Ud탑benik iz biologije za II razred gimnazije
rednik U Urednik
Impressum:
Ud탑benik iz biologije za II razred gimnazije
rednik U Urednik
Sadržaj
1. Protisti
2. Gljive algašice i sluznjače
3. Gljive
1.1. Steljnjače 1.2. Zelene alge 1.3. Jednostanične zelene alge 1.4. Kolonijalni oblici 1.5. Višestanični oblici 1.6. Morske alge 1.7. Smeđe alge 1.8. Crvene alge 1.9. Evolucija
2.1. Kitridijale 2.2. Peronospore 2.3. Sive ili crne plijesni 2.4. Sluznjače
3.1. Gljive mješinarke 3.2. Gljive stapčarke 3.3. Nepotpune gljive 3.4. Mikoriza
str. 1 – 17
str. 17 – 23
str. 23 – 45
3. Plijesni
3. Gljive
3. Gljive
3.1. Gljive mješinarke 3.2. Gljive stapčarke 3.3. Nepotpune gljive 3.4. Mikoriza
3.1. Gljive mješinarke 3.2. Gljive stapčarke 3.3. Sive ili crne plijesni 3.4. Sluznjače
3.1. Gljive mješinarke 3.2. Gljive stapčarke 3.3. Sive ili crne plijesni 3.4. Sluznjače
str. 45 – 85
str. 85 – 95
str. 95 – 102
1
poglavlje
40
PROTISTI
1.7.
Smeđe alge
1. poglavlje : 1.1. Steljnjače
1.5. Višestanični oblici
1.2. Zelene alge
1.6. Morske alge
1.3. Jednostanične zelene alge
1.7. Smeđe alge
1.4. Kolonijalni oblici
1.9. Evolucija
1.8. Crvene alge
41
1
PROTISTI
poglavlje
Smeđe alge Phaeophyta Slika 5.3.35.
Morska palma
42
Prisjeti se koje prilagodbe trebaju imati biljke da bi živjele na kopnu. To je zasigurno zaštitni sloj koji sprječava isušivanje, potporno tkivo koje omogućuje čvrstoću stabljici i dobro razvijen korijen koji crpi vodu i mineralne tvari iz tla. Imaju li to alge? Ne, osim jedne vrste smeđe alge koja je zbog izgleda nazvana morskom palmom (Postelsia palmaeformis). Šuplja i čvrsta stabljika drži biljku uspravnom izvan vode gdje provodi većinu svog života. Jestiva je i zbog toga se njezina brojnost drastično smanjila, a uz kalifornijsku je obalu zaštićena (slika 5.3.35. ).
1.7.
Smeđe alge
O
d svih smeđih algi 99,7 % ih je zastupljeno u moru. Opisano ih je od 1 500 do 2 000 vrsta i sve su mnogostanični oblici. Staništa ovih algi su hladna ili umjereno topla mora s kamenitom podlogom, visokom prozirnošću i velikim udjelom kisika. U sjevernom Atlantiku i Pacifiku poznate su po tome što stvaraju “podvodne šume” visine do 60 m (slika 5.3.36. ). Smeđe alge velikih dimenzija na talusu imaju dobro razvijen rizoid koji snažno učvršćuje algu za podlogu. Na stabljici osim listova ističu se i mjehuri (aerociste) koji su ispunjeni plinom zbog čega alga pluta pod vodom (slika 5.3.36. ). Stanice smeđih algi sadrže smeđi pigment ksantofil i fukoksantin koji se akumulira u diskoidnim kloroplastima zajedno s asimilacijskim pigmentom klorofilom a i c . Kombinacijom ovih pigmenata kloroplasti imaju zlatnosmeđu boju i zovemo ih feoplastima . Najčešći je skladišni polisaharid laminarin , a rjeđe šećeru sličan alkohol manitol (manat) i kapljice ulja. Stanice nikada ne sadrže škrob, iako je stanična stijenka izgrađena od celuloze i pektina, a javlja se gelu sličan polisaharid algin – fukoidin (kalcijeva sol alginske kiseline). Smeđe alge imaju pokretne stadije zoospora i gameta s dva biča i crvenom očnom pjegom, što ih evolucijski povezuje sa zelenim algama (slika 5.3.37. ). Iz oplođene zigote razvija se diploidni sporofit koji na talusu ima vrčasta udubljenja – konceptakule u kojima su smješteni gametangiji (anteridiji i oogoniji). Redukcijskom diobom u gametangijima nastaju haploidne gamete, jajna ). stanica i spermatozoidi (slika 5.3.38.
Slika 5.3.36.
Talus smeđe alge Nereocystis sp. koja stvara podvodne šume
Slika 5.3.37.
Izgled zoospore ili gamete s dva bočna biča
Slika 5.3.38.
Konceptakuli u kojima su smješteni gametangiji koji mejotičkom diobom stvaraju jajnu stanicu i spermatozoide
43
1
PROTISTI
poglavlje
Slika 5.3.39.
Izmjena generacije kod smeđe alge
Gamete nastaju u ljetnim mjesecima, a otpuštaju se u vodu pod utjecajem mjesečeve gravitacijske sile. Žensku gametu nošenu vodom oplođuje pokretni spermatozoid, a iz oplođene jajne stanice nastaje diploidni sporofit. Pokazatelj napretka u evolucijskom razvoju nedostatak je gametofita kao zasebne biljke što je rezultat njegove redukcije (slika ). 5.3.39. Smeđe su alge najviše zastupljene alge u Jadranskom bentosu. Od vrsta koje su indikatori organskog onečišćenja najčešće je prisutna nitasta slabo diferencirana Ectocarpus siliculosus, plosnata Dictyota dichotoma i mjehurasta Colpomenia sinuosa (sli). Na kamenoj podlozi, do ka 5.3.40.a-c dubine od jednog metra, često je prisutna vrsta lepezastog i lijevkastog izgleda Padina pavonica koja je indikator čistog mora (slika ). 5.3.40.d
Slika 5.3.40.
Jadranske vrste smeđih algi: a) Jednostavna nitasta Ecto-
carpus siliculosus b) Dihotomski
razgranata alga Dictyota dichotoma s plosnatim talusom c) Mjehurasti talus vrste Colpomenia sinuosa d) Ljevkasti talus padine e) Talus s aerocistama i središnjim rebrom u talusu vrste Fucus vesiculosus f) Talus s kuglastim aerocistama jadranske bobičarke
c) b)
a)
e) d)
44
f)
Smeđe alge
1.7.
Česta je vrsta u Jadranu mjehurasti fukus (Fucus vesiculosus) s vrpčastim i dihotomski razgranatim talusom i steljkom sa središnjim rebrom (slika 5.3.40.e ). Autohtona jadranska vrsta jadranska bobičarka (Sargassum vulgare) na talusu ). ima kuglaste aerociste (slika 5.3.40.f Smeđa alga koja stvara podvodne šume uz sjevernoameričku pacifičku obalu je Macrocystis pyrifera (slika 5.3.41. ). Steljka je pomoću posebnih organa pričvršćena za podlogu na dubini od 2 do 25 metara, a može narasti i preko 100 metara. Veliki krpasti listovi na bazi imaju veliki zračni mjehur ispunjen zrakom, zbog čega listovi plutaju po površini.
Slika 5.3.41.
Alga velikih dimenzija Macrocystis pyrifera
SAŽETAK Smeđe alge u hladnim i umjereno toplim morima stvaraju podvodne šume, a najveća je vrsta Macrocystis pyrifera. Smeđa boja u algama kombinacija je bojila klorofila a i c, te smeđeg fukoksantina koji su smješteni u diskoidnim kloroplastima (feoplastima). Skladišni je polisaharid laminarin, alkohol manitol i ulje, ne stvaraju škrob. Diploidni sporofit ima u udubljenjima konceptakulima smještene gametangije, u kojima redukcijskom diobom nastaju jajna stanica i spermatozoidi. Najpoznatije vrste u Jadranu kao indikatori organskog zagađenja su: Ectocarpus siliculosus, Dictyota dichotoma i Colpomenia sinuosa.
45
1
PROTISTI
poglavlje
46
1.
Opiši kako izgleda talus divovskih smeđih algi.
2.
Koji su najčešći pigmenti smeđih algi?
3.
Imenuj neke vrste smeđih algi Jadranskog mora.
4.
Gdje se nalaze i što se razvija u konceptakulima?
5.
Analiziraj što sve povezuje zelene i smeđe alge.
1.7.
Smeđe alge
S
međe alge imaju veliko ekonomsko značenje. Vrste iz roda Laminaria uzgajaju
se duž kineske obale. Godišnje se skupi 1,3 milijuna tona smeđih algi. Koriste se kao izvor hrane, sirovina u prehrambenoj, farmaceutskoj i tekstilnoj industriji.
Slika 5.3.42.
Sakupljanje smeđih algi posebno opremljenim brodom
N
ajdulji organizam na svijetu je 274 metra dugačka Lobophora variegata koja
je pronađena na 222 metra dubine u tropskom moru u blizini otočja Bahami.
Slika 5.3.43.
“Šuma” smeđih morskih algi
47