ChristenUnie
SGP
Rotterdam
Duurzame toekomst voor Rotterdamse wijktuinen
2
Voorwoord Talloze creatieve en betrokken Rotterdammers hebben in de afgelopen jaren braakliggende terreinen en ongebruikte stukken grond omgetoverd tot prachtige stukjes groen middenin de wijk. Op eigen initiatief of ondersteund door een maatschappelijke organisatie steken wijkbewoners de handen uit de mouwen en creëren zo nieuwe ontmoetingsplekken in de wijk die van grote betekenis zijn. Niet alleen voorkomt het de verpaupering van braakliggende terreinen in de stad, het biedt ook volop ruimte aan bewoners om op creatieve wijze de wijk zelf een beetje mooier te maken.
Op diverse plekken in de stad hebben deze kleine wildernissen tot de verbeelding gesproken van bewoners; tientallen zogeheten moestuintjes, siertuintjes, buurtkassen, speeltuinen of educatieve tuinen kregen een plaats waar bouwplannen niet werden gerealiseerd. Vaak mede ondersteund door de gebiedscommissie en organisaties als Creatief Beheer, met projecten als Tuinman (m/v). Waar een stadstuin in de ene wijk is opgericht door buurtbewoners die snakten naar wat groen in een verder versteende wijk, is de tuin in de andere wijk vooral een ontmoetingsplaats voor bewoners.
Vrijwel overal is de toekomst onzeker; ‘Blijft onze tuin
bestaan?’ en ‘Is er ook in de toekomst nog plaats voor groen in onze buurt?’. De crisis maakt stap voor stap plaats voor
3
Kadernotitie Tienpuntenplanwijktuinen Mobiliteit
4
5
Kadernotitie Tienpuntenplanwijktuinen Mobiliteit
economische groei. Projectontwikkelaars besluiten hun bouwplannen van voor de crisis af te maken of komen met nieuwe bouwprojecten. Enkele wijktuinen zijn om deze reden al verloren gegaan en voor een groot deel van de andere wijktuinen is het moeten wijken voor bouwplannen eerder een vraag van wanneer dan of.
Wat zou het ongelooflijk jammer zijn als we over een paar jaar moeten concluderen dat er van deze ‘participatiepraktijk’ weinig meer over is. Het is belangrijk om nu de balans op te maken: Van welke moes, sier of speeltuin van vandaag willen we over 5 of 10 jaar nog kunnen genieten? Laten we zorgen dat alle energie die in die wijktuinen zit niet verloren gaat maar dat we ons inzetten voor een duurzame verankering in de wijk.
Mark de Boer Burgerraadslid ChristenUnie-SGP
Publicatiedatum: 8 juni 2016
Dit document betreft een initiatiefnotitie en is een initiatief van de ChristenUnie-SGP in Rotterdam.
6
Rotterdamse wijktuinen De recentelijke sluiting van de Carnissetuin was voor de ChristenUnie-SGP aanleiding om uit te zoeken of misschien meer wijktuinen dreigen te verdwijnen. Dat blijkt het geval. In Rotterdam zijn tientallen wijktuinen waarvan een groot deel op korte of middellange termijn plaats zal moeten maken voor bouwprojecten. In plaats van wachten tot het te laat is willen we nu samen met bewoners en initiatiefnemers op zoek gaan naar een duurzame oplossing. Door bijvoorbeeld op sommige plekken bewust te kiezen voor een groenbestemming en de bouwontwikkelingen een halt toe te roepen, zo blijft de tuin ongemoeid. In versteende wijken zou dat de mooiste oplossing zijn. Het is tegelijkertijd ook de duurste optie omdat de gemeente dan niet meer de grond aan een projectontwikkelaar kan verkopen terwijl ze daar wel op gerekend had. Het is een rigoureuze maatregel en zal vermoedelijk slechts op een enkele plek realistisch zijn. Toch moet deze optie met name in wijken met weinig openbaar groen niet worden uitgesloten.
Waar dit niet haalbaar is kan gekeken worden naar alternatieve locaties in de directe omgeving. Denk bijvoorbeeld aan ongebruikte binnenterreinen van wooncomplexen maar ook het in zelfbeheer uitgeven van bestaand groen in de Rotterdamse stadsparken. Het zijn allemaal manieren om de energie van die talloze betrokken bewoners – die zich vrijwillig inzetten voor het belang van de wijk – vast te houden. De ChristenUnie-SGP wil zich voor deze initiatieven inzetten en beoogt met deze notitie een politieke discussie over de rol van wijktuinen in de Rotterdamse samenleving. Het einddoel is het behoud van zoveel mogelijk wijktuinen voor de stad en daar waar behoefte is wil de ChristenUnieSGP bewoners helpen om op nog veel meer plekken groene wijkvoorzieningen aan te leggen.
7
Kadernotitie Tienpuntenplanwijktuinen Mobiliteit
Deze notitie bevat een serie aandachtspunten en aanbevelingen voor het college van B&W en de Rotterdamse gemeenteraad om serieuze stappen te zetten richting deze ambitie. Deze aanbevelingen zullen nu achtereenvolgens aan de orde komen.
1.
Formuleer een visie op de rol van groene wijkvoorzieningen met in het bijzonder aandacht voor (1) de impact van wijktuinen op de aantrekkelijkheid van woongebieden, (2) het woongenot en (3) de sociale cohesie en re-integratie.
2.
Ga in gesprek met de initiatiefnemers van de bestaande wijktuinen, inventariseer deze initiatieven en hun rol in de wijk en betrek hen bij de formulering van de visie op de rol van groene wijkvoorzieningen. Ook dient onderzocht te worden hoe wijktuinen (in natura) ondersteund kunnen worden.
De ChristenUnie-SGP is – gelukkig samen met heel wat andere politieke partijen – enthousiast over de Rotterdamse wijktuinen. Toch wordt er alleen over gesproken als het al te laat is zoals bij de Carnissetuin. Ook is er geen duidelijke visie op de rol en het belang van deze groene wijkvoorzieningen en dat terwijl groen in belangrijke mate bijdraagt aan het woongenot. Veel Rotterdammers hebben geen eigen tuin en zijn dus aangewezen op openbare groen zoals parken en wijktuinen. Uit onderzoek van de gemeente Rotterdam (Bezoek en waardering van groen in en om Rotterdam, 2014) blijkt dat Rotterdammers bij elkaar jaarlijks maar liefst 23 miljoen keer een groenvoorziening bezoeken. In datzelfde onderzoek kwam ook naar voren dat in sommige delen van de stad de hoeveelheid groen als onvoldoende wordt ervaren. Op deze plekken kunnen
8
kleinschalige wijktuinen een belangrijke rol vervullen. Buurtgroen maakt een wijk niet alleen aantrekkelijker maar biedt ook volop ruimte voor ontmoeting. De praktijk laat zien dat wijktuinen de sociale binding in de wijk versterkt. Een mooi voorbeeld hiervan is het Voedselpark waar re-integratie en activatie zelfs één van de kerndoelen is.
De ChristenUnie-SGP zou graag zien dat het stadsbestuur samen met de kartrekkers van de bestaande groene wijkvoorzieningen een toekomstvisie formuleert op wijktuinen in Rotterdam. Welke rol vervullen deze tuinen in de wijken? Hoe voorkomen we dat ze verdwijnen? Is er ondersteuning nodig en hoe faciliteren we dat zonder de boel over te nemen? Het is nadrukkelijk niet de bedoeling om een boekwerk te gaan schrijven vol analyses. We vragen om een beknopte visie als startsein voor een politieke discussie over de rol en het belang van de Rotterdamse wijktuinen.
3.
Maak een inventarisatie van binnenterreinen – of andere ongebruikte stukken grond – en onderzoek welke hiervan geschikt zijn voor de aanleg van een gemeenschappelijke wijktuin, te beginnen in de meest versteende wijken van Rotterdam.
4.
Maak deze inventarisatie beschikbaar voor bewoners zodat actieve Rotterdammers met goede ideeën (en groene vingers) niet vastlopen in bureaucratische processen maar in één oogopslag kunnen zien waar ze aan de slag kunnen.
5.
Ga in gesprek met de Rotterdamse woningbouwcorporaties over het transformeren van ongebruikte en/of verwilderde binnenterreinen naar groene buurtvoorzieningen.
9
Kadernotitie Tienpuntenplanwijktuinen Mobiliteit
U kent het wel, die stukjes grond langs woningbouwcomplexen die wel groen zijn maar waar zo veel meer uit te halen is. Of verwilderde binnenterreinen waar een gezamenlijke tuin niet zou misstaan. Deze drie aanbevelingen hebben we niet opgeschreven om het initiatief uit handen te nemen van Rotterdammers, integendeel. De uitwerking mag wat ons betreft niet leiden tot onnodige bureaucratie. Het doel van de inventarisaties is juist om te voorkomen dat betrokken bewoners met goede ideeën vastlopen doordat het weken of maanden duurt voordat de gemeente besloten heeft wat er met een stuk grond mag gebeuren. Met één blik op de kaart moet duidelijk zijn waar bewoners nieuwe groene buurtinitiatieven kunnen ontplooien. We hopen het zodoende gemakkelijker te maken voor bewoners om nieuwe wijktuinen aan te leggen. Ook kan deze kaart bestaande tuinen – die nu nog op bouwgronden zitten – helpen in hun zoektocht naar een meer structurele locatie.
10
6.
Formuleer – in samenspraak met de bestaande wijktuinen en de gebiedscommissies – een visie op het in zelfbeheer geven van bestaand groen, zoals parken en perken.
7.
Start op korte termijn minimaal twee pilots waarbij wordt geëxperimenteerd met het in zelfbeheer geven van (delen van) groenvoorzieningen.
Voor het schrijven van deze notitie is de ChristenUnie-SGP bij heel wat wijktuinen op bezoek geweest. Wat opviel is de schat aan ervaring die veel van deze initiatieven in huis hebben, veelal geholpen door een groot netwerk van maatschappelijke organisaties met een groen oogmerk. De professionaliteit waarmee bewoners publieke ruimte in zelfbeheer nemen is indrukwekkend. In onze zoektocht naar duurzame structurele locaties voor deze belangrijke wijkvoorzieningen willen we daarom de bestaande parken en perken – nu nog in beheer van de gemeente Rotterdam – niet uitsluiten. We roepen het stadsbestuur dan ook op om in samenspraak met de betrokken maatschappelijke organisaties, de vele vrijwilligers en de gebiedscommissies een visie te formuleren op het in zelfbeheer uitgeven van bestaand groen. Onderdeel van dit proces is wat ons betreft het op grote schaal experimenteren met zelfbeheer op minimaal twee plekken in Rotterdam. Tijdens en na deze pilot is een uitgebreide evaluatie nodig om te bepalen wat de kansen en bedreigingen zijn van zelfbeheer en welke vorm van ondersteuning vanuit de gemeente nodig is voor het in zelfbeheer geven van publiek groen.
Deze aanbevelingen vragen van de lokale overheid om een stap terug te doen en alle ruimte te geven aan bewonersinitiatieven. De besparing – omdat de gemeente het
11
Kadernotitie Tienpuntenplanwijktuinen Mobiliteit
groenonderhoud op die paar plekken niet meer hoeft uit te voeren – gaat wat ons betreft naar de ondersteuning van het initiatief. We denken daarbij aan een bijdrage in natura, zoals bijvoorbeeld wat tuingereedschap of een schuurtje.
8.
Inventariseer in welke mate scholen toegang hebben tot tuinen die gebruikt kunnen worden voor educatieve doeleinden en ontwikkel een plan van aanpak voor scholen die graag meer zouden doen aan natuureducatie.
Ze zijn er in alle soorten en maten; basisscholen en middelbare scholen die een educatieve tuin gebruiken of dit in het verleden gedaan hebben. Steeds meer scholen zien hier echter vanaf door de hoge kosten voor bijvoorbeeld vervoer. Het zou goed zijn om middels een inventarisatie een beeld te krijgen van de behoefte van scholen en waar zij tegenaan lopen in het gebruik van educatieve tuinen.
Conclusie De ChristenUnie-SGP hoopt dat de aanbevelingen uit deze notitie het startsein vormen voor een politieke discussie over de rol en het belang van de Rotterdamse wijktuinen. Wij hopen u te overtuigen dat deze groene wijkvoorzieningen onmisbaar zijn en onze steun verdienen. Laten we deze ‘participatiepraktijk’ koesteren en er alles aan doen om nog meer initiatief te faciliteren zodat binnenkort iedere buurt in Rotterdam een groene oase heeft!
ChristenUnie
SGP
Rotterdam