DANST — 12
Fysieke gretigheid in het klankuniversum van Electric Life Opzwepende muziek, gebracht door een live filharmonisch orkest, een unieke locatie en een energieke groep dansers, geleid door twee kunstenaars pur sang. Dat is Electric Life, de nieuwe voorstelling van Elisabeth Borgermans en Thomas Vantuycom. In opdracht van fABULEUS en Concertgebouw Brugge, creëren ze, samen met negen jongeren tussen 15 en 24 jaar, een dansstuk met Igor Stravinsky’s muzikale meesterwerk Petrouchka als inspiratiebron. Een onderzoek naar de veranderende ritmische patronen, die symbool staan voor de eeuwwisseling met haar industriële revolutie, vormt het uitgangspunt van deze bijzondere dansproductie. —
TEKST INE DUBOIS FOTO CLARA HERMANS
Thomas en Elisabeth, jullie zijn beiden dansers
hebben we natuurlijk allebei associaties
en choreografen. Is Electric Life jullie eerste
of ideeën bij. Op het moment dat je alleen
samenwerking?
creëert, kun je deze meteen in de praktijk gaan
Elisabeth In het dagelijks leven ben ik
uitproberen om te kijken of een idee werkt.
choreografe, maar ik heb in het verleden
In dit proces moeten we eerst elkaars ideeën
ook als freelance danseres en dansdocente
leren begrijpen, terwijl je vanuit enthousiasme
gewerkt bij onder andere Kunsthumaniora
meteen iets wilt uitproberen. Soms wil je ook
Brussel. Dit seizoen werk ik aan de dansvoor-
verder gaan op je ‘gedachtentrein’ zonder dat
stelling Zäsur, een solo op de symfonische
je deze als helder kunt of wilt maken voor een
muziek van Gustav Mahler met invloeden van
ander.
Duitse poëzie en verschillende metal genres.
Elisabeth Soms hebben we ook een bepaald
Op deze wijze maak ik een soort collage,
idee besproken met elkaar voor we het met
een lappendeken, van deze elementen in een
de groep delen. Als Thomas de opdracht dan
choreografie. Verder lees ik veel boeken als
uitlegt aan de dansers, kom ik soms tot inzicht
onderzoek voor mijn creaties en ontkom ik
dat ik het helemaal anders had begrepen.
helaas niet aan administratief werk als e-mails
(lacht) Soms moet je die trein dan laten
sturen en online meetings. (lacht) Naast dit
gaan. Je kan niet altijd de repetitie stilleggen
alles maak ik samen met Thomas, Electric Life.
omdat je een opdracht of idee anders had
Thomas Ik ben voornamelijk performer en
geïnterpreteerd. Hoewel dat niet altijd prettig
werkte de voorbije jaren met choreografen als
is, komen uit de misverstanden vaak mooie
Salva Sanchis, Francesco Scavetta en Anne
fricties en interessante vragen naar boven. Het
Teresa De Keersmaeker als lid van het dansge-
doet ons als makers stilstaan bij hoe we een
zelschap Rosas. Deze productie wordt de
bepaalde beweging zien of ervaren.
eerste waarin ik uitsluitend als choreograaf aan
Thomas Ik heb nooit het gevoel gehad dat uit
het werk ga. Deze voorstelling kwam tot stand
de compromissen die we sluiten, er een flauw
na een vraag van Concertgebouw Brugge aan
afkooksel komt van het basisidee komt. Of dat
het Leuvense productiehuis fABULEUS om een
we dan maar een combinatie van onze beide
jongerenproductie te maken rond muziek van de
voorstellen bij elkaar gooien. We kunnen ons net
vroege twingste-eeuwse meesters. fABULEUS
voldoende in elkaars denkwereld verplaatsen
is op haar beurt op zoek gegaan naar makers
waardoor we elkaar versterken en we zijn het
die interesse hadden om dit project vorm te
ook heel vaak gewoon met elkaar eens. (lacht)
Life is onze eerste intensieve samenwerking.
Jullie gebruiken de muziek van Igor Stravinsky
We hebben in het verleden reeds samen een
als uitgangspunt. Vanwaar dit idee en hoe
kortere voorstellingsreeks gemaakt voor onder
vertaalt zich dat in de voorstelling?
andere Midzomerfestival in Leuven een aantal
Thomas Zoals gezegd wilde het Concertgebouw
jaar terug. We zijn ook geïnteresseerd in en
heel graag iets doen rond de muziek van de
betrokken bij elkaars werk als repetitor of
late negentiende, begin twintigste eeuw. De
artistiek adviseur. We hebben dus in andere
specifieke keuze voor de muziek van Stravinsky
contexten al vaak samengewerkt, maar een
en de concrete uitwerking van het project,
echte co-creatie als deze doen we voor het
lagen bij ons. We kozen voor Petrouchka het
eerst.
stuk waarmee hij samen met Le Sacre Du
Elisabeth Dat is best een uitdaging, in die zin
Printemps en de Vuurvogel, het bekendst is
dat we in dit proces soms in elkaars hersenpan
geworden bij het grote publiek.
proberen te kruipen om van elkaar te begrijpen
Elisabeth We zijn gestart met het maken
waar we met de voorstelling heen willen. In
van een shortlist van werken die mogelijk in
deze creatie proberen we heel concreet twee
aanmerking kwamen. Op deze lijst stonden
denkprocessen op elkaar te laten aansluiten en
stukken van Igor Stravinsky, Béla Bartók,
dat is niet altijd eenvoudig.
Maurice Ravel en andere componisten uit
Thomas Soms zitten we in de studio samen
de gekozen tijdsperiode. Samen zijn we alle
te kijken naar pas gecreëerd materiaal. Daar
stukken gaan beluisteren. Ik herinner me dat
DANST — 13
geven en kwamen zo bij ons terecht. Electric
we bij het horen van Petrouchka voor het
aan de slag te gaan. Benader je de muziek
eerst choreografie konden visualiseren. De
letterlijk zoals Stravinsky of ga je toch die
muziek nodigde meteen uit tot het denken
associatieve vertaalslag maken? Dat is een
in danssequenties en theatrale beelden. In
interessante vraag waarmee we op onze eigen
tegenstelling tot de andere werken die we
manier in de choreografie mee omgaan.
onder de loep namen, klonk Petrouchka heel
Thomas Deze voorstelling kent ook een
sprankelend. Het is snelle muziek met veel
andere interessant parallel met het werk
wisselingen in maatsoorten en tempi die veel
van Stravinsky, in die zin dat hij Petrouchka
vaart en dynamiek suggereert vanuit een
creëerde in opdracht van Sergei Diaghilev,
soort “vooruit buitelende energie”. Het gaf ons
van de Ballet Russes en wij op onze beurt
meteen veel goesting om op deze muziek dans
in opdracht van Concertgebouw Brugge
te gaan creëren. Het is een kort en krachtig
en fABULEUS deze voorstelling maken. De
stuk dat goed past bij de jonge, energieke en
voorstelling gebruikt overigens niet enkel muziek
enthousiaste spirit van onze groep performers.
van Stravinsky. Na het 35-minuten durende
Voor de verdere uitwerking namen we muziek-
Petrouchka volgt er een epiloog, geschreven
dramaturg Alain Franco onder de arm. Samen
door Raphaël Hénard en onze muziekdramaturg
met hem zijn we de muziek tot in de puntjes
Alain Franco. Omdat Petrouchka zo’n vaart in
gaan analyseren, zowel op muziektheoretisch
zich draagt en weinig ruimte geeft, werd er een
als historisch en associatief gebied.
epiloog gecreëerd die een reflectie vormt op de
Thomas In de muziek zit er een boeiende
muziek van Petrouchka. Het is als het ware een
discrepantie tussen wat Stravinsky met zijn
herinterpretatie van het klankuniversum en de
muziek wilde uitdragen en waarom de muziek
associaties die bij het stuk.
DANST — 14
werd geschreven. Petrouchka is programmamuziek, een stuk gemaakt voor een verhalend
Hoe kwam het bewegingsmateriaal voor deze
ballet. Echter meende Stravinsky dat elke vorm
voorstelling tot stand? Betrekken jullie de
van associatie of interpretatie bij muziek niet
performers in het maakproces?
hoort. Een bepaald beeld voor ogen hebben
Thomas De muziek van Stravinsky kan worden
bij het luisteren naar muziek, zoals het zien
gezien als een blokkendoos. Hij componeert
van de velden bij het horen van Beethoven,
modules en plaatst blokken over of naast
was naar Stravinsky’s opvattingen zeker
elkaar, waarbij de overgangen soms vrij abrupt
niet van toepassing. Nochtans zijn er in de
zijn. Hij speelt met combinaties en met de
muziek momenten die een hoog “Peter en de
frequentie waarin hij bepaalde delen terug
Wolf-gehalte” hebben, waar je een politieman
laat komen. Wij zijn deels op dezelfde manier
hoort binnenkomen of de beer met de
te werk gegaan. We hebben een repertoire
dreigende ondertoon ten tonele komt. Er zit dus
verzameld van blokken waarmee we ook
een interessante tegenstelling tussen de wens
konden choreograferen. Elk blok had een
van Stravinsky om enkel “muziek” te brengen en
andere insteek of maakte gebruik van andere
wat deze muziek toch lijkt te communiceren.
parameters, om het materiaal vorm te geven.
Elisabeth Dit is ook een werkelijk element uit de
We hebben gewerkt met ritmische parameters
muziek en niet enkel een filosofische kwestie.
waarin het bewegingsvocabularium vrij was,
Enerzijds zijn er delen die amper associaties
maar er een gedeeld ritmisch patroon was. We
oproepen. Ze zoomen in op ritmestructuren en
hebben gewerkt rond intensiteit waarin we met
benaderen muzikale elementen als objecten
de dansers probeerden niet mee te gaan in de
die achter elkaar worden gemonteerd.
vaart of de power van de muziek. We speelden
Anderzijds zijn er delen die net wel sterke
met spanning en focus en met de relaties
beelden oproepen. Het wordt soms bijna een
tussen de dansers.
letterlijke figuratie waarin je, zoals Thomas ook
Elisabeth In het bewegingsmateriaal uit dit
aangaf, bijna letterlijk de beer op de kermis
zich heel concreet in het gebruik van veel
ziet dansen. (lacht) De eerste keer geeft dit
details en gebaren. De structuur van een
een humoristisch effect. Deze tegenstelling
bewegingsfrase werd aangevuld met kleine,
stimuleerde ons eveneens om met deze muziek
minimalistische gebaren die een betekenis
oproepen, zonder dat we deze er altijd bewust
nog net, maar er was geen kans om de hele
in verwerkten. Deze toevoeging bracht een
groep te leren kennen. We hebben wel gemerkt
subjectieve laag op het objectief gegeven van
dat deze situatie ervoor gezorgd heeft dat de
het bewegingsmateriaal.
groep langzamer naar elkaar toe is gegroeid,
Thomas We hebben ook vaak gerefereerd
maar dat is intussen helemaal verdwenen.
naar film, zowel naar de montagetechnieken
Thomas We zijn met de dansers op zoek gegaan
als naar de kracht van het medium om iets te
naar een manier om hun fysieke gretigheid in te
suggereren zonder dat het er daadwerkelijk is.
zetten in een combinatie van objectiviteit en
Denk aan de bekende westerns bijvoorbeeld.
subjectiviteit. De zoektocht naar het spel en
Door de sfeer die gecreëerd wordt, weet je
naar de intensiteit, naar de theatrale zeggings-
meteen dat je in een gevecht bent belandt, nog
kracht van het weinig doen. Het is een uitdaging
voor er een wapen wordt getrokken. (lacht) Uit
om voor ons om woorden te vinden en voor hen
de kracht van die suggestie haalden we ook
om ons te begrijpen. Daar groeien we allemaal
interesse voor Electric Life.
in, maar het blijft een zoektocht tot aan de première. De extra laag verf moet er nog op.
Electric Life is een voorstelling voor en door
Elisabeth Of zoals Thomas al vertelde in een
jongeren. Hoe ervaren jullie het werken met de
ander interview: “we kijken niet alleen naar
jongeren?
de carrosserie of naar het design van de
Thomas Als heel fijn! Het is een energieke,
wagen, maar door het open raampje ook naar
gretige groep bewegers die gezien mag worden.
de bestuurder.” Een mooie metafoor voor de
Voor hen in de eerste plaats, is het jammer
creatie van Electric Life!
dat corona roet in het eten blijft gooien. Onze première die op 23 april plaatsvindt, zal helaas
—
intern doorgaan en zonder livemuziek van het Brussels Philharmonic. Jammer genoeg laten de coronamaatregelen het werken met zo’n grote groep muzikanten niet toe. Gelukkig zijn er wel nog wat voorstellingen gepland en behoort een eventuele post-corona première met livemuziek tot de mogelijkheden. Elisabeth We kijken er heel erg naar uit, mede omdat we deze groep de bijzondere ervaring van een première in het Concertgebouw mét publiek heel graag gunnen. We werken met negen bewegers tussen de 15 en de 24 jaar met heel uiteenlopende achtergronden. Sommigen volgen een opleiding aan de Koninklijke Balletschool Antwerpen of aan een kunsthumaniora voor hedendaagse dans of zijn er net klaar mee. Anderen studeren psychologie, filosofie, cultuurwetenschappen
DANST — 15
of volgen fotografie of performance. Een heterogene groep maar allemaal hebben ze een grote passie voor dans gemeen. Het was voor hen ook een atypische start van het project, aangezien ze elkaar leerden kennen onder de afstandsmaatregelen. Ik herinner me nog dat we een residentie hadden in de Destelheide in Dworp en dat alle dansers een stoel afstand
Meer over Elisabeth Borgermans:
moesten houden tijdens het eten. Een gesprek
www.elisabethborgermans.com
voeren met diegene op anderhalve meter lukte
Speeldata: fabuleus.be/electric-life