φωτ. Κώστας Βιδάκης
Δάση βαλανιδιάς στην Ελλάδα Αναστασία Παντέρα* «Βελανιδιά» ή «βαλανιδιά», «δέντρο» ή «ήμερη βαλανιδιά», «δρυγιάς» ή «ντρυγιάς» είναι μερικές από τις ονομασίες που χρησιμοποιούνται για ένα από τα πιο ιστορικά και εντυπωσιακά δέντρα της Ελληνικής χλωρίδας. Σύμφωνα με τις τελευταίες ταξινομικές κατατάξεις, η δρυς η μακρολέπια αναγνωρίζεται με το επιστημονικό όνομα Quercus ithaburensis Decaisne subsp. macrolepis (Kotschy) Hedge & Yalt (Dimopoulos et al. 2013). Παλαιοοικολογικές μελέτες δείχνουν ότι στην αρχή της μεταπαγετωνικής περιόδου τα φυλλοβόλα πλατύφυλλα και κυρίως οι δρύες ήταν η κυρίαρχη βλάστηση στη χώρα μας. Η «δρυς», ίσως το πιο γερό δέντρο, ήταν αφιερωμένη στο Δία. Με βάση τις αναφορές αρχαίων συγγραφέων, η έντονη παρουσία των δρυοδασών στην αρχαία Ελλάδα προσδιορίζεται την περίοδο των χρόνων πριν από τον Μυκηναϊκό πολιτισμό. Πολλές ιστορικές μαρτυρίες αναφέρουν την ύπαρξη εκτεταμένων δασών βαλανιδιάς στην αρχαία Ελλάδα. Μεγάλα δάση με αιωνόβια δένδρα βαλανιδιάς * Η Δρ. Αναστασία Παντέρα, είναι καθηγήτρια στο Τμήμα Δασοπονίας & Δ.Φ.Π. του ΤΕΙ Στερεάς Ελλάδας.
αναφέρεται ότι υπήρχαν στην Πελοπόννησο, Αττική και στα νησιά του Αιγαίου. Οι περίφημοι Ορφικοί δρυμοί, που είχε αποθανατίσει η λύρα του Ορφέα, αντιστοιχούν στα σημερινά υπολείμματα δασών βαλανιδιάς και άλλων δρυών στην περιοχή της Αλεξανδρούπολης. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Τσιτσάς, «οι δρυς και βαλανιδιές –γράφει ο Νίκανδρος το 150 π.Χ.– καθώς υψώνονταν ήσυχες και καμαρωτές, ξεσηκώθηκαν από τη ρίζα τους, για να σύρουν το χορό που συνόδευε η λύρα του Ορφέα ...». Στη Δωδώνη καλούσαν τον Δία κάτω από μια βαλανιδιά και, όταν δεχόταν ο Θεός τις παρακλήσεις των πιστών, τα φύλλα άρχιζαν να μουρμουρίζουν και από την κορυφή αντηχούσαν φωνές πουλιών, κάτι που σήμαινε ότι ο θεός ήταν παρών. Αποτελούσαν δε το «σπίτι» των Αμαδρυάδων ενώ οι καρποί τους γίνονταν τροφή ακόμη και για το άνθρωπο. Είναι χαρακτηριστική η αναφορά του Ηρόδοτου «πολλοί εν Αρκαδίη βαλανοφάγοι άνδρες έασι....», η οποία επιβεβαιώνεται από αναφορά του Αιλιανού «Βαλάνοις Αρκάδες δείπνον είχον». Η εξέλιξη των δασών βαλανιδιάς στο πέρασμα των αιώνων ακολούθησε τα ιστορικά γεγονότα και
25