Kavala

Project funded by the EUROPEAN UNION

η ΚΑΒΑΛΑ εκτός των τειχών ΒΟΛΤΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΚΑΒΑΛA 2015

Από την Παλιά Πόλη στην Πόλη εκτός των Τειχών

Common borders. Common solutions.

Ακρόπολη - Τείχη

Μεσαιωνικό υδραγωγείο (Καμάρες)

Πραγματικό βιβλίο της ιστορίας της πόλης, τα τείχη διατηρούν το ίδιο περίγραμμα από την πρώτη φάση κατασκευής τους στον 7ο αι. π.Χ. Ανιχνεύονται επεμβάσεις κατά την υστερορρωμαϊκή, τη Βυζαντινή και την Οθωμανική περίοδο. Τη δεκαετία του 1530 οικοδομείται η επέκτασή τους που περικλείει τη συνοικία του λιμανιού. Το μήκος των θαλασσίων τειχών φτάνει στα 1.338 μ., ενώ το ύψος τους κυμαίνεται από 6,30 έως και 11 μ. Σε ένα έξαρμα του βράχου ιδρύθηκε η Βυζαντινή και Οθωμανική ακρόπολη, πιθανότατα στη θέση της Αρχαίας. Το 16ο αι. μ.Χ., προστέθηκε εξωτερικός αμυντικός περίβολος ενισχυμένος με προμαχώνες. Η επικοινωνία του με την ύπαιθρο και το λιμάνι γινόταν μέσω τριών πυλών και διέθετε και μία εσωτερική για την επικοινωνία με την ακρόπολη. Η εικόνα τους ακόμη και σήμερα προδίδει το χαρακτήρα της πόλης, ενός οχυρού λιμένα στη βόρεια ακτή του Αιγαίου.

Κατασκευάστηκε ή ανακαινίστηκε εκ βάθρων στις αρχές του 16ου αιώνα και είναι πιθανότατα κτισμένο επάνω στα απομεινάρια ενός Ρωμαϊκού και ενός Βυζαντινού υδραγωγείου. Η κατασκευή του έργου χρηματοδοτήθηκε από τον Ιμπραήμ πασά, μεγάλο βεζίρη του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς και αποτελεί τμήμα του προγράμματος αναβίωσης της πόλης. Είναι κατασκευασμένο από ντόπιο γρανίτη και πλίνθους. Φτάνει στο μήκος των 280 μ. και στο ύψος των 25 μ. στο κέντρο, αποτελώντας το μεγαλύτερο και ομορφότερο υδραγωγείο της εποχής, πραγματικό πανόραμα καμαρών. Το νερό ακολουθούσε από την πηγή (Μάνα του νερού) μία μεγάλη διαδρομή μήκους 6,5 χλμ, περνώντας πάνω από πέντε υδατογέφυρες, για να φτάσει τελικά στις Καμάρες, μέσω των οποίων θα υδροδοτούσε τη χερσόνησο της Παναγίας με δημόσιες κρήνες. Το νότιο μέρος του ανακαινίστηκε στις αρχές του 19ου αι. με δαπάνες του Μωχάμετ Άλι από την Αίγυπτο. Το υδραγωγείο συνέχισε να εξυπηρετεί τις ανάγκες της χερσονήσου της Παναγίας μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα, όποτε και αντικαταστάθηκε από το νέο δίκτυο.

η ΚΑΒΑΛΑ εκτός των τειχών 2

3

Δημοτική Καπναποθήκη πλατείας Καπνεργάτη Δημαρχείο / Μέγαρο Wix Πρόκειται για κτίσμα που μιμείται αρχιτεκτονικά παλιούς πύργους της Ουγγαρίας με νεογοτθικά στοιχεία. Οικοδομήθηκε προς το τέλος της δεκαετίας του 1890 και ανήκε στην ιδιοκτησία του Ούγγρου καπνέμπορου Πιέρ Έρτζοχ (Herzog). Το κτήριο αποτελεί το Δημαρχείο της Καβάλας από το 1937. Ιδιαίτερες είναι οι έξι θέσεις στην πρόσοψη, στις οποίες υπάρχουν διακοσμητικές παραστάσεις-οικόσημα.

Πιθανή περίοδος οικοδόμησής της είναι η πρώτη δεκαετία του 1900, ως καπναποθήκης για τον εξισλαμισμένο Ισραηλίτη (ντονμέ) καπνέμπορο Κιεζί Εμίν, που είχε την έδρα των επιχειρήσεών του στη Θεσσαλονίκη. Το κτίσμα έχει χαρακτηριστικά της τάσης που ονομάζεται οθωμανικός νεοκλασικισμός, δηλαδή με έντονες επιδράσεις από την ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική. Πιθανολογείται ότι σχεδιάστηκε από τους πλέον ταλαντούχους αρχιτέκτονες της εποχής, όπως ο Elie Modiano, που έκτισε το Τελωνείο της Θεσσαλονίκης, ή ο Α. Γκρεκός, που αναφέρεται ως ο αρχιτέκτονας της Μεγάλης Λέσχης της Καβάλας. Το εσωτερικό του διατηρείται σε αυθεντική κατάσταση. Μετά την ανακαίνισή του θα φιλοξενήσει τις συλλογές του Δήμου Καβάλας.

η ΚΑΒΑΛΑ εκτός των τειχών 4

5

Μουσείο Καπνού (κτήριο Ε.Ο.Κ.)

Καπναποθήκες Schinazi (Πλατεία Μακέδου)

Το κτήριο ανήκε στον Ελληνικό Οργανισμό Καπνού και φιλοξενεί την έκθεση στον ισόγειο χώρο του. Περιλαμβάνει υλικό κάθε είδους (έγγραφα, μηχανήματα, εργαλεία) που παραχωρήθηκε τόσο από τον Σύλλογο Καπνεργατών Ανατολικής Μακεδονίας & Θράκης όσο και από γνωστές καπνεμπορικές οικογένειες της πόλης. Για πρώτη φορά η έκθεση λειτούργησε το 2003. Περιλαμβάνει επτά θεματικές ενότητες που αφορούν σε όλη τη διαδικασία παραγωγής καπνού και την τυποποίησή του, καθώς και στην ιστορία των ανθρώπων που ασχολήθηκαν με τις διαδικασίες αυτές (καπνέμποροι, καπνεργάτες, αγρότες κ.λπ.). Στην έκθεση υπάρχει ψηφιοποιημένο υλικό και εκθεσιακά δείγματα, προκειμένου ο επισκέπτης να έχει πλήρη εικόνα. Τέλος, διαθέτει πλούσιο αρχειακό υλικό που προέρχεται από πολλούς φορείς, οι οποίοι δώρισαν το αρχείο τους, προκειμένου να εμπλουτιστεί το μουσείο.

Συγκρότημα καπναποθηκών (1905) που αποτελείται από τρεις καπναποθήκες πέντε διαμερισμάτων και τα γραφεία της εταιρείας. Eικάζεται ότι κατασκευάστηκαν από τον αρχιτέκτονα William Burnet Tuthill, όπως και τα γραφεία της εταιρείας στη Νέα Υόρκη. Είναι τεχνολογικά προηγμένες κατασκευές για την εποχή τους με λίγα στοιχεία Art deco. Χρησιμοποιήθηκαν μέχρι και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους Schinazi ως αποθήκες συντήρησης και επεξεργασίας καπνού. Μετά την απελευθέρωση στέγασαν την UNRRA.

Οικίες Οδού Βενιζέλου 83 & 85

Αρχαιολογικό Μουσείο

Μάλλον πρόκειται για τα πρώτα σπίτια που κτίστηκαν μετά το 1864, με την έξοδο των Ελλήνων από τη συνοικία της Παναγίας. Το πρώτο ήταν ιδιοκτησία των Αφών Γρηγοριάδη. Την τελική του μορφή την πήρε μετά από επεμβάσεις με το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, προκειμένου να χρησιμοποιηθεί ως τράπεζα. Μέχρι την δεκαετία του 1960, φιλοξενούσε την Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος. Έχει έντονα νεοκλασικά στοιχεία στη φόρμα και το διάκοσμο. Κάποιες νεότερες προσθήκες στο αρχικό κτίσμα, δεν είναι ιδιαίτερα επιτυχημένες, αλλά εύκολα διακριτές. Σήμερα, φιλοξενεί το Δημοτικό Ωδείο Καβάλας. Το δεύτερο αποτελεί μοναδικό δείγμα της αρχιτεκτονικής ροκοκό στην πόλη της Καβάλας. Η σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα επεμβάσεων, οι οποίες πρέπει να έγιναν αμέσως μετά το 1920. Τα δύο κτήρια αποτελούν ένα ενδιαφέρον σύνολο ενδεικτικό της εικόνας του δρόμου μέχρι τη δεκαετία του 1960, όταν κατεδαφίστηκαν άλλα παρόμοια.

Το Αρχαιολογικό Μουσείο Καβάλας ιδρύθηκε στα 1934 και την περίοδο εκείνη, βρισκόταν σε ένα κτήριο το οποίο σήμερα δεν υπάρχει, στην περιοχή του Φαλήρου, κοντά στην σημερινή του θέση. Το σύγχρονο κτήριο κατασκευάστηκε στα 1963-1964, έργο του Δ. Φατούρου και αποτελεί τυπικό δείγμα του ελληνικού μοντερνισμού. Στο τέλος του 2000 ολοκληρώθηκε η προσθήκη μιας νέας πτέρυγας, έργο του ιδίου. Αρχικά στο νέο μουσείο μεταφέρθηκαν οι αρχαιότητες από την ευρύτερη περιοχή και είχε περιφερειακό χαρακτήρα. Σήμερα, έχει εκθέματα από την περιοχή της Καβάλας που αντικατοπτρίζουν την ιστορία της πόλης, μέχρι και τους νεότερους χρόνους. Διατηρήθηκε επίσης μια αίθουσα με εκθέματα από την Αμφίπολη. Στους χώρους του φιλοξενούνται περιοδικές εκθέσεις και μουσικές εκδηλώσεις.

Θεωρείται ως το πλουσιότερο σε εκθέματα Ευρωπαϊκό Μουσείο Καπνού.

η ΚΑΒΑΛΑ εκτός των τειχών 6

7

European Centre for Byzantine and Post-Byzantine Monuments Stratou 2 Avenue, 546 40 Thessaloniki • Greece tel: 0030 2310 889830 • fax: 0030 2310 853078 • info@ekbmm.gr • www.ekbmm.gr

Istanbul University - Faculty of Letters - Department of Conservation of Marine Archaeological Objects Ordu C. 34459 Laleli, Istanbul • Turkey tel: 0090 212 4555700 / 15743 • ufukk@istanbul.edu.tr • www.istanbul.edu.tr

Municipality of Kavala Kyprou 10 • 65403 Kavala • Greece tel. 0032513500189 • fax: 00302513500189 • limen@dkavalas.gr

Museum for National History and Archaeology from Constanta Piata Ovidiu, nr 12 9000745 Constanta • Romania tel: 0040 743043585 • fax: 0040 241618763 • archmus@minac.ro • http://www.minac.ro

Odessa City Council, Department of Culture and Tourism Ekaterinskaya 14 • 65026 Odessa • Ukraine tel. 00380487253387 • fax: 00380487238473 • 7252424@ukr.net

G. Chubinashvili National Research Centre for Georgian Art History and Heritage Preservation 5 Tabukashvili st. 0105 Tbilisi • Georgia tel: 00995 32931338 • fax: 00995 32932248 • research@gch-centre.ge

Municipality of Varna Osmi Primorski polk, 43 Blvd • 9000 Varna • Bulgaria tel. 0035952659125 • fax: 0035952659225 • stanislava.genkova@gmail.com • mkulikov@varna.bg

Koc University Rumeli Feneri Yolu • 34450 Sariyer Istanbul • Turkey tel. 00902123381293 • fax: 00902123381205 • aricci@ku.edu.tr

Υπεύθυνος Έκδοσης: Δήμος Καβάλας Συντονιστής Έργου: Μενέλαος Χατζηαποστολίδης Συντονισμός Έκδοσης: Δομή Στήριξης Φορέων Κοινωνικής Οικονομίας και Επιχειρηματικότητας Επιμέλεια Έκδοσης: ΔΙΟΝΙΚΟΣ

ΛΙΜΗΝ

Υπεύθυνος Σύνταξης και εποπτείας: Διαλεκτός-Δημήτριος Α. Μεγγίδης, Αρχαιολόγος ΜSc

Πολιτιστικά Λιμάνια από το Αιγαίο έως τη Μαύρη Θάλασσα

Φωτογραφικό αρχείο: Μιχάλης Λυχούνας, Δημωφέλεια / Αχιλλέας Σαββόπουλος, Νίκος Δεσσύλας

www.limenproject.net

Καλλιτεχνική επιμέλεια: Μαρία Καραμολέγκου

Η παρούσα δημοσίευση πραγματοποιήθηκε με τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το περιεχόμενο της εκφράζει εξολοκλήρου τις απόψεις του Δήμου Καβάλας και δεν αντικατοπτρίζει τις απόψεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.