing never troubled laptopie miał wgraną opcję BMI (Body Mass laptopie miał wgraną opcję BMI (Body Mass him.Index), In his laptop, he do had installeddo a software wskaźnika używanego kontroKarskiasserts z Uniwersytetu cine Lublin before Index), his Mewskaźnika używanego kontroJerzyUniversity Karski Jerzy zin Uniwersytetu MeBMI li(Body Index)związanej – a kindz of indicanormyMass i patologii masą ciali normy i patologii związanej z masą ciadycznego w Lublinie. flight to Cleveland. dycznego w Lublinie. tor toła.control and pathological sigBMI to standard masa przypadająca na centymetr

dwa lata koszmaru...

fot. archiwum

ła. BMI to masa przypadająca na centymetr nals kwadratowy of body substance.

BMIciała. stands for mass powierzchni kwadratowy powierzchni ciała. 18,5 equal to onewartości square centimeter of total body.

Poniżej mamy niedowagę, poPoniżej wartości 18,5 poBelow themamy value of – 18,5 we undermiędzy 18,5 a niedowagę, 24,9 normę, od are 25,0 do 29,9 między 18,5weight, a 24,9 –in-between normę, 25,0 18,5do30,0 –29,9 24,9 – wePan as– nadwagę, zaśod powyżej – otyłość.

– nadwagę,sume zaś Robert powyżej 30,0 – na otyłość. healthy norm, from Pan 25,0 to 29,9 śledził to bieżąco.

Najwyższy wy-is Robert śledził tonik, na jaki bieżąco.

Najwyższy wyoverweight, when above 30,0 obesity. wyskoczył, to 41,72!

Mr. Mówi Robert was keeping the tracks up-toBożena Norwa-Otto z Instytutu nik, jaki wyskoczył, todr 41,72! date.Kardiologii His ever serious upgrowth was 41,72! w Aninie: Mówi dr Bożena Norwa-Otto z Instytutu Norwa-Otto Car– Pan Bożena Robert jest moim pacjentem of od ponad KardiologiiDoctor w Aninie: diology Institute in Anin explains: 10 lat w związku z nadciśnieniem tętniczym – Pan Robert jest moim pacjentem od ponad Mr. iRobert has been my patient for wieńmore zaburzeniami lipidowymi.

Chorobę 10 lat w związku z nadciśnieniem tętniczym thancową 10 years due to artery szczęśliwie udało hypertension się wykluczyć, and ale i zaburzeniami lipidowymi. Chorobę wieńfat cells’ dysfunction.

We się didcukrzyca luckily oascerdwa lata temu pojawiła barcową szczęśliwie udało się wykluczyć, ale tain absence of coronary when dzo ostrym przebiegu,malcondition, wymagająca podadwa lata temu pojawiła cukrzyca o bar-diabetes in contrast, 2się years ago intense wania 240 jednostek insuliny dziennie. rose Padzo ostryma strike przebiegu, wymagająca podaforced us to zinjections of 240żyincjentand dzielnie walczył ograniczeniami wania 240 sulin jednostek dziennie.

Pa- zewas unitsinsuliny per day.

The zpatient well ciowymi wynikającymi walki schorzecjent dzielnie walczył ograniczeniami brave to cope withograniczał everydayżydiabetes-relatniami iz udanie wagę ciała. Ale ciowymi wynikającymi z walki ze schorzeed limitations and managed reduce his widać było wyraźnie, że przyto jego temperafot. archiwum bodymencie size. However, itciała. was obvious, thatrozhis oczekuje jakiegoś radykalnego niami i udanie ograniczał wagę Ale callsjego for dnia some radical solution. wiązania.

Któregoś zjawił się u mnie z widać byłotemperament wyraźnie, że przy temperamencie oczekuje jakiegoś radykalnego rozwiązania. Któregoś dnia zjawił się u mnie z

One day, he came withartykułem a journal na article is a sur- letematsaying metodythere chirurgicznego gical way out to conquer diabetes in the ClevelandClinic Clinic and czenia cukrzycy w Cleveland [autorstwa asked for my opinion. Then, it was a novelty forred.] me,i but theco o niżej podpisanego – przyp. spytał, reputation of this medical centreByła wastobeyond question tym myślę. dla mnieany nowość, ale renoof fooling the public. I began study the światowego case via science re- mema tegotoczołowego ośrodka ports on the method and introduced Robert withchodzić my finddycznego wykluczała, że może o jakieś ings and my mind on „niepoważne” it, he did not poczynania. hesitate to decide onstudioit.

Zaczęłam Half the September hewać wasdostępne already doniesienia flying straight to Clevenaukowe na temat land. metody, przedstawiłam panu Robertowi swoją - I had to be taking 4 types of blood overpressure medopinię, pozostawiając jemu ostateczną decyzję. icine, without which I Zdecydował reached 240/120.

Two medicaments się niemal natychmiast. for cholesterol and triglyceride compounds, which W połowie września br. values lądowałofjuż w CleveI had in excess up to 20%. land.Not alone this, because there beside, the diabetes daily– combat melekarstw to the last (at Brałem exhausted cztery rodzaje na nadciśthe phase of non-treatment the sugar level was 240/120.

400-450).Dwa nienie, które bez nich osiągało The article about the practice in Cleveland I których rerodzaje na cholesterol i trójglicerydy, ceived as close as wartości salvation.

With no incho dobre of deprzekroczone miałem 20 prolay I made a phone cent. call Kiedy to doctor Rogula and jeszczeTomasz doszło codzienne zmagawe agreed the appointment – Robert recollects. nie się z cukrzycą (w fazieW. nieleczonej na poziomie cukru we krwi: 400-450), miałem dość Whotego cankoszmaru. afford this?

Artykuł o tym, co robią w Cleveland przyjąłem For the query, what theniemal financial costs of treatment was, thetelejak wybawienie.

Szybko zdobyłem Polish patient answers,fon that one who is capable of na do provided doktora Tomasza Roguli i umówiłem running his own business and even able to buy przylot...

– mówi Robert W. private medical service in Poland in the background of zloty-dollar currency dependencies, then such a person will not end up in ruin. Apart that, he was granted a meaningful discount.

The operation involves Na 25 thousand thisfinansowanie covers all the pytanie, jakdollars, wyglądało leczepre-preparations, post-operations, included nia, polski pacjent mówi,training że nie jestfor onofutanie, ture new life-mode. In majority, the American medical insurale dla osób prowadzących własną działalność ance system does not negate validity of costs’ refunds. biznesową, korzystających z prywatnej służby Impressing are the outcomes. surgery expense, zdrowiaThe w Polsce orazoperation przy dzisiejszym kursie in comparison to traditional hospitalization onrujnujące. diazłotówki do dolara, nieexpenses takie znów betes, returns in two years Pozaperiod. tym otrzymał znaczącą zniżkę.

Zabieg kosztuje ok. 25 tys. dolarów, w co wchoProfessor badania Jerzy Karski from Lub- podzą wszystkie przedoperacyjne, lin Medical University, animated operacyjne oraz szkolenie pacjenta do nowego The Editorial Team of „Diabetes with sheer interest in the methżycia po zabiegu.

Większość amerykańskich and Health” offers the contact to dr. od and intending going to CleveRedakcja „Cukrzyca a zdrowie” poubezpieczeń medycznych nie kwestionuje już Tomasz Regula to those, who hapland purports, that financing such daje zainteresowanym kontakt z dr zasadności refundowania kosztów. pen to be interested: email - toman operation would be far modest Tomaszem Regulą: e-mail tomrorogula@yahoo.com, mob. phone - Argumentem są osiągane wyniki. Koszt operain Poland. The crucial leczenia problemcukrzyis gula@yahoo.com oraz tel. kom. do cji w porównaniu z kosztami USA +1(917) 459 7542. Once a accepting the approach mentally USA: +1(917) 459-7542. Raz w roku ka tradycyjnymi metodami zwraca się w ciągu year he visits the Collegium Mediand legally, just as it goes with a dwóch lat. przez miesiąc obecny jest w krakowcum UJ in Cracow and can be relegitimate therapeutic praxis.

Prof.

Jerzy Karski z Lubelskiego Uniwersyteskim Collegium Medicum UJ pod tel: ached at the telephone numbers: - In the Cleveland Clin(012) 6331995 oraz 602 220 888 (012) 6331995 and 602 220 888 tu Medycznego, żywo zainteresowany metoic, they udający do the się research to test dą i niebawem do Cleveland, twieritskoszty very takiego efficiency.

I wish Poland dzi, że zabiegu w Polsce byłyby took an initiative to meet the wefo wiele niższe.

Główny problem widzi zaakforts. We would be able to adapt ceptowaniu chirurgicznego leczenia cukrzycy jako pełnoprawnej metody terapeutycznej.

kogo na to stać?

the to render life easier, są thebadania pro– Wsystem Cleveland Clinic prowadzone fessor expresses. kliniczne nad jej skutecznością. Polska mogłaby się włączyć w ten nurt badań. Można by doI start mysamych life anew again konywać takich zabiegów u nas i równolegle prowadzić badania kliniczne skuteczRobert W. profesor. withstood the operation ności – mówi with flying colors. On Thursday, the next day past the surgery, he greets me with wonderful news that his sugars had dropped to 84 followed by 65. That day around midday, he was fit to W. raise himself and be walking.

Robert zniósł zabieg znakomicie.

W czwarOn he moved thewita surgery tek, Friday, następnego dnia po from operacji, się ze ward of the Cleveland Clinic to rehabilitamną informacjami, że poziom cukru we krwi tion one, where supervised bezpośrednio po being zabiegu spadł mu he do was 84, a about stay tillpóźniej the last theKoło nextpołudnia week. cztery to godziny doof65.

At time hezwas backchodzić. to Poland. Afmathe wstać już łóżkatoifly zacząć ter months he necessarily travelled iback W 3piątek opuścił oddział chirurgiczny przeto the się USA hisrehabilitacyjnej control examinations. niósł do for części Cleveland - Clinic, gdzie We pod remain in regular contact kontrolą lekarzy miał przewith Bożena Norwa-Otto – Potem docbywaćdoctor do końca następnego tygodnia. tor admits.

– She will be leciTomasz do Polski.Rogula Po trzech miesiącach powrót, ma present spotkontrolne. to inspect the stagsię stawićon na the badania es of our wpatient recovering.

I am in – Jesteśmy stałym kontakcie z panią dr Bopeace to say it, since shedrisTomasz an out-standżeną Norwą-Otto – mówi Rogula. – ing specialist with good expertise how Będzie ona na miejscu w Warszawie monitorocomplex the rekonwalescencji illness is, whichnaszego is so called wać przebieg pacjenmetabolic ta. Jestem oaggregate to spokojny,ofbosymptoms, to znakomitaone spethat causes interlacing the complaints cjalistka, dokładnie rozumiejąca komplekso with curingjakim treatments’ all wość the schorzenia, jest tzw. results, zespół metabased onwdisordered lipids,sięsugars and boliczny, którym nakładają na siebie doblood circulation.

I do medyczne, highly apprecilegliwości i konsekwencje wynikaate fact, thatgospodarki she unlike others cukronevjącethe z zaburzonej lipidowej, er Mr. Robert aspełen for the inwejdiscouraged i nadciśnienia.

Jestem także uznania novation character of thebowiem approach. dla jej postawy profesjonalnej, na żadDoctor Rogula adds, that the BMI index of nym etapie konsultowania pana Roberta nie the patient go ondo thezabiegu, operation day proved zniechęcała co jest dość typową 33,75.

With suchnaainnowacje BMI indication formą reagowania medyczne.he would have been warded off such Dr Rogula dodaje, że wskaźnik BMI uobesity polskieoperation in Poland. doesZ go pacjentahere wynosił w dniu Diabetes operacji 33,75. not count in. In the detakim wynikiem w USA PolsceBMI nie below mógłby35zostać notes just and only diabetes indications. zoperowany na otyłość.

Cukrzyca w ogóle nie - wchodzi Iwstart a new - Robert tells35 rachubę.

Wlife…

USA BMI poniżej us for good-bye. oznacza już tylko wskazania cukrzycowe.

In the clinicżyćthere, other– mówi patients – Zaczynam na nowo... namare pan awaiting diabetes operations. So far, Robert natheir pożegnanie. our Ministry of Health silencesprzedoperain their W klinice czekają już na badania tact the innovation of the method. cyjne kolejni polscy kandydaci do zoperowania cukrzycy. Nasz resort zdrowia na temat rewelaWaldemar Piasecki cyjnej metody – póki co – dyskretnie milczy.

Cleveland Waldemar Piasecki, Cleveland

zaczynam żyć na nowo...

w Polsce doustne leki przeciw- pieczniejszym lekiem pod tym stwie leków przeciwcukrzycosą bezpieczne, a na- względem była fenformina. w wych zorganizował urząd cukrzycowe Rejewet jeśli występują objawy nie- przypadku metforminy toczy się stracji Produktów Leczniczych. pożądane, to nie zagrażają one dyskusja, czy te przeciwwskazaLuiza Jakubiak pacjentom w krótszym, w nia pacity nie są –trochę na wyrost. /Rynek Zdrowia Not ani strange enough,ani many prof. Franek singles sze do zniesienia przez lekarza przede wszystkim na tendencje doctors accept the side-efout, pointing tendencies of dłuższym czasie. wacidification przypadku drugiej grupy niż przez pacjenta. organizmu. fects not as an immoral do zakwaszania mainly. choice, the fact dostępne the Inzdaniem, his opinion, more dandyskutując ofor cukrzycy czydrugs za- jego najczęściej stosowanych leków zdaniem profesora, dużo far niebezrelieve torments of patients, gerous was fenformin drugs. w Polsce doustne leki przeciwlekiem pod tym burzeniach gospodarki węglo-to pieczniejszym przeciwcukrzycowych – pochodnot doctors.

According In the case of metformin, doccukrzycowe są bezpieczne, a nawzględem była fenformina. w the professor, oral antidiators debate on its assumed wodanowej, mówimy o problenych sulfonylomocznika, szczewet występują objawy nie-in przypadku metforminy toczy się beticjeślimedicines available negatives, whether they are mie, który w Polsce ok.in dyskusja, gólnie gliklazydu glimepirydu – Poland are even exaggerated or inot. pożądane, to harmless, nie dotyczy zagrażają one czy te przeciwwskazapresence of some unpleasant In the second group drugs pacjentom ani w krótszym, ani w nia nie są trochę na wyrost. of 2 mln osób. niepożądane signs, the medicaments are objawy prescribed to diabeticspojawiają – ones dłuższym czasie. drugiej grupy risk-free in long- and short- w that are derivatives of sulfonajczęściej stosowane w chosię przypadku w formie hipoglikemii, zabudyskutując o cukrzycy czy za- najczęściej stosowanych run. nylurea, which isleków gliclazide rzeń Our interview in here, andżołądkowo-jelitowych, glimepiride - the unde-reburzeniach gospodarki węglo-on przeciwcukrzycowych – pochodproblems mówimy of diabetes and nych sirable symptoms are hypowodanowej, o problesulfonylomocznika, szczeakcji skórnych, zaburzeń hemathose, who struggle carboglycaemia, gastroenteritis, mie, który wsystem Polsce dotyczy ok. gólnie gliklazydu i glimepirydu – aktywtologicznych i wzrostu hydrates’ disorders, skin reaction, haematologi2stands mln osób. pojawiają for 2 million people in objawy calniepożądane disorders and upgrowths ności enzymów wątrobowych.

Poland. liver enzymes’ activity. najczęściej stosowane w cho- się w of formie hipoglikemii, zabuProf.

Franek convinces, Franek przypomina, rzeńProf. żołądkowo-jelitowych, re- that że thanks to the medicaments, akcji skórnych, hemadzięki tymzaburzeń lekom mają patients stand pacjenci a potential tologicznych i their wzrostu aktywto save lives, they are szansę natoprzeżycie, unikają pothemselves nościlikely enzymów prevent wątrobowych. from diabetes intricacies, wikłań cukrzycy, poprawia się Prof.

Franek przypomina, że their quality of everyday life dzięki tym lekom pacjenci mają teżimproves. jakość życia z chorobą. szansę na przeżycie, unikają po- pharThe conference the konferencję o onbezpieczeńmaceutical safety has wikłań cukrzycy, poprawia się been mo że leki insulinowe i robie grupy leków to metformi- teżstwie leków przeciwcukrzycoorganised by the Bureau of jakość życia z chorobą.

Medicinal Products Registry. wcukrzycowe powodują na i pochodne sulfonylomocz- wych zorganizował urząd Rejekonferencję o bezpieczeńAntidiabetic medicaments – Mimo że leki insulinowe i przeciwcukrzycouboczne, to i tak stano- nika. Metformina Luiza Jakubiak robie grupy leków metformi- stwie stracjileków Produktów Leczniczych. jesttodostępna przeciwcukrzycowe powodują used in Poland are safe Health Marketplace wych zorganizował urząd Rejena i pochodne sulfonylomoczniejsze zło – uważa prof.

Luiza objawy uboczne, to i tak stanona rynku 30 lat. jejjestprofil ob- stracji Produktów Leczniczych. Jakubiak nika.od Metformina dostępna d Franek,wią z kliniki mniejszechorób zło – uważa prof. na Luiza/Rynek JakubiakZdrowia toprofil przede rynkufrequently od 30 lat. jej ob- Notwithstanding jawów that niepożądanych Most employed edward Franek, kliniki /Rynek Zdrowia ętrznych, endokrynologii i chorób insulin and zanti-diabetes medications isprzewodu metformin jawów niepożądanych to przede wszystkim schorzenia wewnętrznych, endokrynologii i wszystkim drugs engender side-effects, and derivatives of sulfonylschorzenia przewodu ologii cSk MSwia w warwe mind thecSk firstMSwia ones w as the ures. Metformin has been onpokarmowego: biegunka, nuddiabetologii warpokarmowego: biegunka, nud-Its lesser of two evils – prof.

Edmarket for 30 years now.

Przypomina, że do 1922 szawie. Przypomina, że doności, 1922 osłabienie. ności, osłabienie. ward Franek states, repreprofile of objectionable signs roku, kiedy po raz pierwszy po- are edy posenting raz pierwszy poInternal Diseases, spojrzymy przeciw– kiedy– kiedy spojrzymy nanaprzeciwdano pacjentowi insulinę, wszy- wskazania Diabetology and Endocrinolgenerallydodisorders acjentowi insulinę, wszystosowania of tegoaliwskazania do stosowania tego ogy Clinic of CSK MSWiA in mentary canal: diarrhoea, scy chorzy z cukrzycą typu 1 leku, to pojawia się kwasica, nieorzy zWarsaw. cukrzycąciągu typu 1 leku, recollects, that nausea, attenuation. umierali wHe kilku tygodni. się kwasica, nie-to nerek, podawanie up to 1922 – the moment in- towydolność - pojawia If we pay attention li w ciągu kilku tygodni. dlatego wielu lekarzy akcepsulin was introduced, all di- środków the negative aspects of the kontrastowych, niewywydolność nerek, podawanie tuje objawy uboczne przyjmoabetes type 1patients had drug, we talk of acidosis, go wielu lekarzy akcep- środków dolność wątroby – wymienia kontrastowych, been a couple kidneys failures, niewycontrast waniadying leków within jako mniejsze zło, prof.

Franek, zwracając uwagę bjawy uboczne przyjmo- dolnośćdrugs ofaweeks. necessities, liver incawątroby – wymienia cierpienie chorego jest łatwiejleków jako mniejsze zło, prof. Franek, zwracając uwagę

enie chorego jest łatwiej-

Mniejsze zło The lesser Mniejsze zło

przeciwcukrzycowe wane w Polsce są bezpieczne Leki przeciwcukrzycowe

of two evils stosowane w Polsce są bezpieczne

Pionierskie ransplantacje

– Podawanie insuliny to nie leczenie, ale zapobieganie rozwojowi choroby – plantacyjnej Warszawskiego ceased donor.

It was Unian unPrzeszczep – szansą dla cukrzykówpodkreśla prof.

Fiedor. wersytetu Medycznego podkreśla, Graft – an alternative for diabetics precedented intervention przeszczepienie in Poland.

– wysp I am trzustkopleased as Wżekrajach zachodnich wychfor to the najlepszy sposób leczenia actual effects – IwoDobra wiadomość dla chorych na cukrzycę. –wyspy trzustkowe cukrzycy. na says. Three weeks after she needed just half as much się chorym już Po raz pierwszy w Polsce przeszczepiono przeszczepia insulin. Grafted – Podawanie insulinycells, to nieso as fully reod leczenie, 20 to latoperate i efekty są normal, bardzo ale zapobieganie quire three months to enwyspy trzustkowe produkujące insulinę. dobre. rozwojowi –if they proable us choroby to assess, Niestety, u nas duce enough of podkreśla prof. Fiedor.insulin. If Niestety, lecznica nie ma już pieniędzy usunięte not,trzustki there is „wyrzuca a potentiality – Wofkrajach zachodnich regraft.

Prof.

Piotr Fiedor Dobra wiadomość dla chorych na cukrzycę. się do kosza”, marnując wyspy trzustkowe Good news for na diabetes patients.

An unexampled, of General and Transplants’ kolejne transplantacje. atsię the Medicine cenneSurgery komórki, które można chorym jużUniPo raz pierwszy w Polsce przeszczepiono first time occasion of transplant operationprzeszczepia versity in Warsaw convinces, od 20 latw i efekty są bardzo odzyskać laboratorium i that grafting islets of Langwyspy trzustkowe produkujące insulinę.

Przeszczepione komórki w pełni rzydziestodziewięcioletnia Niestety, nas of insulin breeder - Islets Langerhans - that wszczepić hasdobre. erhans is bestuof all approach chorym.

Iwona Błaszczyk zachorowa- powinny pracować po trzech miees to diabetes. usunięte trzustki „wyrzuca Niestety, lecznica nie ma już pieniędzy been conducted in Poland.

Regret siącach – wtedy okaże się, czy pro-to say, ła na cukrzycę typu pierwSamo przeszczepienie komórek

Pionierskie Pioneer transplantacje transplantations

się do kosza”, marnując - Serving insulin isgodzinot dużo insu- trzustkowych , gdy miała 15 lat. Przez ćwierć dukują wystarczająco trwa które zaledwie na kolejne transplantacje. cenne komórki, można the hospital stands no financial means to continue it. curing, but preventing u kilka razy dziennie wstrzy- liny. Jeśli nie, będzie można je do- nę, natomiast ich odzyskanie zajmuodzyskać laboratorium– iprof. from w progressing Przeszczepione komórki w pełni Piotr Fiedor z Ina sobie insulinę. W rzydziestodziewięcioletnia jej trzust- szczepić. Prof. je kilka godzin.

W Polsce tylko warwszczepić Fiodorchorym. points. powinny pracować po trzech mieIwona Błaszczyk zachorowa0–years Iwona er transplantation.

This time, in Warszczone zostały komórki wysp stytutu Chirurgii Ogólnej i Trans- szawski ośrodek przy Lindleya ma - przeszczepienie In the West,komórek islets of siącach – wtedy they okaże grafted się, czy proławas na cukrzycę typu pierwSamo saw’s hospital of Lindley, Isukujące tenBłaszczyk hormon.

Gdy diagpodukują cells wystarczająco dużoa insuszego, gdy miała 15 lat. Przez trwa zaledwie godzi-has Langerhans grafting nosed diabetes type lets ćwierć Langerhans’ to her from de- trzustkowych cukru niebezpiecznie sięfifteen. podkilka razy dziennie wstrzy- liny. Jeśli nie, będzie można je do- nę, natomiast ich odzyskanie zajmuI when wieku she was sobieofinsulinę. this kiwała quarter cenkobietaForczuje się fatalnie.

– W jej trzust- szczepić. Prof. Piotr Fiedor z In- je kilka godzin. W Polsce tylko warce zniszczone zostały tury she injected insulin zę wtedy nieprzytomna. Kil- komórki wysp stytutu Chirurgii Ogólnej i Trans- szawski ośrodek przy Lindleya ma produkujące tenhas hormon. Gdy poherself. Her pancreas zy wpadłam śpiączkę straziom cukruiniebezpiecznie się podturnedw impaired, nameprzytomność –nosi, opisuje. kobieta czuje się fatalnie. – ly the islets of LangerChodzę wtedy nieprzytomna.

Kilthat generates the powoduhans, powikłań cukrzycoka The razy wpadłam w śpiączkę i strahormone. moments Iwonie przestały działać nerciłam przytomność her sugar levels inflate– opisuje. usiała się Rokwoman temu powikłań cukrzycotodializować. peaks,Z powodu the wych Iwonieawful. przestały działać nerzczepiono nerkę. feelsjejmaliciously ki. Musiała dializować.

Rok temu – Then she walkssięsenseunastego czerwca przeszła koprzeszczepiono nerkę. less. A few times I felljejin transplantację.

Tym razemczerwca w przeszła kocoma andDwunastego lost consciouszawskimness szpitalu przy Lindleya lejną transplantację. Tym razem w – she depicts. warszawskim szpitalu przy Lindleya One jej of komórki Iwona’s diabetes zczepiono wysp przeszczepiono jej komórki wysp direct complications rentkowych pobrane od zmarłetrzustkowych pobrane od zmarłedered her kidneys’ funcwcy. Totions pierwszy typu za- tego typu zago tego dawcy.

Toconsepierwszy lifeless.

In w Polsce.quence, – Cieszę bo bieg w Polsce.

– Cieszę się, bo widać it się, led towidać series efekty – opowiada of dialysis.

Just one y – opowiada Iwona. – Trzyyear ty-Iwona. – Trzy tygodnie po operacji ago, she managed an ie po operacji potrzebuję jużimo potrzebuję już o połowę mniej insuliny. plantation of her reins. wę mniejOn insuliny. the 12th of June

3 T

she underwent anoth-

Przeszczepianie ing the cells the same pabeen in practice for 20 Warszawska zgodę na wykonywanie tej proceduklinikainto kwalifikuwe arewysp then at the position to ry.

– Po wycięciu trzustki u zmarłejareje pacjentów całej Polski do prze- trzustkowych grant funds for surgeries – the tient’sz liver.

Autotransplantayears and the outcomes wskazane jest: osoby narząd przenoszony jest do szczepu wysp trzustkowych.

Chospokesman of the Health Minvery good indeed. Unfor- tions are very rewarding. *dlaHis chorych z chwiejną laboratorium, gdzie za pomocą spe- rzy przyjmowani są we wtorki. Muistry Jakub Gołąb assures.

Havtunately, in here, removed pancreas is in good shape, mają cjalnych enzymów uzyskujemy wy- szą się wcześniej zarejestrować. Do cukrzycą, którzy ing the laboratory upgrading well enough to be able gain pancreas tomirub-transplantacji spy trzustkowe.organs Liczymy go je pod przygotowanych jest tohipoglikemię, finished, is the moment we are czyli gdy much more islets.

– Over 70 bish bins, wasting precious kroskopem, bo na jeden kilogram już kolejnych pięciu chorych, a naready to bank mają za mało glukozy the diseased dopercent own cells’ recipicells, whereas they ciała pacjenta potrzebnych jest might od 5 stępnych 25 jestof kwalifikowanych nors’ islets of Langerhans cells. tracą do takich komórek.

Niestety, mu- w organizmie, We can refrigerate deep the isoents are freeklinika of diabetes afbe10 tys. regained in a laborato-do zabiegu.

Prof.

Fiedor wszczepianie wysp siała wstrzymać wykonywanie zalated cells and store them for przytomność, wpadają ry for the transplantations. terwards – prof. Fiedor insists. trzustkowych porównuje do trans- biegów, bo nie ma pieniędzy. Jeden months in liquid nitrogen and w śpiączkę, która jest fuzji krwi. – Przez układ żylny po- zabieg z izolowaniem komórek od The clinic in Warsaw assign palater use it for transplantations niebezpieczna dlaFiedor życia;adds. dajemy choremu komórki trzustki ok. 120 The very pancreas cells’ graft-zmarłego tientsdawcy fromkosztuje all over Poland for – prof. wing zawiesinie.

To żółtawylasts płyn,merely któ- tys. zł. performance these kind of pancreas transplan*dla pacjentów chorych ryanjest przetaczany jak kroplówka. tańszy hour, while recovering them Autoprzeszczep tations. Thejest sick and oillpoare attendIslets Langerhans graftna cukrzycę typu of 1, którzy Komórki później osadzająIn się w wą- łowę,ed boon chory nie musiThey przyjmoa couple of hours.

Poland, Tuesdays. have to reging is well-advised to: już are mieli wykonany jakiś trobie, gdzie zaczynają wytwarzać zapobiegających the exclusive right to carry outwać drogich ister inleków advance tough. There *i those diabetes who havinsulinę prof. Fiedor. przeszczepu.

Warszawsuch a– dodaje processing is assignedodrzuceniu 5 patients who stand prepared alprzeszczep przyjmują ing hypoglycaemia imbaltransonly to the hospital of Lind-ska lecznica ready dwie and pionierskie 25 ones qualified and leki immunospresyjne anced – suffering shortages sfinansowała ze środków ley in Warsaw. awaiting.

To disappointment, the Zespół lekarzy z – The pancreas,plantacje one odporność Nauki i Szkolnictwa of glucose – happen to lose that had been moved out fromMinisterstwa clinic have had to withdraw(osłabiają from warszawskiej kliniki już po – Bylibyśmy w stanie a dead body is carried forwardWyższego. the practice for dearth of money. organizmu,their a są podawane consciousness and fall jeszraz przeprowadził to adrugi laboratory, where thanks todo końca One roku cellprzeprowadzić isolation surgery from pointransplantacji, life-dangerous coma; chorym takichdonors zabiegów costs – podkreśla special enzymes we extract is-cze 10dead around 120 transplantację wysp * the patients of diabetes Andrzej Chmura, lets of Langerhans. We countprof. thousand zlotys. kierownik żeby organizm nie odrzucił trzustkowych.

9 type I that had underwent them under microscope, for thekliniki. Przeszczepy finansuje Mi- przeszczepionego obcego a transplantation before maja wykonali tzw. to matchnisterstwo reason it is necessary Auto Zdrowia. transplantation is half narządu); much W Narodowym Programie Rozand take immunosuppres5-10 thousand of the cells to 1 cheaper, for the fact that the paautoprzeszczep, czyli w osób zakwalifikowanych Medycyny kilogram of patient’s weight. wojutient does Transplantacyjnej not have to take *dla medisant medicine (ones that czasie jednej operacji się ograft przeszczepiaProf. Fiedor compares islets of„Polgraft” cine mówi against rejecting. doThe usunięcia trzustki immunology, z weaken but trzustkowych jako sku- the two choremu wycięli trzustkę, Langerhans grafting to bloodniu komórek Warsaw clinic financed powodu jej przewlekłego commanded to post-transmetodzie leczenia transfusion.z niej –Wekomórki provide pa-tecznej operations owingcukrzycy. to the Science wyizolowali plantation patients to prezapalenia, które nie są chore znajdzie na to Ministry pieniądze? resourctients with the islets in slime viaCzy resort and Scholarship produkujące insulinę i vent them from rejections od capable veins system. It is yellow fluid– Szpital es. –przy WeLindleya wouldotrzymał have been na cukrzycę (przeszczepiając na modernizację i wywszczepili je w wątrobę of foreigner organs); that is infused into body, likenas środki to accomplish 10 more of such triwyspy trzustkowe posażenie pracowni hodowli wysp intravenous drip does.

The cells als – prof.

Andrzej Chmura stress*sięthese non – diabetes intego samego chorego. Przy zapobiega powstaniu u i dopiero po settle in liver, where they starttrzustkowych es, the director ofprzeprothe clinic.

The dividuals who has been esautoprzeszczepach uzyskuje tych będziemyby moto manufacture insulin – prof.wadzeniu grafts areprac, sponsored the Minisnich cukrzycy). timated forward pancreas gli przyznać im pieniądze na leczesię bardzo dobre wyniki.

Fiedor explains. try of Health. ectomy, due to its chronnie – mówi rzecznik Ministerstwa Jeśli trzustka chorego jest ic inflammations ( graftGazeta Wyborcza Jakub Gołąb. PoinmoderThose involved “Polgraft” – źródło: Warsaw clinic panel ofZdrowia wThe niezłym stanie, można Pochrzęst Agnieszka nizacji laboratorium będzie możnaof Transing the islets is the way of the National Program doctors have executed thetu bankować, czyli przechowywać Filip Klimaszewski z niej uzyskać wiele wysp plantation Medicine Development Foto: averting diabetes). second islets of Langerhanswysepki / Agencja Gazeta trzustkowe odof Lang– state clear,pozyskane that islets trzustkowych.

– Ponad 70 transplantation. On thezmarłych dawców.

– Odizolowane erhans transplants are very poSource: Gazeta Wyborcza procent swoichfulfilledkomórki 9th ofbiorców May, they głębokoofzamrozić tent można treatments diabetes. Will (Elactoral Gazette) przechowywać ciekomórek nie ma“auto” później trans-i miesiącami a so called the ministry find thewfunds?

– The Pochrzęst Agnieszka azocie, a hospital później doszczepić have received plantation – one that cukrzycy – podkreśla prof.com-kłymLindley Photo: Philip Klimaszewski/Gazette Agency choremu – dodaje prof. Fiedor. special means for modernization

bines lanceting the pancreFiedor. as out, isolating insulin output cells from it and graft-

20

and equipage of islets L breeding laboratory and provided that they have completed the errands,

Insuline -needful brain

Insulina

potrzebna mózgowi Anyone who faced any diabetes individual,

knows how important a hormone insulin is. In principle, it helps accumulating and Każdy, kto cells zetknąłwith się z cukrzycą wie, jak ważnym storing sugars andjestfats, namely energy subhormonem insulina.

Przede wszystkim pomastance. In case an organism produces little czyof ga komórkom magazynować cukrytoo i tłuszcze, insulin (diabetes type I) or actsKiedy wrong responsli materiały energetyczne. organizm produes to it (diabetes type then typu there metabolic kuje jej zbyt małoII), (cukrzyca 1) albo niewłaścidysfunctions appear, ones that are typu detrimental wie na nią odpowiada (cukrzyca 2), pojawiato heart, blood vessels and peripheral nerves. ją się zaburzenia metaboliczne szkodliwe dla serca, However, naczyń the science newi nerwów findings shed the krwionośnych obwodowych. light on the fact, that brain also needs insulin.

fot. archiwum

Brain economy disorders, those due to the hormone, mayAle play role doniesień to rise neurons degeneraz nowych uczonych wynika, że incy afflictions, as Alzheimer’s disease, Parsulinasuch jest potrzebna również mózgowi. kinson or chorea (Huntington Not long Zaburzenia gospodarkidisease). tym hormonem mogą ago it was odgrywać discovered, the gene bound up to rolę wthat schorzeniach neurodegeneracyjbe workingnych, on takich insulin located within the area jakischoroba Alzheimera, parkinsoof the genome, which is related susceptibility nizm czy pląsawica (chorobatoHuntingtona).

Nieto Parkinson progressing.

Aforetime, it was thought, that insulin dawno na przykład odkryto, że gen związany z ob- is generated in wthe pancreas, in adróbką insulinyentirely jest położony rejonie genomu podition it does not influence central wiązanego z podatnością na rozwójthe choroby Par- nervous system. While, all of a sudden, in the kinsona. eighties of last century, was proved that Niegdyś uważano, że insulinaitjest produkowana insulin brain structures thanks wyłącznie belongs w trzustce,to a na ośrodkowy układ nerto itsnie brain receptor.

It turned out, that inwowy działa.

I nagle w latach osiemdziesiątych sulin notwieku onlyodkryto penetrates theinsuliny barrieri bloodubiegłego obecność jej brain, also Okazało is manufactured the orreceptorabut w mózgu. się, że nie tylkoinprzegan, yetprzez in small nika ona barieręportions. krew-mózg, lecz także jest Soon after, they established insulin w tym narządzie wytwarzana, choć wthat małych iloś- affects ciach. studying and memory. Injected or applied viapotem noseustalono, immediately Wkrótce że insulinaimproves ma wpływ remembering.

Learning uplift the na uczenie się i pamięć.

Podanaactivities ludziom w zastrzyinsulin levels natychmiast – rats exercising skills of ku lub donosowo, zwiększa zdolność space memoryUczenie are featured with higher zapamiętywania. się zaś podnosi jej po- insulin concentration inćwiczenia their brains, than the ziom: szczury wykonujące na pamięć non–active animals. przestrzenną mają w mózgu wyższe stężenie tego The results prompted the neuropatholhormonu niż osobniki nieaktywne. ogist Suzanne la MonteSuzanne and adeprivate Wyniki te skłoniłyde neuropatologa la owned University unit, who operMonte i jejBrown zespół z Brown University, prywatnego ate in Providence Rhode Island state in uniwersytetu w Stanachof Zjednoczonych, działająthe USA, to explore there is adorelationcego w Providence, w stanie if Rhode Island, zbaship brain pomiędzy insulin and Alzheimdania, between czy istnieje związek insuliną wyer’ disease responsible for gradual loss of stępującą w mózgu a chorobą Alzheimera, w któmemory.

The scholars compared the horrej m.in. dochodzi do stopniowej utraty pamięci. mone levels and the receptors’ Naukowcy porównali poziom hormonu number i recep- in brain tissue samples gathered post-mortorów insulinowych w próbkach tkanki mózgotem from patients, who suffered wej pobranych pośmiertnie od osób chorychAlzheimna to er and those, who did not.schorzeń The instances schorzenie oraz od niemających mózgu. of the latter manifested more insulin W przypadku tych drugichfourfold średni poziom insuliin the brain fields, that answer for learning ny w obszarach mózgu odpowiedzialnych za uczeand andczterokrotnie tenfold more insulin nie sięmemorizing i pamięć był nawet wyższy i receptors former. występowałothan w nichthe nawet dziesięciokrotnie wię- This isinsuliny an explanation why we might cej receptorów niż u pierwszych. have sameżeproblems diabetestakie do, ex– To the wyjaśnia, można miećasdokładnie cept restricted to brain only -tylko Suzanne problemy, jak w zwykłej cukrzycy, ograni-de la Monte purports, qualifying Alzheimer czone do mózgu – twierdzi Suzanne de la Monte, as “diabetes type 3”.jako Because insulin określając Alzheimera „cukrzycę typu 3”.levels Po- in brain reinforced of the whole nieważ are na poziom insulinyby w levels mózgu oddziałuje, body constitution, allkrew-mózg, throughjejblood-brain za pośrednictwem bariery stężenie barrier, diabetes subjected ogólnoustrojowe, chorzysufferers na cukrzycęare są bardziej to Alzheimer twice as much more narażeni na Alzheimera – prawie dwukrotnie bar-than healthy people. a simple it dziej niż ludzie zdrowi.InMają też więcejconclusion, problemów means more difficulties with learning and z pamięcią i uczeniem się. mind capabilities.

Suzanne de la Monte i inni naukowcy, na przySuzanne de la Monte and Torres otherAlemán scientists, kład neuroendokrynolog Ignacio for example neuroendokcrinologist z Cajal Institute the w Madrycie, znaleźli również po- Ignacio Aleman from the Cajal wiązanieTorres Alzheimera z niskim mózgowym pozio-Institute in Madrid, alsoczynnika revealed a connection mem insulinopodobnego wzrostu i jego between low brain level receptora – Alzheimer białek budowąand przypominających in- of 2

suliny IGF1 w chorobach neurodegeneracyjnych. sulinę i jej receptor. „Zasugerowaliśmy, insulin-like growth factors and its receptor –że choroWhile we ido not know the details, there are a Trwają poszukiwania terapii przywracającej norAlzheimera wynikaand z głębokiego niedoboru proteins that ba resemble insulin its recepfew scientists, who voice their doubts on immalne of działanie insuliny, nadziei,towards że pozwolineuto IGF1(czynnik w mózgu” – mówi Torres tor. “We suggested thatwzrostu) Alzheimer disease portance insulin andwIGF1 opóźnić lub wyhamować, nawet zatrzymać Alemán. deficit of IGF1 (growth stems from serious rodegenerative diseases.a może Continuing to find czyli prostu powolne otępieNiektóre nowe badania reports. wiążą również insulifactor) in brain” – Torres Aleman and neurodegenerację, meet a therapy topobalance insulin to its nie i zanik możliwości radzenia sonę i IGF1 zresearch chorobami outcomes Parkinsona i Huntingtona.

Some of the newest link normal, is our hope itsamodzielnego will allow to postpone bie zor problemami codzienności.

Wśród with cierpiących na tę drugą insulin and IGH1 Parkinson andchorobę, Hun- cukrzyor curb even bring to a stop the neurodegWykazano na przykład,stupor, że związki wzmacniaca występuje siedmiokrotnie częściej niż w zwytington diseases.

Among those, who experadation of progressive or simply will i innych na life. ina spośród chorych na parkinsonizm rience pains kłej of populacji, Huntington, there are sevhelp jące the odpowiedź disabledmózgu to cope withnarządów everyday sulinę proved, opóźniają zanik poznawczychwhich we najmniej połowa ma in zaburzenia metabolizmu en times moreco of diabetes, and Parkinson It was thatfunkcji substances, wczesnych etapachand choroby Alzheimera. glukozy. groups, in turn, half of them undergo glucose strengthen brain’s other organs’Naukowresponsuważają,they że znaleźli kierunek, w któdisturbances. Najważniejszym pytaniem pozostaje, w jaki spoes tocyinsulin, deferwreszcie declines of cognitive rym należy podążać, prowadząc badania nad Scienznasób niedobórremains insuliny i IGF1 może szkodzić The crucial question to correct in mózfunctions at early stages of Alzheimer. czeniem i they źródłami insuliny nie tylko w walce gowi. To podstawowa której can poświęcamy what ways scarcities of insulinsprawa, and IGF1 tists assume have appointed the rightzdicukrzycą, także chorobami się w najwięcej wysiłku i czasu mówi de la Monte. rection damage brain.

It is essential, so –we concento testaleinsulin not onlylęgnącymi in the domain mózgu, które człowieka Niektórzy że insulina trate on it global – de labadacze Montesądzą, informs us. związana of diabetes, butstopniowo within niszczą wholewięzi brain system, światem zewnętrznym wewnętrznym, impacts pogrąjesthere z produkcją złogów białkowych w aszeto One researcher or there expect, that obecnych inso combat insulin idestructive żając go w mrokach and nieświadomości wegetacji. and pacjentówto cierpiących Alzheimera sulin has its mózgach contributions proteinnalodgoni human internal externali worlds Opr. Janusz parkinsonizm. ments laboring, that characterizes brains of bonds, destructive impacts thatNiczyporowicz land people jak dotąd nie znamy szczegółów, tylko Alzheimer andChociaż Parkinson patients. in their daily darkness and existential ruin. nieliczni specjaliści powątpiewają w znaczenie in-

Janusz Niczyporowicz

Tłuste jedzenie osłabiać pamięć Fat food might może weaken memory An unhealthy meal may impair Niezdrowy posiłek może pogarszać memory of elderly diabetes type 2 u starszychResearch” osób z cukrzycą –pamięć the “Nutrition magatypu informs.

2 – informuje pismo „Nutrition zine Research”.

Jak wykazali naukowcy z University What scientists of the Toronto Uniof Toronto, chorzy cukrzycę typu versity proved is anafact, that those 2, którzy type spożywają diabetes 2, whowysokotłuszhappen to czowe posiłki nich mieć eat a fat rich mogą dish tuż maypoexperience problemy zproblems pamięcią. straight Cukrzycaafterwiąmemory że się z Diabetes przewlekłym stresem oksywards. disease is strictly dacyjnym – czyliof występowaniem bound to stress oxidising, that dużych ilości szkodliwych, wolnych is the presence of harmful radirodników w organizmie.

Po niezdrocals, which plague whole organwym After posiłku ich apoziom jeszczeeatsię ism. such not healthy podnosi, – międzygrow innymi – zabuing, theirconumbers still highrzaand zachodzące mózgu procesy paer amongwother dysfunctions mięciowe. they may cause, they perturb reNiekorzystnym skutkom tłustych membering processes. posiłków mogą zapobiegać przeciwutleniacze, na przykład witaminy Ci Detrimental effects of any fatE, jednak najlepszą obroną przed taty stomach treating can be wardkimioff problemami zdrowa, bogata ed thanks tojestantioxidants in turn, for instance vitamins C and 22

E, however the paramount of all is again diet, affluent in vegetables wand warzywa i owocewith dieta,physical regularna Artykuł pochodzi serwisu Moja Cukfruit, paired exercises and social zlife engagement aktywność i zaangażowanie i jest dostępny pod adresem: altogetherfizyczna – the authors of the studyrzyca accent. w życie społeczne – zaznaczają auto- Thehttp://www.cukrzyca.akcjasos.pl article original comes from “My Diabetes” rzy badań.

And can be found at the website: http:www.cukrzyca.akcjasos.pl

Dostępny także Polsce Lantusjest obecniejedynym jedynym Dostępny także w w Polsce Lantus obecnie Lantus, available also in Poland, isjest now the exclusive analogiem podawanym wyłącznie raz nadobę dobęi i analogiem podawanym wyłącznie raz na functional analog meant to be served absolutely zapewniającym podstawowego dobowego zapewniającym odtwarzanie podstawowego once a naturalodtwarzanie day and assured to performdobowego basic rytmu wydzielania insuliny rytmu wydzielania insuliny rhythm of insulin release.

Od tamtego czasu nastąpił Oddying, tamtego czasu nastąpił istot-istotson whom doctors applied inny postęp, a osoby chore mogą ny postęp, osoby chore mogą czućczuć sulin and hea survived more 13 years, to bezpieczne.

Tym bardziej, że jak sięsię bezpieczne. bardziej, że jak pass away but ofTym pneumonia. dodaje prof.

Jacek Sieradzki: – Dziedodaje prof.

Jacek Sieradzki: –advanceDzieSince then, relevant ongoing je się bardzo dużo w zakresie tworzeje się bardzo dużo w zakresie tworzement aids diabetes feel safe.

All the niania nowych analogów insuliny, czy- czynowych analogów insuliny, more, as prof.

Jacek Sieradzki adds li preparatów naśladujących działali preparatów naśladujących działathere are lots of investments to genernienie trzustki.

Trzustka bowiem podaate newest insulin functional analogs, trzustki.

Trzustka bowiem podaje insulinę w zasadzie prosto do wąwhich is chemical preparations je insulinę w zasadzie prosto dothat wątroby, a insulina podawana sztuczcopy functioning of pancreas.

Pancreas troby, a insulina podawana sztucznieniewstrzykiwana jestforward podskórnie. serves insulin straight to liver, wstrzykiwana jest podskórnie.

Poszukiwania analogów zmierzają why-w whereas artificial insulin is injected Poszukiwania analogów zmierzają kierunku odtworzenia rytmu działapodermic.

Analog researches aim at rekierunku odtworzenia rytmu działania insuliny ludzkiej. gaining the rhythm of real human insunia insuliny ludzkiej. już trzy takie analogi szybko lin.I mamy I mamy już trzy takie analogi szybko działające, czyli bardzo szybko obniAt the moment, we provide three such działające, bardzo szybko obni- Prognoses of WHO and American ones expect, żające poziom czyli cukru.

Ostatnio znaczfast-operating analogs, namely ones – Prognozy WHO i amerykańskie przewidują, że w 2025 r. żające poziom cukru.

Ostatnio znacznymquickly osiągnięciem jest levels. stworzenie lower sugar Recent– Prognozy WHOthere i amerykańskie że w 2025 r.that that in 2005 will be 300 przewidują, million diabetes nym osiągnięciem jest stworzenie na świecie ma być 300 mln chorych na cukrzycę, a do analogu tzw. bezszczytowego. ly, a distinctive step has beenDaje made, na świecie ma mlnand chorych cukrzycę, analogu tzw. bezszczytowego.

Daje stricken inbyć the 300 world, up tona 2030 even a do toonbe zabezpieczenie całodobowego, staexact inventing an analog called 2030 r. – już 380 mln – mówi prof. Jacek Sieradzki, prezes on zabezpieczenie całodobowego, stałego poziomuItinsuliny, dotych-fillsuppliesczego safe steady 2030 r. –380 już mln 380 mln – mówi prof.

Jacek Sieradzki, prezes “non-peak”.

– prof.

Jacek Sieradzki states, łego poziomu insuliny, czego dotychPolskiego Towarzystwa Diabetologicznego. czasof nie udawało się osiągnąć. ings insulin throughout the day, what thePolskiego chairmanTowarzystwa of Polish Diabettes Association.

Diabetologicznego. udawało so sięfar. osiągnąć. hasczas beennie impossible

Słodka Sweet Słodka epidemic epidemia epidemia

C C D

ukrzycadisease nie jestiswynalazkiem iabetes life form of czasów nie nowożytnych.

Najukrzyca jest wynalazkiem modern times.

The farthest starszym odnalezionym donowożytnych.

Najbackczasów dated document on diabekumentem na cukrzycyofjest opis tes, with itstemat descriptions sympstarszym odnalezionym dojejtoms objawów leczenia, spisany na opis paand methods of treatment, kumentem nai temat cukrzycy jest pirusie z ok.

1550 r. p.n.e.

Papirus, odis the papyrus of about ca 1550 jej objawów i leczenia, spisany na pakryty niemieckiego archeologa B.C zprzez E. medical dispirusie ok.The 1550 r. p.n.e. papyri, Papirus, odGeorga Ebersa w 1862 r. świadczy, że covered by a German archaeolokryty przez niemieckiego archeologa zbliżamy się doEbers trzeciego, milenijnego gist Georg in 1862, is a tesGeorga Ebersa w 1862 r. świadczy, że etapu rozwoju cukrzycy. timony, we are reaching the zbliżamy się that do trzeciego, milenijnego Okazuje się więc, że od 3,5 tys. lat cukthird millennium stage of diabeetapu rozwoju cukrzycy. rzycy nie można. Jednak dziętes wyleczyć progression.

Okazuje się więc, że od 3,5nauki tys. lat cukki It najnowszym postępom możeappears so, that there have not rzycy wyleczyć nie można.

Jednak dzięmybeen skutecznie jej diabetes skutki. foundłagodzić a cure for for ki najnowszym postępom nauki możethose 3,5 thousand years. Howevmy skutecznie łagodzić jej skutki. er, thanks to up-to-the-minute sci-

Całodobowe ence achievements, we are able to zabezpieczenie

Całodobowe ease the effects of diabetes.

W grudniu 1921 r. Bantig i Best po zabezpieczenie – hours protection raz24 pierwszy uzyskali wyciąg z trzustki,

W 1921of r.1921, Bantig i Bestand po który umożliwił obniżenie glikemii u Ingrudniu December Bantig psów Już wz trzustki, styczniu raz pierwszy uzyskaliextracting wyciąg Bestdoświadczalnych. managed a pan1922 r. zastosowano u umiektóry umożliwił creas for the obniżenie firstinsulinę time glikemii ever, theu rającego z powodu cukrzycy psów doświadczalnych.

Już wLeonarda styczniu happening, which enabled renThompsona, 14-letniego chłopca, który dering decrease of glycaemia on 1922 r. zastosowano insulinę u umieżyłexperimental jeszcze przez 13 lat, aSoon zmarłLeonarda z powodogs. after, in rającego z powodu cukrzycy du zapalenia płuc.

January 1922, there ensued a case Thompsona, 14-letniego chłopca, który of 14-years Leonard żył jeszcze przez old 13 lat, a zmarłThompz powodu zapalenia płuc.

fot.photo: Maciej Bogdański Maciej Bogdański

fot. Maciej Bogdański2

Advantages of usingzLantus medicine: Korzyści wynikające zastosowania preparatu Lantus: działanie, wstrzyknięcie raz nato dobę, • • 24-godzinne 24 hours medicament activity, thanks just one only • bezszczytowy profil działania, injection a day, efektyof działania, • • przewidywalne Non-peak profile influence, fizjologiczny podstawowego stężenia insuliny, • • naśladuje Foreseeable effects profil of functioning, skuteczna w porównaniu z insuliną w obniżaniu • • bardziej It faithfully copies physiological profile NPH of basic insulin poziomu HbA1c u dzieci, młodzieży, dorosłych i ludzi w wieku podeszłym, concentration, wahania glikemii na czczo w porównaniu • • mniejsze Compared to NPH insulin it is further effectivezintradycyjną reducinginsulinąHbA1c NPH, to children, youth, adults and elderly, objawowych hipoglikemii porównaniu z insulinąas NPH, • • mniej Minor imbalances of “emptywstomach” glycaemia contrasted • mniej hipoglikemii w porównaniu z insuliną NPH, withobjawowych, traditional nocnych NPH insulin, zwiększenia masy ciała lub minimalny wpływ.

• • brak Minor endeictic hypoglycaemia in match against NPH insulin, • Minor endeictic night hypoglycaemia in contrast to NPH insulin, • Absence of body weight gains or minimal growths

Przez całąthrough dobę All the way theNajnowszym natural day preparatem

jest Lan(glargina). Lek opracowany w labo- – Atus pharmaceutical novelty Lantus ratoriachhas firmy Aventis szczeglargine come out.zajmuje The medicagólnewas miejsce wśród by dostępnych na ment elaborated Aventis labświecie preparatów insulinowych.

Jest oratory and attained an extraordiobecnie jedynym analogiem nary position on the insulinpodawamarket. wyłącznie razonly na dobę i zapewAtnym present, it is the one drug to be niającym odtwarzanie podstawoweadministered just once daily with cergo dobowego rytmu wydzielania insutainty to be performing basic rhythm Niski stopieńItsabsorpcji z tkanki ofliny. insulin release. low degree of abpodskórnej wstrzyknięciu oraz stasorption frompohypodermically-injected łe uwalnianie niewielkich z matissue and constant small ilości amounts regazynów tkance podskórnej wydłulease fromwhypodermic tissues’ stores ża okresLantus’ działania preparatu Lantustodo24 extends length of action 24 godz. hours.

ForBrak the szczytu reason aktywności that Lantuspoaczwaladoes na wykonywanie zastrzyku tivity not peak, we can do oandoinwolnejatporze codziennie o tej jection any doby time (ale of the day (howevTakaitmożliwość zwiękersamej). everyday must be istotnie the same regsza komfort terapii i uwzględnia indyular).

This alternative importantly imwidualne potrzeby proves comfort of chorego. existence on a daily basis and meets individual needs of a Skuteczność patient.

i bezpieczeństwo Efficacy and safety

Lantus uzyskiwanybyjest metodą reLantus is produced DNA recombikombinacji DNA z non-pathological wykorzystaniem nation method out of niepatogennych szczepówstrains Escherichia Escherichia coli bacteria (K12). coli (Kto12).

Dziękiparticles modyfikacji cząOwing insulin modificasteczki insuliny uzyskano podniesienie tion, it was realized to uplift the isopunktupoint izoelektrycznego electric to direction wofkierunku neutral ( obojętnego, co spowodowało: całkowi-in which end result is total solubility tą rozpuszczalność roztworze o pH pH 4 solution, the w solution prepared przygotowanym do solubility wstrzyknięcia, to4,dry), then reduce its in the zmniejszenie rozpuszczalności prepaneutral environment of hypodermic 2

ratu w obojętnym środowisku tissues, then through microtkanki prepodskórnej, cipitation, mikroprecypitację that disclose at theujawmoniającą momencie wstrzyknięcia mentsię ofwinjection and form staz tworzeniem w postaci ble hexamerdepot depots it was stabilmannych heksamerów, opóźnione aged to delay slow 24 h powolne absorpwchłanianie podskórnej trwation fromz tkanki hypodermic tissues. jące 24 godz.

Istniejescience wiele doniesień There are ample reports, naukowych, w wiodąpublishedopublikowanych factly in leading world cych pismach świata, porównujących journals, comparing efficacy and skuteczność i bezpieczeństwo stosowasafety evaluations of Lantus and niathose preparatu Lantus i stosowanych dobefore established insulin tychczas dziadrugs insulin (NPH,o przedłużonym lenta, ultralente), łaniu lubofdługo działających (NPH, lenboth prolonged or long-run acte,tivity. ultralente).

Wyniki publikoOutcomes of prac, profound rewane w piśmiennictwie światowym, search were confronted publica także prezentowane na wielu zjazdach on the world arena – in certified naukowych międzynarodowych towamedical press and on internationPodstawowym celem leczenia cukrzyThe vital aspiration of diabetes cytreatments jest poprawa jakości życia, wydłuis to advance day by żenie oczekiwanego day life quality, to okresu outlast przeżycia the exoraz zapobieganie przewlekłym pected life spanostrym and to prevent powikłaniom cukrzycy.

Największym chronic acute diabetes compliwyzwaniem dla współczesnej cations”. The fundamentaldiabetochallogii jestofzwalczanie przewlekłych nalenge contemporary diabetoloczyniowych powikłań cukrzycy.

Spogy is the combat against persistent śród osób poddawanych dializom, travascular diabetes mellitus comcących poddawanych amputaplexes.wzrok, Among those, who are cjom w obrębie kończyn dolnych, zapasubjected to dialyses, those loosdających udary mózgu sering the na eye-sight, thosei zawały who are casubmitted chorzy na cukrzycę główną to lowerstanowią limbs ampugrupę pacjentów.

Wyniki wielu badań tations, ones who brain strokes’ prowadzonych osobach z cukrzyafflicted and na heart coronary attack stricken, the diabetes pa-

rzystw naukowych (Międzynarodowa al diabetes discipline conferences, to Federacja Cukrzycowa IDF, as: Ameryquote such organisations Internakańskie Towarzystwo Diabetologiczne tional Diabetes Federation IDF, AmerADA, TowarzystwoADA, Badań Euican Europejskie Diabetes Association nad Cukrzycą EASD) of wykazują ropean Association Search wieon Dialebetes zalet EASD preparatu Lantus.

Wmany większo– and reveal merits ściand badań, osiągając sammedication. lub lepstrengths of taki Lantus szy metaboliczIn poziom majoritywyrównania of examinations, having nego cukrzycy podstaachieved equal(oceniany or better na level of diabewie hemoglobiny glikowanej tesstężenia metabolic balance (which is deterHbA1c uzyskaminedlub onglikemii the basenaofczczo) HbA1c glycated nohaemoglobin większy stopień bezpieczeństwa concentration andpoon an przez istotnie mniejszą ilość hipoglikeempty stomach glycaemia) upgraded mii, szczególnie godzinach nocnych. safeness as forwsignificantly fewer glyPonadto wielu badaniach wykazano, caemia,wespecially at night.

Moreover, żebody przyrost masygaining ciała, który występuweight that afflicts insujelin u wielu osób stosujących insulinotetherapies’ patients is lesser or none rapię w przypadku leczenia preparatem in cases of Lantus.

Many of the pubLantus jeststand istotnie mniejszy lications lengthy timelub of nie obserwystępuje wcale. Wieletoz be publikowavations, conducted able to rule nych ma dostatecznie długi okres out prac so called episode or coincidence obserwacji, aby Furthermore, można było uznać, dispositions. otherżesepnie jest science to dziełem przypadku.

Ponadarate findings provide consistotent wyniki wielu odrębnych prac wykastatistics. zują spójne dane.

European recommendation

In consequence, the National InstiEuropejska tute for Clinical Excellence introduced rekomendacja the following recommendations, so as

W efekcie National Institute for Clini- (inhow to apply Lantus medicament cal Excellence (Narodowy Dosulin glargine): InsulinInstytut glargine is an skonalenia – NICE) wprooption ofKlinicznego treatment suggested to diawadził następujące rekomendacje do adbetes type1.

Insulin glargine is not cą typuare 1 ithe cukrzycą 2 wykazały, tients host oftypu them.

The reże tylko długotrwałe, sults of the researchesdobre testedwyrównaon dianie cukrzycy może2 zapobiec rozwojowi betes type 1 and proved, that only powikłań. effective Odtworzenie fizjologicznego long-run levelling of diarytmumay wydzielania przy użyciu betes preventinsuliny from its serious tradycyjnych mieszanek insulinowych complications.

Restoration of natjest praktycznie niemożliwe.

Insulinoural physiological rhythm of insuterapia konwencjonalna przy użyciu lin release using traditional insulin2 wstrzyknięć (mieszanki zawiemixtures is insuliny impossible in practice. rające insulinę krótko działającą i inClassical insulin therapy by means sulinę o przedłużonym działaniu) daje of 2 insulin injections (combination czasami trudne do przewidzenia stężeof short-run insulin with insulin of nia insuliny we krwi. Tempo wchłaniaprolonged activation) causes difnia takich insulin może być modyfikoficult to anticipate concentrations wane przezinwiele czynników (np. wyof insulin the blood.

Absorption tempo of such insulin composi-

stosowania Lantusin(insulivocatedpreparatu to be applied rouna glargine): Insulina glargine zatine to diabetes type 2,jest who lecana jakoinsulin opcja leczenia u osób Insuz cukneed treatments. rzycąlintypu 1. Insulina glargine nie jest glargine therapies might zalecana do rutynowego stosowania be a choice for diabetes type 2, u osób cukrzycą typu 2, to wymagająonlyz when they have receive cychinsulin leczeniaand insuliną.

Leczenie insulithey rank to one of ną glargine należy brać pod uwagę wythe following groups: łącznie osób z cukrzycą typu 2, • u tych Patients who require którea wymagają insuliną i nacaretakerleczenia or a professional leżą medic do jednej z poniższych kategorii: staff to assist insulin in• osoby wymagające pomocy opiekujections; na lub opieki zdrowotnej • personelu Individuals whose life we is wstrzykiwaniu insuliny, deprivation of recurring ende• osoby, których tryb życia jest znaictic hypoglycaemia; cząco • ograniczany Personsprzez who nawracające otherwise objawowe hipoglikemii, wouldepizody have received basal in• osoby, które w przeciwnym razie stojections. sowałyby (basal) wstrzykIn lawpodstawowe of local pharmaeconomnięcia ic analysis, elaborated in acNacordance podstawietolokalnych analiz farNICE rapport, almakoekonomicznych, opracowywatogether on account of clininychcal często w oparciu o raport expeNICE, studies and practical a także na of podstawie barience Lantus dostępnych use, generalidań ty klinicznych i doświadczeń prakof EU countries resolved to tycznych ze stosowania be refunding thepreparatu drug in Lanactus większość zdecydowała cord withkrajów local UE refund system się refundować of lands. preparat Lantus zgodnie zThe lokalnym systemem refundacyjmedication Lantus is by nym.now Preparat Lantus refundowany refunded in practice in: jest Belgium, m.in. w Belgii, CzechCzechach, Republic,NiemGerczech, Estonii, Finlandii, Danii, DenFranmany, Estonia, Finland, cji, Irlandii, Włoszech, na Lithuania, Litwie, Cymark, France, Italy, siłek fizyczny, tions can be temperaturę modified byotoczemany nia), a przez to poziomy insulinysetwe factors (physical exertion, krwi mogą być trudne do przewidzeting temperature), hence insunia. problem linTen levels mightdotyczy be hardzarówno to premieszanek tradycyjdict. Thiszawierających problem remains in neequal insuliny krótkotodziałające, relation short-runjak in-i mieszanki zawierające dziasulin and blends ofkrótko short-run łające analogi.

Wielea publication opublikowaanalogs.

Many nych badań wykazało, że tego reported, that this kind ofrodzatherju apy terapia nie umożliwia Regarding osiągnięcia is unrewarding. wyznaczanych celów terapeutyczthis, we ought to employ Lannych. tego też względu stotus Zmedicine, in pair należy with oral sować Lantus, który zarówanti preparat hypoglycaemia drugs and nopaired w skojarzeniu z doustnymi lekawith shortand fast-run miinsulin hipoglikemizującymi, w skothat optimal jak in iaction, to be able to reproduce natu-

Preparat jest stosowany we wszystkich cukrzycy, gdy caszachoLantusLantus medicament is apt for all types oftypach diabetes, for those dziespotrzeba leczenia insuliną.

U osóbToz cukrzycą być stosowathat require insulin treating. diabetes typu type11może individuals it nymight jako składnik intensywnej insulinoterapii w połączeniu z insulinami krótbe applied as intense insulin therapy coupled with shortkorun działającymi (najlepiej win formie działających analogów).

Nienot powiinsulin (preferably formkrótko of short-run analogs).

It should nien stosowany u dziecibelow poniżej 6. age rokuofżycia, be być directed to children the 6 andnie it prowadzono has not beenbadań testednad preparatem Lantus kobiet ciężarnych karmiących z tego względu stosoon pregnant andufeeding women –i that is why –the drug is not bewanie preparatu wtotych sytuacjach niepatients. jest zalecane.

U osób z cukrzycą typu 2 ing addressed these group of Lantus can be prescribed Lantus może być stosowany jako intensywnej insulinoterapii.

Może to diabetes of type 2 alike as element intensive insulin therapy, also when byćassociated również stosowany jako element terapii skojarzonej z pochodnymi sulfowith derivates of sulfonylurea.

It seems, that treating nylomocznika.

Wydaje się, że skojarzone leczenie drugs glarginą doustnymi lekawith glargine and oral anti hypoglycaemia ini one is advismiable hipoglikemizującymi jest szczególnie korzystne u pacjentów z wtórną to people, who underwent a secondary disappointment of oralnieskutecznością doustnychdrugs leków approach. hipoglikemizujących.

Ten algorytm leczenia anti hypoglycaemia This algorithm of treating is jestvery bardzo skutecznym środkiem opóźniającym wdrożenie monoterapii effective way to delay recourse to monotherapy of insulin.insulinowej. prze, Malcie, Słowacji, w Słowenii, HiCyprus, Malta, Slovakia, Spain, szpanii, Szwajcarii, Wielkiej Switzerland, Great Britain,Brytanii.

Japan Także w Japonii i USA preparat Lantus and USA. jest objęty refundacji. “ For 3,5systemem years now it has been „Od 3,5 tys. latto cukrzycy wyleczyć nie unrealizable cure and heal dimożna, dzięki najnowszym poabetes,jednak nevertheless owing to scistępom nauki możemy skutecznie ence accomplishments, we arełagodzić jej skutki ” enough to temcapable certainly „Celem poprawa jakości per andleczenia relieve jest its follow-ups”. życia, wydłużenie oczekiwanego okre“ The aspiration is to advance suday przeżycia ostrym by dayoraz life zapobieganie quality, to outlast i the przewlekłym powikłaniom expected life span and tocukrzyprecyvent ”. chronic acute diabetes complications”. fot.

Maciej Photo: MaciejBogdański Bogdański

jarzeniu z insulinami krótko i szybral physiological model of insuko sposób optymallindziałającymi release, andw reduce HbA1c ny odtwarza fizjologiczny model wyglycated haemoglobin condzielania insuliny, centration, to bezapewnia able toobniżeprenie stężenia hemoglobiny vent against chronic glikowanej diabetes HbA1c, zapobiega rozwojowi przecomplexes and when all’s said wlekłych powikłań cukrzycy, a poand done to improve life qualprzez to poprawia jakość i wydłuża ity and any of its values, indługość chorychofnalengthencukrzycę. cludingżycia chances W 2004 r. opublikowano 2 prace, ing life forwards.

In 2004, therew których wykazano, że stosowanie tawas made public, that applykiego algorytmu daje provides identyczneevwying this algorithm niki, jak of stosowanie idence identical pompy ends, asinsulidenowej, dotychczas ploying insulin niedoścignionego pomp, so far złotego standardu leczeniaofcukrzycy. the supreme standard diabetes treatments.

photo: Maciej Bogdański

2

wytworzyć środki ich rozwiązahave to do officially recDlaczego Why itwarto is countries nia. Należy na szczeblach ognize the heavy valuelokalnych, of diakrajowych i europejskich stworzyć betes and provide instrumenrefundować oraztoformalnie opublikować plany tality answer it.

Within local, worthwhile nationwide zapobiegania, i leandrozpoznawania European levanalogiels,czenia a szczególnie jej there cukrzycy, must be plans of diabepowikłań – ślepoty, niewydolności tes preventing, diagnosing it and to reimburse its nerek, zgorzeli–i amputacji kończyn długodziałające treatments elaborated and formally published- in particular its co-complexes – blindness, long-run ukrzyca analogs? przez wiele lat byłakidney impairments, gangrene

C

Considering diabetes patients situation in Poland, as for their admission to advanced thera-

Terapia

niedocenianym zagroże-and lower limb amputations, enniem mellitus dla współczesnego o far, diabetes has społeczeństwa.

Jednak gdy zaczębeen an underestimated ła przyjmować rozmiary epidemii, threat to contemporary sointensywne działania macieties. podjęto However, the moment jące into na celu ograniczenie jej niszit evolved epidemic, it was czących W roku 2007 na then only whenskutków. intensive operatświecie 246 against milionówdiachorych ing forces was było agreed na cukrzycę.effects.

Szacunki mówią betes devastating InIDF 2007, o 380246 milionach roku 2025. To dolnych, nasilenia choroby niedothere was millionw diabetes o 55The procent. krwiennej serca i udaru mózgu. Pomellitusprzyrost patients.

IDF valuW Polscein na2025. cukrzycę choruje we- winniśmy zatem wszyscy dołożyć ates 380 million It means różnych szacunków od 2 do wszelkich starań, aby zrealizować the rise dług in 55%.

S

jak to ma miejsce innych dressings) (...).wAs onespecjalof priorinościach i w innych krajach. that there ties, it was proclaimed, Rozważając dostępność is the immediacy tonowoczesenlist diabenych cukrzycy dla pacjentów tes terapii industrial drugs and hi-tech wequipment Polsce warto podkreślić, że jeste- in to be refunded, śmy jedynym krajem Unii Europejproportions comparable to any skiej, który do tej discipline pory w żadenand spo-likeother medic sób nie finansuje długodziałających wise other countries do.

Therapy za finansową barierą

analogów ze środków publicznych.

W większości krajów długodziałające analogi insuliny są refundowane w 100 procentach. Mimo długoletnich starań, od momentu rejestracji tych leków w Polsce do dnia dzisiejszego, nie uzyskały one refundacji, pomimo kilkakrotnych pies, our country is the absoweryfikacji wykazów leków not refunlutely sole in Europe to be dowanych.

Jest toany fakt olong-run tyle dziw-anareimbursing ny, że na całym świecie ta grupa lelogs from public finances.

Mainków znajduje szerszerepay zastoso-longstream of coraz countries wanie w leczeniu pacjentów z cuk- Derun insulin analogs in 100%. rzycą i 2. time-consuming spitetupu of1, jak any Analogi długodziałające stosowa-have attempts, since the drugs nebeen jako insulina bazalnaas w połączeincorporated legal in Poniu z analogami szybkodziałającyland up to now, none of accredmiited w modelu intensywnej insulirefunding has taken place, noterapii wielokrotnych all the (metoda same despite of several wstrzyknięć insuliny) jak verifications of thestanowią state-controldotąd najwierniejsze led drug refund odtworzenie register. Curifizjologicznej insulinemii.

Ten moous undeniably, because all over del terapii w niczym nie ustępuje tethe world this group of diabetes rapii typepompami 1 and 2 insulinowymi, medicamentsbęis fardąc od nich rozwiązaniem tańszym and-wide in use. oraz prostszym.

Z kolei zastosowanie analogów Long-run basal insulin analogs długodziałających jako insuliny together with fast-run ones embazalnej cukrzycy typutherployedwinleczeniu intensive insulin 2 apy jest model rozwiązaniem polecanym (the method of mulszczególnie u pacjentów nie the uzy-most ti-injections) landmark skujących wyrówaccuratewystarczającego reproduce of healthy

behind financial barriers

2,5 mln ludzi. Jedynie połowa z nich zadania postawione w cytowanej wie,the że jest chora of na diabetes cukrzycę. IDF deklaracji.

In Poland, number szacuje, że do from 2025 roku ill and sick reaches 2 to zapadal2,5 na cukrzycę w Polsce zwiększyhanced heartdniu 4 grudnia 2007 million ność of population.

The IDF failures and brain się o 11-14 roku podczas konfeassessment for procent.

Polish diabetes strokes. Accordingly, we all in Wiadomo, wiąże rencji prasowej Zarząd stricken for 2025 isże thecukrzyca increase in sięone should make any single efze znacznie podwyższonym ryzy-fortGłówny Towarzystwa 11-14 percent. to fulfilPolskiego the errands in the kiem rozwoju powikłań, głównie zedeclaration Diabetologicznego quoted.przedstawił dostrony knowledge, układu sercowo-naczyniokument „Polityka diabetologiczna It is common that diwego. Dlatego wszyscy powinniśmy w Polsce”, najn thektóry 4threprezentuje of Decemabetes remains in strict relation to dołożyćcomplications, wszelkich starań, paraby lecze- pilniejsze potrzeby preber 2007, at związane a press zconits concurrent stało w Polsce na jak wencją i leczeniem w Polference, thecukrzycy Headquarticularlynietocukrzycy heart vascular ones. najwyższym poziomie. tam, że: W Polsce ofZauważono Polish Diabetes AssociTherefore, we should do ourJedynie best wterssce. będziemy mogliofogra-ation istnieje jedna in z najgorszych w Eubrought the document: to reachten thesposób highest standards niczyćThis poważne konsekwencje ropie politykapolicy refundacji leków i in Poland”, treatments. is the only way cuk-“Diabetology dla naszego społeczeństwa. sprzętu diabetologicznego, w prakwhich stands for the most urgent indeed rzycy to control serious aftertyceof włączająca dostęp polskich paneeds prevention and treating effects of diabetes for people at cjentów in do Poland. nowoczesnego leczenia What was large. W przyjętej przez Polski Rząd De-diabetes klaracji z St. Vincent czytamy: Rzą-found (analogi długodziałające, is the fact, that theglitazony, policy osprzęt przeznaczonyand do dy i Ministerstwa krajówof pompy drugs’i reimbursements In the Declaration of St.Zdrowia Vincent, nich, opatrunki stosowane w leczepowinny za swójdiabetic equipment distribuacceptedEuropy by the Polishprzyjąć Governniuin stopy cukrzycowej ) (…). Jako obowiązek i stać się and odpowiedzialtions Poland is the poorest in ment, we read: Cabinets Dejeden zin priorytetów wymienymi stworzenie warunków, któ-Europe, practice działań such adminpartments ofzaHealth in European niono bezzwłoczne wprowadzenie re ought umożliwiłyby znaczne ograni-istrating decline patients from countries to plight the relisty refundacyjne nowoczesnych czeniefor wielkich strat z powodu to up-to-date medisponsibility progressing any cuk-thenaaccess leków oraz nowoczesnego osprzętu rzycyto i śmierci, ona powoduje.cine (long-run analogs, glitazon, conditions enablejakie significant medycznego w takich proporcjach, te powinny formalnie and its fittings and acnarrow Kraje down on diabetes anduznaćpumps znaczenie death problemów icessories, diabetes wound foot its accountable rates.cukrzycy The

W

O

2

nania podczas pancreas leczenia lekami dophysiological funcustnymi. zalecenia ADA/ tions.

This Wspólne model of therapy is EASDasz good roku 2006, zaktualizowane exactly as insulin pumps w roku 2008, insulinę batherapies, withstawiają this important zalną na równi z innymi and lekami dodifference it is cheaper simustnymi jeżeli chodzi o możliwość pler.

wczesnego zastosowania w terapii

cukrzycy 2. long-run W opracowaniu In turn, thetypu use of anauwagę na logstymaszwraca basal sięinsulin in wysoką treatskuteczność insuliny ments of diabetes typew2obniżaniu is advopoziomu HbA1C. Insulina bazalcated to those patients, who do jako pierwsza insulina w leczenotnaresponse to oral drugs with niu cukrzycy typu 2 może proposdoskonaproper balance.

Agreed się w terapii, przynoals leofsprawdzić ADA/EASD in 2006, upsząc in wymierne korzyści basal pod postadated 2008, regard incią as poprawy cukrzysulin an apt wyrównania equivalent to oral cy, a co za for tym the idzie initial ograniczenia jej medicines stages powikłań. type Co z 2. tego, jedyną of diabetes In jeżeli the study, dostępną dla pacjentów insuliną they pay attention to the great baefzalną jest wofPolsce insulina ze fectiveness insulin in NPH reducniedostatkami. ingwszelkimi HbA1c. jej Basal insulin is the first one insulin that is of calcumomentu on pojawienia się na lableOdinfluence the diabetes rynku pierwszego długolevelling, matchinganalogu the same its działającego przeprowadzono wiele qualification against diabetes’ badań mającychAll na celu after-complexes. this porównain vain, nie tej nowej terapii z już istniejącycause the only insulin afforda(szczególnie insuliną ble mi is NPH, the one of soNPH). manyPocząwszy od badań farmakokinetyki deficiencies. i farmakodynamiki, na badaniach porównujących kliniczne efekty stosowania analogów długodziałających kończąc, wskazano liczne korzyści płynące z ich zastosowania w cukrzycy. Porównując właściwości farmakokinetyczne i far-

Since the first longrun analog entered the market, there has been many an examination to confront the new therapy akowith the existing ones (inmparticd y n Starting amiczular with insulin NPH). analogów nalestraight from nepharmakinetics ży zaznaczyć znaczący poand pharmadynamics to finish

logi długodziałające zmniejszają stęp, dokonał się wnumerous szczególno- adpotential after-complications, on jaki clinical tests, istotniesuch statystycznie występowanie Longści po przeprowadzeniu długodziaas hypoglycaemia. vantages were found.

The results i nocnych hipoglikemii, a down łającego, bezszczytowego analogu – ciężkichrun analogs potently cut of collating the pharmakinetzdolność uzyskania we glarginy. podawaniaproperje- poprzezthe heavydo night hypoglycemia ic and Możliwość pharmadynamic krwi pożądanego HbA1c den dobę oraz wyeliminoand directpoziomu desirable HbA1c, and tiesraz of na analogs prove, that a prini utrzymania prawidłowej wania działania zdecydoalso avert hazardskontroof micro- and cipalszczytu progress takeswplace, which redukują ryzyko powi-complexwany sposób poprawiło of jakość życia li glikemii, macroangiopatic is the introduction “non-peak” i makroangiopatyczpacjentów porównaniu terapii kłań mikroes, even those remote in time. glarginewanalog.

Thedoalternative nych, także tych odległych w czainsuliną NPH. insulin once a day Abridgment of co-complications to be dosing nalogi wykazują sie. Redukcja ilości cuk- of costs, amounts topowikłań abridgement and experiencing no wysoką peak acskuteczność leczenia mie- in rzycy jest kluczowymnumber czynnikiem as growing of patients tivity is a great improvement poziomem HbA1c, obniżenia kosztów jej leczenia, yearly is yearly morektóexpenses. qualityrzoną of life. czy też poziomem glikemii na re z powodu rosnącej liczby chorych czczo. Przeprowadzone dotąd ba- elena cukrzycę są z roku na rok coraz nalogs demonstrate Observing popular anxieties todania byłyvated w głównej mierzemeasured bada- wyższe.wards the start of taking insulin efficacy niami typuby „non inferiority”.

Ichand ce- byBiorącamong pod uwagę powszechną HbA1c levels diabetics, convincing it is lem było wykazanie, że analogi dłu- obawę to pacjentów przed into rozpoczęlevels of “on empty stomach” pay interest use godziałające są co tak analysis sku- ciem leczenia insuliną, zasadnym glycaemia.

Sonajmniej far, the of analogs, that teczne terapia referencyjna. jest szerokie analogów, have jak been examinations toW prove are zastosowanie better większości badań analogi okazaktóre sątol zdecydowanie lepiej toleroat least “non inferiority”.

The aim ływas się rzeczywiście równiethat skuteczwane niż insulina NPH, wywołują to find evidence analogs ne, a waswielu niż inare rightskuteczniejsze as the therapy on mniej objawów niepożądanych pod sulina postacią hipoglikemii oraz wpływaNPHNPH. referenced. In maWarto of także przytoczyć wyniki ją pozytywnie na poprawę jakości jority examinabadań tions,wykazujące ana- wysokie bezpie- życia pacjentów. Dzięki temu możczeństwo l o g s terapii opartej o analogi na poprawić skuteczność wyrówdługodziałające. Dostępne dane wy- nania cukrzycy, oferując pacjentom kazują jasno, że zarówno w porów- ł a t w ą do zaakceptowania terananiu do insuliny NPH, jak również pię. Jednak aby było gotowych mieszanek insulin to możliwe, należy ludzkich ryzyko hipouczynić te leki doglikemii jest stępniejszymi dla insulin erated than zdeBa- unwelNPH,pacjentów. generate fewer riera finansowa come symptoms, such as hyjest niekiedy jepoglycaemia, and have posidyną onprzeszkogot attive impact patients’ welldą na tested as valbeing. Still, sodrodze as notdoto forget włączenia tejappear efek- to baluable as NPH inhow easy analogs tywnej bezpiecznejHowever, tesulin or even more valance the iprocesses. to Mając uwadzethese Dekla-medicine uable in plenitude of oth- rapii. make it na factual, rację z St. Vincent wydaje się,be że reer cases.A merit it is to quote, products have to within pac y -safefundacja analogów długodziałająthat the results of analogs tients’ means.

The financial bard osatisfying. w a - cych może się the do popraty scrutiny are very rierprzyczynić is mainly crucial holdnie niższe podwy sytuacji chorych na cukrzycę w into reThe data obtained show clear, up of therapies to come czas analogs leczenia analogaPolsce iality. w perspektywie następnych that long-run rise far less The Declaration of St. Vinlat przynieść korzyści porisksmiofdługodziałającymi. hypoglycaemia, than incent wymierne makes state reimbursing a Tak więc analogów przez ograniczenie liczby sulin NPHstosowanie or mixtures of readycredible way to powikłań bring momentodługodziałających przyczynia się cukrzycy ich społecznych konse- lives or made human insulin. us i changes into human do lepszej poprawy podstawowych kwencji.even entire societies. wskaźników cukrzy- enJn Therefore, wyrównania long-run analogs cy, a także do mniejszejratings ilości powihances essential of diaJn kłań, jakimi są hipoglikemie.

Ana- its betes levelling and decreases

A

A

2

Dobra opieka nad ischorymi na of cukrzycę jest Good care of diabetes not a question money, as nie the answer is culturepieniędzy, and its civilisation. sprawą ale kultury i organizacji.

stępu do procedur (tu jesteśmy neighbours e.g.medycznych Czechs, Latvia, Estoniaw okolicach europejskiej średniej), and Hungary advanced us. wreszcie wyników leczenia, które – po raz kolejny dr.

– sąBesłane of the ranking authors, be. Ogólny wynik sytuujevoices nas między atriz Cebolla her Słowacją protest i Rumunią. naszego regionu against Inne the kraje general practice of Europy reim– m.in.

Czechy, Łotwa, Litwa,insulin Estoniaanalogs i Węgry bursements regarding – wypadły w rankingu znacznie lepiej.necessiand insulin pumps.

– Another edna autorek rankingu, dr Beatriz Cebolty is zmedic anticipation and preventing laoperations narzeka naagainst obowiązujące w naszymsuch kraco-complexes, ju zasady refundacji analogów insuliny oraz as diabetes foot which so often means pomp insulinowych.

– Trzeba teżpresident podjąć dziaamputations – it is how the of łania, których jest zapobieganie powstaHCP John celem Hjertqvist explains situation waniu powikłań, jak zespół stopy cukof diabetes in takich Poland. rzycowej, który jest przyczyną amputaThe authors of częstą the report agree, that cji –none mówił sytuacji w Polsce Johnsatisfy Hjertqvist, ofothe countries fully the szefpotentials HCP. of diabetes health battle efAutorzy zestawienia też, że w żadforts. “In many a twierdzą nation state, they do nym z analizowanych państw możliwości not labour prevention programs, sowalas ki ztocukrzycą w pełni be ablenie to są detect andwykorzystywane. diagnose dia„Wbetes wielu beforehand krajach nie ma programów – dr.

Cebolla systemaand dr. tycznej i wykrywania cukrzycy na Arneprewencji Bjornberg consent. In every other czas” – piszą they dr Cebolla i drmanage Arne Bjornberg. country, do not regular W co drugim państwie nie prowadzi blood sugar tests, therefore theysię areregunot larnych we krwi,let brak wczesnej able kontroli to makecukru a diagnosis, alone undiagnozy i leczenia.

To stąd biorą się późniejsze dertake treatments.

Consequently, we powikłania, have to m.in. face niewydolność complexities nerek. afterwards, for instance kidney impairments.

G oBitter r z k i w upshot y n i k J wof a l k i diabetes z cukrzycą combat Polska zajęła dopiero 25. miejsce w rankingu okrePoland has been located the 25th place in the ranking of diabetes care ślającym opieki nad diabetykami. level. Thepoziom leaders were Denmark and the United Kingdom.W czoThe znalazły document, prepared by thei Wielka Health Consumer Powerhouse, is a łówce się Dania Brytania. consecutive account on diabetes health care in our continent. Previous Dokument przygotowany przez Health Consumer similar rankings of health repute (Euro Health Consumer Index) and Powerhouse to kolejne oceniające cardiological concern (Heartzestawienie Index) again confirmed Poland toskufarther bottom positions Europe– whichna is thenaszym 27th and 26th respectively. teczność opiekiinzdrowotnej kontynencie.

Przedstawione wcześniej podobne rankingi dotyczące zdrowiaThis (Euro Health Consumer Index) oraz time, our location in the Euro Consumer Diabetes(Heart Index is Index) subtly better, howe- lokoopieki kardiologicznej również ver still below average standards. Within wały Polskę w five ogonie odpowiednio spheresEuropy of health –care, assessed accor- na 27. i 26. miejscu. dingly to 26 indicators, Poland gained 544

O

„Dobra opieka nad chorymi na cukrzycę to nie jest sprawa pieniędzy, “Good care of diabetes is not a quesaletion kultury i organizacji” – czytamy of money, as the answer is culture w and raporcie.

Jego autorzy wskazują, its civilisation” – we read in the arżeticle. najlepsi – Dania i Wielka The authors point, that theBrytabest – niaDenmark – wcaleand niethewydają United najwięcej, Kingdom – a do kraje przeznaczające naandopienot disburse highest costs, likekęwise zdrowotną stosunkowo the countries that assignniewiemoder– Latvia and Lithuale, ate np.expenditures Litwa i Łotwa, osiągają znania accomplish fine indeed.

Both nakomite rezultaty. Oba te kraje lepiej tionssobie are far better operative, radzą z leczeniem chorychthan na those who spend three-fold more moncukrzycę niż państwa wydające na ey – it is still asserted by the authors. ochronę zdrowia trzykrotnie więcej – podkreślają autorzy.

points out of 1000. The winners – Denmark and the United Kingdom – collected 837 Tymcorrespondingly. razem w Euro Consumer Diabetes Inand 836 points The results dex wynik jest public wprawdzie nieco lepszy, ale nawere introduced to the in Brussels. oznacza, opieka zdrowotna What wasdalthe area ofżeinterest in the ran-w naszym jest of poniżej średniej.

W pięciu king? Thekraju quality health care was basedobszarach opieki mierzonych różnymi wskaźnikami on access to information and26 patients’ rights Polska zyskaławeak 544 punkty 1000 możliwych. observance (Poland’s’ spot),na “generoZwycięzcy – Dania i Wielka Brytania sity” of the system (alike poor marks to Po- – zdobyThe ranking of diabetes management has been li odpowiednio 837 i 836 punktów.

Wyniki elaborated zaRanking skuteczności leczenia cukrzycy poland ), prevention performance and medic thanks to financial support of Pfizer. prezentowano Brukseli. wstał dzięki wsparciu finansowemu firmy Pfiadmissions’ proceduresw(in this respect we Co mierzono w rankingu?

Jakość opieki oce- zer. are at the middle position), and the most imComplete version of the report at the website: na –podstawie dostępumedic do informacji Pełna http://www.healthpowerhouse.com wersja raportu o leczeniu cukrzycy: portant ofniano interests broad-spectrum praw pacjenta (tu Polska http://www.healthpowerhouse.com treatmentoraz results – again – Poland lowwypadła in ef- słabo), Piotr Kościelniak „szczodrości” systemu (ponownie zostaliśmy Piotr Kościelniak fectiveness.

The total grades rank us betweSource: Rzeczpospolita gazette nisko ocenieni), działań i doźródło: Rzeczpospolita en Slovakia and Romania.

Our prewencyjnych European

2

james william Quander James William Quander was uroborn in 1918dził in się Washington, his w roku 1918and w wadiabetes was diagnosed in six years a cukrzycę later.szyngtonie, And behold!

He must zdiagbe the strongest Afro-American diabetes nozowano u niego sześć lat survivor in that length of time później. jest więc najdłużej żyjącym z tą chorobą afroamerykaninem.

THE POWER OF HOPE

Siła nadziei Diabetic type 1 stays alive 80 years

Ponad 80 lat z cukrzycą typu 1

K W

iedyhen James zachorował, James fell ill, itniewielu was thespecjaera of listów zajmowało się cukrzycą, a w miej-up very few diabetes specialists scowym szpitalu gdzieinfango that time, anddziecięcym, in the local przyjęto, nie było ich wcale.

Dlatego się jedtile hospital he was addressed to stał – there was nym dziecięcych Freedman’s nonez niewielu of diabetes expertspacjentów at all. That is how Hospital (dzisiaj Uniwersytetu Howarda), he turned out Szpitala to be one of the youngest paplacówki się byłymi niewolnikami tients ofzajmującej Freedman’s Hospital (today’s oraz Hosich potomkami. pital of Howard University), the centre that Lekarze past uważali, że James dożyje wieku lat attend slaves and nie their descendants. dziesięciu, jednak jego predictions rodzice nie mogli Doctors were giving Jameszdobyć will not się na to, byage mu of tę wiadomość przekazać. reach his 10, yet fortunately hisZamiast parents tego powiedzieli, bardzo chory i bęwould not dareżetojest pass himciężko the message.

Indzie musiał się he starać włożyć wiele stead, theybardzo told him wasi extremely illwysiłand he ku, żeby tak jak had no żyć choice butinni. to take it hard and be makZ uwagi na segregację panującą w Waszynging constant effortsrasową to have his life as others. tonie, od czasu zachorował, do roku 1940 (a For the fact ofgdy then ongoingaż racial segregation także później), James był podwójnie moves in Washington, the daysdyskryminowaJames became ny. powodu swej(even rasy nie mógł liczyć lepiej płatill,Zabout 1940 later on), he na was discrimną pracę,twofold. a choroba Because – przez wielu uważana inated of his race wtedy originzahe zaraźliwą – powodowała, że wielu i przy- – could not expect a better job,znajomych and his illness jaciół odsuwało. thensię feltodasniego infectious – was the faulty reason his Starałand się onot pracę w FBI, ale usłyszał, że ze wzglęclose close friends withdrew from him. du kolor skóry liczyć najwyżej na praHenaapplied for amoże job in FBI,coand he heard, that cę na poczcie. zaczynał na samym dole, with his skinMimo colourżehe is suitable to work but watciągu dla rządu federalnego best 33 inlat a pracy post-office.

Despite of thezajmofact he wał stanowiska statystyka, started from ekonomisty, rock-bottom, withinprogrami33 years, sty specjalisty spraw zasobów heoraz managed - indofederal servicesludzkich.

– the posts Doczekał się czwórki dzieci –clerk, trzech software synów i jedof an economist, statistic ennej córki –and z których żadne nie choruje naspecialist. cukrzygineer human resources’ cę (zdrowe są także spośród– dziesięcioHe bred his ownwszystkie four children three sons rga wnuków i dwójki prawnuków). and a daughter – no one of whom suffers diSwoją chorobę James all utrzymywał w tajemnicy abetes ( altogether his 10 grandchildren aż do 2latgreat-grand 70., gdy większość ludzihealthy zdała już sobie and ones are equally). sprawę, nie można się nią his zarazić.

James żewas concealing disease still toW rokuseventies, 1971 Jameswhen został wyświęcony wards then most na of pierwpeople szego stałego diakona w is Kościele Katolickim.

W realized at last that it not infectioncertain. roku 1975,James gdy udał się zordained wizytą doas Rzymu, odpraIn 1971 was the first perwił mszę wspólnie VI. Church. manent deaconz Papieżem of the Pawłem Catholic Przez całe swoje życiehis James kierował pięcio-he In 1975, during visit in się Rome, ma prostymi słowatoto:say wiara, nadziejoined Paulsłowami.

VI the Te Pope mass with. ja, miłość, wytrwałość dyscyplina.

Zawsze Ever all along he led oraz his life with respect to 5 wierzył Boga i This w swoje własnehope, możliwości.

Nisimplewwords. is: faith, love, persegdy nie przestawał mieć nadziei, że cukrzyca zo-in verance and discipline.

He always believed stanie za jego życia. himself.

Miłość daGod, wyleczona the same jeszcze he always trusted He wał innym, a także rodziny shared love to beotrzymywał giving and ze bestrony receiving likei wise. przyjaciół.

Dzięki wytrwałości chwile, Thanks to the truths, heprzetrwał won the most segdy choroba szczególnie dawała mu się znaki. vere moments, especially when hisweaffliction Iwas wreszcie – dyscyplina – ponad 80 at itsnajważniejsze peak. And the one crucially imporlat nieustannego o zdrowie. tant – disciplinedbania – 80 years of time was his conOpr. Michał tinuous fighting to prevail and earn Iwańczuk his health.

Compiled by: Michał Iwańczuk

2

Produkty pszczele Bee goods.

Produkty pszczele

Prof. Maria Borawska Proff.

Maria Borawska Prof. Maria Borawska

Naturalny miód pszczeli jest szeroko stosowany jako Natural beespożywczy honey is far-and-wide as anie food comNaturalny miód pszczeli jest szeroko stosowany jako środek i leczniczy, aleused często wykorzyponent and as an element of ale therapies, however środek spożywczy i leczniczy, często nie wykorzystujemy pozostałych produktów pszczelich (takich we jak stujemy pozostałych produktów pszczelich (takich jak seempropolis, to forget remaining healing properties bee czythe mleczko pszczele), które obecnie of znowu propolis, czy mleczko pszczele), które obecnie znowu są intensywnie badane w nowych natuproducts ( such as propolis orposzukiwaniu bee milk), which currentsą intensywnie badane w poszukiwaniu nowych natuśrodków leczniczych. ly areralnych subjects of intensive studies in search of new naralnych środków leczniczych. ture curing resources.

Health and beautyi together Dla zdrowia urody

Dla zdrowia i urody

Propolis is classified as a plant pro- with and hitch their honeycombs, bee- 10,8%), bioelements (ar. 30) and other itp. Badania nad składem chemiczPropolis jest uważany za pro-balm Jest to mieszanina tzw. kitu remaining constituents (vitamins B1, duce, that is resin sap discharge from bread (produced in their honey nym propolisu wykazały następująroślinny będący żywiczną wypszczelego zbieranego zwax, roślin provitamins A, składem proteinschemiczaltogethfoliar buds Propolis ofdukt some tree or azacrop out of beebread grains), bee Badania nad jestspecies uważany proJest to mieszanina tzw. kituB2,i itp. ceenzymes grupy składników: związki dzieliną pączków liściowych niektódrzew przez pszczoły zdosuch zasklepiaer and amino acids,fenoli sacbotanical exudate substance, engenpollen mechanic impurities, nym propolisu wykazały następujądukt roślinny będący żywiczną wy- and pszczelego zbieranego roślin i with 70%), flawonoidy (4,4-10,8%), rych drzew lub substancją wysiękonia wszelkich szpardo ulu i przycharides (glucose, fructose, sucrose). dered due todzieliną an instance of aliściowych damage,niektóas lifeless insects’ orwzasklepiawood ce (około grupy składników: związki fenoli pączków drzew przezsnippets pszczoły terpeny (0,8%), substancje lipidowowąby wytwarzaną przez rośliny po ichChemical plastrów), leading groups of compounds of which is formed bees with wax and chips. composition exami70%), flawonoidy (4,4-10,8%), rych drzew lub substancją wysiękoniamocowywania wszelkich szpar w ulu i balsamu przy-The(około woskowe, tzw. woski roślinne i wosk do której (wytwarzanego w wolu tiny amounts of gland secretions.

Indodawany nations of pyłkowego propolis reveal the followpoplar propolis are: aromatic acids, arterpeny (0,8%), substancje lipidowowąuszkodzeniu, wytwarzaną przez rośliny po ich mocowywania plastrów), balsamu pszczeli (w jest przez pszczoły wosk oraz nie- pyłkowego miodnym pszczoły z ziaren pyłku), Poland, it isuszkodzeniu, mainly derived foliing groups of principles: phenol comomatic esterstzw. andzagęszczonym flavonoid complexwoskowe, woski roślinne iwyciągu wosk do from której dodawany (wytwarzanego w wolu 10,8%), 30) oraz wielkie ilości wydzieliny gruczołowosku pszczelego, pyłkupyłku), kwiatoes. In turn, among aromatic(ok. groupings age buds of jest black poplar. pounds (around 70%), zflavonoids przez pszczoły wosk oraz nie- miodnym pszczoły ziaren pszczeli (wbiopierwiastki zagęszczonym wyciągu wegoterpenes i zanieczyszczeń pozostałe inne składniki (witaminy wej. W Polsce pochodzi on(4,4 przede find acids: cinnamic, caffeico, feruIt stands a fusion of so called propo– 10,8%), (0,8%), lipidwielkie ilości wydzieliny gruczołowosku pszczelego, pyłkumechaniczkwiato-we 10,8%), biopierwiastki (ok.

30) oraz nych, którymi mogą mechaniczbyć fragmenB1, B2, salicylic prowitaminy A;(witaminy białka –3w wszystkim z pączków liściowych to- wego lic, pozostałe benzoic, and 2amino– lis, collectedwej. by bees from plants and wax material, called botanic waxes inne składniki W Polsce pochodzi on przede iso zanieczyszczeń ty padłych pszczół, cząstki drewna aminokwasy; sacharypoli czarnej. wax (in concentrated extract metoksybenzoic ones. trees, they use to crust crevices inliściowych hives and B1,tym B2,enzymy, prowitaminy A; białka –w wszystkim z pączków to-beenych, którymi mogą być fragmendyenzymy, (glukoza, fruktoza, sacharoza). of flavonoids, it might be 70 tym aminokwasy; sacharypoli czarnej. ty padłych pszczół, cząstki drewnaIn case Doinnajważniejszych grup związof them poplar propolis, and the dy (glukoza, fruktoza, sacharoza). kównajważniejszych propolisu topolowego dominant ones are:typu crisina, Do gruppinocemzwiąz-należą: kwasy aromatyczne, estrynaarobrina, galangina, pinobanksina and ków propolisu typu topolowego matyczne i związki flawonoidowe. its derivates, tektocrisileżą: kwasypinostrobina, aromatyczne, estry aroWśród kwasów aromatycznych wyna, matyczne kaempferol, apigenin, quercetin, i związki flawonoidowe. mienia się: cynamonowy, kawowy, andWśród naringenin.

Recently, there have kwasów aromatycznych wyferulowy, benzoesowy, been several reports,salicylowy in partic-i mienia się:science cynamonowy, kawowy, 2-amino-3-metoksybenzoesowy. ularferulowy, on crisina (which is tosalicylowy be foundiin benzoesowy, W przypadku flawonoidów Polish propolis), which restrains (może mor2-amino-3-metoksybenzoesowy. być nawet ponad występujących talityW (apoptosis) of 70), neural cells, przypadku flawonoidów (możeso propolisie topolowym, do najit might be aponad perspective for Parkinbyćwnawet 70), występujących ważniejszych zalicza się: do chryzynę, sonwand Alzheimer stricken patients. propolisie topolowym, najpinocembrynę, galanginę, pinobanTheważniejszych diseases lethally affect neurons in zalicza się: chryzynę, ksynę i jej pochodne, pinostrobinę, some of nervous system structures. pinocembrynę, galanginę, pinobantektochryzynę, apigeniHealing properties ofkemferol, propolis are as ksynę i jej pochodne, pinostrobinę, nę, kwercetynę, naryngeninę i akain the quote: anti-infective (itapigeniinhibits tektochryzynę, kemferol, Ostatnio ukazało się wiele Staphylococcus aureus “golden clusnę,cetynę. kwercetynę, naryngeninę i akadoniesień naukowych, ter seed” bacteria, diplococcic cetynę.

Ostatnio ukazałodotyczących siębacteria wiele zwłaszcza chryzynydotyczących (w polskim in pneumonia, mycobacterium tuberdoniesień naukowych, zwłaszcza chryzyny (w polskim

0 0

ropolisie występuje), która hamuje mierć (apoptozę) komórek nerwowychi, więc być może stworzy nazieję leczenia choroby Parkinsopropolisie występuje), która hamuje culosis, anaerob bacterias, yeasts śmierć (apoptozę) komórek nerwofungi, viruses of flu and herpes a i Alzheimera. Choroby te polewychi, więc być disease), może stworzy nasimplex of viral and also ają na postępującym obumieraniu dzieję leczenia choroby Parkinsoanti-inflammatory, anti-oxidizing omórek nerwowych w niektórych na i immunostimulating Alzheimera.

Choroby properte poleand gają na postępującym obumieraniu ties.

Propolis ethanolic essences trukturach układu nerwowego. komórekcancer nerwowych w niektórych restrain tissues from proWłaściwości lecznicze propolisu strukturach gressing, as układu well asnerwowego. reduce numą związane z jego bers działaniem: prze-Whereas, Właściwości lecznicze propolisu of metastasis. in są związane z jego działaniem: przedamaged tissues, for example in iwdrobnoustrojowym (hamuje ciwdrobnoustrojowym (hamuje deep burn injures – they catalyze ozwój gronkowca złocistego, dworozwój gronkowca złocistego, dwogranulating and advance healing nki zapalenia płuc, prątków gruźliinki zapaleniaenhance płuc, prątków gruźliof wounds, forming of cy, bakterii beztlenowych, grzybów collagen and elastin, which lessy, bakterii beztlenowych, grzybów i także wirusów brittleness and excessive perrożdżoidalnych ens idrożdżoidalnych także wirusów grypy i opryszczki), przeciwzapalmeability of blood-vessels.

They rypy i opryszczki), nym,przeciwzapalantyoksydacyjnym i immuconsiderably quicken regeneranostymulującym.

Wyciągiregeneraetanolotion of fibro cartilage, ym, antyoksydacyjnym i immuwe propolisu hamują rozwój tkantion of dental pulp, generating fiostymulującym. Wyciągi etanolowe propolisu hamują rozwój tkan-

stej tkanki chrzęstnej, regenerację soning ( metals like lead, quickJak wykonać nalewkę propolisową?

W miazgi tworzenie kostniny How to prepare a propolis tincture? silver,zębowej, arsenic).

Furthermore, i wzbogacanie tkankiregenerację w sole it chrzęstnej, acts anti-allergic andwapnia counIn a dark bottle,100 we soak and saturate ciemnej butelce g kitu pszczelego stej tkanki i fosforu. ter to diabetes, relieves via cen100g of propolis with 0,5 l of comestizalać 0.5 l spirytusu spożywczego i poć nalewkę propolisową? tworzenie kostniny Etanolowy wyciąg z propolisu (najtral nervous system disproporble spirit, and as a next W step we miazgi have zębowej, zostawić w ciemnym, chłodnym mieji wzbogacanie tkanki w sole wapnia lepiej 10%-20%) podany doustnie tionate anxieties due to its soothto place it in some chilly darkness elce 100 g kitu pszczelego scu dni,not codziennie leczy zapobiega chorobie wrzoing lub characteristics, accounts for for na 14 14 days, forgettingwstrząsając to give a i fosforu. pirytusu spożywczego i podowej, zwiększa wydzielanie żółgradual artery pressure easing. shake to it every single day.

Then, we zawartość. Potem delikatnie zlać Etanolowy rozwyciąg propolisu (najciTopically, i chroni tkankę wątrobową przed itz is valued for painare ready to pour down the solution twór propolisu znad miejosadu do mniejciemnym, chłodnym lepiej podany doustnie toksycznym działaniem rozpuszkilling potential and challengseparate from the residuum (or call it 10%-20%) szej butelki zwstrząsając kroplomierzem. leków (np. ing decayorganicznych, , what we may casualexcept propolis mud) into a smaller dni, codziennie leczy lubczalników zapobiega chorobie wrzoPodawać ranoa na czczo paracetamolu) i zatruciem ly test applying Propolismetalaon achcontainer codziennie equipped with dropper. dowej, zwiększa wydzielanie żółPotemnajlepiej zlać mi ciężkimi, takimiseeing jak ołów, rtęć, ing tooth before dentists’.

Itdelikatnie is advised serve rozitmiodu, every mornz 1/2tołyżeczki powoli ci i chroni tkankę wątrobową przed arsen.

Pozaof tym działa przeciwalerActivity propolis within uning on an empty stomach in half of połykając go. do Według ludowych przeisu znad osadu mniejgicznie i przeciwcukrzycowo, znoprocessed matter may preserve a spoonful and swallowed slowtoksycznym działaniem rozpuszpisów sieven nadmierną pobudliwość wpłyfor 7 years, while i in proly. Inmożemy law of przyjmować folk recipes,tyle we kropli, may z kroplomierzem. czalników organicznych, leków (np. ile mamy lat, lubdrops 20-35 wa uspokajająco poprzez cessed substance just 18ośrodkomonths. take as many as kropli many rano years i odziennie rano na paracetamolu) i zatruciem metalawy układu powoduje poPollen isnerwowy, shipped by worker we stand inwage, or,czczo in case of an inwieczorem przypadku infekcji lub wolny spadek ciśnienia tętniczego. bees to hives in their hind fection or stomach aches just 20-35 1/2 łyżeczki miodu, bólu żołądka na tlepowoli zapalnym. mi ciężkimi, takimi jak ołów, rtęć,leg Miejscowo ma concavities, działanie przeciwbóshin-bones’ so called drops at early hours and at nightfall. arsen. Poza tym działa przeciwalerlowe i przeciwpróchnicze, scopa.

Bees moisten co thełatwo polo. Według ludowych przegicznie i sprawdzić przeciwcukrzycowo, znopropolisorna bolen with stosując saliva, honey nectar my przyjmować tylecallus kropli, przed się do stoki nowotworowej, a także bro cartilage and reinforcing it lący andząb place it udaniem in their pollen bassizmniejnadmierną pobudliwość i wpłymatologa. szają liczbę przerzutów.

Natomiast with calcium and phosphorus. kets corbicula, so as to ferment it at, lub 20-35 kropli ranopropolis i np.(preferawa uspokajająco poprzez ośrodkoAktywność propolisu w well-presurowcu w uszkodzonej po głęEthanol essence of tkance, with milk and produce wy układu nerwowy, powoduje ponieprzetworzonym może utrzymybokich oparzeniach – przyśpieszają bly concentrated tolub 10%-20%), in oral served bee bread. w przypadku infekcji wać nawet do 7 lat , a w przetwooraz szybsze gojenie use, ziarninowanie treats or prevents peptic ulcer, spadek Thesiębee bread comprises even wolny ciśnienia tętniczego. a na tle zapalnym. preparatach doits 18 dry miesięcy. się ran, wzmagająoftworzenie sięproko- rzonych increases releasing bile and 40% of proteins in mass, Miejscowo ma działanie przeciwbói elastyny co zmniejsza krutects lagenu liver tissue against toxic influsome of which is used for delowe(e.g. i przeciwpróchnicze, co i nadmierną Pyłek kwiatowy pszczoły zbieence chość of organic solvents,przepuszczaldrugs velopment of larvae andłatwo young ność naczyń Przy- raczki przenoszą do ula w na zagłębieparacetamol) and krwionośnych. heavy metals’ poi worker bees.propolis The composition sprawdzić stosując bo-of znacznie odnowęlący włóknitylnych się nóg do w postaci i nowotworowej,śpieszają a także zmniejząb niach przedgoleni udaniem sto-

zają liczbę przerzutów. Natomiast w uszkodzonej tkance, np. po głę-

matologa.

Aktywność propolisu w surowcu

fot. archiwum

fot. archiwum

tzw.

Zebrany it obnóży. is not only fullpyłek of allpszczoły exogezwilżają śliną, miodem i po upakonous amino acids (that is ones waniu w komórkach i okrewhich we have toplastra supply with pszcz tzw. obnóży.

Zebrany pyłek siefood), fermentacji mlekowej dobut also sugarstworzą (glucose, zwilżają śliną, miodem po upa brze zakonserwowaną pierzgę. fructose, saccharose), fatty iacwaniu wonakomórkach Zawiera nawet do 40%plastra białids (essential unsaturated ones i ok ka w swojej suchej masie i stanowi included), dietary fiber, sie fermentacji mlekowejvitatworzą d główne niezbędne dla mins,źródło macrobiałka, elements (potassibrze zakonserwowaną pierzgę. rozwoju larw i młodych robotnic. um, magnesium, calcium, sodiZawiera ona nawet do Wum) skład pierzgi wchodzą nienametylko40% b and microelements, wszystkie aminokwasy ly those that we needegzogenne to diet ini stano ka w swojej suchej masie (czyli takie, które musimy dostarsmall quantities (zinc, copper, główne źródło białka, niezbędne czać z pokarmem) i cukry (glumangan, iron, ale chromium).

In rozwoju larw i honey, młodych koza, fruktoza, sacharoza), kwasyrobotn opposition to bee pollen tłuszczowe tym niezbędne is skład rich in(w vitamins; 100% niepol-nie ty W pierzgi wchodzą nasycone kwasy), błonnik pokarlen scopa content might conwszystkie aminokwasy egzogen mowy, makroelementy sist ofwitaminy, 17,6mg% carotenoids, (czyli takie, które (potas, magnez, wapń, sód)musimy i into mikrowhich are transformed re- dost elementy, czyli pierwiastki niezbędliable stock of vitamin A, up to czać z pokarmem) ale i cukry (g ne205mg% w naszejof diecie w małych vitamin C andiloś3,2 koza, fruktoza, sacharoza), kw ciach (cynk, miedź, microgram/g of mangan, vitamin żelaE. It tłuszczowe (w tym n zo, chrom, W out przeciwieństwie has beenitp.). found that niezbędne the poldo miodu pszczelego, pyłek jest barlen is additionally a source of nasycone kwasy), błonnik pok dzo bogaty w witaminy; 100bodies g obthese biologically active mowy, witaminy, makroeleme nóży pyłkowychhormones, może zawierać aż: as enzymes, ethere(potas, magnez, sód) do mg% które są i mik al17,6 oils.

It iskarotenoidów, worth wapń, to pay attenprzekształcane wnot bezpieczną ilość tion, if it does happen to beniezb elementy, czyli pierwiastki witaminy A,bitter, witaminy C nawet do mildew, or taste inorganne w naszej diecie w małych il 205 i witaminyand E do miic mg% or unfamiliar, to 3,2 be cauciach (cynk, miedź, mangan, że krograma/g.

W pyłku stwierdzono tious of pests, ended bees or również obecność takich their vestiges. zo, chrom, itp.).

W substancji przeciwieństw biologicznie czynnych jak: do miodu pszczelego,enzymy, pyłek jest b

dzo bogaty w witaminy; 100 g o nóży pyłkowych może zawierać

hormony, olejki eteryczne. Warto Nie zaleca się kuracji pyłkowej ko- sposobem na wzmocnienie dziąjednak zwrócić uwagę, aby nie był bietom w pierwszym trymestrze seł, lepsze wydzielanie śliny, a takzapleśniały, gorzki, nie miał obcego ciąży. że działa zapobiegawczo w astmie. posmaku, nie zawierał szkodników, Stanowi on materiał budulcowy w martwych pszczół i ich części.

Mleczko pszczele wytwarzaktóry wydzielają pszczoły-rosposobem na wzmocnienie dziąhormony, olejki eteryczne. Warto Nie zaleca się kuracji pyłkowej ko- ulu, seł, wydzielanie śliny, agood tak-do zwrócić uwagę, abypolnienebyłjest bietom pierwszym trymestrze od 7-14w dnia pszczoły gruczołów woskowych It is jednak recommended, that bee glands used forżycia feeding worker botnice ion lepsze of zstrengthening gums, że działa zapobiegawczo w astmie. gorzki,last nie at miał obcego ciąży. len zapleśniały, therapy should least bees larvae and drones, withalso for liberating saliva and for z przez gruczoły gardzielowe pszczół budowania i zasklepiania plastra acja pyłkowaone wzmaga kondycję, posmaku, nie zawierał Stanowi on materiał budulcowy w month. We start fromszkodników, a cou-do karmienia in theirlarw first robotnic three days of exispreventing asthma.

It constitutes i trutni miodem. Świece woskowe w trakcie martwych pszczół i ich części.

Mleczko pszczele wytwarzaulu, który wydzielają pszczoły-rople of pollen grams (tufted tea tence and within mother queen hives building material, that is nosi sprawność umysłową, a takw ciągu ich 3 dni życia oraz matki spalania jonizują ujemnie powiene jest and od 7-14 dnia życiastadium. pszczoły botnice z gruczołów woskowych do larva egg-laying manufactured in bee workers’ pszczelej w okresie stadium larwaltrze i roztaczają aromatyczny zawpływa korzystnie na odporność przez gruczoły gardzielowe i zasklepiania Its colour is whitish, thepszczół tang budowania wax-producing mirror plastra glandsz Kuracja pyłkowa wzmaga kondycję, nego i czerwienia.

Ma zabarwienie pach; nie wyginają się wtrakcie pado larw robotnic trutni miodem. Świece w trakcie curing sessions potentiaof karmienia it is somewhat acrid i bitter and serves for woskowe constructing and anizmu, Pollen uzupełniając witaminy białawe, smak cierpki, gorzki, co obserwujemy w przypadpodnosi sprawność umysłową,mind a takwsour ciągu ich 3 dni lekko życia oraz matki spalania jonizują ujemnie powietes body trim, improves and differ respectively to lenia, arching honeycombs with honz makroiwpływa mikroelementy.

Znane has kwaśnypszczelej w stadium larwali roztaczają aromatyczny zai różni sięokresie w zależświec wykonanych and altogether hive type itskładem comes from.

This kutrze ey.

Candles made ofz mieszaniny beeswax, żesuppleness, korzystnie na odporność nego i czerwienia.

Ma zabarwienie pach; nie wyginają się wtrakcie paits positive influence on immuessence is by and large sugduring burning, emit minus iondziałanie lecznicze pyłku w przyności, dla kogo jest w ulu przezna- parafiny i wosku. Wosk stosowany organizmu, uzupełniając witaminy smaktocierpki, gorzki, lenia, co and obserwujemy w przypadne system, thanks to its resoars, proteins, amino acids, fats, jest ization welcoming scents, Jego skład przedelekko wszystdo maści, kremów ochronnych, kach problemów z igruczołem kro- Znaneczone. białawe, oraz makromikroelementy. kwaśny i różni się składem w zależ- ku świec wykonanych zones mieszaniny urces of macroand microelemineral ingredients, vitamins they do not bend as of parkim cukry, białka, aminokwasy, maseczek i także do dobrej jakości jest działanie lecznicze pyłkuitswtheprzyym, cewką moczową, miażdżycą ności, dla kogo jest w ulu przezna- parafiny wosku.

Woskbee stosowany ments.

Well-known are plus water (55-65%). affin andi wax.

Either, wax is tłuszcze, składniki mineralne wi- past do czone.

Jegorevives, skład to heightens przedeiwszystdobutów. maści, rapeutic faculties in such instanBee milk en- jest adapted for kremów making ochronnych, ointments, padkach problemów z gruczołem kroburzeniami trawienia i przemiany taminy oraz woda (55-65%). kim cukry, białka, good aminokwasy, maseczek i także do dobrej ces as problems with prostate ergies, it restores mood protective cosmetics, as jakości body kowym, cewką moczową, miażdżycąMleczko pszczele regeneruje siły erii. Pyłek ze względu na właścitłuszcze, składniki mineralne i wi- past do butów. glands, arteriosclerosis, also diand mind agility improving cream or face mask, and fine i gestion zaburzeniami trawienia przemiany witalne, wzmaga energię, taminy orazskills woda (55-65%). disorders andiprzy metabolearning andprzywrarecalling, shoe polish. ci odżywcze można podawać materii.

Pyłek ze względu na właściMleczko pszczele i regeneruje siły lism dysfunctions.

Bee pollen is ca dobreaids in duodenum ulceration samopoczucie sprawność doborach wagowych, wypadaniu witalne, wzmaga energię, przywranutritive indeed, hence we may treatments and alleviates too wości odżywcze można podawać przy umysłową, poprawia procesy uczeca dobre sprawność sów, łamliwości orazwypadaniu w employ itpaznokci towagowych, treat body underhigh or samopoczucie too low bloodi pressure. nia, przypominania i pomaga leczyć niedoborach umysłową, poprawia procesy uczeweight, hair loss, brittleness of Especially, it is directed to peodożywieniu starczym. owrzodzenie dwunastnicy oraz obwłosów, łamliwości oraz w nia, i pomaga leczyć nails and elderly paznokci malnutrition. pleprzypominania who have just recovered, niża zbyt wysokie, aand podnosi niskie niedożywieniu starczym. owrzodzenie oraz obfrail personsdwunastnicy retarded chilciśnienie krwi. niża zbyt wysokie, podnosi niskie dren.

One shouldaalso be aware, Zaleca się, by kuracja pyłkowa Szczególnie polecany ciśnienie krwi. that royal jelly – beejest milk dla is so Szczególnie polecany dla Zaleca się, spoon is equal toby8gkuracja of dry pyłkowa pol-ozdrowieńców, sensitive, that it rapidly lostrwała, co najmniej miesiąc.

Zaczyludzi słabych, ijest dzieozdrowieńców, ludzi słabych, i dzietrwała, co najmniej miesiąc.

Zaczylen), steadily we increase it to 30es its vitals, even at temperanamy od kilku gramów pyłku (czu- ci z opóźnionym rozwojem fizyczcitures z opóźnionym rozwojem fizyczodhowever kilku gramów pyłku (czu35g namy a day, the followofbardzo 2 - 4° C,szybko and freeze drybata łyżeczka do herbaty zawienym. Jednak ulega bardzo szybko ulega łyżeczka do not herbaty zawie- nym. ing bata months it ought surpass ing isJednak the sole method to safera 8 g suchych obnóży), stopniowo unieczynnieniu nawet w temp. 2unieczynnieniu nawet wour temp.

28 g suchych obnóży), 20g radaily.

If possible, we stopniowo try to 0 guard it. At present, marzwiększamy do gdona30-35 dobę, ale C i jedynie liofilizowanie mlecz0 4kets C i offer jedynie liofilizowanie mleczg na dobę,4 ale dosezwiększamy up 30-35 bee pollen before breakpreparations, that difw następnych miesiącach prze-nie ka pszczelego jest efektywnym ka jest efektywnym sponastępnych fast wand supper; miesiącach fornie variety oneprzeferpszczelego on amino acids levels,sposome kraczamy g/dobę. spojego utrwalenia.

Obecne jegomight utrwalenia.

Obecne na kraczamy 20Najlepiej g/dobę.

Najlepiej spo- sobem can20 flavor it with honey, cheese,sobem of which come fromna bee preparaty mleczka pszczeżywać pyłek pszczeli przed milk, fruit juice,przed porridge.

Wa-śniaremnants. żywać pyłek pszczeli śniarynku rynku preparaty mleczka pszczelego różnią się obecnością wolnych daniem kolacją; można mieszać if a need,imożna must bemieszać boiled and Patients, who suffer acute infecdaniem ter, i kolacją; lego różnią się obecnością wolnych aminokwasów, które mogą pochogo z miodem, serem, mlekiem, sowarm-infused with pollen, to be tious, allergic or cancer diseasgo z miodem, serem, mlekiem, so- aminokwasów, które mogą pochoz resztek pszczół. kiem owocowym, płatkami owsia- dzić drank next day in the morning. es should not recourse to it. We kiem owocowym, płatkami owsiadzić z resztek pszczół.

Osobynot chore na ostre choroby zanymi na chcemy Children aremleku. not Jeżeli supposed to wyshall forget, it is expected a nymi napractice mleku. wyOsobyprobability, chore na ostre choroby za-nie alergiczne i nowotworowe pić goitJeżeli zbefore wodą,chcemy to można age of one.pyłek wie- kaźne, that the milk may pić go z Awodą, można pyłek wie- kaźne, powinny alergiczne iprompt nowotworowe nie go stosować.

Należy pamięczorem zalać letnią przegotowaną soletomedical contraindicasensitize, headaches, czorem tion zalać powinny go Należy pamiętać, żestosować. mleczko może uczulać, powowodą ranoprzegotowaną wypić.

Dzieciom to letnią bei using bee pollen is al-możstomach aching, diarrhea, skin dować bóle głowy, bóle bienawypić. podawać dopiero po ukończeniu wodą i rano Dzieciom możmoże uczulać, lergies and the first trimester oftać, że mleczko allergies and this is brzucha, thepoworeason gunkę oraz alergie skórne i dlatego 1 roku życia. pregnancy.

At once, it must be to begin using it as remedy na podawać dopiero po ukończeniu dować bóle głowy, bóle brzucha, bie-in wszelkich Przeciwwskazaniem stosowastressed, that allergy to do pollens minute amounts.

1 roku życia. gunkę przyjmowanie oraz alergie skórne i produktów dlatego z mleczkiem pszczelim należy zaczynia pyłku pszczelego jest uczulenie (causing rhinitis) does not have Przeciwwskazaniem do stosowa- przyjmowanie wszelkich produktów od wax minimalnych na ten produkt.

Jednocześnie Bee is not ilości. meant to be to match allergy to bee bread,nale- nać nia pyłku pszczelego jestżeuczulenie mleczkiem pszczelim należy zaczyżytakes zaznaczyć, uczulenie na zpyłconsumed, we may merely what place really seldom. na ten produkt. naleminimalnych ilości. pszczeli niehoneycomb, jest przeznaki (np.Jednocześnie wywołujące katar sienny)nać nieod Wosk chew some bits of ży zaznaczyć, że uczulenie pyłdo spożycia, a jedyniehoneymożerównoznaczne znauczuleniem Beejest milk (Gelee Royale) is pro- na czony particularly the upper żuć kawałki plastra, a szczególobnóża co7-14 zdarza ki (np. wywołujące katar sienny) niesięofrzadWoskmy pszczeli jestopercularis, przeznaduced frompyłkowe, the first days comb part nie pars fot. archiwum nie wieczka z plastra; jest dobrym bee ko. life, in their hypo pharyngeal which appears a cogood fashjest równoznaczne z uczuleniem na czony do spożycia, a jedynie możeobnóża pyłkowe, co zdarza się rzad- my żuć kawałki plastra, a szczególfot. archiwum 2 ko. nie wieczka z plastra; co jest dobrym

roszę bardzo: sok pomarańczowy w tabletkach, słyszą, że ich nie łykam, patrzą podejnie wierząc, że jestem specjarokuły w pigułce, kapsułki „Raz Dziennie”, które rzliwie, listką od żywienia! według producenta wystarczy połknąć właśnie Natomiast dr Benjamin Caballero, Proszę bardzo: sok pomarańczowy w tabletkach, szef słyszą,amerykańskiego że ich nie łykam, patrzą podej- ŻyInstytutu az, zamiast się męczyć, chrupiąc warzywa i rzliwie, nie wierząc, że jestem specjaquate evidence to instruct anyone aban-mi You are welcome: orange juice in tablets or broccoli as pills,które wienia, podkreśla: Nie ma to znanej brokuły w pigułce, kapsułki „Raz Dziennie”, listką od żywienia!Even so, there is not don pilled vitamins. manufacturers “One a Day” capsules, offered woce.advertised choroby, przed którą zabezpieczaławedługbyproducenta wystarczy połknąć właśnie Natomiast dr Benjamin enough verification to educateCaballero, anyone to

Kult Kult Cult of witamin witamin vitamins

to save us from “laborious” biting, chewing, swallowing.

WI

szef amerykańskiego Instytutu Żystart taking this kind of tablets.

raz, zamiast i wienia, podkreśla: Nie ma znanej mi supermarkecie sieci się Vita-męczyć, chrupiąc warzywa Dr. Ruth Kava from the American Body of owoce. choroby, przed says: którąwhen zabezpieczałamin Shoppe w miasteczku n the “Vitamin Shoppe” superScience and Health my patients market, located round Fairfax question me what kind of vitamins I take Fairfax pod Waszyngtonem supermarkecie sieci Vitasmall town adjacent to Washingand I answer none, they send me a suspiłki uginają się od koktajli, batonów, min Shoppe w miasteczku ton, the shopping shelves bend uncious looks of mistrust I am a nutritionist. dyczy i napojów witaminowo-mineFairfax Waszyngtonem der the weight of pod cocktails, confecnych. Sątionery preparaty przedbatonów, półki uginają siękobiet od koktajli, and dla vitamin-mineral beverżą, w ciąży, w połogu, karmiących słodyczy i napojów witaminowo-mineages.

On offer, furthermore, medical ralnych.Dla Są preparaty dla kobiet przed rzekarmionych. tych słabych preparations for the o pregnant: before ciążą, w ciąży, w połogu, karmiących the conception, during childbearing, ściach i o słabych nerwach. Dla lenii przekarmionych.

Dla puerperium, tych o słabych birth giving, postnatal ych nastolatków i nadpobudliwych kościach i o słabych nerwach. lenibreast-feeding, and so on. ForDla those ieci, dla żarłoków i niejadków.

Dla i nadpobudliwych of wych faint nastolatków bones and those who have nów z kłopotami… i z potencjalnydzieci, dla żarłoków niejadków.

Dla weakish nerves.

For i lazy teenagkłopotami, np.for zz łysiną. kłopotami… z potencjalnyerspanów and hyperactivei kids in turn, mi intended kłopotami, np.food-gluttons z łysiną. ones for Dla kulturystów i anemików, wegeta- and Dla kulturystów i anemików, ones meant for poor-eaters.

Forwegetagenn i mięsożerców. Skoro 30 mln amerian i mięsożerców.

Skoro 30potential mln ametlemen troubled or their kańskich psów dostaje co roku pod rykańskich dostaje co roku pod troubles .. for psów example baldness. oinkę witaminy, w sklepieand witaminy, wVitamin sklepie Vitamin Forchoinkę body-builders anaemia sufoppe nie może zabraknąć.

Pi- and Shoppe nie może zabraknąć.

Piferers, in ich favour of ich vegetarians witaminowa jest tutak rzeczą tak łka witaminowa jest tu rzeczą ongułka behalf of meat-devourers.

Since hamburger w porze lunmillion ofjakAmerican is giftzywistą 30 jakoczywistą hamburger w porzedogs lunchu i futbol w niedzielny wieczór.

Weed Christmas vitamins yearly, the u i futbol w niedzielny wieczór. Według danych Centrum i PreVitamin Shoppe have toKontroli prepared ug danych Centrum Kontroli ibePrewencji Chorób prawie pellets 70 proc.isAmeryand stocked.

Vitamin such ncji Chorób prawie 70 proc. Amerykanów łyka z czego 40 proc. a clear-cut in witaminy, here as a hamburger at nów łyka witaminy, z czego 40 proc. robi or to regularnie.

Można jeAccordkupić w lunch football Sundays. wjeaptece i drogerii, bi to regularnie. kupić w Pre-w ingsupermarkecie, to the Można Diseases Control and kiosku i na stacji a przede vention almost 70% ofwAmeripermarkecie, wCentre aptece i benzynowej, drogerii, wszystkim w sieciach sklepów specjacans partake vitamins, 40% of osku i na stacji benzynowej, a przedewhom fot. archiwum listycznych, np.a Vitamin ShoppeOne czy does do this on regular basis. zystkim wGeneral sieciach sklepów specjaCenter. Wazeszłym fot. archiwum can buy itNutrition in a superstore, phartycznych, np.

Vitamin Shoppe czy preparokuorAmerykanie kupili miesiączkującym. tym, multiwitamina.

I dodaje, że typo-Caare beneficial Kwas to the foliowy diabetes, cal- byOn the other hand, dr. Benjamin macy at chemist’s, in atakich kiosk or at and neral Nutrition Wmin zeszłym ratów zaCenter. prawie 10 Czy słuszktóre combined planują zajście w ciążę. pigułkathemultiwitaminowa zawiewith vitamin E rein- waballero, principal of the Nutrition newsagent’s, the same atdol. a petrol sta- cium A co bones, z multiwitaminą?

– Sęk w tym by nie?but kupili raInstitute składniki wymieszane, które jużże natypomiesiączkującym.

Kwas tym, multiwitamina.

I dodaje, ku Amerykanie takich forces so it isfoliowy recommended stresses: I have never familtion, nowhere betterprepathan in spe– tłumaczy Mary Francus Picciano, wstępie zwalczają się nawzajem: jedto women at menopause and men in iarized a disease or disorder which cialised chains of shops as Vitamin wa pigułka multiwitaminowa zawieów za prawie 10 min dol. Czy słusz- które planują zajście w ciążę.

Dziękuję, nie Nutrition biorę Center. dietetyczka z Narodowego nemultivitamin minerały osłabiają wchłanianie inadvanced.

Extra –dosage iron ra safes andktóre secures Shoppe or General A coage z multiwitaminą?

SękInstytutu woftym składniki wymieszane, już na e? są zgodni;spent wartoalmost łykać kwaZdrowia – że nie ma wystarczających cynk rywalizujea zstandard żelazem, multiva żeadvocated to young mothers and nych, from.

Moreover, LastLekarze year Americans 10 is – tłumaczy Mary Francus zwalczają się nawzajem: jedsy dollars omega on 3, the bo medicaments. zmniejszają ryzyko dowodów naukowych na to,Picciano, by powie- wstępie lazo z wapniem. girls, who lavishly menstruitamin pellet contains components, mln Is it anaemic dietetyczka z Narodowego Instytutu ne minerały osłabiają wchłanianie ziękuję, nie biorę chorób serca i są dobrotliwe dla cuk- ate. dzieć tym,acid, którzy witaminy łykają, by Prasa naukowa jestone dla another: witamin co- in-inFolic in turn, urged to those that fight against for advisable? ekarze są rzyków, zgodni;wapń warto łykać kwaZdrowia –plan że nie ma cynk z and żelazem, a żew połączeniu z witamiprzestali.

Ani zbytwystarczających wiele dowodów na nych, raz hardziej bezlitosna. pięć latopwho gestation as yet. stance, zincrywalizuje rivals iron,Już iron D you, wzmacnia więc jest zaleto, bynaukowych powiedzieć tym, którzy nie łyka-– lazo temu York Times” w artykule omega Thank 3,nąbo zmniejszają dowodów namultivitamins? to, by powiez„New wapniem.

I am kości, fineryzyko And what about poses calcium. w okresie menopauzy ją, byproblem zaczęli. witaminy za dużo, to niezdrowo” The of the matter is– Mary Science press publications stand to-coorób sercacany i sąkobietom dobrotliwe dla cukdzieć tym, którzy łykają, by „Co Prasa naukowa jest dlaprzestrzewitamin i starszym panom.

Dodatkowa dawDr Ruth Picciano Kava z Amerykańskiej Rady gał: „Coraz więcej ekspertów obawia Doctors agree in unity, that it is Francus explains, a diewards vitamins is merciless. yków, wapń w połączeniu z witami- przestali. Ani zbyt wiele dowodów na raz hardziej bezlitosna. Już Just pięć 5lat ka żelaza przyda się młodym mamom Nauki i Zdrowia – Kiedy pa- się, że ago, Amerykanie przedawkowują worth to turn to omega 3 acids, as tetician of the mówi: National Institute years “New York Times” in its D wzmacnia kości, więc jest zale- obficie to, by powiedzieć tym, nie biorę łyka- i temu „New Yorkłyka Times” w artykule i dziewczynom cjenci pytają, jakiektórzy witaminy 70 proc. w przekonathey reduce risksanemicznym, of heart failures of Health – that there is not ade- witaminy. article “Enough is asjegood as a feast” ny kobietom w okresie menopauzy ją, by zaczęli. „Co za dużo, to niezdrowo” przestrze tarszym panom. Dodatkowa dawDr Ruth Kava z Amerykańskiej Rady gał: „Coraz więcej ekspertów obawia żelaza przyda się młodym mamom Nauki i Zdrowia mówi: – Kiedy pa- się, że Amerykanie przedawkowują

W

jącymi placebo osoby łykające witam

jącymi placebo osobyo łykające witamiout nę 68 programs, Einvestigational miały 4 proc., beta-karoten nęin E miały o 4 proc., beta-karoten o 7proc. wi the course of taking vitamins proc., a witaminę A aż o 16 proc., witaminę A aż o 16 proc. więkby a232 thousand persons.

What sze ryzyko zgonu! Bezpieczne okaz szeturned ryzyko out zgonu! wasBezpieczne that the okazały się tylko witamina C ivitamin selen, który ja sięeaters, tylko witamina C i selen, który jako compared to the placebo jedyny zmniejszał ryzyko śmierci. jedyny zmniejszał ryzyko higher śmierci. death volunteers, reached Do asDuńczyków badań Duńczyków sceptycz Do sceptycznie riskbadań rates follows: vitamin E eatodnieśli się prof.

Meir odnieśli się prof.more Meir Stampfer zStampfer Harers reached 4% of risk, beta- z H vardones School Public Health vard School of Public Health i Donald carotene 7% of more risk and vi- i Don Berry, kierujący departamentem statytamin A 16% more risk of death!

Berry, kierujący departamentem sta styki Uniwersytecie w Teksasie.

BerThenastyki only secure were vitamin C na Uniwersytecie w Teksasie. B ry and zarzucił im nieścisłość i zbytnie geselenium, which were proved ry zarzucił im nieścisłość i zbytnie neralizowanie: – Choć Duńczycy przeto lessen chances of death. neralizowanie: – Choć Duńczycy pr konali iż przeciwutleniacze nie Thismnie, research of Danes was scepkonali mnie, iż przeciwutleniacze chronią nie zgadzam że ticallyzdrowia, answered by prof.się,Meir chronią zdrowia, nie zgadzam się, mogą zwiększać śmierci.

Przy Stampfer fromryzyko the Harvard School mogą zwiększać ryzyko śmierci.

P tego analizach zbyt wiele of typu Public Health,istnieje and Donald Bertego typu analizach możliwości interpretacji. ry, the director of statisticsistnieje depart-zbyt wi mentmożliwości of Texas interpretacji.

University. Berry Wobjected kremach their inaccuracy and over – generalizing: jak W najbardziej “In spite of the fact, kremach Ale są zgodni: witamithatkosmetolodzy the Danes convinced me that – jak najbardziej nyantioxidants nałożone na skórę działają do not guard health, Ale kosmetolodzy sąodmłazgodni: witam dzająco i ujędrniająco.

Firmymight kosmeI do disagree that they infot. archiwum ny nałożone na skórę działają odm tyczne porisks latach lansowania wątpli-of crease of death.

This kind dzająco ujędrniająco.

Firmy kosm wych cud-nowości w rodzaju pseudoanalysis givesi ground for to many fot. archiwum tyczne po latach lansowania wątp cie ćwiczyć jeść więcej warzyw niu, że“More uczynią nasmore zdrowszymi, ba- yond roślinnego DNA, czy złota koalerts: and expertsaleexproperi regulations – prof.i owoMiller botoksu, an interpretation. wych cud-nowości wW rodzaju ców”. indignantly. He posited test- loidalnego dania pokazują, że witaminy w pigułce znów po nie sięgają. wy- pseud pect, that Americans are bound to clarified cie ćwiczyć więcej pod warzyw niu, uczynią nas zdrowszymi, ba-ingDwa botoksu, roślinnego czy złota k lata easily temui jeść naaccessible zjeździe prze-i owonieżezastąpią zdrowego odżywiania i nie sokich stężeniachcreams używają ichDNA, dermaIn aesthetic overdose vitamins.

70% of them ale are those vitamins wodnictwem dr. J.and Michaela McGinnizapobiegną chorobom.

A ich podczas zabiegów odmładzają– absolutely! convinced, that it witaminy leads to przedawhealth supplements, guiding his fel- tolodzy ców”. dania pokazują, że w pigułceand loidalnego znów po nie sięgają. W w sa zcountrymen Institute Medicine jasno kowanie może to ryzyko zwiększyć”. cych, redukujących przebarwienia, siń-ich derm and/or prevention, whereas nothing he pointed thestwiersimple Dwa lataoftemu na zjeździe pod przenie zastąpią zdrowego odżywiania i nielow sokich stężeniach używają dzono: milionom Amerykanów wiece czy trądzik.

Cosmetologists speak in one acis better or important than a healthy tip: “Instead of spending money on vizapobiegną chorobom. A ich przedaw- wodnictwem dr. J. Michaela McGinni- tolodzy podczas zabiegów odmładza rzącychitwissiłę witamin należą się rze-fit Królową witamin wapplied kosmetykach jest Wszystko umiarem cord: vitamins on skin diet.

Overdoingz vitamins may bring tamins, better to keep yourself sa z Institute of Medicine jasno stwier- cych, redukujących przebarwienia, s kowanie może to ryzyko zwiększyć”. telne badania, bardziej czystawell postać A. Udolata–później uważana za zabez- and function towitaminy rejuvenate and the Dwa reverse it may build up risks. watch whattym you eat.” że łykają jej retinol, dzono: milionom Amerykanów wiece czy trądzik. za dużo, nic ma jej działanie odmładzające, pieczającą przed rakiem, chorobami Two firm it. Beauty corporations, after yearsa ago, at wiarygodnych the seminar dowoheaded wodniono rzących siłę witamin należą się rzeWszystko z the umiarem witamin w marketkosmetykach j na to, żewzabezpiecza ona przed łagodzące pobudzające proserca i przedwczesnym years Królową of trądzik, proceeding social Moderation is keystarzeniem się bydów dr.

J. Michael McGinnis from theraIntelne bardziej łykajądukcję jej Dwa lata później za przez zabez-stitute retinol, czystapeople postaćtowitaminy witamina E zostałauważana przebadana kiem czy zawałem tym serca. kolagenu. ing to encourage the un- A. Ud of badania, Medicine, they statedżeplain: za dużo, a nic ma wiarygodnych dowopieczającą przed rakiem, chorobami wodniono jej działanie prof.years Edgara H. Millera z Johns Ba, niektóre witaminy mogątodziałać Laboratorium badawcze dr Ireny Eris certain miracle-novelties, forodmładzają inTwo later on, vitamin E,Hopso millions of Americans need be inkinsiconsidered Schools of Medicine.

Wykazał on,sięspected, wręcz np. badania lat prowadzi badania nad pobudzające folacyną stance quasi-botox, vegetable DNA long to bestarzeniem protective as to, far że as zabezpiecza they believepokazain powdówodwrotnie, na ona przedod raserca przedwczesnym łagodzące trądzik, p że w dużych dawkach większych niż ły, że beta-karoten, zamiast zmniejszać – witaminą z grupy B. Ma ona właścior colloidal gold, again anew recounter cancer and premature ageer of vitamins without authentication, witamina E została przebadana przez kiem czy zawałem serca. dukcję kolagenu.

400has jednostek (UI) ryzyko raka płuc, overuse na zdrowych ludzi wdziałać wości podczas radioteraturnregenerujące, to the former practice.

Those ing, been examined by prof. as far as they the mogą drugs. prof.

Edgara H.międzynarodowych Millera z Johns Hop-and Ba, niektóre witaminy Laboratorium badawcze dr Ireny E – zwiększa ryzyko śmierci u osób starogóle nie działał, a u palaczy zwiększał pii chroni skórę przed szkodliwym products, highly concentrated, are folacy Edgar H. Miller from John Hopkins Nay, some vitamins may turn antithkins Schools of Medicine. Wykazał on, wręcz odwrotnie, np. badania pokaza- od lat prowadzi badaniapronad szych iofschorowanych.

Witamina E esis, ryzyko na show nowotwór. employed by dermatologists to reSchools Medicine. He –demonstrate.g.zachorowania some studies that be- mieniowaniem. że w dużych dawkach większych niż ły, że beta-karoten, zamiast zmniejszać – witaminą z grupy B. Ma ona właś promowana Bardziej szokujące wyniki ed,może thatbyć toosprzedawana great dosesi than pre- ta-carotene not onlybyły does not badań reduce cover skin younger, without acne ryzyko raka zdrowych w 400 jednostek międzynarodowych (UI)a przeprowadzonych wości„CE” regenerujące, podczas radiote jako źródło zdrowia bez żadnych rokna temu przez dr.ludzi Wysokie or contusion or discoloration. scribed 400 international units dowo(UI) potential lung płuc, cancer, but converse–– zwiększa ryzyko śmierci u osób starogóle nie działał, a u palaczy zwiększał pii chroni skórę przed szkodliwym p dów.

Firmy death nie muszą wykazywać i jej lyChristiana Gluuda dr. Gorana latvitamin na topie wqueen kosmetykach jestnurswiThe amongst heightens perils of elderly swelled the risk i among the Bjelasmoke Od ryzyko zachorowania na nowotwór. szych i schorowanych.

Witamina skuteczności.

To kompletnie nieuregu- Eaddicted, kowica zewhile szpitalawas uniwersyteckiego w tamina C. Przełomowe wydaje się od-is ing mieniowaniem. and care beauty products and health–impaired.

In–conclusion, merely neutral może byćrynek sprzedawana i promowana Bardziej szokujące oni były68wyniki lowany – grzmiał Mil- among Kopenhadze.

Sprawdzili progra-badań krycie dr. the Sheldona Pinnela retinol, purest form zofDuke vitathe vitamin is allowed to profesor be promotthe healthy.

Postulował przebadanie łatwodowodo- Still mów badawczych, podczas których z 1992 roku, wskazujące jasmin Wysokie A. Its rejuvenating properties, shocking were therok results the University edler. and vended as a bez health resource, „CE” przeprowadzonych temuofpoprzez dr. jako źródło zdrowia żadnych stępnych witamin i suplementów, a dla dawano witaminy (brało w nich udział no, że cytrynowa witamina redukuje acne soothing values and collagen search by dr.

Christian Gluud and dr. with no legal proof of it.

Companies Od lat na topie w kosmetykach jest w dów. Firmy nie muszą wykazywać i jej Christiana Gluuda i dr. Gorana Bjelarodaków miałTo jedną radę:any „Zamiast wy- Goran w kowica sumie 232 osób).

Okazało się, że zniszczenia skóry prostimulating qualities has been sci- się o Bjelakovic from a university are not obliged tokompletnie show attests. tamina C. spowodowane Przełomowe wydaje skuteczności. nieureguzetys. szpitala uniwersyteckiego w dawać pieniądze na witaminy, zacznijw porównaniu z ochotnikami zażywamieniowaniem UVR. entifically proved. hospital in Copenhagen.

They checked This market functions absolutely belowany rynek – grzmiał profesor Mil- Kopenhadze. Sprawdzili oni 68 progra- krycie dr. Sheldona Pinnela z Du

ler. Postulował przebadanie łatwo do stępnych witamin i suplementów, a dla

mów badawczych, podczas których podawano witaminy (brało w nich udział

University z 1992 roku, wskazujące j no, że cytrynowa witamina reduk

niedawna na polskim rynkuEris do- technical laboratoFor Od many years now, the dr. Irena są profesjonalne ame- one that belongs ry stępne has been conducting kosmetyki trials on folacin, Skinceuticals to rykańskiej vitamin Bmarki group.

It accounts(należąfor regeneration benefits L’Oreal)it oparte naskin czystych wi- devastating radiaforcej thedoreason shelters against taminach, a wymyślone przeszło 11 lat tion during actinotherapy. temu właśnie przez amerykańskiego dermatologa.

Ponieważ zawierają wyHigh “C” sokie stężenia witamin, używane są podczasCzabiegów odmładzających skó-in cosmetics world Vitamin has been the topmost one zabiegu lekarz może zalecić kon-seems to be the disuprę. to Po now.

The breakthrough moment tynuację kuracji w domu. covery of dr.

Sheldon Pinnel of Duke University in 1992, Witamina E chronithat skórę przed słońwhen he ascertained, the lemon vitamin reduces skin cem, wymiata rodniki, wzmacdamages causedwolne

by UVR emissions. niając barierę skóry. WitamiIt is a short timeochronną ago, an American professional cosmetics na B3 chroni franchise) skórę przedentered utratą wody, make (L’Oreal the Polish market with jej jednolity koloryt,which pobudza its nadaje pure vitamin products, de facto were formumikrokrążenie i przeciwdziała lated 11 years ago, by the same trądziAmerican dermatologist. kowi.

Kosmetyki z witaminą K ułatwiają regenerację skóry ciała i twarzy, np. po operacjach plastycznych. Warunkuje ona p r a -

kami. Wystarczy zjeść dwa dziennie, by zaspokoić zapotrzebowanie dziecka na witaminy i minerały. 70 misiów za 8 dol. Na opakowaniu napis: „Trzymać z dala od dzieci”. No właśnie, tylko jak!?

Katarzyna Bosacka (GW) – Waszyngton (opr. J.N)

For the reason the preparations enclose extraordinary concentrations of vitamins, they are emwidłoployed in skin rejuvenating sessions. Subsequentwąsuch krzeplily to a medical intervention, our doctor may wość home krwi, therapy. pocounsel moist, nourish and firm skin from within. Those agents are prawia Ekoloryt skóry z po- skin protector, scavVitamin is an anti-sunrays available over the counter at any apothecary. Women are enszerzonymi i pękającymi naczynkami enges free radicals, fortifying skin like a natural couraged to use them by many trendy publicity incentives. krwionośnymi oraz shields zniszczoną wybarrier.

B3 vitamin skinw moisture from Up-to-the-minute research results direct to circumspecniku opalania.

A ostatnie badania po- Żywienia: escaping, it leaves skin colours uniformed, is a „Je- tion, as the chief of American Institute of Nutrition dr. Benśli ktośto prawidłowo odżykazują, że odgrywa rolę w and utrzymamicrovasculature stimulant counteracts jaminsięCaballero gives us simple details: “If someone oborganizmowi niu elastyczności skóry, walczy więc ze wia, dostarcza serves acme. healthywystareating habits, by the same token he or she czająco A iasdodatkowo K zmarszczkami. vitamin beauty products alleviate corpse anddużo witaminy provides much as necessary of vitamin A and takes an arbierze drugą dawkę w postaci tabletki, face skin renewal, for instance in post-cosmetic tificial tablet extra to it, may in consequence trigger vitamin Co z cases. tabletką na urodę? może spowodować, że witaminatoAdetriment zasurgery It conditions accurate coagulabilA depositing of osteoporosis”. On top of that, Polacy cohues rokuof wydają 800 mln zł na with cznie ensię odkładać organizmie, postillwstressed by doctors, vitamins A, B6, BJ2, C, E, K or calciity, restores skin that is marked witaminy i suplementy diety. Z or badań wodując szkody,um, np. magnesium, zwiększy ryzyko iron and zinc may interact with any other larged and cracking blood-cells skin scorched OBOP-u wynika, że The 54 proc. osób po- findings osteoporozy”. Poza tym – coalso podkremedicines, with those free-of-prescription. We have to during sun-tanning. latest science wyżej po multiwitaślająso lekarze – witaminy A, B6, BJ2, C, caution, as not to be consuming them guide ourselves with tell, that15 it roku also życia may sięga control skin flexibility, is miny. Popularne wśród kobiet są tablet- E, K, a także wapń, magnez, żelazo czy more than enough. practical for wrinkles fighting efforts. ki na urodę, które mają nawilżać, odży- cynk mogą wchodzić w reakcjebrowsing z leka- about vitamin lollypops and candies My daughter wiać is i ujędrniać skórę promoting od wewnątrz.pill?

Te mi, także tymi sprzedawanymi bez re-Shoppe. I capitulate in front of gummy What a prettiness around the Vitamin preparaty można kupić w aptece bez re- cepty. Trzeba więc uważać, aby nie bears.

It suffice to łyhave 2 of them a day to fulfil child needs cepty.

Zachęcają do 800 tego mln reklamy. kać ich za dużo. for vitamins and minerals. 70 gummy bears for 8 dollars.

The Polish pay out zlotys for vitamins badania wskazują, że po inform, Moja czteroletnia córka buszujelabel wśród andNajnowsze diet supplements.

OBOP’s surveys The package warns: “Keep away from children”. Exnutrikosmetyki należy over sięgaćage ostrożwitaminowych lizaków cukierków that 54 % of our nation 15 opt for mulactly, buti how on earth? niej, bo jakPopular tłumaczy dr Benjamin Ca- arewtablets sklepie Vitamin Shoppe. Kapituluję tivitamins. feminine choices Katarzyna Bosacka (GW) - Washington (Compiled by: J.N) ballero, szef amerykańskiego Instytutu przed to multiwitaminowymi misio-żelmeant to afford good looks, that are supposed

C C W

o to za dieta? Otóż Koniec z podziałem na jedzenie dobre i złe. Trzeba jeść taka, w której nie wszystko. Im więcej w diecie składników i smaków, tym lepiej dla naszych genów i zdrowia. Dzięki diecie można ma żadnych ogranipodziałem nasee jedzenie dobre i złe. We Trzeba hat the diet about? o tois za dieta?

Otóż Koniec It is azhistory now to food bad and good. have jeść to uniknąć aż 80 proc. chorób serca, udarów i cukrzycy typu czeń. Możemy jeść wszystko, eat everything.

The more ingredients and elements the taka, witktórej Namely is one, nie that wszystko. Im więcej w diecie składników i smaków, tym healthier our genes.

Thanks to diet Dzięki we are ogłosili likely win 2 oraz wyeliminować 50 proc. nowotworów, właśdla naszych genów i zdrowia. diecietomożna ale w niewielkich ilościach. ma żadnych ogranicommands no limits. lepiej even 80% of heart diseases, strokes and type 2 diabetes nie eksperci Światowej Organizacji Zdrowia. aż 80 proc. chorób udarów cukrzycy typu complaints and also 50% serca, of cancers – itihas been conWarzywa i eat owoce konieczczeń.

Możemy jeśćcomes, wszystko, We can any that but uniknąć firmed by the World Health Organization.

2 oraz wyeliminować 50 proc. nowotworów, ogłosili właśale wpięć niewielkich ilościach. nie in cztery, razy dziensmall doses.

Vegetables and nie eksperci Światowej Organizacji Zdrowia.

Warzywa owoce koniecznie.fruit Jeśli doortego is dodamy a mustifour five times nieIfgodziny cztery, pięć razy dwiea day. i pół ruchu ty-dziento combine it with 2 and nie. Jeśli dodamy do tego godniowo – długie życie bez a half hours of exercise we may dwie i pół godziny ruchu tyexpectchorób long, mamy free from ciężkich nie- heavy godniowo – długie życie bez life guaranteed. maldiseases gwarantowane. ciężkich chorób mamy nie-

Helix Helisa Helisa

of flavours smaków smaków

To chybamal najprostsza dieta, jaką kiegwarantowane.

It seems simplest diets, in od contrast to dykolwiek zalecali namofspecjaliści To chyba najprostsza dieta, so kiethose recommended by experts Inżywienia. Aż nie chce się wierzyć, żejakąfar. dykolwiek nam credible, it can bezalecali effective.

Inspecjaliści reality, theodremoże być też skuteczna. Jednak wyniżywienia. Aż nie “American chce się wierzyć, sults published in the Journalżeof ki analiz, opublikowanych kilka Jednak tygomoże save być też Medicine” all skuteczna. doubts. This is anwyniexcepdni temu piśmie Journal analiz, „American opublikowanych tionalwkiresearch on such a scale –kilka theretygowere of Medicine” nie pozostawiają co do dni temu wpatients piśmie „American 15,5 thousand tested.

NotJournal young tego żadnych wątpliwości. pierwsze of Medicine” nieaTo pozostawiają co do they were – so it was group of higher risk tego żadnych wątpliwości.

To pierwsze badania przeprowadzone zortak dużym to experience cancers heart failures.

Each badania przeprowadzone z tak one person underwent with a rozmachem – wzięło w nichconsultations udział aż dużym rozmachem – wzięło w nich udział ażof doctor, who instructed them the basics 15,5 tys. pacjentów. Niemłodych – od 15,5 tys. pacjentów.

Niemłodych – od the diet: to diversify foods with fresh veg 45 do 65 lat – a więc obarczonych już 45 dojointly.

65 lat The – a więc obarczonych już and fruit doctor advised exerpodwyższonym ryzykiem zachorowazachorowacisingpodwyższonym and reminded ryzykiem smokers to try to give nia na sercenia czy raka. Każda z osób biona serce raka.

Każda the z osób bioup the habit.

Theczy fact, whether patients rących w udział badaniu spotkała się revised. w badaniu się putudział itrących all into practice no one spotkała has z lekarzem, który wyjaśnił podstawoz lekarzem, któryyears wyjaśnił However, after four the podstawodoctors inwe zasady zdrowej diety: urozmaicanie we zasady zdrowej diety: urozmaicanie spected the people they educated, and it posiłków, jedzenie owoców i the paposiłków, jedzenie świeżych owoców i turned out thatświeżych death-rates among warzyw razy dziennie.

Zachęcałto tients dropped even 40% in comparison warzyw kilka razykilka dziennie.

Zachęcał też adopalaczy ruchu, anamawiał palaczy namawiał control group. też dothe ruchu, do ze- do zerwania z nałogiem.

Czy rwania z nałogiem. Czy pacjencipacjenci sko- skorzystali z tej wiedzy, nikt nie kontroloGenes warden rzystali z tej wiedzy, nikt nie kontrolował. Kiedy jednak po czterech latach lewał. Kiedy jednak po czterech latach lekarze sprawdzili, dzieje się to z uświaThe question why thecodiet helps escape karzethe sprawdzili, coofdzieje się z ludźmi, uświa-and damianymi przez nich okazanightmare serious diseases how damianymi okazasię, że nich śmiertelność wśród nich –w helps ło toprzez prolong lifeludźmi, is examined by molecło się,ular że śmiertelność nich – w –the porównaniu grupą kontrolną spadanalysis andzwśród nutrigenomics, sciporównaniu z grupą kontrolną spadła aż oinvestigates 40 proc. ence that the – relationship beła aż otween 40 proc. nutritive constituents and genes.

Konserwator genówis expanding This domain of knowledge Dlaczego dieta pomaga uniknąć koszvery fast.

Not far ago, we reportKonserwator genów when maru, jakim są ciężkie choroby, i ed articles on curing by food (Newsweek Dlaczego dieta pomaga uniknąć kosz- wydłużathe wyjaśniają badania molescientists claimed, only maru,25/2006), jakim są życie, ciężkie choroby, i wy-that nutrigenomika, nauka, some kularne of foodoraz ingredients can influence dłuża życie, wyjaśniają badania molegenes. – At the moment, it appears that kularne oraz nutrigenomika, nauka,

fot. archiwum

fot. archiwum

która zajmuje się wykrywaniem zależ- neurologicznym. 30 proc. osób takie ności między składnikami pożywienia zmiany ma, ale nawet w ich przypadneurologicznym.

30 proc. osób która się zwykrywaniem zależ- ku chain or activate negative codestakie in genezajmuje is more sensiujawnienie choroby następuje doa the genami.

Tostructure jedna najszybciej rozzmiany ma, ale nawet w ich przypadności między składnikami pożywienia it.

The diet strengthens and pretive to food components, than it was wijających się ostatnio dziedzin nauki. piero wtedy, gdy na genom zadziałają ku ujawnienie choroby następuje doa genami.

To diet, jednathere z najszybciej roz- vents disease prompting mutations. thought.

In our is not any Kiedy niespełna dwa lata temu pisalidodatkowe niekorzystne czynniki, np. piero wtedy, gdy na genom zadziałają wijających sięthat ostatnio dziedzin nauki. food particles, are indifferent to śmy o leczeniu jedzeniem („Newsweek” palenie spowoduje uszkodzenie łańdodatkowe niekorzystne np.

Kiedy niespełna dwa lata Naruszetemu pisali- Regret to state, epidemicczynniki, numbers genes – professor Marek DNA albo doprowadzi do uak25/2006), naukowcy sądzili,(„Newsweek” że tylko cucha uszkodzenie łańśmyofoPharmacognosia leczeniu jedzeniem ofpalenie blood spowoduje system diseases and canwicz Institute in niekorzystnych dlathat nas zapiniektóre składniki pożywienia mogą cucha DNA albo doprowadzi do our uak25/2006), naukowcy sądzili, że tylko tywnienia cer sufferers shows strictly, Medicine Academy in Warsaw pursów.

Dieta może temu skutecznie zapowpływać na geny.

– Dziś wydaje się, że tywnienia niekorzystnych nas stazapiniektóre składniki pożywienia mogą eating culture does not dla favor ports, a member of the Internationgenom jest bardziej czuły związki przeciwdziałając chorobotwórsów. Dieta może temuInskutecznie wpływać na geny.Society – Dziśna wydaje się, że biegać, bility of our genes. spite of zapothe al Atherosclerosis and a lecmutacjom. zawarte w world-wide żywności, niż przypuszczabiegać, genom jest bardziej czuły na związki fact, we przeciwdziałając more and morechorobotwóravoid anturer to conferences on czym Niestety, epidemia no.nourishment W naszejwdiecie nie maniż takich, które czymfats, mutacjom. zawarte żywności, przypuszczaimal consume zachorowań more diaries,na problems and blood układu czy nowobyłyby niego obojętne – mówi prof.

Niestety, epidemia zachorowań no.dla W naszej diecie nie ma takich, które choroby and vitamins nokrążenia matter natural orna circulation diseases. choroby układu byłyby dla niego obojętne – mówi prof. twory wyraźnie żeczy nasznowospoMarek Naruszewicz z Zakładu Farmasynthetic, therepokazuje, iskrążenia not yet any eviGenes may regulate their activtwory wyraźnie pokazuje, że stabilizunasz are spoNaruszewicz z Zakładu dence that thosenie grave ailments ity,Marek may switch themselves inFarmaor sób kognozji AM w Warszawie, członek Inodżywiania wpływa nie wpływa stabilizuAM w Warszawie, członek insób decline.

It proves the truth, we on.kognozji Healthy people’s genesSociety remainiIn- jąco naodżywiania genom.

Chociaż coraz częściej ternational Atherosclerosis jąco ourselves na genom.

Chociaż corazbut częściej Atherosclerosis Society treat less calories, we in ternational balance na and this steadiesświatovital- i unikamy tłuszczy zwierzęcych, jemy wykładowca konferencjach unikamy tłuszczy zwierzęcych, jemy wykładowca na konferencjach światohave to vary compositions.

We fill ity.

The diet maintains this benefiwych poświęconych problemom żywie- więcej nabiału i witamin, naturalnych więcej nabiału i witamin, naturalnych wych poświęconych problemom żywieour stomachs with the same roundcial condition and preserves genes lub w tabletkach, nie widać wyraźnenia i chorobom układu krążenia. w tabletkach, nie widać i chorobom krążenia. ly:lub bread, meat, eggs, diary, more in nia good shape.

70układu percent of people spadku zachorowań na te wyraźnenajgroźGeny mogą zmieniać aktywność, włą- go go spadku zachorowań na te merely najgroźGenyhave mogąany zmieniać aktywność, włą- sweets than veggies.

This do not changes in genes czać się lub wyłączać. U zdrowego czło- niejsze choroby. To oznacza jedno – na niejsze choroby.

To oznacza – na czać się lub U zdrowego czło- satisfies body energy needs,jedno but not structure thatwyłączać. may lead to cancers, wieka pozostają one jednak w rów- naszych talerzach może jest mniej kalowiekacircuit pozostają one jednak w rów- protect naszychhealth. talerzach może jest mniej kaloblood disorders or neurorycznie, ale wciąż za mało różnorodnie. nowadze sprzyjającej zdrowiu.

Dieta nowadze sprzyjającej zdrowiu.

Dieta rycznie, ale wciąż za mało różnorodnie. logical pathologies.

Then, the 30% wciąż utrzymuje ten korzystny dla nas stan wciąż tosamo samo–– pieczywo, pieczywo, mięutrzymuje korzystnyyet dlaeven nas in stan Jemy - JemyLet ustoconsume less than mięwe such changesten developed, so, jajka, nabiał, więcej słodyczy niż – these jest– swoistym konserwatorem genoso, So jajka, więcej słodyczy niż wawajest swoistym konserwatorem geno- do. asnabiał, to make place for somecases their exposures may not odżywiania zaspomu.

U 70Uproc. ludzi nie nie ma w nim żadrzyw.Taki Takisposób sposób odżywiania zaspomu.

70 proc. ludzi ma w nim żad- rzyw. thing unusual.

Feel free to enrich happen unless some different depotrzeby energetyczne nych zmian sprzyjających nowotwokaja potrzeby energetyczne organizmu, nych zmian sprzyjających nowotwoyour diet with new tastesorganizmu, – profesteriorating factors play role, for in- kaja nie chroni rom, chorobom układu krążenia czyczy ale ale nie chronizdrowia. zdrowia. rom, chorobom układu krążenia sor Naruszewicz invites. It is imporstance smoking may damage DNA

– Jedzmy połowę tego, co jemy. W ten sposób zrobi się miejsce na talerzu dla – Jedzmy połowę multiplicity tego, co jemy.of Wflaten tant, for produktów. upward nowych Wzbogacajmy diesposób zrobi się miejsce na talerzu dla vors and tangs means the diet will tę o nowe smaki – radzi prof. Naruszenowychgenes. produktów.

Wzbogacajmy dieguard It arises therozmaifact, wicz. To ważne, bo imfrom więcej tę o nowe smaki – radzi prof. depends Naruszethat keeping genes sound tych składników odżywczych znajdzie wicz.

To ważne, bo im więcej to rozmaion corporate work – thanks hunsię na talerzu, tym większe znajdzie szanse, że tych składników dreds of various odżywczych cell principles from dieta zadziała ochronnie geny.to się na The talerzu, tym większe szanse, żeJak food. elements are notna equal się bowiem okazuje, ich utrzymywadietaanother zadziałainochronnie na The geny.cenJak one this team. nie bowiem wplayers stanie okazuje, równowagi gra correzespołosię ich to utrzymywatral are those, that wa,wwstanie której biorą udział setki nie równowagi to gra zespołospond to DNA. They belong in rozmaimost tych w rozmaiżywności. wa, wzwiązków której biorązawartych udział setki to active vegetal compounds, omeW 3tym zespole nie wszystkie składnitych związków zawartych w żywności. ga acids, shortchain lipid acids – W tym zespole nie acids. wszystkie składniki pełnią taką samą rolę. Still, Głównymi propionic or milk the el-zaki pełniąmust takąsą samą rolę. Głównymi zaements collaborate.

Their bezpotarwodnikami te, które działają wodnikami te, które działają bezpoget is to affirm activity of the central średnio na są DNA. Do nich należy wiele średnio na DNA. Do nich należy wiele ones – the ones that master DNA. aktywnych związków roślinnych, In kwaaktywnych roślinnych, kwaconclusion, none of them is neutral. sy omega związków 3, krótkołańcuchowe kwasy 3, krótkołańcuchowe kwaEach one food directly or sy omega tłuszczowe –element propionowy czy mlesy tłuszczowe – propionowy czy mletransitively affect genes. kowy.

Ale składniki z tej grupy często kowy. Ale składniki z tej grupy często nie działają w pojedynkę. Potrzebunie działają wpairs, pojedynkę.

Accordant so eatPotrzebucurry ją całej armii pomocników. To związją całej armii pomocników. To związki, którychzadaniem zadaniemjest jestm.in. m.in. utrzyki, którychbetwixt utrzyReactions food elements are mywanie aktywności tych najważniejmywanieby aktywności najważniejlabeled scientiststych as “cross-talkszych,The wchodzących reakcje z DNA. szych, wchodzących wwreakcje z DNA. ing”. term denotes communiTak więc nie ma w żywności elementów Tak więcbetween nie ma w particular żywności elementów cation diet elobojętnych.

Wszystkie –bezpośrednio bezpośrednio obojętnych.

Wszystkie ements, what means– one interact with each other, what in turn leads

fot. archiwum

fot. archiwum

fot. archiwum

fot. archiwum to enforcing of gene structure acalbo An pośrednio – mają wpływ in na tonasze tivity. example: lycopene geny. invigorates anticancer commatoes albo pośrednio – mają wpływ na nasze pounds in broccoli. Gainful duet geny.Dobrane pary, for our health is lycopene together czyli jedz curry with garlic allium sulphide. ComDobrane pary, Reakcje pomiędzy pożybining tomatoes and składnikami garlic or brocczyli ujmują jednym coliwienia isjedz notnaukowcy a curry discovery.

Rather a typ-sło–pomiędzy cross-talking.

Ten termin oznaReakcje składnikami pożyicalwem instance of Mediterranean diet. cza naukowcy rozmowę między wienia ujmują jednym słoHowever, it is just now, poszczególnymi that its wiselementami której efektem dom todiety, us, again owing it tojest wem – reveals cross-talking.

Ten termin oznasumowanie – wzmocnienie molecular For other aktywnokinds cza rozmowęscience. między poszczególnymi ści składników działających aktywnie of profitable relations of food elementami diety, której efektemelejest na genom.

Przykład: likopen pomiments, scholars send us toaktywnoallw culsumowanie – wzmocnienie dorach nasila działanie tures of cuisine.

Popularprzeciwnowocurry is ści składników działających aktywnie tworowych nothing but związków mixture indolowych of mutual-zanalygenom.

Przykład: likopen w pomiwartych w brokułach.

Korzystny stimulating seasonings.

A tra-dla dorach nasila działanie przeciwnowonaszegocustom zdrowiainduet likopen tworzy ditional India is drinktworowych związków zaz siarczkiem najważniejszym ingteż green tea afteralilu, oneindolowych had had curwartych w dinner. brokułach.

Korzystny dla czosnku. Łączenie ry składnikiem spiced It turns out topomibe zmove. czosnkiem czy brokułami nie naszego duet likopen tworzy a dorów goodzdrowia Curry’s curcumin niczym oryginalnym. apt to couple with najważniejszym one To of typowe health na teżis zjest siarczkiem alilu, przykład dla śródziemnomorskiej. constituents ofdiety green tea. This pomispeskładnikiem czosnku. Łączenie Jednak dopiero teraz, dzięki badaniom cific duet is out-standing in effect dorów z czosnkiem czy brokułami nie molekularnym odsłania sięofcała jej mąof niczym 80%, curbing growthTo cancer jest oryginalnym. typowe na drość.

Przykłady korzystnej dla zdrocells.

Studies on them prove that.

It przykład dla diety śródziemnomorskiej. was also confirmed, that presence

Jednak dopiero teraz, dzięki badaniom

molekularnym odsłania się cała jej mą-

drość. Przykłady korzystnej dla zdro-

peril of unwelcome changes in the of pepper inspires curcumin thouli się kurkuminą, z badań epidemiowia interakcji między składnikami na- gene material bo decreased notably. sand fold. Nutrigenomics speciallogicznych wynikało, że wsay Indiach zaukowcy wykrywają zresztąbytakże w in- The Japanese findings curcuists are really fascinated the seali się kurkuminą, bo z badań epidemiowia interakcji między składnikami na-chorowalność nowotwory jest mininych kuchniach.

Popularnaproperties curry to nic min is furthernathan just prevention, soning.

Its extraordinary logicznych wynikało, żeżewwłaśnie Indiach zaukowcy wykrywają zresztą także w in-malna.

Zaczęto innego jak mieszanka przypraw, które its qualities arepodejrzewać, strong to cure – they were discussed during world conchorowalność na nowotwory jest mininych kuchniach.

Popularna curry to nic ta tradycyjna przyprawa Hinduwzajemnie wzmacniają swoje działanie. inhibit cancer from chroni progressing, gress on nourishment in Tel Aviv malna.

Zaczęto podejrzewać, że właśnie innego jak mieszanka przypraw, które sów przed rakiem.unwinding Potwierdziłycancer to baW October. kuchni indyjskiej tradycją aby they may astrict last Academics drewjest, their tato tradycyjna przyprawa chroni wzajemnie wzmacniają swoje działanie. dania molekularne i kliniczne z udzia-Hindupo daniu to z dodatkiem wypić zie- cells death, namely to apoptosis. attention curcumincurry as epidemic łemsów ludzi.

Chyba najbardziej szczegó- to baloną herbatę.

I toclear, takżethat okazuje się do-abyMoreover, przed rakiem.

Potwierdziły W kuchni indyjskiej tradycją jest, curcumin can overpower surveys pointed numbers łowe zrobiłmolekularne Hiroyuki Shibata zthe Taroku brym posunięciem. zawar-zie-Helicobacter po daniu z dodatkiem curry dania i kliniczne z udziapylori bacteria, one of cancer stricken inKurkumina India arewypić miniUniversity.

Japoński naukowiec ta wThis curry tworzy parę epigaforChyba peptic ulcer. Toprowacommal. was clue thez very łem ludzi. najbardziej szczególoną herbatę.

Ithe todobraną takżethat okazuje się do-responsible dziłłowe eksperymenty z udziałem palaczy, lokatechiną, związkiem, któremuIndizielothezrobił spice Hiroyuki helps blood circulatime-honored curry Kurkumina protects Shibata z Taroku brym posunięciem. zawar-plete, którzy najbardziej ze wszystkich są na-prowana herbata zawdzięcza swoje zdrowottion system altogether. ans form cancer.

The fact was verta w curry tworzy dobraną parę z epiga- University. Japoński naukowiec ne właściwości.

Ten specyficzny duet rażeni na ryzyko powstawania nowoified clinicallyzwiązkiem, altogether by moleclokatechiną, któremu zielo- dził eksperymenty z udziałem palaczy, Wystarczyło przez 30 dni doma methods niewiarygodne wręcz działanie.

Ba- tworów. Anything ular and also tested on huas far którzy najbardziej ze wszystkich są nana herbata zawdzięcza swoje zdrowot-dawać im as do little posiłków dania Probably na komórkach nowotworowych mans. most detailed study orłyżeczkę few kurkurażeni na ryzyko powstawania nowone właściwości.

Ten specyficzny duet że aż 80 proc. hamuje ich miny, aby ilość niebezpiecznych związiswykazały, delivered by wHiroyuki Shibata tworów.

Wystarczyło przezDNA, 30 dni doma niewiarygodne wręcz ków, zdolnych do uszkadzania podział.

Wiadomo także, żedziałanie. w obecno-Ba-New of Taroku University.

The Japanese observations and disclosures dawać im do posiłków łyżeczkę dania na komórkach nowotworowych istotnie spadła (na to wskazywały ści pieprzu kurkumina tysiąckrotnie scholar run his experiments with prompted nutrition experts to wyre-kurkuilośćmoczu). niebezpiecznych wykazały, że ażaktywność. w 80 proc. hamuje ichform nikiminy, badań próbek Oznacza to,związzwiększa smokers, swoją nicotine who evidently theiraby thinking.

Up to not long że ryzyko niepożądanych zmian wwhat ma- DNA, Specjaliści od serious nutrigenomiki są canostat- ago, ków, doreducing uszkadzania podział. także, że w obecnorank the Wiadomo most hazard theyzdolnych focused on teriale genetycznym u obserwowanych niopotential zafascynowani cer group.tąIt przyprawą. was simpleJej in excess.

The priority often was to wyistotnie spadła (na to wskazywały ści pieprzu kurkumina tysiąckrotnie palaczy wyraźnie się zmniejszyło.

Janadzwyczajne właściwości omawiano enough to serve them one spoonful eliminate animal fats and replace niki badań próbek moczu). Oznacza to, zwiększa swoją aktywność. pońskie badania pokazały, że kurkuświatowego kongresu żywieofpodczas curcumin each meal for 30 days, them with carbohydrates.

Low fat Specjaliści od nutrigenomiki są ostat- że ryzyko niepożądanych zmian w manie zapobiega nowotworom, niowego w Tel Awiwie, który odbyłinisię w diets so as zafascynowani to cause DNA destructive or tylko high carbohydrate ones is teriale genetycznym u obserwowanych nio tą przyprawą.

Jejmina alemisunderstanding może nawet wspomagać ich leczenie październiku.

Naukowcy zainteresowatiators sweep down (urine tests aca for it does not Janadzwyczajne właściwości omawiano palaczy wyraźnie się zmniejszyło. knowledged it). Consequently, the bring benefits on the alimentary

podczas światowego kongresu żywieniowego w Tel Awiwie, który odbył się w październiku. Naukowcy zainteresowa-

pońskie badania pokazały, że kurkumina nie tylko zapobiega nowotworom, ale może nawet wspomagać ich leczenie

– hamuje postęp choroby, na przykład z całej rozmaitości warzyw, owoców, po prozaiczne, mniej groźne schorze zmuszając rozwijające się komórki raka ziół i przypraw. Bo w świetle nowych nia, przypisuje się właśnie działani do samobójczej śmierci, czyli apoptozy. badań nawet szczypta dodająca sma- wolnych rodników – mówi prof. Naru Kurkumina zwalcza dodatkowo bakte- ku może mieć ogromne znaczenie dla szewicz. Roślinne antyoksydanty unie rie Helicobacter pylori odpowiedzialne zdrowia. szkodliwiają agresywne cząstki, dlateg za wrzody żołądka.

Zapobiega też chodawna uznawano jeschorzeza the wyjątkow –zGdybyśmy Hindusi po od prozaiczne, groźneThen – hamuje postęp choroby, na przykład całejname rozmaitości warzyw, owoców,doradicals needs mniej less effort.

Their injak common isdodawali antioxibalance – professor Naruszewicz ziół i przypraw.

Bothe w świetle nowych nia,cenne przypisuje się owłaśnie zmuszając rozwijające komórki raka potraw of anddziałaniu malign Dopie dants, plainly for reason they The situationsięalike, when robomcriticizes. układu krążenia. w mutations walce dobre zdrowie. kurkuminę albo curry, też by-chances badań nawetzapadali szczyptanain dodająca smawolnych rodników prof. Narusamobójczej śmierci, apoptozy. wither.– mówi work against oxidation organism. wedosentence products asczyli healthy or śmy ro teraz okazało się jednak, że mogą on rzadziej choroby ukła-formations ku może mieć ogromne znaczenie dla szewicz.

Roślinne antyoksydanty Kurkumina zwalcza dodatkowo bakteAntioxidants are exceptionally It is when aggressive oxygen partibad ones – he adds.

What matters is Wszystko, byle mało du krążenia i nowotwory – przypuszcza oddziaływać także wprost uniena genom. A zdrowia. szkodliwiająbiologically. agresywne cząstki, rieso Helicobacter pylori odpowiedzialne powerful Howdlatego swift cles emerge, called also radicals, this as not to be eating the same na te je jego odcinki, które ko Nowe obserwacje i odkrycia skłoniprof.– Naruszewicz.

Jej dodatek w naszej od dokładniej dawna uznawano za be, wyjątkowo wrzody żołądka. też cho- which Gdybyśmy Hindusi dodawali operative they might we can impair jak cells and their DNA.do and allzaover week after Zapobiega week. Instead, dują tzw. enzymy drugiej fazy. ły żywieniowców do zmiany myślekuchni rzeczywiście byłby przydatny, cenne with w walce o dobre Dopieukładu krążenia. potraw kurkuminę albo curry, to teżinby- learn naked eye.zdrowie.

When we cut Prost They basically make ground werobom should use all the rainbow gammówiąc, te itsię enzymy to za pomoc nia. Jeszcze do niedawna skupiali przez większość jesteśmy ro teraz okazało jednak, żebroń, mogąturn one śmy rzadziej zapadaliroku na choroby ukła-po-an apple half, will instantly vasions of diseases. ut of vegetables, fruit, herbs and się rel- bo oddziaływać także wprost na genom.

Wszystko, byle du krążenia i nowotwory – przypuszcza której komórki pozbywają sięAatakują oni głównie nathe tym, colight wmało nadmiarze świeżych owoców i warzyw,dim out of oxidation.

To the conishes.

In new of findings, zbawieni dokładniej na tesprinkle jego odcinki, którelemko- Anty Noweaznaleźć obserwacje i odkrycia Jej dodatek w naszej wejecan it with - prof.

80sąNaruszewicz. percent from tu-źró-trary, merely pinch się of na flavor may skłoniim- które cych rakotwórczych związków. jednymofz diseases, najważniejszych nie powinno naszym tadują tzw. enzymy drugiej fazy.

Prosto ły żywieniowców do zmiany myślekuchni rzeczywiście byłby przydatny, on juice, the juice which is full of na gen mors to more trivial ones, are all asprove energy of health. lerzu. Za najważniejsze uznawali wy- deł związków chroniących DNA przed oksydanty – poprzez działanie mówiąc, te enzymy to broń, pomocą nia. Jeszcze do niedawna skupiali się sociated bo przeztowiększość roku–jesteśmy po- antioxidating vitamin C zaand the the radicals professor kluczenie tłuszczy zwierzęcych, zale- niszczeniem. Należą do nich witaminy – pobudzają produkcję tych specyficz której komórki się atakujązbawieni świeżych owoców i warzyw, głównie na tym, co wand nadmiarze apple will staypozbywają as if intact.

SimiNaruszewicz explains.

Plant anti- oni If we mirrored Hindu spirenzymów, przez co akcja E, które C, beta-karoten oraz tzw. flawonoicając ited niekiedy ich zastępowanie węcychnych je rakotwórczych Anty-obronn są jednym z najważniejszych źró- lar nieour powinno się na naszym functions have związków. those antioxirender offensive molecules dishesznaleźć with curcumin andta- oxidants przebiega sprawniej. mutacji barwniki, dzięki pomidory glowodanami.

Dietabeniskotłuszczooksydanty działanie na geny deł związków chroniących DNA przed lerzu.we Za–would najważniejsze uznawali wy-dy, dants, that– poprzez are used for Ryzyko breeding harmless, hence so którym appreciated in curry, relieved more rozwoju nowotworów maleje. wa czy wysokowęglowodanowa czerwone, a Należą jabłka rumiane.

– pobudzają produkcję tychestimated, specyficzniszczeniem. do nich witaminy kluczenie tłuszczy of zwierzęcych, zale-sąmedicine. cells cultures.

Scientists Yet just these days it befrom the dangers cancersjeszand nych some enzymów, przez co akcja obronna E, C,certain, beta-karoten oraz flawonoicając niekiedy ichlekarzy zastępowanie that of flavonoids three or may tzw. have direct blood system – professor NaruszeAntyoksydanty toare wyjątkowo si Nazywa się jethey ogólnie antyoksydancze teraz zalecana przez to nie-wę- came przebiega sprawniej.

Ryzyko mutacji i dy, barwniki, dzięki którym pomidory glowodanami.

– Dieta niskotłuszczofive times stronger, than the antioxiimpacts on the whole gene strucwicz assumes.

This extra feature in porozumienie, bo nie prowadzi do zbi- tami lub prościej – przeciwutleniacza- ne związki biologicznie. Jak mogą by rozwoju nowotworów maleje. sąbo czerwone, rumiane. wacuisine czy wysokowęglowodanowa danting vitamins E and C. ex- moż ture.

And to abejabłka precise, impacts on our could beodżywczych advantageous, szybkie i skuteczne w They działaniu, zapobiegają ubocznym skutkom lansowania składników –jesz-mi, Antyoksydanty to wyjątkowo silNazywa je ogólniethat antyoksydancze teraz zalecana przez lekarzy nie- those pected the same activity within huDNAsięsegments, account especially in winter, when we to are krytykuje prof. Naruszewicz. – Podob- procesów utleniania w organizmie. Po- na się przekonać nawet na własne oczy tami lub prościej – przeciwutleniaczane związki biologicznie.

Jak mogą porozumienie, bo nieand prowadzi zbi- for man bodies.

Not long ago, they być ascoding so called enzymes of secshort of fresh veggies fruit, do that Kiedy przekroimy pół, szyb wtedy cząstki nie jakfence dzielenie na zdrowe szybkie iwe skuteczne możmi, bo zapobiegają ubocznym skutkom lansowania składników odżywczych should w eatdziałaniu, itjabłko more na than ond phase.

Toagresywne translate easier, the tle-sumed DNA produktów against its ruin.

In this – wstają koWhat ściemnieje na na skutek utleniania.

Je zwaneisutleniania wolnymi rodnikami, któreless. i niezdrowe dodaje.

Nic, coE,jeC,się w nu, na się przekonać własne oczy. procesów organizmie.

Pokrytykuje prof.vitamins Naruszewicz.

–betaPodobhasnawet been proved last enzymes like theirwweapons to get case, we– mean komórki orazthem. obecne wtlenichMarch śli przekroimy jednak skropimy sokiem bardzo małych ilościach, nie flavonoids, może za- uszkadzają Kiedy jabłko najepół, szyb- z cytry wstają wtedy agresywne cząstki nie jak dzielenie na zdrowe they were not right, to quote rid of entities attacking Anticarotene and so produktów called ko ściemnieje na utleniania. nu, zwane wolnymi które the niezdrowe – dodaje. co color je się wDNA. scientists of skutek the Pauling’s oxidants – with their ability to influthei pigments, that produce ny, w której jestLinus witamina CJe-o silnyc To prowadzi dorodnikami, rozwoju chorób. szkodzić.

Chodzi tylko o to, Nic, by red nie jeść śli jednak skropimy je sokiem z cytryuszkadzają komórki oraz obecne w nich bardzo małych ilościach, nie może zaInstitute in Oregon (whose findence genes – stimulate generating in tomatoes and apples. tygodniami tego samego. By korzystać – Aż 80 proc. z nich, od nowotworów właściwościach antyutleniających, ni DNA. To prowadzi do rozwoju szkodzić. Chodzi tylko o to, by nie jeść the enzymes, so the combat chorób. with tygodniami tego samego. By korzystać – Aż 80 proc. z nich, od nowotworów

ny, w were którejpublished jest witamina C o technisilnych ings in the właściwościach antyutleniających, nie

fot. archiwum

ot. archiwum

fot. archiwum

fot. archiwum

cal magazine “Free Radical Biolobarwy. Podobnie gyzmieni and Medicine”).

We do działają not needtakże przeciwutleniacze dodawane do homuch, but regular intakes of nutrizmieni PodobnieNaukowcy działają takdowlibarwy. komórkowych. wyliment. że przeciwutleniacze dodawane do ho-są czyli, że food niektóre flawonoidy roślinne From our canal, we absorb just dowli komórkowych.

Naukowcy wylitrzyof do pięciu silniejsze w działaunits the foodrazy components.

Actuczyli, żeodniektóre flawonoidy roślinne niu przeciwutleniających witamin ally, those that reach blood lose theirsąE trzy do Spodziewali pięciu razy się, silniejsze działai C. że takąwsamą activity soon after.

– Organism rec-aktywność zachowują w ludzkim organiniu od przeciwutleniających witamin ognizes them as something alien or E Jeszcze dosię, niedawna przekoit processes via meiinorganic, C.zmie.

Spodziewali żethem takąbyli samą aknani, że im więcej będziemy ich zjadać, tabolism and then disposes– prof. tywność zachowują w ludzkim organitymFrei lepiej.

Takie myślenie było jednak Balz thedo director of byli the Linus zmie.

Jeszcze niedawna przekobłędne, wynika z badań zakończonych Pauling’s Institute comments.

Still nani, że im więcej będziemy ich zjadać, marcuitTakie tego naukowców thewsame, doesroku notprzez mean, thatjednak the z tym lepiej. myślenie było Instytutu im.

Linusa Paulinga w Oregoflavonoids do their job.

It amounts błędne, wynika z badań zakończonych nie to (ichthe wyniki zostały opublikowane more they play in or- zw w marcu tegosubtlety roku przez naukowców specjalistycznym piśmie „Free Radical ganism.

Instytutu im. Linusa Paulinga w OregoBiology and Medicine”). Nie potrzebunie jemy (ich wyniki zostały opublikowane dużych, ale regularnych Unhealthy heap dostaw.w specjalistycznym piśmie „Free wchłania Radical Z przewodu pokarmowego of healthy food Biology and Medicine”).

Nie potrzebusię tylko część tych związków. W dojemy dużych, ale regularnych datku te zaabsorbowane do dostaw. krwi szybThe conclusion is self-obvious – Z ko przewodu pokarmowego tracą swoją aktywność.

– wchłania Organizm only systematic supplies of flavosię tylko część związków.

W dotraktuje je jaktych coś obcego, metabolizunoids, provided in small quantities, datku te zaabsorbowane doBalz krwiFrei, szybje iignite wydala mówi prof. dymay the– defense mechanisms rektordiseases.

Instytutu Linusa Paulinga. ko tracą swoją aktywność.

– Organizm against So, we can deduct,Nie zmienia to jednak faktu, iż flawonoidy that we jecan not vegetable and traktuje jak coś eat obcego, metabolizu-

je i wydala – mówi prof. Balz Frei, dyrektor Instytutu Linusa Paulinga. Nie zmienia to jednak faktu, iż flawonoidy

0

fruit so as to stock them at the same robiąThe swoje.

Tylko gra w organizmie time. rule is toich deliver them orjest bardziej subtelna,preferably niż wcześniej sąderly to our bodies, four, robią swoje.

Tylko ich gra w organizmie dzono. five times daily. bardziej niż wcześniej Niezdrowa góratherapeutic zdrowej -jest There is asubtelna, strict vol- sądzono. umes thanks to which flavonoids żywności Niezdrowa góra Wniosek narzuca sięatzdrowej sam – tylko and antioxidants are their best fla– wonoidy stale dostarczane orgaprof.

Naruszewicz accents. do If supżywności nizmu w narzuca niewielkich ilościach uruWniosek się sam – tylko flaplied in too small portions they are chamiają w komórkach mechanizmy not firm enough to protect thedocells wonoidy stale dostarczane orgaobronneailments, chorobami. against and on theDlatego othnizmu w przed niewielkich ilościach uruowoców i warzyw, które są głównym er hand if catered in too big doschamiają w komórkach mechanizmy ich źródłem, nie można się najeść es their characteristics change andna obronne przed chorobami.

Dlatego zapas.

Trzeba spożywać je systematyczeven turn awkward.

As an exemowoców i warzyw, które są głównym nie,źródłem, najlepiej cztery, pięć razy plar prof.

Naruszewicz sets coffee, ich nie można siędziennie. najeść na – Istnieje ścisły przedział terapeutyczwhich nota bene contains plentizapas. Trzeba spożywać je systematyczny, w działanie flawonoidów, tude ofktórym antioxidant attributes.

Now, a nie, najlepiej cztery, pięć razy dziennie. także innych antyoksydantów jest kohow many cups of coffee promotes – Istnieje ścisły przedział terapeutyczrzystne – podkreśla Naruszewicz. health?

One to five prof.

– according to ny, w którym działanie flawonoidów, Dostarczane w dawkach zbyt niskich Iowa Woman’s Health Study re- a także innych antyoksydantów jest nie chronią organizmu chorobasearch, lasting 15 years,przed carried onkorzystne – podkreśla prof.

Naruszewicz. a w zbyt dużych swoje właś40mi, thousand women.– tracą The results of Dostarczane w dawkach zbyt niskich ciwościwere albo nawet mogąto mieć which presented theniepożąpubnie organizmu przedJournal chorobadane działania.

Jako przykład prof.

Nalic inchronią the “The American mi, a w zbytpodaje dużychkawę, – tracą swoje właśruszewicz która zawieof Clinical Nutrition” last year.

Its ra ogromną ilość związków antyoksyciwości albo mogą mieć niepożąauthors Lenenawet Frost Andersen and dacyjnych.

Ilefigured filiżanek kawythat dziennie David Jacobs out, theNadane działania.

Jako przykład prof.

ruszewicz podaje kawę, która zawiera ogromną ilość związków antyoksydacyjnych. Ile filiżanek kawy dziennie

group, who drank from 1 to 4 cupsprzyja zdrowiu?

Od decline jednej doinpięciu. fuls a day exposed morTo pokazało badanie Iowa Woman’s tality to the contrary of those, who sprzyja zdrowiu?

Od jednej doand pięciu.

Health Study 40 tys. koconsumed sixzorudziałem more coffees’ To pokazało badanie Iowa Woman’s biet, trwające lat.of Jego wyniki opubstood higher 15 rates deaths.

Health Study zAmerican udziałem 40 tys. likowano w „The of koCoffee is not perceived as aJournal healthy biet, of trwające lat.

Jego opubClinical Nutrition” w połowie ubiegłekind drink15and not wyniki strange„The American golikowano roku. Autorzy Lene Frost ly enough itwmay drive us Andersen to Journal prob- of i David Jacobs że w to grupie Clinical Nutrition” w połowie ubiegłelems.

None thewyliczyli, less, we have beuczestniczek pijących od jednej do pięcome aware, that theLene healthy go roku.

Autorzy Frostgoods, Andersen kaw dziennie śmiertelność ifciuioverdosed, might be alike misDavid Jacobs wyliczyli, że spadła w grupie ażuczestniczek o 30 proc.

Natomiast wśród najwiękchievous.

Beta-carotene, to point pijących od jednej doit pięszych pijących sześć lub out. intensifies some genes andwięin ciuItamatorek, kaw dziennie śmiertelność spadła cejażfiliżanek, wzrosła. case we deliver it in superfluity, we o 30 proc. Natomiast wśród najwiękKawa nie uchodzi za Children najzdrowszy na-więmay induce cancers. szych amatorek, pijących sześćespelub pój, dlatego nie dziwi zbytnio, że jej cially should avoid it to a moderate cej filiżanek, wzrosła. picie w dużej ilości może obracać degree.

A sign of overtake due się to Kawa nie uchodzi za najzdrowszy naprzeciwko Jednak nawet the carrot nam. ready-made juicesprodukmanidlatego nie dziwi że jej typój, uważane zawsze za zbytnio, zdrowe też fests itself asodyellow skin.

Children picie w dużej ilości może obracać mogą families w nadmiarze szkodzić.

Na ones przy- się from of faulty genes, przeciwko nam.

Jednak nawet produkkład overfed beta-karoten marchewki.

Nasila that withz the juices, might ty uważane od zawsze za zdrowe on aktywność niektórych i jeśli też indeed land in danger –genów professor mogą w dostarczać nadmiarze szkodzić.

Na przybędziemy go organizmowi Naruszewicz cautions. z marchewki.

Nasila zakład dużo,beta-karoten może powodować nowotwory. aktywność niektórych genów Naonnadmiar tegoalready składnika są narażone Scientists are able to cer-i jeśli zwłaszcza dzieci.

Niektóre żółbędziemy dostarczać gomają organizmowi tify the fact, that vitamin E, ażalbeodmoże soków marchwiowych kuittąza itskórę is most potent to guard gedużo, powodować nowotwory.

Na nadmiar tego składnika są narażone zwłaszcza dzieci. Niektóre mają aż żółtą skórę od soków marchwiowych ku-

powanych w sklepie, co jest widocznym muluje rozwój niektórych postaci raka, poziomie molekularnym jasno wynika, że megadawka antyutleniaczy braobjawem przedawkowania. – Dzieci po- przypuszczają naukowcy.

Nawet najbardziej znana z właściwo- na wieczorem czy rano nie jest w stanie chodzące z rodzin obciążonych genedobrze chronić genów.

Podobprozdrowotnych zielona herbata jest poziomie tycznie i przekarmiane naprawmolekularnym jasno wynirozwójUniversity niektórych postaci powanych w sklepie, co jest widocznym morning or innaszych the evening, are not the State in Newraka, Jersey nomes, when in sokami surplus, it may be-ścimuluje nie zresztą jak góra jedzenia, które bezpieczna tylko wtedy, gdy wypija się dę mogą znaleźć się w niebezpieczeńmegadawka antyutleniaczy bra- poobjawem przedawkowania.

Dzieci poliable to protect our genes. Mirrorconvinces. naukowcy.

The limitation is actually ka, że have adverse towards –genetic ma- przypuszczają razy do kubków dziennie, stwierdził stwie chodzące –terial. ostrzega Naruszewicz. wieczorem czy czy rano nie jest wdziennie. stanie znana z właściwoz prof. rodzin obciążonych gene- jej Nawet like, any raz mass ofdwa food we engulf at– of 10 nonajbardziej great sense, cause hardly an- nachłaniamy There appear quite shockTylko bardzo urozmaicone i rozłożoYang z Uniwersytetu Stanowego Naukowcy dowody takżethat na to, el-Chung chronić naszych genów.

Podobści yone prozdrowotnych jest dobrze tycznie imają przekarmiane sokami naprawonce or twice a day.

Nothing more drinks so zielona much herbata tea.

Whereing research outcomes, bio góra jedzenia, pobezpieczna tylko wtedy,nie gdy wypija się be nienezresztą dęements mogą znaleźć wdisease niebezpieczeńna 4-5jakposiłków menu ze świeżymi Jersey. akurat jest znacząże nadmiar witaminy E, jest jedprospective, again, thanktóre frequented as, this To information should not might się bektóra agents.New raz czya dwa dziennie.

– do 10 kubków dziennie, stwierdził – ostrzegagrapefruit prof.

Naruszewicz.

4 or 5 times day razy meals, eventneglected by people, use pije sup- chłaniamy Day-to-day habitsge-maycejej owocami i warzywami w ones roli głównej ograniczenie – mało ktowho bowiem nym zstwie najważniejszych ochroniarzy Tylko bardzo urozmaicone i rozłożoChung Yang z Uniwersytetu Stanowego Naukowcy mają dowody także na to, ful of fresh fruit and vegetable plements containing polyphenols increase breast-cancer probability nomu, może prowadzić do niekorzyst- aż tyle herbaty. Jednak tej wiadomości (w sumie powinniśmy ich zjadać 0,6(inkg na 4-5 posiłków menu ze świeżymi New Jersey.

To akurat jest znacząwitaminy E, która jestscienjed- nie general we shall consume themproof from green tea. It nie is ci, important, for nedziennie) innadmiar onewthird even,genetycznym.

American jest w stanie dostarczać powinni lekceważyć którzy zanych że zmian materiale owocami iper warzywami w roliitgłównej – mało kto bowiem pije nym z najważniejszych ochroniarzy ge- ce ograniczenie 0,6 kg day), because stands opone tablet may comprise as much tists of the “British Journal of CanPojawiają się wyniki badań, z których żywają suplementy zawierające polife- zdrowotne składniki w optymalnych powinniśmy ich ingredients, zjadać 0,6 kg betylethe herbaty.

Jednak as tej 50 wiadomości nomu, prowadzić do niekorzysttimum of nutritive polyphenols tea cupfuls (w sumie cer” może informed us last year. They aż of płynie szokujący wniosek, że bioak- nole z zielonej herbaty. Jedna tabletka dawkach, bez ryzyka przedawkowania, w stanie dostarczać powinni lekceważyć ci, którzyconfecza- dziennie) nych zmian materiale genetycznym. causejest it prevents from overprodosagTherefore such medicine carried outw the examinations of 50 niedo. chroniąc nas przed problemami z sermożetions zawierać bowiem tyle–tych związtywnePojawiają składniki wykazują chorobooptymalnych suplementy zawierające polifesięwomen wyniki badań, których es and składniki in the endwworks protection – Yang reminds may be the zdrowotne thousand at their zpost men- żywają cem, cukrzycą, nowotworami, a ków, co 50 filiżanek herbaty.

Efekty potwórcze działanie.

Codzienne jedzebezheart ryzyka przedawkowania, z zielonej herbaty. Jedna płynie szokujący że of bioakagainst problems, tumors także and way to intoxication.

He fedtabletka rats with dawkach, opause period –wniosek, in the face their nole innymi chorobami – podkreśla łykania takich preparatów mogą – jak nie grejpfruta może zwiększyć ryzyko nas przed diseases problemami z ser-profezawierać tyle tych and związtywne składniki wykazują choroboany different – prof.

Namega shots bowiem of polyphenols they chroniąc diet questionnaire – the women wel- może sorruszewicz Naruszewicz.

– prowadzić do zatrucia. zachorowania na nowotwór piersi niecukrzycą, nowotworami, a także ków, co Yang 50 herbaty.

Efekty potwórcze jedzeadmonishes. died forfiliżanek their liver breakage (the cem, comed działanie. this fruit. Codzienne Grapefruit is fear-twierdzi chorobami podkreśla profełykania takich mogą – jakRe- innymi grejpfruta może zwiększyć ryzyko Karmione Niestety, wielu –zmany nas jest przez niego megadawkami mal onie jedną trzecią, donosili naupswinging początUnfortunately, ofopornych us are re-na reference inpreparatów the “The Chemical some as responsible for Naruszewicz. twierdzi – prowadzić zatrucia. zachorowania piersi nie- polifenoli main defiant such simple advice. searchYang in Toxicology”). estrogens, asnaa nowotwór ground for developproste rady.toDlatego dr Muin Khoszczury zdychałydona skutek sortakie ku tego roku amerykańscy naukowcy w Niestety, wielu z nas jest opornych na Karmione przez niego megadawkami mal o jedną trzecią, donosili na początThat is the reason to state it more Taking pills with antioxidants ing different cancer variants – the „British Journal of Cancer”. Przebadali uszkodzenia wątroby (wyniki ekspery- ury z Center for Disease Control and proste rady. dr mówi Muin Khopolifenoli szczury zdychały na skutek kuscholars tego roku amerykańscy naukowcy w mentów forcefully, dr. Muin Khoury mayopublikowano not only fail to benefits, teach us. pomenopauPrevention wasDlatego Atlancie to from samo, w bring piśmie „Che- takie 50 tysięcy kobiet w wieku ury z Center for Disease Control and uszkodzenia wątroby (wyniki ekspery„British Journal of Cancer”.

Przebadali the Centre for Disease does: Food but also may become dicey in effect Even green tea, far and wide fatylko dosadniej: – Jedzenie jest jak islezalnym, które – jak wynikało z ankie- mical Research in Toxicology”). w Atlancie to samo, mentów w piśmie 50mous tysięcy w wieku pomenopaulike medicine andmówi we have to pro– prof.opublikowano Frei makes us beware„Cheof. Ac- Prevention forkobiet health advancing qualikarstwo, które trzeba dozować.

Tyle tyl– Łykanie tabletek z antyoksydantami ty dietetycznej –itszjadały codziennie te dosadniej: – Jedzenie jest jak Research Toxicology”). zalnym, które wynikało z ankieit. With the one andle-only ademic testsinon molecular material tylkoportion ties, can not –bejak drank over 10 cups a mical się je przezTyle całetylżycie. nietabletek musi przynosić korzyści ko że przyjmuje owoce.

Grejpfruty są– groźne, bo powo- te nie –tylko które trzeba Łykanie z antyoksydantami tyday, dietetycznej zjadały codziennie difference – fooddozować. is life long bond. find, that any jumbo doses of anti- karstwo, if it is to be advantageous to our Jolanta Chyłkiewicz dla zdrowia, ale może być nawet ryzydują wzrost stężenia estrogenów, co stytylko nie no musi przynosić korzyści owoce. boYang powo-of nieoxidants, matter if applied at the ko że przyjmuje się je przez całe życie. flesh Grejpfruty and spiritssą –groźne, Chung – ostrzega prof. Frei.

Z badań Jolanta Chyłkiewicz dla zdrowia, ale może być nawet ryzy-na dują wzrost stężenia estrogenów, co sty- kowne Jolanta Chyłkiewicz kowne – ostrzega prof. Frei. Z badań na

fot. archiwum

fot. archiwum

TheMiejsce space for wildlife dla dzikiej

Since 1996, 50-kilometre stretch of the Narew Valley, from Suraż to Rzędziany, estimated to 7350 ha, has been under protection of the National Narew Park. The residence of the Park is a historical country-manor in Kurowo, surround-

brazie Parku trzcinoNarew used to bedominują the artery of the wiska, i turzycowiska. area, the szuwary centre that concentratLasy i zakrzewienia tylko ed cultures interlacingzajmują one anothniecałe 5% er, cultures thatpowierzchni. cultivated traditions Narew była arterią, wokół której and customs of Sudovian, Prussian, koncentrowało wiele przenikająTeutonic, Polish, się Lithuanian, Russię kultur – jaćwieska, sian,cych Jewish.

On the strength pruska, of this, litewska, ruska, the krzyżacka, peculiar polska, denominational, soWytworzyło to swoistą cial żydowska. and cultural mosaic formed itself. The river banks of Narew became base for then villages, to quote the bigger and more important ones:

przyrody

DOLINA NARWI

The Narew Valley

Od 1996 roku 50-kilometro- mozaikę wyznaniową, społeczną i kulturową.

Nad Strabla, brzegami Suraż, Narwi wygreen odcinek Doliny ed by old common fullNarwi of na- mię-Narew, Kaniuki, powstały miejscowości, wśród któdzy Surażem Rzędzianami, oŁapy, ture monuments.

The aaspiration of Waniewo, Kurowo, Choroszcz, rych większe lub ważniejsze to: Na7350 of ha,unique chroni Na-Morusy, the Parkpowierzchni is conservation Tykocin, Góra Strękowa, rew, Kaniuki, Strabla, Suraż, NowŁapy, rwiański Park Narodowy.

SiedzibąWizna, Narew fluvial system and its botanDrozdowo, Łomża, Waniewo, Kurowo, Choroszcz, MoParku jest The zabytkowy dwór w Ku-ogród, Ostrołęka, Różan, Pułtusk, ic environments.

Park scenery rusy, Tykocin, Góra Strękowa, Wirowie,by otoczony starym parkiemSerock. is dominated Phragmites austrazna, Drozdowo, Łomża, Nowogród, z licznymi pomnikami przyrody.Narew origin foundations stem lis common reed and Carex sedges.

Ostrołęka, Pułtusk, Celem Parku jest ochrona unika-from primevalRóżan, sources of theSerock. grand Whereas, woodlands with shrubs Narew Forest. wywodzi rodowód towego systemu rzecznego NarwiBiałowieża Theswój watercourse and bushes occupy merely 5% of ze źródeł leśnych prastarej Puszdeparts the woods, to change acreage.i środowisk roślinnych. W krajo-swiftly

2

czy Białowieskiej.

Szybko opuszits tempo and travel slowly via wet cza puszczę, powoliand przezcome terra firmabyofpłynąć meadows, krainę podmokłych łąk,arms, dalej crotches szeinto being of several roką doliną, tworząc andbagnistą channels.

Every singlewiespring, leduring odnóg, the rozwidleń Każtime ofi koryt. snow thawing, dej w czasie topnieniaofśnieis wiosny when the phenomena “Narew gów zjawiskiem sea”niezwykłym reign for weeks.

At that jest season, utrzymujące się of wiele boggy share thetygodni valley wielblossom kie narwiańskie „morze”.

Bagienwith marsh marigold layers, in turn nainczęść doliny kwitnąsummer - itnaiswiosnę jungled with specacies kobiercami kaczeńców, latemstands po- a of nymphaea, which rośnięta płaszczem refuge gęstym for mire fish andgrzybiemud birds. nia, jest the ostoją ryb of i ptaków wodnoFrom point Biebrza estuary, it błotnych. ujścia Biebrzy alters itsOd character runningzmiethrough nia swój charakter jednym one canal only, płynąc the there channel korytem, które wije się nathe dnie jaru of which withes down bottom otoczonego Narew jest fifth hill walledwzgórzami. ravine. Narew is the piątą cothe do długości rzeką winPolsce. from longest rivers Poland. It Zbiera wody rzeki of Narewki, Orlancollects waters Narewka, Orlanki,ka,Supraśli, Biebrzy, Pisy,Pisa, Szkwy, Supraśla, Biebrza, Szkwa, Rozogi, Omulewa, Orzyca, Wkry Wkra i Rozoga, Omulew, Orzyc, Bugu.

Po 484 się zof Wisłą. and Bug. Atkm thełączy length 484 km it Narew with płynęła uformowaną przez unites Vistula. tysiące lathas doliną do lat 70. XXalongside wieNarew been flowing ku.

Rzędzian do ujścia Biebrzy of theOd valley shaped by thousands uregulowano rzekę, bag-From years up to 70’s of osuszono XX century. noRzędziany Wizna i bagna pod Tykocinem. to Biebrza, the river has

Ocalałym i najcenniejszym frag-that Ocalałym i najcenniejszym fragThese fragments of the river, mentem rzekirzeki jestand południowa częśćprementem jest południowa część have outlived are most Doliny Górnej Narwi. jestNarew tu Doliny Narwi.

Dolina jest tu cious, are Górnej these of Dolina Upper płaska iThe szeroka nainkilka kilomepłaska i valley szeroka na kilka kilomeValley. this vicinity is trów.trów.

Rzeka płynie wieloma korytapłynie korytaplane andRzeka wide for awieloma couple of kilmi, które rozdzielają i łączą, płymi, które się its i łączą, płyometres.

Therozdzielają riversięhas course ną wną różnych kierunkach, w różnych kierunkach, krzyżuvia many channels, thatkrzyżuseparate ją, czasem kończą ślepo w other, ścianie ją, czasem kończą ślepo w ścianie and integrate with each that roślinności, tworząc unikalny wiroślinności, tworząc unikalny wiruns great deal of directions, some doczny z lotu ptaka, wodny labirynt, doczny z lotu ptaka, labirynt, of which terminate atwodny verdure barz mozaikowym rozlewisk, z mozaikowym układem rozlewisk, riers and styleukładem unique aerial view siedlisk lądowych i bagiennych. lądowych i bagiennych.

Sieć of ansiedlisk aquatic labyrinth, like aSieć mosakrętych korytkoryt rzecznych otaczają rzecznych otaczają ic ofkrętych backwaters, land habitats and bagna.

Ten Ten szczególny, najrzadziej bagna. szczególny, najrzadziej quagmires configurations.

The netwystępujący system wodny nosi na- nawystępujący wodny nosi work of sinuoussystem channels encircles zwę anastomozującego (wielokoryzwę anastomozującego (wielokorythe quags.

This exceptional, rare of towego).

Jest to jedyna rzeka w w towego).

Jest to jedyna taka rzeka rarest water system istaka called anastoEuropie.

Podobnie wyglądają rzeEuropie.

Podobnie rzemosing (which means wyglądają one of multiki tropików: Amazonka w Ameryki tropików: Amazonka w ple channels/streambeds).

It Ameryis one ce Południowej, Kongo i Okawango Południowej, i Okawango and ceonly river of Kongo the kind in Euw Afryce, Ob w Rosji i SaskatcheAfryce, Ob wexamples Rosji i Saskatcherope.w Comparable of rivwan w Kanadzie. Podmokły teren, w Kanadzie.asPodmokły teren, ers, wan acknowledged tropical famotwarta przestrzeń, gąszcz bagienbagienily ofotwarta rivers,przestrzeń, we can citegąszcz as: Amazon nych roślin, łąk i zakrzewień wierznych roślin, łąk iCongo zakrzewień in South America, and wierzOkabowych jest jednym z najmniej dobowych jest jednym najmniejand dovango in Africa, Ob inz Russia stępnych miejsc w Polsce. stępnych miejsc Polsce. WaterSaskatchewan in wCanada. logged terrains, open spaces, thickets of morass plants, meads and willow trees is home of the most impenetrable nature in Poland.

Protesty społeczeństwa i przyrodProtesty społeczeństwa i przyrodbeen regulated, they have ników przerwały dalszedehumidified prace meników przerwały dalsze prace memorasslioracyjne. of Wizna and Tykocin.

The outNastępnym ciosem była lioracyjne.

Następnym ciosem była cry of local peoples and protests of natubudowa, w górnej Narwi, zbiornibudowa, wSiemianówka. górnej Narwi, zbiorniralists ka brought the drainage works to an wodnego Zagraka wodnego Siemianówka.

Zagraend. Another uproar was against Siemiża on wodom gruntowym Puszczy ża on wodom gruntowym Puszczy anówka water reservoir construction at Białowieskiej i niekorzystnie wpłyBiałowieskiej i niekorzystnie wpłythe upper Narew.

It endangers underwa na stan wód całej Narwi. Polski wa na stan wód Białowieża całej Narwi.Forest Polski ground waters of the fotografik przyrody, Włodzimierz fotografik przyrody, Włodzimierz and has adverse bearing on entire Narew Puchalski pisał: ... „Był to jeden z Puchalski pisał: ... „Był polskieto jeden z land waters.

The polish nature photogranajpiękniejszych zakątków zakątków polskiepher, Włodzimierz wrote: .. “It gonajpiękniejszych egzotyzmu. Puchalski Tysiące strug, morze go egzotyzmu. strug, morze used to be one of the Tysiące most beautiful setrzcin i szuwarów i skrzydlaty świat trzcin i szuwarów i skrzydlaty świat clusionwzbogacony of polish exotics.

Thousands of każdej wiosny o tysiące wzbogacony każdej o tysiące rills, depths of reed grass wiosny and worlds batalionów....

Obawiam się, że to już of batalionów....

Obawiam się, że Itoam już birds enhancing year irichly. nigdy się nieeach odtworzy przyroda powróci się do niedawnego odtworzycudownei przyroda afraid,nie itnigdy will never recreate itself anew gonie stanu.

A world wrazdoz ubożeniem przypowróci dawnego cudowneand this natural will not be miracrody zuboży psychika człowieka gosame stanu.

Asięwraz z ubożeniem przyulous the again.

Impoverishment of życie.” rody zuboży psychika człowieka naturali jego world alwayssięcomes down to hui jegoand życie.” man psyche everyday life mistreatment altogether.

WIgRy WIGRY w 1989established roku Wigierski The Wigry Utworzony National Park, in Park Narodowy na styku naj1989, is located in closestleży contact to the piękniejszego polskiego krajobramost delightful polish glacial Suwałki Rezu and polodowcowego Suwalszczyzny gion scenery to the biggest integrated i największego zwartego kompleksu forest multipart of Central European Plain leśnego Niżu Środkowoeuropejskiein Augustów Primeval Forest. Geomorfogo Puszczyof Augustowskiej.

Ukształlogical constitution the north branch of geomorfologiczne północthe park istowanie more varied owing to its rich części parkuThey jest are zróżnicowalandscape nej configurations. formed dzięki bogatej konfiguracji tereby glacial ne clayey plateaus, interlaced with nu.banks Tworząofją terminal gliniaste wysoczyzny heights and moraines polodowcowe, urozmaicone wzgóreaching 40m in altitude.

The southern i wałami morenpanorama czołowych segment isrzami a plain.

The glacial osiągających 40syncline m wysokości. is beneficiated by gullydo and wells południowa parku jest Warówfilled withCzęść streams of lakes and rivers.

Polodowcowy ters wealthniną. of the park is onepejzaż of thewzbooutrynnowe i nieckowate standinglygacają beautiful lakes in Poland,zagłęthe wypełnione wodami largest in bienia Suwałki area – the Wigryjezior lake,i rzek.the Wodne bogactwo parkuwith twothat composes landscape together jedno z najpiękniejszych jezior 42 smallerrzy ones, including such rivers as: w Polsce,Wiatrołuza, największe jezioro SuwalCzarna Hańcza, Kamionka. szczyzny – Wigry i 42 mniejsze jeThe total park acreage amounts to 15086 Czarna Hańcza, ha, thereinziora, 9464a także ha isrzeki forest lands, 2908 Wiatrołuza, ha is waters zone andKamionka.

2714 ha ofPowierzchother toparku wynosi 15086 ha, w tym pography, nia which is mainly of agricultural ha to grunty 2908 covha – use. Strict 9464 protection under leśne, State Law i 2714 ha inne ers 623 ha wody in total, where 283tereny, ha is głównie woodużytkowane rolniczo.

Ochroną ścilands. Cultivation territory is protected in słą objętych jest 623 ha, wThe tympark 283 terms of landscape conservation. ha situated lasów. Obszary residence is in thezagospodarowavillage Krzyne rolniczo objęte sąto ochroną we, the location in near touch Wigry kraPeninsula, sojobrazową. near that Siedziba the lakeparku panesznajduje reflect się w miejscowości Krzywe, a stamthe neighbouring 18th century white friar tądthere niedaleko już do Półwyspu church and monastery.

The king WiSigierskiego, gdzie w wodach jeziora gismund III Vasa introduced the Camalprzegląda kościół and i klasztor podolese Order to the się grounds, they are karmelicki z XVIII wieku.ofSprowacredited setting up the majority rural dzony przez Zygmunta Wazę w community and folwarks in this III district. zakon zaThe Wigry1667 Lakeroku stands 2177kamedułów ha of square większość wsi to i folwarków w footage, itsłożył width stretches 73m. It is okolicy. all encircled with hills. The very name Wigry ma 2177 hektarów of the lake Jezioro signifies its formidable profile powierzchni, a jego do(“wigry” means sinuous).

Thegłębokość lake shape chodzi 73 m. Położone jest wśród is alike letter S. Itsdo75-kilometre chiefly sylwzgórz.

Sama nazwa wskazuje by na van coastline is unusually diversified formę jeziora (wigry meanders piękną and peninsulas.

The lake znaacczy 14 kręty).

Jezioro ma kształt isthlitery commodates islands.

Throughout

S.muses Jego 75-kilometrowa, w większoand canals Wigry unites ści zalesiona liniaother brzegowa jestones niewith different lakes, zwykle licznymi zathat goturozmaicona separated due to swalkolami półwyspami. lowingi and surrenderNa to jeziorze greenjest wysp. via Poprzez przesmyki ery.14There Wigry, there isi

dobna jest domidstream. rzek górskich.

Takmojak and rapid The inne rzeki tej krainy ma itkamieniment it leaves Wigry adapts ste i szybki nurt.

Wypływając itsdno expressions.

Then, it flowsz Wigier zmienia oblicze.

Płynieplane podthrough soppy morass mokłą bagienną równiną wśród łąk amidst pastures and woods of

kanały Wigry łączą się z innymi its jea river Hańcza running, ziorami, które oddzieliły się na skuopening strikes resemble rivtek Przez Similarly Wigry przeerszarastania. of mountains. to pływa Czarna Hańcza, accompanying riversrzeka, of któthe raclime, w początkowym swym biegubed poHańcza has stony

i lasów PuszczyPrimeval Augustowskiej.

Augustów ForestPo-. łowę parkuis stanowią The powierzchni half of the park covered lasy. ten cudowny

by Przyroda wooded polubiła area. Nature took a zakątek i osiedliła niemalplace wszystko, shine to this miracle and czym dysponowała niżucould środkoraised anything itnaever on

wej Europy. klimat sprzyja that Europe centralChodny plain. For instance, rozsiewaniu świerków.

Charakdamp climate servessięspruce species disterystyczne dla wschodniego semination.

Characteristic to this klimaeasttu kontynentalnego są także: wieloern continental type of weather is also: błękitny, wełnianka alpejska, wieJacob’s sił Ladder/Greek Valerian, alpine le gatunków mchów porostów. cotton grass, and many ofi moss and liOsobliwością parku są małe śródchen varieties. leśne jeziorka zwane sucharami.

NaThe peculiarity of the park are petite zwa suchar jestcalled nazwą“suchary”. regionalną, wood-centred lakes, oznacza „suchy”, and pusty, bez ryb,for jak The name is in dialect, it stands że wokół sucharów wy“arid”, również empty to, terrain, where non-fish stępują obumarłe, suche drzewa.

Subeds developed and blighted, dry trees charyaround. są zbiornikami progressed Sucharydystroficznyare dysczyli ubogimi pierwiastki oraz trophic mi, reservoirs, whatwmeans it is imzwiązki chemiczne niezbędne żypoverished of ecological elements do and cia compounds, wielu organizmom, szczególnie biological that are essenroślinom.ofIchorganisms, woda ma brunatne zatial to vitality especialbarwienie, gdyż waters zawiera is duże ilości ly botanic ones. Their of ruskwasów humusowych powstających set colour, because it contains plentiful z rozkładu igieł, liści otaczających of humic acids, that matured out of treelasucharach występują liczne needlessów. andW leaves decompose.

Suchalarwy chrząszczy, muchówek, ry are full ofważek, dragonflies’ larvae, cockwodne – topiki, chafers,pająki tachnid flies, water natomiast spiders, jestischarakterystycznej howeverbrak there the deficiency of roślintypnościvegetation. wodnej. Suchar otacza pło – ical water Suchar encomnasuwający się od lądu kierunku passes the peat floating mat, wthat urgzbiornika pierścień pływająes fromśrodka land to the middle of the lake. cych roślin The afloat mat owestorfowiskowych. its structure to Budupeat ją go cranberry, m.in. mchy bog torfowe, żurawibog moss, rosemary, na, modrzewnica, przygiełka white beak-sedge.

It is also home forbiała. inPłoplants jest również miejscem występosectivore as: round-leaved and roślin Englishwania sundew.

Allowadożernych: the plants in rosiczturn ki to okrągłolistnej któpay back their habitati długolistnej, with phosphowzbogacają roślinność płaOver w forus theyregain from insects caught. sfor pochodzący z rozkładu schwytime, riversides changed into grounds tanych zwierząt. czasem of brzegi grown by mosses, smallZ bushes cran-jezarastają mchami, berries,ziorek common swamp, bogkrzewinkabilberry mi żurawin, zwyczajnego, boand petty trees. In bagna final phase, in place

rówki bagiennej drzewami. of the lake, iamałymi mire wildwood W developed ostatniej fazie w miejsce jeziora there, matured into wyrasta pines bór andbagienny birches. złożony z sosenThe i brzóz. blend of Wigry ecosysZróżnicowane krainy tems: waters, ekosystemy peat lands, loams, Wigier: wody, torfowiska, bingsteads, sands, allgliny, are zwaone ły, undergrowth piaski porasta 900 roforgatunków 900 speślincies naczyniowych, of vascular wśród plants,których 50 of 50 which podlegaisochronie.

Symbolem parstate protected.

The kuanimal są bobry.representation Na terenie parkuof spotythe ka park się wilki, rysie, wydry, zaare beavers.

Onełosie cani enjące bielaki. wolves, Bielaki występują tylko counter lynx, lutras, w elks, niewielumountain miejscach na północnohares.

The wschodnich krańcach Prefehares populate justPolski. few territorują środowisko leśne. Zimą zmieries, just the north-east Poland. niają barwę futrawood na białą, co oznaThey prefer forest enviczaronments. przystosowanie do życia w zimIn winter, hares furs nym klimacie.

Mozaika jezior i laturn to white, as their adaptasów stwarza warunkicombytion form.dogodne In the animal

towania drapieżpany, rzadkich thanks toptaków advantages of nych, w tym orła bielika, woodlands and lakes,kani we czarmay nejfind rdzawej, W rarerybołowa, raptorialpuszczyka. birds, such wodach żyją 32 gatunki ryb, w kite, tym as white-tailed eagle, red rzadko spotykana sieja, sielawa i troć osprey, or tawny owl. Amid jeziorna.

Na tereniethere parkuare występuje the creatures, also 32 bardzo rzadki owad,infrequent latająca w dzień species of fish, likećma sówka. wise, like powan, albula, and Wigry to osobliwa kompozycja kralake trout. jobrazowa, i barw. Wraz z Wigry iskształtów a supernatural scenotaczającymi jezioro ample lasami,oftorfoery composition, tints, wiskami, źródliskami, bogatą The flocharacters and forms. rą ilake, faunąframed oraz pełnym uroku krajoall over with forbrazem tereny te są jedynymi z najests and woods, peat lands and cenniejszych miejsc przyrodniczych bogs, watercourses, multitude Polski. of flora and fauna, is a genuine treasure in Poland.

Opracowanie i fotografie Compilation and photos by: Anna Worowska Anna Worowska

Parisian barbus Paryskie barbus brzany

ZA

n invitation forrzekę fishing aproszenie na ryby nad down at the river Seine Seine brzmi egzotycznie. Ale sounds exotic. Why so? to po prostu Sekwana, dru-rivIt is just the second in length France po after the Loir. ga, co er doofwielkości Loarze rzekaThe exotic fact is I am about to angle Francji. Tyle, że prawdziwej egzotyki in .. Paris! dodaje fakt, iż owe ryby mam łowić The French have aggravated the pollution sup-

w…

Paryżu! pression regulations so much – my friend Grego-

ry, who has been living there for 25 years comFrancuzi ments – tak thatdrastycznie so potent zaostrzyli penalties przepisy on toxic –waste mówi mój przyjaciel Grzegorz, który mieszka tu companies rendered the Loir revitalized. ponad dwadzieścia – za zanieczyszczanie In the face of thepięć citylat heat and river shipping, the rzeki nałożyli na firmy tak potężne kary, że w krótSeine in Paris is astonishingly uncontaminated, kim czasie Sekwana two three metresodżyła. below its pane you can see fish Mimo upałów i stałej żeglugi Sekwana w Paryswimming. żu-zdumiewa trzy metry What areczystością we aboutwody, to bedwa, hunting for? od brzegu widać pływające - Sheat-fish, barbusryby. barbus - barbels, carps.

–I Co będziemy łowić? simply needed to make sure, if we are going to –do Sumy, thisbrzany, in here,karpie. in Paris.

Chciałem się are, upewnić, w Pary- Yes, we next że to na thepewno Pont tu, Piteaux bridge, żu?round the richest quarters of Paris, from in-be–tween Tak, koło mostu Pont there.

Piteaux, obok jednej z the houseboats najdroższych dzielnic Paryża, między barkami, na been Late afternoon coming closer.

The day has których normalnie mieszkają baking.

It is airless.

We ludzie. arm our carp-wels flyZbliża się późne popołudnie.

Upał. parno.and a rods with eel barbed hooks, withJest a rush Wędziska zbroimy haki wę80-120 gkarpiowo-sumowe sinker as a must, causewSiena’s pull is gorzowe z zadziorami, obowiązkowo plecionka iso as very strong and you have to be watchful, przelotowe ciężarki denne od yanked 80 do 120 gramów, not to lose the equipment below the boat. gdyż uciąg what Sekwany jest duży i trzeba uważać, żeby I asked an attractant we were going to use. zestaw nie został - Chicken andściągnięty cheese. pod barkę. Spytałem, naIn coFrance, będziemy łowić?some leeway for many things. there’s –The Na kurczaki i na ser.Paris in the distance. The first sun brightens We wszystko chicken jest możliwe. roz-down job Francji lot of boneless breastSłońce touches świetla w lot oddali Pierwszy water.widoczny The other is to Paryż. be of 2cm cubedzecheese staw z kawałkiem filetaflat z piersi lądutogether with 100g port kurczaka weight and “przyje pon”w wodzie.

Na drugi zakładam dwie kostkithe – oready supplementary line - and I place boku – twardego przelokit 220cm metres away sera, fromstugramowy the river bank, on the towy płaski długości meborder tociężarek, the mainprzypon midstream.

I setokoło the spinningtrawheel i wszystko kładęso jakieś metrów geartoloose, thatdwadzieścia the river pull couldn’t odcapture brzegu, the na pograniczu głównego nurtu. Kołomultistrand-line. wrotek z wolnym biegiem ustawiam tak, aby uciąg wody nie wybierał That’s how theplecionki. prowl on famed French barbels Istarted tak zaczęło się polowanie słynne paryskie off, the legend of na which even now bogbrzany, w których mi ciągle uwie- in gles my mind, legendę becausetrudno the actual conditions rzyć, bo przecież w których Paris, where I realia, do angling, are łowię, quite zdają opposing siętoprzeczyć dzikiemu tej wspaniathe wild tempercharakterowi of this amazing fish, as for

łej speed ryby, tym bardziej, po rzece pływapóźnym barbus,Przyjechaliśmy one of which 2następnego kilogramsdnia in mass, andpopothe carp. that motor-boats do around and że people fromciągleFive ją are motorówki, wokół,After na pokładach sobie piersi z kurczaka, The płysavourłudniem. of themOdpuściliśmy finely harmonized with white wine. the drifting houses indeed anoisy.

2 hours swoich wających domów, całe zaufanie francuskich serach.

Snails and pokładając bivalves bouquet and wewegot off. of waiting, “something” feels to be hałasują picking rozbawieni the line Francuzi.

Po dwóch wyczekiwania from the spinning-wheel.

Asgodzinach a matter of fact it is jerk-„coś” zaczyna Ja zająłem swoje poprzednie stanowisko, Grzewybieraćisplecionkę kołowrotka.

JestI to właściwie gorz day, poszedł barki. ogarnęThe following we między turned inne up late at Ledwie evening.

We eased ing-like, and my patience already zgone.

I snatch. podszarpywanie i wreszcie mojaiscierpliwość koń-chicken liśmybreasts, się na łowisku na jednejall z jego and reposed our wędek hopesdzwoin French can not detect sensation of a fish drop, but there no off the czy się. Zacinam. Nie czuję zejścia ryby, ale sera naI saved nek sygnalizuje Niewymiarowy sumek po-opted cheese. the samebranie. position as before, Gregory cheese on the hook. haku nie ma. łakomił się na…ser! different lodge boats’ stance. Just about we settled our standląduje bottom. znowu na Sekwany.

Nag-his rod-bell – No przecież ci capturing mówiłem. of a fish . Not much impoints, alerted The lot goes again Zestaw to the Seine Outdnie of the szczytówka lekko drgnęła, chwilępressing plecion- catfish, Pół godziny później sytuacja powtarza się. Niethat hungered after.. cheese! blue, the tip of mylefly-rod slightly moved, andaazamoka zaczęła line powoli się z kołowrotka; wymiarowy sum znowu skusił się na dwie kostment after the multi-strand waswysnuwać slowly leaving szpula się coraz szybciej.

Zaciąłem i po-tell ki ementalera. Przez trzy godziny na moich ze- I did you. the spinning-wheel and obracała its reel was rotating faster stawach absolutna cisza. Świętuje jednak cudowny, pulsujący opór.

Czułem wy-an hour In ją half thepanuje situation repeated anew.

Another carp of and faster. I seizedczułem and experienced fantastic, pulsFrancja.similarly Wszędziehad wokół zaczęła się fa-solid gięłaitszczytówkę bez the pardonu. chwilisilhouette similar hankered forkanonada cheese. For ing refusal. I felt itraźnie, obvious, was bending tip Po istne feerie różnokolorowych iskier, pierwszy na hamulcu.

Wiem, ryba nie hoursjerwerków, then, my menu trappings rest in absolute silence. mercilessly. In a second, theodjazd first pulling upwards on że three i ognistych kul. Nocelebrating. cóż, w końcu za not chwilę drugi odjazd, wybieram ple- girland In contrast to France citizens being Allrocznica around, all brake. I can sense, jest the mała, fish can be small, next secBastylii. robi spory wir kilka metrów na- zburzeniais theodneighbourhood cannonaded with bells and whistles of onds and another cionkę, pulling,ryba I gather the multi-strand brzeża i jużwhirls mam pewność, że metres to brzana. Przyjaciel nagle w tymfestoons zgiełku, and zapachu prochu i dymu, multicoloured scintilla, blazing balls.

Well, the line, the fish takes ample a couple wysuwa przedcertain siebie doit wody złotołumam cudowne branie! Zacinam i zaczyna się of historical demolition of the Bastille. away from me and then Ipodbierak am perfectly is ianniversary skafriend po kilku zrywachhis nalanding boki ląduje walka. Ryba ucieka pod rufę barki. Potem naga barbus barbus. My stretches net w siatce. Ma jakieś półtora kilograma. i kieruje się the w pas podwodnej ll ofleaskręca sudden, amidst smells of gunroślinnopowder and to the river and the gold flaked one arrives on the Francuzi przerwali na chwilę balangę,clouds ści. Biorąc pod uwagę ogień i dym wokół oraz Me of smoke, I dohuk, have incredible takings! river bank. It weighs aroundna 1,5barce kilogram. stają na rufie, krzyczą: très bien, très bien! I bijąkeen moją swoje Austerlitz, Ma- flees on adrenalinę snatchingmam and the battle is on.Jenę Thei fish brawo.houseboat abandoned their under the stern rengo of razem wzięte oraz zwycięskie bi- and a housing boat.wszystkie Abruptly, it swerves The French on their Na kolejne nie czekałem Gwałtwy Cesarza Francuzów.

Unoszę wędzisko nad of heads towards water greenery.

Regarding the explosions roister for a while, they gather emocje on the stern and rave:długo. przygięcie szczytówki i ucieczka wfire kieruni próbuję niewith dopuścić ryby of domy zaczepów. and its głowę smoulder, paired the doses adrenaline, très bien, très bien!towne Applause follows. ku anew. nurtu. Wspaniała walka. Nie mam wątpliwości, Odjeżdża bardzoAusterlitz, ostro, robi pod pi-all in I may pronounce winning Jenapowierzchnią and Marengo Soon after emotions A violent fly-rod bowing że to brzana, nie mniejsza od poprzedniej. ruetsingle i znowu odjeżdża.

Po krótkim holu wiem, że flywith every victory of France Emperor.

I lift my and its escape towards midstream.

Exciting wres- allRybka wody. it is a barbel again, rod above my mam naprawdę piękną brzanę.fish Przy brzegu słab-stuck head and try to prevent from getting tling. Beyond any wraca doubtdo I know estaw sumowy tojakby zaczarowany, ani nie i wprowadzam ją do podbieraka.

Waga elsewhere.

It runs away rapidly, it crafts a Śliczna! pirouette undercomparable in size. The fish returns the waterdrgnie. Przerzucam go jeszcze raz.neath Zaczypokazuje równo trzy kilogramythe czterysta gramów! and again runs off. Considering short length of tugcourse. na się paryska noc, czyli łuna nad miastem, To awgenuinely Polsce spokojnie wystarczyłoby na is srebrny ging it, it was beautiful barbus, there no doubt. ze światłami PiteauxBy i skrząmedal. the shore, it exhausted last energy and I scoop it into the he sheat-fishwymieszana lot as if enchanted, notnaa Pont motion jej piękne, ciemnozłote i srebrne się Sekwaną.

Do jedenastej w nocy jesz- net.Kiedy landing Cute! głaszczę The scales reads dot 3,4 kilograms!

In Poof it. I shift itcąover.

The Parisian night is on, to łowię łuski, wędziskuaGrzegorza „bijestraightforward. dzwon”. Widzę cze dwieabove brzany, z jednego rocznika.

Potem land, it would bena qualified silver medal be precise airglow thejakby capital, comminjak szczytówka pięknie wygina się i zaczyna pulprzerwa do północy. gled with bridge lights of Pont Piteaux and glimmerGwałtowny Zacinam i czuję, sować. z podbierakiem po chwili na poing Seine. Up to eleven p.m. Igwizd catch kołowrotka. two more barWhen I stroke its Czekam lusty dark golden andi silver flakes, Gregoże zestaw staje jakby w miejscu. wierzchni długi cień. Sum nie ma zabels, each and every one alike.

Then, a break Dwa, till trzy ry’sobrohide “sounds an ukazuje alarm”. się I can identify his rod-tip curved Sekwany i dwukrotnie ty korbką, już wiem, że mam rybę i to niemałą.

Je- miaruI wyprowadzać midnight. and throbbing. am awaiting się to zcollect something with the się z podbieraka.

Wreszcie jest nasz!

Sie- is śli to brzana, to naprawdę duża. Przestrzeni mię- net,wymyka landing and something’s shadow emerges.

The catfish dem kilogramów i równo metr długości.

Oczywidzy barkami miałem niezbyt więc musiałem A fierce spinning-wheel whistles.

I snatch in wiele, answer not going to vacate Seine and manages to have its ways out. ście wziął na ser!7 kilograms and one meter long solwyeliminować odjazd doing, and am aware, that the lot is atwszelkie a halt. manewry.

Two, threeDrugiNothing it is ours.

Tejagain nocy złowiłem jeszcze kilka brzan, które wrójużI dosyć długi, potem jeden i id. ryba wy-cheese times of spinning jest , and am positive, that Ijeszcze have got The the snare. na powierzchnię.

To sazan!

Dzikus z Sek- ciły do Sekwany. Położyłem się spać o czwartej nad the fish mine, onepływa not tiny.

If it is a barbell, it is big W some ciągu trzech dni wędkowania zatrzeszczał, trzeba ciągnąć indeed. We had to wany! give inPodbierak any manoeuvres as for the goThat night ranem.

I angled more barbells, just as złowiłem to free them po pochyłości nabrzeża. karpia,into ma rówdziewięć brzan i karpia. lack of space in-between the lodge boats. Ważymy The second the Seine.

I went to sleep at 4 am. Within the three days I niutko pięć się na…ser!

Sekwana żyje and i warto w niej pomoczyć nieraz raising is longer, another gokilogramów. and a fish Połakomił comes into handled 9 barbus barbus the carp. w tym jedna dwukilogramowa i karp. kija. sight. There we got Pięć holdbrzan of a common carp!

A Seine Smakował wybornie pod wino. Ślimaki i is full of life and tekst i fot.

Niczyporowicz savage! The landing net rustles, it must be białe dragged The Seine might beJanusz this quality or that value mule – wysiadka! away along the riverbank sloping. We test the carp’s to wet the blackjack in there. weight on scales, it is spot 5 kilograms. The cheese Compilation and photos by: Janusz Niczyporowicz happened to serve as honey pot.

A

T

I

Z

For a eye-sightless girl from Laski

Niewidomej dziewczynce z Lasek Primulas in Your eyes Pierwiosnki w Twoich Blossomed with a bud of a tearoczach zakwitły łzą over Windflower hunched zawilecrain skulił The moment fellsię down gdy spadł deszcz Daylight flew out of the nest DzieńYou wyfrunął z gniazda Nonetheless became shadow leczyou Ciebie Hereafter use ogarnął hands cień odtąd nazywasz dłońmi To name everything wszystko And dream through them... snując nimi marzenia While looking Straightpatrząc into eyes... prosto w oczy…

The first, original poems of Zofia were published in Pierwsze wiersze Zofii zostały wydrukowane w “Świerszczyk” in 1979.Pani Since then, in the course of her „Świerszczyku” w roku 1979. Od her tamtej pory necessiautortexts the writer has been expressing strong kaspeaking poprzez poezję wyrażała potrzebą zaprezenty to be for her views silną on reality.

Her peculiar towania swojego spojrzenia Niezwypersonal poems are the answer na to rzeczywistość. people and places she kle osobiste o ludziach z żyencountered.

Herwiersze work mówią is abundant withzwiązanych rich metaphors ciem poetki,parallels. o miejscach, którychreaders była. Jej utwory oband astonishing It winvites to journeys fitująofw childhood, bogatą metaforykę i zaskakujące into clime rejuvenates us, its porównania. subtle poetic czytelnikowi odbyć podróż do krainy dziecińgesturePozwala conjures up ambience nigh mythical.

Like a touch stwa,brush odradza nas, a friendly swoim subtelnym gestem of a paint it crafts images for us wydomen. It przestrzeń zapomnianą, niemal mityczmight bywa be like a mentaldawno voyage to mountains, a foray seaJakan zaoccasion pociągnięciem pędzla rodzą się obrazy przyside, orną. like to pose questions towards Earth.

- Above all else I am fond of nature, its tinges jazne człowiekowi.

Przenosimy się w góry,our nadwindow wodę, – LubięI nade jej odcienie What is the reason behind sadness knocking and tints of green, enjoywszystko strollingprzyrodę, in woods, pytania światu.

Dlaczego smutek close-up? do szyzieleni, lubięquietness spacerować po lesie, pane? zadajemy Who is the person watching the Moon where the tender solitary caresses and tam szukam czułej samotności która koi, uspokaja. by puka?

Kto się przygląda księżycowi z bliska?

Jaki How we can describe smile of dew?

The poet observes consoles. My personal preference leans to heath lubię wrzosowiska, jest features uśmiech rosy?

Autorka dostrzega lands, delicateNade birchwszystko swinging, that go in ac- delikatall reality and characteristics.

Shewszystkie does notodcieevade ne kołysanie się brzozy na wietrze niequeries, rzeczywistości. pytań trudnych, nieissues. omicord to wind and tang of mint.

The cherish for i zapach difficult does Nie notunika circumvent difficult A góry byłythe i ciągle moim umiłoja kłopotliwych Wszystko,she czego doświadcza mountains of mięty. yesterday’s I feel samesądomiAnything what is of tematów. her experience, illustrates with a wiosną liliowe, I tak właśnie rodzą sięofosobliwe pornant as today waniem, now, all the more when in majowe spring krokusy words.opisuje This issłowem. how she creates portraits any individw słońcu na tatrzańskich ludzkie – samotnych, kalekich, starych, nad któthey pair with wykąpane the lilac May crocuses in the sun- stokach. uals – trety lonely people, the handicapped, old ones, all of jeszcze uwielbiam tęczę, alike, która Irozświetla warto się pochylić.and Czas,care. istnienie, stają się bath of TatryI hosting slopes. Wholly whomrymi are worth attention Timemiłość and existence duszęfor człowieka.

– tak mówisoul. o sobie Zofia wyznacznikami tej liryki. marvel at rainbow brightening human by lawgłównymi of love determines her lyric lines. adiunkt naan wydziale –I Staram dostrzegaćthe świat przez odczucia – mówi – this is wordsOlek-Redlarska, of Zofia Olek-Redlarska, ad- Peda- strive tosięrecognize world through perception gogiki i Psychologii Białymstoku.

Zofia.

Pisaniepoems wierszyarouses wynika zfrom potrzeby ducha.injunct of Pedagogy and PsychologywUniversity in Jej poe– Zofiapani says.

Writing spiritual cechuje liryczno-refleksyjny wiersze są jakstanzas obrazy,are ukazują słowem malowniBiałystok. Herzję poetry exemplifies lyrical and re-charakter. ner selfMoje neediness.

My depictive, they present Autorka tomików: „Dlaczego py- picturesque czość świata.and Ukazują w różnych odcieniach, przeflective tones. The author of the verses “Why mam do I tylehow scenicgolife is. In various shades and tań do świata”, już zostanie”, wszystkim w odcieniach Są toinfused liryki have so many questions before „I thetak world”, “So be „Portretones, de but basicallyjednak joyful.

These areradości. messages dziecięcych”, jest za osobę nasączone optymizmem, wierzę, że that światthis ma world nam it”, “Portraitstyofimion children’s’ names”,uważana is respectwith optimism, because I dobo have faith niezwykle któraby nigdy nie przejdzie naprawdę do zaoferowania.

Musimy się it ed as an open person, whootwartą, never walks uncarhave great a lot dużo to proffer.

It us to learn howjedynie to bring obojętnie człowieka. im- play nauczyć z jego to piękna.

Docenićthe to wszystko, co ing or unresponsive.

Sheobok attends charityUczestniczy gather- winto and czerpać sense. How appreciate wealth, and charytatywnych. nasforemost otacza i przede odnaleźć spokój w soings. She takesprezach her students to numerousSwoich educa-studentów first and how towszystkim find peace in us ourselves. zabiera do where różnych ośrodków w Polsce, któbie. epoch is one of media, the time of moral decational centres in Poland, disabled children Nowadays sięAll wspieraniem czasach którymithanks rządzą media, czaand youth are re thezajmują concern. in order todzieci some-i młodziedence,W which thewspółczesnych, poet tries to oppose to her metaniepełnosprawnej. ten sach zaniku wartości poetka ukazuje what enlightenżythem what humanityUświadamia dimensions im wphysical associations, we tend to forget duemetafizyczną to everyday sposób różny wymiar człowieczeństwa. commotion. stronę życia, o której pod natłokiem spraw codziennych might be. po prostu zapominamy.

So i tak be już it e zostani

Miłość jest dźwiękiem naszych ust Love

psalmem naszych rąk gorejącym Is sound of piaskiem our lips i krzewem Psalm through our hands szlakiem nieznanym Sand in searing heat na mapie marzeń And a bush konstelacją gwiazd And a track not to be mapped via dreams łzą constellation Star i poezją A tear And poetry

Gdzie się Where are spieszysz? you rushing to?

***

Zdaje się, że pamiętał swoje imię Popatrz jakdancing tańczy Look at the uśmiechał się do wszystkich wiatr naand jezdni Of wind a white paper scrap do Ciebie też z białym papierkiem, On the roadway * * * na stopach miałItmiękkie kapcie którylittle wturlał The papersięreeled against the kerb seems that he remembered his name nosił koszulę wSending kratę, smiles to anyone między krawężnik, And passer-bys’ shoes. w której było mu twarzy a buty przechodniów.

The little paper so talkative Asdo well to you nie słyszał dźwięków Papierek As a letterrozgadany full of wishes.

His feet in soft sleepers w dzień roznosił zupę in a checked shirt jakflows list zfleetly życzeniami.

It Dressed gdy jedli, cieszył sięof which suited him Biegnie So as to pospiesznie, be punctual All by zdążyć wszystkich For time ofdo greetings.

He did not detect sounds lubił bawić się na na czas powitań.

At strychu the daytime he distributed soup otwierał tajemnicze kufry i skrzynie The little scrap wins its directions And was pleased when others were dining huśtał się na koniu na biegunach Papierek wodzi rejshoes and suitcases of travellers In the midst of the międzyjoy butami Whose is now a new cheerful correspondence.

He used to amuse himself in the attic wkrótce zginął Opening mysterious travelling trunks and chests i walizami podróżnych, Perhaps, you will happen to spot za pajęczyną życia których radość A smiling paperstała się Riding his rocking-horse nowym, listem. z tęsknoty On a greywesołym drab road?

A może i Ty zobaczysz He met his death uśmiechnięty It must be the papierek same one Behind the life curtain na szarej jezdni? to terminals.

From my ventures Out of yearning To na pewno ten sam z moich podróży na dworzec. photo: Anna Worowska

fot. Anna Worowska

Kilka rad dla osób marzących o tym, aby osiągnąć 90. rok życia A few tips for those individuals, who dream to reach their nineties.

Zatrzymać czas To rein up time

90-latkowie z grupy trzeciej rzadko chorują, bo mają szczególny genom utrzymujący przez długi czas aktywność ich ukła90 iyears olds of group III rarely ill, są dów narządów na ponadprzeciętnym poziomie.fall Zazwyczaj to theirw exceptional genome, which tothanks osoby pogodne, większości szczupłe, tolerujące różnorodlong vistaw oszczędnym activates their organs and neindiety, gustujące jedzeniu. structures to extraordinary measures.

Stosunkowo niewielu ludzi może żyć sto i więcej lat. Choć teoretycznie możliwe jest, że może 120 lat.

W rzeczyAs a rule, they areczłowiek people ofżyć good spirwistości, jeśli ktoś maslender-built, lat dziewięćdziesiąt i cieszy względnie it, in majority open to się varidobrym zdrowiem, jak naand ten wiek, to jużfrugal to – samo w sobie – ous diets, willing opting food. godne jest pozazdroszczenia. Jak to osiągnąć?

0

Wczesne rozpoznanie obecności zespołu dzieci i In spite ofmetabolicznego the theory fact,u that a man’s młodzieży jest 120 pierwszym, life might last years, itnajważis comparniejszyma krokiem do skuteczniejatively scarce population of perszego who zapobiegania sons, manageprzedwczesnym their lives up to incydentom w średone hundrednaczyniowym and more years.

In renim wieku prawdo-one’s ality, in casei zmniejszenia someone achieved podobieństwa wystąpienia otępienineties with one’s fairly good health niapair, naczyniowego starości.at such an in such a wperson Istniejące age deservesobecnie esteemmetody on his profiown, inlaktykiHow i leczenia przeciwmiażdżydeed. to find the right way? cowegorecognition nie chroniąofwmetabolic odpowied-synEarly ni sposób populacjiand dzieci i młodrome of infants youth is the dzieży,step tworząc generacyjna prime to swoistą any effective preven„lukęagainst promiażdżycową”.

Z kolei nie-incition premature heart rozpoznany zespół w redents at mid agemetaboliczny, and towards świetle aktualnej wiedzy, jest zespoducing vascular dementia probłem przyspieszonego abilities at age starzenia. well-advanced.

metrów przemian tłuszczowej, purynowejblood i węglowodanowej, ściśle koryvise pressure values, all gujemyin wartości ciśnienia krwi, przestrictly accordance to numerous strzegamy licznych zaleceń terapeutherapeutic recommendations.

The tycznych. Powszechnie stosujemy też commonplace method in the procusprawnianie ruchem, unikając bezess, is activity and exercises to counruchuinertia – wylicza dr Derejczyk Derejczyk. –points Efekty teract – dr działania suplementów dietetycznych out.

Outcomes on the strength of disą w supplements tej grupie widoczne wyraźniej etetic are more direct, 90-latkowie niż windwu Spotykamy tu than the pozostałych. other groups.

In this inczęsto osoby z niewydolnością Thesklasyfikowani 90 - aged classified stance, we encounter patientsmózgu, with Geriatrzy mają swoją klasyfikację heart serca,and zależne od failures, opiekunów.

W must popubrain who kondycji zdrowotnej osób,classes które żyją rely lacjion osób długowiecznych ta grupa jest Geriatricians established their social workers and carjuż więcej niż 90 lat.attributed to najliczniejsza... of health conditions egivers.

Altogether, this group is the grupy zaliczają those,Do whose agepierwszej is 90 or over it. „oso- most numerous in these respects. pozostające przy życiu w tym wie- Dłuższe życie The by group I comprises “ individuw gorszej ku, ale bardzo dużą ilością Longer life,jakości yet of als who areobciążone alive nevertheless burchorób, które powodują uof nichcomwidocz- worse Dziewięćdziesięciolatkowie z gruquality dened with plentitude ną niesprawność zależność i inwalidzpy drugiej rzadziej ujawniają głębokie plaints leading to their apparent imtwo”. dependency and disabiliniewydolności narządowe, Ninety-years-olds of group wykazują II more pairment, szybką expose reakcję intense lecznicząorgans’ na wyrównyincaties.” W grupie drugiej klasyfikowane są seldom mimo obecności czynni- pacities, wanie stwierdzanych however theynieprawidłowoprove rapid The „osoby, groupktóre II ranks “individuals ryzyka chorób ści. reactions Także słabiej reagują na leczenie cure towards clearing the whoków amazingly facesercowo-naczynioheart-vascuwych,and zadziwiająco znoszą ich diagnosed wzmagająceabnormalities. potencjał układów chroAgain, lar risks can not bedobrze ascertained obecność i nie mieszczą się w znanych niących przed konsekwencjami they reacttkanki tamer to treatments, that to any cause-effect categories or przyczynowo-skutkowych produktów kumulowanych jako odenforce tissue guarding structures’ otherkategoriach known detrimental factors’ i w znanych mechanizmach działania potential padkowe against w przemianie materii. after-effects of Spebygroups.” czynników”.

O ludziach z products cjaliści uważają, iż leczenie antyoksyaccumulated during meThe szkodliwych last one group – unfortunatetejlowest grupy mówi się, jako o osobach to- tabolism. dantami, Experts immunostymulatorami –w judge, that medily the in number – embodies lerującychexceeding stan chorobowy. tym dietetycznymi – i lekami hormocating with antioxidants, immunos“individuals age of ages, W ostatniej niestety,physiolognajmniej licz- timulators, nalnymi przynosi tej grupie efekamongw which dietary revealing merely–weaker nej – mieszczą się „osoby długowieczty, jednak nie tak spektakularne jak w ones and hormone drugs, brings ical margins in functioning, yet exne,free pozostające jedynie z fizjologicznie best pierwszej. results within this group, nevisting of diseases”. słabszymi rezerwami funkcjonalnymi ertheless – U tychnot osóbthat radykalne wyrównyspectacular as chorób”. wanie group glikemii within I. w przypadku obecnoDietnarządów might bez be obecności an answer ści cukrzycy, precyzyjne obniżanie ciśDieta może pomóc krwipatients, w przypadku - nienia For those radicalnadciśniebalanc- Employing vessel protecting di– Stosowanie diety chroniącej naczy- ing nia,their surowe nakazy dietetyczne u sufosób glyceamia in case they ets, ones rich in vegetable oils, sea z nadwagą otyłością,reducing nie pozostaną nia, bogatej w oleje roślinne, to ryby diabetes,i precise their fish and red wine is advisable themor- fer najczęściej in w cases związku z oczekiwaną skie, wino w pierwszej pressurize they face overgroup I. czerwone The sooner wejest start diet długością rigorous życia, a mogą jego grupie zalecane.

Imlikely wcześniej rozpo- pressure, dietobniżyć prescriptreatments, the more we are jakość wyjaśnia Derejczyk.

Zaczniemypositive leczenie results dietą tym tions for– the obesedrcases, rather–not to achieve inpewniejsze curbzwyczaj to osoby utrzymujące własprawdopodobieństwo osiągnięcia efek- afford lifesąlongitude, but has lots in ing any progress of malconditions. ną aktywność ruchową obectu zatrzymania stopnia of pogarszania with life qualitymimo that turns In this group, assistance doctors, się common ności chorób. Niedr zbadano czynników Windentify tej grupie bez Derejczyk exwhokondycji. are able to andudziału attendme- impoverished– w rozpoznaniu i leczeniu ochronnych, za Usually,odpowiedzialnych they are persons, any dyków diseases given, is essential inwy- plains. stępujących nie independosiągniemy za- who unieszkodliwianie powszechnie uznalead active life-style despite of the combat for chorób patients’ celu, asserts. jakim jest utrzymy- any nych za szkodliwe czynniki ryzyka ailments.

It has not been invesencemierzonego – dr Derejczyk samodzielności – podkreśla dr tigated chorób,yet, jakie występują w tej grupie. what the protecting fac- Aswanie before, we aim improvements Derejczyk. tors are, namely ones that are rein their body weight, leveling the li– Nadaland dążymy do korekty wagi pid, purine carbohydrate me- cia- sponsible for neutralizing harmful ła do parameters, należnej, wyrównywania para- risk agents in this group. tabolism hence we re-

– Problem zbyt późnego rozpoznania key i leczenia zespołu metaboliczne- The problem of XXI centugo wydaje się system być jednym z kluczory public health seems to zdrowia publicznego stemwych fromproblemów inadequately late diagw XXI wieku uważa Jarosław nosis, to be able– to treatdrthe met-Derejczyk, wicedyrektor w Polabolic syndrome – drjedynego Jarosław sce Szpitala Geriatrycznego KatoDerejczyk assumes, the vice(wdiwicach). rector of the only Geriatric Hospital in Poland (located in Katowice).

Lista obecniewhose żyjąThe listniektórych of some persons cychisludzi przewyższaage pastz wiekiem 100 years and still alive: jącym sto lat: 1. Edna Parker (born 20 of1. Edna Parker 20 ever kwietnia March 1893)(ur.

– the old1893) – obecnie najstarszy est person in the world,człowiek, 2.

Maria Jesus 10 of 2. Maria de de Jesus (ur. (born 10 września September 1893) – the old1893) – najstarsza Europejka, est European, 3. Gertrude Baines (ur. 6 kwietnia – najstarsza 3. 1894) Gertrude BainesAfroamery(born 6 kanka, of April 1894) – the oldest Afro-American, 4. Catherine Hagel (ur. 28 listopada 1894) – najstarsza osoba w 4. Catherine Hagel (born 28 of stanie Minnesota, November 1894) – the old5. Beatrice Farve (ur. 30 kwietnia est in the Minessota state, 1895) – najstarsza mieszkanka 5. stanu Beatrice Farve (born 30 of Georgia, April Tanabe 1895) –(ur. the18oldest in 6. Tomoji września Georgia state, 1895) – obecnie najstarszy męż6. czyzna, Tomoji Tanabe (born 18 of 7. Henry Allingham (ur.–6the czerwca September 1895) oldest male now, Europejczyk i 1896) – najstarszy najstarszy weteran, 7. Henry Allingham (born 6 of 8. Augusto Moreira de Oliveira (ur.

June 1896) – the oldest Eu6 ropean października 1896) – najstarand veteran, szy Portugalczyk, 8.

Augusto Moreira 9. Ruby Muhammad (ur.de20Oliveimarca ra (born 6 of October 1896) – 1897) – Afroamerykanka, ważthe oldest Portuguese, na postać ruchu religijnego i poNaród Islamu, (born 9. litycznego Ruby Muhammad 10. Leila (ur. 1– lutego 20 ofDenmark March 1897) AfroAmerican, an important 1898) – amerykańska lekarka, persona Lisowska of religious po11. Apolonia (ur.and 18 lutelitical movement Islam Nago 1900) – długowieczna Poltion, ka, 12. Frederica Sagor Maas (ur. 61lip10.

Leila Denmark (born of February 1898), an America 1900) – amerykańska scenacan doctor, rzystka filmowa pochodzenia rosyjskiego, 11. Apolonia Lisowska (born 13. Waldemar Levy Cardoso (ur. 4 18 of February 1900) – agedgrudnia – wojskowy, of-ages1900) Polish, 14. Hugues Cuenod (ur. 26 czerwca 12. 1902) Frederica Sagor Maas (born – śpiewak szwajcarski, 6 of July 1900) – an Ameri15. Johannes Heesters (ur. 5 grudcan scenarist of Russian ornia 1903) – holenderski aktor, igin, piosenkarz, 13.

Waldemar Levy 16. Zofia Morawska (ur. Cardoso 13 listo(born 4 of –December 1900) – pada 1904) polska działaczka a military, społeczna,

14. Hugues Cuenod (born 26 of June 1902) 17.melodist, Leopold Engleitner (ur. 23 lipca – a Swiss 1905) – najstarszy żyjący ocala15. Johannes Heesters (born 5 of December ły z obozów koncentracyjnych 1903) – a Netherland and singer, i Buchenwald,actor Ravensbrück Niederhagen, 16. Zofia Morawska (born 13 of November 18.

Emilio Navarro (ur. 26 wrześ1904) – Polish public activist, nia 1905) – portorykański ba17. Leopold Engleitner seballista, (born 23 of July 1905) – 19. theAntoine oldest Nguyên survivor of Thien BuchenVan (ur. wald, Ravensbruck and Niederhagen, 13 marca 1906) – wietnamski duchowny, najstarszy 18. Emilio Navarro (bornobecnie 26 of September biskupRico katolicki na świecie, 1905) – a Puerto baseball player, 20. Francisco Ayala (ur. 16 marca 19. Antoine Nguyen Thien (born of 1906) –Van hiszpański pisarz,13 kryMarch 1906) – a Vietnamese ecclesiastityk, socjolog, cal, now the oldest bishop in the world, 21. Antonio Rosario Mennonna (ur. 27(born maja 16 1906) – obecnie 20. Francisco Ayala of March) –a Spanish writer, sociologist, drugi critic, najstarszy biskup katolicki na świecie, 21. Antonio Rosario Mennonna (born 27 22.

Eugeniusz Waniek (ur.Catholic 28 paźof May 1906) – now the oldest dziernika 1906) – polski maChurch bishop in the world, larz, honorowy profesor Aka22. Eugeniuszdemii Waniek (born 28 ofwOctoSztuk Pięknych Kraber 1906) –kowie, a Polish painter, a honorary professor of Fine Arts’ Academy in Cracow,23. Hans Kleppen (ur. 16 marca 1907) – norweski skoczek narciarski, 23. Hans Kleppen (born 16 of March 1907) – a Norvegian 24. Run ski Runjumper, Shaw (ur. 4 października 1907) producent 24. Run Run Shaw (born–4chiński of October 1907) – a Chinesefilmowy movie producer, 25. Oscar Niemeyer (ur. 15 grudnia 1907) –(born brazylijski 25. Oscar Niemeyer 15 ofarchitekt, December Jan Oderfeld (ur. 19 lutego 1907) – 26. a Brazilian architect, 1908) – profesor, matematyk, inżynier, konstruktor silników 26. Jan Oderfeld (born 19 of February 1908) lotniczych, – a professor, mathematician, engineer, Zygmunt Syrokomski (ur. 23 aircraft 27. motor constructor, lutego 1908) – wychowawca pedagog, 27. Zygmunt młodzieży, Syrokomski (born instruktor 23 of Feharcerski, harcmistrz, bruary 1908) – a youth educator, peda28. Mieczysław Michalski (ur. 2 lipgogue, scouts’ instructor, scoutmaster, ca 1908) – działacz turystyczny, honorowy PTTK, 28. Mieczysławczłonek Michalski (born 2 Stefan Wesołowski (ur. 16 sierpof July29. 1908) – a tourism actinia 1908) – polski urolog, autor vist, honorary member of PTTK, publikacji specjalistycznych i pamiętnikarskich.

29. Stefan Wesołowski (born 16 of August 1908) – a Polish urologist, author of technical and memorials’ publications.

2

Nieodkryta mechanizmami obroUndiscovered share of truthtecznymi efficiency.

These are the mechczęść prawdy ny tkankowej.

Onecurb to ograniczaanisms, that adverse vari-

Grupa trzecia, po- ofją niekorzystne zmianybodies, w starzejąThe group III, zasadniczo basically free ations in ageing which zbawiona ma szczególny organizmie tym można of maladies,chorób, are fortunate to be borncymissięthe completei explanation genom długithatczęściowo tłumaczyć wyśmienitą with anutrzymujący exceptionalprzez genome, their so good physical condiczas aktywność układówand i na-sys-kondycję tychcan osób. vitalizes theirichorgans tion we propose. rządów na ponadprzeciętnym poTo None tylko the część tem in long long run to exceptionless,prawdy, it is justktórą a quota ziomie.

Zazwyczaj osoby po- arechcielibyśmy poznać. ujawal measures.

As sąa to rule, they of the truth, we Nad would like to godne, nie cierpiące resztyTo pracują napeoplewofwiększości good spirit, in majoritynieniem cognize. revealsztaby the remainna otyłość, tolerujące różnorodne z najpoważniejszych slender-built, open to various di-ukowców ing unknown, there are w instidiety, gustująceand w oszczędnym je- świecie uczelni... ets, willing opting economitutes of scientists and serious dzeniu. cal food. scholars, who are working toWedług teoriitozależnego od wieAccordingly the theory of age- wards it. Źródło:wikipedia.pl fot. Marek Dolecki ku remodelowania dependent metabolicmetaboliczremodeling, nego, osoby grupy III trzeciej dyspatients of zgroup are blessed The source: Wikipedia.pl ponują naturalnymi, sku- dewith natural tissuebardzo and web Photo: Marek Dolecki fense mechanisms of supernatural

Ec

o dzień rano ruszamy w ko-themselves, stając z luksusów i rozrywek rzymvery single morning we start their toils and pains, durlejne the starcie z otaczającym term. zapominali o trudach or i out to face world around. ing skich the dry steam baths (laconicus) dzieńwe rano znojach łaźniach parowych i they suEvery światem. morning co anew areroz-moist steamwbaths (sudationes), poczyna się nasz chych, regenerowali organizm sachallenged by the race wyścig of swiftz życiem life could revive their bodies withwmasbiegnącym nurtem.

Prze-sages lach w (oleoterion). których namaszczacurrents.

We moveszybkim and travel, in gidinmasażu, holy oils mieszczamy się zthrough zawrotną pręd- no ich ciała wonnymi olejkami. dy speed, betwixt and hunkością pomiędzy setkami ludzi, rze-In our w dzisiejszych dreds of people, objects and affairs, times, we czasach do not niepotrzebneed fortsczy i day spraw, jestThe niemal każdegolikene są olbrzymie practically totak day. vertigispas, we can kompleksy, organize itkażdy as ifza dnia. To zawrotne tempo może zorganizować nous tempo could humble evenmogłoby such mininas copy ofsobie roman ones in ourrzymmini wpędzić w kompleksy nawet takie-modern skie termy we własnej, nawet niea sprinter as ostrich. bathrooms.

Suffice enough go sprintera jak struś. wystarczy wanna The moment our chasing chores fade is awielkiej bathtubłazience. and special oils, so as to kiedy w upływu dnia i odpowiednie olejki, a trudy away towards themiarę end of the day, wenaszmanage troubles and labors of minioyesterbieg powoli zbliża się ku końcowi, nego dnia ulecą z parującą wodą.

Moc Marvel relaksacji of relaxation zastanawiamy się, co pomoże nam kąpiele relaksacyjne działają poutracone siły, przywrócić ducha,with jak ponderodzyskać what might be helpful to re- dayzytywnie pass intozarówno the past na together spokojny puls zregenerować na ciało, water. zapewniają relaks, rozstore our energies, toire-establish thebar-the isteaming dzo zmęczone ciało i our umysł. odpo- luźnienie mięśni, lepszy przepływ pulse and to regenerate body wiedź prosta oczywista,Bathes krwi ihas działanie pobudzające, positive influencew zathe and mind, so jest tiredtak now.

Thei answer że prawie jestobvious jest niedostrzegalna. leżności użytych olejków. on theodsoul as the body, czyprois so straight and that es- same Rzadko który człowiek ste relaxation, olejki eteryczne lecząmuscles zmiarelieves capes us.

Not many a man isuzmysławia aware vides sobie,ajak doskonałym ny tensions, skórne, zaś substancje does promoteczynne blood how perfect style might be.. sposobem a bath. from jest...kąpiel. przyswojone i wchłonięte przez and stimulation, dependAncientrelaksu civilizations were up then circulation w czasach ludzieing pory do krwiobiegu onlyskóry on what kind of oilswpływawe use. to praisejuż bath values. starożytnych Let us not forzalety kąpieli.

Przypomnijją korzystnie na cały organizm. kąethereal oils treat skin probget the doceniali famous public baths in Rome Pure my sobie choćby łaźnie parowe pielwhile powinna 15 do (active 30 mithetrwać seedodones – impressive buildings, exquisite ar- wlems, Rzymie wspaniałe nut i zawierać 10 kropli mieabsorbedokoło and assimilated to chitecture with– rooms andbudowle, halls notdo-agents), skonałe poduse. względem szaniny na wannę. działawith olejków pores – favor whole anatsolely for bathing In fact,architektoit was blood z pięknymi salami The nie tyl-omy. nieAkąpieli ziołowych kwiatobath should takelub from 15 to venuesnicznym, of resting and relaxing. do kąpieli.

Byłyhours, one miejscem wych uzależnione jestaround od sposobu and contain 10 oil citizensko spent there long priv- 30 minutes i relaksu. obywatele ich aprzygotowania i oczywiście od tub. Effectiveness of herbal ileged odpoczynku to luxury and attractions of drops tamThey długie godziny, korzy-or floral użytych olejków. baths relies on preparation roman spędzali thermaes. could forget

ciepła woda masuje methods and delikatnie composition of oils wyczerpane applied. mięśnie, ożywia przepływ krwi,water pobudza proces dostar- exWarm gently massages czania odżywczych hausted muscles, substancji revitalizes do blood miejsc, w których są one niezbęd-subrunning, navigates nutritious ne. w połączeniu z odpowiednistances to the wanting destinations. miIn olejkami potrafi czynić combination with right,cuda. suitable każdy z olejków innemiracles. działa- To oils water mightma bring nie. przykładu eukaliptusowy bid dla some instances, eucalyptus anpobudza i zmniejsza przekrwie-pine imates and tames congestion, nie, sosnowy działa after dobrze na odserves recreation heavy round prężenie po lavender ciężkim dniu, the clock, may lawenbe named dowy działa antydepresyjnie, a natural antidepressant,gerageraniniowy łagodzi stany lękowe, of a rozum in turn is a softener anxietmarynowy poprawia pamięć. ies and rosemary is like aMożmemonarytakże eksperymentować z mie- exdoctor.

One can, of course, szankami olejków.

Pamiętajmy jed- of periment to build combinations nak, to alergioils.szczególnie We must dotyczy remember, especialków aby sprawdzić, czy ekstrakty ly to attention of allergies’ suffers, nie nasextracts reakcji uczuto spowodują find out ifuthe are likeleniowych. najlepiej jest odrobi- rely to induce our hypersensitive nęactions. rozcieńczonego olejku nanieść The best method is to mark nathe skórę przedramienia i odczekać forearm with a little of diluted około 12 godzin. jeżeli w cza-long. oil and wait around 12tym hours sie pojawi się wysypka luborswęIfnie there appears no rash itching dzenie, to znaczy, że można naleresponses, then we can feel free to wać do wanny. be wodę preparing the bath waters. a oto dwa przykłady Here, there are twokąpieli: exemplars of – baths: na dobry sen: 2-4 łyżki soli morlawendowego - skiej, 4 krople For sound sleep: 2-4olejspoonku, 3of krople olejku4 zdrops majeranku i fuls sea salt, of laventyle oil, samo kropelof olejku z cytryny. der 3 drops marjoram oil and usypiająco i uspokajająco dziaequal sprinkling of lemon oil. łają również lipowy, różaSleeping andolejki: tranquilizing effects ny, rumiankowy are more likelyoraz to zbekwiatów achieved, gorzkiej when wepomarańczy use such oils as: lime-tree, – altar, na rozluźnienie się:or3 flowers krople lejku chamomile of punylang–ylang gent orange. (z kwiatów wonne5 kropli lawendo- go jagodlinu), For ease: 3 drops of ylangwego oraz kropleCananga olejku z berylang oil 2(from odoragamotki i ½ szklanki soli. 2 ta flowers), 5 dropsgorzkiej of lavender, oczywiście zamiast olejków możdrops of bergamot oil and half a naglass także używać suszonych ziół. of bitter salt. zanim jednak ekspeNaturally, in zaczniemy place of oils we may rymenty olejkami employ zherbs.

Still,eterycznymi, before we adprzy ich zakupie zapytajmy venture ethereal oils, wesprzehave to dawcę, co astosować i w jakiejwhat ilości,kind consult shop assistant ponieważ kąpiel wtedy naof oils and whattylko proportions are to prawdę nam pomoże, będziebe adapted.

This isjeśli requirements my czego dolaćtreatments. lub doforwiedzieć, successful therapy sypać do wody.

Compilation by: Iza Staranowicz Opr. Iza Staranowicz