Ontdek Lichtervelde
CENTRUMWANDELING
Ontdek Lichtervelde met de centrumwandelingen Zin om even te ontspannen of om de benen te strekken? Geniet je graag van wat kunst, geschiedenis, architectuur, poĂŤzie of van de stilte in een landelijke omgeving? Van dit alles kun je genieten tijdens deze centrumwandeling. Trek je wandelschoenen aan en laat je de komende kilometers onderdompelen in wat Lichtervelde rijk is. De wandellussen zelf vind je op het kaartje binnen deze brochure. Ze zijn niet bewegwijzerd. Er zijn twee lussen die gecombineerd kunnen worden. De ene lus verkent de omgeving van het station (4,5 km), de andere lus verkent de omgeving van de markt (4,8 km). Op het kaartje vind je nummers terug die verwijzen naar de informatie in deze brochure. De sterren duiden aan op welke plaatsen er historische infopanelen te vinden zijn. Deze schetsen de historische achtergrond van een bepaalde plaats in onze gemeente. De lussen kan je op eender welke plek starten. Op de kaart vind je ook verschillende verbindingswegen om indien gewenst, de wandeling langer te maken door beide lussen met elkaar te combineren.
De historische infopanelen Langs of in de buurt van de route vind je op verschillende plaatsen een historisch infopaneel. Op de kaart middenin deze brochure wordt hun ligging met een ster ( ) aangeduid. Deze borden geven meer informatie over belangrijke gebeurtenissen uit het rijke historische verleden van de gemeente. Het gros van de panelen vertelt over Lichtervelde tijdens de Eerste Wereldoorlog. Aan de hand van beeldmateriaal en interessante historische feiten kom je meer te weten over het station, de markt, de kerk en het Gildhofplein. Op de hoek van de Stegelstraat met de Tweelindenastraat staat en paneel ter nagedachtenis van de Franse piloot Ravarin die er crashte in september 1917. Naast de panelen die je tijdens de wandeling ziet, staan er ook nog panelen op de Heihoek bij het Colonhof (ter nagedachtenis van de Australische piloot Cowan die er neerstortte), aan de carpoolparking aan de E403 (ter nagedachtenis van de crash van een Britse Lancaster), op de binnenkoer van de gemeentehuis (bij de restanten van de verdwenen 18de eeuws marktpomp) en bij Den Ast met informatie over de seizoenarbeid in Lichtervelde.
2
Wandellus Station 1
Het Station
Het stationsgebouw dateert van 1914 maar moest na de Groote Oorlog bijna volledig heropgebouwd worden. Sedert enkele jaren is het een beschermd gebouw. Bovenaan op de voorgevel van de vroegere stationswoning zijn– moeilijk zichtbaar – taferelen in siertegels te zien met afbeeldingen van de paardenmarkt die hier voor de oorlog doorging. Aan perron 1 kun je nog een bunker zien uit de Tweede Wereldoorlog. In de wachtzaal hangt een gedicht van Jozef Deleu (stichter van Ons Erfdeel).
Lichtervelde Het leven het zegt hem wel wat die kleine chaos die groeit naar het licht dat soortelijk gewicht van de dagen dat toeneemt met de nachten niet radeloos of hopeloos maar vol verwachten het stoort hem niet evenmin als de geliefden voor het raam van de trein in het station van Lichtervelde Hij draagt de schetsen van zijn kleine waarheid mee ze maken het verschil uit tussen de chaos-rok van de nieuwe vrouw en de plastic zak op het hoofd van de man die de regen trotseert niets is tenslotte niet nieuw want alles geschiedt voor het eerst zijn moeder sterft en de rafels van haar woorden wapperend in zijn hoofd. 3
2
Statiestraat
In de Statiestraat werd in 2004 ter gelegenheid van “Lichtervelde – Dorp van de Ronde” ter hoogte van huisnummer 147 een gedenkplaat bevestigd ter ere van Henri “Ritten” Vanlerberghe (1891-1966), winnaar van de Ronde van Vlaanderen in het jaar 1919. Volgens het verhaal kroop hij tijdens deze koers door de wagon van een stilstaande trein. Hier bevond zich het vroegere woonhuis van ‘den doodrijder van Lichtervelde’, hij kreeg deze bijnaam door zijn uitspraak ‘k goa juldere oal doodrien’. Hij baatte er jarenlang een café uit. Een Amerikaanse fietsenfabrikant noemde zijn fietsmerk naar hem: ‘Ritten’. Op de parking van de Lidl, naast huisnummer 112 stond het geboortehuis van Karel Van de Poele (1846-1892), de uitvinder van het trolleysysteem. Deze man, die op jonge leeftijd uitweek naar Amerika, werd door zijn vele uitvindingen een beroemdheid. Van de Poele werd vooral beroemd door zijn uitvinding van het trolleysysteem dat gebruikt wordt bij trams. De beschilderde cabine verwijst naar het huis dat gesloopt werd voor de uitbreiding van de Lidl. Dit huis werd helemaal beschilderd door David Maertens, de zoon van de laatste eigenaars. Hij haalde er zelfs een reportage in ‘Iedereen Beroemd’ mee. Maertens mocht na de heropening als herinnering deze elektriciteitscabine in dezelfde stijl schilderen.
4
3
Site Vancoillie
De symmetrische huizen van de site Vancoillie met nummers 177 en 181 werden geklasseerd, samen met de binnenkoer waar drie ambachtelijke activiteiten plaatsvonden: een houtzagerij, maalderij en olieslagerij. In het linkerhuis is de Heemkundige Kring gehuisvest. Aan de westgevel werd een nieuwe ruimte aangebouwd voor recepties, tentoonstellingen, vergaderingen,... In het lokaal van de heemkundige kring is een interessante verzameling oude gebruiksvoorwerpen en andere artefacten ondergebracht die stuk voor stuk hun eigen verhaal vertellen over Lichtervelde en de Lichterveldenaars in vroeger tijden. Voor je de binnenkoer betreedt, zie je aan de rechterkant een gedicht door Patrick Cornillie n.a.v. de eerste steenlegging in 2012.
Hier zijn we dan, de poort stond wagenwijd open. Dag molensteen, dag camion en zware katrollen. Hier kunnen we voortaan zomaar in- en uitlopen, met een kar vol verwachtingen komen we aanrollen. Over Germain en Isabella gingen ooit de verhalen, op deze binnenkoer voor voerman en voor vracht. Hier dus werd olie geperst, het graan gemalen, een wonder van vliegwielen en aandrijfkracht. Vanaf nu tellen wij de boomstammen, de jaarringen, wordt dit onze thuis voor duizend en zoveel dagen. Hier is het dat de wereld en de dingen door even sterke schouders wordt gedragen. Op de binnenkoer vind je De parende Langpootmuggen terug. Dit kunstwerk is een gelaste constructie in betonstaal en autoplaat, gemaakt door Ron Deblaere. De kunstenaar heeft dit werk geschonken aan de begeleiders en bewoners van vzw Huize Tordale. De inspiratie komt uit het feit dat deze insecten de liefde kunnen bedrijven terwijl ze vliegen. Hier staan ze afgebeeld tijdens een rustpauze.
5
4
Statue
Sapa is ĂŠĂŠn van de grootste werkgevers in onze gemeente. Naar aanleiding van het 50-jarig bestaan in 1999 werd het mooie kunstwerk Statue, vervaardigd door kunstenaar Tony Cragg, onthuld. Het beeld staat symbool voor de kracht van een modern bedrijf: het geheel kan niet zonder de onderdelen; ieder moet kunnen rekenen op de andere.
5
Pastoor Denys
Bij het kruispunt van de Bollestraat met de Hazelstraat, ter hoogte van Hazelstraat nr. 103 (eventjes naar rechts), zie je het huis waar Pastoor Edmond Denys in 1923 is overleden. Deze priester heeft zich vooral ten dienste gesteld van de vele seizoensarbeiders van Lichtervelde en omstreken, die om den brode naar Frankrijk gingen werken als astemannen, bietenzetters en -rooiers.
6
Voetgangerstunnel
Bij het afdalen naar de voetgangerstunnel bemerk je links op de wand een tafereel van de vroegere Paardenmarkt die zijn hoogtepunt kende net voor de Eerste Wereldoorlog. Deze glazuurtegels zijn een replica van de versiering onder de kroonlijst op het stationsgebouw.
6
Wandellus Markt 7
De Band
Dit kunstwerk symboliseert de kracht van de vrouw en de doorzichtige of afwezige man. De sokkel symboliseert de houtzagerijen van vroeger, de planken zijn hier uitgevoerd in graniet. De boer verwijst naar de agrarische activiteiten en werd gelast in aluminiumbuizen wat dan terug verwijst naar Remi Claeys Aluminium NV. De vrouw werd uitgevoerd in brons en staat voor het huishouden. Aan de voet van de beeldengroep is de Lichterveldse skyline uitgetekend. Dit kunstwerk werd in 2002 naar aanleiding van de heraanleg van de dorpskern gerealiseerd door de leden van de plaatselijke kunstkring ‘Da Vinci’ onder begeleiding van Ron Deblaere. In de jumelageregio CCRA staat er een gelijkaardig kunstwerk aan de beschermde cichoreiast Delplace. 8
Brouwerij Cloet
Hier bevond zich vroeger Brouwerij Cloet. De brouwerij werd in 2009 gesloopt maar de serviceflats die er kwamen werden volledig in dezelfde stijl heropgebouwd zodat de oorspronkelijke sfeer toch enigszins bewaard bleef. Hoe de brouwerij er oorspronkelijk uitzag zie je op de inhuldigingsplaat.
9
Fatimakapelletje
Het Fatimakapelletje dateert uit 1947. Het werd ingehuldigd n.a.v. het eeuwfeest van de Mariacongregatie. Het verwijst naar de passage van het beeld van O.L.V. van Fatima door de gemeente tijdens de vredesreis van dit beeld doorheen de wereld. Kort daarop werd dit naamloze straatje de Vredestraat genoemd. De kapel werd gebouwd langs de Zwanebeek en gefinancierd door wijlen Mevr. Demunster. In 2005 werd ze gesloopt en enkele meters verderop heropbouwd met hergebruik van de voornaamste gevelelementen.
7
h Tor ts ou
at tra wi og Ho
Ou de B
11
t raa est elk
Ketelb uiserstr aat
Es se str aa t
12
rg Bu
r ste ee em
C
rtl ae ew al l
n aa
17 7
16 8
15
9
14
10
tra Staties
2
1
at str ren ve Be
6 3
4
t aa
ks traat
ra Bollest Ha ze lst
ra a
t
at
Nie
at ra lst ge St e
Wulle pu
5
uw str aat
tstraat
Kor t e mar
Ringlaan
laan R i ng
8
e rugg
we
Oud e Bruggeweg
Legende: Nieu we V elds traat
eg
t raa
4,8 km
4,5 km
verbinding tussen blauwe en groene lus
ve ze le
st
e Zw
bezienswaardigheden
1
historische infopaneel
13
sk ol Ko
am tra ps at
ere B ev
t raa nst
9
10
Bibliotheek
Aan de bibliotheek word je door de liedjeszanger verwelkomd, enkele decennia terug een vaste waarde in vele dorpen. Ook Lichtervelde kende enkele belangrijke liedjeszangers, ondermeer Achiel Coppenolle. Dit bronzen beeld werd gemaakt door Ron Deblaere ter gelegenheid van de opening van de bibliotheek in 1994. Bemerk het gedicht van plaatselijk dichter Patrick Cornillie.
Voor de blos na een liefdeslied lacht een tienbasser de tanden bloot Om zich daarna te plooien van verdriet zoals een tango omheen de dood Want ook voor zij die zijn uitgewalst kraakt hij, spontaan of op verzoek de hardste noten. Oprecht en onvervalst toont hij zijn gevoelens. Als een open boek. 11
Mariakapel In 1866 of ‘67 werd in de Torhoutstraat deze Mariakapel door de familie Callewaert gebouwd. Omdat dochter Marie-Louise dan zwaar ziek was, beloofde de familie een kapel te bouwen ter ere van Onze Lieve Vrouw van Altijd durende Bijstand om haar genezing te bekomen. Hun gebed werd toen niet verhoord maar toch hebben ze de kapel gebouwd. In 1965 en in 1978 werd de kapel door onbekenden zwaar beschadigd maar telkens opnieuw hersteld. In 1994 kwam de kapel in het bezit van de familie Houttekier-Meeuws die ze volledig liet restaureren. Het renovatieproject werd in 2001 door Heemkunde West-Vlaanderen bekroond.
10
12
Begraafplaats
Oorspronkelijk werden de mensen begraven rond of in de kerk. Dit werd om hygiënische redenen door Napoleon verboden. In Lichtervelde kwam er in 1805 eerst een nieuwe begraafplaats in de Oude Bruggeweg, maar deze gronden bleken niet geschikt. In 1823 kwam de nieuwe begraafplaats op deze gronden van de parochie vlakbij de pastorij. In 1990 werd de begraafplaats uitgebreid en in het begin van deze eeuw werd de ceremonieruimte met groenzone gerealiseerd na de sloop van een oude driewoonst. Opvallend voor deze begraafplaats is de centrale tombe op het einde van de middengang. Hier rusten de politieke slachtoffers van het verzet tijdens de Tweede Wereldoorlog die in Wolfenbüttel onthoofd werden. De centrale gang wordt geflankeerd door tal van opvallende grafmonumenten voor de notabelen van weleer: burgemeesters, schepenen, artsen, handelaars, ... Twee gesneuvelde soldaten uit de Eerste Wereldoorlog vinden er ook hun laatste rustplaats. De driekleur siert hun graf. Links van de centrale tombe is ook het 19de-eeuwse grafmonument van dokter Roelens terug te vinden, de weldoener van het toenmalige armbestuur. Zijn graf dient eeuwig onderhouden te worden en is het oudste op de begraafplaats.
13
Rosaliagesticht
Op de hoek van de Koolskampstraat en de Rosalialaan vind je een gedenksteen met opschrift ‘H. Rosalia’. Deze steen hing vroeger boven de ingang van het Rosaliagesticht, in de volksmond gekend als het ‘vettekot’. Hier verbleven vooral gegoede bejaarden en ontbrak het hen niet aan voldoende comfort en stevige maaltijden. De woonwijk dateert van de jaren 1970 en kende later uitbreiding met de Molen- en Margarethalaan. 11
14
Gildhofplein Het Gildhofplein zag er vroeger helemaal anders uit dan nu. Het was een binnenplein waarlangs tot de jaren 1930 het oude lokaal van de eeuwenoude Sint-Sebastiaansgilde stond. Op de huidige groenzone stonden nog tal van woningen en handelspanden, terwijl van de Astridlaan nog geen sprake was. Alle verkeer moest door de smalle Neerstraat waardoor in 1936 de Astridlaan gerealiseerd werd. Het plein verdween om in het begin van de 21ste eeuw terug te keren na de sloop van alle gebouwen in het begin van de Beverenstraat. De nieuwe groenzone kreeg de oude benaming terug. Op het plein vind je de buste van Jules Missinne (1899 -1976) terug, auteur van diverse toneelstukken en componist van een aantal operettes. “Baron Schinkelbeen” is wellicht zijn bekendste werk. Zijn oeuvre werd uitgevoerd door de Katholieke Burgersgilde waar hij een tijdlang voorzitter van was.
Op de hoek treffen we de voormalige accordeonfabriek aan. In dit gebouw maakte de familie Callewaert grote faam eind 19de eeuw. Felix Callewaert startte er een zaak en verkocht accordeons maar ook juwelen en horloges. Bij het overlijden van Felix, zette zijn zoon Eugène de zaak verder en in 1938 werd hij burgemeester van Lichtervelde. Op het eind van de Tweede Wereldoorlog werd Eugène onthoofd samen met 13 andere Lichterveldenaren die deel uitmaakten van het verzet. De zaak bleef nog enkele jaren bestaan en sloot dan de deuren. In het gemeentehuis staan nog enkele accordeons opgesteld die vervaardigd werden door de familie Callewaert en er werd ook een straat naar Eugène vernoemd. Momenteel wordt de accordeonfabriek gebruikt door dienstenonderneming Lichtervelde.
12
15
Neerstraat In de Neerstraat vind je aan de linkerzijde in de gevel een gedenkplaat voor kunstenaar Albert Termote (1887-1978). Ooit was dit huis de woonplaats van deze beeldhouwer die carrière maakte in Nederland. Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog verhuisde het gezin naar Engeland – waar hij een tijdje werkte in een lijkkistenfabriekom vervolgens als vluchteling in Nederland terecht te komen. Termote werd gerekend tot de Nieuwe Haagse School, dit is een beweging in de beeldende kunst uit de jaren ’50 en ’60 die inspiratie zoekt in de 17de-eeuwse kunst. Het grootste deel van het oeuvre van Termote omvat religieuze en kerkelijke beelden in brons.
Cinema De Keizer is een dorpscinema die bestaat sinds 1924 en is de enige familiezaal in België die is overgebleven uit de pionierstijd. De cinema werd uitgebaat door de familie Debaillie, de laatste nazaat Agnes Debaillie werd er zelf geboren en overleed in 2012, sindsdien is het gebouw in handen van een vzw. Zelf speelt de cinema een hoofdrol in de kortfilm ‘Fade Out’ van Melanie Daems naar een verhaal van Luc Maddelein. Zin om eens een filmpje mee te pikken op een authentieke manier, bezoek dan zeker hun website www.cinemadekeizer.be.
13
16
Sint-Jacobskerk
Neem zeker een brochure over deze kerk ter hand, je vindt ze bij het binnenkomen. De kerk dateert van 1877-1881 en moest deels heropgebouwd worden na de Eerste Wereldoorlog. Een van de pronkstukken is de Romaanse doopvont die dateert van de 11de-12de eeuw, deze behoort tot een van de 5 oudste van ons land. Deze doopvont is geklasseerd als beschermd monument. Maak gerust een ommetje in de kerk, de brochure geeft je meer duiding.
14
17
Kerkplein
Het Vredesmonument werd op 11 november 2014 onthuld bij het begin van de herdenkingen n.a.v. 100 jaar Eerste Wereldoorlog. De vier bronzen figuren staan symbool voor treurnis en respect. Hun aantal verwijst naar vier oorlogsjaren en de vier windstreken van waaruit strijders kwamen om ons te bevrijden en de vrede te herstellen. Op de sokkel in blauwsteen staan de namen van alle militaire en burgerlijke slachtoffers van beide wereldoorlogen en tekeningen die verwijzen naar het vorige oorlogsmonument dat hier sinds 1947 stond. Het werd ontworpen door Ron Deblaere. Voor de kerk vind je een bronzen sint-jacobsschelp op de grond. Deze schelp geeft de richting aan naar Santiago de Compostella. De kerk ligt op het Sint-Jacobskerkenpad, een wandellus van 38 etappes die 18 Vlaamse Sint-Jacobskerken met elkaar verbindt. In Lichtervelde zelf passeert er ook een pelgrimsroute die naar Compostella loopt, de Via Brugensis komt via Brugge naar Zevenkerken en loopt vervolgens via Lichtervelde naar Gits, Roeselare, Menen... Bij de heraanleg van de Marktplaats en het plein voor de kerk werd een oude groenzone vervangen door een waterpartij met fontein. Aan de rand strijkt De Vredesduif neer. Het bronzen beeld uit 2000 is van Ron Deblaere en kwam er n.a.v. de 70ste verjaardag van oudstrijdersvereniging NSB.
15
Deze brochure kwam tot stand m.m.v. de provincie West-Vlaanderen en Heemkundige Kring Karel Van de Poele.
www.lichtervelde.be/toerisme toerisme@lichtervelde.be