Cukrzyca a Zdrowie 22

CUKRZYCA A ZDROWIE MAGAZYN MEDYCZNY

P6/22/8PA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA

Idź za swoim marzeniem

Ty decydujesz!

Nie cukrzyca

Najwy˝sza dost´pna bez recepty dawka kwasu alfa-liponowego (ALA – 300 mg) z dodatkiem magnezu, chromu, cynku i selenu pomaga: utrzymaç prawidłowy poziom cukru we krwi ograniczyç ryzyko powikłaƒ cukrzycowych ze strony układu nerwowego (np. dr´twienia koƒczyn i zaburzeƒ czucia) Dzienna porcja (1 kapsułka) zawiera: Kwas alfa-liponowy (ALA) Magnez Cynk Chrom (III) Selen

300 mg 150 mg 5 mg 40 μg 30 μg

TYLKO 1 kapsułka dziennie!

Wyciàg z kory cynamonowca (270 mg) z dodatkiem chromu, cynku i witamin z grupy B wpływa stabilizujàco na poziom cukru we krwi.

Dzienna porcja (2 kapsułki) zawiera: Wyciàg z kory cynamonowca Tiamina (wit. B1) Ryboflawina (wit. B2) Witamina B6 Witamina B12 Kwas foliowy Cynk Chrom

270 mg (co odpowiada 2,4 g surowca) 1,4 mg 1,6 mg 2,0 mg 2,0 μg 300 μg 3,0 mg 40 μg

STOSOWANIE 2 kapsułki dziennie!

Preparaty dost´pne w aptece bez recepty.

SPIS TREŚCI CIEKANOWOSTKI

4 4

Sposób na chrypkę

Str. 12

Fruktoza - słodkie zagrożenie dla naszej pamięci TEMAT NUMERU

5 - 7 10 11

Idź za swoim marzeniem Sposób na zdrową dietę bez wyrzeczeń W zdrowym ciele zdrowy duch

Str. 4

NASZE SPOTKANIA

12

Lirycznie, zdrowo i rozumnie

SŁOWNICZEK DIABETYKA Str. 14

14

Fakty na temat kłucia WARTO WIEDZIEĆ

Str. 20-24

15 - 18 Profilaktyka stopy cukrzycowej ZDROWO JEŚĆ

20 - 24 Węglowodany w diecie osób

chorych na cukrzycę + przepisy STRONY CZYTELNIKÓW

26 - 28 Listy do redakcji Str. 15-18 Str. 31-35

Cukrzyca a Zdrowie

1

SPIS TREŚCI Str. 37-38 WARTO WIEDZIEĆ

29 Rady dla diabetyków

uprawiających sporty zimowe K O N K U R S

31 - 35 Program edukacyjny

„Świadomy Diabetyk” cz. II

Str. 43-45

COŚ O ZDROWIU

36 Szczupli dorośli mają pożyteczny tłuszcz 37 - 38 Zalecenia szczepień przeciwko

grypie sezonowej

Str. 32-35

ŻYCIE Z CUKRZYCĄ

Str. 50-51

39 Alfabet pamiętnika DLA CIEKAWYCH ŚWIATA

Str. 29

40 - 42 Z historii medycyny cz. 4 NASZ ŚWIAT

43 - 45 Jajo Kolumba

Str. 52-54

46 - 48 W stolicy karczocha Str. 36

49 Przeciwdziałanie

cukrzycy żywą wodą 50 - 51 Alkohol i cukrzyca 52 - 54 Ziewanie

Str. 40-42 FELIETON Str. 46-48

55 - 56 Mała czarna z rana

2

Cukrzyca a Zdrowie

Str. 55-56

Redakcja Magazynu „Cukrzyca a Zdrowie” wydawca: Wszechnica Diabetologiczna PSd Ow w Białymstoku Adres redakcji: ul. Warszawska 23, 15-062 Białystok tel. 085 741 57 01, tel./fax 085 732 99 74 e-mail: redakcja@cukrzycaazdrowie.pl www.cukrzycaazdrowie.pl Redaktor naczelna: Danuta Maria Roszkowska Sekretarz redakcji: Katarzyna Kakowska z Redakcją wSPółPRacują: mgr Edyta Adamska prof. dr hab. Maria Borawska prof. dr hab. n. med. ewa otto-Buczkowska Anna Danilewicz Marek dolecki dr n. med. joanna Filipowska mgr Małgorzata Frąś dr n. med. Hanna Bachórzewska-gajewska mgr wiesława Gołąbek prof. dr hab. n. med. Maria górska prof. dr hab. n. med. ida kinalska dr n. med. Małgorzata korolczuk-zarachowicz mgr Bogumiła ławniczak Janusz Niczyporowicz mgr Jolanta Obidzińska Renata Saniewska prof. dr hab. n. med. jacek Sieradzki Anastazja Szachowicz Ewa Szarkowska Lucyna Szepiel prof. dr hab. n. med. Małgorzata Szelachowska prof. dr hab. n. med. Mirosława urban Wojciech Wojszko Anna Worowska dr n. med. Halina wójcik Tłumaczenie z języka angielskiego: mgr Michał iwańczuk mgr Urszula Tarasewicz Tłumaczenie z języka hiszpańskiego: Marcin Szachowicz

marzeniem

fot. www.stock.xchng

P6/22/8PA ISSN 1427-048 BARWY ZDROWIA

Idź za swoim

Mędrcy Wschodu przestrze-

gali swoich współczesnych:

- Nie mów szybciej niż my-

ślisz, wystrzegaj się gadulstwa, bo zrazisz do siebie ludzi!

Przestroga, mimo upływu wieków, nie utraciła „terminu ważności”, jako że bezmyślne gadulstwo – to prywatne i to oficjalnie rozzuchwalone w mediach - stało się naszą codziennością i sposobem niemal uniwersalnym na wszystko, a szczególnie na to, z czym nie umiemy sobie poradzić.

Potokiem słów zagłuszamy wszelkie niedostatki,

niewiedzę i niekonsekwencję w postępowaniu. I gubimy coś ważnego, przede wszystkim zaś nie zauważamy, jak przez gadulstwo osłabiamy nasz, tak niezbędny do życia, samozachowawczy instynkt, bo wszystko co dzieje się wokół nas, w czym uczestniczymy, działa na psychikę, na przepływ życiowej siły i decyduje o stanie naszego zdrowia.

Złe słowo otwiera „drzwi do krainy problemów”,

popycha do konfliktów, przysparza kłopotów, niszczy związki między ludźmi i rujnuje zdrowie. A przecież nie ma nic cenniejszego niż zdrowie. Warto więc postarać się o zachowanie równowagi, nawet wtedy, gdy będziemy popełniać błędy, gdy dopadną nas kłopoty.

Dlatego tak ważne jest, byśmy złapali dystans do siebie

i innych, znaleźli czas na spacer, czy serdeczne spotkanie i rozmowę z życzliwą osobą. Właściwie nic wielkiego,

CUKRZYCA CUKRZYCA A A ZDROWIE ZDROWIE

MAGAZYN MEDYCZNY

Wydanie magazynu zostało dofinansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji osób niepełnosprawnych

Zamieszczamy przedruki dla celów dydaktycznych i edukacyjnych w oparciu o przepisy art. 25,26,29,33 i 49 ust. 2 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych z dn. 4.02.1994 r.

(DzU z dn. 23.02.1994 r. nr 24, poz. 83) i przyjęte zwyczaje edytorskie.

a umacnia poczucie jedności i przypomina o… uśmiechu, który jest początkiem do polubienia siebie, świata i ludzi.

Może z czasem urośnie z tego miłość – uczucie

wnoszące ład i szczęście, które jest źródłem życzliwości, serdeczności i pomyślności oraz… zdrowia.

Danuta Maria Roszkowska

Cukrzyca a Zdrowie

3

CIEKANOWOSTKI

SPOSÓB NA CHRYPKĘ CYTRYNA - Właściwości zdrowotne : Cytryna ułatwia przyswajanie przez organizm żelaza niezbędnego do wytwarzania czerwonych ciałek krwi.

Pobudza wydzielanie hormonu tarczycowego – tyroksyny – ułatwiającego spalanie tłuszczów.

Picie wody z cytryną ma korzystne działanie przy schorzeniach sercowych, infekcjach płucnych, oskrzelowych i jelitowych, a także przy nadciśnieniu tętniczym, zapaleniu oskrzeli oraz łamliwych paznokciach.

100 g cytryny zawiera średnio: Cynk – 0,025 mg, Wapń – 25 mg, Fosfor – 14 mg, Magnez – 6 mg, Żelazo – 0,4 mg, Sód – 1 mg 100 g cytryny zawiera średnio: witamina A – 2 mg, witamina B1 – 0,02 mg, witamina B2 – 0,01 mg, witamina PP – 0,1 mg, witamina C – 31 mg Wartość energetyczna: 24 kcal i 100 kJ Cytronada - Przygotowanie: Pokroić cytrynę na plasterki i włożyć do wody lub sok z cytryny wymieszać z pół szklanki przegotowanej wody posłodzonej łyżeczką cukru.

Stosowanie: Pić w przypadku wymiotów i gorączki.

Czy wiesz, że : - Nawet najobfitsza kolacja popita z sokiem z cytryny nie będzie długo zalegać w żołądku.

- Chrypkę i drapanie w gardle można wyleczyć płucząc je sokiem z buraka ćwikłowego z odrobina octu lub soku z cytryny.

Źródło:www.lekmedia.ehost.pl

Fruktoza - słodkie zagrożenie dla naszej pamięci

Z

a czasów Melchiora Wańkowicza „cukier krzepił”, teraz coraz częściej okazuje się, że nam szkodzi. Oto kolejny przykład. Naukowcy z Uniwersytetu Stanowego Georgii w USA odkryli, że fruktoza, coraz powszechniejsza w naszej diecie, może pogarszać pamięć.

N

a razie sprawdzono to na szczurach, ale wyniki badań nakazują poważnie zastanowić się nad otwarciem kolejnej puszki słodzonego fruktozą napoju. Zwierzęta obficie karmione tym cukrem znacznie gorzej zapamiętywały położenie platformy, która pomagała im wydostać się z basenu z wodą.

N Źródło:www.słodkiezycie.pl

4

Cukrzyca a Zdrowie

aukowcy wnioskują, że prawdopodobnie wytwarzane w wątrobie w wyniku rozkładu fruktozy tłuszcze zakłócały zdolność mózgu do zapamiętywania nowych doświadczeń. Fruktoza, kiedyś spożywana praktycznie tylko w świeżych owocach, jest obecnie powszechnie dodawana do produktów spożywczych.

Idź

TEMAT NUMERU

za swoim

marzeniem

Czy chory na cukrzycę, słysząc diagnozę, ma schować się w mysią dziurę i wegetować?

Czy ktoś trzeci ma prawo wepchnąć go do niej, powodując depresję i poczucie wyobcowania?

O

d dzieciństwa marzył o dalekich podróżach, zwiedzaniu egzotycznych miejsc, włóczędze po świecie. Takie dzieciaki czytają „Robinsona Cruzoe”, „Księgę Dżungli” i wszystko co daje im szanse zobaczyć oczami wyobraźni krainy, które gdzieś są, ale ich tam nie było. Więc zaczynają podążać za swoimi snami. Tak było z Jackiem Łuczkiem z Warszawy, który w wywiadzie dla pewnego magazynu przyznał, że podróże stały się jego obsesją. I nagle organizm zaczął się buntować! Szczegółowe badania nie pozostawiały wątpliwości.

- Ma pan cukrzycę – zawyrokował lekarz.

Wyrok? Nie, Jacek dochodzi do wniosku, że ta diagnoza może odmienić jego życie. Nie będzie czekał do emerytury aby zrealizować swoje marzenia. Co zrobił?

- Po ośmiu miesiącach od zdiagnozowania choroby wybrałem się na samotną wyprawę do Nepalu. Przygotowywałem się do niej pół roku, chodząc na siłownię, rozmawiając z ludźmi, którzy już tam byli, a także czytając książki i przewodniki. Cały wyjazd zorganizowałem sam, dzięki czemu zobaczyłem i osiągnąłem to, czego chciałem.

Zdążył zwiedzić Indie, Tajlandię, Ekwador. W niedalekiej przyszłości wybiera się do Urugwaju, a potem może uda mu się przejechać Afrykę na motocyklu.

Profesjonalnie zajął się fotografią, doradza innym diabetykom jak osiągnąć sukces zawodowy. Jest głodny nowych wyzwań.

C

zy taka przyszłość czeka wszystkich cierpiących na cukrzycę? Czy nie wolno im marzyć o wykonywaniu ukochanej profesji, w której spełniliby się zawodowo i emocjonalnie? Dobrze kontrolowana cu-

krzyca nie jest przypadłością, która uniemożliwia pracę czy samorealizację. Wręcz przeciwnie. Nie może być powodem dyskryminowania na polu zawodowym. To prawda, że diabetycy nie mogą wykonywać niektórych profesji, ponieważ tak stanowią przepisy prawa. I tak zaleca medycyna dla dobra samego diabetyka. Ale ograniczenia – jakie by nie były - nie oznaczają, że trzeba zrezygnować z pracy. Diabetyk może być tak samo dobrym, mobilnym i kreatywnym pracownikiem, jak każdy inny, bo cukrzyca nie oznacza upośledzenia umysłowego, nie jest zakaźna i nie powoduje włączania syren przeciwpożarowych w zakładzie pracy.

O

to kilka przykładów życiorysów ludzi z pierwszych stron gazet, którzy mimo cukrzycy osiągnęli niebywałe sukcesy i są znani na całym świecie, ba, podziwiani i akceptowani: Lech Wałęsa - Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1990 – 1995, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w roku 1983, Maria Fołtyn - śpiewaczka operowa i reżyser, Zbigniew Hołdys - muzyk i wokalista, Michał Jeliński - polski wioślarz, czterokrotny mistrz świata, mistrz olimpijski z IO w Pekinie, czterokrotny mistrz świata w konkurencji czwórek podwójnych mężczyzn (2005, 2006, 2007, 2009), Dorota Kośmicka - producentka telewizyjna i filmowa, współtwórca wielu seriali, m.in. „Niania”, „Camera Café”, czy „KaCukrzyca a Zdrowie

5

TEMAT NUMERU sia i Tomek”, w 1997 wybrana Osobowością Roku przez „ELLE”, w 2000 roku magazyn „FILM” umieścił ją na 12 miejscu najbardziej wpływowych producentów filmowych w Polsce. Jest pierwszą kobietą, która osiągnęła tak wysoką lokatę. Obecnie producent seriali w TVP „Czas honoru” i „Londyńczycy”, Andrzej Zaorski - bohater wywiadu na łamach „Cukrzyca a Zdrowie”, wybitny aktor i reżyser, Marta Wiśniewska - znana jako Mandaryna – polska tancerka, choreografka, aktorka i wokalistka muzyki dance. Z wykształcenia animator kultury.

A światowi idole kina: Angelina Jolie, Sharon Stone, Elizabeth Taylor. Dla porządku wymienię jeszcze Edisona, Pucciniego i Hemingwaya.

T

ymczasem w opowiadanej mi niedawno historii młodego człowieka chorego na cukrzycę spotkał dramat. Choroba też odmieniła jego życie. Dowiedział się, że jest „ułomny”, nieprzydatny ,,że jego miejsce jest na marginesie”. Otrzymał wymarzoną pracę i właśnie kończył mu się okres próbny. Szefostwo było bardzo zadowolone i przygotowało mu umowę „na stałe”. Ucieszony młodzieniec oświadczył, że jest gotów do działania, nie zawiedzie, postara się, itp. Tylko jeszcze zrobi sobie badania w przychodni… diabetologicznej. I po powrocie od lekarza dowiedział się, że czekająca na niego umowa znajduje się… w koszu na śmieci. W oczach pracodawcy okazał się być niezdolnym do pracy, chociaż nie miał być kierowcą TIR-a, nie miał pracować jako nurek głębinowy, górnik, wiertnik, pilot, hutnik, maszynista trakcji elektrycznej czy… cukiernik!

G

dyby zajęcie wykonywane przez owego młodzieńca wymagało wyjątkowego skupienia, jak u kontrolera lotów myśliwców, refleksu strzelca wyborowego, koncentracji pilota F16, to już we wczesnym etapie komisja lekarska zabroniłaby mu tych profesji. Gdyby wspomniane wyżej „szefo6

Cukrzyca a Zdrowie

stwo” doszło do wniosku, że warunki pracy są szczególne, to na wiadomość o cukrzycy przyszłego pracownika, mogłoby zażądać dokumentu stwierdzającego, że nie cierpi na zaburzenia odczuwania hipoglikemii czyli tak zwanej nieświadomości poziomu cukru poniżej normy. Ale nic takiego nie miało miejsca.

W

innej historii wystąpił przedstawiciel bardzo znanej firmy ubezpieczeniowej, który mamił swoich ewentualnych klientów fantastycznymi warunkami ubezpieczenia na życie, minimalną składką i maksymalnym zyskiem, czyli mówiąc bez ogródek obiecywał przysłowiowe gruszki na wierzbie. Kiedy jednak ojciec rodziny, która była już gotowa ulec urokowi ubezpieczyciela, nieśmiało wspomniał, że wprawdzie choruje na cukrzycę typu 2, ale to przecież nie dżuma, cholera czy jakaś tam beri-beri, ubezpieczyciel stracił entuzjazm, zwinął ulotki reklamowe i mało kurtuazyjnie pożegnał się. Okazało się, że w owych ulotkach reklamujących raj na ziemi, było napisane drobnym drukiem, iż cukrzyca figuruje w spisie chorób takich właśnie jak dżuma. Zapewne po to, aby ubezpieczony (jak wielu z nas) nie przeczytał lub nie doczytał owego warunku i stanowiło to podstawę do niewypłacenia należności, ale nie przeszkodziło w pobieraniu opłat. Ubezpieczający nie miał zamiaru ponosić ryzyka, że jego zysk może zamienić się w konieczność wypłaty odszkodowania.

C

zy to jest dyskryminacja? Stuprocentowa! Oprócz ograniczeń dotyczących wykonywania niektórych zawodów, chory na cukrzycę powinien mieć możliwość wyboru pracy, którą lubi – twierdzi dr Zofia Ruprecht z Kliniki Endokrynologii i Diabetologii Collegium Medicum Uniwersytetu im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, konsultantka merytoryczna wielu portali medycznych. Według niej bardziej zalecane są zawody związane z pracą umysłową i raczej te lżejsze niż łączące się z dużym wysiłkiem fizycznym. Wybierając pracę należy zastanowić się, jak najlepiej pogodzić kontrolę cukrzycy z wymaganiami dnia pracy. Miejsce pracy powinno spełniać

TEMAT NUMERU pewne wymagania. Chory powinien mieć możliwość sprawdzania poziomu cukru we krwi, wykonania injekcji insuliny czy zjedzenia przekąski w razie potrzeby. Ważne też, aby w pracy był ktoś, kto mógłby pomóc w razie epizodu ciężkiej hipoglikemii, która może, chociaż nie musi, przytrafić się każdemu choremu. Warto o tym porozmawiać z pracodawcą (złośliwi twierdzą, że najlepiej by było, gdyby pracodawca był diabetykiem!)

N

ajlepiej, aby godziny pracy były regularne, co znacznie ułatwia kontrolę poziomu cukru we krwi. Nie znaczy to według dr Ruprecht - że nie można wykonywać zajęcia, które wymaga pracy zmianowej lub nienormowanego czasu pracy, ale wtedy należy wszystko dobrze zaplanować. Czy będzie można pogodzić leczenie cukrzycy i posiłki z godzinami pracy? Warto to omówić z lekarzem, który może przepisać insuliny, które będą bardziej odpowiednie dla takiego trybu życia.

I tak np. analogi insuliny i mieszanki analogowe umożliwiają lepsze aniżeli insuliny klasyczne leczenie poprzez zapobieganie wzrostowi poziomu cukru po posiłku albowiem lepiej pokrywają zapotrzebowanie na insulinę przez całą dobę. Analogi przeciwdziałają hipoglikemiom, tzn. ograniczają znaczne i groźne spadki poziomu glukozy we krwi. Analogi poprawiają jakość życia osób z cukrzycą, ponieważ pozwalają zmniejszyć liczbę posiłków. Z powodu krótkiego szczytu działania stężenie analogu we krwi szybko się obniża do poziomu podstawowego, dlatego można wyeliminować dodatkowe posiłki i przekąski, które mają ochronić pacjenta przed wystąpieniem hipoglikemii, pozwalają zjeść np. ciastko. To eliminuje przerwy w pracy. Ponadto analogi są wygodne w stosowaniu, wchłaniają się bardzo szybko, można je wstrzykiwać bezpośrednio przed posiłkiem (nie jest potrzebne zachowanie 30-45-minutowej przerwy między wstrzyknięciem, a początkiem posiłku, jak w przypadku insuliny ludzkiej).

T

ak więc diabetycy są zdolni do wykonywania bardzo wielu ważnych zawodów. Niestety, często mają problemy ze znalezieniem pracy, zwłaszcza, jeśli nie mają odpowiednich kwalifikacji i wykształcenia.

Poza tym ci, którzy pracują nierzadko boją się utraty pracy ze względu na panujące powszechnie mity, które dotyczą ich absencji w pracy czy niższej wydajności. Z badań wynika, że osoby chore, prawidłowo leczone - nie mają poważnych powikłań, pracują bardzo efektywnie i opuszczają mniej dni w pracy.

Być może jest to związane z faktem, że cukrzyca narzuca dużą dyscyplinę.

B

adania wykazały, że około 20 proc. leczonych insuliną ukrywa w pracy fakt, że chorują. Nie chcą być dyskryminowani, pomijani w awansach. Jest to niestety fakt.

Ale istnieje też druga strona medalu. W razie wypadku na stanowisku pracy, np. upadku z wysokości spowodowanego zaburzeniami świadomości, firma i chory mogą być narażeni na poważne konsekwencje. Dlatego lepiej, aby pracodawca wiedział, że ma do czynienia z diabetykiem.

W

arto wiedzieć, że Polskie Towarzystwo Diabetologiczne opracowało dokumentację dotyczącą aktywności zawodowej diabetyków. Uznano, że poza nielicznymi profesjami nie ma powodu, aby chorych na cukrzycę dotykały jakiekolwiek ograniczenia zawodowe. Jeśli takie są, to powinny obowiązywać pacjentów po starannym przeanalizowaniu ich sytuacji i stanu zdrowia. Jest absolutnie niedopuszczalne, aby cukrzyca stanowiła przyczynę dyskryminacji lub nierównego traktowania.

S

ądy pracy wydały już kilka precedensowych wyroków chroniących prawa ludzi z różnymi ułomnościami, jak choćby wyrok nakazujący przywrócenie do pracy i uwzględnienie w awansach pewnego programisty komputerowego i informatyka, który cierpiał po wypadku na… niedowład stawu biodrowego.

Janusz Niczyporowicz

Cukrzyca a Zdrowie

7

Czy wiedziałeś, że poprzez prawidłowe żywienie: • możesz powrócić do prawidłowej masy ciała, • osoby cierpiące na choroby układu krążenia mogą poprawić swój stan zdrowia o 30%, • ilość aplikowanej insuliny może być zmniejszona nawet o 10%, • niebezpieczeństwo wystąpienia osteoporozy może zmniejszyć się o 10%.

Weź udział w naszym bezpłatnym wywiadzie żywieniowym i oceń stan swojego zdrowia!

Poznaj naszą technologię przygotowywania potraw, dzięki której możesz gotować bez wody i soli oraz smażyć bez tłuszczu, z zachowaniem wszystkich składników odżywczych.

Zapytaj o naszą rekomendowaną, indywidualnie dostosowaną dietę i zmień swoje życie na lepsze!

Zrób pierwszy krok dla swojego zdrowia i zadzwoń pod podany niżej numer telefonu, gdzie uzyskasz więcej szczegółowych informacji: inFoLinia 0 801 300 300.

Zepter International Poland sp. z o.o. ul. Domaniewska 37, 02-672 Warszawa Salon Wystawowy Zepter ul. Nowy Świat 64, 00-357 Warszawa, tel. 022 828 59 59

www.zepter.pl

10

Cukrzyca a Zdrowie

Cukrzyca a Zdrowie

11

NASZE SPOTKANIA

Lirycznie, zdrowo i rozumnie N

a pierwszy po wakacjach Czwartkowy Obiad u Diabetyków stawiło się liczne grono gości. Widać było wiele nowych twarzy. Po raz pierwszy gościliśmy oficjalną delegację diabetyków z Hajnówki.

D

użo miłości zaserwował na artystyczny deser (jak zwykle „podawany” przed obiadem – taka to już przewrotna tradycja tych spotkań) białostocki aktor Andrzej Petelski. Z towarzyszeniem pianisty Romualda Kozakiewicza zaśpiewał on kilka ballad Leonarda Cohena, z których każda to krótka historia o uczuciach, nie zawsze łatwych i szczęśliwych, ale jakże ważnych w życiu człowieka. Nic dziwnego, że po takim lirycznym występie Petelski nie garnął się „do garów” – a to właśnie była druga rola, wyznaczona mu na ten wieczór.

Po raz pierwszy na obiedzie gościliśmy diabetyków z Hajnówki.

N

Gotowanie w świetle jupiterów

a szczęście tego dnia w kuchni panowała niekwestiono wana królowa białostockiej sztuki kulinarnej – Arleta Żynel. Szefowa Europejskiego Stowarzyszenia Kucharzy, niegdyś prowadząca słynną ze świetnego jadła restaurację „Arsenał”. Dlatego jeszcze podczas recitalu Andrzeja Petelskiego, pani Arleta a to coś zamieszała, a to dodała szczyptę jakiejś przyprawy. I tym sposobem, cichutko, dyskretnie, przygotowała pierwsze danie czwartkowego obiadu.

W deserze artystycznym Andrzej Petelski z akompaniamentem Romualda Kozakiewicza.

P

Izabella Piotrowska, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Podologicznego podczas prelekcji na temat pielęgnacji stóp.

I

roste, niedrogie, za to bardzo smaczne i zdrowe.

Kiedy Petelski skończył śpiewać, dostał bardzo odpowiedzialne zadanie w kuchni: ubicie piany z białek. Na szczęście miał do dyspozycji mikser z odpowiednią końcówką, więc proces ten przebiegł w miarę szybko i sprawnie. A piana potrzebna była do ciasta na racuszki ze śliwkami. Smażyła je, oczywiście, szefowa Arleta Żynel.

Nie tylko przyjemności

deą Czwartkowych Obiadów u Diabetyków jest nie tylko zabawa i zjedzenie czegoś dobrego w sympatycznym towarzystwie. Najważniejszym punktem programu zawsze jest część edukacyjna, wykład dotyczący problemów zdrowotnych, z jakimi najczęściej borykają się osoby chore na cukrzycę. Już po raz kolejny w centrum zainteresowania znalazła się tzw. stopa cukrzycowa, a właściwie takie zachowania, dzięki którym chory na cukrzycę będzie mógł jak najdłużej cieszyć się zdrowymi stopami.

Mówiła o tym pani Izabella Piotrowska, Prezes Polskiego Stowarzyszenia Podologicznego, reprezentująca jeszcze mało u nas popularną dziedzinę medycyny i kosmetologii – podologię.

Doma

12

Cukrzyca a Zdrowie

Dariusz Król - Menager Regionalny Firmy ZEPTER i Andrzej Petelski pod okiem królowej białostockiej sztuki kulinarnej Arlety Żynel.

SŁOWNICZEK DIABETYKA W sierpniu 2008 roku Amerykańskie Towarzystwo Edukatorów Diabetologicznych (AADE) opublikowało wyniki raportu na temat terapii z użyciem zastrzyków. Raport został opracowany na podstawie ankiety przeprowadzonej wśród 502 osób cierpiących na cukrzycę i wymagających podawania insuliny w formie zastrzyków oraz 301 lekarzy leczących ludzi cierpiących na cukrzycę wymagających podawania insuliny, w tym 101 lekarzy pierwszego kontaktu, 100 endokrynologów i 100 lekarzy upowszechniających wiedzę o cukrzycy.

Fakty

na temat kłucia Jedna trzecia (33%) pacjentów, których terapia cukrzycowa polega na przyjmowaniu zastrzyków insuliny, boi się tych zastrzyków.

Czterdzieści siedem procent (47%) pacjentów, których terapia cukrzycowa polega na przyjmowaniu zastrzyków insuliny, z większym prawdopodobieństwem robiłoby sobie zastrzyki regularnie, gdyby był dostępny produkt łagodzący ból i dyskomfort związane z zastrzykami.

Osiemdziesiąt trzy procent (83%) pacjentów, których terapia cukrzycowa polega na przyjmowaniu zastrzyków insuliny, chciałoby ograniczyć liczbę zastrzyków, które muszą sobie codziennie robić. Źródło: www.slodkiezycie.pl

14 14

Cukrzyca a Zdrowie

WARTO WIEDZIEĆ

Profilaktyka stopy cukrzycowej W

większości polskich publikacji razi w oczy fakt, że chory na cukrzycę dowiaduje się tylko o konieczności profilaktyki i przeciwdziałania konsekwencjom stopy cukrzycowej, nie otrzymując konkretnych informacji jak dbać o swoje stopy. W kwestii pielęgnacji stóp zbyt często pozostaje sam – do momentu, kiedy rany na stopach wymagają leczenia ambulatoryjnego. Sami diabetycy często przyznają, że diabetolodzy niechętnie oglądają stopy swoich pacjentów.

W

Polsce formalnie nie ma jeszcze wciąż zawodu podologa. Między innymi w celu działań służących zarejestrowaniu tego zawodu powstało Polskie Stowarzyszenie Podologiczne. Kładzie ono nacisk na szerzenie świadomości podologicznej w Polsce w celu zapobiegania patologiom kończyn dolnych, kształtowanie i propagowanie modelu opieki podologicznej.

M

ówi się o profilaktyce utrzymania stóp chorego na cukrzycę w stanie zdrowia, lecz oprócz wskazówek skierowanych w zasadzie do osób z głęboką angiopatią i neuropatią nie ma powszechnie dostępnych dobrych opracowań dotyczących prawidłowego dbania o stopy. A co oznacza prawidłowe dbanie o stopy? To działania, które zapobiegają, minimalizują lub odraczają w czasie powikłania tzw. stopy cukrzycowej.

W

łaśnie z potrzeby wypełnienia luki pomiędzy intuicyjnym dbaniem o stopy, a koniecznością interwencji lekarza powstał zawód podologa. Jest nim osoba, mająca wiedzę i umiejętności w przeciwdziałaniu patologiom na stopach. Celem tego działania jest świadoma odbudowa, poprawa i utrzymanie fizjologicznych funkcji skóry i paznokci, a u diabetyków specjalistyczna pielęgnacja stopy systematycznie co 4 - 6 tygodni, w zależności od rodzaju i natężenia problemów z paznokciami, czy zmianami na skórze.

P

onieważ w Polsce fachowców podologów jest wciąż za mało, ważne jest przekazywanie rzetelnych informacji, które pomogą prawidłowo zadbać o stopy. Niniejsza publikacja pozwoli Państwu świadomie i odpowiedzialnie współuczestniczyć w leczeniu swojej choroby i zapobiegać jej następstwom. Jest to jednakże możliwe tylko, jeśli poznają Państwo zjawiska zachodzące w waszym ciele.

Cukrzyca a Zdrowie

15

WARTO WIEDZIEĆ

Lekcja 1 Skóra stóp – codzienna pielęgnacja mienionymi czynnikami, bardzo ważne jest obserwowanie zmian zachodzących na stopach oraz codzienna ich pielęgnacja.

C

S

kóra stóp jest pierwszą powłoką chroniącą leżące pod nią struktury przed szkodliwym wpływem środowiska zewnętrznego. Aby mogła prawidłowo spełniać swoje funkcje przede wszystkim musi być elastyczna. Naturalnym czynnikiem uelastyczniającym naskórek jest sebum produkowane przez gruczoły łojowe zlokalizowane przy mieszkach włosowych. Ponieważ skóra na podeszwach stóp jest pozbawiona zarówno mieszków jak i gruczołów łojowych, będzie narażona dużo bardziej niż inne partie ciała na zbytnie przesuszanie, a co za tym idzie utratę elastyczności. Taki stan uniemożliwia prawidłowe funkcjonowanie skóry jako bariery ochronnej i przyczynia się do częstych pęknięć i urazów.

D

odatkowymi czynnikami mającymi negatywny wpływ na kondycję skóry są deformacje kostne oraz nieprawidłowości w pracy mięśni i więzadeł. Prowadzi to do zmiany ułożenia stopy podczas chodzenia. Ciężar ciała przenoszony jest przez inne niż fizjologicznie do tego przystosowane miejsca. Skutkuje to pobudzaniem mechanizmów obronnych naskórka i powstawania hiperkeratoz czyli inaczej zrogowaceń w miejscach najbardziej narażonych na obciążenia. Do pogorszenia stanu skóry przyczyniają się także zaburzenia pracy układu krwionośnego i limfatycznego.

P

onieważ w przebiegu cukrzycy najczęściej mamy do czynienia z wszystkimi wyżej wy-

16

Cukrzyca a Zdrowie

Co osoby chore na cukrzycę powinny wiedzieć?

odzienne nawilżanie skóry stóp pomoże utrzymać ją w elastyczności. Dzięki temu będzie ona w stanie poradzić sobie z dużo większymi obciążeniami bez pęknięć. Wbrew temu, co bardzo często ukazuje się w wielu publikacjach, do tego celu nie nadaje się wazelina. Rozprowadzona na skórze, tworzy bardzo szczelną tłustą warstwę, która uniemożliwia odparowywanie nadmiaru wody. Zalegająca w naskórku wilgoć bardzo negatywnie wpływa na budowanie i funkcjonowanie jego komórek. Przy długotrwałym stosowaniu wazeliny przestaje on spełniać swoje funkcje barierowe, co w konsekwencji prowadzi do jeszcze większego przesuszania skóry.

P

reparaty skutecznie nawilżające skórę stóp to te, które zawierają np. mocznik. Wprowadzony parę lat temu do preparatów kosmetycznych, jest aktywną substancją stymulującą nawilżenie oraz utrzymującą właściwy jej poziom w skórze.

Do tego wspomaga funkcje regeneracyjne i obronne naskórka, przyśpiesza jego złuszczanie, co zapobiega powstawaniu pęknięć. Łagodzi uczucie świądu spowodowane suchością skóry. Nie powoduje

WARTO WIEDZIEĆ datkowe zatrzymywanie tej wilgoci może prowadzić do rozwoju grzybicy. Bardzo często proponowane jest użycie talku lub innych zasypek.

Podstawową ich wadą jest jednak zbijanie i rolowanie, co oczywiście może drażnić delikatną skórę, szczególnie przy przylegających do siebie palcach. Dużo lepszym rozwiązaniem byłoby więc stosowanie bardzo łagodnych środków dezynfekujących i osuszających zawierających np. olejek z drzewa herbacianego.

Lekcja 2 alergii, ponieważ jest substancją naturalnie występującą w naskórku (składnik tzw. NMF’u – natural moisturising factor). A dzięki małym rozmiarom cząsteczki może dość głęboko penetrować, utrzymując w elastyczności nawet grube zrogowacenia.

B

ardzo istotne jest także odpowiednie dobranie jego stężenia w kosmetyku. Stężenia od 5-10% są najbardziej optymalnymi: działają nawilżająco i mogą być stosowane przez każdego. Natomiast już około 15% mocznika w kremie działa keratolitycznie (rozmiękczająco). Przestrzegamy przed wyższymi stężeniami. Powinny one być zarezerwowane jedynie dla znających się na tym fachowców.

K

osmetyk do stóp powinno się stosować omijając przestrzenie międzypalcowe. Skóra w tych miejscach najczęściej i tak jest wilgotna, a do-

T

Hiperkeratozy- lekceważony złoczyńca

erminem hiperkeratozy nazywamy miejscowy przerost warstwy rogowej naskórka.

Jak już wcześniej wspomniałam wynika to najczęściej z nieprawidłowości w ustawieniu stopy podczas chodzenia. Ciężar ciała przenoszony jest przez nieprzystosowane do tego miejsca.

Skóra zaczyna więc włączać mechanizm obronny w postaci produkcji kolejnych warstw rogowych tworzących twarde, dobrze wyczuwalne, żółtawe zgrubienia. Najczęściej zmiany takie występują na śródstopiu oraz bocznych stronach paluchów i jest to związane z występowaniem płaskostopia poprzecznego. Nazywamy je wówczas modzelami. Typową lokalizacją jest również boczna strona piątego palca lub grzbietowe zrogowacenia pozostałych. Dzieje się tak przy tzw. palcach młotkowatych, kiedy to wskutek nieprawidłowego ich ułożenia w bucie stawy międzypaliczkowe narażone są na dużo większe tarcie i pobudzany zostaje tam proces rogowacenia. Zwiększone rogowacenie występuje także w okolicach pięt najczęściej wskutek nieodpowiedniego obuwia i złej pielęCukrzyca a Zdrowie

17

WARTO WIEDZIEĆ gnacji. Nierzadkim zjawiskiem jest także bolesne rogowacenie wałów okołopaznokciowych, powodowane drażnieniem ich przez płytkę paznokcia.

N

ajczęściej popełnianym błędem przy hiperkeratozach jest ich zbyt inwazyjne usuwanie. Skóra tracąc swą „warstwę ochronną” zaczyna produkować jej jeszcze więcej, co w konsekwencji prowadzi do zupełnego rozregulowania procesów rogowacenia. Im więcej usuwamy, tym więcej narasta. Nakładające się na siebie kolejne warstwy rogowe tworzą nieelastyczne i twarde zgrubienia. Z czasem dochodzi do powstawania bolesnych, trudnych do zasklepienia pęknięć.

Hiperkeratozy stanowią więc nie tylko defekt kosmetyczny, ale nieusuwane mogą prowadzić do n ieprz y jem nych konsekwencji.

G

ranica między odpowiednim, a zbyt głębokim usunięciem zrogowaceń jest bardzo cienka, dlatego zabieg taki nie powinien być wykonywany samodzielnie. Szczególnie, jeśli do tego celu zamierzamy użyć ostrych narzędzi np. popularnych kiedyś żyletek z rączką. Bardzo łatwo przeoczyć moment, w którym należy przestać. Skutkiem zbyt inwazyjnego zabiegu jest bolesność i uczucie pieczenia podczas chodzenia, a także szybszy i intensywniejszy przyrost warstwy rogowej.

N

ajlepiej jeśli oddamy się w ręce specjalisty podologa, który usunie odpowiednio jedynie nadmiary naskórka, a także poradzi, jak dbać o stopy w domu, tak aby problem narastających zrogowaceń przestał być dokuczliwy.

18

Cukrzyca a Zdrowie

Co osoby chore na cukrzycę powinny wiedzieć?

Powikłania naczyniowe towarzyszące cukrzycy prowadzą do gorszego ukrwienia i osłabienia pracy układu immunologicznego, szczególnie w takich częściach ciała jak stopy. Ich skóra jest dużo słabiej odżywiona, przez co staje się sucha i bardzo cienka. Zaburzone zostają również jej mechanizmy obronne. W związku z tym staje się nie tylko bardziej narażona na różnego typu urazy, ale także na wszelkie infekcje o charakterze przewlekłym.

N

a tak osłabionej i delikatnej skórze każde zrogowacenie jest więc potencjalnie niebezpiecznym zjawiskiem. Jego ucisk bardzo niekorzystnie wpływa na leżące pod nim tkanki miękkie. Dochodzi do podskórnych wylewów i w konsekwencji owrzodzeń. Dlatego szczególnie w tej grupie chorych bardzo ważne jest regularne i prawidłowe usuwanie zrogowaceń i pielęgnacja skóry.

Z

abieg zdejmowania nadmiernych zrogowaceń powinien być powtarzany co 4 do 6 tygodni, w zależności od kondycji skóry. Między kolejnymi zabiegami bardzo ważne jest także używanie odpowiednich kosmetyków utrzymujących narastające zrogowacenia elastycznymi, tak by zapobiec ich pękaniu.

Izabella Piotrowska - prezes Polskiego Stowarzyszenia Podologicznego, właściciel Satin SGK Konsultacje: Katarzyna Rozmysłowicz - specjalista podolog Satin SGK

PIEL¢GNACJA SKÓRY DLA DIABETYKÓW Doskona∏oÊç dla zdrowia

Aby ˝yç

pe∏nià ˝ycia www.AAtherapy.pl Dermokosmetyki stworzone z myÊlà o pacjentach chorych na cukrzyc´. Zalecane do codziennej piel´gnacji i profilaktyki zmian skórnych pojawiajàcych si´ w nast´pstwie tego schorzenia.

Stosowanie produktów poprawia komfort ˝ycia ka˝dego dnia.

Sprawdê, jak mo˝emy Ci pomóc...

19 Zapytaj CukrzycaEksperta: a Zdrowieinfolinia: 0 801 100 200 e-mail: AAtherapy@oceanic.com.pl Preparaty dost´pne tylko w aptekach.

19

ZDROWO JEŚĆ

WĘGLOWODANY W DIECIE osób chorych na cukrzycę

Węglowodany, zwane także cukrami, są związkami organicznymi i stanowią jeden z podstawowych składników odżywczych diety. Wchodzą w skład wielu produktów (głównie pochodzenia roślinnego) w postaci cukrów prostych, dwucukrów, skrobi i błonnika (węglowodany nieprzyswajalne).

Biorąc pod uwagę wielkość cząsteczki węglowodany możemy podzielić na: • cukry proste (monosacharydy) m.in. glukoza, galaktoza, mannoza, fruktoza • węglowodany złożone: oligosacharydy, m.in. sacharoza, laktoza, maltoza • polisacharydy (wielocukry) m.in. skrobia, glikogen, celuloza, inulina, dekstryny.

Edyta Adamska, specjalista dietetyk

nadmiar glukozy w surowicy krwi określany jest mianem hiperglikemii. Glukoza występuje w sokach owocowych, w owocach, w miodzie, jest składnikiem cukru buraczanego, laktozy, skrobi oraz glikogenu.

Fruktoza

(cukier owocowy) ulega przekształceniu (w wątrobie i jelitach) w glukozę. Występuje głównie w miodzie, sokach owocowych, jest również składnikiem sacharozy (cukru buraczanego).

Sacharoza

Glukoza

(cukier gronowy) jest najważniejszym cukrem, gdyż większość węglowodanów występujących w produktach wchłania się do krwioobiegu w postaci glukozy lub też ulega przekształceniu w nią w wątrobie. Z glukozy mogą powstawać wszystkie inne cukry (glikogen, ryboza, galaktoza). Stanowi ważne źródło energii w tkankach oraz dla płodu. W cukrzycy 20

Cukrzyca a Zdrowie

(glukoza + fruktoza, cukier trzcinowy, cukier buraczany), w większych ilościach występuje w trzcinie cukrowej, burakach cukrowych, niektórych owocach (np. ananas) i warzywach (np. marchew). W wyniku hydrolizy sacharozy w środowisku lekko kwaśnym powstaje mieszanina zwana cukrem inwertowanym. Stanowi on główny składnik sztucznych miodów oraz ok. 50% cukrów zawartych w dżemach, sokach i konfiturach. Niedobór w jelicie cienkim enzymu sacharazy wywołuje zaburzenia wchłaniania sacharozy, co objawia się wzdęciami i biegunką.

ZDROWO JEŚĆ

Laktoza (glukoza + galaktoza), tzw. cukier mleczny

(występuje w mleku). W przypadku niedoboru enzymu laktazy występują zaburzenia wchłaniania laktozy, co powoduje wzdęcia i biegunkę.

Maltoza

(glukoza + glukoza, cukier słodowy) w dużych ilościach występuje w słodzie (skiełkowanych ziarnach zbóż, a zwłaszcza jęczmienia), służy do produkcji odżywek dla dzieci „preparatów dietetycznych”, cukierków, jest wykorzystywana w piwowarstwie, gorzelnictwie i piekarnictwie.

Polisacharydy

zbudowane są z wielu setek a nawet tysięcy cząsteczek cukrów prostych.

Skrobia stanowi materiał zapasowy roślin.

Skrobię zawiera m.in. kukurydza (ok. 80%), ziarna zbóż (ok. 75%), ziemniaki (ok. 20%). W niewielkich ilościach występuje w warzywach i orzechach. Surowa skrobia jest trudno strawna, więc produkty zawierające skrobię należy przed spożyciem poddać obróbce termicznej (gotowanie, pieczenie itp.). Wskutek działania temperatury skrobia rozkładana jest do łatwiej trawionych dekstryn (zawierających do 30 cząsteczek glukozy). Dekstryny występują w skórce pieczywa, grzankach, cieście.

Glikogen

stanowi materiał zapasowy organizmów zwierzęcych. W ustroju wytwarzany jest głównie z glukozy, a zmagazynowany w wątrobie i nerkach służy do uzupełnienia zawartości glukozy we krwi.

Węglowodany stanowią główne źródło energii dla ludzkiego organizmu. Wszystkie węglowodany przyswajalne zostają rozłożone w przewodzie pokarmowym do cukrów prostych. Strawione i wchłonięte w formie glukozy ulegają utlenianiu do CO2 i H20. Przejście glukozy przez błonę komórkową ułatwia wydzielana przez komórki β wysp trzustkowych insulina. Ze spalania 1 g węglowodanów uzyskujemy 4 kcal. Węglowodany są niezbędne również w procesach utleniania kwasów tłuszczowych.

Niedostateczna ich podaż w diecie (<100g/dobę) skutkuje niecałkowitym spalaniem kwasów tłuszczowych i powstawaniem zakwaszających organizm ciał ketonowych. Stąd słuszność powiedzenia, iż „tłuszcze ulegają spaleniu w ogniu węglowodanów”. Glukoza może być

wykorzystywana na bieżące potrzeby organizmu lub też może ulegać magazynowaniu. Organizm ludzki magazynuje niewielkie ilości węglowodanów, przeciętnie ok. 350-450g, co nie stanowi nawet 1% masy ciała. Zapas ten występuje głównie w postaci glikogenu w wątrobie, mięśniach, nerkach oraz w niewielkiej ilości pod postacią glukozy w surowicy krwi i wystarcza jedynie na ok. 12 godzin, przy zapotrzebowaniu energetycznym 2800 kcal. Glukoza jest głównym źródłem energii układu nerwowego (mózgu) i krwinek czerwonych.

Mózg człowieka dorosłego potrzebuje ok. 140g glukozy na dobę, zaś krwinki czerwone zużywają jej ok. 40g/dobę. Przy niedostatecznej podaży węglowodanów w diecie stężenie glukozy we krwi wyrównywane jest poprzez uruchamianie zapasu glikogenu z wątroby (procesy glikogenolizy). Organizm potrafi też syntetyzować glukozę z białek (aminokwasów glukogennych) i częściowo z tłuszczów (z glicerolu z triglicerydów). Proces ten nosi nazwę glukoneogenezy. Aby chronić białka przed spalaniem należy więc zadbać o odpowiednią ilość węglowodanów i tłuszczów w diecie. Nadmiar spożywanych węglowodanów przekształcany jest w triglicerydy i w tej postaci ulega odkładaniu w tkance tłuszczowej, prowadząc do otyłości.

Cukrzyca a Zdrowie

21

ZDROWO JEŚĆ

W

podanych porcjach wymienionych wyżej produktów występuje 10g węglowodanów. Sięgając więc po bułkę grahamkę zastanówmy się, gdyż jest to aż 5 WW (50g cukrów) czyli tyle, ile w 5 kromkach chleba.

O

soby leczone insuliną (zwłaszcza chore na cukrzycę typu 1, z uwagi na zupełny brak wydzielania insuliny) powinny starannie dostosowywać dawkę podawanej insuliny w zależności od ilości spożytych WW. Szczegółowe tabele wymienników węglowodanowych można uzyskać m.in. w Poradniach Diabetologicznych.

S

pożywane węglowodany są najłatwiej i najszybciej wykorzystywanym „paliwem”, a w związku z tym w bardzo dużym stopniu warunkują poziom glukozy po posiłku. Na stężenie glukozy we krwi wpływa tak ilość jak też rodzaj spożytych węglowodanów. Zasadnicze znaczenie w osiągnięciu optymalnej kontroli glikemii ma monitorowanie ich ilości w diecie. Z tego też względu osoby chore na cukrzycę powinny zwracać na nie szczególną uwagę. Powstało więc pojęcie wymiennika węglowodanowego (WW), które ułatwia kontrolowanie ilości spożywanych węglowodanów. Otóż 1 wymiennik węglowodanowy jest to taka porcja danego produktu, która zawiera 10g węglowodanów przyswajalnych.

I tak. np. 1 WW: 1 kromka chleba ważąca ok. 20g 1/3 bułki pszennej 1/5 bułki grahamki

W

ydawać by się mogło, iż jeśli w 1 kromce chleba i w 1/3 bułki jest po 10g węglowodanów (1 WW), to możemy spodziewać się podobnego wzrostu glikemii. A jednak niekoniecznie musi tak być.

Różne węglowodany w różnym tempie mogą zostać wchłonięte. Dlatego też powstała kolejna klasyfikacja nazwana indeksem glikemicznym, określająca tempo wchłaniania produktu w odniesieniu do wchłaniania glukozy. Niższa wartość IG świadczy o niższym poposiłkowym wzroście glikemii. Przyjęto, że IG glukozy jest równy 100. Produkty, których IG jest niższy niż 50 określane są jako produkty o niskim IG. Te, których IG jest wynosi 50-70, to produkty o średnim IG, zaś jeśli IG jest wyższy niż 70, produkt zaliczany jest do grupy o wysokim IG. Na tempo wchłaniania (i tym samym na IG) wpływa szereg czynników, m.in.

22

Cukrzyca a Zdrowie

ZDROWO JEŚĆ

stopień dojrzałości owoców, zastosowane metody przetwarzania żywności, obecność i skład błonnika pokarmowego, stopień degradacji struktur ściany komórkowej (np. wskutek działania temperatury podczas gotowania). Temat ten został szerzej omówiony w jednym z poprzednich numerów niniejszego czasopisma. W tabeli przedstawione zostały przykładowe wartości IG wybranych produktów. Materiały z wartościami IG również dostępne są w Poradniach Diabetologicznych.

Produkt IG 95 ± 15 Bagietka, bułka pszenna 50 ± 4 Chleb pumpernikiel 88 ± 9 Ziemniaki gotowane (35 min) 64 ± 7 Ryż gotowany 47 ± 3 Ryż paraboiled 43 ± 3 Sok marchwiowy Marchew gotowana od 49 ± 2 (w zależności od czasu gotowania) do 92 ± 20 Marchew surowa 16

Z

godnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego węglowodany powinny pokrywać 4550% wartości energetycznej diety osób chorych na cukrzycę. Przy zapotrzebowaniu energetycznym na poziomie 2000 kcal ok. 900-1000 kcal powinno być pokryte przez węglowodany. Jeśli wiemy, że ze spalania 1g mamy 4 kcal, to 900-1000 kcal: 4 kcal = 225-250 g węglowodanów na dobę, czyli (jeśli 10 g = 1 WW) ok. 22-25 WW.

P

TD podkreśla również, iż powinny to być głównie węglowodany o niskim indeksie glikemicznym (IG<50).

Ograniczeniu do minimum powinny ulec węglowodany proste, łącznie z wykluczeniem ich z codziennej diety. Takie postępowanie może przynieść korzystne efekty w zakresie redukcji masy ciała, a także poprawę parametrów metabolicznych.

Tekst i przepisy: Edyta Adamska specjalista dietetyk

Cukrzyca a Zdrowie

23

ZDROWO JEŚĆ

Filety z indyka z grzybami 1/2 fileta z indyka (przekrojonego wzdłuż) (ok.100g) sól i świeżo mielony pieprz do smaku 1/2 łyżeczki oliwy z oliwek 50 g pokrojonych grzybów (leśnych lub pieczarek) 20 g posiekanej cebuli 1 zmiażdżony ząbek czosnku 1 łyżeczka tymianku świeżego (lub 1/4 łyżeczki suszonego) 1/4 łyżeczki suszonego oregano (lub łyżeczka świeżego) 60 ml chudego mleka 1/2 łyżki mąki kukurydzianej 30 ml wytrawnego białego wina szczypta gałki muszkatołowej 1/2 łyżeczki bułki tartej wymieszanej z 1/2 łyżeczki tartego parmezanu 1 łyżka posiekanej natki pietruszki Filet ubić tłuczkiem do grubości ok 0,5 cm. Przyprawić solą i pieprzem. Upiec na grillu elektrycznym lub na patelni grillowej. Na patelni dusić do miękkości grzyby, cebulę i czosnek. Filet włożyć do brytfanki, posypać grzybami i ziołami. W rondlu wymieszać mleko z mąką kukurydzianą, dolać wino. Dodać gałkę muszkatołową i gotować na średnim ogniu, stale mieszając aż do zagęszczenia sosu. Polać sosem filet i grzyby.

Wstawić do rozgrzanego do 180 stopni piekarnika, piec ok. 30 minut, aż sos zacznie bulgotać. Posypać pietruszką.

Wartość energetyczna ok 190 kcal białko 26g węglowodany 7g tłuszcz 5g nasycone kwasy tłuszczowe 2g sód 0,1g

24

Cukrzyca a Zdrowie

Strona 16 20:55 2008-12-04 MAKIETA NOWA:Makieta 1

Dobroczynne działanie kropli TODA Heart of Gold

Gorzów Wlkp. 04.10.2007

O tym jak wspaniale działają krople Toda Heart of Gold przekonałam się na sobie samej i mojej rodzinie. Jako farmaceutka pracująca w zielarstwie od przeszło 15 lat zawsze wierzyłam w dobroczynne działanie ziół i ich wyciągów na organizm człowieka.

Ale szczególnie przekonałam się sama na sobie, gdy miałam tzw. stopę miażdżycową i groziła mi amputacja nogi. Towarzyszyła temu schorzeniu arytmia serca - miałam nadciśnienie tętnicze, chorobę wieńcową serca, zapalenie żył głębokich lewej nogi, nawracający wysięk do stawu kolanowego oraz zawał mięśnia sercowego. Mając chorą stopę na tle miażdżycowym byłam przez 3 miesiące na lekach przeciwbólowych. Dojście do przystanku MPK(300 metrów) było dla mnie dużym problemem. Zastosowanie w/w kropli i równoczesne picie oryginalnej chińskiej czerwonej herbaty(2 litry dziennie) spowodowało wielką ulgę już po 7 dniach, a po 14 ból ustąpił całkowicie i bezpowrotnie. Mogę chodzić na wysokim obcasie i wykonywać pracę stojącą - pracuję nadal mając 68 lat. Zapalenie żył głębokich, płyn w stawie kolanowym, oraz problemy sercowe ustąpiły całkowicie, a ciśnienie wróciło do normy. Czuję się zupełnie zdrowa, krople biorę nadal już drugi rok, ale w dawce profilaktycznej.

Krople Heart of Gold zostały zastosowane u mojego kuzyna, który od 20 lat cierpiał na łuszczycę i jest po operacji na BYPASS. Po dwóch miesiącach stosowania łuszczyca ustąpiła. Miejsca po chorobie zagoiły się. Ciśnienie wyrównało się, praca serca się polepszyła. Przed braniem kropli nie mógł zupełnie chodzić. Teraz normalnie odbywa długie wędrówki, prowadzi samochód. Krople te nadal kuzyn bierze.

Syn cierpiał na bezsenność - nie pomagały żadne leki. Nie sypiał całymi nocami, był na skraju wyczerpania nerwowego. Ponadto odporność całego organizmu zmalała - częste przeziębienia, anginy. Po 3 dniach przyjmowania kropli wrócił sen, praca serca zaczęła się wyrównywać, odporność wzrosła. Krople te syn bierze nadal.

Preparat firmy Toda zastosowała również sąsiadka, której puchły nogi i cierpiała na zapalenie żył i stawów, ustawiczne bóle głowy i nadciśnienie tętnicze. Chodzenie było dla niej wielkim problemem. Po 7 dniach stosowania objawy chorobowe zaczęły ustępować, a po 3 miesiącach lekarz prowadzący odstawił wszystkie leki, które dotąd stosowała.

Z całego serca dziękuję panu Tadeuszowi Miszczakowi i doktorowi Markowi Pawlusowi za pomoc w odzyskaniu zdrowia mojego i w/w osób. mgr farm. Bogusława Bednarek Cukrzyca CukrzycaaaZdrowie Zdrowie

25 25

Teraz chcę nieco nietypowo podziękować za kolejny numer „Cukrzyca a Zdrowie”. W comiesięcznej swej odsłonie, ugruntowuje mnie we wrażeniu i przekonaniu, że życie to szerokie spektrum - tożsame z człowiekiem. Cukrzyca natomiast tego nie neguje, ani nie niweluje. Każdy człowiek ma w sobie potrzebę inspiracji, impulsu, próby. Życie to cierpienie, zmagania i przyjemność. To walka i relaks. To wreszcie porażki smutku i zwycięstwa radości. Nowe doznania, dążenie do spełnienia marzeń, samorealizacji, poznania jak najwięcej - wyzwalają energię. Człowiek musi pozostać na nie otwarty, pomimo choroby i żyć pomimo niej. W magazynie charakterystyczny i piękny jest właśnie swoisty brak ograniczeń.

Pomimo wytycznych, koniecznych reguł, chory człowiek może zachować szacunek dla samego siebie i bez przygnębienia i lęku - siebie w świecie sytuować i odnajdywać. Z własnego długoletniego doświadczenia życia z przewlekłą, podstępną chorobą wiem, że musi ona zależeć od człowieka, nigdy odwrotnie. „Cukrzyca a Zdrowie” pozwala diabetykowi poczuć życie, pomimo iż akcentuje pewne prawidłowości w aspekcie choroby, to nie zamyka w sztywnych schematach, a raczej wskazuje alternatywy, suplementy. Żadna istota ludzka nie może dobrze czuć się w zamknięciu monotonii. Z natury swej bowiem jest złożona, wielopłaszczyznowa. Parafrazując – tchnienie życia, duch są przestrzenne, wszechobecne. Żyć - to zwyciężać z chorobą, własnymi ograniczeniami, funkcjonującymi obok stereotypami. To potrzeba bycia w wolności własnego wnętrza. Dziękuję zatem za lekturę – piękną i wartościową - z racji wyraźnego zachowania fundamentalnej funkcji słowa, które wszystko rozpoczyna i ożywa nieskończonością... Chory człowiek szczególnie musi mieć odwagę, determinację, by świat, a nawet najbliższe otoczenie, w dobrej intencji, nie zdominowały jego pragnień, potrzeb, nadziei, jego wiary i pasji. O to trzeba walczyć na wstępie choroby.

Warto!

Tak, jak warto żyć, a nie jedynie istnieć!...

Zwycięstwa życzę wszystkim chorym czytelnikom. Pozdrawiam!...

„List w butelce, kartka w szufladzie, czytane niedosłuchem świata,

znalezione niedowierzaniem. Historia choroby czy świadectwo geniuszu,

wszystko za późno, przed niczym o czasie wszystko osobno i cząstek jedność.

Portret człowieka na stłuczonym szkle dostrzegany przeoczeniem postać

w rzeczywistości granicach. Rzeczywistość w widzeniu we wschodach

marzeń i zachodach wydarzeń, konieczności

Historia postaci chorobą geniuszu. List na stole

znaleziony samotnością. Kartę z szuflady wywiał wiatr dookreślenia”.

Okrena

L

ist do redakcji

STRONY CZYTELNIKÓW

26

Cukrzyca a Zdrowie

Autorka opublikowanego listu otrzymuje od Redakcji zestaw kosmetyków Firmy SMOOTH - Miedziak Barbara

B

Droga Redakcjo

ardzo długo nie wiedziałam, czym właściwie jest cukrzyca. Owszem słyszałam, że to podstępna choroba, że wymaga od chorych samodyscypliny, a często wymusza zmianę trybu życia, upodobań kulinarnych czy sposobu spędzania wolnego czasu, ale te informacje jakoś do mnie nie przemawiały. Gdy dowiedziałam się, że kolega z pracy od wielu lat choruje zdziwiło mnie, że tego nie widać – picie słodkich napojów, jedzenie słodyczy, opowieści o wykwintnych potrawach polskiej kuchni w rodzaju goloneczki, która niewątpliwie wymaga sporego talentu kulinarnego, ale do zestawu zdrowej żywności jakoś mi nie pasowała … tedy właśnie pierwszy raz spotkałam Wasz magazyn. Przeczytałam ze skupieniem. Teraz jestem stałą czytelniczką, a o cukrzycy wiem już całkiem sporo. Wiem, że jest plagą naszych czasów, że wszyscy powinniśmy dbać o dietę i zdrowy tryb życia. I tu autorefleksja – nie jest to łatwe, wymaga wytrwałości i

W

L

ist do redakcji

STRONY CZYTELNIKÓW

Redakcja:

28 28

Cukrzyca a Zdrowie

Strona Czytelnika-Diabetyka Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie”

ul. Warszawska 23

15-062 Białystok

silnej woli. Tym bardziej wyrazy szacunku dla wszystkich, którzy radzą sobie z samokontrolą i samodyscypliną!!! ajbardziej martwi mnie jednak wciąż postępowanie mojego kolegi z pracy nie bada poziomu cukru, nie przyjmuje leków, nie dba o dietę …. - próbowałam z nim rozmawiać – niestety, niewiele to dało. Systematycznie jednak podrzucam mu do czytania „Cukrzycę a Zdrowie” licząc, że dzięki lekturze dojdzie w końcu do wniosku, że warto, bo jak sami piszecie „z cukrzycą można prowadzić długie, dobre życie. Trzeba tylko wiedzieć jak to robić.”

Ja wiem, że trzeba również chcieć.

Kasia

N

Autorka opublikowanego listu otrzymuje od Redakcji zestaw kosmetyków Firmy Laboratorium Kosmetyków Naturalnych FARMONA sp. z o.o.

WARTO WIEDZIEĆ

Rady dla diabetyków

uprawiających sporty zimowe • Częste i dokładne mierzenie poziomu cukru podczas wyprawy ma kluczowe znaczenie. Dzięki niemu można szybko zauważyć, w jakim stopniu powinno się obniżyć dawkę insuliny podawaną przez pompę.

• Konieczna porcja węglowodanów powinna być zestawiona z szybkim BE (cukier gronowy) i z BE „sportowym” czyli takim, który wyrówna obciążenia wywołane uprawianiem sportu.

• Cechą wyróżniającą sport zimowy od innych sportów jest śnieg i lód oczywiście. Dlatego pompę insulinową należy nosić tuż przy ciele. Znajdą państwo dostatecznie wiele przykładowych miejsc, w których można ją umieścić.

• Należy używać możliwie miękkich torebek: żadnych opakowań z zatrzaskiem z twardego plastiku.

• Konstrukcje podtrzymujące pompę na plecach mogą doprowadzić do poważnych obrażeń w razie upadku.

• Również aparat do mierzenia cukru nie jest odporny na działanie zbyt niskich temperatur. Dlatego też należy go przechowywać możliwie blisko ciała, w ten sposób jednak, by był łatwo dostępny.

•

Należy mierzyć cukier w możliwie ciepłym, ochronionym od wiatru miejscu, a nie bezpośrednio na stoku.

• Obniżona dawka insuliny powinna pozostać na danym poziomie co najmniej przez kilka godzin po wycieczce. Jeśli później zamierzają Państwo wybrać się na imprezę – tańce czy pić alkohol, ze względów bezpieczeństwa lepiej zostawić na noc ustawioną dawkę insuliny obniżoną, by zmniejszyć ryzyko niedocukrzenia. Żródło: Diabetes Live

29

30

K O N K U R S Program Edukacyjny „Świadomy Diabetyk” Drukujemy już drugi kupon konkursowy w Programie Edukacyjnym „Świadomy Diabetyk” i wciąż serdecznie zachęcamy Państwa do wspólnej przygody – tak jak w poprzednim numerze Państwo zapoznają się z poniżej zamieszczonym materiałem edukacyjnym, wytną umieszczony poniżej kupon konkursowy, odpowiedzą na znajdujące się na nim pytania, dotyczące zagadnień poruszanych w artykule, uzupełnią swoje dane i wyślą do nas na adres:

Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie”, ul. Warszawska 23 15-062 Białystok Z dopiskiem „KONKURS” Za poprawnie udzielone odpowiedzi my wyślemy na podany przez Państwa adres glukometr DIAGOMAT firmy DIAGNOSIS Sp. z o.o. Wśród Uczestników, którzy nadeślą odpowiedzi na pytania zawarte w 3 kolejnych wydaniach magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” rozlosujemy 3 aparaty do pomiaru ciśnienia krwi marki AND, model 631.

SERDECZNIE ZAPRASZAMY DO UDZIAŁU !!!

PYTANIA KONKURSOWE

1. Wymiennik węglowodanowy określa ilość:

a) węglowodanów

b) kalorii

c) glukozy we krwi

2. Indeks glikemiczny określa:

a) ilość wchłanianych węglowodanów b) tempo wchłaniania węglowodanów c) ciśnienie tętnicze krwi

3. Ładunek glikemiczny określa:

a) obecność i skład błonnika pokarmowego

b) stopień rozdrobnienia produktu

c) tempo oraz ilość wchłanianych węglowodanów IMIĘ ............................................................................................................................................................................................................................................................................

NAZWISKO ADRES

..............................................................................................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................................................................................................................

KUPON KONKURSOWY 2

KUPON KONKURSOWY 2

W materiale edukacyjnym tym razem zajmujemy się zagadnieniem diety – uznając, że w szerokim znaczeniu słowo samokontrola dla diabetyka oznacza również przestrzeganie odpowiedniej diety, przekazujemy Państwu raz jeszcze najważniejsze kwestie w tym zakresie, wciąż wierząc, że cukrzyca jest chorobą, z którą można prowadzić długie, dobre życie. Trzeba jednak wiedzieć jak to robić – konsekwentna, właściwa samokontrola, znajomość zasad zdrowego odżywiania, aktywność fizyczna, to tylko kilka ważnych kwestii, które determinują jakość życia diabetyka i możliwość „radzenia” sobie z chorobą w codziennym życiu.

Wyłącznym sponsorem naszego programu edukacyjnego jest firma DIAGNOSIS Sp. z o. o.

31

K O N K U R S Dieta stanowi bardzo istotny element leczenia cukrzycy. Przestrzeganie zaleceń dietetycznych wraz z zaleconą farmakoterapią pozwala uzyskać lepsze wyrównanie metaboliczne. Zrozumienie zaleceń z pewnością ułatwi wprowadzenie zmian w diecie osobom chorym na cukrzycę. W pożywieniu wyróżniamy 3 główne grupy podstawowych składników odżywczych. Są to białka, tłuszcze i węglowodany. Największy wpływ na poziom glukozy we krwi mają niewątpliwie węglowodany (potocznie nazywane cukrami). Przez wiele lat opieraliśmy się jedynie na podziale tej grupy na węglowodany proste i złożone, w zależności od ich budowy chemicznej. Do węglowodanów prostych należą m.in. glukoza i fruktoza (występujące głównie w owocach i w miodzie). Węglowodany złożone możemy zaś podzielić na dwie kolejne „podgrupy”, mianowicie dwucukry (w tym laktoza - cukier mleczny i sacharoza - zbudowana

Indeks i ładunek glikemiczny diety z glukozy i fruktozy, jest to cukier, którego używamy do słodzenia) oraz wielocukry (np. skrobia występująca głównie w ziarnach zbóż i ziemniakach). Węglowodany możemy też podzielić na przyswajalne przez nasz organizm (np. fruktoza, skrobia) i nieprzyswajalne, czyli błonnik pokarmowy. Ponieważ poziom glukozy we krwi zależy przede wszystkim od węglowodanów, czyli cukrów, w diecie osoby chorej na cukrzycę powinny być one ściśle kontrolowane, zarówno pod względem ich ilości, jak też jakości.

KUPON KONKURSOWY 2

32

Skrócony Regulamin Programu Edukacyjnego „Świadomy Diabetyk”

• Regulamin Programu Edukacyjnego „Świadomy Diabetyk” zwany w dalszej części „Regulaminem” określa warunki, zasady uczestnictwa

oraz nagrody w Programie Edukacyjnym „Świadomy Diabetyk”, zwanym dalej w treści Regulaminu „Programem”.

• Program jest przeznaczony dla Uczestników posiadających dostęp do czasopisma zawierającego zestaw pytań i kupon konkursowy,

lub dostęp do strony organizatora www.cukrzycaazdrowie.pl, gdzie dostępny jest kupon konkursowy.

• W trzech wydaniach czasopisma „Cukrzyca a Zdrowie”, ukazujących się w okresie realizacji Programu drukowane są zestawy pytań.

Każdy zestaw zawiera 3 pytania nawiązujące do informacji zawartych w treści danego numeru czasopisma „Cukrzyca a Zdrowie”.

• Uczestnicy obowiązani są udzielić odpowiedzi na wszystkie pytania zawarte w danym numerze czasopisma i umieszczenie odpowiedzi

na kuponie konkursowym, który należy wysyłać na adres Organizatora: Redakcja „Cukrzyca a Zdrowie” ul. Warszawska 23, 15-062 Białystok.

Poprawnie wypełniony kupon konkursowy musi zawierać również dane osobowe niezbędne do przesłania nagrody. Odpowiedzi będą

przyjmowane w terminie od września 2009 r. do końca marca 2010 r. Decydująca jest data wpływu kuponu konkursowego do Organizatora.

• Nagrodą za dostarczenie na adres Redakcji w terminie od września 2009 r. do końca marca 2010 r. kuponu konkursowego z poprawnymi

odpowiedziami na pytania z wybranego numeru magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” jest aparat do pomiaru stężenia glukozy

we krwi DIAGOMAT, który zostanie wysłany do Uczestnika Programu w ciągu 14 dni od daty jego zakończenia. Jeden Uczestnik może

otrzymać tylko jeden aparat do pomiaru stężenia glukozy we krwi DIAGOMAT w trakcie trwania całego Programu, niezależnie od liczby

przesłanych kuponów konkursowych.

• Wśród Uczestników, którzy nadeślą odpowiedzi na pytania zawarte w 3 kolejnych wydaniach magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” zostaną rozlosowane 3 aparaty do pomiaru ciśnienia krwi marki AND, model UA-631.

• Losowanie aparatów nastąpi w ciągu 14 dni od zakończenia Programu, a lista laureatów, którzy wylosowali ciśnieniomierze zostanie opublikowana w kolejnym numerze magazynu medycznego „Cukrzyca a Zdrowie” i na stronie Organizatora www.cukrzycaazdrowie.pl,

aparaty zostaną wysłane do laureatów w ciągu 14 dni od daty losowania.

• Biorąc udział w Programie, Uczestnicy wyrażają zgodę na zbieranie i przetwarzanie podanych danych osobowych przez Organizatora w celach promocyjno-marketingowych związanych z Programem, zgodnie z Ustawą o ochronie danych z dnia 29 sierpnia 1997 r.

Uczestnikom Programu przysługuje prawo wglądu do swoich danych i ich poprawiania.

• Pełen Regulamin Programu jest dostępny w siedzibie Organizatora oraz na stronie internetowej www.cukrzycaazdrowie.pl.

Podpis Uczestnika Programu Edukacyjnego.....................................................................................

KUPON KONKURSOWY 2

K O N K U R S

A

by określić ilość węglowodanów, wprowadzono pojęcie wymiennika węglowodanowego (WW).

1WW jest to taka ilość produktu, w której występuje 10g węglowodanów przyswajalnych. I tak np. 1 kromka chleba to jest 1 wymiennik węglowodanowy, tzn. zawiera 10g cukrów, 1/3 bułki pszennej to też jest 1 WW, czyli cała bułka, stanowi 3 WW (30g węglowodanów), 1/5 bułki grahamki to też jest 1 WW, czyli w całej bułce grahamce mamy aż 5 WW (50g węglowodanów!!!). Ostatnimi laty skupiamy się jednak bardziej na wpływie węglowodanów na poziom glikemii. Otóż węglowodany mogą być trawione i wchłaniane w różnym tempie. Niektóre wchłaniają się bardzo szybko przez co gwałtownie podnoszą poziom cukru we krwi, inne zaś wchłaniają się wolniej, przez co poziom glikemii we krwi będzie wzrastał stopniowo.

Powstała więc nowa klasyfikacja węglowodanów nazwana indeksem glikemicznym (IG), określająca właśnie tempo ich wchłaniania. Produkty węglowodanowe zostały podzielone na 3 grupy: - o wysokim IG, tzw. węglowodany galopujące, których IG >70 - o średnim IG, tzw. węglowodany maszerujące, których IG= 55-70 - o niskim IG, tzw. węglowodany pełzające, których IG<55

P

rzyjęto, iż glukoza ma indeks glikemiczny 100. Bułka pszenna ma IG 95, czyli wchłania się niemalże w takim tempie jak czysta glukoza. IG marchwi gotowanej wynosi 45-90, soku z marchwi ok. 40, zaś surowej marchwi 16-30. Z czego więc wynikają tak znaczne różnice ? Otóż na wartość IG ma wpływ wiele czynników, m.in.: • ilość i rodzaj węglowodanów • stopień dojrzałości owoców • zastosowane metody przetwarzania żywności • posiłki poprzedzające spożycie produktu; posiłek o niskim IG może spowodować mniejszy wzrost poziomu glukozy następujący po spożyciu kolejnego posiłku, tzw. efekt drugiego posiłku;

• obecność i skład błonnika pokarmowego; frakcje błonnika rozpuszczalne w wodzie (pochodzące np. z nasion roślin strączkowych, owoców, warzyw, jęczmienia i owsa) w przewodzie pokarmowym tworzą żele, stanowiąc barierę fizyczną i zwalniają działanie enzymów trawiennych; frakcje błonnika nierozpuszczalne w wodzie (głównie celuloza i lignina) wpływają w niewielkim stopniu na opróżnianie żołądka i nie wykazują wpływu na trawienie i wchłanianie węglowodanów; w związku z tym dieta wysokobłonnikowa nie zawsze oznacza dietę o niskim IG • stopień rozdrobnienia produktu i rozluźnienia lub degradacji struktur ściany komórkowej, np. pod wpływem działania temperatury, co wpływa na jego dostępność dla enzymów trawiennych • obecność w produkcie innych składników odżywczych; białka, tłuszcze, kwasy organiczne, pektyny, taniny i kwas fitynowy - hamują trawienie skrobi - podczas gotowania skrobia pęcznieje, przez co staje się ona bardziej podatna na działanie enzymów trawiennych.

P

odsumowując, warzywa i owoce zbudowane są z komórek. Podczas gotowania, pod wpływem działania temperatury błony komórkowe są niszczone, przez co ulegają szybszemu trawieniu i wchłanianiu.

Im dłużej gotujemy, tym bardziej niszczymy struktury błon. I stąd różnica w IG np. marchewki. Jeśli będziemy ją długo gotowali, to jej IG będzie wzrastał. Zasada ta dotyczy wszystkich produktów gotowanych. Również makarony powinny być przygotowane al dente (półtwarde). Bardzo dobrym sposobem przygotowania produktów, które wymagają gotowania jest gotowanie na parze. W sokach natomiast, błony komórkowe zostały zniszczone w sposób mechaniczny. Tak więc, to co nie wymaga gotowania, należy spożywać w postaci Cukrzyca a Zdrowie

33

K O N K U R S

surowej, wtedy nasz organizm musi trochę „popracować” zanim strawi i wchłonie węglowodany. Podobnie sytuacja wygląda np. z ryżem. Wysoko oczyszczony, czy też w postaci płatków ryżowych będzie ulegał znacznie szybszemu wchłanianiu niż ryż brązowy, który jest mniej przetworzony. IG pieczywa pszennego wynosi 70 - 95, natomiast chleba z mąki żytniej/ pieczywa pełnoziarnistego, już nawet 56. Indeks glikemiczny zależy również od stopnia dojrzałości owoców, im bardziej dojrzałe tym łatwiej są trawione. Banan, który jest mocno dojrzały (żółty) może mieć IG 70, natomiast zielony 52.

I

ndeks glikemiczny określa jednak tylko tempo wchłaniania węglowodanów, nie uwzględnia zaś ich ilości.

Nie jest więc wskaźnikiem idealnym. Dla przykładu, indeks glikemiczny czekolady wynosi ok. 43, co nie oznacza, że należy ją spożywać, gdyż zawiera duże ilości cukrów.

Niski IG w tym przypadku uwarunkowany jest wysoką zawartością tłuszczu, który zwalnia tempo wchłaniania.

Nasuwa się tu wniosek, iż czekolada nie powinna być spożywana w przypadku hipoglikemii, kiedy to zależy nam, aby poziom glukozy we krwi wzrósł jak najszybciej. Aby jeszcze dokładniej móc przewidzieć wzrost glukozy we krwi powstało kolejne pojęcie, mianowicie ładunek glikemiczny (ŁG). Bierze on pod uwagę zarówno tempo wchłaniania jak też ilość węglowodanów zawartych w produkcie. Możemy go obliczyć wykorzystując poniższy wzór:

S

prawdźmy zatem ładunek glikemiczny kilku produktów, będących świetnym przykładem różnego wzrostu poziomu glukozy.

Na początek arbuz. Jego IG wynosi 72. Węglowodany wchłaniają się więc szybko. Lecz w porcji 100g arbuza mamy jedynie 8g węglowodanów. ŁG arbuza = (72 x 8) : 100 = 5,76 ŁG arbuza wynosi 5,76. Co to oznacza ? Węglowodany wchłoną się szybko (IG 72), lecz poziom glu34

Cukrzyca a Zdrowie

kozy we krwi nie wzrośnie wysoko gdyż mamy tylko 8g węglowodanów.

Teraz banan, załóżmy, iż wybieramy niespełna 200-gramowego banana, niezbyt dojrzałego. ŁG banana = (52 x 40) : 100 = 20,80 Teraz przeanalizujmy ten przypadek. IG jest niski, jednak zawiera aż 40 g węglowodanów, które będą wchłaniane dosyć wolno, jednak podwyższony poziom glukozy będzie się dłużej utrzymywał z uwagi na dużą zawartość węglowodanów.

Teraz bułka pszenna. ŁG bułki pszennej = (95 x 30) : 100 = 28,50. Jaki będzie wzrost glukozy we krwi ?

Otóż mamy aż 30 g węglowodanów, które wchłaniają się niemal jak czysta glukoza (IG 95), poziom glukozy wzrośnie więc szybko i wysoko (z uwagi na dużą ilość węglowodanów). Po upływie 2 godzin, kiedy w ramach samokontroli zmierzymy poziom cukru we krwi, ku naszemu zdziwieniu okaże się, że jest prawidłowy, więc wysuwamy błędny wniosek, iż możemy spożywać te produkty. Dzieje się tak dlatego, iż przy tak szybkim wchłanianiu (wysokim IG), niezwykle trudne jest uchwycenie wzrostu glikemii w ramach samokontroli, a po węglowodanach np. z bułki pszennej może już nie być śladu. Tylko jak wysoko wzrósł poziom glukozy wcześniej ?

S

pożywanie produktów o wysokim IG może też skutkować wystąpieniem hipoglikemii po posiłku. Zwłaszcza u osób stosujących insulinę. Gdy podana insulina osiąga swój szczyt działania (po 1,5-2 godz. w przypadku analogów szybkodziałających) a w przewodzie pokarmowym wszystko już zostało wchłonięte dużo wcześniej. U osób z cukrzycą typu 2, kiedy zachowane jest jeszcze wydzielanie insuliny, również może wystąpić podobna sytuacja, kiedy to sama trzustka „sprowokowana” tak szybko wzrastającym poziomem glukozy we krwi, uwolni zbyt duże ilości insuliny. Czyż nie zdarza się, że po posiłku występuje hipoglikemia?

M

oże warto wtedy zastanowić się nad IG spożytego posiłku? Lub odwrotna sytuacja - 2 godziny po posiłku poziom glikemii jest w normie, na-

K ON K U R S tomiast przed kolejnym posiłkiem owe normy przekracza. Może IG produktu był odpowiednio niski, lecz było w nim zawartych dużo węglowodanów, przez co poziom glukozy będzie wzrastał powoli, lecz długo będzie podwyższony? Czyżbyśmy zapomnieli o ładunku glikemicznym? Broszury z tabelami określającymi zawartość węglowodanów w produktach (tabele wymienników węglowodanowych) dostępne są praktycznie w każdej placówce diabetologicznej. Coraz szerzej dostępne są również materiały określające indeks i ładunek glikemiczny produktów. Niekiedy dysponujemy również materiałami określającymi indeks i ładunek glikemiczny całych potraw czy też zestawów.

Jeśli mamy tabele IG oraz WW, to ŁG możemy w prosty sposób wyliczyć. Trochę bardziej skomplikowane jest obliczanie indeksu glikemicznego kilku produktów spożytych w jednym posiłku (gdyż produkt o niskim IG może spowodować wolniejsze wchłanianie innego produktu, który spożyty oddzielnie miałby wyższą wartość IG). Jednak proszę śmiało zwrócić się do dietetyka, który z pewnością odpowie na Państwa pytania. zięki pracy wielu naukowców z całego świata, możemy bliżej poznać, w jaki sposób produkty wpływają na wzrost poziomu glukozy i możemy, choć w pewnym stopniu, zrozumieć dlaczego nasz dobowy profil glikemii wygląda tak a nie inaczej.

D

Tabela: wartość IG i ŁG wybranych produktów na podstawie międzynarodowych tabel IG i ŁG (FosterPowell K., Holt S.H.A., Brand-Miller J.: International table of glycemic index and glycemic load values: 2002) Autor: mgr Edyta Adamska - specjalista dietetyk

S

COŚ O ZDROWIU

zczupli dorośli mają pożyteczny tłuszcz

D

orośli ludzie mają „dobry”, brązowy tłuszcz biorący udział w spalaniu kalorii, o którym do tej pory sądzono, że jest obecny jedynie u noworodków i dzieci - informują naukowcy z USA na łamach czasopisma „The New England Journal of Medicine”.

Ich odkrycie może pomóc w walce z otyłością i leczeniu cukrzycy typu II.

jednocześnie poprawić metabolizm glukozy. „Nasza praca dowiodła, że brązowy tłuszcz jest obecny u dorosłych oraz że pomiędzy poszczególnymi osobami występują znaczące różnice w jego ilości, a wpływa na to wiele czynników takich jak wiek, poziom glukozy i stopień otyłości” - tłumaczy główny autor badań Aaron Cypess.

P

D

omimo że prawie wszyscy chcielibyśmy mieć go trochę mniej, tłuszcz jest bardzo ważny dla prawidłowej kontroli zasobów energii i pomaga regulować temperaturę naszego ciała. Istnieją dwa różne rodzaje tkanki tłuszczowej, które mają odmienne funkcje i pochodzenie. „Zły” biały tłuszcz działa jako magazyn energii, podczas gdy „dobry” tłuszcz brązowy umożliwia spalanie kalorii i generowanie odpowiedniej temperatury ciała.

D

otychczas uważano, że brązowy tłuszcz jest obecny głównie u niemowląt i małych dzieci, a u dorosłych pozostaje go bardzo niewiele.

Naukowcy z Centrum Diabetologii Joslina Uniwersytetu Harvarda po raz pierwszy dowiedli, że ten rodzaj tkanki tłuszczowej nie tylko jest obecny u dorosłych, ale jest również aktywny i bierze udział w spalaniu energii.

O

tyłość jest głównym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu II. Zdaniem autorów badań nowa strategia terapeutyczna mogłaby polegać na stymulacji produkcji brązowej tkanki tłuszczowej, co pozwoliłoby kontrolować masę ciała i 36

Cukrzyca a Zdrowie

O

zięki zastosowaniu zaawansowanej techniki obrazowania tkanek naukowcy wykazali, że „dobry” tłuszcz występuje głównie w okolicach szyi. Autorzy badań odkryli, że młodsi pacjenci mają więcej brązowego tłuszczu oraz że jego aktywność metaboliczna jest wyższa podczas chłodnych dni, kiedy spala energię na ogrzewanie naszego ciała. Ponadto badacze zaobserwowali, że ilość brązowego tłuszczu jest większa u szczupłych dorosłych o prawidłowym poziomie glukozy we krwi.

kazało się, że osoby z nadwagą oraz otyłe mają bardzo niewielkie ilości „dobrego” tłuszczu, podobnie pacjenci przyjmujący leki z grupy beta-blokerów i osoby starsze (powyżej 64 lat); u tych osób brązowa tkanka tłuszczowa nie była aktywna. Zdaniem autorów ich odkrycie dowodzi roli brązowego tłuszczu w regulacji metabolizmu i masy ciała i sugeruje, że wysoki poziom tego rodzaju tkanki tłuszczowej może zabezpieczać nas przed otyłością związaną z wiekiem. Źródło: www.Onet.pl

COŚ O ZDROWIU

Zalecenia szczepień przeciwko grypie sezonowej Przeciw grypie sezonowej powinny się szczepić szczególnie osoby z grup wysokiego ryzyka, tj. z obniżoną odpornością, osoby starsze i cierpiące na schorzenia przewlekłe, jak choroby serca, układu oddechowego czy cukrzyca - mówili lekarze na konferencji prasowej w Warszawie.

W Polsce szczepi się bardzo niewielki odsetek społeczeństwa, również z grup ryzyka. Dlatego Federacja Pracodawców Ochrony Zdrowia „Porozumienie Zielonogórskie” chce promować ideę szczepień ochronnych przeciw grypie w ramach akcji „Antygrypa: Zaszczep dobre nawyki”.

Jak przypomniała dr Hanna Czajka z Wojewódzkiego Specjalistycznego Szpitala Dziecięcego w Krakowie, coroczne szczepienie przeciw grypie znacznie zmniejsza prawdopodobieństwo poważnych powikłań i zgonu u osób z grup tzw. wysokiego ryzyka.

Podkreśliła, że trzeba się szczepić co roku, bo wirus grypy ma bardzo dużą zmienność genetyczną. Dlatego szczepionki muszą być co roku aktualizowane, żeby dawały odporność na dany sezon.

Według dr Czajki, wszystkie trzy dostępne na polskim rynku szczepionki zawierają te same szczepy wirusa i są tak samo skuteczne. „Szczepienia powinny być wykonywane na początku sezonu grypowego, choć każdy okres jest dobry, żeby się zabezpieczyć, pod warunkiem oczywiście że wcześniej nie zachorujemy” - zaznaczyła dr Czajka. Przypomniała, że wzrost zachorowań na grypę zaczyna się w naszych warunkach klimatycznych w grudniu i utrzymuje się aż do marca-kwietnia.

Szacuje się, że na świecie na grypę choruje co roku 1 mld osób, 3-5 mln osób przechodzi ją ciężko, a 300500 tys. umiera z powodu grypy i jej powikłań. „Śmiertelność z powodu grypy wzrasta, bo społeczeństwo starzeje się, a wiek jest jednym z czynników ryzyka zachorowania na grypę. Osoby po 65. roku życia mają przeważnie choroby przewlekłe i w związku z tym są znacznie bardziej narażone na powikłania grypy, ryzyko hospitalizacji oraz zgon niż osoby zdrowe” - podkreśliła dr Czajka.

Wśród powikłań grypy wymieniła: groźne infekcje dróg oddechowych prowadzące do zapalenia płuc, powikłania ze strony układu krążenia, ośrodkowego układu nerwowego, nerek i wątroby.

Zgodnie z rekomendacjami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) i wielu międzynarodowych organizacji medycznych, przeciw grypie powinno się szczepić osoby po 50. roku życia, kobiety, które planują ciążę lub są w ciąży w sezonie wzmożonych zachorowań na grypę, wszystkie osoby z chorobami przewlekłymi, przyjmujące leki obniżające odporność oraz osoby w domach opieki społecznej i pracowników służby zdrowia.

WHO zaleca też szczepienia dzieci i młodzieży przede wszystkim dzieci od 6 miesięcy (bo młodszych nie można szczepić na grypę) do 5 lat, wszystCukrzyca a Zdrowie

37

COŚ O ZDROWIU kie dzieci i młodzież z chorobami przewlekłymi, przewlekle leczone aspiryną oraz z obniżoną odpornością.

Jak podkreśliła dr Czajka, szczepionka sezonowa nie daje odporności przeciwko wirusowi grypy świńskiej AH1N1. „Na razie możemy się chronić poprzez ścisłe przestrzeganie zasad higieny, jak zakrywanie ust w czasie kichania czy kaszlu, niewychodzenie z domu gdy jesteśmy chorzy. Są nadzieje, że pod koniec roku na rynek wejdzie szczepionka pandemiczna” - wyjaśniła dr Czajka.

Według dr Joanny Chorostowskiej-Wynimko z Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc, pacjenci z przewlekłymi chorobami płuc, jak astma oskrzelowa, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) czy mukowiscydoza należą do populacji bardziej narażonej na powikłania grypy. Dlatego WHO i różne towarzystwa medyczne, w tym Polskie Towarzystwo Chorób Płuc, zalecają regularne, coroczne szczepienie tych chorych przeciwko grypie.

Badania wskazują, że szczepienie przeciw grypie starszych osób z poważną chorobą układu oddechowego może obniżyć nawet o 70 proc. ciężkie zachorowania na grypę i śmiertelność. „Niestety w Polsce szczepi się tylko 6,5 proc. starszych astmatyków, podczas gdy w Europie Zachodniej - 62 proc.” - ubolewała specjalistka. Zaznaczyła zarazem, że szczepić powinni się tylko pacjenci w dobrym stanie zdrowia, u których choroba jest dobrze kontrolowana, którzy przyjmują regularnie leki i znajdują się pod opieką specjalisty.

Jak podkreślił diabetolog, prof. Waldemar Karnafel z Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, chorzy z cukrzycą są bardziej niż osoby zdrowe narażeni na zakażenie wirusem grypy oraz na zgon z powodu jej

powikłań. „Jest to związane z tym, że cukrzyca i stan przedcukrzycowy upośledzają reakcję odporności przeciw wirusom, bakteriom i grzybom” - wyjaśnił.

Badania wykazały, że ryzyko hospitalizacji cukrzyków z powodu grypy jest o 117 proc. wyższe, a ryzyko zgonu o 90 proc. większe, niż w przypadku chorego bez cukrzycy. Dlatego Polskie Towarzystwo Diabetologiczne zaleca corocznie szczepić przeciw grypie wszystkich chorych na cukrzycę od 6. miesiąca życia.

Jak przypomniał, w Polsce na cukrzycę cierpą 2 mln osób, a kolejne 4 mln mają stan przedcukrzycowy.

Według aktualnych zaleceń Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego oraz Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego, przeciw grypie powinni się regularnie szczepić wszyscy pacjenci po zawale serca, z chorobą wieńcową oraz innymi przewlekłymi chorobami układu krążenia, jak np. niewydolność serca - zaznaczył dr Andrzej Ciszewski z Instytutu Kardiologii w Aninie.

Jego zdaniem, obecnie nie ulega wątpliwości, że ostra infekcja grypowa może nasilać proces zapalny w naczyniach, a przez to doprowadzić do pęknięcia blaszki miażdżycowej i w efekcie do zawału serca. To dlatego jesienią i w zimie występuje szczyt zawałów serca, który pokrywa się ze szczytem zachorowań na grypę.

Badania wskazują, że szczepienia przeciwko grypie u pacjentów z chorobą wieńcową zmniejszają liczbę ostrych zawałów serca i zgonów. Źródło: www.Onet.pl

38

Cukrzyca a Zdrowie

ŻYCIE Z CUKRZYCĄ

Alfabet pamiętnika

Wynurzam się z morza, nieba. Przewracam błękitną kartę „Pamiętnika”.

Słońce gaśnie w ciepłych barwach liści. W popiele i wosku duszy czas kreśli swój inicjał. Myśli łamią się niby gałęzie w ognisku. Niczym dym snuje się niepokój. Przenika do krwi, wypełnia przestrzeń, zasnuwa jej formy i przeobraża je w moje własne. Przemijanie zrumieniło oblicze zieloności i nagle powlekło bladością. W przymrużonych przed wiatrem oczach, zeszklonych niemal źrenicach życia czuwa lęk. Kolejny raz nie jestem na niego gotowa... Promień spojrzenia jest białą drogą w sen. Nie zasnę jednak, ponieważ będę musiała się wybudzać.

Znowu. Wyjdę na tę drogę i uczynię mały krok. Ujrzę, jak zalśnią kamienie. Zdobędę wyrazistość spojrzenia bo droga sama w sobie jest znaczeniem, sensem i celem. Skłonię się po jeden drobny kamyk i rzucę go. Nad przepaścią zabrzmi echo, odbite od nieznanej mi obecności, wzdłuż odległej drogi. Nie wiedząc jaką siłą i wiarą pójdę dalej i z braku oddechu poczuję, iż znajduję się na wytycznej swej świadomości i nieświadomości, symulacji otwartości świata, torze słonecznego promienia, który mnie dotyka, mą wiarą w cud wschodu i tchnieniem tęsknoty, snu, w których żyję i poruszam się w przeciwną do jawy stronę. Moja droga jest wpleciona w arterię żył.

Jest właściwa tylko dla mnie i przez to ważna. A przecież opada mnie frustracja i żal, refleksją o przemijalności, bezpowrotności.

„Pamiętniku” – nikt nie zna jej lepiej od ciebie i nikt nie jest wierniejszy jej wymowie. Scalasz mnie z nią w sobie tak, że szukam pomocy. Wszak moja droga trwa dziwnym patosem i zwykłością. Nie możesz mi pomóc przyjacielu, a jednak...zobaczyłam pustą stronę. Podniosłam znad ciebie wzrok i było niebo nade mną – niesamowite, rozległe. Nietracące ani kropli, cząstki z siebie.

Sypnęły z nieba białe płatki: kwiatów, śniegu, sypały coraz gęściej. A może to były anioły? Świat znikł, nastała cisza – wewnętrzna, prawdziwa. Nikogo nie było, co by ją zmącił swą przeciwną naturą, wzbudził mój niepokój. W pełnym chaosu i nieszczęścia świecie to było prawie jak szczęście. Kwiaty kwitły jeszcze niedawno. Znowu coś się skończyło. Radość splotła się z refleksją i już jej nie czuję. „Pamiętniku” - przyjacielu i powierniku – z drzewa życia spadł kolejny liść i pozostał w tyle. Przemijanie, odchodzenie - są niczym zmierzchanie, zaciemnienie, cień, jak zgaszenie światła. Wystarczy jednak światła promień, blask słońca, płomień świecy... i w duszy ogień wiary w sens, a rodzi się uśmiech, co jak soczewka skupia mnóstwo maleńkich radości. Pojawiają się nagle, nie wiadomo skąd i dlaczego, niczym złoto-srebrne wrzeciona splatające ze sobą przeszłość, teraźniejszość i przyszłość, odnajdując drogę do swych początków. I przemijanie w cudzie przeistoczenia zyskuje swój powód, przywraca trwałość bliskości. W mirażach prawdy nic nie ożywa, co by nie odchodziło w drgnieniu wszechrzeczy. Wszystko, co na świecie, ze świata zmienia się, niknie.

Życie chorego człowieka także mija, mętnieje w świecie lecz i poniekąd obok niego. Świat bowiem obraca się wokół osi własnych kryteriów zdobywania, posiadania, przyswajania i przyspieszenia. Bywa wszakże chronicznie wręcz zmęczony i w przesileniach odpoczywa w tym, o czym zapomina lub udaje, że nie istnieje. Tym czymś jest piękno odpowiedzialności za czyjąś nadzieję i poczucie przynależności, wolę życia pod prąd, to odnajdywanie przyjemności i odpoczywanie pośród cierpienia, bólu i lęku choroby, to determinacja uzdatniająca do tworzenia – uśmiechem, wzruszeniem, nadzieją – odcieni, tonów, poziomów ziemi. W zwyciężaniu samego siebie tkwi dopełnienie doskonałością kropli – pucharu z winem. Wtedy choroba jest miałkim pomnikiem nicości i patosu.

Nie to jest zwycięskie, co na świecie zwycięża lecz to, co zwycięża świat. Nie mając tu nic, moim jest wszystko, czego pragnę. Niewidzialność większa i ważniejsza może się stawać poprzez niezbywalność poznania. W aranżacji wyobraźni i tęsknoty. Włożyłam między karty „Świętej Księgi” czerwony liść. Umieszczam tę czerwoną kartkę „Pamiętnika” pomiędzy przodem i tyłem twardej okładki. Kończę tłoczone na niej w tle „P” milczeniem.

Autor : Okrena

Cukrzyca a Zdrowie

39

DLA CIEKAWYCH ŚWIATA

Medycyna rzymska Początkowo medycyna rzymska miała również ścisłe związki z religią. Na Kwirynale znajdowała się świątynia Dea Salus, bogini mającej zwierzchność nad wszystkimi pozostałymi bóstwami związanymi z chorobami. Wśród nich najważniejszymi były Febris, bogini gorączki, Uterina odpowiedzialna za sprawy gine-

rza Śródziemnego. Wielu z nich trafia do Italii jako niewolnicy. Często jednak po uzyskaniu wolności otrzymywali prawa obywatelskie. Tamę zalewającej Rzym kulturze greckiej usiłował postawić wspomniany już Katon. Jego działalność doprowadziła do pewnego zahamowania rozwoju medycyny naukowej w Rzymie. Mniej więcej sto lat po Archagatosie trafia do Stolicy Lacjum inny sławny przybysz ze Wschodu. Jest nim Asklepiades z Bitynii.

Ten wykształcony, obyty towarzysko i błyszczący swą sztuką oratorską człowiek zjednał sobie Rzymian swoim umiarkowaniem co do stosowanych metod. Był między innymi przeciwny puszczaniu krwi. Znajomość psychiki Rzymian wpływała na stosowanie przez niego prostych, racjonalnych sposobów leczenia. Nie zgadzał się z teorią Hipokratesa, dotyczącą humorów. Opierał się natomiast na atomistycznej teorii Demokryta z Abdery. Nad teoretyczną stronę medycyny greckiej przedkładał aspekt praktycznego podchodzenia do pacjentów.

Wychodził z założenia, że terapia ma być możliwie najmniej uciążliwa. Jego diety współgrały z gustami pacjentów, unikał też stosowania środków prze-

Z historii medycyny kologiczne, Lucina opiekująca się porodami. Pliniusz starszy podkreśla, że w swej wczesnej historii Rzym nie miał medyków, co nie znaczy, że nie było medycyny. Charakter tych wczesnych praktyk medycznych przybliżają nam zalecenia Katona Starszego, który jako środek na zwichnięcie rekomenduje zaklęcie huant hanat huat ista pista sista domiabo damnaustria, a jako medykament na rany – mieloną kapustę.

W 293 r. p.n.e., w związku z szalejącą zarazą zostaje, zgodnie z zaleceniami ksiąg sybillińskich, wprowadzony w Rzymie kult Asklepiosa, który zwany jest tu Eskulapem. Siedziba boga mieści się odtąd na wyspie na Tybrze.

Pierwszym lekarzem greckim, który przybywa do Rzymu w 219 r. p.n.e. jest niejaki Archagatos. Początkowo cieszył się dużym uznaniem, lecz wkrótce jego popularność zmalała w związku z radykalnymi metodami, do jakich miał skłonność. Liczba lekarzy greckich wzrasta w mieście nad Tybrem wraz z postępująca ekspansją Rzymu we wschodniej części basenu Mo40

Cukrzyca a Zdrowie

cz. 4

czyszczających czy wymiotnych. W ramach leczenia zalecał wino, wypoczynek, masaże czy muzykę. Interesującym faktem z jego biografii jest to, że nie przybył do Rzymu jako lekarz. Pierwotnie był nauczycielem retoryki, nie osiągnął jednak w tej profesji znacznego powodzenia, w związku z czym postanowił poświęcić się sztuce lekarskiej.

DLA CIEKAWYCH ŚWIATA Kolejną postacią, zaznaczającą swą obecność w historii medycyny rzymskiej jest Aulus Korneliusz Celsus (53 r. p.n.e.-7 r. n.e.). Był on autorem dzieła encyklopedycznego, z którego zachowała się jedynie część dotycząca medycyny. W swym dziele Celsus wykazuje podejście zgodne ze szkołą hipokratejską, niemniej wzbogaca je o teorie szkoły aleksandryjskiej i elementy medycyny indyjskiej. Jest ono podzielone na trzy części. Odpowiednio do stosowanych sposobów leczenia dotyczą one dietetyki, farmaceutyki i chirurgii. Celsus krytykuje sposób podejścia do medycyny empiryków, usiłujących leczyć wszystkie schorzenia przy pomocy leków oraz metodyków, ograniczających się do diety i ćwiczeń. Wśród przyczyn chorób wymienia klimat, wiek pacjenta, jego stan fizyczny. Środki jakie zaleca Celsus zgodne są z podejściem hipokratejskim i należą do nich: umiarkowane ćwiczenia, częsty pobyt na wsi, unikanie kontaktów seksualnych i nadużywania alkoholu, podjęcie kroków w celu obniżenia wagi ciała. Powinno unikać się gwałtownych zmian klimatu i diety.

Najbardziej znanym z rzymskich lekarzy jest Galen (130-200). Podobnie jak wcześniej wymienieni, z pochodzenia był Grekiem. Urodził się w Pergamonie, gdzie rozpoczął edukację w tamtejszej szkole medycznej. W późniejszym okresie kontynuował naukę w Smyrnie, Koryncie i Aleksandrii. Po powrocie do rodzinnego miasta przez kilka lat sprawował opiekę medyczną nad gladiatorami. Od 161 r. do śmierci (z przerwą w latach 166-169) mieszkał w Rzymie, gdzie poznał wiele ważnych osobistości, a z czasem na stałe związał się dworem cesarskim. Był tu świadkiem wielu ważnych wydarzeń ówczesnych czasów, takich jak wielka zaraza przywleczona przez wojska Lucjusza Werusa ze

wschodu, wojny Marka Aureliusza z Markomanami czy walka o panowanie po śmierci jego syna Kommodusa i dojście do władzy Septymiusza Sewera.

Swą wiedzę zawarł w licznych napisanych przez siebie dziełach. W kręgu jego rozległych zainteresowań szczególnie istotne miejsce zajmowała anatomia i fizjologia. Wśród najważniejszych osiągnięć należy wymienić rozróżnienie żył i tętnic, opisanie nerwów czaszkowych oraz zastawki serca. Ponieważ sekcji zwłok ludzkich zabraniało prawo rzymskie, w swoich badaniach wykorzystywał zwierzęta.

W swym charakterze medycyna rzymska jest zbliżona do greckiej. Zważywszy, jak wiele Rzymianie zaczerpnęli ze spuścizny Hellady, nie ma w tym nic dziwnego. Wprowadzono też jednak pewne nowe rozwiązania. Należały do nich szpitale wojskowe, urządzenia sanitarne oraz ustawodawstwo dotyczące zarówno praktyki lekarskiej jak i kształcenia medyków.

Rozwój szpitali wojskowych związany był z postępującą ekspansją Imperium. W początkowych okresach historii Rzymu, gdy walki toczone były stosunkowo blisko stolicy, rannych transportowano do miasta. Wraz z kolejnymi podbojami, gdy wojska rzymskie walczyły coraz dalej od granic Italii, koniecznością stało się znalezienie innego rozwiązania. Szpitale takie, zwane po łacinie valetudinaria, oprócz pomieszczeń dla chorych, w których lokowano od 2 do 5 osób, posiadały centralny dziedziniec, pomieszczenia do kąpieli oraz pomieszczenia dla personelu.

Urządzeń sanitarnych nie wymyślili rzecz jasna Rzymianie. Oni jednak doprowadzili ich rozwój oraz dbałość o warunki sanitarne w mieście do poziomu nieznanego wcześniej. Tradycję w tym względzie mieCukrzyca a Zdrowie

41

DLA CIEKAWYCH ŚWIATA li zresztą bardzo długą. Słynna Cloaca Maxima, największy kanał ściekowy Rzymu, swymi początkami sięga epoki królewskiej. Innym wczesnym rozwiązaniem, mającym na uwadze zdrowie publiczne, był zapisany w Prawie Dwunastu Tablic zakaz chowania zmarłych na terenie miasta. Na urzędników zwanych edylami nałożona zostaje odpowiedzialność za czystość ulic oraz dystrybucję wody. Woda była sprowadzana do miasta przez sieć akweduktów, a następnie rozprowadzana do źródeł cystern oraz prywatnych domów. Kiedy mowa o urządzeniach sanitarnych, nie sposób pominąć słynnych rzymskich term. Te złożone kompleksy, oprócz basenów z zimną i gorącą wodą, różnymi rodzajami sal kąpielowych i sal do masażu posiadały także pomieszczenia służące rozrywkom sportowym oraz biblioteki.

Wśród regulacji prawnych związanych z medycyną istotną rolę odgrywały przywileje, jakimi obdarzani byli lekarze. Juliusz Cezar nadaje prawa obywatelskie wszystkim cudzoziemcom zajmującym się leczeniem w Rzymie. W 10 r. n.e. Oktawian August zwalnia lekarzy z płacenia podatków. Za panowania Hadriana, w 117 r. zostają oni zwolnieni z obowiązku pełnienia powinności publicznych i odbywania służby wojskowej. Wszystkie te korzyści sprawiły, że znacznie wzrosła liczba ludzi zajmujących się medycyną. Jednocześnie jednak spadł poziom sztuki lekarskiej. Sytuacja ta wywołała konieczność nowych regulacji prawnych, które poprawiłyby istniejący stan rzeczy. Już następca Hadriana, cesarz Antoninus Pius wprowadził ograniczenia w nadawaniu immunitetów dla lekarzy, co miało zapewnić bar-

42

Cukrzyca a Zdrowie

dziej równomierne rozmieszczenie lekarzy na terenie całego państwa. Za panowania Septymiusza Sewera (193211) wprowadzony został obowiązek uzyskania zezwolenia władz na prowadzenie praktyki lekarskiej. Jeden z jego następców, Aleksander Sewer (222-235) wprowadził przepisy ustanawiające publiczne sale wykładowe, uregulowana została kwestia opłat dla nauczycieli, a ubożsi uczniowie mogli liczyć na pomoc państwa. W miarę upływu czasu ujednolicony został system kształcenia lekarzy.

Oprócz lekarzy praktykujących na własną rękę istnieli również medycy urzędowi, którym miasto zapewniało lokal wraz z niezbędnym wyposażeniem. Ich zadaniem było dbanie o zdrowie każdego, kto mógłby potrzebować pomocy. Ta służba zdrowia była darmowa, a lekarzy wynagradzano z kasy rady miejskiej.

Wykształciła się również służba medyczna domu cesarskiego, zaś wielu bogatych Rzymian na własną rękę zatrudniało medyków, dbających o ich zdrowie.

W okresie późnego cesarstwa, wraz z postępującą dominacją chrześcijaństwa, pojawiła się nowa forma opieki zdrowotnej, mająca związek z rozwojem pierwszych wspólnot klasztornych, w których ją praktykowano. Zasadniczym jej elementem było odrzucanie ksiąg medycznych, jako pogańskich, na rzecz nawrotu do medycyny ludowej, egzorcyzmów i modlitw jako metody leczenia. Była to już medycyna właściwa nadchodzącej epoce średniowiecza.

Marcin Szachowicz Opracowane na podstawie: De la magia primitiva a la medicina moderna / Ruy Pérez Tamayo.- 1997 Historia medycyny / pod red. Tadeusza Brzezińskiego.- 2000 Słownik cywilizacji egipskiej / Guy Rachet.- 1994 Słownik cywilizacji greckiej / Guy Rachet.- 1998 Foto: Galeria

NASZ ŚWIAT Niebezpieczny brzuszek

Przestał pić i schudł o 55 kg Pewien tirowiec z Walii zrzucił prawie 55 kilogramów rezygnując z picia Coca Coli. 32-letni mężczyzna wypijał dziennie aż 5 dwulitrowych butelek słodkiego napoju gazowanego, czyli równowartość 26 puszek, jednak kiedy przestał się mieścić w kolejne ubrania w rozmiarze

Wydatny brzuch zwiększa ryzyko przedwczesnej śmierci, także w przypadku ludzi, którzy wcale nie mają nadwagi. Odkrycie to wskazuje, że gromadzenie tłuszczu w okolicach pasa może mieć poważny wpływ na długość życia. Z badań, jakie objęły ponad 350 tys. Europejczyków, wynika, że kobiety mające 100 centymetrów w talii były niemal dwukrotnie bardziej zagrożone przedwczesnym zgonem niż te, które miały 65 centymetrów. U mężczyzn podobne różnice występowały dla obwodów 120 i 80 centymetrów. W artykule zamieszczonym w „New England Journal of Medicine” naukowcy wyjaśniają powyższe zjawisko tym, że nadmierny rozrost tkanki tłuszczowej w oko-

stery), które są o wiele większe, niż gdyby były tylko dziełem przypadku. Naukowcy zauważyli, że osoba szczęśliwa jest zazwyczaj w centrum relacji społecznych i ma wielu szczęśliwych przyjaciół. Co więcej, poczucie szczęścia rozciąga się dalej, aż do trzeciego kręgu jej relacji: osób, które są przyjaciółmi przyjaciół jej przyjaciół. Fowler opisał ten fenomen jako rozprzestrzenianie się poczucia szczęścia od osoby do osoby. - To, z czym mamy do czynienia, to emocjonalny pęd zbiorowy - mówi Christiakis. Im więcej posiadamy szczęśliwych osób w swoim otoczeniu, tym większe mamy szanse na to, by sami czuć się szczęśliwi. Badacze oceniają, że szczęśliwy przyjaciel zwiększa prawdopodobieństwo, że my sami jesteśmy szczęśliwi, o dziewięć procent. By-

Jajo Kolumba

XXXXL, postanowił zmienić sposób odżywiania i w ciągu 8 miesięcy odzyskał wagę 93 kilogramów.

Batony o smaku bekonu Na rynku brytyjskim pojawiły się czekoladowe batoniki o smaku... bekonu. Chociaż zarówno bekon, jak i czekolada są zaliczane do największych przysmaków, dopiero niedawno producenci wpadli na nietypowy pomysł połączenia ich smaków w formie batonika z mlecznej czekolady z kawałkami wędzonego bekonu i solą. Batoniki o nazwie Mo’s Bacon Bar cieszą się ogromnym zainteresowaniem Brytyjczyków i chociaż ich cena nie jest zbyt przystępna – aż 5,99 funta za sztukę – ze sklepów sieci Selfridges w ciągu zaledwie 48 godzin zniknął cały zapas.

licach brzucha może zwiększać ryzyko poważnych schorzeń, takich jak rak i choroby serca, w rezultacie uwalniania hormonów i innych substancji sprzyjających ich rozwojowi.

Trzeci krąg Szczęście, podobnie jak otyłość czy palenie papierosów, jest zjawiskiem zbiorowym, przenoszonym dzięki więziom społecznym - orzekli amerykańscy naukowcy. Ich ustalenia, opisuje Nicholas Christakis i politolog James Fowler. Oparli się na danych zebranych od 4.700 osób. Badali, jak uczucie szczęścia rozkłada się wśród ludzi powiązanych między sobą więzami rodzinnymi, małżeńskimi, sąsiedzkimi i przyjaźni. Okazało się, że zarówno ludzie szczęśliwi jak i nieszczęśliwi układają się w wyraźne grupy (kla-

cie nieszczęśliwym jest mniej zaraźliwe: ponury przyjaciel zwiększa nasze szanse bycia nieszczęśliwymi tylko o siedem procent. Najszczęśliwsze zaś są te osoby, które mają najwięcej społecznych związ-

Nicholas Christakis Cukrzyca a Zdrowie

43

NASZ ŚWIAT

ków - przyjacielskich, małżeńskich, sąsiedzkich i rodzinnych. - Każda dodatkowa osoba czyni nas szczęśliwszymi - zauważa Christakis.

Prawouszni Większość ludzi woli słuchać prawym uchem i chętniej spełni naszą prośbę, jeśli skierujemy ją do prawego, a nie lewego ucha - wykazali naukowcy z Włoch. Informacja na ten temat ukazała się na łamach pisma „Naturwissenschaften”.

Dr Luca Tommasi i Daniele Marzoli z Uniwersytetu im. Archanioła Gabriela w Chieti we Włoszech obserwowali preferencje słuchowe bywalców hałaśliwych nocnych klubów. Łącznie przeprowadzili 3 badania.

W pierwszym 286 klubowiczów obserwowano podczas rozmowy z głośną muzyką w tle. Okazało się, że w 72 proc. sytuacji rozmówcy preferowali słuchanie prawym uchem.

Podczas drugiego badania naukowcy podchodzili do 160 klubowiczów mamrocząc coś niewyraźnie i sprawdzali, które ucho nadstawią. Następnie prosili ich o pa44

Cukrzyca a Zdrowie

pierosa. Ogółem, 58 proc. słuchało prawym uchem, a 42 proc. - lewym.

Badacze zauważyli, że tylko kobiety wykazywały konsekwentną preferencję do słuchania prawym uchem. Nie było związku między tym, do którego ucha skierowano prośbę a liczbą otrzymanych papierosów.

W trzecim badaniu, naukowcy poprosili o papierosa 176 klubowiczów - celowo mówiąc albo do ich prawego, albo do lewego ucha. Okazało się, że znacznie skuteczniejsze były prośby skierowane do ucha prawego. Zdaniem autorów pracy, potwierdza to, że prawe ucho, a zarazem lewa półkula mózgu odgrywają dominującą rolę w komunikacji werbalnej między ludźmi oraz że obie półkule wykazują wyraźną specjalizację jeśli chodzi o zachowania typu zbliżenie lub unikanie. Podobny rozdział ról między półkule mózgu obserwowano również u zwierząt, przypominają badacze.

Sztuczny hormon zmniejszy wagę ciała Specjaliści z amerykańskiego uniwersytetu stanu Indiana uzyskali znakomite wyniki w pracach nad stworzeniem nowej generacji lekarstw powodujących zmniejszenie wagi. W trakcie eksperymentu na myszach uzyskali zmniejszenie ciężaru zwierzęcia o jedną trzecią, a ich tkanek tłuszczowych o 63 proc. Jak poinformowały media, w ciągu najbliższych pięciu lat ma zostać opracowana rewolucyj-

na metoda zmniejszenia nadmiernej wagi dzięki nowemu rodzajowi lekarstw. Ludzkość ma szanse rozwiązania na zawsze tego skomplikowanego problemu medycznego i społecznego - napisał brytyjski dziennik „Daily Mail”.

Podstawę lekarstwa stanowi sztuczny hormon, który ma zdolność regulowania przyswajania glukozy przez żywy organizm. Kierujący pracami prof. Richard DiMarchi powiedział, że stworzony przez grupę naukowców sztuczny hormon wywołuje kompleksową reakcję organizmu, zapewniającą stabilne utrzymywanie jego naturalnej wagi. Na razie doświadczenia prowadzono tylko na zwierzętach. W najbliższym czasie objęci będą nimi także ludzie - ochotnicy. Przeprowadzone na komputerach modelowanie wykazało, że także organizm ludzki reaguje na sztuczny hormon zmniejszeniem nadmiernej wagi.

Otyłość zaczyna się w głowie Jak pokazują najnowsze badania DNA, skłonność do objadania się i tycia może wynikać z uwarunkowań psychicznych, a nie braku równowagi metabolicznej. Naukowcy

NASZ ŚWIAT odkryli sześć genów powiązanych z nadmierną wagą, pięć z nich aktywuje się w rejonie mózgu. Najnowsze odkrycia mogą więc doprowadzić do stworzenia całkiem innych metod leczenia otyłości. Będą się one koncentrować na zmianie podejścia do sposobu odżywiania się, nie zaś na fizjologicznej potrzebie jedzenia. Naukowcy zbadali 90 tysięcy osób, poddając ich DNA szczegółowej analizie pod kątem najmniejszych nawet mutacji. Wyniki tych testów zestawiono ze wskaźnikiem masy ciała badanych. W ten sposób udało się wyodrębnić sześć wariantów genetycz-

nych powodujących niewielkie, ale istotne wzrosty wagi. Osoby, u których występowało wszystkich sześć, były zwykle od 1,5 do 2 kg cięższe niż ludzie o przeciętnej wadze.

Wspomnianych pięć wariantów dotyczy genów aktywnych w rejonie mózgu. To z kolei może oznaczać, że nadwaga jest konsekwencją tego, w jaki sposób nasz umysł jest zaprogramowany od chwili urodzenia. Do 2007 roku nie znaleziono żadnych genetycznych powiązań dla pospolitej nadwagi. Dziś jednak niemal wszystkie tego typu związki, jakie udało nam się odnaleźć, mogą wpływać na funkcjonowanie mózgu.

Ocenia się, że od 40 do 70 procent zmian masy ciała ma przyczyny genetyczne, a nie wynika z wpływów środowiskowych. Mimo to do niedawna jedynymi genami, jakie wiązano z tyciem, były te, które wpływają na fizjologię organizmu, tak jak gen kodujący leptynę odpowiedzialną za pobór i wydatkowanie energii.

Najnowsze badania rzucają nowe światło na wiele innych genów, z których każdy w niewielkim, choć znaczącym stopniu decyduje o skłonności do nadwagi. Ryzyko tycia zwiększają dodatkowo wysokokaloryczne posiłki oraz brak ruchu.

Czasem zdarza się, że mutacje genów aktywnych w podwzgórzu decydują o dramatycznym przybieraniu na wadze do tego stopnia, że ich występowanie prowadzi do chorobliwej otyłości. Naszym zdaniem w przypadku pospolitej nadwagi wygląda to bardzo podobnie.

Większość genów związanych ze zwiększoną masą ciała aktywnych jest w mózgu.

Zdaniem naukowców ostatnie badania to jedynie początek procesu odkrywania wielu dziesiątków genów mających wpływ na skłonność do tycia.

Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia 400 milionów ludzi w krajach rozwiniętych i rozwijających się cierpi na kliniczną otyłość. U wielu z nich występuje ryzyko wystąpienia cukrzycy typu II. Zdaniem profesora Marka McCarthy’ego z Uniwersytetu w Oxfordzie najnowsze odkrycia mogą doprowadzić do powstania nowych metod leczenia również innych zaburzeń o podłożu genetycznym.

J.N. Cukrzyca a Zdrowie

45

NASZ ŚWIAT

W stolicy

karczocha I

nformacje o rozmaitych imprezach związanych z rolnictwem, a szczególnie z uprawą owoców i warzyw ze sporą regularnością pojawiają się w lokalnej prasie. Organizuje się je jako swoiste ukoronowanie cyklu uprawy określonej rośliny, a jednocześnie są zabiegiem marketingowym, służącym rozreklamowaniu produktu, z którego słynie dana miejscowość. W zależności od pomysłowości organizatorów, inicjatywy takie jak Ogólnopolskie Dni Truskawki w Korycinie, czy Dzień Ogórka w Kruszewie obfitują w konkursy i inne atrakcje związane przede wszystkim z degustacją celebrowanych produktów. Rzecz jasna imprezy tego rodzaju nie są wyłączną specjalnością ani naszego województwa, ani kraju. Pojawiają się na całym świecie, stanowiąc niejednokrotnie ważną atrakcję turystyczną danego regionu i promując go poprzez podkreślenie lokalnego kolorytu.

P

J

ednym z takich miejsc jest hiszpańskie Benicarló. To stosunkowo niewielkie, bo liczące około 26 tys. mieszkańców, miasto jest usytuowane na wybrzeżach Morza Śródziemnego, w prowincji Castellón, należącej do wspólnoty autonomicznej Walencji. Choć ślady bytności człowieka na tych terenach sięgają połowy I tysiąclecia p.n.e., początków miasta należy szukać w osadzie Beni-Gazlún, wywodzącej swą nazwę od Gazlún, plemienia berberyjskiego, którego przedstawiciele osiedlili się na północy prowincji Castellón po podboju arabskim. Najwcześniejsze wzmianki o niej pochodzą ze schyłkowego okresu panowania muzułmanów nad tym terytorium. Otrzymawszy Carta Puebla z rąk króla Jaime I (1236 r.) miejscowość przemianowała się jednocześnie na Benicastló.

odobnie, jak całe wybrzeże Walencji, okolice Benicarló cieszą się łagodnym klimatem, który sprawił, że głównym źródłem dochodów miasta u schyłku XIX wieku była produkcja wina zwanego Vino Carlón. Jego eksport sięgał wówczas nawet 17 milionów litrów rocznie. Takie wyniki stwarzały z pewnością niejedną okazję do świętowania – niestety okres prosperity zakończył się wraz z pojawieniem się filoksery. Ten zaliczany do mszyc szkodnik winnic, przywleczony ze wschodnich rejonów Stanów Zjednoczonych, od lat 60. XIX stulecia pustoszył uprawy w Europie. Jego łupem padły również winnice Benicarló. Od tego momentu uprawa winorośli w okolicy praktycznie zupełnie zanikła. Na szczęście okazało się, że wino to nie jedyny atut miasta. Głównym jego bohaterem jest po dzień dzisiejszy karczoch.

46

Cukrzyca a Zdrowie

NASZ ŚWIAT

R

oślina ta, a właściwie jej przodkowie, gdyż dzisiejszy gatunek karczocha jeszcze wówczas nie istniał, pochodzi prawdopodobnie z Egiptu lub Afryki Północnej. Współczesna jej nazwa wywodzi się od arabskiego al-karshûf. Starożytni Grecy i Rzymianie używali na jej określenie nazwy cynara, pochodzącej od imienia dziewczyny, uwiedzionej wg mitu przez Zeusa i przemienionej następnie w tę roślinę. Uważano ją w związku z tym za afrodyzjak.

N

ie jest to oczywiście główne dobrodziejstwo płynące z konsumpcji karczocha. Za pożyteczne oddziaływanie na nasz organizm odpowiadają zawarte w liściach liczne substancje czynne, wśród których poczesne miejsce zajmuje cynaryna. Lista korzyści wynikających ze spożycia karczochów jest imponująca. Wśród najważniejszych należy wymienić działanie żółciotwórcze i żółciopędne. To ostatnie związane jest z wpływem na rozkurczanie pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych. Ponadto substancje zawarte w karczochach wpływają ochraniająco na komórki wątroby. Istotne jest również oddziaływanie na obniżenie poziomu cholesterolu. Związki polifenolowe występujące w tym warzywie mają działanie antyutleniające dzięki eliminacji nadmiaru wolnych rodników.

J

adalna część karczochów zawiera 12 % węglowodanów. Ważne miejsce wśród nich zajmuje inulina. Półprodukty jej metabolizmu wpływają korzystnie na perystaltykę jelit oraz ułatwiają wchłanianie niektórych składników mineralnych. Stymuluje również rozwój flory bakteryjnej jelit. Ponieważ w efekcie trawienia inuliny nie następuje istotny wzrost poziomu glukozy lub insuliny we krwi, karczochy są zalecane w diecie osób chorych na cukrzycę.

Cukrzyca a Zdrowie

47

NASZ ŚWIAT

P

oczątki uprawy karczocha w okolicach Benicarló sięgają XIII wieku, a zatem okresu gdy władzę nad tym obszarem sprawowali muzułmanie. Jednak produkcja na wielką skalę rozpoczęła się u schyłku lat 40. XX w. Z biegiem czasu karczoch stał się siłą napędową gospodarki regionu. Od 2003 r. jako „Alcachofa de Benicarló” jest produktem regionalnym chronionym przez prawo unijne ze statusem Chronionej Nazwy Pochodzenia. Nie oznacza to jednak, że rola karczocha ogranicza się tu tylko do sfery lokalnej ekonomii. Jest on również jednym z elementów kształtujących tożsamość kulturową regionu. Wystarczy zresztą spojrzeć na herb miasta, gdzie jest jednym z jego głównych elementów. Szukając początków tej „oficjalnej” funkcji karczocha ponownie musimy cofnąć się do wieku XIII. Wówczas to, u schyłku stulecia zamkiem Peñiscola i jego okolicami, obejmującymi m.in. Benicarló, władał mistrz templariuszy Berenguer de Cardona. W herbie rodu Cardona widniał kard, jeden z przedstawicieli rodzaju Cynara. Badacze są zgodni, że on właśnie był źródłem wizerunku występującego w godle miasta.

C

o roku w styczniu bądź lutym Benicarló przemienia się w stolicę karczocha, stając się sceną dla Fiesta de Alcachofa. Święto obfituje w rozmaite konkursy i zabawy, ale nie brak też specjalistycznych spotkań i wykładów, poświęconych kwestiom związanym z profesjonalną uprawą oraz promujących zdrowe odżywianie. Imprezę otwiera uroczysta uczta, podczas której, jak nietrudno zgadnąć, prym wiodą dania na bazie karczocha. Największą popularnością cieszy jednak tzw. „Torrá”, czyli przygotowywanie karczochów z grilla. Ustawiają się po nie długie kolejki, w związku z czym realizacja całego przedsięwzięcia wymaga zaangażowania wielu okolicznych rolników.

W

ielkim zainteresowaniem cieszy się również prezentacja gastronomiczna, podczas której demonstrowane są różnorodne przepisy kulinarne, których głównym składnikiem jest oczywiście karczoch.

A oto jedna z propozycji: Łosoś nadziewany pastą z karczochów Składniki: 1,5 kg świeżego łososia

1 kg serc karczocha (dna kwiatowe)

1 cebula

2 pomidory

2 ząbki czosnku

4 jajka

1/2 l śmietany

zielona pietruszka oliwa, sól, pieprz.

Umyć i rozkroić łososia. Usunąć kręgosłup. Pokroić cebulę, pomidory, czosnek, pietruszkę i karczochy i podsmażyć na oliwie z oliwek. Następnie całość przetrzeć, wymieszać z jajkami i śmietaną, przyprawić i postawić na ogniu na 10 minut. Otrzymaną pastą nadziać łososia i piec przez 20 minut temperaturze 160 stopni.

Smacznego!

48

Cukrzyca a Zdrowie

Marcin Szachowicz

PRZECIWDZIAŁANIE CUKRZYCY ŻYWĄ WODĄ WOLNE RODNIKI

Wykazano eksperymentalnie, że wolne rodniki mogą być zarówno pierwotnymi czynnikami prowokującymi rozwój cukrzycy, jak i czynnikami wtórnymi, pogarszającymi przebieg cukrzycy i wywołującymi jej powikłania. Do walki z wolnymi rodnikami nasz organizm wykorzystuje antyoksydanty – substancje zdolne wychwytywać i neutralizować wolne rodniki. Żywa woda (zjonizowana woda zasadowa) jest wielofunkcyjnym antyoksydantem. Z jednej strony jest ona zdolna do działania jako antyoksydant, a z drugiej – wielokrotnie zwiększać działanie antyoksydantów enzymatycznych i nieenzymatycznych takich jak witamina C oraz flawonoidy.

PRZECIWDZIAŁANIE CUKRZYCY ŻYWĄ WODĄ

Chorzy na cukrzycę, zarówno pierwszego, jaki i drugiego typu, przyjmujący, jako dopełnienie do tradycyjnego leczenia żywą wodę z mikroelementami już po kilku dniach podkreślali znaczną poprawę samopoczucia, złagodzenie stanów osłabienia i zwiększenie sprawności.

Szczególnie zauważalna była poprawa u chorych z bezwładem rąk i nóg, a także bólami w mięśniach łydek i utrudnieniami przy chodzeniu.

Już po 2 tygodniach u chorych takich znikały bóle w nogach i parastezje, mijały nocne skurcze mięśni łydek.

Wpływ picia żywej wody z mikroelementami przez okres 1 miesiąca (obserwacja w trakcie spożywania i do 6 miesięcy po zaprzestaniu spożywania): 1. na zawartość glukozy we krwi u chorych na cukrzycę typu drugiego.

Zwykle efekt miesięcznego spożywania jest trwały przez następnych 5-6 miesięcy, potem poziom glukozy we krwi zaczyna powoli wzrastać. Przy początkowych średnich wartościach glukozy 175 mg/dl obserwowaliśmy obniżenie poziomu glukozy we krwi na czczo: po upływie 2 tygodni o 16%, po 5 miesiącach o 13,7%.

2. na zawartość glukozy we krwi u chorych na cukrzycę pierwszego typu.

Przy wprowadzaniu katolitu w celu wspomagania leczenia chorych na cukrzycę pierwszego typu, przy początkowych średnich wartościach 143,5 mg/dl średnie wartości glukozy obniżały się: po upływie 2 tygodni o 21,4%; 5 miesięcy o 8,1%.

3. na wskaźnik glikozowanej hemoglobiny HbA1c u chorych na cukrzycę drugiego typu.

Obniżenie glikozowanej hemoglobiny u chorych na cukrzycę drugiego typu: po 2 tygodniach z 9,2 na 8,6% (obniżenie o 0,6%), 5 miesięcy po ukończeniu leczenia do 7,9%. Oznacza to, że u chorych pijących przez 4-6 tygodni żywą wodę z aktywnymi mikroelementami niebezpieczeństwo wystąpienia powikłań obniżało się bardziej niż o połowę.

4. na wskaźnik glikozowanej hemoglobiny HbA1c u chorych na cukrzycę typu pierwszego.

U chorych obserwowano znaczne obniżenie wskaźnika glikozowanej hemoglobiny we krwi, przy czym obniżenie to osiągało maksymalne wartości po 2 miesiącach od ukończenia wspomagania leczenia: po 2 tygodniach z 7,9 do 7,4%; po 5 miesiącach do 7,0%.

5. na obniżenie zapotrzebowania zastępników insuliny u chorych na cukrzycę typu drugiego.

Chorzy, którzy przyjmowali w ciągu 4-6 tygodni katolit z aktywowanymi mikroelementami mogli obniżyć swoje zapotrzebowanie na insulinę lub jej analog.

Oznacza to, że w wyniku działania żywej wody i aktywnych mikroelementów z jednej strony wzrasta produkcja insuliny, a z drugiej wrażliwość na nią komórek organizmu. U chorych na cukrzycę obniżało się średnie zapotrzebowanie na insulinę lub jej analogi: po 2 tygodniach do 72%, po 5 miesiącach od zakończenia leczenia do 63%. Wystarczył miesiąc wspomagania leczenia żywą wodą z mikroelementami, by prawie 2 razy zmniejszyć przyjmowanie leków przez okres 5-6 najbliższych miesięcy. Wielu chorych po wypisaniu ze szpitala nabyło JONIZATORY i produkowało żywą wodę w domu – po prostu żywą wodę, bez dodawania do niej mikroelementów. U takich chorych w dalszym czasie następowało obniżenie zapotrzebowania na zastrzyki insuliny i poprawa lub unormowanie analiz krwi. Wielu tych chorych po powtórnym cyklu przyjmowania żywej wody z mikroelementami przenieśliśmy na terapię tabletkami.

6. na obniżenie zapotrzebowania na terapie zastępujące insulinę u chorych na cukrzycę pierwszego typu.

Nasi chorzy na cukrzycę pierwszego typu zmniejszali, i to bardzo znacznie, dawkę wprowadzanej z zewnątrz insuliny, co znaczy „nauczyli” się wytwarzać swoją „własną”, naturalną insulinę. U chorych na cukrzycę pierwszego typu zmniejszało się średnie zapotrzebowanie na insulinę lub jej analogi: po 2 tygodniach do 73%; po 5 miesiącach po ukończeniu cyklu wspomagania leczenia do 80%.

7. na wskaźniki cholesterolu i lipoproteidów wysokiej i niskiej gęstości u chorych na cukrzycę typu pierwszego i drugiego.

Cukrzyk powinien odnosić się do podwyższonego poziomu cholesterolu z czujnością, dążyć do tego, by go obniżyć, lecz nie sięgać od razu po preparaty lecznicze, ale próbować obniżyć poziom cholesterolu dietą, żywą wodą, ziołami leczniczymi – istnieje wiele wspaniałych możliwości. U chorych na cukrzycę pierwszego typu działanie katolitu z mikroelementami było bardziej wyraźne, jednak również wskaźniki wyjściowe u tych chorych były niższe i wynosiły 219,5 mg/dl. Działanie katolitu z mikroelementami było obserwowane przez 6 miesięcy po miesiącu picia i praktycznie doprowadzało wskaźniki cholesterolu do normy. Identyczne działanie wykazywało picie wody bez mikroelementów. Katolit statystycznie wiarygodnie obniżał wartości „złego” cholesterolu u cukrzyków zarówno typu pierwszego, jak i drugiego, przy czym działanie katolitu było długotrwałe i trwało przez 6 miesięcy po miesięcznej kuracji.

8. na obniżenie ciśnienia tętniczego.

Zaobserwowaliśmy obniżenie ciśnienia tętniczego w przypadku wielu chorych na cukrzycę, którzy pili katolit z mikroelementami.

Podsumowanie U około 4-5 osób na 30 pijących katolit z mikroelementami udaje się zastąpić dożylne przyjmowanie insuliny leczeniem w postaci przyjmowania tabletek.

Pozostali zmniejszają dawki przyjmowanej insuliny i środków leczniczych o 20-70% w związku z poprawą wskaźników istotnych dla diabetyków.

U około 1-2 osób na każdych 30 nie udaje się zmienić dawki insuliny, lecz następuje poprawa wskaźników krwi i ogólnego stanu, zwiększenie sprawności, zniknięcie osłabień, bólów w nogach - zauważają wszyscy chorzy bez wyjątku. Praktycznie u wszystkich chorych obserwuje się poprawę wyników analiz: zmniejszenie glukozy we krwi, glikozowanej hemoglobiny, ogólnego i „złego” cholesterolu oraz zwiększenie „dobrego” cholesterolu.

Z ciekawych efektów towarzyszących wspomaganiu leczenia katolitem zauważa się: unormowanie podwyższonego ciśnienia tętniczego aż do odstawienia wcześniej przyjmowanych preparatów przeciw nadciśnieniowych, zwiększenie libido i funkcji seksualnej u mężczyzn, zniknięcie bólów w nogach i chromania przestankowego, normalizację funkcji jelit, poprawę funkcji wątroby.

Jonizator „BiO H2O” jest dość prostym urządzeniem, do którego wlewamy wodę z kranu, podłączamy do prądu, po upływie ustawionego czasu aparat wyłącza się automatycznie. Otrzymujemy 2 roztwory posiadające właściwości wspomagające zdrowie (3 szklanki wody zasadowej i 3 szklanki wody kwaśnej).

Drugim niezwykle ważnym aspektem przywrócenia prawidłowego funkcjonowania organizmu jest uzupełnienie występującego w nim krzemu. Już począwszy od lat 60-tych ksiądz profesor Włodzimierz Sedlak pisał na temat wiodącej roli tego pierwiastka w życiu biologicznym. Suplementacja jest mało wydajna przy braku krzemu.

Dysponujemy bardzo skutecznymi preparatami łatwo przyswajalnymi i zużywanymi przez organizm prawie w całości.

Więcej danych na stronie internetowej www.orsi.pl.

Konsultacje pod telefonem 885 560 375.

www.OrSi.pl

WARTO WIEDZIEĆ

U osób z cukrzycą wpływ alkoholu jest znacznie bardziej szkodliwy, niż u osób bez cukrzycy. Alkohol wywołuje zaburzenia przemiany materii, co ma negatywne następstwa dla zdrowia. Największym zagrożeniem jest hamowanie wytwarzania i wydzielania glukozy przez wątrobę, co sprzyja niedocukrzeniu (hipoglikemii). Chory na cukrzycę będący pod wpływem alkoholu może też nie rozpoznać objawów niedocukrzenia, co opóźni interwencję i zagrozi niebezpiecznymi powikłaniami.

Jak szybko wchłaniany jest alkohol?

Po spożyciu, część alkoholu bardzo szybko wchłania się do krwi z żołądka, później nieco wolniej z jelita, gdzie wchłanianie jest wolniejsze. Około 90 proc. alkoholu, który został wchłonięty z jelita, podlega całkowitej przemianie w wątrobie. Metabolizm ten wynosi przeciętnie 7 g alkoholu na godzinę.

Na czym polega szkodliwe działanie alkoholu?

• Wywołuje poważne, trudne do przewidzenia zaburzenia w poziomie cukru we krwi, stąd łatwo pomylić się w dawkowaniu lekarstw i wywołać niedocukrzenie lub nadmiar cukru we krwi.

• Sprzyja wytwarzaniu nieprawidłowych produktów przemiany materii – ciał ketonowych (acetonu) oraz kwasu mlekowego i może wywołać zatrucie tymi substancjami.

• Większe dawki alkoholu podwyższają ciśnienie tętnicze krwi.

• Bezpośrednio uszkadza serce, wątrobę i trzustkę, a więc narządy, które uszkadza już sama cukrzyca.

• Osoby pijące alkohol z reguły zaniedbują leczenie.

Czy są mniej lub bardziej szkodliwe trunki – np. piwo, lub wino?

Na efekty leczenia cukrzycy bardzo źle wpływają wszystkie produkty zawierające alkohol. Toteż najlepiej jest wyłączyć je prawie całkowicie z diety.

Jaki jest stosunek medycyny do picia alkoholu przez chorych na cukrzycę?

Dawniej zalecano chorym na cukrzycę bezwzględne powstrzymywanie się od picia alkoholu w każdej postaci, ilości i czasie. Wychodzono z założenia, że substancja ta ma działanie szkodliwe oraz utrudnia samokontrolę nie tylko cukrzycy, ale i samego zachowania się chorego. Jednak słuszność tego stwierdzenia nie jest dla wielu wystarczająca, aby całkowicie alkohol odrzucić.

50

Cukrzyca a Zdrowie

WARTO WIEDZIEĆ

Czy obecnie alkohol jest całkiem zakazany, czy też dozwolony w małych ilościach?

Obecnie stawia się na taką edukację pacjenta, aby wiedział, jak wpływa alkohol na przebieg cukrzycy i sam mógł zdecydować, czy używać alkoholu i w jaki sposób. Chodzi oczywiście o okazjonalne wypijanie ograniczonej ilości alkoholu (10–15g). Tego rodzaju użycie alkoholu może być dozwolone. Natomiast systematyczne picie, nawet bardzo małych ilości, jest zdecydowanie zabronione, gdyż może prowadzić nawet do nałogu.

Czym grozi nadużywanie alkoholu w cukrzycy?

Jak wynika z praktyki wielu lekarzy alkoholizm w cukrzycy prowadzi najczęściej do szybkiego zgonu z powodu hipoglikemii lub ketonowej

śpiączki cukrzycowej.

Jaka jest przyczyna zagrożenia życia?

U chorych na cukrzycę najgroźniejsze jest hamowanie wytwarzania

i wydzielania glukozy przez wątrobę, co sprzyja hipoglikemii. Chory

na cukrzycę będący pod wpływem alkoholu może nie rozpoznać

objawów niedocukrzenia, co opóźni interwencję i zagraża ciężką

hipoglikemią. Oprócz tego alkoholizm sam w sobie jest ciężką chorobą,

której osoba z cukrzycą musi skutecznie zapobiegać, jeśli chce żyć. Żaden

organizm nie wytrzyma cukrzycy i alkoholizmu łącznie.

Kiedy szczególnie należy się wystrzegać alkoholu?

Nie pij alkoholu, jeśli wiesz, że chorujesz na chorobę, na której przebieg napój alkoholowy ma niekorzystny wpływ. Cukrzyca jest taką chorobą. Ze statystyki chorób wynika, że współistnienie alkoholizmu z cukrzycą zwiększa zagrożenie zgonem o 50 proc. To bardzo wysoka cena za nałóg. Nie pij alkoholu, jeśli kierujesz pojazdem lub maszyną; alkohol jest zabroniony dla kobiet w ciąży, matek karmiących i osób w młodym wieku.

Jeśli już musisz wypić z jakiejś nadzwyczajnej okazji - to pamiętaj, że:

• Można zaakceptować wypicie małej ilości wina lub piwa – najlepiej przy posiłku.

• Alkohole bardziej stężone należy rozcieńczyć wodą.

• Nigdy nie należy spożywać więcej aniżeli 20 g wódki lub whisky naraz.

• Należy unikać picia napojów alkoholowych zawierających cukier (likiery, aperitify).

• Wypicie alkoholu należy uwzględnić w obliczeniach dietetycznych, traktując alkohol równoważnie z tłuszczami: 1 g alkoholu dostarcza 7 kcal (29 kJ)

Uwaga: Noś przy sobie cukrzycową kartę identyfikacyjną i pamiętaj o niej szczególnie wtedy, gdy wybierasz się na przyjęcie.

Jeśli jej nie masz, pamiętaj o poinformowaniu znajomych i przyjaciół o zagrożeniu, jakie niesie dla ciebie alkohol.

Oprac. mgr Edward Ozga Michalski Konsultacja prof. dr hab. med. Andrzej Danysz Źródło:www.przychodnia.pl Cukrzyca a Zdrowie

51

NASZ ŚWIAT

ZIEWANIE Gdy jesteśmy zmęczeni i chce się nam spać, ziewanie to naturalny objaw, który nie jest nieprzyjemny. [...] Jeśli jesteśmy naprawdę zmęczeni, trzeba się poddać i położyć.

Dr med. Anna Fischer-Duckelmann, Die Frau ais Arztin

Powiedzmy to od razu: ziewanie niekoniecznie jest objawem nudy czy zmęczenia. Na igrzyskach olimpijskich często można zobaczyć wybitnych sportowców, ziewających tuż przed decydującą rozgrywką. I robią to, choć - w powszechnej opinii - rywalizacja przed milionową publicznością na pewno nie jest nudna. Wszyscy eksperci są zgodni tylko pod jednym względem, mianowicie, że ziewanie jest zaraźliwe. Dlaczego tak jest i w ogóle dlaczego ziewamy, tego nie wie nikt. Wszyscy czytelnicy, którzy czytając niniejsze wywody, zaczną ziewać, powinni się uznać za osoby uczestniczące w eksperymencie przeprowadzanym w ramach ogólnoświatowych badań ziewaniem.

Z

iewanie czy też rozdziawianie od czasu do czasu ust występuje dość powszechnie. Zaobserwowano je u wielu kręgowców, między innymi u ryb, ptaków, węży, słoni i niezliczonych innych gatunków zwierząt.

Ludzie zaczynają ziewać już w łonie matki, w wieku, w którym poza tym prawie nic jeszcze nie potrafią. Ziewanie wywołuje zapewne koktajl zmiksowany z wielu hormonów, na których pastwę jesteśmy wydani bez nadziei na jakąkolwiek pomoc. Jak wykazują niektóre obserwacje, ludzie cierpiący na takie choroby jak schizofrenia ziewają znacznie rzadziej niż normalnie, inne choroby natomiast prowadzą do podwyższonej częstotliwości ziewania. Zdrowi ludzie zie52

Cukrzyca a Zdrowie

wają najczęściej krótko po przebudzeniu i krótko przed zaśnięciem. Inne istoty żywe, na przykład szczury płci męskiej, od czasu do czasu dostają przy ziewaniu erekcji. Jeszcze inne, jak można niekiedy wyczytać, z upodobaniem ziewają w towarzystwie.

Ziewanie w połączeniu ze szczerzeniem zębów jest wśród małp uznawane za gest groźby, na co zwrócił uwagę już Karol Darwin. Jak już wspomniano, ziewanie jest zaraźliwe, nie tylko u ludzi, ale choćby u szympansów i makaków, ale już nie u niemowląt. Mężczyźni ziewają przypuszczalnie częściej niż kobiety, a w wyjątkowych przypadkach rozdzierające ziewanie może doprowadzić do zwichnięcia żuchwy. W każdym razie badania nad ziewaniem rzadko bywają nudne.

M

ówi się często, że przyczyną ziewania jest niedobór tlenu. Podobno — taka jest powszechna opinia — ziewają ludzie przebywający w źle wietrzonych pomieszczeniach, po to, by szeroko otwierając usta, ułatwić dostawę powietrza do płuc.

Ten pomysł jest przypuszczalnie zbyt prosty, żeby był prawdziwy.

Już zastanawiając się nad jego

NASZ ŚWIAT

najzwyklejszym uzasadnieniem, zaczynamy mieć wątpliwości: dlaczego ziewają lwy wylegujące się na sawannie? Brak im tlenu?

Dlaczego ziewają nienarodzone dzieci w łonie matki, skoro mają zagwarantowane zaopatrzenie w tlen przez pępowinę (a nie przez usta)? Dlaczego ludzie uprawiający sport nie ziewają znacznie częściej, skoro zużywają tyle tlenu? Zadaniem nauki jest ustalenie wyraźnych przyczyn, i dokładnie tak postąpił psycholog Richard Provine wraz ze swym zespołem pod koniec lat osiemdziesiątych XX wieku: badacze mierzyli, czy zwiększone dawki tlenu redukują ziewanie, czy dostarczanie powietrza „zużytego”, a więc nasyconego dwutlenkiem węgla, powoduje wzmożone ziewanie. Sprawdzili też, czy wywołuje je uprawianie sportu.

Wynik we wszystkich przypadkach był jednoznacznie negatywny - zaduch i niedobór tlenu pociągają za sobą być może zmęczenie, lecz nie ziewanie. Życzylibyśmy sobie, żeby wszystkie badania tak właśnie wyglądały - teoria, eksperyment, obalenie teorii, gotowe.

P

rovine, który swoje zainteresowanie ziewaniem określa mianem perwersji, początkowo był zaskoczony wynikami tych badań. Od tej pory sądzi, że ziewanie nie ma nic wspólnego z oddychaniem, lecz raczej ze zmianą w stanie czuwania, a

więc że zaczynamy ziewać wtedy, gdy ogarnia nas zmęczenie lub gdy czujemy przypływ energii. Jego kolega Ronald Baenninger dostarczył eksperymentalnych dowodów na tę drugą hipotezę. Poprosił osoby testowane, żeby przez cały dzień nosiły bransoletki reagujące na ruch

się budzą. Możliwe, że szerokie otwieranie ust powoduje wpompowanie dodatkowej porcji krwi do mózgu i przez to jakoś zwiększa uwagę. Jeśli tak jest, ziewanie byłoby dla mózgu czymś w rodzaju kickstartu - jak uruchomienie komputera. Ale dlaczego ziewamy również wówczas, gdy

i przez naciśnięcie guzika meldowały temu urządzeniu każde ziewnięcie. Okazało się, że ziewanie regularnie poprzedza fazy dużej aktywności. Podobnie zachowuje się przypuszczalnie także kilka zwierząt: syjamski bojownik wspaniały płci męskiej przed atakiem szeroko rozdziawia swój rybi pyszczek, co przynajmniej bardzo przypomina ziewanie, chociaż może świadczyć o zupełnie czymś innym.

Problem jednak w tym, że rybom nie da się zakładać bransoletek. yć może ta hipoteza tłumaczy dziwnie częste ziewanie u maratończyków tuż przed startem, u spadochroniarzy przed skokiem i u studentów przed egzaminem: właśnie naprawdę

się męczymy, co może potwierdzić każdy z nas? Czy ziewanie pełni wówczas funkcję alarmu, jasno dając do zrozumienia ciału, że dalej tak nie można?

B

Z

resztą ziewanie można wywołać, po prostu wyobrażając je sobie lub choćby usilnie o nim myśląc. Dlatego jest rzeczą zupełnie naturalną, że czytając o badaniach nad ziewaniem, często robimy sobie przerwę na ziewnięcie. Od kilku lat w badaniach nad ziewaniem stosujących nowoczesne metody neurologii uzyskuje się obrazy aktywności mózgu podczas procesu ziewania: osoby testowane umieszcza się w metalowej rurze (w skanerze MR) i pokazuje im filmy wiCukrzyca a Zdrowie

53

NASZ ŚWIAT deo - i to nie szczególnie nudne, lecz o ludziach, którzy ziewają.

Pewien niemiecko-fiński zespół roboczy wpadł przy tym w 2005 roku na jakieś tropy prowadzące do przyczyn zaraźliwego ziewania: zgodnie z uzyskanymi wynikami nie chodzi tu o proste naśladowanie zachowania innych. Dokładniej rzecz biorąc: nie jest to proces uczenia się w tym sensie, że patrzymy na coś, co robią inni, i potem to naśladujemy. Odpowiedzialne za takie procesy uczenia się części mózgu, nazywane neuronami lustrzanymi, nie są przez filmy wideo o ziewaniu pobudzane silniej niż przez porównywalne filmy bez ziewania.

A więc nie musimy rozumieć, w jaki sposób ktoś inny ziewa, żeby ziewać samemu; jest to czynność zupełnie automatyczna. Być może więc w przypadku ziewania chodzi o prastary mechanizm, stosowany do komunikacji w grupie i do synchronizacji jej zachowania.

Może się za nim kryć wiadomość: „Do ataku!” albo „Uwaga, wróg!”, ale też „Chodźmy spać”. Być może ziewanie było kiedyś szybką i efektywną metodą wyjaśniania koniecznych życiowych spraw bez tracenia czasu na zbędne gadanie. atomiast badacz mózgu Steven Płatek i jego zespół doszli w ramach eksperymentów z ziewaniem do innego wniosku. Wysunęli tezę, iż zaraźliwość ziewania jest aktem współczucia, powtórzyli więc pogląd wyrażony już w latach siedemdziesiątych XX wieku. By sprawdzić tę teorię, Płatek z kolegami porównywał w 2003 roku ziewanie ludzi, u których przez testy osobowo-

N

54

Cukrzyca a Zdrowie

ści stwierdzono albo wyjątkowo dużą, albo bardzo niewielką zdolność do empatii. Również w tym wypadku pokazywał badanym filmy wideo z ziewaniem, i rzeczywiście pojawił się oczekiwany rezultat: osoby testowane umiejące się wczuć w sytuację innych ludzi łatwiej było doprowadzić do ziewania niż uczestniczące w teście osoby mniej empatyczne. Weryfikując wyniki, Płatek i jego zespół ponownie zastosowali metody obrazowania. I rzeczywiście, przy ziewaniu aktywizują się pewne obszary mózgu, co do których istnieje domniemanie, że odgrywają jakąś rolę w powstawaniu współczucia. Ziewanie razem z drugim człowiekiem nie musi więc znaczyć „Ja też się nudzę”, lecz „Współczuję ci”. Czy współczucie łagodzi nudę, tego już nie udało się rozstrzygnąć.

W

ielkim problemem są bardzo zróżnicowane konteksty, w których występuje ziewanie. Z jednej strony istnieje przypuszczalnie czynnik czysto fizjologiczny, a więc ziewa się albo po to, by głęboko zaczerpnąć powietrza, pobudzić krwiobieg, albo po prostu by rozciągnąć mięśnie twarzy. Poza tym ziewanie otwiera połączenie między jamą ustną a uchem, trąbką Eustachiusza, powodując wyrównanie ciśnienia w uchu środkowym, na przykład przy przeziębieniu albo lądowaniu samolotu. Dlatego ziewanie jest zdrowe, co do tego eksperci są zgodni. Z drugiej strony wydaje się, że ziewanie zawiera czynnik społeczny, komunikacyjny, niezależnie od tego, czy dzieje się to ze współ-

czucia, czy w celu zsynchronizowania czynności. W tym aspekcie zaraźliwe ziewanie odgrywa przypuszczalnie ważną rolę. Brzmi to wprawdzie przerażająco, lecz widocznie prowadzimy nieświadome ziewające rozmowy nieznanej treści. I nie możemy temu zapobiec, zasłaniając usta ręką. Mózg jest wystarczająco sprytny, aby zauważyć, iż ktoś inny ziewa.

B

ez względu na to, dlaczego ziewamy, właściwy proces szerokiego otwierania ust, mimo złożonych przyczyn, wygląda, o dziwo, zawsze tak samo. A samo ziewanie ma wielorakie znaczenie, zwłaszcza w porównaniu z innymi mimowolnymi reakcjami organizmu, takimi jak kichanie, kaszel lub śmiech, objawiającymi się w bardziej jednoznaczny sposób. Ziewanie wygląda na broń wszechstronną, wymyśloną przez ewolucję, by do naszego już i tak przedziwnego istnienia dodać jeszcze jeden osobliwy składnik. Źródło: „Leksykon Niewiedzy” Kathrin Passing / Aleks Scholz

FELIETON

Felieton

W

okół nawyku picia kawy narosło wiele mitów i legend.

Dla jednych jest to rytuał, który przynależy do tzw. dobrego towarzystwa, dla innych nawyk, za którym kryją się same dobrodziejstwa, są i tacy, którzy robią to z powodów magicznych. Wierzą, że musi być koniecznie wypita rano i to na czczo, inni, że jako deser, a jeszcze innym jest wszystko jedno, piją nawet przed snem twierdząc, że na nich nie działa…

D

o zamieszania wokół kawy, a konkretnie wokół kofeiny w niej zawartej, przyczyniają się skutecznie reklamy. Firmy producenckie przekonują, że tylko ich kawa nas obudzi, że jest doskonała na początek dnia, że jej aromatowi nie oprze się ukochana osoba, a potem, że będzie jeszcze lepiej i jeszcze więcej. Nikt nie reklamuje kawy jako napoju, choćby jako odtrutki alkoholowej, absorbującego wolne rodniki lub który może zapobiegać cukrzycy. A jak to wszystko widzi nauka światowa?

P

N

a zawartość kofeiny w napojach ma też wpływ sposób parzenia. Dlatego, np. w filiżance kawy znajduje się dwa razy więcej kofeiny niż w takiej samej ilości herbaty, choć w samych ziarnach kawy tej substancji jest mniej niż w liściach herbaty. Prawda, że absurdalnie proste?

Z

anim zaczniemy pracę, także fizyczną, warto wypić filiżankę kawy. Usprawnia ona myślenie dzięki blokowaniu receptorów adenozyny, nukleoidu działającego rozszerzająco na naczynia krwionośne, który informuje także organizm o potrzebie snu. W USA przeprowadzono eksperyment, potwierdzający takie reakcje. Kiedy pozbawionym snu żołnierzom podano ilość kofeiny odpowiadającą dwóm filiżankom kawy, ich czujność, pamięć i zdolność uczenia poprawiły się aż o 60 proc. Zmienia też przebieg niektórych procesów biochemicznych w organizmie, gdyż jest to substancja pobudzająca: 250 mg kofeiny (tyle mają 2 filiżanki mocnej kawy) może nawet trzykrotnie zwiększać ilość adrenaliny we krwi, tym samym przyspieszając oddech. Kofeina zwiększa także wydzielanie dopaminy, neuroprzekaźnika o wielu działaniach, zwanego też hormonem szczęścia, gdyż uaktywnia ośrodki euforii i odczuwania przyjemności w mózgu. Czyli sprawia, że jednocześnie jesteśmy pobudzeni i zrelaksowani. Niestety, nie może być traktowana jako namiastka seksu, czego należy żałować. olejny mit to ten, że powoduje nadciśnienie.

Jedno z najpoważniejszych pism medycznych „Journal of American Medical Association” opublikowało niedawno wyniki badań, które dowodzą, że

Mała czarna z rana

owstanie mitu, że długotrwałe spożywanie kawy jest szkodliwe to sprawka palaczy: piją oni więcej kawy niż osoby niepalące. Ich organizmy rozkładają kofeinę dwa razy szybciej niż niepalących, więc muszą wypić więcej kawy, by poczuć efekty, a czasem nawet mieć wizję lepszego świata. A wiadomo, że palacze mają więcej problemów zdrowotnych niż ludzie niepalący. Ale to wina nikotyny, a nie kofeiny!

Alkaloid ten jako używka nie kumuluje się w organizmie: jest wydalana za drzwiami z wyciętym serduszkiem. Zatem: jeśli jesteśmy zdrowi (nie mamy nadciśnienia, arytmii serca czy stanów lękowych), możemy spokojnie pić cokolwiek - byle nie napój z bąbelkami - z kofeiną nawet przez długie lata. ajwięcej tej substancji zawiera amazońska roślina – guarana, nie ziarna kawy. Jej nasiona mają

N

5 proc. kofeiny. Następne w kolejności są liście herbaty (2–5 proc.), liście mate (3 proc.), orzeszki kola (1,5–2,5 proc.) i ziarna kawy (0,6–2,8 proc.). Niewielkie ilości kofeiny zawiera również ziarno kakaowca (0,3 proc.), a nawet nieduża bylina rosnąca w Polsce – iglica.

K

Cukrzyca a Zdrowie

55

FELIETON kofeina nie zwiększa ryzyka nadciśnienia tętniczego.

U zdrowych ludzi przyspiesza ona bicie serca w tak nieznacznym stopniu, że trudno to zmierzyć, a efekt ten utrzymuje się zaledwie kilka minut. Stwierdzono jednak, że ciśnienie podnosi inny, niezidentyfikowany składnik słodzonych i dietetycznych napojów gazowanych z kofeiną, tak chętnie spożywanych przez chorych na cukrzycę. rawdą jednak jest, że kofeina uzależnia. Nasz organizm przyzwyczaja się do tej substancji, a gdy jej nie otrzyma, reaguje bólami głowy, a także drażliwością. Im więcej kofeiny spożywamy, tym cięższe są objawy jej odstawienia.

Co jednak ciekawe, wykazano niezbicie, że kawa pita w rozsądnych ilościach zapobiega cukrzycy.

Niektórzy sądzą, że w grę wchodzi jeszcze strefa klimatyczna. Upał, który zniechęca do wysiłku i aktywności, sprzyja nadużywaniu kawy, zaś mieszkańcy obszarów umiarkowanych i chłodnych nie potrzebują dodatkowego bodźca. Natomiast kanadyjscy badacze stwierdzili, że u osób mających wolną przemianę materii kofeina może zwiększać ryzyko chorób serca. Okazuje się również, że czasami chroni przed miażdżycą ludzi, których metabolizm jest szybki.

Kawa zawiera bowiem nie tylko kofeinę, ale także

P

sporo antyoksydantów (do najsilniejszych należą witaminy A – pomidory, marchew, mleko, wątroba zwierzęca i E – oleje roślinne, orzechy, kiełki pszenicy) zwalczających wolne rodniki. W tym względzie działa podobnie jak zielona herbata. Ze względu na te niejasności naukowcy nie zachęcają do picia dużych ilości napojów zawierających kofeinę, a już na pewno do nadmiernego spożywania napojów gazowanych. Najzdrowsza jest woda mineralna bez bąbelków, a bezpieczna dzienna dawka kofeiny to 400 mg. Aby śmiertelnie zatruć się tą używką trzeba by spożyć jednorazowo 10 g czyli wypić około 130 filiżanek kawy. Ale wtedy to już jest bardzo wielka „mała czarna”.

Janusz Niczyporowicz

Janusz Niczyporowicz zmarł 22 listopada 2009 roku

Przez wiele lat współpracował z redakcją Magazynu Medycznego „Cukrzyca a Zdrowie”.

Jego artykuły, felietony, cykle materiałów, m.in. „Bliżej świata” wzbogacały nasze pismo, a tym samym naszych Czytelników.

Debiutancki zbiór reportaży Janusza Niczyporowicza, zatytułowany „Maskarada”, ukazał się w 1979 roku. Kolejne jego książki to między innymi „Coraz więcej mamy wrogów”, „Czyściec”, „Smarkateria”, „Hegemon”, „Rosyjska ruletka”, „Kraina proroków” oraz „Zew Itaki”.

Jego reportaże znajdowały najwyższe uznanie nie tylko jurorów konkursów literackich, cenili je przede wszystkim czytelnicy. Zawsze otwarty na ludzi i aktualną rzeczywistość, Janusz Niczyporowicz, dziennikarz, reportażysta, współpracował z regionalnymi oraz krajowymi pismami i gazetami. Talent, lotność pióra, pasja ugruntowały Jego wyjątkowość, sprawiły, że był zauważany we wszystkim co robił. Z pasją też łowił ryby.

W listopadową niedzielę 2009 roku wypłynął na wieczne łowiska… Żegnamy Pana, Panie Januszu Zespół Redakcji „Cukrzyca a Zdrowie”

56

Cukrzyca a Zdrowie

58