Curacao magazine nr.2 mei 2018

CURAÇAO

| 1e JAARGANG | NUMMER 2 | MEI 2018

DÉ HUB TUSSEN EUROPA EN DE AMERIKA’S

VNO-NCW-VOORZITTER DRS. HANS DE BOER

' CURAÇAO VERDIENT STEUN VAN NEDERLAND'

'EILAND HEEFT MIJ GEVORMD TOT WIE IK BEN’

'DAT DAMEN VOOR CURAÇAO KIEST ZEGT WAT'

GEZONDE SAMENLEVING | QREDITS OPENT | COMFORT VOOR INVESTEERDERS | SAMENWERKEN LOONT STILLE KRACHT | DANSEND DOOR HET LEVEN | DEFENSIE IN DE CARIBEN | RECEPT TEGEN MISMATCH

Inhoud

4

10

INHOUD

COLOFON

Voorwoord.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................3 ‘Curaçao heeft mij gevormd’.......................................................................................................................................................................................................................................................................4 Gezonde samenleving............................................................................................................................................................................................................................................................................................. 10 Qredits opent vestiging....................................................................................................................................................................................................................................................................................... 12 Investeerders comfort bieden............................................................................................................................................................................................................................................................. 14 Samenwerken loont...................................................................................................................................................................................................................................................................................................... 16 Stille kracht van het kabinet................................................................................................................................................................................................................................................................... 20 Dansend door het leven.................................................................................................................................................................................................................................................................................... 22 Defensie in de Cariben........................................................................................................................................................................................................................................................................................... 24 Recept tegen mismatch...................................................................................................................................................................................................................................................................................... 26

CURAÇAO is een uitgave van het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao.

Aan deze uitgave werkten mee: Thessa Fleming, adviseur voorlichting KGMC Paco Nuñez, fotograaf Casimir Roosje, fotograaf René Zwart, interviews Coördinatie: ADCaribbean BV Opmaak: Made in Rotterdam bv Druk: Printbookers

12

14

Informatie: Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao Prinsegracht 63-65 2512 EX Den Haag T: 070 - 306 61 11 E: info@kgmc.nl www.kgmc.nl Auteursrecht: Het is niet toegestaan artikelen of delen daarvan en foto´s over te nemen zonder schriftelijke toestem-

16

02 |

24

Inhoud

ming van de auteur/fotograaf.

Voorwoord

drs. Ann Groot-Philipps Directeur Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao

Voor u ligt de tweede editie van ‘Curaçao’ en mij valt de eer toe dit keer haar voorwoord te mogen verzorgen. Als Directeur van het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao ben ik mij bewust van onze taak als officiële vertegenwoordiging van de regering van Curaçao in Nederland een verbindende schakel te zijn in de relatie tussen onze beide landen. Daarenboven hebben wij de heilige plicht een bijdrage te leveren aan de sociale-, economische en cultureel-maatschappelijke ontwikkeling van dat verre eiland in de Caribische zee, dat ons zeer na aan het hart ligt. Met heel veel plezier en dankbaarheid heb ik dan ook in 2014 de uitdaging aanvaard in Den Haag aan de slag te gaan bij het Curaçaohuis. Nu 4 jaar later blijken de uitdagingen van ons eiland nóg groter, maar de ambities zijn ook navenant. Reden waarom ik met gepaste trots deel uitmaak van het team van het Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao.

Zo lang als ik mij kan herinneren, heb ik de gewoonte gehad om titels van boeken te gebruiken om gedachten en ideeën tot uitdrukking te brengen. Als ik denk aan de toekomst van Curaçao dan schiet de titel van het boek van Russell Shorter, ‘The island at the Center of the World’, mij te binnen. In dit boek beschrijft Shorter de oorsprong van Manhattan en onthult hij de ideologische bouwstenen van de Verenigde Staten van Amerika: tolerantie, vrijheid en multiculturalisme.

Ik zie Curaçao in de rol van een internationaal centrum voor commerciële, toeristische, culturele en sportieve uitwisselingen. De bouwstenen om een dergelijke visie te realiseren zijn er al: een multiculturele en meertalige bevolking; een regering, die zich heeft gecommitteerd aan duurzame ontwikkeling; een zeer heilzaam natuurlijk klimaat en de verbondenheid binnen een Koninkrijk waarin de rechtsstaat stevig is verankerd en fundamentele mensenrechten en vrijheden naar behoren worden gerespecteerd en bevorderd. Daarnaast is het eiland strategisch gelegen tussen de handelsroutes van oost en west en noord en zuid waardoor het een belangrijke regionale hubfunctie kan vervullen.

Ons eiland beschikt ook over een belangrijke troef als het gaat om de mondiale energietransitie en de realisering van de zogeheten international agreed development goals zoals vervat in Agenda 2030 (New York, september 2015) en in het Klimaat Akkoord (Parijs, december 2015), te weten: een overvloedig aanbod van een breed scala aan hernieuwbare energiebronnen. Deze zijn namelijk op energiegebied de natuurlijke hulpbronnen van de toekomst.

Ook in deze editie van ‘Curaçao’ is er weer volop aandacht voor de potentie van Curaçao op allerlei gebied: o.a. handel, economie en gezondheidszorg en voor de samenwerking binnen het Koninkrijk. Het blad biedt wederom het podium aan een young professional die op een inspirerende wijze bezig is zijn talenten te ontplooien en tegelijkertijd een bijdrage te leveren aan de toekomstige ontwikkeling van Curaçao.

Eenieder wens ik veel leesplezier toe. drs. Ann Groot-Philipps Directeur Kabinet van de Gevolmachtigde Minister van Curaçao

Voorwoord

03 | CURAÇAO

Interview

CURAÇAO HEEFT MIJ ALS ONDERNEMER EN ALS MENS GEVORMD VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer

Het kan nooit kwaad als je een van de invloedrijkste mannen van het Koninkrijk tot je vriendenkring mag rekenen. Drs. Hans de Boer, voorzitter van de werkgeversorganisatie VNO-NCW, maakt er geen geheim van een zwak voor Curaçao te hebben. ,,Curaçao heeft mij gevormd tot wie ik ben”, is in menig interview terug te lezen. Dat vraagt om uitleg.

04 |

,,In 1981 ben ik er voor eerst geland. Ik was econoom en had vier jaar als wetenschappelijk medewerker gewerkt. Ik werd uitgezonden om als beleidsadviseur voor de regering van de Nederlandse Antillen aan de slag te gaan. Ik heb er een soort planbureautje in het leven geroepen. Op de eerste pc’s die er op Curaçao waren heb ik een economisch model ontworpen. Om actuele gegevens te krijgen heb ik een bedrijvenenquête

,,Mark Rutte vroeg mij met premier Rhuggenaath en minister Martina te praten.”

Interview

gehouden. Zo kreeg ik een beeld hoe de economie er voor stond.

Ik was een theoretisch geschoolde macro-econoom, maar werd op de eilanden veel meer micro en praktijkman. Als je het op Curaçao over een sector hebt gaat het vaak over één bedrijf.

Praat je over de scheepsombouw, dan heb je het over de dokmaatschappij. Het was een prachtige periode. Ik reisde de zes eilanden af en het leven beviel mijn vrouw en mij zeer goed. Het was wel hard werken, aan ondersteuning was er niks dus ik moest het allemaal zelf zien uit te vinden. Conclusie: Curaçao heeft mij als econoom, als ondernemer en als mens positief gevormd.” En dan hard lachend: ,,Zelf ben ik nogal tevreden met de uitkomst. En als men negatieve dingen in mij ziet komt dat niet door Curaçao.”

U raakte ook betrokken bij de toekomst van de raffinaderij. ,,Op een gegeven moment had ik de economie van de eilanden wel in mijn vingers. Begin jaren ‘80 kwam Shell met de mededeling dat ze de raffinaderij wilden sluiten. Ik werd benaderd door toenmalig minister Jan de Koning van Antilliaanse Zaken en minister-president Liberia-Peters; een geweldige vrouw met wie ik nog altijd contact heb. Zij vroegen me of ik de onderhandelingen kon voorbereiden en begeleiden met als doel de raffinaderij open te houden. Dat heb ik voor eigen rekening en risico gedaan waarmee ik de basis heb gelegd voor mijn latere ondernemerschap. Ik heb nog een boekwerkje gemaakt: Curaçao with or without oil refinery.”

‘Ik was slechts postiljon d’amour.’

De raffinaderij bleef open en u keerde in 1986 terug naar Nederland om uw eigen bedrijf Bureau voor Economische Argumentatie tot een succes te maken. ,,Maar de band met Curaçao is gebleven. Ik werd regelmatig teruggevraagd voor adviesopdrachten. Dat heb ik tot 1995 volgehouden. Nu heb ik op Jan Thiel een appartement met een prachtig uitzicht. Qua werk doe ik er niets meer. Ik hou alleen vakantie; beetje zwemmen, duiken, vissen...”

Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan, toch? ,,Tijdens onze laatste vakantie, met de Kerstdagen, heb ik op verzoek van Mark Rutte gesproken met premier Rhuggenaath en minister Martina. Ik ken die mannen dus dat heb ik gedaan. We

hebben het er over gehad op welke basis Curaçao en Nederland elkaar een beetje kunnen helpen. Meer kan ik er niet over zeggen. Ik was slechts postiljon d’amour.”

U kunt met uw enorme netwerk in binnen- en buitenland vast meer betekenen dan alleen boodschappenjongen zijn. ,,Laatst hoorde ik dat Jezuïeten wordt geleerd dat je alles wat je wordt gevraagd en dat in het nette is en dat je kan, doet. Ik heb geen Katholieke ondergrond, maar zo zit ik ook in elkaar. Als iemand mij iets vraagt en het is in het nette en ik kan het, dan doe ik het. Soms lukt het me niet vanwege een drukke agenda.

Zo zit ik ook in deze wedstrijd. Ik ben echter niet van plan mij enorm druk te gaan maken. Ik ben een oude man dus als ik daar ben, ben ik er om te relaxen. Onder de boom zitten, met mijn Curaçaose vrienden een biertje drinken en leuke dingen doen.

Maar ik geef toe: ik leef volgens die Jezuïtische stelregel.”

Dus Curaçao kan op uw steun rekenen nu het economisch tegenzit? ,,Curaçao heeft een beetje pech. Er zijn tegenslagen, met Venezuela voor de deur en een PdVSA (de exploitant van de raffinaderij; red) die zijn afspraken niet nakomt. Tegelijkertijd zit er op dit moment een regering waar je veel waardering voor kunt opbrengen. De coalitie meent het serieus met het eiland.

Het zijn goede mensen met het hart op de juiste plek en die bereid zijn hard te werken. Wat ik waarneem - en dat is mijn persoonlijke opvatting - is dat Curaçao steun van Nederland verdient. Dat moet wel gebeuren op basis van een plan dat Curaçao zelf neerlegt. Daar wordt nu aan gewerkt. Ik heb met Rhuggenaath en Martina besproken welke elementen in zo’n plan zouden moeten zitten, maar de ins en outs ken ik niet. Het moet hun eigen plan zijn.”

En dan? ,,En dan geldt wat de Jezuïeten wordt geleerd: dan doe ik wat ik kan.”

Verbaast het u als voorman van het Nederlandse bedrijfsleven dat niet meer ondernemingen de geografisch gunstige ligging van Curaçao benutten?

Het lijkt met zijn haven en goede vliegverbindingen een ideale steppingstone naar nieuwe markten in ZuidAmerika. ,,Het eiland is ooit door zijn ligging tot ontwikkeling gekomen als uitvalsbasis naar de rest van Latijns-Amerika. Dat is destijds voor Shell de reden geweest er een raffinaderij te vestigen. Maar de fysieke ligging is niet meer zo belangrijk als vroeger. Toen

05 | CURAÇAO

Interview

moesten PanAm en de KLM tankstops maken op weg naar Zuid-Amerika, nu wordt er rechtstreeks op die bestemmingen gevlogen. Er zijn andere assets die van belang zijn voor investeerders. De koninkrijkskaders, de politieke stabiliteit en de rechtszekerheid dragen bij aan een betrouwbaar investeringsklimaat.

Curaçao is in dat opzicht een safe haven in de regio met als bijkomend voordeel dat het buiten de orkaanzone ligt.”

Toch kun je je afvragen waarom niet meer bedrijven het voorbeeld volgen van TNO dat vanuit zijn Caribische vestiging inmiddels in veel landen in de regio opdrachten uitvoert. ,,De uitdaging is duidelijk te maken wat je als Curaçao te bieden hebt. Wat is je toegevoegde waarde? Dat moet in dat plan naar voren komen. Feit is dat Curaçao een van de meest geavanceerde en plezierige eilanden in het Caribisch gebied is. Ik doe veel handelsmissies naar Latijns-Amerika en dan praat ik ook over de eilanden. Iedereen kent ze, maar Curaçao mag zichzelf best wat beter verkopen. Dat je een solide rechtssysteem hebt, je je economie op orde hebt, efficiënt georganiseerd bent en een prettig leefklimaat hebt moet je uitdragen. Het zijn die dingen die voor bedrijven steeds belangrijker worden. Ik zie dat de huidige regering daar een goede basis voor aan het leggen is.”

Verwacht u dat het lukt het economisch tij binnen afzienbare tijd te keren?

,,In een relatief kleinschalige economie als die van Curaçao kan het heel snel misgaan. Als een van de grotere bedrijven het moeilijk heeft, lijdt het hele land. Maar het mooie van de kleine schaal is ook dat het weer heel snel goed kan gaan. Neem Damen. Dat zo’n degelijk Nederlands bedrijf, in tig landen in de wereld actief, besluit voor de Latijns-Amerikaanse regio te gaan opereren vanuit Curaçao zegt wat. Dat betekent dat ze vertrouwen in je hebben. Dat heeft een enorme uitstraling, maar nogmaals: dat moet Curaçao dan wel uitdragen. Als je niet aan tafel gaat zitten, wordt er niet voor je gedekt. Je moet echt met je neus vooraan staan. Er zijn overigens meer positieve ontwikkelingen. Toen ik er voor het eerst kwam stelde het toerisme niks voor. Stranden en terrassen waren er niet, iedereen zat in een aircoroom rumcola te drinken. Nu is er een mooie toeristische infrastructuur. En kijk eens hoe prachtig Pietermaai en Scharloo zijn geworden. Curaçao heeft met zijn rijke historie en cultuur zo veel meer te bieden dan alleen strand en palmbomen.”

U heeft een vakantieappartement op Jan Thiel. Dan staat u op weg naar de stad wel eens in de file. ,,De Caracasbaaiweg staat ‘s morgens en ‘s middags vast. Ja, de infrastructuur verdient zeker een flinke opwaardering. Er moet een nieuwe ringweg komen vanaf de luchthaven om het hele Jan Thielgebied waar veel ontwikkeling is te ontsluiten. Het is een groot project dat een enorme boost zal geven. Goede infrastructuur is een voorwaarde om de economie te stimuleren, anders

‘Je moet echt met je neus vooraan staan.’

06 |

,,Als je niet aan tafel gaat zitten, wordt er niet voor je gedekt.”

Interview

blijft het prutsen. Als je het op een creatieve, in het landschap passende manier doet is het ook goed voor je image. Bovendien heeft de bevolking er wat aan want die baalt natuurlijk net zo goed van de files.”

Ik wil het toch nog even hebben over de kansen die Curaçao uw achterban, het Nederlandse bedrijfsleven, te bieden heeft. Bijvoorbeeld via het voorzitterschap van de Overseas Countries and Territories Association* dat Curaçao volgend jaar bekleedt. De aangesloten eilandstaten worden allemaal bedreigd door de zeespiegelstijging. ,,Ik had nog niet gehoord dat Curaçao voorzitter wordt. Daar moeten we zeker gebruik van maken. Nederland heeft een waterambassadeur en heel veel bedrijven met expertise van watermanagement. Rhuggenaath moet niet aarzelen richting Nederland uit te leggen wat het voorzitterschap inhoudt en wat er in de OCTA-landen speelt. Hij moet zeggen: ‘Ik bied jullie een unieke gelegenheid, ga met mij mee op pad’. Het mooie van zoiets is dat je als Curaçao niet iets komt vragen van Nederland, maar juist iets bijzonders te bieden hebt waarvan Nederland kan meeprofiteren. Laten we snel gaan teamen. Ik word nu al helemaal enthousiast.”

Is Curaçao vanwege zijn overzichtelijke schaal en klimatologische omstandigheden ook niet het ideale ‘living lab’ voor bedrijven om duurzame innovaties te ontwikkelen en te testen? ,,Daar ben ik het helemaal mee eens. Op het gebied van duurzaamheid gebeuren op Curaçao nu al mooie dingen waaraan nauwelijks bekendheid wordt gegeven. Ik was met een vriend aan het vissen op zee toen ik in de buurt van de mijnmaatschappij een klein gebouwtje zag. Dat blijkt de nieuwe waterfabriek, met de modernste technologie om drinkwater te produceren.

Waarom wist ik dat niet? Ik dacht dat het water nog steeds uit die oude roestige lawaaifabriek in de stad kwam. Ik zou zeggen: haal dat ding weg en zet er iets neer wat duurzaamheid uitstraalt. Ook over het grote aandeel van windenergie in de energievoorziening wordt weinig verteld. De PR van Curaçao kan echt een stuk beter.”

U heeft destijds een niet onbelangrijke bijdrage geleverd aan het openhouden van de raffinaderij. We zijn 33 jaar verder en Curaçao is op zoek naar een nieuwe exploitant. Is het gegeven de tijdgeest niet beter het doek nu wel te laten vallen? ,,Toen was de raffinaderij voor het eiland veel belangrijker dan nu. Niemand durfde hem dicht te doen dus was alle inzet gericht

,,Onder de boom met Curaçaose vrienden een biertje drinken.”

op openhouden. Dat was in 1985. Al die jaren is er qua directe en indirecte werkgelegenheid van geprofiteerd. Dat je in de situatie van nu kijkt hoe je nieuwe, meer duurzame technologieën kunt toepassen, daar ben ik het volledig mee eens. Maar ik zou mijn oude schoenen niet weggooien voor ik nieuwe heb. Venezuela is nu een puinbak, 35 jaar geleden was het nog een plezierig land.

We gingen met onze Curaçaose auto met de ferry naar Coro en toerden tot aan de Andes. Waar je in die tijd echt niet naar toe kon was Colombia. Veel te onveilig. En Panama was een onbetekenend land waar toevallig een kanaal doorheen liep. Kijk eens hoe die twee landen er nu voor staan. De les die je daaruit kunt leren is dat Venezuela over tien jaar weer helemaal in full swing kan zijn. Ik zou, zeg ik als eenvoudig man, het daarom verstandig vinden de lijnen met Caracas open te houden.”

Bij het afscheid geeft Hans de Boer nog een goede raad mee. ,,Het Kabinet Rhuggenaath heeft heel veel goodwill in Nederland. Met een goed plan kunnen ze dat verzilveren.” * De OCTA bestaat uit 22 voormalige koloniën van de EU-lidstaten Nederland, Frankrijk, Engeland en Denemarken die geen deel uitmaken van de EU, maar wel een samenwerkingsrelatie met Brussel hebben.

07 | CURAÇAO

Lintjesregen

CURAÇAOSE RIDDERS Twee in Nederland wonende Curaçaoënaars zijn aan de vooravond van Koningsdag benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau.

De bekende zangeres Izaline Calister kreeg de bij de onderscheiding behorende versierselen in haar woonplaats Groningen uitgereikt door burgemeester Peter den Oudsten. Die benadrukte dat de ‘Latin Diva’ met haar werk een verbinding vormt tussen Nederland en de Benedenwindse eilanden. ,,Haar liedjes worden meegezongen op de Antillen en door Antillianen in Nederland.

Daarmee draagt zij bij aan de emancipatie en bekendheid van het Papiaments in Nederland en daarbuiten.”

Markante stijl

,,Met haar markante stijl bouwt ze op een verfijnde manier voort aan de Papiamentstalige liedkunst met kennis van de tradities en oog voor de toekomst”, aldus de burgemeester die onder meer wees op Izalines betrokkenheid bij de Stichting Julius Leeft! van John Leerdam. ,,Door middel van theaterproducties maakt ze de pijnpunten binnen het Koninkrijk bespreekbaar. In de periode 2012-2016 was ze lid van het Nationaal Comité 200 jaar Koninkrijk. Het is mede aan haar te danken dat het slavernijverleden als duistere kant van de Nederlandse geschiedenis niet onbenoemd bleef.” Den Oudsten memoreerde ook de vele maatschappelijke activiteiten van de zangeres: ,,Mevrouw Calister is uitgegroeid tot een icoon en onderscheidt zich door haar inzet voor de samenleving en verbinding in het hele Koninkrijk.”

Ridder Ludwin Colastica geflankeerd door burgemeester Theo Weterings en plaatsvervangend gevolmachtigde minister Eunice Eisden.

08 |

Lintjesregen

Een trotse Izaline Calister showt haar Ridderorde.

Bevlogen

In Tilburg sprak burgemeester Theo Weterings lovende woorden over zijn Curaçaose stadgenoot Ludwin Colastica (67) die zich sinds de jaren ‘70 belangeloos inzet voor de Antilliaanse gemeenschap in Nederland. ,,Een bevlogen Curaçaoënaar, zo mogen we de heer Colastica wel noemen”, aldus de burgervader.

Colastica is bestuurslid van de vereniging Sirkulo Antiyano Tilburg, is coach bij de stichting COACH, is betrokken bij de opvang en de begeleiding van studenten uit Curaçao en stimuleert (jonge) Curaçaoënaars in Tilburg hun weg in de maatschappij te vinden. Als trajectbegeleider ‘Voortraject Inburgering Antillianen’ helpt hij Curaçaoënaars die zich in Nederland willen vestigen zich goed voor te bereiden, aldus een niet eens volledige greep uit de vele activiteiten van de kersverse Ridder.

Kortjes STUDENTEN Het Curaçaohuis heeft bezoek gehad van vwo- en havostudenten van de Albert Schweitzer school en het Radulphus College.

Ze werden gastvrij ontvangen door gevolmachtigde minister Anthony Begina. De studenten waren in Nederland om zich te oriënteren op de mogelijkheden voor een vervolgstudie. Het Nederlandse ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap faciliteerde bijeenkomsten waar informatie werd verstrekt over zaken als studielening en huisvesting.

HUMANS OF WILLEMSTAD Humans of Willemstad (HoW) is drie jaar geleden met een missie begonnen om de Curaçaose gemeenschap (zowel op het eiland zelf, als in Nederland) dichter bij elkaar te brengen. HoW beschikt over ruim 1.700 verhalen van mensen die afkomstig zijn uit Curaçao of die er wonen. De meest spraakmakende en inspirerende verhalen zijn gebundeld in ‘Humans of Willemstad Boek & Agenda 2018’. Gevolmachtigde minister Anthony Begina ontving uit handen van HoW-teamlid Sharyon de Lanoi een exemplaar.

EMIGRATIEBEURS Het Kabinet van de gevolmachtigde minister van Curaçao heeft samen met vertegenwoordigers van de Vereniging voor Protestants Christelijk Onderwijs op Curaçao en de Curaçao Investment and Export Agency deelgenomen aan de Emigratiebeurs in Houten. Een groot aantal geïnteresseerden kwam langs voor informatie over wonen, werken, ondernemen en investeren op Curaçao. Onder de belangstellenden bevonden zich ook gepensioneerden die hun oude dag graag in het warmere deel van het Koninkrijk willen doorbrengen.

Kortjes

09 | CURAÇAO

Interview

INTEGRAAL PLAN VOOR GEZONDE SAMENLEVING Minister Suzy Camelia-Römer

Curaçao kampt net als veel andere landen met sterk stijgende uitgaven voor de volksgezondheid. Voor rijke landen is het al een enorme uitdaging de kosten beheersbaar te houden, laat staan voor een relatief kleine samenleving als die van Curaçao met zijn 160.000 inwoners.

Onder de motto’s ‘Wie niet groot is, moet slim zijn’ en ‘Voorkomen is beter dan genezen’ heeft het kabinet Rhuggenaath zich niettemin ten doel gesteld Curaçao te transformeren tot een ‘wellness-maatschappij’. Niet in de eerste plaats uit oogpunt van kostenbesparing, maar om de kwaliteit van het leven van burgers te verbeteren, benadrukt minister Suzy Camelia-Römer van Gezondheid, Milieu en Natuur. ,,Zoals we met alle uitdagingen doen benaderen wij ook dit dossier integraal. Veel problematieken gaan over de grenzen van ministeries heen. Om ze op te lossen moet je er dan ook meer ministeries bij betrekken. Dat geldt zeker voor de volksgezondheid: ik werk nauw samen met collega’s om stappen te zetten op weg naar de wellness-maatschappij die wij voor ogen hebben.”

Preventie

Het sleutelwoord is preventie. ,,We zijn een heel mooi ziekenhuis aan het bouwen en dat is natuurlijk ook van groot belang, maar veel beter is het er alles aan te doen om te voorkomen dat mensen er gebruik van moeten maken. Op Curaçao kampen veel mensen met overgewicht. Zo’n 30% van onze bevolking lijdt aan obesitas. Dat brengt allerlei kwalen, van diabetes tot hart- en vaatziekten, met zich mee. Een aanzienlijk deel daarvan is te voorkomen als we overgewicht terugdringen. Daarmee bespaar je kosten, maar wat ik vanuit mijn verantwoordelijkheid als portefeuillehouder van een nog groter belang vind is dat mensen langer gezond leven.”

10 |

Interview

Een belangrijke rol in het ‘preventie-Deltaplan’ is weggelegd voor een stichting die binnen enkele weken operationeel zal zijn. ,,Deze stichting gaat zich door middel van het geven van voorlichting toeleggen op het bevorderen van gezond leven. Een gezonde leefstijl bestaat uit heel veel verschillende onderdelen: voldoende bewegen, gezond eten, niet roken, niet overmatig drinken, goed slapen etc. Hier zie je meteen de noodzaak van een integrale aanpak. Om gezond eten te bevorderen moeten gezonde producten wel betaalbaar zijn. Inmiddels zijn de eerste initiatieven genomen om meer lokaal te produceren. Van belang voor gezond leven is uiteraard ook het milieu. Dat zit eveneens in mijn portefeuille. De komst van een andere exploitant voor de raffinaderij is aanleiding om de normen voor uitstoot aan te scherpen. Ik heb daarvoor nieuwe milieuwetgeving in

Door de wol geverfd

Susanne Francisca Coromoto ‘Suzy’ Camelia-Römer is een van de meest ervaren politici in het Koninkrijk. Na haar rechtenstudie in Groningen vestigde zij zich in 1986 op Curaçao als advocaat. In 1992 werd ze minister van Justitie in het tweede kabinet Liberia-Peters. Ze baarde opzien door een Nederlands voorstel voor een nieuwe staatkundige structuur te verwerpen. In november 1993 werd ze voor korte tijd premier van de Nederlandse Antillen. In 1998 was ze opnieuw premier en minister van Economische Zaken. Na de val van de regering ging ze aan de slag in de private sector als consultant gespecialiseerd in civiel en publiek recht. In april 2015 werd ze gevraagd minister van Verkeer, Transport en Ruimtelijke Ordening te worden van Curaçao dat in 2010 autonoom land binnen het Koninkrijk was geworden. Sinds mei 2017 is ze minister van Gezondheid, Milieu en Natuur in het Kabinet Rhuggenaath.

voorbereiding. Een ander issue is de lozing van chemicaliën op zee. Ik heb een werkgroep gevraagd met voorstellen te komen.

Bij de ministerraad ligt op dit moment een oceanpolicy. Ik ben blij met het initiatiefvoorstel van het Statenlid mevrouw McWilliam om zwerfafval terug te dringen door het gebruik van plastic verpakkingen te verbieden. Ik sta daar helemaal achter.

Daarnaast is er een natuurbeheerplan in ontwikkeling. We hebben een prachtige natuur die evenzeer bijdraagt aan het concept van de wellness-maatschappij en mede daarom het beschermen waard is.”

X-team

Camelia-Römer weet als doorgewinterde bestuurder dat wet- en regelgeving niet zaligmakend zijn. ,,Daarom is er een X-team voor de controle en handhaving. Maar ik realiseer me dat het vooral een kwestie van mentaliteit is. Daarom investeren we in bewustwording. Als sluitstuk van alle activiteiten om mensen tot een gezonde leefstijl aan te moedigen overweeg ik een suikertaks in te voeren. Uit onderzoek blijkt het te werken om fabrikanten zo ver te krijgen dat zij minder suiker in hun producten doen. Ik zie dat overigens wel als sluitstuk nadat je al het andere hebt

gedaan. Met de collega’s kijken we naar alle andere factoren die van invloed zijn op de volksgezondheid: de huisvestingssituatie, arbeidsomstandigheden... De aandacht richt zich niet alleen op de fysieke kant: we kijken ook naar het mentale welzijn.”

De bewindsvrouw waakt ervoor het wiel opnieuw uit te vinden. ,,Ik zoek samenwerking met bijvoorbeeld non-gouvernementele organisaties. Maar ook met de Pan American Health Organization en Caricom waar de zorg eveneens hoog op de agenda staat. Daarnaast hebben we samenwerkingen met Aruba en Sint Maarten en het Erasmus in Rotterdam. In juni wil ik graag een vierlandenoverleg organiseren om te kijken op welke terreinen wij elkaar nog meer kunnen versterken.”

Camelia-Römer heeft een lange staat van dienst, maar zag zich niet eerder geconfronteerd met zoveel uitdagingen tegelijk. ,,Het zijn moeilijke tijden. De onzekerheid over de toekomst van de raffinaderij en de impact van de onrust in Venezuela op onze economie vergen veel energie. Tegelijkertijd willen we vasthouden aan onze ambities om onze samenleving een kwaliteitsimpuls te geven. Ik heb er alle vertrouwen in. De samenwerking in het kabinet is uitstekend.”

‘Kijken waar we elkaar als Koninkrijk nog meer kunnen versterken’

Minister Suzy Römer: Focus op preventie.

11 | CURAÇAO

Economie

QREDITS VESTIGT ZICH OP CURAÇAO

‘We komen niet om de markt te veroveren’ Algemeen directeur Elwin Groenevelt van Qredits en senior bedrijfsadviseur

Qredits, de Nederlandse aanbieder van microkredieten, is sinds kort actief op Curaçao. ,,De tijd is er rijp voor”, verklaart algemeen directeur Elwin Groenevelt de opening van een vestiging in Willemstad.

Dat de Curaçaose economie het zwaar heeft schrikt Qredits niet af. Integendeel: ,,Toen wij in 2009 begonnen zat Nederland midden in de crisis. Juist in tijden van crisis zie je dat meer mensen, al dan niet gedwongen door het verlies van hun baan, de keuze maken voor zichzelf te beginnen. Wie onder die omstandigheden een start als ondernemer durft te maken laat

12 |

Economie

van de Curaçaose vestiging Raiska Herrera.

zien een grote mate van zelfredzaamheid te hebben. Wij hebben in die beginjaren vele honderden microkredieten verstrekt aan ondernemers met wie het, nadat de economie weer aantrok, crescendo is gegaan.”

Commitment

In 2015 ontstond binnen Qredits het idee de vleugels uit te slaan naar de Caribische delen van het Koninkrijk. ,,Op de eilanden bestaat veel behoefte om zelfstandig ondernemerschap te

bevorderen en er is een grote vraag naar financiering. Daar kan Qredits bij uitstek mee helpen. De eilanden horen tenslotte bij het Koninkrijk en dan is het logisch ze te laten meeprofiteren van onze dienstverlening. We zijn gestart op Bonaire omdat het een Nederlandse gemeente is en de wet- en regelgeving sterk op die van Nederland lijkt. Die vestiging is een groot succes. Daarna zijn we vorig jaar op Aruba en de drie Bovenwindse eilanden begonnen en nu dus ook op Curaçao. Dit is het goede moment.

Er is een nieuwe regering onder leiding van minister-president Rhuggenaath die een duidelijke visie heeft op economische ontwikkeling en de schouders zet onder een beter ondernemersklimaat.”

Dat laatste is niet onbelangrijk: Qredits verlangt in de opstartfase commitment van de overheid. ,,We vragen de regering gedurende de eerste twee jaar financiële ondersteuning. Het gaat niet om hele grote bedragen, maar voldoende om een deel van de opstartkosten te financieren en er zeker van te zijn dat de overheid zich betrokken voelt. Na twee jaar moet de vestiging financieel op eigen benen kunnen staan.”

Win-win

Een verkenning van de markt is niet gedaan. ,,Ik geloof daar niet zo in. Wij hebben destijds in Nederland een duur onderzoek laten doen, maar daarvan is helemaal niets uitgekomen.”

Groenevelt zegt meer te vertrouwen op de pilot-aanpak. ,,Klein beginnen met een bescheiden kantoor en kijken hoe het zich in de praktijk ontwikkelt. Het doel is in twee jaar tijd een volume te bereiken van twee miljoen dollar aan verstrekte kredieten. Op Curaçao streven we naar tachtig kredieten per jaar. Ik weet zeker dat we daarin gaan slagen. Het eerste jaar is het maximum krediet vijftigduizend gulden. Als we eenmaal feeling met de markt hebben trekken we dat vanaf het tweede jaar op naar honderdduizend gulden.”

Qredits ziet zichzelf niet als concurrent van reguliere banken. ,,We komen niet om de markt te veroveren. We zijn complementair aan de bestaande banken op het eiland. Je ziet zowel in Nederland als op de eilanden dat de banken niet graag kleine zakelijke kredieten verstrekken. Gezien de hoge kosten en risico’s is het voor banken een onrendabel segment. Daarnaast zijn er meestal niet voldoende zekerheden, zeker als het om startende ondernemers gaat. Qredits is er juist voor deze ondernemers die bij de gewone banken niet in aanmerking komen voor een lening. Daar ligt onze toegevoegde waarde. Wij zijn geen bank, we zijn een sociale financieringsorganisatie die toegang geeft tot mogelijkheden. En uiteindelijk is er een win-win situatie met de banken. Een ondernemer die met een microkrediet is begonnen opent altijd een rekening bij een bank en kan op termijn doorgroeien tot een potentiële kredietklant. Daarom vragen we

Minister Steven Martina van Economische Ontwikkeling, algemeen directeur Elwin Groenevelt en premier Eugene Rhuggenaath verrichtten op 17 april de symbolische openingshandeling van de Qredits-vestiging in Willemstad.

de banken om aanvragen die ze niet kunnen behandelen naar Qredits door te verwijzen.”

Het is overigens niet zo dat kredieten blindelings worden verstrekt: ,,Soms is een businessplan onvoldoende of hebben mensen een idee dat niet tot een winstgevend bedrijf kan leiden.

Het kan ook zijn dat we te maken hebben met hele enthousiaste mensen die echter niet uit het juiste ondernemershout zijn gesneden. Ondernemen is hard werken. Je staat overal alleen voor. Je krijgt te maken met tegenvallers en dat moet je wel aankunnen.”

Coaches

Qredits is een stichting zonder winstoogmerk, telt 75 medewerkers en beschikt over een pool van 600 vrijwilligers, ervaren ondernemers die als coach hun kennis graag doorgeven aan startende ondernemers. Die helpen met het opstellen van een ondernemingsplan en het structureren van hun bedrijf. Ook wordt gebruik gemaakt van e-learnings. Daarnaast is er speciaal voor scholieren het ondernemerschapsonderwijsprogramma Ik word EigenBaas ontwikkeld om de ondernemingslust bij jongeren te stimuleren. ,,Wij beperken ons dus niet tot geld alleen. We brengen ook een stukje hoop door beginnende ondernemers een kans te geven een goede start te maken en zo een bijdrage te leveren aan de economische ontwikkeling van Curaçao.”

Raiska Herrera, senior bedrijfsadviseur van de Curaçaose vestiging, heeft warm gelopen op de zustervestigingen op Bonaire en Aruba. Ze heeft hoge verwachtingen: ,,Ook op Curaçao is behoefte aan het concept van Qredits. Dat is duidelijk naar voren gekomen bij het live gaan van onze website en de soft opening. We hebben al heel wat prospects kunnen verwelkomen op ons kantoor aan de Caracasbaaiweg.”

13 | CURAÇAO

Economie

INVESTEERDERS COMFORT BIEDEN CINEX-directeur Ramon Koffijberg

Investeerders die een sprong maken naar een nieuwe markt in een ver buitenland zien in hun enthousiasme wel eens een valkuil over het hoofd, raken verstrikt in de lokale bureaucratie of stuiten op een andere mores van zakendoen.

Precies daaraan ontleent het in 2014 opgerichte Curaçao Investment & Export Promotion Agency zijn bestaansrecht: het bieden van comfort aan bedrijven die Curaçao willen benutten als springplank van Europa naar Latijns-Amerika en andersom. ,,Wij vallen onder het ministerie van Economische Ontwikkeling, maar hebben een uit ondernemers bestaand bestuur”, begint oprichter en directeur Ramon Koffijberg zijn verhaal. ,,Ik ben in mijn eentje begonnen, maar inmiddels zijn wij met een team van vijf waarin alle kennis verenigd is die nodig is om investeerders die zich op Curaçao willen vestigen te faciliteren.”

Handelsmissie

Koffijberg, die in de VS heeft gestudeerd en ook enkele jaren in Miami werkte, is net terug van een handelsmissie naar buurland Colombia. ,,We trekken omwille van de kosten vaak op met het toeristenbureau en waren samen in Bogota in verband met de grootste toerismebeurs van Zuid-Amerika. De dag voor de opening hebben wij als CINEX een netwerklunch voor het Colombiaanse bedrijfsleven georganiseerd waar wij maar liefst ruim tachtig investeerders hebben kunnen verwelkomen. Onze minister van Economische Ontwikkeling, Steven Martina, heeft een presentatie gegeven over de brug die Curaçao kan slaan tussen Colombia en Nederland want we zijn immers uitermate geschikt als stepping stone tussen Latijns-Amerika en Europa.”

Hubfunctie

CINEX-directeur Ramon Koffijberg: ,,Wie er op tijd bij is profiteert volop mee van de groei.”

14 |

Economie

Steeds meer landen claimen een hubfunctie, maar Curaçao heeft er al eeuwen ervaring mee. ,,Wij zijn van oudsher een spil in het verkeer tussen de continenten. Vandaag de dag bieden we veel meer dan alleen de geografisch gunstige ligging, een goed geoutilleerde zeehaven en een ruim aanbod van vliegverbindingen. We hebben een goed opgeleide bevolking die vaak drie of vier talen beheerst, we kennen de cultuur van het zakendoen in Europa en Latijns-Amerika en we hebben onze professionele netwerken aan beide kanten van de

oceaan. Onze financiële en zakelijke dienstverlening is van hoog niveau en de telecommunicatie-infrastructuur is state of the art. Bovendien hebben we genoeg ruimte voor nieuwe bedrijvigheid en niet onbelangrijk: het leefklimaat op Curaçao laat niets te wensen over.” Wat investeerders zeker ook aanspreekt is de rechtszekerheid van het Koninkrijksverband, benadrukt de CINEX-directeur.

Steunpunt

,,We zien dat er een groeiende interesse is om vanuit een vestiging op Curaçao nieuwe markten in Zuid-Amerika aan te boren. In de omgekeerde richting kunnen bedrijven profiteren van de samenwerkingsrelatie die wij vanwege onze LGO-status hebben met de Europese Unie waardoor zij makkelijker producten naar Europa kunnen exporteren.” Gevraagd naar de toegevoegde waarde van CINEX zegt Koffijberg: ,,Wij zijn er voor om het investeerders makkelijker te maken. Wij kennen de wet- en regelgeving en weten welke vergunningen je nodig hebt, waar en hoe je die moet aanvragen en zijn uiteraard goed op de hoogte van fiscale mogelijkheden. Wij versnellen het proces door deuren te openen en contacten te leggen en

Ambassade

CINEX onderhoudt een goede relatie met de Koninkrijksambassades op het westelijk halfrond.

Directeur Ramon Koffijberg is lovend over de samenwerking zoals onlangs bij de handelsmissie naar Bogota.

Ambassadeur Jeroen Ambassadeur Jeroen Roodenburg.

Roodenburg was er alle drie dagen bij: ,,Bij zo’n belangrijke missie vanuit Curaçao zet de ambassade haar beste beentje voor. We zetten ons lokale netwerk in, we openen deuren en we leggen contacten. Zo hebben we in goede samenwerking met CINEX en het hier gevestigde Holland House een mooi programma kunnen maken voor de minister en alle leden van de delegatie. Tijdens dit bezoek werd me opnieuw duidelijk hoe hecht de banden zijn tussen het Koninkrijk en Colombia. We staan hier nadrukkelijk op de kaart, dat gaan we volop benutten bij onze inzet op meer bilaterale handel en investeringen.”

zijn ook een bron van informatie. Daarvoor hebben wij eerder dit jaar een informatiesteunpunt geopend in het Curaçaohuis in Den Haag. Wij nemen investeerders zorgen uit handen zodat zij kunnen doen waar ze goed in zijn: ondernemen.”

‘Wij zien een groeiende interesse om via Curaçao markten in ZuidAmerika aan te boren’ Kansen

Koffijberg doet er niet stiekem over dat de Curaçaose economie het moeilijk heeft. ,,Het klinkt misschien raar, maar daardoor is het juist nu de beste tijd te investeren. De economie van elk land heeft te maken met ups en downs, overal zie je dat zich in tijden dat het wat minder gaat kansen aandienen. Je moet oog hebben voor die kansen en een beetje durf hebben, maar als je er op tijd bij bent profiteer je volop mee van de groei. Curaçao heeft ten opzichte van de regio een groot voordeel want waar de meeste eilanden soms voor 90 procent afhankelijk zijn van toerisme hebben wij meerdere goed ontwikkelde sectoren zoals financiële dienstverlening, olie, logistiek en IT die allen substantieel bijdragen aan ons bruto nationaal product. De laatste jaren zien we nieuwe sectoren opkomen zoals een creatieve industrie en op het gebied van duurzaamheid.”

I: curinvest.com

15 | CURAÇAO

Sport

SAMENWERKEN IN KONINKRIJK LOONT Team Kingdom of the Netherlands

Het was voor de media en het publiek in Nederland even wennen, maar inmiddels is de naam Team Kingdom of the Netherlands een begrip. Het succes van de honkbalselectie bracht premier Mark Rutte er zelfs toe het een voorbeeld te noemen hoe de landen van het Koninkrijk elkaar kunnen versterken.

Paddy Roomer, commercieel directeur van de Koninklijke Nederlandse Baseball en Softball Bond (KNBSB), is verantwoordelijk voor het bedenken van de nieuwe naam voor het nationale team dat na het wereldkampioenschap van 2011 definitief tot de absolute top wordt gerekend. ,,Een groot deel van de selectie bestaat uit spelers met een Curaçaose of Arubaanse achtergrond. In de wandelgangen spraken we zelf al langer over het Koninkrijksteam. Op een gegeven moment zei ik: waarom gaan we die naam niet ook naar buiten toe gebruiken?

We zijn er tenslotte trots op dat we spelers hebben uit alle delen van het Koninkrijk. Dus waarom zou je dat dan niet uitdragen?”

Op alle uitingen staan zeven vlaggen, van de vier landen Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Nederland plus die van de drie bijzondere gemeenten Bonaire, Sint Eustatius en Saba. De jongens vinden het prachtig voor Nederland te spelen, maar hebben nu ook het gevoel dat ze hun eiland vertegenwoordigen.

Er is niks mis mee trots te zijn op waar je vandaan komt. Ik ben als 38 jaar weg uit Spangen, maar ben er nog steeds trots op Spangenees te zijn.”

Toptalenten

,,Alle delen van het Koninkrijk zijn ons even lief. En datzelfde geldt voor de mensen. In het honkbal zien we geen kleur, alleen maar leuke mensen. Moet je eens zien hoeveel toptalenten Curaçao levert. Niet alleen op sportief gebied zoals honkbal, voetbal en atletiek, maar ook op cultureel vlak en in het bedrijfsleven. En wat denk je van Bob Pinedo, een van de beste oncologen in de wereld. Met elkaar hebben we in het Koninkrijk heel veel kwaliteit in huis. Als we die weten te bundelen staan

16 |

Sport

wij veel sterker in de wereld. Daar worden we allemaal beter van.

Het zou daarom goed zijn als wij in Nederland de aandacht minder eenzijdig richten op zaken die misschien niet helemaal goed gaan op de eilanden. Die zijn niet representatief voor dat deel van het Koninkrijk, feit is dat er veel meer goede dingen gebeuren, maar dat moet je wel willen zien. Curaçao zou zelf ook best wat meer zijn toppers kunnen inzetten. Amerika legt zijn sterren in een straat en er komen miljoenen toeristen foto’s van maken.”

De KNBSB doet er in elk geval wel wat mee. ,,Toenmalig technisch directeur Robert Eenhoorn zei een keer tegen me: we zijn wereldkampioen geworden, maar we doen er qua funding

Unieke kans

Voormalig VSambassadeur Timothy Broas is er van overtuigd dat het concept baseball means business deuren kan openen die normaal gesloten blijven: ,,Team Kingdom biedt de landen van het Koninkrijk een Foto Julia Pelealu unieke kans zichzelf economisch en toeristisch in de schijnwerpers te plaatsen in belangrijke markten en diplomatieke netwerken in de Verenigde Staten, Japan, Zuid-Korea, Taiwan, Europa en nog veel meer.” En over Curaçao: ,,Het eiland heeft een enorm potentieel als springplank voor bedrijven naar de rest van het Caribisch gebied en de Amerika’s. Met het grote talent van de mensen op Curaçao die bijna allemaal vier talen spreken zijn er geweldige mogelijkheden voor het prachtige eiland Curaçao dat ik al meerdere keren, als ambassadeur en privé, heb bezocht.”

‘In het buitenland wordt het heel bijzonder gevonden dat wij een Koninkrijk zijn.’

Commercieel directeur van de KNBSB Paddy Roomer: ,,Baseball means business.”

weinig mee. Daarover ben ik gaan nadenken. Honkbal is de grootste internationale sport van het Koninkrijk en behoort tot de populairste sporten in grote industriële landen waarmee Nederland veel zaken doet: de VS, Korea, Taiwan en Japan. Ik heb uitgezocht dat er 4.000 bedrijven uit die landen in Nederland actief zijn. Andersom zijn het er ook nog eens duizenden.

Honkbal als de verbindende schakel, maar dat niet alleen: in het buitenland wordt het heel bijzonder gevonden dat wij een Koninkrijk zijn. Met al die elementen bij elkaar, zo bedacht ik, hebben we goud in handen, maar hoe ga je dat vertalen naar een propositie richting bedrijfsleven?”

Handelsmissies

Roomer klopte aan bij Timothy Broas, toenmalig ambassadeur van de VS in Nederland. ,,Samen kwamen we op het concept baseball means business. Daarin koppelen we Team Kingdom aan handelsmissies naar landen waar honkbal populair is en de Curaçaose jongens een beroemdheid zijn. We zijn inmiddels met Nederlandse bedrijven naar Cuba, Korea, Japan en Los Angeles geweest. In juni gaan we iets doen in Washington als de San Francisco Giants er spelen. Coach Hensley Meulens is in de VS

een grote naam. Voor Curaçao is honkbal pure branding. Door je sterren in te zetten kun je veel aandacht naar je toe trekken. En als je die aandacht eenmaal hebt kun je het eiland promoten als toeristische bestemming, maar ook als hub naar Latijns-Amerika.

Curaçao heeft een enorm potentieel, dat moet je uitdragen en daarbij helpen de activiteiten die wij met Team Kingdom initiëren.”

De formule heeft zich inmiddels bewezen. Maar ondanks de mooie woorden van Rutte zijn de overheden nog niet genegen te investeren in het via het honkbal actiever promoten van het Koninkrijk in het buitenland. ,,Team Kingdom is bij uitstek het voorbeeld van de kracht van het Koninkrijk. Het bewijst dat er door samenwerking veel te winnen valt.” In 2020 keert honkbal terug op de Olympische Spelen in Tokyo. Wat Roomer betreft de ideale gelegenheid om als Koninkrijk een slag te slaan.

17 | CURAÇAO

WE ZIJN

OUT OF OFFICE LAAT EEN BERICHT ACHTER NA DE PLONS.

ONTDEK MEER OP

Kortjes PARALYMPICS Aksel Cijntje heeft op jonge leeftijd een complete dwarslaesie opgelopen. Desondanks is hij positief en vastberaden en zet hij zich in voor anderen met een fysieke beperking. Via zijn stichting ‘You Are a Hero’ organiseert hij evenementen op het gebied van handbiken. Zo wil hij laten zien dat deelname aan sportieve activiteiten het zelfvertrouwen kan bevorderen. Aksel is hard aan het trainen om in 2020 aan de Paralympische Spelen te mogen deelnemen, zo vertelde hij tijdens zijn bezoek aan gevolmachtigde minister Anthony Begina.

CONDOR Luchtvaartmaatschappij Condor gaat met ingang van het winterseizoen vanuit Frankfurt naar Curaçao vliegen. ,,Curaçao is aantrekkelijk voor Europese toeristen, onder andere omdat je er met de euro kan betalen”, aldus CEO Ralf Teckentrup. Minister Steven Martina van Economische Ontwikkeling is blij met de komst van Condor: ,,Duitsland is een belangrijke markt voor Curaçao. We kijken uit naar Condor en haar passagiers en zullen onze krachten bundelen met onze toeristische partners om het verdere succes en de groei van het Europese toerisme op Curaçao te verzekeren.”

EENHEID Minister Stef Blok van Buitenlandse Zaken heeft kort na zijn aantreden een kennismakingsbezoek gebracht aan Curaçao waar een zogeheten vierlandenoverleg buitenlandse betrekkingen plaatsvond. ,,De overleggen waren constructief, verliepen in goede sfeer en hebben een uitstekende basis gelegd voor verdere samenwerking als volwaardige partners met respect voor de autonomie van de landen. Ik ben ervan overtuigd dat het Koninkrijk als geheel, evenals ieder autonoom land, gebaat is bij goede samenwerking en afstemming waarbij rekening wordt gehouden met wederzijdse verantwoordelijkheden en belangen, maar waarbij eenheid van buitenlands beleid voorop staat”, aldus Blok.

Kortjes

19 | CURAÇAO

Interview

STILLE KRACHT VAN HET CURAÇAOHUIS Haar lijstje met telefoonnummers koestert ze als een kostbare schat en dat is het ook. Want als haar ‘baas’ een afspraak wil met een minister, een ambassadeur of nog hoger is het aan Ama Girigori om het voor elkaar te krijgen. En dat lukt vrijwel altijd, dankzij haar omvangrijke netwerk van secretaresses van iedereen die er in en rond Politiek Den Haag toe doet. ,,Wij kennen elkaar alleen van stem, maar weten precies wat we aan elkaar hebben”, aldus de managementassistente van gevolmachtigde minister Anthony Begina. Van een interview wil ze eigenlijk niets weten. ,,Ik hoef niet in de schijnwerpers. Laat mij mijn werk maar doen, achter de schermen.” Ama is de stille kracht van het Curaçaohuis. Ze begon in 1983 op wat toen nog het Kabinet van de gevolmachtigde minister van de Nederlandse Antillen was. ,,Ik heb drie jaar op de afdeling Ontwikkelingssamenwerking en Personeelsbemiddeling gewerkt.

Ik ben naar Curaçao teruggegaan, maar twee jaar later toch weer naar Nederland gekomen.”

Ze kon bij het Antillenhuis aan de slag als secretaresse van de directeur. In 2011 - de Nederlandse Antillen waren het jaar ervoor opgeheven en Curaçao was autonoom land binnen het Koninkrijk geworden - vertrok de secretaresse van de ‘GevMin’. ,,Ik heb lang getwijfeld of ik zou solliciteren. Collega’s zeiden me: doe het nou maar en toen heb ik de stoute schoenen aangetrokken.” Tegenwoordig heet de functie managementassistente, maar Ama is veel meer dan dat. ,,Ik ben oplossingsgericht. Ik heb in toenmalig directeur Robert Candelaria een heel goede leermeester gehad. Hij gaf mij de ruimte om, als zich een probleem voordeed, zelf op zoek te gaan naar een oplossing.”

Hete vuren

Ama is gewend voor hete vuren te worden geplaatst. ,,Het komt voor dat de minister-president op het laatste moment aankondigt naar Nederland te komen. Ik krijg een lijstje met namen van mensen met wie hij een gesprek wil. Dan heb ik wel even de handen vol aan rondbellen want als hij hier is wil hij de tijd maximaal benutten. Er zit geen moment rust in zijn

20 |

Interview

programma. Meestal wil hij zijn eerste afspraak al een uur nadat hij op Schiphol is geland.”

Discretie is een in haar functie onmisbare eigenschap. ,,Ik heb een geheimhoudingsplicht. Ik hoor en zie natuurlijk veel wat heel vertrouwelijk is zoals de stukken van de Rijksministerraad. Ik vertel er zelfs thuis niks over.” Collega’s roemen eveneens haar diplomatieke vaardigheden. ,,Het komt voor dat iemand uit Curaçao die in Nederland verblijft een probleem heeft en denkt: ik bel het Curaçaohuis, die lossen het wel voor mij op. Maar zo werkt het niet. Wij kunnen bijvoorbeeld geen geld geven. Je moet nee kunnen zeggen op een manier dat iemand niet boos wordt, maar het begrijpt. Ik probeer te helpen door advies te geven. En ik blijf altijd netjes. Ik behandel iedereen gelijk, of het nu een hoogwaardigheidsbekleder is of een gewone burger.”

‘Ik sta op met het fijne gevoel dat ik plezier in mijn werk heb’ Ogen en oren

Ama is tevens de ogen en oren van de GevMin. ,,Als ik iets hoor of zie waarvan ik denk: dat moet de minister weten, dan informeer ik hem meteen. Gisteravond was er nog iets op de radio op Curaçao. Daarover heb ik meteen gebeld.” Soms kruipt ze in de rol van personal assistent. ,,Ik zag net dat er een knoop van zijn colbert loshing. Die heb ik vastgezet want hij moet zo meteen naar een minister. Ik kijk ook altijd of zijn stropdas goed zit en of hij, als er regen wordt verwacht, een paraplu bij zich heeft. Ik heb op mijn bureau een potje crème staan voor als hij droge handen heeft. Als hij in de media verschijnt zoals op Prinsjesdag let ik altijd op hoe hij overkomt. Ik hou uiteraard ook de verjaardagen bij van iedereen met wie de minister te maken

heeft. En als hij naar iemand toegaat zorg ik dat hij een attentie meeneemt.”

Terugverhuizen naar haar geboorte-eiland zit er voorlopig niet in. ,,Ik ga elk jaar drie weken op vakantie naar Curaçao. Dat is genoeg. Bovendien: ik heb elke dag contact met Curaçao, met de secretaresses van de ministers bijvoorbeeld. Ik heb het hier goed voor elkaar, waarom zou ik helemaal opnieuw beginnen? Ik hou ontzettend van mijn werk. Elke dag sta ik op met het fijne gevoel dat ik plezier in mijn werk heb.” Werk dat ze ook mee naar huis

neemt. ,,Ik kijk veel naar politieke programma’s om op de hoogte te blijven. Verder lees ik veel, van flutromans tot zwaardere boeken. Ik doe dat voor mijn Nederlands. Dat is en blijft voor mij toch een aangeleerde taal. Ik moet foutloos kunnen spreken en schrijven.”

Terug naar de telefoon die zo’n belangrijke rol in haar werk vervult. ,,Ik ken heel veel mensen alleen van stem. Dan ga je je bedenken hoe iemand er uitziet. Als je elkaar dan tegenkomt klopt er helemaal niets van wat je dacht.”

Ama Girigori is inmiddels toe aan haar veertiende gevolmachtigde minister.

21 | CURAÇAO

Cultuur

Faizah tijdens een optreden (Foto: Carlos Quezada).

FAIZAH GROOTENS GAAT DANSEND DOOR HET LEVEN Het is opvallend hoe veel artistiek toptalent een klein land als Curaçao voortbrengt. Van auteurs als Marugg en Arion, de zangeressen Tania Kross en Izaline Calister tot en met de niet in een vakje te stoppen Jandino. Minder bekend bij het grote publiek, maar zeker in deze eregalerij thuishorend is Faizah Grootens. De in Amsterdam wonende Curaçaose is een tot ver over de grenzen van het Koninkrijk gevierd danser, dansdocent en choreograaf.

Het dansen zat er vroeg in. ,,Mijn ouders zijn echte dansliefhebbers. Op feestjes thuis werd er altijd gedanst. Nu nog trouwens. Er was ook veel muziek in huis, overal hingen speakers.

Het ritme zat al heel jong in mijn lijf.” Als peuter werd ze door haar moeder meegetroond naar de Fina Dance Art School waar haar zus en nichten dansles volgden. ,,Voor dansles moet je vier zijn, maar ik mocht op mijn derde toch al meedoen. Ik was vanaf dat moment altijd met dans bezig. Op Curaçao waren er niet veel dansvoorstellingen, maar als twaalfjarige was ik met mijn

22 |

Cultuur

ouders op vakantie in New York. We hebben heel wat Broadwayshows afgelopen. Daar sloeg de vonk over. Ik zag de dansers op het podium en dacht: daar wil ik ook staan.”

Studiekeuze

Vijf jaar later moest Faizah een studiekeuze maken. ,,Ik dacht er over om aan de Erasmus economie te gaan studeren, maar na een informatiebijeenkomst kreeg ik niet het gevoel dat het wat voor mij was. Mijn moeder zei: waarom ga je geen dansopleiding doen? Ik twijfelde want ik had het idee geen kans te maken in Nederland. Bij de dansschool waren ze echter meteen enthousiast. Ik heb mij bij verschillende opleidingen in Nederland aangemeld en me heel goed voorbereid op de audities. Ik werd overal aangenomen.” Ze koos voor de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. ,,Het accent lag op moderne danstechnieken. Ik miste de Caribische roots in het dansen, het temperament. In het vierde jaar moest ik stage lopen in het buitenland. Ik koos voor het Instituto Superior de Arte in Havana. Ik spreek Spaans en mijn

ouders waren vaak voor hun werk op Cuba dus het was geen onbekend terrein. Ik heb heel veel privélessen genomen. Dat was best duur. Om de kosten terug te verdienen gaf ik danslessen op de universiteit. Ik heb er ook stukken gechoreografeerd en geassisteerd bij enkele grote theaterproducties. Ik maakte lange dagen, van half acht ‘s morgens tot elf uur ‘s avonds. Als artiest en als mens heb ik er veel geleerd. Dat jaar was de mooiste tijd van mijn leven.”

‘De beloning zit in het artistieke resultaat’ Hoogtepunten

Terug in Nederland studeerde ze af en ging op zoek naar werk.

Dat viel tegen. ,,Ik werd niet uitgenodigd voor audities. Als ik ergens solliciteerde kreeg ik te horen dat ik niet in het plaatje paste. Ik kreeg niet de kans te laten zien wat ik kan. Als ik niet in het systeem pas, dan moet ik maar mijn eigen werk maken, dacht ik.” Haar eerste serieuze werkgever was Herman van Veen. ,,Wat heb ik veel geleerd van die man. We werken nog steeds samen. Ik heb een kindervoorstelling gemaakt waarvoor hij de muziek heeft gecomponeerd. In augustus hoop ik er mee naar Curaçao te gaan.”

Rond die tijd gaat ze ook naar Mexico waar ze in 2013 werkte voor Laleget Danza en in 2016 het duet ‘Pendiente’ presenteerde in het prestigieuze theater Palacio de Bellas Artes waarna ook uit andere landen uitnodigingen volgden. In augustus zal Faizah ‘The Coat’ in Bellas Artes presenteren, een duet met Diego Vázquez. ,,Dat wordt een van de hoogtepunten tot nu toe.” Een andere mijlpaal was een solo-optreden bij Ailey Citigroup Theater in New York.

Beloning

Aan werk heeft Faizah geen gebrek meer. Ze is niet alleen uitvoerend danser, maar ook choreograaf en docent. ,,Ik geef les op de school waar ik zelf ben opgeleid. Ik ga dansen in de voorstelling ‘Je suis’ van Raymi Sambo en ben aan het repeteren voor een nieuwe toer. Als je geen passie voor dit vak hebt moet je er niet aan beginnen. Materieel word je er niet beter van, de beloning zit in het artistieke resultaat. Fysiek is het een zwaar vak. Na mijn veertigste zal ik wel wat minder dansen en meer choreografie doen en les geven. Wat ik in mijn vrije tijd doe? Met vrienden en familie uit eten en relaxen. En plannen maken.”

Cuba en Mexico heeft ze in haar hart gesloten. En Nederland? ,,Nederland is voor mij het land waar ik de mogelijkheid heb gekregen mij artistiek te ontwikkelen. Ik ben daar veel mensen dankbaar voor. Twijfels zoals ik die had voordat ik naar Nederland kwam heb ik niet meer. Ik weet nu wat ik in mij heb.

Wat ik wil, daar ga ik voor.“ I: faizahgrootens.com Danser, choreograaf en docent Faizah Grootens.

23 | CURAÇAO

Interview

WERKVLOER VAN DEFENSIE REIKT TOT IN DE CARIBEN Minister Ank Bijleveld

Defensie is een zogeheten koninkrijksaangelegenheid. De krijgsmacht heeft de in de Nederlandse grondwet èn het Statuut voor het Koninkrijk verankerde taak ook de Caribische delen te beschermen.

Reden voor minister Ank Bijleveld om al kort na haar aantreden op werkbezoek te gaan naar Curaçao. ,,Ik realiseer me als geen ander dat ik Koninkrijksminister ben en dat er dus mannen en vrouwen van Defensie werken in de Cariben om de grenzen van ons Koninkrijk te verdedigen en Curaçao bij te staan. Ik probeer zoveel mogelijk tijd door te brengen met het defensiepersoneel. Als je wilt weten wat er speelt dan moet je op de werkvloer zijn. Een wijze les van mijn vader die zelf ook diende in het leger. De werkvloer van Defensie reikt ver tot over onze eigen landsgrenzen, in dit geval tot aan de uiterste hoek van het Koninkrijk. Maar liefst 800 van onze mensen zijn werkzaam in het Caribisch gebied.”

Minister Bijleveld: ,,Fantastisch om weer terug te zijn op de eilanden.”

24 |

Interview

Als oud-staatssecretaris van Koninkrijksrelaties bent u goed bekend met Curaçao. Hoe beviel het weerzien? ,,Het was fantastisch weer terug te zijn op de eilanden. Het programma was bomvol en het voelt alsof ik bijna iedere defensiemedewerker zelf heb gesproken. We begonnen op de Curaçaose marinebasis Parera. Voor mij was het een eerste bezoek met ceremonieel ontvangst en inspectie van de troepen.

Op de basis spraken we onder meer met de daar gestationeerde staf en bemanning, de kustwacht, de Landmachtcompagnie in de West en de bemanning van de Zr. Ms. Pelikaan. De laatste groep hebben we in het zonnetje gezet en bedankt voor hun inzet na orkaan Irma. Zij waren de drijvende kracht achter de noodhulp aan de getroffen eilanden Sint Maarten en Dominica.

Zij verdienen niets dan lof en respect.

Op de marinekazerne Suffisant heb ik gesproken met Curaçaose militairen van de CURMIL en de Koninklijke Marechaussee. Ik ben in het bijzonder te spreken over de CURMIL, de groep

In het laatstgenoemde geval gaat het om de bestrijding van drugshandel, militaire bijstand bij rampen of ongevallen en het ondersteunen van de kustwacht bij het tegengaan van illegale handelingen of zoek- en reddingsacties.”

Waarom is het nodig dat Defensie fysiek aanwezig is op de eilanden? Niemand die serieus overweegt ze aan te vallen. ,,We hebben de grondwettelijke taak onze landsgrenzen te verdedigen als het erop aan komt. Maar daarnaast heeft Defensie, als eerder gezegd, veel meer taken.”

De kustwacht is een samenwerkingsverband van de vier landen.

militairen van het land Curaçao zelf. Daar stromen ook jongens in via een Sociaal Vormingstraject. Die krijgen de mogelijkheid opgeleid te worden tot militair met de basisprincipes van het Korps Mariniers. Inmiddels staat er een groep goed getrainde militairen van zo’n 100 man die het respect verdienen van het gehele eiland. De samenwerking met de lokale diensten begint steeds beter op stoom te komen. Of het nu gaat om het lokaliseren en enteren van Venezolaanse smokkelbootjes of grote zoekacties op het eiland zelf. Ik heb gemerkt dat het wederzijds respect groot is. En natuurlijk heb ik ook gouverneur George-Wout en minister-president Rhuggenaath gesproken.”

‘Fantastisch om weer terug te zijn op de eilanden’ Als Koninkrijksminister bent u verantwoordelijk voor de veiligheid van de Caribische delen van het Koninkrijk. Is dat iets wat je ‘erbij’ doet of heeft het meer om het lijf? ,,Het is een niet te onderschatten taak. Sterker nog, onze medewerkers vervullen veel meer taken dan zij in Nederland normaliter doen. Bovenop het ‘normale werk’ denk je dan aan noodhulp, drugsbestrijding en ‘search and rescue’. We zijn natuurlijk ook nauw bij de kustwacht betrokken.”

Welke taken voert de krijgsmacht uit in de Cariben? ,,Primair richt Defensie zich op de grensverdediging van het Caribische deel van ons Koninkrijk, ondersteuning van civiele autoriteiten en handhaving van de (inter)nationale rechtsorde.

Heeft u concrete voorbeelden waaruit blijkt dat de aanwezigheid nuttig is? ,,Het meest aansprekende en recente voorbeeld is de noodhulp aan Sint Maarten na orkaan Irma. Onze mensen bevonden zich letterlijk in het oog van de storm. Mariniers hebben bijvoorbeeld de orde bewaakt in het land, het vliegveld weer operationeel gemaakt en de bevoorrading van de Zr. Ms. Pelikaan mogelijk gemaakt. Onderschat niet dat ook het dagelijkse werk van Defensie altijd door gaat op de eilanden. Mensen-, drugs- en wapensmokkel zijn helaas aan de orde van de dag. Samen met de politie van de landen en de kustwacht beschermen wij de veiligheid.”

Is er ook een economisch voordeel, bijvoorbeeld dat buitenlandse investeerders weten dat hun bedrijf en personeel zich op een veilige locatie bevinden? ,,Dat is er ongetwijfeld. Curaçao, Aruba en Sint Maarten kunnen altijd terugvallen op het Statuut van het Koninkrijk en natuurlijk op de Koninkrijksministers.”

Ten tijde van het kabinet Rutte I is overwogen de sterkte in de Cariben af te bouwen. Is die gedachte geheel van tafel? ,,Het aantal troepen zegt niet altijd wat. We zijn in effectiviteit enorm gegroeid. Ik durf wel te zeggen dat 800 militairen nu meer kunnen dan 800 militairen twintig jaar geleden. En natuurlijk is het zo dat er voor het eerst in tientallen jaren weer geïnvesteerd wordt in Defensie door dit kabinet.”

Hoe is de relatie met de regering van Curaçao? ,,Die is goed. We hebben een buitengewoon prettig onderhoud gehad met de Curaçaose collega’s. De Curaçaoënaren dragen zelf ook hun steentje bij. Kijk alleen al naar de CURMIL. Maar ook de kustwacht is gemeenschappelijk en daar dragen de vier landen van het Koninkrijk aan bij.”

25 | CURAÇAO

Jong talent

SPECIALISTEN IN DE DOP: RECEPT TEGEN MISMATCH Young professional Lung Jeung

Hoewel in Nederland geboren voelt Lung Jeung (26) zich het meest thuis op Curaçao waar hij - kind van een Curaçaose vader en Arubaanse moeder - vanaf zijn derde opgroeide. Sinds 2010 is hij als student terug in het koude deel van het Koninkrijk. ,,Als iemand mij vraagt waar ik vandaan kom antwoord ik automatisch: Curaçao. Het is niet dat ik het niet naar mijn zin heb in Nederland, maar Curaçao is en blijft gevoelsmatig mijn thuis.” Lungs ouders ontmoetten elkaar tijdens de jaarlijkse ‘opvangweek’ die traditiegetrouw wordt georganiseerd voor net gearriveerde studenten uit de Cariben. ,,Meteen nadat mijn vader was afgestudeerd zijn we naar Curaçao verhuisd. Dat ging allemaal heel snel. We hadden nog geen huis en hebben eerst een tijdje bij een tante gewoond.” Hij keerde na het Radulphus College in Willemstad te hebben doorlopen - voor het eerst sinds zijn derde - terug in Nederland voor een studie geneeskunde.

Geboeid

De appel valt niet ver van de boom: vader Jeung is praktiserend huisarts in Santa Maria. ,,Hij heeft mij niet gepusht ook geneeskunde te doen. Ik ben geboeid geraakt door de verhalen over allerlei ziektebeelden waarmee hij thuis kwam.” We treffen Lung in het AMC in Amsterdam waar hij een semi-arts stage loopt. ,,Ik ben begonnen met biomedische wetenschappen, maar in het tweede jaar kwam ik er achter dat ik het contact met patënten miste. Een neuroloog uit Curaçao heeft mij enthousiast gemaakt voor zijn vak. Binnenkort studeer ik af en dan ga ik eerst werkervaring opdoen als ANIOS. Dat staat voor arts niet in opleiding tot specialist. Ik hoop er dan achter te komen wat ik het leukste vind: neurologie of neurochirurgie.”

Aanleiding voor het gesprek is de Asosiashon Mediko di Antias waarvan Lung mede-initiatiefnemer en voorzitter is. AMA laat

26 |

Jong talent

zich het beste omschrijven als een netwerkorganisatie voor Caribische studenten geneeskunde en farmacie en inmiddels afgestudeerden die in Nederland een medisch beroep uitoefenen. ,,Wij willen een brug slaan tussen de eilanden en Nederland. De ziekenhuizen op de eilanden hebben moeite met het vervullen van vacatures omdat er geen goed inzicht is in aantallen artsen in opleiding en hun specialismen. Tegelijkertijd is het voor bijna-afgestudeerden lastig te weten waar en in welk specialisme de komende jaren vacatures zijn. Pas afgestudeerde artsen kiezen vaak voor de richting die hen leuk lijkt, zonder te weten of daar aan het einde van hun opleiding vraag naar is terwijl de ziekenhuizen aan de hand van de leeftijd van hun specialisten en de zorgvraag grofweg kunnen zien in welke vakgebieden er vacatures gaan ontstaan. Wij hebben een database opgezet van al onze leden. Het is de bedoeling deze te delen met de ziekenhuizen op de eilanden om zo vraag en aanbod bij elkaar brengen.”

‘De meeste toekomstige artsen willen terug naar de eilanden’ Extra dimensie

Verreweg de meeste Caribische studenten willen terug naar hun geboorte-eiland. Dat gaat ook op voor Lung, al voegt hij er onmiddellijk aan toe dat het daar voorlopig niet van komt vanwege zijn vervolgopleiding. ,,Ik heb geen haast, maar als ik in

de toekomst kijk zie ik mezelf uiteindelijk wel terug op Curaçao.”

Van zijn overstap naar een richting met patiëntencontact heeft hij geen spijt. ,,Ik was er aanvankelijk niet zeker van daar goed in te zijn. Ik heb echter ontdekt dat het juist een extra dimensie geeft aan het vak. Ik ben hier in het AMC het eerste aanspreekpunt voor patiënten als ik mijn ronde doe over zaal.

Zo’n stage is wel zwaarder dan een coschap. Daar kijk je een beetje in de keuken, nu is het de bedoeling dat ik functioneer als een afgestudeerd arts. Uiteraard wel onder supervisie, maar je voelt veel meer verantwoordelijkheid. En het zijn lange dagen, van kwart voor acht tot geregeld zeven uur.”

Veel tijd voor liefhebberijen blijft er dan ook niet over. ,,Af en toe een film kijken, het liefst Oscarwinnende klassiekers. En in de weekeinden kook ik wel eens typisch Curaçaose gerechten voor vrienden. Funchi ku piska of gestoofde geit. En jambosoep, maar dat is nog een hele uitdaging. Verder reis ik graag. Ik kom niet heel vaak op Curaçao. Dat vinden mijn ouders jammer want ze missen me. We hebben een mooi compromis gevonden: we reizen samen. Onlangs ben ik naar Chili gevlogen waar ik mijn moeder ontmoette. We hebben samen heel Patagonïe afgereisd.”

Database

Terug naar de Asosiashon Mediko di Antias: ,,We hebben nu 180 leden. Van honderd hebben we de database compleet. We hebben een intentieovereenkomst met het ziekenhuis in Willemstad en minister Römer van Gezondheid getekend voor samenwerking. Voor alle duidelijkheid: we zijn geen studentenclub. We willen ook afgestudeerden die in Nederland zijn blijven werken in de database, maar dat is een volgende stap.”

Om de onderlinge band te versterken organiseert AMA netwerkborrels. Daarvoor worden specialisten met een Antilliaanse achtergrond uitgenodigd als gastspreker. Hoog op het wensenlijstje staat de vermaarde Curaçaose oncoloog Bob Pinedo. ,,Hij is een echte icoon en voor ons allemaal een grote inspiratiebron. Hij heeft laten weten het leuk te vinden te komen, maar we moeten nog een geschikte datum vinden.”

Lung Jeung: ,,Curaçao is en blijft gevoelsmatig mijn thuis.”

27 | CURAÇAO

THE REFLECTION OF YOUR VISION IN YOUR BACKYARD. INVEST IN CURACAO!

WWW.CURINVEST.COM INFO@CURINVEST.COM PRINSEGRACHT 63-65 2512 EX THE HAGUE THE NETHERLANDS +31 (0)70 3066111 (NL) +599 9 4621444 (CUR)