PORTA3 150

0 5 1

с

а в о с а ј бро

ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

` македонската И иднина е во биомасата јанко Константинов (1926 - 2010)

Скулптуралната експресивност на натур бетонот цена: 90 денари БрОј 150 ПетОК 11.02.2011 година VII www.porta3.com.mk e-mail: porta3@porta3.com.mk тел: 3109 311, 3151 311, Факс: 3132 924

ИНТЕРВЈУ: Влатко П. КОРОБАР

Скопје уште долго ќе талка во лавиринтот на сопственото пронаоѓање

БРОЈ 150 ПЕТОК 11.02.2011 Драги читатели, Еве, стигнавме и до 150-тиот број на „Порта3“. А само пред еден месец изминаа шест години од излегувањето на првиот број на списанието. Во изминатите броеви на страниците на „Порта3“, можевте да прочитате и да видите многу информации, теми, многу автори, дела, многу ставови... Се трудевме да ви претставиме нешто ново, нешто поинакво во македонските медиуми, нешто што прво ќе се најде кај нас, а потоа во виртуелното пространство. Сметаме дека со текот на времето сè повеќе успевавме во тоа. Во нашето чекорење кон 150-те броја ни помогнавте и вие, непосредно или посредно со ваши искажувања, совети, забелешки, сè со цел, „Порта3“ да стане она што си беше зацртала од почетокот, гласот на еснафот - градежен, архитектонски и еколошки. Ви ги отворивме страниците што многумина од вас ги искористија за да придонесат во струењето на различни мислења и ставови за конкретни прашања од поширок општествен интерес. Не радува што меѓу соработниците на списанието сè повеќе се јавуваат млади автори, кои ја внесуваат неопходната свежина во текстовите. По повод 100-тиот број на „Порта3“ напишавме: „Би биле пресреќни кога после наредните 100 броја ќе може да се пофалиме дека сè уште, нè само што постоиме, туку и влијаеме врз правењето на позитивен амбиент за градење и еколошко живеење, дека сме си потребни едни на други. Доаѓаат нови амбициозни и надежни генерации на архитекти, градежници, екологисти. За нив мора да трасираме нова надеж и почист пат“. На половина пат до оваа цел можеме да кажеме дека добар дел од посакуваното сме го оствариле. Останува втората половина од патот, што очекуваме ќе биде уште побогат и повозбудлив. За тоа имаме фора од две години. Заедно со вас полесно ќе го поминеме.

Од Редакцијата

150

о вас броја с

рубрика

ГОДИНА VI

Редакција: главен и одговорен уредник: Дејан БУЃЕВАЦ новинари: Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА Сузана ВАСИЛЕВА Леонида Пенка БАША

ГРАДЕЖНИШТВО АРХИТЕКТУРА ЕКОЛОГИЈА

` македонската И иднина е во биомасата Јанко Константинов (1926 - 2010)

Скулптуралната експресивност на натур бетонот ИНТЕРВЈУ: Влатко П. КОРОБАР

цена: 90 денари БРОЈ 150 ПЕТОК 11.02.2011 година VII www.porta3.com.mk e-mail: porta3@porta3.com.mk Тел: 3109 311, 3151 311, Факс: 3132 924

Скопје уште долго ќе талка во лавиринтот на сопственото пронаоѓање

Насловна страница: Основно училиште со градинка „Нова“ Автор: Влатко П. Коробар

ИНТЕРВЈУ 06

Проф.др.Влатко П. Коробар, архитект: Скопје уште долго ќе талка во лавиринтот на сопственото пропаѓање

ГРАДЕЖНИШТВО 18

Саем кој не се пропушта: БАУ 2011 - Минхен

АРХИТЕКТУРА 30

Јанко Константинов (1926 - 2010) Скулптуралната експресивност на натур бетонот

УРБАНИЗАМ 34

ОРАЛИЛ - алка која недостигаше помеѓу Европа и Велика Британија

ЕКОЛОГИЈА 46

И македонската иднина е во биомасата

ЕКСПЕРТ 52

Паркиралишта за 21 век

ПОРТРЕТ 56

Ѓорѓе Јовановиќ: Ведрата луцидност како критика на општеството

надворешни соработници: Ангел СИТНОВСКИ Игор РИСТОВСКИ Сандра ДОНЧЕВА Владимир Б. ЛАДИНСКИ Трајче СТОЈАНОВ Сашо КУЗМАНОВСКИ Александра ПЕТРОВСКА Даниела МЛАДЕНОВСКА Билјана САВИЌ Драган РИСТОВ Александра ШЕКУТКОВСКА Кире КИПРОСКИ Павлинка АТАНАСОВА Елена ПЕТРОВСКА графички уредник: Дејан ДАВИТКОВ фоторепортер: Кире ПОПОВ лектор: Костадинка Солева Издавачки совет: Љупчо АТАНАСОВСКИ, дипл. инж. арх. - претс. проф. д-р Мери ЦВЕТКОВСКА, дипл. град. инж Вања ДОНЧЕВА, дипл.инж.арх. Сања ВЕЛИЧКОВСКА, дипл. инж. арх. Издавач: “Биропрес“ ДОО Скопје Ул. Васил Ѓоргов број 21, влез 2, локал 9, 1000 Скопје Телефон: 3109 311; 3151 311; Факс: 3132 924 e-mail: porta3@porta3.com.mk Печати: Европа92 - Кочани Маркетинг: Биро Проект biroproekt@biroproekt.com.mk marketing@porta3.com.mk Тел: 3243 790; 3243 797 Fax: 3243 796 Моб: 072 248 796 www.porta3.com.mk ГОДИШНА ПРЕТПЛАТА: 1.500 ден. жиро с-ка: 300000001995035 во Комерцијална банка АД Скопје ЕДБ: 4030004528485 Првиот број на списанието Порта3 излезе на 29.12.2004 година

Дилатациони профили од алуминиум и не'рѓосувачки челик за затворање на фуги, од грчкиот производител

ACP hellas

Бетонски одводни канали и шахти • универзални канали • рамни канали • стандардни канали • канали за поголеми оптоварувања • централен одвод • широки канали • тесни канали • метални фасадни канали made in austria

ПРОДАВНИЦА ул. Кузман Шапкарев Бр.5,1060 Скопје, Тел./Факс: +389 2 2033 350 КОМЕРЦИЈА и ДИРЕКЦИЈА Тел./Факс:+389 2 2035 170, +389 2 2035 149, info@bc-a.com.mk www.bc-a.com.mk

Biznis Centar

` до денес Торус инженеринг има Од основањето во 1997 год. па се изведено повеќе станбени, деловни, индустриски, спортско рекреативни објекти како и ентериери, реставрации и завршни работи. Торус инженеринг вработува одличен раководен кадар и тим од градежни работници кои на секој проект му пристапуваат со максимален ангажман, независно од големината и сложеноста на истиот. Во објектите што ги изведува Торус инженеринг се вградуваат квалитетни материјали кои ги задоволуваат највискоите стандарди за градба.

Друштво за проектирање и изведување градежни и градежно занаетчиски работи ТОРУС ИНЖЕНЕРИНГ ДООЕЛ ул. Востаничка 51, Скопје Тел: 02/3110 847 02/3110 848 факс: 02/3138 384 e-mail: torus.inzt@gmail.com torus.inz@t-home.mk

Зголемувањето на бројот на градежни работи кои ги изведува Торус инженеринг е проследено и со константен раст на бројот на ангажирани работници, на стручен кадар и секако, на градежна механизаија. Основни задачи во развојот на нашата фирма се постојано усовршување и напредок во сите фази на градба со примена на посовремени методи и опрема

3

11 февруари 2011 ПОРТА

5

интервју

проф.д-р Влатко П. кОрОБар, „јавните објекти денес треба да сведочат за рационално трошење на јавните фондови, за свеста за рационално трошење на енергијата, зашто преку нив се отсликува карактерот на едно време и актуелното сфаќање на јавниот интерес“

архитект

Скопје уште долго ќе талка во лавиринтот на сопственото пронаоѓање А интервју

рхитектот Влатко П. Коробар е добитник на Големата годишна награда на Асоцијацијата на архитекти на Македонија за најуспешно реализирано архитектонско дело во 2010 година за објектот основно училиште со градинка „Нова“. Според архитектите, првонаградениот објект се карактеризира со квалитетно проектантско решение, комплексна програма, дневна светлина во сите простории, ненаметлив ентериер и екстериер, и современи материјали. ААМ го одбра трудот на Коробар во конкуренција од 11 објекти реализирани во текот на минатата година.

скромност или заради некакво изместено разбирање на значењето на наградите. Едноставно, сè си има свое место - дилемите и возбудата на проектирањето, предизвиците и маките на изведбата, задоволството од изведениот објект, но и задоволството од наградите. Посебно е задоволството кога наградата ја доделува професионалната асоцијација на архитектите. Но, морам да кажам дека тоа не е награда само за архитектот, туку истовремено е награда и за инвеститорот, зашто таа ги верифицира неговиот избор и неговата инвестиција, па и поради тоа задоволството ми е уште поголемо.

Професоре Коробар, за почеток, едно општо прашање, што претставува за Вас Големата награда за 2010 година од страна на вашите колеги од Асоцијацијата на архитектите на Македонија?

Претседателката на управниот одбор на ААМ, Даница Павловска, смета дека овие награди се еден вид проверка на архитектите. Какво е Вашето искуство и мислење во однос на наградите?

 Се разбира дека наградите годат. Кој ќе ви каже поинаку, тоа веројатно го прави или од лажна

 Наградите ја имаат токму таа цел: од продукцијата во еден определен период да укажат на

оние дела кои се издвојуваат и кои досегнале едно рамниште кое е над просекот или вообичаеното, и освоиле некои нови територии на струката. Наградите се значајни за професијата, но и за пошироката јавност, зашто преку нив би требало да се посочи на правците во кои треба да се размислува за просторот, да се обликува просторот на нашето секојдневие, без оглед на тоа дали станува збор за јавен простор или простор кој има определен степен на приватност. Сепак, сметам дека наградите на полето на архитектурата сè уште го немаат досегнато неопходниот степен на јавност и влијание што треба да го имаат, па оттаму потребниот степен на нивна општествена релевантност сè уште не е досегнат.

генерациски компактна група на корисници тогаш предизвикот е уште поголем зашто треба да проникнете во потребите и сфаќањата на просторот на таа возразна група. Посебен предизвик е да се проектира за најмладата возрасна група на корисници. Перцепцијата на просторот се менува низ времето, а на определен начин, таа е и генерациски кодирана. Од тие причини, проектирањето на ваков вид објекти е исклучително возбудливо и е поврзано со континуирани дилеми како да се проектира простор во кој ќе се учи, но истовремено и тој самиот ќе подучува. Се надевам дека обликував простор кој ќе им биде добар „учител“ на децата.

Каков предизвик беше за Вас да се проектира објект за најмладата возрасна група?

Според Вас, со што се издвојува модерната приказна за кампусот “Нова“, во однос на другите наши постоечки предучилишни, основни и средни образовни институции?

 Секој проект носи свои предизвици, но кога станува збор за објекти во кои имате

 Сега веќе слободно може да се зборува за еден вид кампус на образовните институции „Нова“.

3

11 февруари 2011 ПОРТА



 7

интервју  Оваа приказна започна

пред десетина години со изградбата на објектот на гимназијата, а нејзиниот успех се темели на посветеноста и визијата на управувачкиот тим на интернационалните училишта „Нова“. Се разбира, еден ден кампусот ќе биде во целост оформен, кога ќе биде изграден спортскиот и културен центар. Но, она што треба да се одбележи е фактот што, наспроти општото убедување дека станува збор за многу скапи изведби, цената по квадратен метар на објектите не отстапува значително или е многу блиску до вообичаената цена за ваков вид објекти кои се градат кај нас. Тоа се должи на внимателното дефинирање на програмските содржини, планирањето на просторот и умешното искористување на локацијата, која и покрај релативно малите димензии остава недвосмислено чувство на пространост и отвореност. Сакам да споменам дека успешната приказна на „Нова“ е резултат на заедничките напори на сите, на менаџментот, наставниците и помошниот персонал, кои секој во својот домен ги одржуваат и просторот и процесите што се одвиваат во него на едно постојано високо рамниште.

Дали имате чувство дека во нашето општество затајува проектирањето и изградбата на објекти од овој вид на јавен карактер?  Долго време, во текот на оваа „никако-да-заврши транзицијата“, објектите од јавен карактер беа целосно заборавени. Кога се појавија, веројатно заради долгиот прекин во нивната изградба, изгледаше како да не знаеме како да се однесуваме кон нив, па имаме екстремни ситуации. На една страна тие сосем несоодветно и непотребно се облекуваат во скапо руво што не им прилега, или на друга страна имаме „лимени бараки“ што треба да бидат училишни спортски сали, а кои со малку 8

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Никогаш вистински не сме негувале архитектонска критика Зошто немаме редовна и аргументирана архитектонска критика во јавноста и во медиумите? Каква е улогата на Архитектонски факултет во таа смисла?  Всушност и не паметам дека сме имале релевантна архитектонска критика како сегмент на целокупното делување во архитектонската професија. Сè се сведувало на изолирани индивидуални пројави кои не биле со долг век. Никогаш вистински не сме ја поддржувале ниту негувале архитектонската критика. Па, дури и вие како единствено списание во оваа област кај нас, повеќе информирате за архитектонското творештво, отколку што го валоризирате. Се чувствува отсуство на релевантна архитектонска критика, а последиците се видливи. Факултетот не може да се амнестира од својата одговорност за таквата состојба.

интервју повеќе промислување можеа да бидат повеќенаменски центри на локалните заедници, без притоа драматично да се зголеми нивното чинење. Кај инвестициите во јавни објекти клучна е фазата на програмско осмислување на објектите, но кај нас, приоритет имаат брзите резултати. Јавните објекти денес треба да сведочат за рационално трошење на јавните фондови, за свеста за рационално трошење на енергијата... , зашто преку нив се отсликува карактерот на едно време и актуелното сфаќање на јавниот интерес.

Живееме во време кога барањата и парите на инвеститорите се посилни од каква било професионална архитектонска етика. Дали мислите дека после сè, е возможно да дојде до едуцирање на инвеститорите, и да се престане со правење компромиси од страна на вашите колеги - компромиси со кои честопати се нарушува јавниот простор?  За жал, во целиот овој транзиционен период јавниот простор е најранливата категорија на простор, кој практично нема свој стопан. Затоа и толку лесно се посегнува по него. По долготрајниот период на изместена претстава за тоа како треба да се однесуваме кон јавниот простор, ќе треба да помине многу време пред да почнеме да се однесуваме вистински урбано. Дотогаш архитектите и урбанистите ќе мораат да ја одиграат својата улога на „чувари“ на јавниот простор, улога која особено ним им припаѓа, но која од разни причини ја имаат заборавено.

ААМ со отворено писмо побара од Владата на РМ и од Собранието на РМ да се повлече од расправа предлогот на Законот за постапување со бесправно изградени градби. Какво е вашето мислење по однос на ова прашање? 

3

11 февруари 2011 ПОРТА

9

интервју   Прашањето на бесправната

градба е исклучително сложено прашање, како што е сложена и разновидна и самата структура на бесправните објекти, но и мотивите што стојат зад нивната изградба. Затоа и не е можно брзо и едноставно решавање на проблемот. Секое решение мора да појде од фактот што не смее да се амнестира општествено неодговорното однесување во просторот, но и дека е неопходно да се заштитат најранливите категории граѓани за кои бесправната градба била единствениот начин за решавање на егзистенцијални прашања во отсуство на други општествени механизми за нивно решавање. Целиот процес не смее да го доведе во прашање јавниот интерес во просторот и да ги ограничи или оневозможи идните капитални инвестиции, особено инфраструктурните, кои се од општ интерес.

За да се дојде до огромен зафат наречен „Скопје 2014“, претпоставувам потребен е некаков поттекст од архитектонска, политичка, психолошка, национална и културна смисла? Кој е тој поттекст, според Вас?  За вистински одговор треба да ги прашате или барем да ги подложите на анализа неговите автори. Веројатно станува збор за збир од сè ова што го наведовте, но во една нивна изместена перцепција. За жал, имам впечаток дека сепак ќе мора да живееме во тоа Скопје од 2014 година. Опозицијата веќе се декларира дека, во случај ако дојде на власт, ќе ги доврши сите започнати објекти, а практично сите значајни објекти се започнати. Од друга страна, позицијата разбирливо ќе продолжи да работи на него, та ми се чини Скопје од 2014 година нема никако да нè одмине. На поведрата страна од работите, ако таква во овој контекст воопшто може да има, по преполнувањето на 10

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Кога сегашноста не функционира најлесно е да се побегне во минатото Зошто ламентирањето за „старо Скопје“ во последните децении се претпоставува како иднина во градењето на Скопје? Кои се заведувачките моменти во сентиментот кон историјата, кон „старо Скопје“?  Во градовите како Скопје, што во еден момент на својата историја доживеале нагло прекинување на континуитетот во развој на градското ткиво, често се појавува таа нагласена тенденција на повикување кон минатото како „избришан“ дел од една колективна меморија и негово претворање во образец за идниот развој на градот. Од историјата се познати примери, каде што цели градски делови се од темел обновени токму во името на таа колективна меморија. Во случајот на Скопје, долго време по земјотресот, планот за негова обнова, особено на центарот што ја претставуваше сликата на „ново Скопје“, не се реализира и градот остана заробен во една недовршена иднина и во сегашност која не беше ни приближно налик на ветената. Кога сегашноста не функционира најлесно е да се побегне во минатото. Можеби тука лежи одговорот на вашето прашање.

интервју центарот можеби конечно ќе почнеме да размислуваме за целиот град и за фактот што Скопје не е само центарот.

Зошто, според Вас професоре, ни недостасува граѓанска култура во спречувањето на урбаниот хаос? Што е тоа што недостасува за да се дојде до некаква граѓанска иницијатива која би подразбирала демократско и отворено спротиставување на какво било загрозување на јавниот простор?  Од една страна граѓанскиот сектор кај нас е сепак сè уште во рана фаза на развој, а од друга страна за отворено и демократско изразување на своите ставови за сè, па и за прашањата на просторот, е потребен демократски амбиент кој кај нас, за жал, недостасува. Видовте што им се случи на нашите студенти, кои сакаа да го изразат своето мислење за изградбата на црква на градскиот плоштад. Оние што се задолжени за планирањето и уредувањето на просторот сè уште сметаат дека највисокиот дострел на демократичност во процесот на урбанистичко планирање се јавната презентација и јавната анкета, па и не знаат како би требало нè само да артикулираат, туку и да поттикнуваат други видови иницијативи и начини на изразување на ставовите и интересите на граѓаните за просторот.

Се гледа ли крајот на оваа мачна транзиција во нашево архитектонско доживување на Скопје?  Крајот не се гледа. Напротив, работите сега се уште посложени. Ако порано имавме неизградени градски делови со планови за нивната иднина, сега имаме изградени градски делови без да ја знаеме вистинската слика на нивната иднина. Скопје уште долго ќе талка во лавиринтот на сопственото пронаоѓање  Дејан Буѓевац

3

11 февруари 2011 ПОРТА

11

Зградите од бетон, С

е укинува задолжителната ревизија на основниот проект за објекти наменети за индивидуално домување со површина до 200 квадратни метри, како и задолжителниот надзор на самата изградба. Ваквите објекти ќе бидат ставени во употреба само со изјава од изведувачот заверена на нотар. Ова е една од најновите измени на Законот за градење со кои министерот за транспорт и врски, Миле Јанакиески, ги запозна градежниците од Стопанската комора на Македонија и Сојузот на стопански комори. Меѓу другото, се предвидува и да се намали бројот на категории градби, од пет на две, и тоа во

првата да влезат објектите што се од значење за државата, а во втората сите градби што досега спаѓаа во трета, четврта и петта категорија. Исто така, измените предвидуваат и укинување на одобрението за градба за помошни објекти што се во функција на објектот за домување, а се градат на иста урбанистичка парцела. ,,Граѓаните ќе можат да градат гаражи, базени, потпорни ѕидови без да добијат одобрение за градба. Единствено што ќе треба да направат е да достават во општината проект и доказ за сопственост на парцелата. Потоа градбата може да почне“, објаснува министерот Јанакиески. Образложувајќи ги измените,

Јанакиески истакна дека се поедноставуваат постапките и целосно се укинуваат сите административни пречки. ,,Сè сведуваме на четири чекори за нормалните градби, а за индустриските објекти-загадувачи веќе се изработува подзаконски акт со Министерството за животна средина за кои типови градби ќе се бара студија за животна средина“, рече Јанакиески. Првиот чекор е добивање извод од план и графички приказ на инфраструктурата, кој општината ќе треба по службена должност да го издаде за три дена. Потоа, геодетските фирми ќе имаат надлежност да ги доставуваат на градежниците сите потребни

податоци, а околчувањето на парцелата ќе ја врши самиот изведувач. Третиот чекор е доставување на основниот проект во општината, и тоа е една од новините затоа што се укинуваат локациските услови и изработката на идејниот проект. По добивањето на основниот проект, општината е должна веднаш да ги информира надлежните институции за електроенергетска, водоводна и канализациона инфраструктура, да го разгледаат проектот и во рок од седум дена да го дадат своето мислење. На крајот, сите собрани забелешки општината треба да и` ги достави на странката во рок од 15 дена, а доклку тоа не се

ДООЕЛ ТАТЈАНА

12

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Тел.+389 2 2460 458, Факс.+389 2 2460 459

skopje@rehau.com www.rehau.com.mk

инфо

Олеснување или пропусти со измените во законот за градење?

Со новините во законот, меѓу другото ќе се укинат градежните дозволи за гаражи, шупи и за други помошни објекти. Тоа, според градежниците, ќе создаде многу можности за злоупотреби. Законот за просторно и урбанистичко планирање засега не предизвикува интерес кај градежните работници. случи, тогаш Законот предвидува казни за локалната самоуправа и за градоначалникот. Последниот, четврти чекор е плаќањето комуналии и почеток на градење. Во измените на Законот е извршено и усогласување на одредбите за лиценците што треба да ги поседуваат фирмите, а се во согласност со новата категоризација на градбите. За првата категорија градби, фирмите треба да имаат осигурување за одговорност за штета во осигурителна компанија која не може да биде пониска од 10

Ставот на градежниците од Стопанската комора е дека масовно ќе се злоупотребува отсуството на задолжителен надзор при изградба на помали индивидуални објекти, бидејќи тоа претставува отворена врата за дивите мајстори. Но, според министерот, контролата би ја вршел општинскиот инспектор, кој ќе треба да направи анализа дали компанијата има соодветна лиценца и дали гради во согласност со планот и одобрението за градење, кое пак, од јуни наредната година ќе почне

трошок за граѓаните. Смета дека градежниците ќе бидат заштитени од нелојална конкуренција. Фирмите и архитектите побараа со одобрението за градење да се бара и задолжителна банкарска гаранција. ,,Исплата за завршената работа од страна на инвестиротот треба да се извршува преку банка и тоа да биде дел од документот. Тогаш би избегнале, да не може некој на диво да ја изведе, а некоја фирма само да му удри печат за мали пари“, рече Никола Велковски од Здружение за градежништво.

во градежништвото и да се надминат бариерите на кои наидуваат инвеститорите во локалната самоуправа. Компаниите и архитектите своите предлози околу измените на Законот за градење треба да ги достават до Министерството за транспорт и врски, кое пак потоа забелешките ќе ги разгледа и ќе ги вметне во Законот пред тој да се најде на владина седница. Освен Законот за градење, министерот Јанакиески пред градежниците ги претстави и измените во Законот за просторно

илјади евра, а за градбите од втора категорија е пет илјади евра. Според министерот Јанакиески, сите промени во Законот се со цел да се укинат административните пречки, да се примени правилото ,,молчењето е одобрување“ и со тоа да се олесни работата на граѓаните. ,,Овие реформи ги правиме за да се олесни процесот на издавање одобрение за градење како за физичките, така и за правните лица, но исто така и Република Македонија уште еднаш да се најде меѓу првите земји реформатори во извештајот на Светска банка“, изјави Јанакиески. Но, добродушноста на властите за градежните работници е меч со две острици.

да се издава по електронски пат. На градежниците им се допаѓа што со законските измени се скратува постапката за градежна дозвола, но не и тоа што нема да се бара одобрение за градба на гаражи, огради, потпорни ѕидови и помошни градби, кои се во функција на објектот за домување. ,,Предупредувам дека изминативе 20 години голем дел од овие гаражи станаа деловни објекти. Од градежен аспект нема никаква разлика меѓу гаража и приземна доградба за домување. Сите ќе ги декларираат како гаражи, а ќе градат приземни доградби“, истакна градежник од Струмица. Министерот Миле Јанакиевски вели дека надзорот бил само

Од Сојузот на стопански комори, пак, генерално се задоволни од предложените законски измени и сметаат дека скратувањето на постапката за издавање на одобрение за градба ќе придонесе за поголемо инвестирање од страна на домашните и странските компании. Многу од потенцијалните инвеститори се откажуваат од предолгиот рок. Во вакви услови и со вакви можности ќе се забрза инвестирањето што ќе влијае и на зголемувањето на бруто домашниот производ, истакнаа дел од градежниците. Сепак, забележуваат дека мора да се работи на отстранување на нелојалната конкуренција

и урбанистичко планирање, но тој не предизвика интерес. ,,Со измените во овој закон се уредуваат условите и начинот на системот на просторно и урбанистичко планирање, видовите и содржината на плановите, изработувањето и постапката за донесување на плановите и следењето на нивната реализација. Со овој закон се брише издавањето решение за локациски услови, се крати постапката за добивање одобрение за градење и се намалуваат трошоците на инвеститорите. Исто така, се брише и инспекцискиот надзор“, објасни министерот Јанакиески.

, куќите од картон

катерина СПаСОВСка-трПкОВСка

апликативни софтверски пакети:

• • • • • •

Дизајн, развој и имплементација на апликативни софтверски решенија Развој на веб апликации Изработка на физибилити студии Консалтинг од областа на ИТ Обука Техничка поддршка на крајните корисници

• • • • • • • •

Финансово работење Магацинско работење Материјално работење Основни средства Пресметка на плата со персонална евиденција Комерцијално работење Благајничко работење Пресметка на трошоци и следење на проекти во изведба во градежништвото • Матично книговодство во свињарството • Информациони системи од повеќе области

Ул. Мајка Тереза бр. 11, 1000 Скопје, Тел: +389 2 3117 533, +389 2 3216 495, +389 2 3216 497, Факс: +389 2 3216 496, е-mail: elikosoft@t-home.mk www.elikosoft.com.mk

инфо

вЛадата ПОдгОтви НОв ПаКет ЗаКОНи За ОЛеСНуваЊе На градеЊетО

Најавена градежна експанзија! В ладата на последната седница усвои пакет реформски закони кои, според неа, треба да овозможат поголема градежна експанзија и изградба, односно создавање услови за зголемување на инвестициите во градежништвото. Со законските измени чија цел е да се подобрат условите за работа во градежништвото, се предвидува укинување на одобрението за локациски услови, укинување на двојниот надзор, се укинува плаќањето на надомест при трансформација на земјоделско земјиште во градежно, се допрецизира постапката за пренамена на земјоделско земјиште во градежно, при што се овозможува поголема либерализација, драстично се зголемува одговорноста на службените лица, а се продолжува и важноста на одобрението за градење на две години. За 95 отсто ќе се намалат и трошоците за надомест за уредување на градежното земјиште за стопански објекти. Според премиерот Никола Груевски, станува збор за предлогзаконски решенија со кои се изменуваат законите за градење, за просторно и урбанистичко планирање, за земјоделско земјиште, за санитарна и здравствена инспекција, за заштита и спасување и за заштита на културното наследство. Во Владата тврдат дека со законските измени, директно се подобрува бизнис климата и се дава силна поддршка за забрзан локален развој на општините. „Со промените во овие закони драстично се намалува постапката, времетраењето и трошоците за издавање на одобренија за градење. Со тоа им се излегува во пресрет на барањата на граѓаните и компаниите, се овозможува поголема градежна експанзија и изградба, односно се создаваат услови за зголемување на инвестициите во

14

3

ПОРТА

11 февруари 2011

градежништвото“, вели Груевски. Премиерот посочува дека овие мерки директно ќе влијаат врз подобрувањето на бизнис климата и забрзувањето на локалниот развој на општините, појаснувајќи дека од досегашните 21 чекор, постапката за изградба на станбени куќи ќе се намали на три, а за стопански објекти на четири чекори, со што земјата ќе биде прва во Европа во оваа сфера. Времетраењето на чекање од сегашните 146 дена ќе се намали на

институции ќе мора да ги достават во рок од пет дена, а доколку не ги достават ќе важи правилото „молчењето е одобрување“. По тој рок, мислењето ќе се смета за позитивно, а органите што не одговориле ќе одговараат за евентуална штета. Се пропишува и многу едноставна постапка за изградба на оранжерии, помошни објекти и фарми на земјоделско земјиште, што со постојните законски решенија практично

30 дена во просек, а ќе се намали и надоместокот за комуналии за изградба на стопански објекти на пет отсто од сегашната цена. Со реформите се предвидува нова категоризација на градбите, согласно нивната функционалност и сложеност. Со измените детално е наведено за која категорија за градба кои документи се потребни. Службеникот ќе нема право да бара дополнителни документи. Документацијата ќе се доставува на едно место и притоа странките нема да обезбедуваат какви било дополнителни согласности. Надлежните органи кои ги издаваат одобренијата за градење, а тоа во зависност од категоријата на градбата се општините или Министерството за транспорт и врски, по службена должност ќе ги бараат согласностите од соодветните институции, што значи дека барателите на одобренијата за градење нема да мораат сами да ги бараат, нагласува Груевски. Според него, соодветните мислења надлежните

беше невозможно, а со тоа ќе се овозможи легализација на досега нелегалните објекти на земјоделско земјиште, како и можност за аплицирање до ИПАРД средствата. „Се предлага воопшто да не се бара елаборат за влијание на животната средина за објекти кои се со намена домување или комерцијална намена. Предвидено е Елаборат за влијание на животната средина да се бара само за објекти кои имаат влијание врз животната средина, откако определен објект ќе биде ставен во употреба. Во законските прописи од областа на животната средина е утврдено за кои објекти е потребен ваков елаборат. Тоа практично ќе се однесува само на стопанските објекти“, вели Премиерот. Општината по службена должност ќе бара согласности за соодветната инфраструктура и по службена должност ќе треба да го изврши поврзувањето со инфраструктурата. Граѓанинот нема да има обврска да бара од надлежните институции да вршат

увид и да даваат согласност, како што тоа беше случај со согласностите од комуналните претпријатија, и нема да го има товарот ниту за поврзување на новата градба со соодветна инфраструктура, затоа што сега ќе бидат обврски кои општината ќе ги извршува по службена должност. Доколку не постапи во предвидениот рок, вработениот во администрацијата ќе биде санкциониран, а предвидена е и кривична одговорност бидејќи секое непостапување согласно роковите се смета за злоупотреба на службената дејност. Според премиерот, значајно ќе се поедностави целокупната постапка. „На пример, за изградба на нова куќа најпрво ќе треба да се обезбеди извод од план заедно со податоци за инфраструктурата кој општината ќе биде задолжена да го достави во рок од пет дена. Потоа, од приватните геодети ќе треба да се обезбедат податоци за сопственоста на земјиштето - имотен лист и геодетски елаборат за парцелата на која се планира градба. Следен чекор е доставување на ревидиран основен проект со потребните елаборати заедно со податоците за земјиштето до општината, по што самата општина во рок од еден ден треба да побара од надлежните институции, како што се Дирекцијата за заштита и спасување, ЕВН и комуналните претпријатија, да се изјаснат за доставениот проект во рок од пет дена, а доколку тоа не го направат, се смета дека немаат забелешки и ако поради нивното неизјаснување евентуално произлезат штети,тие ќе бидат на товар на субјектот кој не постапил“, појаснува тој. Доколку документацијата е комплетна, општината пресметува надомест за уредување на градежно земјиште и откако тој ќе се плати го издава одобрението за градење во рок од пет дена.

7

7

причини зошто да изложувате на Real Ex 2011

посетители на Real Ex 2011? Промовирајте ги своите проекти и недвижности пред потенцијални купувачи од ЈИЕ - Сите што планираат да купуваат го циклусот на враќање на инвестицијата, сретнувајќи голем број купувачи на едно место 2 Скратете 7-10 7-10 Март, Март, 2011 -2011 Тирана, - Тирана, Албанија Албанија недвижнини 3 Зголемете ја директната продажба и можностите за продажба - Семејства Откријте нови можности на пазарот на недвижности во ЈИЕ 4 сти Меѓународен Меѓународен Саем иСаем Конференција и Конференција за Недвижности за Недвижности - Млади брачни парови 5 Сретнете се и контактирајте со лидерите на пазарот на недвижности во регионот на ЈИЕ - Локални инвеститори 6 Искористете ги предностите на нашите уникатно организирани нетворкинг настани за да сретнете - Меѓународни инвеститори голем број на клиенти, партнери и потенцијални инвеститори за вашите проекти на недвижности 7 Разменете искуства со водечките експерти во индустријата

1 11- 5-ентериер Март, 5 Март, 2011 -2011 Скопје,- Македонија Скопје, Македонија

7 7

е на Real причини причини Ex зошто 2011 зошто да изложувате да изложувате на Real Ex 2011 на Real Ex 2011

посетители на Real посетители Ex 2011? на Real Ex 2011? Меѓународен Форум инвестиции и развој лни купувачи од Промовирајте ЈИЕги своите проекти ги своите и недвижности проекти предзапотенцијални и недвижности купувачи пред одна ЈИЕнедвижностите потенцијални купувачи од ЈИЕ 1 Промовирајте 1 Исто така Сите што планираат Сите да што купуваат планираат да купуваат RealEx гала вечера олем број купувачи Скратете го циклусот на едно го на враќање циклусот место на инвестицијата, на враќање сретнувајќи на инвестицијата, голем број купувачи сретнувајќи на едно место голем број купувачи на едно место 2 2 Скратете учествувате на недвижнини недвижнини Два интерактивни ја директната јапродажба директната и можностите продажба засеминари продажба и можностите за продажба 3 Зголемете 3 Зголемете Семејства - Семејства нови можности нови на пазарот можности на недвижности на пазарот во ЈИЕна недвижности во ЈИЕ 4 Откријте 4 Откријте Млади брачни парови Млади брачни парови - на сти во регионот на се иЈИЕ контактирајте се и контактирајте со лидерите на пазарот со лидерите на недвижности вопазарот регионот нана ЈИЕнедвижностиво регионот на ЈИЕ 5 Сретнете 5 Сретнете Локални инвеститори - Локални инвеститори нетворкинг6 настани Искористете гиза предностите да сретнете гина предностите нашите уникатнона организирани нашитенетворкинг уникатно настани организирани за да сретнете нетворкинг настани за да сретнете 6 Искористете Меѓународни инвеститори инвеститори - Меѓународни ашите проекти голем број голем нананедвижности клиенти, број на партнери клиенти, и потенцијални партнери инвеститори и потенцијални за вашите проекти инвеститори на недвижностиза вашите проекти на недвижности искуства со водечките искуства експерти со водечките во индустријата експерти во индустријата 7 Разменете 7 Разменете

------> ------> ------>

п -

-

ции и развој на недвижностите Меѓународен-Форум за инвестиции и Форум развој на недвижностите за инвестиции и развој на недвижностите >Меѓународен --> ------>така -------вечера Исто така Исто RealEx гала RealEx гала вечера ------> ------> Два учествувате учествувате на ------> Двана интерактивни семинари интерактивни семинари

Кој ќе учествува на Real Ex 2011? Градежни компании: - Локални градежни компании ќе Кој учествува ќе градежни учествува на Real Ex 2011? на Real Ex 2011? Меѓународни компании -Кој Градежни Градежни компании: компании: градежни друштва --Специјализирани Локални градежни компании градежни компании - Локални градежни компании градежни компании - Меѓународни - Меѓународни

градежни друштва градежни друштва - Специјализирани - Специјализирани Инвеститори: Владини институции: Помошни дејности: Локални инвеститори Министерства и агенции за дизајн и проектирање -Инвеститори: - дејности: - Компании и институции: Инвеститори: Помошни Владини институции: Владини Помошни институции: дејности:за имотно-правни прашања Помошни Меѓународни инвеститори Општини Консултанти -- Локални - Министерства -Компании за дизајн истерства и агенции Локални инвеститори инвеститори Компании за дизајн и агенции и Министерства проектирање и агенции и проектирање Комп и приватни инвестициони фондови Јавни претпријатија Агенции за недевижности --Банки - Општини тини Меѓународни инвеститори инвеститори за имотно-правни прашања прашања - Консу - Меѓународни - Консултанти - Општини --Консултанти за имотно-правни

и претпријатија приватни и приватни инвестициони фондови инвестициони фондови претпријатија за недевижности претпријатија за недевижности - Банки - иБанки - Агенции - Јавни - Јавни - Агенции

TT::+389 411 igor.cuckov@leoron.net W:leoron.net leoron.net .cuckov@leoron.net +389(0) (0) 23 23T298 298 :W: +389 411 leoron.net (0) EE ::23 igor.cuckov@leoron.net 298 411 E : igor.cuckov@leoron.net W:

- Агенц

W: leor

скопје

Објавен јавен конкурс за издавање на пловните објекти

Сплавови-кафеани на Вардар

З

а четирите сплавови-кафеани на реката Вардар, распоредени од мостот “Гоце Делчев“ до мостот кај “Холидеј ин“ градските власти објавија јавен конкурс за издавање на пловните објекти. Според јавниот оглас, заинтересираните кафеанџии за сплавовите ќе може да аплицираат до 11 април годинава, а за најповолни понуди ќе се сметаат тие што ќе имаат најубаво идејно решение - дизајн, но и тие што ќе понудат највисока закупнина. Одобрението за поставување на сплавовите ќе се издава во период од 10 години, со можност за продолжување. Сплавовите се дел од проектот “Градска плажа 2“, која ќе се гради во близина на Камениот мост. Тие ќе бидат симетрично поставени на двата брега на реката Вардар, кај хотелот “Холидеј ин“ и кај мостот “Гоце Делчев“. Четирите сплава, велат од Градот, ќе бидат наменети за уживање и за разонода на граѓаните во жешките летни денови, а ќе бидат сместени меѓу фонтаните, пешачките мостови и новата градска плажа на Вардар, во околината на Камениот мост. Сплавовите се вредни повеќе од 150.000 евра. Од градот сè уште не знаат дали сплавовите ќе бидат угостителски објекти, кафеани, како во Белград, на реката Дунав. Град Скопје, исто како и на првата градска плажа, која се наоѓа во близина на Лунапарк, ќе ја постави неопходната инфраструктура - довод, одвод, електрична инсталација.

16

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Ново Лисиче

Аеродромска писта ќе слета во зелен парк

Ш

колка од авион поставена на импровизирана аеродромска писта сместена во парк е најновата идеја што ќе се реализира во општина Аеродром. Паркот, во кој покрај авионската школка ќе има и други реквизити за забава, ќе се наоѓа крај кејот на реката Вардар во Ново Лисиче во близина на мостот “Близнак“. Од општината најавуваат дека

новиот голем зелен парк ќе го носи името на општината “Аеродром“, а тендерот за изградба е во тек и ако наскоро се најде добра градежна понуда паркот најверојатно би бил готов до крајот на летото. “Граѓаните ќе добијат ново зелено катче за одмор и за рекреација, а Аеродром уште еднаш ќе го потврди атрибутот дека е најзелена општина. Овој епитет општината го носи поради фактот што во неа има 28 квадратни метри блоковско зеленило на жител. За споредба, европскиот проектантски

стандард е 8,5 квадратни метри на жител. Речиси сите знаат дека некогаш во овој реон постоел аеродром, а и општината денеска го носи токму тоа име. “Аеродром“ ќе се простира на 35 илјади квадратни метри. Зеленилото во паркот ќе се наводнува со автоматски систем за наводнување, а кон паркот ќе се пристапува преку шест влеза, односно два од страната на булеварот АСНОМ, а четири од велосипедската патека на кејот, но ќе има и паркиралиште, објаснуваат од општина Аеродром.

скопје Најави од градските власти

Под шест улици ќе се градат подземни премини

Ш

ест подземни премини најави градоначалникот Коце Трајановски на последната седница на Советот на Град Скопје. Од Градот велат дека сега се во потрага по фирма која ќе изработи студија за концесија и друга потребна документација за нивна изградба. “Планирани се премини на улица Македонија, во Аеродром, кај ТЦ “Бисер“, во Карпош, во близина на Градежниот факултет, Автокоманда кај “Алкалоид“ и кај Бит-пазар. Преземаме конкретни чекори за реализација. Бараме студии кои се неопходни за изградба на премините со кои, всушност, ќе се утврдат условите на терен, со оглед на тоа што целата постапка околу изградбата малку ќе биде усложнета, имајќи предвид дека на сите планирани места за изградба има подземна инсталација. Преку студиите, пак, за концесија би се утврдил начинот на издавање и евентуално учество во проектот на евентуалните закупци на деловните простори што ќе ги има во премините“, објаснуваат од Градот. Градските власти се надеваат дека годинава ќе почнат со изградба барем на еден од шесте планирани премини.

Шуто Оризари

“Дрисла“ ќе добие нова печка за медицински отпад

Г

радската власт ќе издвои четири милиони евра за купување нова печка за согорување на медицинскиот отпад во санитарната депонија “Дрисла“. Како што објаснуваат од Градот, 25 отсто ќе биде донација, а останатиот дел од сумата ќе се отплаќа преку кредит, во период од пет до 10 години. Надлежните објаснуваат дека постојната печка не е доволна за согорување на опасниот отпад од целата земја. Вкупно 871 здравствена установа од градот, но и од земјава, имаат договори со ова Јавно претпријатие за согорување на тој вид отпад. Десетина години во рамките на “Дрисла“ има печка за оваа намена и таа е единствената во земјава за согорување на медицинскиот отпад.

Луна-Парк

Се бара газда

Г

радските власти бараат заинтересирани компанииконцесионери за нов забавен Луна-парк. Од Градот велат дека фирмата што ќе биде избрана, ќе треба да го финансира и да го проектира новиот Луна-парк. Овој единствен забавен парк во земјава има површина од 25.000 квадратни метри, а од Градот велат дека има можност да се прошири и до 40.000 квадратни метри.

Заштитни столпчиња

З

аради поголема безбедност на пешаците, екипите на Јавното претпријатие “Улици и патишта“ поставија 30 заштитни столпчиња по должината на улицата Шуто Оризари во истоимената населба. Од претпријатието најавуваат дека ќе продолжат да поставуваат заштитни столпчиња со цел да се спречи паркирањето на моторните возила на јавна површина. Во оваа населба, во близина на Основното училиште “26 Јули“, во текот на минатиот месец беа поставени вкупно 80 заштитни столпчиња.

подготви: Катерина СПАСОВСКА-ТРПКОВСКА

“Се очекува фирмата што ќе биде заинтересирана да работи со Луна-паркот да го управува и да го одржува забавниот парк за време на концесискиот период. На крајот од тој период фирмата е должна Луна-паркот да му го предаде на Градот. Подготвен е пакет информации со вовед и опис на проектот, главните фактори на концесијата и концептуален дизајн на новиот Луна-парк. Крајниот рок за доставување понуди е 24 февруари годинава“, информираат од Градот. Пред извесно време

градоначалникот Коце Трајановски во јавноста ги изнесе пресметките што ги направија од шпанската консултантска фирма ИДОМ, која беше ангажирана од Градот да направи студија околу давањето под концесија на забавниот парк. Пресметките беа дека изградбата на нов луна-парк на местото на стариот ќе чини 12 милиони евра. Трајановски тогаш потенцираше дека инвестицијата е скапа, а дејноста непрофитабилна, па од ИДОМ добиле предлог, освен концесионер, во обновата, свое учество да земе и Градот со субвенции. Реконструкцијата на забавниот парк би подразбирала преуредување на постојниот парк од корен, хортикултурно разубавување, изградба на нова инфраструктура, инсталации, како и набавка на околу 40-ина нови реквизити. Според монографиите за Скопје, првиот забавен парк во градот е изграден во далечната 1955 година, кај кафеаната “Езерце“ и во него имало лулашки, велосипеди, чамци. Сегашниот е отворен во 1973 година и имал само осум реквизити: вовче, панорама, ракетодром, вртелешка, стрелиште.

3

11 февруари 2011 ПОРТА

17

градежништво

Бау 2011 - минхен Сер Питер кук одржа предавање на отворањето на Саемот на тема: „Живеење и работење во иднината“

В

о периодот од 17 до 22 јануари годинава, сите патишта водеа кон Минхен, на БАУ 2011, Саемот за архитектура, материјали и системи, еден од најважните саеми во светот за архитектите и инженерите. Со одличен тајминг кога градежната сезона мирува, на одлично место - во срцето на Европа, БАУ 2011 има однапред загарантиран успех, согледан преку извонредно богата содржина, голем број излагачи и уште поголем број посетители. Саемот за архитектура, материјали и системи се одржува на секои две години на локација од 180.000 м² која ја сочинуваат 17 изложбени хали и еден Интернационален Конгресен Центар. Годинава БАУ 2011 го посетија рекордни 238.000 посетители (од кои 60.000 од над 150 земји во светот) и над 2.058 излагачи (од кои 580 од други 46 земји). Статистиката покажа дека годинава саемот ги сруши сите рекорди, па дури пресмета дека 22% повеќе архитекти и планери го посетиле саемот за разлика од претходниот. Интересно е да се

18

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Саем кој не се пропушта

знае дека целокупниот изложбен простор беше резервиран од страна на излагачите, цела година пред почетокот на Саемот, што само по себе говори за квалитетот на овој настан. Понудата на Саемот традиционално се однесува на широк спектар на теми од архитектурата и градежништвото, односно од планирање, преку градење до обликување, а се изложуваат градежни материјали, системи, услуги и друго. Изложбениот простор беше поделен по хали и тоа по области кои се третираат. Кусо, изложбената програма изгледаше вака:

• Камени и почвени производи, бетон и порозен бетон, цементни производи, сува градба, префабрикувани елементи, малтери, облоги, изолациони материјали; • Блокови и тули, кровни покривачи, елементи за оџаци, кровни материјали, кровни прозорци и натсветла; • Камени и бетонски производи, градини и пејсажна архитектура, урбана опрема, урбано осветлување, опрема

за урбани детски катчиња; • Градежна хемија: малтери, бои, лепала, чепови, заштитни премаз, изолациони материјали, градежни алати; • Плочки и керамика, санитарни елементи, фитинзи, опрема; • Инвестирање во иднината: реновирање и модернизација, истражување и грантови, едукација и тренинг, кариери; • Алуминиумски профили и системи, фасадни системи, системи за осенчување, прозорци и врати, машини и алати за процесирање на алуминиум и челик; • Производи од челик, не'рѓосувачки челик, цинк и бакар: профили, структурални системи, фасадни системи, врати, прозорци, капии; • Енергија и градежни технологии: соларна технологија, фотоволтаици, соларна термика, технологија за загревање, ладење и вентилација; • Капии, паркинг системи, драјв-ин технологии, врати, порти, профили, лифтови и ескалатори, автоматизација и контрола на објекти; • Брави, фитинзи, цилиндри, безбедносни системи и додатоци;

• Производи од дрво и пластика, дрвени конструкции, внатрешен дизајн, скали и додатоци; • Подни облоги: текстил, паркет, еластични облоги, ламинати, спортски и индустриски подови; • Стаклени градежни материјали, стаклени фасади, стаклени структури, фолии; • Софтвер и хардвер во градежништвото и архитектурата и друго.

На прв поглед, можеше да се заклучи дека програмата е навистина обемна, разновидна и сеопфатна, а впечатокот го надополнија ексклузивните штандови на познатите имиња во градежништвото кои редовно изложуваат на овој саем. Но тоа не е сè. БАУ 2011 не е само штандови. Во период додека трае Саемот, на различни локации се одржуваат голем број предавања, дискусии и изложби, а темите се секогаш тренди и во духот на новото време. Главни теми на овогодишниот БАУ 2011 беа:

1. Одржлива градба: сеопфатен пристап. Одржливите градби

Copyright: Messe München GmbH - BAU 2011

За жал, на Саемот не настапи ниту една македонска компанија, иако соседите имаа барем по еден претставник. Мотивите на Македонците што го посетија БАУ 2011 беа да се види и донесе она што е ново во Европа и светот. И не погрешија. БАУ 2011 е одлично место за тоа.

треба да бидат економски ефикасни, да ја штитат околината и да ги штедат ресурсите, да ја осигураат удобноста и здравјето на своите корисници и оптимално да се вклопат во социјалнокултурното опкружување.

2. градење без бариера: градење, обликување и уредување на зградите, становите и нивното опкружување на таков начин што луѓето со или без хендикеп, големи и мали, млади и стари, можат во нив да живеат самостојно, сигурно и угодно.

3. Санирање, реновирање и модернизација на зградите: заслужно е за голем дел од прометот што го остваруваат градежните претпријатија. Во германија веќе сега 60% од вкупните вложувања во станбеното градителство се однесува на реновирање и модернизација. Познати архитекти, докажани професионалци во својата област, професори, студенти, претставници на извршната власт и на компаниите, цели шест дена дискутираа на најразлични теми кои имаат за цел да го унапредат градењето, дизајнирањето на

објектите и воопшто живеењето во склад со архитектурата. Веројатно најпозната фаца од архитектонската фела беше Сер Питер Кук кој одржа предавање на првиот ден од отворањето на Саемот на тема: „Живеење и работење во иднината“. БАУ 2011 беше можност да се доделат и голем број престижни награди, меѓу кои: Награда за иновација во архитектурата и градењето, доделена од архитектонското списание „АИТ“ и „Интелигенте Архитектур“; Награда за Првата Куќа доделена од архитектонското списание „Баувелт“; Награда ДЕТАЛ 2010 Естетика и Конструкција, доделена од архитектонското списание „ДЕТАЛ“; Продукт награда на ВАН доделена од „World Architecture News“; како и Оскарот за градежен материјал доделен од „Вулфарт“. И покрај однапред дефинираните теми, одржливото градење е беспрекорен консензус кој се почувствува и на штандовите, бидејќи компаниите излагачи не ја пропуштија можноста своите производи да ги

претстават „зелено“. За човек кој за прв пат го посетил овој саем, воодушевувања има многу. Првин за времетраење на манифестацијата, патиштата се блокирани од километарски колони на возила кои доаѓаат од сите страни на светот. Саемските објекти се приказна сама за себе, одлична катна гаража и саемски хали. Изложбениот простор е огромен и исклучително добро организиран со патокази, тоалети, ресторани и инфо пултови. Практично е возможно за еден работен ден да се посетат сите хали, но дефинитивно тоа не е препорачливо од причина што програмата е доста обемна и актуелна. Добро подготвен посетител првин би се информирал на веб страницата на Саемот www.bau-muenchen.com за сите случувања, продажба на влезници и начини на пристап до Саемот. За соодветна цена и навремено резервирање, може да се добие одлично сместување, повеќедневна влезница со непречен пристап со која може да се користат и транспортните средства на јавниот превоз на

Минхен. Добро подготвените посетители ќе ги препознаете и по тоа што низ обиколката по халите користат куфер на тркалца во кој ги складираат сите проспекти, бидејќи поради обемната понуда, носењето на каталози во кеси е тотално непрактично. Цените на билететите за еден ден изнесуваа 22 евра, за два дена 30 евра, додека за сите денови 45 евра. Излагачите плаќаа во просек околу 180 евра по квадратен метар изложбен простор. Интерес за БАУ 2011 имаше и во Македонија. Конкретно, повеќедневен аранжман понуди и домашна туристичка агенција и тоа беше одлична прилика да се посети Саемот. За жал, на Саемот не настапи ниту една македонска компанија, иако соседите имаа барем по еден претставник. Мотивите на Македонците што го посетија БАУ 2011 беа да се види и донесе она што е ново во Европа и светот. И не погрешија. БАУ 2011 е одлично место за тоа. трајче СтОјаНОВ

3

11 февруари 2011 ПОРТА

19

градежништво

Комјутеризација во градежништвото

Пресметка на трошоци и сле

Т

ехниката и технологиите денес се силно развиени и даваат можности за нивно искористување во сите сегменти од работењето, меѓу кои и во градежништвото. Тимот на Еликософт со својата работа и искуство во дизајнирање и развој на софтверската апликација за пресметка на трошоци и следење на проекти во изведба (ПТСПИ) прави напори да воведе комјутеризација во градежништвото со цел подобрување и олеснување на секојдневното работење. Софтверскиот пакет за пресметка на трошоци и

20

3

ПОРТА

11 февруари 2011

следење на проекти во изведба (ПТСПИ) е доста модерна и современа апликација, единствена на пазарот од овој вид за задоловување на потребите, пред сè на градежните компании. Пакетот генерално може да се подели на три логички целини:

> Пресметка на трошоци за објект > Следење на објект > Подизведувачи Главните цели кои се постигнати од страна на софтверското решение Пресметка на трошоци и следење на проекти се:

• Имплементирање на интегрирана база на податоци за градежни норми • Апликација со која се врши пресметка на трошоци и следење на проекти во градежништвото Корисниците ги извршуваат нивните задачи/активности преку апликацијата за краен корисник со графички клиент до која може да се пристапи мрежно од страна на повеќе корисници. Во основата на апликацијата се наоѓа SQL база на податоци што се користи за чување на податоците генерирани при реализација на бизнис процесите. Софтверското решение се

состои од следниве главни функционални делови:

• Електронско досие на градежни проекти • Внесување на позиции на проектот • Калкулации и пресметки • Следење на времени ситуации и ситуации за подизведувачи. Апликативниот пакет служи за внесување позиции во проектот, според однапред одредени градежни норми; за вршење пресметки за проектот, според износи и време; за водење евиденција за потрошените ресурси во проектот; како и за водење

градежништво

Софтверскиот пакет на Еликософт за пресметка на трошоци и следење на проекти во изведба е доста модерна и современа апликација за задоволување на потребите, пред сè на градежните компании, и од овој вид е единствена на пазарот

е дење на проекти во изведба ситуации за извршени работи и ситуации за подизведувачи. Технички предуслови потребни за функционирање на софтверот:

• Оперативен систем: Windows XP, Windows Vista, Windows 7 • Презентациско ниво: Microsoft .NET Framework 3.5 • База на податоци: SQL Server 2008 Софтверот ги исполнува следниве барања:

• Multi-tasking: систем способен да извршува повеќе од една задача истовремено; • Графички кориснички интерфејс;

• Операции кои се едноставни за користење и транспарентни. Софтверот е едноставен за користење, вклучува менија, маски на екранот со логички воден дијалог. Повторниот внес на податоци е минимизиран. Апликацијата е изработена со користење на најновите технологии кои во моментот ги нуди Microsoft, SQL Server 2008, развојни алатки Microsoft Visual Studio.NET 2008, Reporting Services. Корисничкиот интерфејс овозможува прегледност во работата, олеснување во работата и зголемена ефикасност.

Користејќи ги новите современи технологии и алатки апликацијата овозможува и веб ориентиран пристап, при што, каде и да се наоѓа или во кое и да е време, корисникот може да пристапи до податоците и да го дознае она што во моментот му е потребно. Апликацијата содржи и можност за поврзување со финансово сметководствен апликативен пакет со што би се извршила целосна интеграција при следењето на трошоците на проекти од областа на градежништвото, како и самостојно функционирање на пакетот без поврзување со магацинско/материјално работење и без контрола на ресурсите.

Овој софтвер е заштитен како авторско дело во сопственост на Еликософт и не е дозволено нелегално копирање. Софтверот е лиценциран и како таков може да се продава. Тој е заштитен со Законот за авторски права, интернационалните авторски права и со други закони за интелектуални права. На крај сакаме да напоменеме деке Еликософт со својот тим стои на располагање на сите заинтересирани субјекти за какви било информации.

www.elikosoft.com.mk

3

11 февруари 2011 ПОРТА

21

градежништво

игор Чучков – директор на „Леорон груп“ од дубаи за југоисточна европа

RealEx Скопје 2011 - повеќе од обична изложба на недвижности

RealEx Скопје 2011 е бизнис платформа составена од изложбено-продажен и конференциски дел, која на едно место ќе ги доведе продавачите и купувачите на недвижности, потенцијалните странски инвеститори, банки, друштва за осигурување, агенции за недвижности, општини, консултантски куќи и експерти, како и архитектонски и дизајнерски студија.

RealEx - Саем и конференција за недвижности е нешто ново во Македонија. Може ли да ни кажете нешто повеќе за настанот?  RealEx Скопје 2011 ќе се одржи од 1 до 5 март годинава, во Метрополис Арена на Скопскиот саем, паралелно со традиционалниот Саем за градежништво. Овој термин го избравме заради комплементарноста на дејностите, но и заради синергијата што сметаме дека ќе се креира помеѓу овие две индустрии градежништво и недвижности. Нашата идеја беше на постојната саемска манифестација да и 22

3

ПОРТА

11 февруари 2011

додадеме нова дополнителна вредност, нешто што го нема овде и што едноставно му недостасува на пазарот на недвижности во Македонија, па и пошироко во регионот на ЈИЕ, а според експертски анализи има огромен потенцијал, и како ретко кое место на светот обезбедува значителен поврат на капиталот. Со учесници и делегати од земјава и регионот, но и од Европа, Блискиот Исток, како и од останатите делови на светот, RealEx е многу повеќе од обична изложба на недвижности. Таа претставува бизнис платформа каде изложувачите,

пред сè градежните компании, инвеститорите, банките и осигурителните друштва, агенциите за недвижности, општините, стручните консултанти и експерти, како и архитектонските и дизајнерските студија, ќе ги презентираат своите проекти, објекти, сервиси, услуги, како и можностите за инвестирање и нив директно ќе ги понудат пред купувачите, потенцијалните клиенти и инвеститори од земјава, регионот и пошироко. RealEx е замислен како многу раздвижено место, со бројни презентации и неповторлива можност за поврзување, односно контакти и

состаноци со лидерите на пазарот на недвижности, клиентите и потенцијалните инвеститори.

Што им овозможува RealEx на посетителите и на излагачите?

 Презентациите и директното обраќање на излагачите им овозможуваат да ги најават и промовираат своите проекти, тие да се позиционираат на пазарот, но и пред своите потенцијални купувачи, партнери и инвеститори. Со учество на RealEx тие имаат директна можност да ја зголемат својата продажба, а со тоа и профитот, но и да го скратат циклусот на

градежништво враќање на инвестицијата преку привлекување на поголем број клиенти на едно место. Очекуваме педесетина излагачи од земјава, регионот и пошироко, и голем број посетители, кои на едно место ќе можат да ја видат целокупната понуда на недвижности и ќе имаат можност за купување, продавање, договарање, инвестирање, како и за изнајмување на станови, куќи, деловни и продажни простори... Слоганот на RealEx годинава е „Сега е време да го купите вашиот нов дом“. Пораката нè случајно е упатена до купувачите, бидејќи според експертите и познавачите на пазарот, цените на земјиштето и на квадратен метар станбена и деловна површина во Македонија се на релативно ниско ниво и истите се очекува да растат на краток и среден рок. Значи RealEx претставува одлична можност за потенцијалните купувачи, на едно место да се запознаат со речиси целокупната

понуда на недвижности. Воедно, RealEx ќе биде убава можност голем број меѓународни бизнисмени и инвеститори да ја посетат Македонија и да се сретнат со претставници на македонската бизнис заедница, но и со официјални претставници на локалната и на централната власт, што пак ќе овозможи воспоставување директни бизнис релации, како и можности за пронаоѓање потенцијален партнер, односно инвеститор.

како што рековте RealEx не e обична изложба. Што го издвојува?

 Освен изложбениот дел, RealEx ја нуди можноста за директна купопродажба и склучување договори, зацврстување на врските со старите и пронаоѓање нови партнери и инвеститори, како и скратување на рокот за враќање на капиталот. Воедно, нашиот настан има и конференциски дел, а предвидено е доделување на

награди за најдобрите проекти и компании. RealEx Скопје 2011 ќе биде проследен со содржински богата дводневна Конференција за недвижности и инвестиции, на која педесетина експерти од земјава и регионот, но и од Европа, Обединетите Арапски Емирати и Соединетите Американски Држави, ќе дебатираат за современите трендови и иновации во секторот на недвижности. На најдобрите пак проекти и компании, во неколку области, избрани од стручно жири, на гала вечера во скопскиот хотел Александар Палас ќе им бидат доделени Real Estate 2011 награди.

какви се вашите планови за во иднина?

Наша цел е RealEx да прерасне во препознатлив бренд, настан запишан во календарот на секој професионалец од областа на недвижностите во Македонија и во регионот, што ќе се одржува

секоја година во Скопје. Веќе во септември е закажан RealEx Тирана, а планираме многу бргу нашата бизнис платформа да стане традиционален настан и во други престолнини во Југоисточна Европа. Би сакале RealEx да стане еден вид балкански Експо Реал, поттик за целиот градежен сектор и вложувањата во Југоисточна Европа, односно место каде инвеститорите редовно ќе доаѓаат во потрага по нови проекти. Со самото отворање на канцеларијата „Леорон“ во Скопје, инаку прва надвор од Дубаи, отворено го покажавме нашиот интерес за овој регион, што според нашите анализи има голем потенцијал за инвестирање и тоа нè само во секторот на недвижности, туку и во други области, за кои во многу блиска иднина планираме одржување на настани од сличен профил.

3

11 февруари 2011 ПОРТА

23

архитектура

Крушево

највисокото гратче на Балканскиот Полуостров

24

3

ПОРТА

11 февруари 2011

ВОЗДУХ и НЕБО Она што Крушево го прави поинаков од другите градови, не е само мешањето на народите и културите, туку и тоа што, кога за прв пат ќе дојдете тука, ви се причинува дека наместо земја, во него има повеќе воздух и небо

М

ногу работи со текот на времето се смениле во градот Крушево, но останале името и неговата местоположба. Гледајќи од Прилеп кон запад, таму во височините на Бушева Планина, на надморска височина од 1350 метри, можете да го здогледате овој град на некогашната Крушевска република. Крушево се простира на падините на Бушева Планина, се протега нагоре и надолу, испресечено со кривулести улички и ќор-сокаци. Се издолжува и продолжува перспективно од еден до друг крај. Се наѕира помеѓу дамките од чадот на оџаците, се чувствува по лаењето на кучињата, и по миризбата на ручекот што се приготвува. Наликува на живо тело со своите миризби и својот здив, истакнувајќи ги како украс старите куќи и тесните кривулести улички поплочени со калдрма. Животот тука тече мирно, како движењето на

месечината по небескиот свод.

ИСТОРИЈА Крушево за првпат се споменува во 15 век. Во 18 век, го населуваат семејства на Власи од Москополе и на Мијаци од селата на Мала Река, кои бегале од насилствата на Турците во Албанија и од зулумите на Арнаутите во западна Македонија. Кога Власите го напуштиле Епир и дошле во Крушево, увиделе дека епирската куќа чардаклија веќе не одговара на овдешните климатски услови. Тука, Власите се соочиле и се испомешале со Мијаците и нивната култура. Мешањето на народите, македонскиот и влашкиот, влијанијата од Европа и Турција, ја создале специфичната архитектура на Крушево и неговиот специфичен изглед. Она што Крушево го прави поинаков од другите градови, не е само мешањето на народите и

архитектура

културите, туку и тоа што, кога за прв пат ќе дојдете тука, ви се причинува дека наместо земја, во него има повеќе воздух и небо! Над крововите на куќите како да натежнуваат слоеви од воздухот и широкото небо со облаци.

КРУШЕВСКА КУЌА Историјата на градот е поврзана со многу занаети, а крушевските градители, зографи и резбари биле познати нè само во останатите краишта на Македонија, туку и во соседните земји. Крушевската куќа спаѓа во затворен тип куќи, приспособена на климатските услови. Поврзаноста со епирската куќа чардаклија е преку лоџата-балкон, која го заменува отворениот чардак. Кај крушевската куќа се појавуваат два типа решенија на основите-симетричен и асиметричен. Куќите имаат правоаголна или квадратна основа, со приземје и 

3

11 февруари 2011 ПОРТА

25

26

3

ПОРТА

11 февруари 2011

архитектура

 два ката. Влезот се наоѓа на оската на куќата. Во приземјето обично се наоѓаат економските простории. Од влезот се оди до скалите што водат кон катовите. На првиот кат се наоѓа затворен чардак, кој ги поврзува просториите за дневен престој и за спиење. На вториот кат, повторно се појавува затворен чардак кој, заедно со гостинските соби е репрезентативно и декоративно обработен (обработени тавани со резби во дрво, и разни апликации од дрво по ѕидовите). Во собите покрај прозорците има минсофи, а во ѕидовите се правеле ниши со рафтови на кои се ределе сервиси од порцелан. По ѕидовите, исто така, се поставувале уметнички слики и фотографии од семејството. Над влезот од куќата се поставува лоџата, а над неа се појавува тимпанон, насликан со мотиви од флора и фауна. На некои од куќите, катовите се еркерно испуштени, а самите еркери честопати

биле обработувани со елементи блиски на барокниот стил.

ЦРКВИ И СПОМЕНИЦИ Крушевските градители и нивниот градителски дух создале културна автентичност и оригиналност како специфичен спој на источните и западните влијанија. Просторната организација и естетиката на куќите, што најмногу се гледа во оформувањето на композицијата и ликовниот ефект на фасадите, претставува практична примена на еден културен модел, кој во градот го практикувале различните ентитети кои живееле тука. Во средиштето на Крушево се наоѓа чаршијата. Таа е составена од низа мали занаетчиски дуќани, наредени еденододруго. На неа се надоврзуваат маалата, и во неа се одвива целиот живот на градот. Крушево има четири цркви, кои се дела на домашни мајстори. Најстара е „Успение на Света Богородица “, изградена

во 1867 година. Во црквата „Свети Јован“ сместена е една од ретките галерии во Македонија која има постојана поставка на икони. На периферијата на Крушево се наоѓа црквата „Света Троица“, додека во самиот центар на градот ќе ја најдете старата црква „Свети Никола“. За тежнеењето на Крушевчани за слобода и независност, сведочи фактот што тие својата слобода ја откупиле од султанот уште во деветнаесеттиот век, плаќајќи за тоа големи даноци. Во 1903 година, жителите на градот го отфрлиле турскиот јарем и ја создале првата независна република на Балканот. Денес, Крушево е град музеј, сведок на богатата историја на македонскиот и влашкиот народ. Од местата каде што се сместени историските и културни споменици, можете да го гледате градот од различни перспективи. Споменикот “Илинден“ е сведок на борбата за национална слобода. Се наоѓа на надморска

височина од 1320 метри. Во градот е сместена и галеријата на еден од основачите на македонската модерна уметност, сликарот Никола Мартиновски. Во неа се изложени 62 слики од овој наш познат сликар. Многу историја, многу споменици. Наскоро ќе започне и ентериерното уредување на Спомен-куќата на Тоше Проески, чии автори се Дејан Спасеновски и Дејан Секуловски. Ова ќе биде уште еден објект кој туристите масовно ќе го посетуваат. Поради својата умерена клима и прекрасните шумски предели, градот е идеално место за семеен туризам. Не чекајте повод за да одите во Крушево. Секој убав ден е повод за посета. И кога ќе отидете таму, не заборавајте пред да го напуштите, да го купите познатиот крушевски локум  Ангел СИТНОВСКИ, дипл.инж.арх.

Äóðè è ïî 100 ãîäèíè íàøàòà âèçè¼à íåìà äà çàñòàíå. Íîâè ïîãëåäè êîí ñâåòîò, çàñåêîãàø. Ãåðìàíñêè îêîâè çà ïðîçîðöè è âðàòè.

part of Gretsch Unitas Gruppe Óë. 29 Íîåìâðè 60 1000 Ñêîï¼å, Ìàêåäîíè¼à Òåë.: + 389 (0)2 3246-586 Ôàõ: + 389 (0)2 3246-586 kaeski@gu-skopje.com.mk

3

BMW Welt- Ìóçå¼îò íà ÁÌ âî Ìèíõåí, Ãåðìàíè¼à 11 февруари 2011 ПОРТА

27

ФАСАДНО СКЕЛЕ

16 €

/m²

цена без ДДВ

• производство EU • сертификат DIN EN 12810-1:2003 • во цената се вклучени комплетна конструкција, водоотпорни подови, огради, нивелирачки ногари...

Бул.Александар Македонски ББ, Скопје тел/факс: 2535-099 и 2580-852 e-mail: info@akustik.com.mk

AKUSTIK

• изработка на рекламен материјал • изработка на веб решенија • графички дизајн

Овластени за легализација на нелегални, бесправно изградени градби:

А и Б лиценци за проектирање А и Б овластувања за проектирање, ревизија, надзор

Е

Н ТИ

К АР

М

Васил Ѓоргов 21 вл.2, лок.8, 1000 Скопје Тел: + 389 2 3243 790 Факс: + 389 2 3243 796 biroproekt@biroproekt.com.mk

biroproekt.com.mk

• проектирање • ревизија • надзор • ентериери

Г

ПРОЕКТИРАЊЕ

• легализација на градби изградени на сопствено земјиште без потребни дозволи; • градби кои се изградени со пренамена на земјоделско земјиште во градежно; • градби изградени на државно земјиште и градби изградени на сопствено земјиште, но кои се наоѓаат во посебни заштитени зони; • легализација на базни станици (за правни лица чија дејност се телекомуникациски услуги).

архитектура

ИН МЕМОРИАМ Јанко Константинов, архитект и ликовен уметник (1926 - 2010)

Скулптуралната експресивност на натур бетонот Јанко Константинов архитектурата ја доживуваше како ликовна и визуелна игра, во која суштината на материјалите и рафинираноста на обработката на архитектонските детали е изразена преку органското проникнување на внатрешните и надворешните простори

А

рхитектот Јанко Константинов ја донесе и ја внесе современата светска архитектура во нашите простори. Тој во оваа архитектура го вгради својот особен белег и ја издигна на високо авторитативно ниво, експонирајќи ја во вонрегионални рамки. Јанко Константинов студирал на Ахитектонскиот факултет во Белград, а професори му биле познатите проектанти и педагози: Александар Дероко, Милан Злоковиќ, Мате Бајлон и Никола Добровиќ. Дипломирал кај професорот Мате Бајлон во 1952 година со дипломската работа Урбанистички план на крајбрежјето на Охридско Езеро од центарот на Охрид до Билјанини извори и хотел со покриен пливачки базен. По завршувањето на студиите, краток период работел во Скопје (станбена зграда во Кичево, училиште во Куманово, работнички дом во Скопје), со реминисценции од делата на Ле Корбизје, и особено од Оскар Нимаер.

ИСКУСТВО

Во 1954 година Константинов заминал на специјализација во 30

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Кралската данска академија за архитектура и уметност во Копенхаген. Оттогаш, па сè до крајот на 1964 година, работел во странство. Во тој период Константинов е во центарот на актуелните светски збиднувања во архитектурата, имајќи можност да работи во најелитните проектантски бироа. Во Данска работел со познатите архитекти како што се Јакобсен, Маркелиус, Шлеге и Расмусен. Запознавајќи се со сензибилитетот на овие архитекти, а пред сè со творештвото на Алвар Алто (со кого работел во 1957 година во Јувескула, Финска), со нивниот однос спрема дисциплинираноста во творечкиот чин, Константинов ја открил суштината на материјалите (тула, дрво) и рафинираноста во обработката на архитектонските детали. Од 1955 до 1958 година тој бил архитект проектант во шведската престолнина Стокхолм, во бироата на С.Трегорд, Н. Кехингер и Г.Летсторм (училиште во Хелсингорден, училиште во Фалун, техничка висока школа во Стокхолм, администрација и трговски центар и станбена населба во Хелсингорден). Во 1958 година го проектирал

музејот во градот Олборг во Данска, во кој се сублимирани неговите настојувања да создаде амбиентална архитектура, изразена преку органското проникнување на внатрешните и надворешните простори. Во овој проект, успешно спроведениот третман на зенитно осветлување, ќе стане негова трајна преокупација при создавањето на подоцнежните творби. Од 1958 до 1964 година, Константинов престојувал во Лос Анџелес, во САД, каде што работел како проектант дизајнер во ателјето на Виктор Груен, а подоцна и во ателјето „Даниел и Џонсон Медехал“. Контактот со делата на Франк Лојд Рајт и Еро Саринен, како и соработката со повеќе архитекти кои биле ученици на овие големи американски архитекти, ќе има есенцијално значење за односот на Константинов кон архитектонската форма. Скулптурата блиска на архитектонскиот израз, формата што прераснува во скулптура, откривањето на експресивноста на натур бетонот, станаа долгорочна определба во неговиот архитектонски израз. Од проектите од овој период се

издвојуваат: покриениот пливачки базен во Лос Анџелес 1960-1962 и Научниот центар за Јужна Калифорнија 1962-1965. Овие објекти се карактеризираат со пластика и со студиозен приод во изработката на фасадната матрица што се мултиплицира во фасадно платно, и создава возбудлива ликовна содржина на објектите.

СКОПЈЕ

Како етаблиран и афирмиран проектант од Калифорнија, Константинов сепак одлучил во 1964 година да се врати во Скопје по катастрофалниот земјотрес, па носен од своите патриотски чувства и ентузијазам, тој даде свој придонес во изградбата на разурнатиот град. Во Скопје изработил значајни архитектонски дела по јавни конкурси. Во 1965 година работел во македонската група под покровителство на владата на СФРЈ и на Обединетите нации, на планот на централното подрачје на Скопје. Од овој период е и сеизмолошката станица во Валандово. Од 1966 година работел во ИСП на ГП Бетон. Тогаш се изработени неговите највредни конкурсни проекти: „Младински дом, седум секретари

Хотел Александар Палас, Скопје

Медицински центар во Скопје, 1968-1970

Педагошка гимназија “Никола Карев“ во Скопје 1965-1968

Телекомуникациски центар за ПТТ во Скопје 1972-1974

на СКОЈ“ во Загреб, Собрание на град Скопје, Трговски центар во Скопје, споменик на Илинден во Крушево, МАНУ во Скопје, административна зграда на ГП Пелагонија, Ормен банка во Техеран, повеќенаменска кула во Кувајт, вила во Грција и вила во Солун. Во овој период се проектирани и изведени неговите архитектонски ремек-дела: Педагошка гимназија „Никола Карев“ во Скопје 1965-1968; Медицински центар во Скопје 1968-1970; Телекомуникациски центар за ПТТ во Скопје - прва фаза 1972-1974 и шалтер салата, втора фаза 1979-1980. Кај Телекомуникацискиот центар се чувствуваат ликовни белези инспирирани од градителската традиција на ова поднебје. Во наредната фаза се објекти во кои Константинов преминува од доцна модерна уметност во постмодернизам. Во тој стил е изграден хотелот „Александар Палас“ - репрезентативно здание за кое градот имаше потреба. Така беа изградени објектите на „Те мобајл“ МК во комплексот на Македонски телекомуникации. Тој соработувал со фирмата „Магос дизајн центар“ од Скопје.

Според неговите идеи се проектирани и изградени впечатливи објекти во центарот на градот, во стилот на постмодерната со карактеристични овални стаклени површини. Составен дел на неговиот опус се проектите од сакралната архитектура инспирирани од средновековната градителска традиција. Тука се православните храмови за Битола, Струмица, Прилеп, Кавадарци и други објекти.

НАГРАДИ

Архитектот Константинов е носител на бројни награди: Борбина плакета за архитектура во Македонија во 1969 година за Педагошка гимназија “Никола Карев“ во Скопје; Борбина плакета за архитектура во Македонија за 1975 година за Телекомуникацискиот центар во Скопје; наградата 11 Октомври на СР Македонија за архитектура и уметност во 1975 година за Телекомуникацискиот центар во Скопје; наградата Андреј Дамјанов во 1994 за севкупното архитектонско творештво и др. Во угледното италијанско списание „Л аркитектура“, Бруно

Зеви искажа афирмативни зборови за Телекомуникацискиот центар на нашиот архитект.

СЛИКАРСТВО

Творечкиот опус на Јанко Константинов нема да биде целосен ако не го споменеме неговото учество во групата „Денес“ заедно со Борко Лазески, Јован Грабуловски, Димитар Кондовски и Славко Брезовски. Оваа група сликари и архитекти, основана во 1953 година, имаше значаен придонес во афирмацијата на модерните движења во областа на ликовниот свет во Македонија. Јанко Константинов е творец кој поседува двоен творечки код. Со едниот од тие кодови проектира монументални градби со препознатливи облици, а со другиот код создава ликовни творби во акварел техника. Уште како гимназијалец од 16 години, во Битола работи во ателјето на прочуениот руски иконописец Иван Мељников (иконостасите во црквата Св. Богородица во Битола и во село Трново). На Архитектонскиот факултет во Белград негов професор е прочуениот акварелист Светислав Страла. Како голем естетичар, Јанко Константинов

е инспириран од убавините на својата земја. Најчести мотиви му се пејзажите од Охрид, кои во 1995 ги изложи во МАНУ со наслов “Охрид во акварел“. Во другите акварели се среќаваме со професионалниот архитект кој во една беспрекорна перспектива ги прикажува староградските амбиенти. Чудесни се и неговите акварели каде што ги слика мостовите од својата поширока татковина, особено Дубровник, Ровињ и други од циклусот „Југославија во акварел“, а потоа „Балканот и светот во акварел“.

“БЕТОН“

При изработката на голем број проекти работени во ИСП на ЈП „Бетон“ работеа следните архитекти: Душанка Балабановска, Марија Грчева, Љупчо Гогов, Ленка Јанева, Мимоза Капсарова, Драган Крстов, Бранка Деловска, Костадинка Пемова, Цветанка Панчевска и др. Од ГП „Пелагонија“ работеа архитектите Македонка Иванова Чаушевска и Македонка Лазарева. За овој текст се користени материјали од проф. д-р Раде Волињец, д-р Коста Балабанов, проф. Георги Константиновски и искажувања од колеги архитекти.

3

11 февруари 2011 ПОРТА

31

ентериер-дизајн анита гај (гајтановска) е дизајнер со долгогодишно искуство,

од неодамна и креатор на сопствена линија на дизајни за седење и лежење наречени „лотус“. Нејзината специфична дизајнерска нота се рефлектира во лотусовите дизајни, и на исклучителен начин ни визуелизира мултифункционални решенија, практични и едноставни за употреба, кои никогаш нема да ви здодеат. „Лотус“ e модерно решение на „бинбег“ (Beanbag) од минатото. Соработката на ЛОТУС со BUSKERFEST 2009, MakeDox 2010, Heineken и Т-Mobile, е доказ за прифатеноста на лотусовиот дизајн.

Зошто “лотус“?

 Не само поради тоа што е најфасцинантно растение и е најголем воден цвет, туку поради неговата симболика која ме поврзува со истокот, седењето на под, медитација, и затоа што е еден од осумте среќни симболи, симбол на срцето и менталната чистота, симбол на победата на духот врз сетилата, симбол на мудроста во будизмот.

Од каде потекнува идејата за создавање на овој производ?

 Идејата за „бинбег“ отсекогаш се вртела во мојата глава, ги скицирав во разни форми заедно со многу други столици и мултифункционален мебел, никогаш не сум била сигурна што од сето тоа ќе се реализира и кога.

Можете ли да ни ја раскажете приказната за настанувањето, убавината на креирањето?

 Пред две години, додека идејата ја преработував по не знам кој пат, се појави неверојатна можност да се реализира. На почетокот ми требаа многу информации, затоа што сакав да направам повеќе од стол, повеќе од кревет, сакав да направам повеќе од мебел. Почнав да пребарувам, од културата и религијата на народите што седат на под, преку физиологијата на телото, смирување на умот и будење на кундалини енергијата, до хедонизмот на духот и модерните примени на мебелот во почетокот на 70-тите. Имаше лутање меѓу идеите и реализацијата, можам да признаам беше забавно и експериментите ги донесоа сегашните материјали и флексибилни форми.

кога и каде беше произведен првиот „лотус“?

 Првото парче пред многу години не беше прототип, туку беше само доказ дека ми треба и колку ги сакам тие столици. Кога пред две години веќе бев 32

3

ПОРТА

11 февруари 2011

сигурна дека ќе ги правам, се соочив со повеќе проблеми, не беа во прашање само средствата и производството, туку и мојата најслаба страна - многу математика и општествена администација. За среќа мојата фамилија ми помогна многу, сестра ми Сузана ја зеде администрацијата, а мајка ми производството, мене ми остана дизајнот и промоцијата.

Може ли нешто повеќе да ни откриете околу формата, бојата, големината? Дали изработувате по нарачка на клиентот, доколку тој има своја замисла?

 Формата беше за мене најважна, сакав мојот производ да биде мултифункционален и тоа ми беше многу важно. За почеток изработив четири форми во четири различни големини кои градираа по функционалност, од наједноставниот малечок „Лотус Бад“, до најфункционалната и Дали реализацијата одговараше на замислата или пак имаше најголема „Лотус Јога“ со досега одредени модификации? неизброени положби за седење  Можностите за реализација се и лежење. Боите варираат во клучни, тие даваат насоки каде ќе зависност од сезоната, но се се развива замислата за финалниот обидувам да ги задоволам барањата производ, потоа доаѓаат ситните на пазарот и нарачката на клиентот. модификации, како неизбежни во процесот. Модификациите пак од друга страна се многу важни за добар производ и јас ги правам при секое ново производство.

која беше првичната цел, намената за овој производ? размислувавте ли дали Македонците ќе го прифатат „лотус“?

 Долги години работам дизајн за наши и увозни брендови и морав да размислувам што ќе помине кај клиентот и кај Македонците. Овој пат едноставно не размислував од тој аспект, единствено што ми беше најважно, беше да направам квалитетен производ кој го нема на овој пазар.

кој материјал го крие „лотус“? Дали сè уште се изработува од оној ист материјал кој го употребивте за првиот примерок?

 Увозните „бинбег“ се направени за една употреба, а јас сакав да направам траен призвод, кој ќе биде лесен за одржување и практичен за дома и надвор. Понудата во Македонија е ограничена, затоа пробав многу материјали, но конечно се вљубив во овој цврст и едноставен материјал со чиста боја и текстура.

Тешко е да се каже дека талентот е пресуден

ентериер-дизајн Би сакале да ни доловите како се одвива процесот на создавање на овој производ, што сè е потребно? колку денови се потребни за еден „лотус“?

 Процесот на дизајн почнува заедно со изработката на прототипот, потоа доаѓа развивњето на кројните листови. Производството е втора етапа и тоа се состои од кроење, брендирање, шиење и полнење на производот. „Лотус“ се состои од три делови, и тоа збирна навлака на полистиренските перли, Лотус навлака и амбалажа. Процесот на производство е фабрички, полнењето е полуавтоматско и тешко е да се процени колку време е потребно за еден „Лотус“, но приближно сметам дека за 4 часа имаме комплетен производ.

изработувате и „лотус“ за деца. како тој е прифатен од најмладата популација? Дали и децата имаат свои желби и барања?

 Децата се најискрените љубители на „Лотус“, ги здогледуваат и веќе летаат право во нив. Ги обожаваат сите форми, а боите можеби се клучни за изборот. Јас изработив две форми „Монстер и Кид“ и двете се практични за деца, немаат остри рабови, лесни се за носење и одржување, а имаат илустрации од животни.

Вие сте сопственик и дизајнер на лОтуС. колку е пресуден талентот, а колку образованието? Добивате ли сугестии за производите?

 Би се потсетила на дефиницијата од мојот професор по цртање „1 процент талент и 99 проценти работа“. Талентот после 19 години работа, во волшебниот свет на дизајнот е тешко да се каже дека е пресуден. Сугестиите се секогаш добродојдени и ги очекувам, а особено од купувачите и пријателите.

кои се Вашите идни планови? Дали можеби сте размислувале за производи од друг материјал или форма, некоја измена можеби? Со што би не изненадиле?

 Конкретни планови немам, сите веќе дизајнирани производи, форми и одбрани материјали сакам едноставно да бидат реализирани. Со тоа се надевам дека ќе бидете пријатно изненадени. ирина јаНкОВСка

3

11 февруари 2011 ПОРТА

33

урбанизам

Како резултат на ентузијазмот на северноевропските земји и Велика Британија за железничко поврзување на островот и континентот под Ламанш, се случуваат радикални промени во најсеверниот француски град, некогашната престолнина на Фландрија, Лил 34

3

ПОРТА

11 февруари 2011

ОРАЛИЛ - новиот кварт во Лил, Франција

ОРАЛИЛ В о осумдесеттите години од минатиот век, Лил претставува француски град со пропадната текстилна индустрија и со затворени рудници. Во тој ист критичен период за стопанството на регионот Норд Па д’Кале се раѓа и идејата за инфраструктурно поврзување на триаголникот Брисел, Лондон и Париз, во чие средиште на гравитација се наоѓа главниот град на овој регион Лил. Ваквата среќна географска околност ќе помогне економски да се развие нè само Лил, туку и целиот регион. Во 1986 година, претседателите Маргарет Тачер и Франсоа Митеран заедно со градоначалникот на Лил Пјер Морој, свечано го потпишале договорот за отпочнување на проектот „Еуротунел“. Нивниот потпис ќе го лансира меѓународниот конкурс за урбанистичко решение на новиот дел на градот Лил во кој се предвидени трите гигантски структури, трите нови реперни точки во оваа метропола: новата ТГВ железничка (транзит) станица, Трговско-деловниот и

угостителски комплекс „Оралил“ како и Конгресниот Центар со „Зенит Арена - Гранд Пале“.

СТАРО-НОВО

Задачата на конкурсот била да се интегрира дотогашниот запуштен и празен дел на градот со старото градско ткиво, понудувајќи содржини кои ќе овозможат понатамошно ширење на Лил. Во овој источен дел од градот, дотогаш се наоѓале остатоци од утврдувањето на Лил, креација на Вобан - еден од најславните воени инженери во светската историја, творец на повеќе од триесеттина градски бедеми во 17 век. Меѓутоа, главните остатоци од тврдината во Лил се конзервирани во градската цитадела во која сè уште е сместена француската армија, додека во останатите делови на градот тие немаат позначајна културно-историска вредност. На местото каде што е изграден Конгресниот Центар, постоела традиција за одржување на саем за текстил од меѓународен карактер, и затоа во планот било предвидено да се задржи истата

локација за новоизграден објект. На овој конкурс ќе се појават реномирани светски проектантски куќи како на пример студиото на Сер Норман Фостер, Виторио Греготи, Рем Колхас и Клод Васкони, а изборот на жирото ќе падне врз проектот на холандското студио „ОМА“, односно се прифатила урбанистичката замисла на ротердамскиот архитект и урбанист Рем Колхас. Локалните власти основаат и фирма која ќе го следи целиот процес на имплементирање на овој проект, во кој целосно ќе се респектираат плановите на Колхас. Освен трите капитални објекти, на овие речиси еден милион квадратни проектирани метри, проектот предвидува и хотели, станбени објекти и концертни сали.

КОЛХАС Авторот на проектот интервенира со инјектирање на периферни активности со кои се овозможува солидна поврзаност со срцето на градот и стариот дел од градот. Главната активност, како што

урбанизам

алка која недостигаше помеѓу Европа и Велика Британија 

Мултинаменскиот центар „Оралил“

Објектот е дело на прославениот француски архитект Жан Нувел и го носи името на целиот комплекс што во слободен превод значи „Европски Лил“. Како замисла за блиска конекција помеѓу железничката станица „Лил Еуроп“ и старата железничка станица со центарот на градот, објектот е исполнет со мултинаменски трговскоугостителски содржини и зафаќа површина од 52.000 квадратни метри. Искршената призмична форма, Нувел ја интерполира со неколку кули, кои се поставени кон страната на влезот на старата железничка станица „Лил Фландр“, истакнувајќи го контрастот на новото и старото.

3

11 февруари 2011 ПОРТА

35

урбанизам



„Лил Гранд Пале“ или Конгресен Центар

Изграден за речиси 18 месеци по проектот на Рем Колхас и ОМА, објектот „Лил Гранд Пале“ или Конгресниот Центар претставува грандиозна градба во јужниот дел на комплексот „Оралил“. Содржи мултинаменски конгресни сали распространети на три нивоа со околу 20.000 метри квадратни и „Зенит Арена“, која претставува концертна арена за поп-рок спектакли со капацитет од 6.000 гледачи. Познатото „јајце“ кое во основа е елипса со поголемиот дијаметар од 300 метри и во кое можете да ја сместите целата Ајфелова кула и да не излезе од обемот на „Гранд Пале“. За ово дело, Колхас употребил еколошки и лесни материјали за надворешната обвивка, добивајќи неправилно заоблени брановидни форми и цокле со имитација на киклопски ѕидови кои го зголемуваат чувството за гравитација при перцепирањето на самиот објект.

Железничката станица за брзи возови ТГВ „Лил Еуроп“

Автор на новата ТГВ железничка (транзит) станица е архитектот Жан Мари Дитој. Проектот е вклопен во основната замисла на урбанистичкиот план на бирото „ОМА“ и на Рем Колхас. Конструкцијата на објектот е лесна со брановидно заоблени носачи и скелетен систем. Во пониското ниво на железничката станица пристигнуваат брзите возови, а на погорното ниво се наоѓаат главните пунктови за распределба на патниците по перони, кои со неколку ескалатори ве симнуваат на плоштадот или ве качуваат на нивото на заобиколницата. стариот дел на Лил со новиот дел во позадина

36

3

ПОРТА

11 февруари 2011

урбанизам

Кулите „Креди Лионе“ („Л“ зграда) и „Лилеуроп“

Висококатницата во форма на флипер или латиничната буква „л“, што симболично го претставува градот во кој доаѓате, е буквално „опчекорена“ врз новата железничка станица. Објектот е креација на познатиот француски архитект Кристијан д’ Порцампарк и е главна амблематична фигура во комплексот „Оралил“. Веднаш до објектот „Креди Лионе“ е сместена импозантната зграда „Лилеуроп“ висока 110 метри. Се работи за дело на познатиот Клод Васкони, во кое е употребен статички комплексниот метод смислен како затега на надворешните панели и на хоризонталните носачи со централното носечко јадро.

вели Колхас „од каде што сè започнува и сè завршува“ е новата железничката станица „Лил Еуроп“, авторско дело на архитектот Жан Мари Дитој. Колхасовиот план предвидува и Градска порта која е дел од оваа станица и има за цел да ги пречека и испрати патниците што се превезуваат со возови движејќи се со брзина од над 300 километри на час. Новите технолошки достигнувања во сообраќајот се отсликуваат и во футуристичката концепција на Колхас, што како контраст се наметнува на оддалеченост од околу петстотини метри од дотогаш единствената железничка станица „Лил Фландр“ изградена во средината на 19 век . Просторот помеѓу старата и новата железничка станица, е всушност клучот на успешноста во урбанистичкиот проект. Овој простор, Колхас пешачки го поврзува преку урбаниот парк „Анри Матис“, плоштадот „Франсоа Митеран“ и со трговско-деловниот комплекс „Оралил“. Новиот дел автомобилски е поврзан со булеварот „Корбизје“ и обиколницата, додека со подземното метро новата железничка станица е директно поврзана со остатокот од градот, а со трамвајските линии новиот дел од градот е поврзан со сателитските општини Рубе и Туркоан. Оваа високо организирана мрежа на поврзаност, со прецизно одделени хиерархиски сообраќајници ќе овозможи одлична реализација и функционирање на новиот дел од градот на долг временски рок. Овие конекции не се само значајни за новоизградениот простор, туку и за постоечките околни урбани структури кои благодарение на проектот Оралил поефикасно ќе се интегрираат со градот. Мегакомплексот „Оралил“ и натаму се развива, и расте и ден-денес. Тој се шири кон југ со една современа станбено- 

3

11 февруари 2011 ПОРТА

37

урбанизам

 деловна зона, која всушност претставува продолжение од Конгресниот Центар. Дури и од спротивната страна на новата „ТГВ“ железничка оска се развива новиот кварт на градот Оралил, во кој доминира современа архитектура на висококатници, атрактивни пасажи и типски домувања изведени со високоестетски форми, употребувајќи еколошки материјали. Слободно може да се заклучи дека со реализацијата на Оралил, оваа француска северна метропола повторно се раѓа и дека новонастанатите активности го зајакнуваат квалитетот на целата област, креирајќи го Лил во конкурентен град на триаголникот ПаризЛондон-Брисел. И тоа нè само со својата местоположба, туку отсега и со својата нова урбана слика.

скица на студио ОМА

макета

УСПЕШЕН КОНТРАСТ Новонастанатата урбана слика на јавниот простор во Лил претставува смел, но успешно реализиран контраст со затекнатата архитектура на градот, контраст кој веднаш се чувствува и препознава кога ќе зачекорите во овој интересен француски град. Пристапноста кон центарот, што ви се чини дека е само на неколку чекори од вас и дека ќе можете целосно да го пропешачите за петнаесеттина минути, всушност е само една успешно направена илузија. Илузија креирана наменски, и со цел да ве однесе од најсовремениот дел на градот до стариот Лил, без да забележите дека сте поминале неколку километри. Играта на успешните визури и перспективи кои последователно се проектираат пред вас, се дел од тајните на старите мајстори урбанисти од кои учат и денешните современи мајстори креатори на градскиот простор, како што е Рем Колхас 

комплексот Оралил

скица на Рем Колхас

д-р Александар Андовски, Лил Гранд Пале 38

3

ПОРТА

11 февруари 2011

доц. при Универзитет МИТ- Скопје

урбанизам

Trimo Makedonija dooel Skopje t: +389 23 22 15 46, m: +389 71 85 19 42 trimomakedonija@trimo.com.mk, www.trimo.si

liting@t-home.mk

070 387 535 070 385 585

Тел.: 02 3122284 alchimica.mk@gmail.com www.alchimica.mk

HY PERDESMO®

ТРАЈНО ЕЛАСТИЧНА ЛЕСНО ЗА ИЗВЕДБА ЕЛАСТИЧНА на - 40С УВ - СТАБИЛНА

Mob: 071 673 895 e-mail: beta_beko@yahoo.com

канцелариски материјал друштво за производство трговија и услуги

„ГВ“ ДООЕЛ

Друштво за инжинеринг и изведба на објекти -2

ќ“ лам.2, 1/1 Ковачеви Ул. „Саваре он 77, Скопје

15

, 2720-2 2720-214 Тел: 02 акс: 2720-216 Ф

Димитрије Чуповски 2, 1000 Скопје Република Македонија Телефон: 389 2/ 3111200, Факс: 389 2/ 3111701, 3112606 E-mail: pelagskp@pelagonija.com.mk , pelagskp@mol.com.mk

3

11 февруари 2011 ПОРТА

39

урбанизам ИЗРАБОТКА НА СИТЕ ВИДОВИ ПОДОВИ Ул. „Љубо Петровик“ 33, Скопје Тел/Факс: 02 26 27 391 Мобилен: 070 311 470

www.kb.com.mk

Контакт-центар: (02) 3 296 800

40

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Б

спортски храмови

Г

радот Перт во Западна Австралија, каде живеат и многу македонски иселеници, за една година треба да ја добие новата затворена спортска сала. Лоцирана на улицата Велингтон во центарот на Перт, новата спортска арена ќе го носи името на градот - „Перт Арена“. Според планот на архитектските компании CCN и APM, „Перт Арена“ треба да има капацитет од 12.000 места за спортски настани и до 14.000 за концерти. Интересно е што бројот на седишта ќе се менува до 13.500 за тениски натпревари и дури 15.500 гледачи за централно поставена бина за концерти, околу која кружно ќе може да се изведе поставеноста на седиштата. Токму ова ја дава мултифункционалноста на супермодерната арена, за која многумина на прв поглед прокоментираа дека е крајно футуристичка. Со оглед на тоа што е лоцирана во срцето на Перт, за транспортот и начините на кои ќе може да се дојде до неа и не треба многу да се дискутира. Официјално, изградбата на „Перт Арена“ почна во 2007 година, но поради преселбата на проектот од една до друга градежна компанија која го изведува, се одолговлечи и конечниот термин за нејзино пуштање во употреба. Сега, ако сè оди според планот, април 2012 е финалниот термин за отворање на објектот. Од основните нацрти на проектот вреди да се издвои дека трибинскиот простор ќе биде изведен по т.н. state-of-the-art кој ќе овозможи максимална флексибилност, па затоа и споменавме дека капацитетот

од настан до настан сериозно ќе варира. Во поттрибинскиот простор се планирани повеќе контролни соби, но и административен дел. Интересно е што салата ќе биде покриена со подвижен покрив направен од кинетички архитектонски елементи, кои често се користат при покривањето на многу спортски објекти, особено сали, но во поново време и фудбалски стадиони. Покривот изработен од соодветен материјал може лесно механички да се движи во повеќе позиции, но и комплетно да го отвори таванскиот дел, за да се добие отворен спортски објект. Ова за „Перт Арена“ е особено важно, бидејќи Австралијците планираат во оваа Арена да продолжи одржувањето на крајно популарниот тениски турнир наречен „Хопман Куп“. Од вкупниот капацитет на арената, 500 места ќе бидат одвоени во т.н. ВИП ложа. Паркингот комплетно ќе биде изграден под арената и се очекува да има капацитет до 680 возила. Посебен дел ќе биде резервиран за автобуси и ВИП возила, кои ќе можат да влегуваат директно во поттрибинскиот простор наменет за нив. За забава ќе има и неколку комерцијани објекти. Во приземјето ќе се отвори кафе-бар кој ќе работи во текот на целата година, додека ресторан ќе се гради на првиот кат и тој би требало да функционира во одделни денови и по потреба за настани. Цената на изградбата се проценува на 335 милиони долари кои ги обезбеди Владата во Западна Австралија. Сашо куЗМаНОВСки

Факти ЗА „ПЕРТ АРЕНА“ - Перт, Австралија Мултифункционална Арена капацитет: 12.000 - 15.500 места Паркинг простор: 680 возила Период на изградба: 2007 - 2012 цена на градба: 335 милиони долари архитекти: Cameron Chisholm and Nicol и Ashton Raggatt McDougall изведувач: BGC

Се гради новиот дом на „Хопман Купот“3 11 февруари 2011 ПОРТА

41

екологија КиНа

рециклирање на потрошен ураниум

К

инеските научници соопштуваат дека дошле до откритие кое за Програмата за развој на атомска енергија на Кина, би можело да и` обезбеди снабденост со ураниум во текот на наредните 3.000 години. Станува збор за рециклирање кое овозможува повторно употреба на потрошеното нуклеарно гориво. Постоечките природни резерви на ураниум со кои Кина располага, би можеле да бидат исцрпени во следните педесет години. Некои земји, како Индија, Велика Британија и Франција, веќе располагаат со технологии со сличен ефект, но за Кина, можноста да се рециклира потрошен ураниум е начин земјата да се ослободи од огромната зависност од потрошувачката на јаглен.

(BBC)

КиНа

Соларни климатизери

К

ина најавува производство на клима-уреди на соларно напојување, кои вишокот енергија го пренасочуваат во дистрибутивната мрежа. „Gree Electric Appliances“ е компанијата што стои зад овој новитет на пазарот. Првата генерација на нивниот производ користи главно соларна енергија, а електрична енергија од куќната инсталација користи само кога нема доволно светлина за непречено работење на уредот. Ваквиот производ е дел од решенијата на проблемите поврзани со екологијата и економичноста на Кина и САД. Токму затоа, се очекува овие две земји да бидат главни потрошувачи на соларните климатизери. Компанијата веќе има договор за извоз на 50.000 производи во САД. (gradjevinarstvo.rs)

ФраНција

еколошки автомобили за рент-а-кар

В

ластите на Париз преземаат нов чекор во борбата против загадувањето на средината, со Програма за 3.000 електрични возила во градот кои би биле достапни за изнајмување. Тест периодот е предвиден за месец август оваа година. Право на користење на овие возила ќе имаат сите граѓани со возачки дозволи и членски карти, додека услугата ќе биде достапна и за туристи, со одреден депозит за осигурување. Изнајмувањето е базирано на рент-a-кар концептот што се применува во повеќето големи градови, па и во Скопје. Програмата за изнајмување велосипеди веќе три години успешно функционира во француската престолнина. Сега Париз ќе биде прв град во светот во кој се изнајмуваат електрични автомобили.

(EkoForum)

42

3

ПОРТА

11 февруари 2011

екологија Италија

Помор на птици

В

о првите денови на јануари, над седумстотини јата мртви птици се пронајдени во италијанскиот град Фенца, 50 километри југоисточно од Болоња. Примероци за испитување и утврдување на причините за оваа катастрофа се испратени во повеќе научни центри. Надија Касели, претставник на орнитолошкото друштво, претпоставува дека причината е прејадување со зрна од сончоглед, што ги оштетило дробовите и бубрезите на птиците. Инаку, во близина на градот се наоѓа фабрика за сончогледово масло. Слична појава, како што знаеме, е забележана во овој период и во Арканзас, САД. Меѓутоа причината за поморот на птици во САД е од физичка природа, односно е утврдена физичка траума кај мртвите птици. Испитувањата треба да потврдат дали станува збор за врнежи од град во повисоките атмосферски слоеви, гром или пак траума од интензивен огномет.

(Beta-Ecotopia)

Русија

на долгорочен план. Куќите изработени од природни материјали имаат многу повеќе предности во овој поглед. Куќи од слама веќе се градат во Сибир, Алтаја, Краснодарје и други локации. Тие по изгледот не се разликуваат од другите куќи, но нудат значајно поголем квалитет на живот за значајно пониска цена. Некои од материјалите погодни за изградба вклучуваат и рециклирана хартија и текстил, но најинвентивното решение доаѓа од младите американски научници. Тоа е Greensulate, постапка за добивање плоча од габи, вода, скорб и минерлен песок - перлит.

Еко куќи од слама, хартија, текстил и габи

В

о Русија е формирана Асоцијација на професионални еколошки градежници која обединува професионалци од повеќе области, кои работат на афирмирање на новите еколошки форми на живеалишта. Синтетиката што се содржи во материјалите од кои се изградени станбените објекти има непознати ефекти врз човековото здравје

(EkoForum)

САД

ЕСЛ - катодни светилки

Н

а пазарот се појавија новите ЕСЛ (ESL- electron stimulated luminiscence) светилки, базирани на технологијата на катодни зраци. Овие светилки се двојно поевтини од ЛЕД – диодните светилки, а не содржат жива, со што како супститут се пласираат и пред КФЛ светилките. Технологијата е иста како кај старите телевизори: катодите емитуваат електрони под чие дејство фосфорниот слој свети во внатрешната страна од светилката и го осветлува просторот околу себе. Потенцијалниот век на користење на ЕСЛ светилките се предвидува на 10.000 часа, додека нивното пуштање во широка употреба се очекува до крајот на годинава. (thedailygreen.com)

подготви: Леонида Пенка Баша

3

11 февруари 2011 ПОРТА

43

екологија рамсарската конвенција одбележува 40-годишен јубилеј

Загубата на шумите значи загуба и на водните живеалишта 44

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Не смее да се дозволи водните живеалишта да бидат на удар на одводнувањето, загадувањето, пренамената и преголемата експлоатација, нагласуваат од Рамсарската конвенција по повод 2 февруари, Светскиот ден на водните живеалишта. Овие екосистеми се меѓу најбогатите на планетата и го поддржуваат човештвото на различни начини: обезбедуваат чиста вода за пиење, го поддржуваат рибарството, го регулираат движењето на водата во природата, обезбедуваат храна, заштита од поплави и бури, ги ублажуваат климатските промени...

П

рекумерното сечење на шумите уништило околу 17 проценти од вегетацијата на Пантанал, најголемото водно живеалиште во светот кое се протега во Бразил, Боливија и Парагвај. Ако сечењето на шумите продолжи со оваа стапка, предупредува студијата на организацијата „Conservation International“, целата оригинална вегетација од Пантанал би исчезнала за 45 години. Ова истражување деновиве повторно е актуелно, а поводот е 2 февруари, Светскиот ден на водните живеалишта кога се одбележува потпишувањето на Рамсарската Конвенција за заштита на водните живеалишта (2 февруари 1971 година, во иранскиот град Рамсар). И Пантанал е на листата за заштита на водните живеалишта под капата на Рамсарската Конвенција, која годинава одбележува 40-годишен јубилеј и тоа под слоганот „Шуми за вода и водни живеалишта“, со цел да се потенцира важноста на водните живеалишта во рамките на шумите за обезбедување чиста вода за пиење, одржување на биодиверзитетот и апсорпцијата на јаглеродниот диоксид, како

светот го одбележа Светскиот ден на водните живеалишта. Од 1997 година секоја година владини и невладини агенции и здруженија на граѓани преземаат акции за подигање на јавната свест за значењето на водните живеалишта и нивната клучна улога во подигањето на квалитетот на животот на планетата. Темата на одбележувањето на овој ден е „Водни живеалишта и шуми“, специјално одбран поради тоа што 2011 година од Обединетите нации е прогласена за Меѓународна година на шумите. Денес, Конвенцијата за заштита на водните живеалишта брои 160 земји членки и 1.911 подрачја на листата со меѓународно значење кои покриваат повеќе од 186 милиони хектари површина. Рамсар ги дефинира водните живеалишта како постојано или привремено водни подрачја. Тука спаѓаат езерата, реките, барите, мочуриштата, плажите, гребените, мочурливите шуми. Нема сомнеж дека водните живеалишта се меѓу најбогатите екосистеми на планетата кои го поддржуваат човештвото на различни начини: обезбедуваат чиста вода за пиење, го поддржуваат рибарството, го регулираат движењето на водата

Мочуриште во три држави

Пантанал е тропско водно живеалиште. Се протега во три држави, Бразил, Боливија и Парагвај, на површина од околу 195.000 квадратни километри. Пантанал е засолниште за птиците преселници, поддржува неверојатено богат воден свет, како и црните кајмани, елените и јагуарот. Рибарството што е концентрирано само на неколку видови, земјоделството, сточарството, ерозијата, сечењето на шумите, загадувањето со жива од блиските рудници се само дел од заканите што го демнат најголемото водно живеалиште во светот. и помошната улога во борбата против климатските промени. Губењето и деградацијата на шумите значи загуба и на водните живеалишта. На 2 февруари и годинава

во природата, обезбедуваат храна, заштита од поплави и бури, ги ублажуваат климатските промени и така натаму. Водните живеалишта се распространети насекаде, од тундрите до

екологија

тропите. Колкав процент од земјината површина покриваат не може со точност да се каже, коментираат од Конвенцијата. Проценките на Обединетите нации велат дека станува збор за површина од околу 570 милиони хектари или околу 6 отсто од земјината копнена површина. Водните живеалишта спаѓаат во групата најпродуктивни системи. Тие се колевки на биолошкиот диверзитет, поддржуваат огромен број птици, цицачи, влекачи, водоземци, риби, без'рбетници. Тие се и складишта на растителниот генетски материјал. На пример, оризот е познато мочуришно растение и основна храна за повеќе од половината од човештвото. Обезбедувањето на чиста вода за пиење и природните процеси на прочистување на водата се меѓу најзначајните улоги на водните живеалишта на Земјата. Глобалната потрошувачка на чиста вода во светот се зголеми за шестпати меѓу 1900 и 1995 година. Денес, една третина од светската популација се соочува со недостиг од вода за пиење. Токму тука се огледа важната улога на водните живеалишта. Тие обезбедуваат значаен економски бенефит: квалитетно и издашно водоснабдување, рибарство, земјоделство, производство на дрво за граѓа, производство на енергија, биодиверзитет, транспорт, спорт и рекреација. Водните живеалишта, особено барите и мочуриштата се пресушуваат и се претвораат во обработливо или градежно земјиште. Не смее да се дозволи водните живеалишта да бидат на удар на одводнувањето, загадувањето, пренамената и преголемата експлоатација, нагласуваат од Рамсарската конвенција. Сашо Кузмановски

3

11 февруари 2011 ПОРТА

45

екологија

` македонската идн и И К

ористењето на обновливи извори на енергија е значајно за секоја земја, а Македонија може значаен процент од неопходната енергија да ја добива од биомаса. Светската потрошувачка на енергија е двојно поголема во однос на 1970 година и ќе се зголеми тројно до 2030 година. Како последица на тоа, залихите на фосилни горива, нафта и гас се намалуваат, а цената на енергенсите расте. Се бара енергетска ефикасност за да се осигура иднината. А, иднината е токму користењето на чисти извори на енергија како што се биомаса, хидроенергија, геотермална енергија, енергија од ветер и сонце. Зголемувањето на користењето на биомасата, биогасот и природниот гас во производството на енергија беше основна цел на семинарот „Технологија на биогорива, опрема и употреба“, што се одржа во организација на Стопанската комора на мал бизнис на Македонија, а „Порта3“ медиумски го поддржа. На семинарот се презентираше опрема за производство и употреба на биогорива, технологија за производство на пелети и биогас, како

и можности за користење на финансиски средства за градба и реконструкција на нискоенергетски објекти и користење на обновливите извори на енергија. Според заменик министерот за животна средина и просторно планирање, Соња Лепиткова, Македонија има голем потенцијал за користење на енергија од обновливи извори и треба да ги осовремени своите технологии за добивање таков вид енергија. „За таа намена може да се добијат пари од Европската Унија и од европските и домашните банки, а бизнис секторот треба навреме да се подготви за правилно да ги искористи“, рече Лепиткова. Во Македонија, како што посочи, веќе има повластени тарифи за производство на електрична енергија од обновливи извори, особено за енергија добиена од сонце и од ветер, а во моментов се работи и на повластените тарифи за производство на енергија од биомаса. „Зелената енергија е многу важен сегмент. Озеленувањето на нашата економија се бара од нас и мора да го спроведеме, бидејќи заштитата на животната средина е начин на живеење во новиот

Нови книги

Германски учебници за студентите на ФБЕ

В

о рамките на своите активности, Германскиот Центар за обновливи енергии и енергетска ефикасност (www.gec.mk) при Факултетот за бизнис економија (ФБЕ) во Скопје ги објави книгите „Соларна термија“ и „Фотоволтаик“. Книгите претставуваат превод на учебни материјали на Германското друштво за сончева енергија (www. dgs.de) и ги пренесуваат знаењата и искуствата од полето на користење на сончевата енергија во Германија. Тие ќе се користат при обука предвидена според наставниот план на Соларната школа на ГЕЦ/ФБЕ.

46

3

ПОРТА

11 февруари 2011

екологија

н ина е во биомасата Отчукува часовникот, потрошувачката на енергија расте

Во Македонија веќе има повластени тарифи за производство на електрична енергија од обновливи извори, особено за енергија добиена од сонце и од ветер, а се работи и на повластените тарифи за производство на енергија од биомаса

милениум. Треба да бидеме подготвени да ги искористиме и примениме сите нови технологии, а крајниот бенефит од тоа да биде што поголем процент на енергија да се добива од обновливи извори и да се намали емисијата на стакленички гасови во атмосферата“, додава Лепиткова. Слободан Софески од Стопанската комора на мал бизнис појасни дека „Прокредит банка“ веќе нуди две кредитни линии за енергетска ефикасност со поволни каматни стапки, една од свои средства и друга со средства од германската КФВ банка. „Ние сме во почетна фаза на користењето на поволните кредити што се нудат за енергетска ефикасност и производство на енергија од обновливи извори. Сепак, сметам дека компаниите можат и со сопствени средства да инвестираат во користењето на ресурсите што ги имаме кај нас, како што се биомасата од растително потекло за што им се потребни од 20 до 100 илјади евра за капацитети кои ќе ги задоволуваат локалните потреби“, вели Софески. Тој прецизира дека во делот на користењето на биомасата од животинско потекло,

Македонија е на почеток и оти сè уште нема правна регулатива која ќе ги примора фармите да прават постројки за производство на биомаса. „Македонија во делот на примената на енергетската ефикасност е на исто ниво како и околните земји од регионот“, рече Софески. Но, според Владимир Стојановиќ, претставник на српска компанија, Словенија е таа што од Балканските земји е најнапредната на ова поле. „Словенија е најдобра со производството на гас, а и Хрватска го фаќа чекорот. Србија е во подем, но треба уште многу да се работи. Во нашата околина Италија е најблиску каде најмногу се користат обновливите извори на енергија“, вели Стојановиќ. Александар Цветков од „Космо“ објасни дека Македонија 100 отсто од своите потреби за нафта и земен гас ги подмирува од увоз. Од таа причина зголеменото користење на обновливите извори на енергија треба да биде новата определба со која се отвораат нови работни места во селата и градовите, и со тоа се овозможува рамномерен и одржлив развој на земјата.

катерина СПаСОВСка-трПкОВСка

„Пакомак“ ќе се грижи за животната средина „П акомак“ е првата компанија на која и е врачена дозвола за постапување со отпад од пакување. Дозволата ја врачи министерот за животна средина и просторно планирање Неџати Јакупи. Станува збор за компанија, која официјално, согласно новиот Закон за пакување и отпад од пакување, ќе поседува дозвола за селекција и преработка на отпадот од амбалажи. Од оваа дејност на “Пакомак“ ќе има голем еколошки бенефит, со минимум економски ресурси и напори. Законот, според министерот Јакупи, ги обврзува сите производители и увозници на производи кои се пласираат на македонскиот пазар, да

организираат систем за собирање на отпадот од пакување што се создава од нивните производи, селектирање по типови и негово рециклирање. Директорот на „Пакомак“, Филип Ивановски, вели дека компанијата е основана од 11 големи индустриски капацитети во државата и оти со средствата што ќе ги добива од индустријата ќе инвестира и ќе ги надградува постоечките капацитети. Основачи на „Пакомак“ се: Пивара Скопје АД, Прилепска Пиварница АД Прилеп, Витаминка АД Прилеп, Пелистерка ДОО Скопје, Магрони ДОО Скопје, Кодинг Дооел Кавадарци, Кожувчанка ДОО Кавадарци, Вивакс Дооел Скопје, Благој Ѓорев АД Велес, ВВ Тиквеш АД и ВВ

Стоби АД. Меѓу планираните активности на „Пакомак“ се и зачленувањето во асоцијацијата Пројуроп и добивање „Green Dot“ лиценца за неговите клиенти. „Се надеваме дека со формирањето на нашата компанија, Македонија уште повеќе ќе се доближи до стандардите на еколошки свесните европски земји. Ќе работиме транспарентно, со посебно акцентирање на грижата за животната средина, наместо на профитот, вели Ивановски. Според него, освен еколошкиот бенефит, преку рециклирањето на отпадот од пакување „Пакомак“ ќе овозможи заштеда на природните ресурси и продолжување на животниот век на депониите.

3

11 февруари 2011 ПОРТА

47

технологии

БАУ ИТ на БАУ 2011 Б

АУ ИТ беше посебно интересен сегмент за вљубениците во информатичката технологија (ИТ), кои во периодот од 17 до 22 јануари годинава го посетија БАУ 2011 Саемот на архитектура, материјали и системи во Минхен, Германија. Со 6.000 м² изложбен простор и 80 излагачи, БАУ ИТ понуди програма за почит. Конечно на едно место беше собран кремот од ИТ индустријата што нуди решенија за АИГ (архитектура, инженерство, градежништво) компаниите. Вниманието на посетителите, веднаш, без одложување го освоија „четирите големи“. Сместени во центарот на хала „Ц3“, „Аутодеск“, „Немечек“, „Бентли“ и „Графисофт“, како светски ИТ гиганти ја покажаа својата раскош во АИГ решенијата. На штандовите посетителите имаа

48

3

ПОРТА

11 февруари 2011

можност директно да ги пробаат најновите софтверски решенија, да позборуваат со техничките специјалисти на компаниите, да добијат демо верзии и каталози. Имам впечаток дека штандовите на БАУ ИТ излагачите беа и најопседнатите од сите штандови на БАУ 2011. Впрочем, за тоа говори и фактот што требаше да се чека и повеќе од половина час за да се дојде на ред и да се позборува со некој од излагачкиот персонал. „Аутодеск“ настапи со мотото „Им помагаме на луѓето да замислат, дизајнираат и создадат подобар свет“. На нивниот штанд кој беше дизајниран на јавен конкурс, беа прикажани апликациите од богатото портфолио со особен нагласок на новитетите, како Аутокад ВС и останатите веб апликации кои ги искористуваат предностите на компјутерство-во-облак технологијата.

Вториот по големина гигант, домашниот „Немечек“, производите ги претстави преку мотото „Добредојдовте во иднината каде сè е возможно“. Всушност, предмет на презентација беше ОлПлан платформата во верзијата 2011. Слично како и „Аутодеск“, така и „Немечек“ ги искористи предностите на комјутерство-во-облак технологијата за својот ОлПлан Конект Интернешнел Интернет Портал, каде корисниците можат да преземаат софтверски надоградби, КАД објекти, материјали итн. Но за разлика од „Аутодеск“, „Немечек“ ја покажа силата преку промоцијата на нивната презентациска платформа наречена ОлПланТВ на која компанијата обезбедува во живо интервјуа, филмови и други теми околу ОлПлан.

Некако во склоп на штандот на „Немечек“, а сепак независно, беше претставен и ВекторВоркс 2011, апликација која е дел од портфолиото на „Немечек“, но овој пат беше презентирана од фирмата партнер „КомпјутерВоркс ГмбХ“. ВекторВоркс е недоволно презентиран софтвер во Европа, но прилично популарен во Северна Америка од каде во основа и потекнува. ВекторВоркс 2011 со новиот РендерВоркс апликација за рендерирање го задржа вниманието на посетителите. Третиот гигант, „Бентли Системи“ се пофали со своето огромно портфолио на апликации наменети за АИГ индустријата. Во обемната публикација „Година во инфраструктурата 2010“, „Бентли“ ја покажа и обемната листа на референтни објекти низ целиот свет. „Графисофт“, на БАУ 2011 се

технологии претстави со својот првенец Архикад и со свитата негови додатоци. Беше најавен Архикад Старт Едишн 2011, а причина повеќе за славење имаа и поради наградата за иновативен продукт со која се закити ЕкоДизајнер, апликацијата што служи за енергетска оптимизација на проектите. Наградата беше доделена од страна на престижниот World Architecture News. Со „Графисофт“ се заокружи една елитна интернационална група на компании која доминира на пазарот на ИТ за АИГ индустријата. Можеби не толку впечатливи, но со забележително присуство на посетители, се претставија и останатите седумдесеттина БАУ ИТ излагачи. Овие компании понудија најразновидни апликации: ЕРП решенија, КАД и КАД/КАМ апликации, алатки за визуелизација и рендерирање, софтверски

додатоци, комуникациски платформи, апликации за сложени операции итн. Разновидната понуда на овие излагачи е лекција за сите дека информатичката технологија е присутна во секој процес од планирањето, проектирањето и градењето, а не само како некој КАД софтвер. Ако софтвер имаше на претек, хардверот на БАУ ИТ страшно потфрли. Сè на се, само еден штанд понуди хардвер, и тоа 3Д принтер со прекрасни „испринтани“ макети, но тоа не беше доволно да се покрие една така значајна област која опфаќа специјализирани работни станици, мултискрин системи, табли за цртање итн. Дури на штандот на фасадни системи „Треспа“ имаше повеќе хардвер отколку во цел БАУ ИТ, фигуративно земено. Штандот на „Треспа“ содржеше огромен број Самсунг Галакси таблети, на кои секој посетител можеше

да погледа обемен материјал поврзан со решенијата што ги нуди компанијата. Се чини дека Самсунг Галакси таблет е доста популарна како маркетинг средство, со оглед на тоа што ја имаше често по штандовите. Кога сме веќе кај таблет-компјутерите, БАУ 2011 им понуди на сите посетители кои поседуваат АјФон или АјПад, апликација за беспрекорна навигација низ халите со информации за позицијата на која се наоѓа посетителот, мапа на движење, точки на интерес, податоци за штандот итн. Оваа услуга се покажа многу корисна бидејќи АјФон телефоните беа навистина забележителни низ целиот саем. Во рамки на БАУ 2011 се одржа и „Изградено на ИТ - Градење за иднината“ манифестација со предзнак ИТ, на која беа доделени награди за иновативни, но практични ИТ решенија за градежништвото. Во присуство на претставници од

Федералното министерство за економија и технологија, видни професори и стопанственици, а поддржано од водечки компании, беше испратена порака дека потенцијалот на градежништвото е директно зависен од Информатичката технологија. За крај, како нешто што е значајно, а има допирни точки со БАУ 2011 и ИТ ќе ја спомнам веб страницата на саемот www.bau-muenchen.com која навистина ги поврза заинтересираните со Саемот нудејќи сеопфатни информации како за самата манифестација, така и за излагачите и нивните продукти. Како и да е, БАУ 2011 е пример на Саем кој во целост ја третира темата на архитектурата и саем во кој на ИТ му се дава заслуженото место. Моја препорака? Мора да се посети. Следниот БАУ 2013 ќе се оддржи во периодот од 14 до 19 јануари 2013 година. Трајче Стојанов

Разновидната понуда на овие излагачи е лекција за сите дека информатичката технологија е присутна во секој процес од планирањето, проектирањето и градењето, а нè само како некој КАД софтвер. Но ако софтвер имаше на претек, хардверот на БАУ ИТ страшно потфрли. Сè на се, само еден штанд понуди хардвер и тоа 3Д принтер со прекрасни „испринтани“ макети, но тоа не беше доволно да се покрие една така значајна област која опфаќа специјализирани работни станици, мултискрин системи, табли за цртање итн

3

11 февруари 2011 ПОРТА

49

експерт

ПАРКИРАЛИШТА ЗА 21 ВЕК

Д

еновиве, македонскиот дневен печат ги најави плановите на ЈП „Градски паркинг“ во Скопје за воведување нови стандарди во паркирањето на паркиралиштата со кои управуваат. Според овие информации се планира сите постоечки паркиралишта да бидат модернизирани. Покрај преасфалтирање и соодветно одбележување, се предвидуваат и значајни подобрувања во обезбедувањето на паркиралиштата преку нивно оградување, соодветно осветлување и инсталација на системи за постојан видео надзор. Истовремено, се планира и проширување на асортиманот на услуги кои ќе се нудат на паркиралиштата, преку изградба на автоматизирана пералница, пералница со компресор и пумпа за шампонирање и миење на возилата, но и изградба на натстрешници за заштита на возилата од атмосферски влијанија. Со ваквата модернизација, ЈП “Градски паркинг“ очекува значително подобрување во квалитетот на услугите, а со тоа и проширување

50

3

ПОРТА

11 февруари 2011

на асортиманот на услугите на нивните паркиралишта. Се разбира, во услови на пазарна економија треба да се очекува дека стопанствениците на останатите паркиралишта, било да се јавни или приватни,

ги подобри услугите за паркирање во земјата, а ако секој стопанственик стави акцент и на некој друг аспект, ќе се овозможи унапредување на основните принципи за побезбедно паркирање.

МОДерНиЗираЊе Според најавите на ЈП „Градски паркинг“ во Скопје, паркиралиштата со кои управуваат во иднина ќе бидат модернизирани. Се предвидува соодветно осветлување, оградување и инсталација на системи за постојан видео надзор, изградба на автоматизирана пералница и пумпа за шампонирање и миење на возилата и изградба на натстрешници за заштита на возилата од атмосферски влијанија ќе се стремат да го подобрат и надминат нововоспоставениот стандард, како во Скопје така и во сите други општини низ земјава. Сево ова долгорочно ќе

Иако ваквата можност веројатно не е иделна, присутна е и во многу поразвиени средини од нашата. На пример, во Велика Британија секој стопанственик на

паркиралиште ги приспособува стандардите за паркирање според своите деловни приоритети. Вообичаено, паркиралиштата во урбаните средини се во сопственост на општината и честопати управувани од неа, освен ако не се изнајмени на приватна компанија да ги управува во нејзино име. Најголемиот број паркиралишта кои не се во сопственост на општината, најчесто се стопанисувани од, или во име на профитни или непрофитни правни субјекти кои се сопственици на земјиштето или пак имаат право на негово користење. Во ваква ситуација неминовно се применуваат различни стандарди. Како резултат на ова, корисниците на овие услуги имаат потешкотии да го разберат квалитетот на услугите што ги нудат различни паркиралишта. За да се надмине ваквата ситуација на ниво на земјата, постои доброволен систем за независно оценување на квалитетот на паркиралиштата. Станува збор за „Парк Марк“ (Park Mark) акредитацијата.

експерт

Во Англија функционира „Парк Марк“, заштитено регистрирано име на шемата за побезбедно паркирање. Овој систем на акредитација е управуван од страна на непрофитна професионална организација „Британска асоцијација за паркирање“, а се издава само на оние паркиралишта што ги исполнуваат минимално пропишаните стандарди според овој систем на акредитација, и врз основа на оценка од страна на „Полициски архитектонски офицер за врска“ „Парк Марк“ е заштитено регистрирано име на шемата за побезбедно паркирање (Safer Parking Scheme). Овој систем на акредитација е управуван од страна на непрофитната професионална организација „Британска асоцијација за паркирање“ (British Parking Association - BPA) во име на „Асоцијација на главни полициски офицери“ (Association of Chief Police Officers - ACPO), со цел да се подигне нивото на заштита и обезбедување на паркиралиштата. Ваквата акредитацијата се издава само на оние паркиралишта што ги исполнуваат минимално пропишаните стандарди според овој систем на акредитација, а врз основа на оценка од страна на „Полициски архитектонски офицер за врска“ (Police Architectural Liaison Officer). Задржувањето на акредитацијата е условено со позитивно оценување на паркиралиштето при редовни последователни испекции, и оценувања од страна на “Полициски архитектонски офицер за врска“. Со ваква акредитација засега можат да се здобијат само општинските

и приватните паркиралишта, паркиралиштата при трговските центри, железничките и автобуските станици, како и паркиралиштата на „паркирај и вози се“ (Park and Ride) системот. „Парк Марк“ акредитацијата се фокусира исклучиво на намалување на криминални активности и на намалување на стравот од криминални активности во рамки на паркиралиштата, а врз основа на проценка на ризикот од вакви активности. Притоа стопанственикот на паркиралиштето треба да обезбеди мерки кои ќе помогнат да се избегнат криминалните активности и антисоцијалното однесување, со што корисникот на паркиралиштето кое има „Park Mark® Safer Parking“ статус знае дека истото е одобрено од полицијата и дека се спроведени неопходните мерки за создавање на безбедна средина. За да се акредитира едно паркиралиште, треба да докаже дека е добро управувано и одржувано, и дека има соодветно ниво на надзор, осветлување, означување и чистота – аспекти

кои позитивно придонесуваат за намалување на можностите за криминални активности. Секој од овие поединечни аспекти треба да задоволи одредени национално важечки стандарди како минимум за акредитација. Во принцип овој систем на акредитација опфаќа шест различни видови паркиралишта: катни гаражи, паркиралишта на ниво во урбани или рурални зони, лифтовски паркиралишта, кровни паркиралишта и подрумски/ подземни паркиралишта, при што пропишаните критеријуми ги рефлектираат разликите што произлегуваат за секој вид. При оценуањето се земаат предвид објектите и површините што го опкружуваат паркиралиштето; водење евиденција и статистичка анализа за криминалните активности; осветлувањето; начинот на управување; зоните за паркирање; пристапот за пешаци, одбележувањето, набљудувањето искажано преку пејасжното уредување, присуството на персонал и патрола, видео надзорот; пристапот за возилата итн. „Парк Марк“ акредитацијата

веројатно е добар пример за примена на независна национална и непрофитна структура имплементирана со поддршка и експертиза на полицијата, да се воспостави лесно препознатлив систем за стандард и квалитет во доменот на паркирањето. Се разбира, присуството на ваква акредитација не ја исклучува можноста за нудење на дополнителни услуги од страна на стопанственикот на пракиралиштето. Деталите за предложената модернизација на пракиралиштата управувани од ЈП „Градски паркинг“ во Скопје во моментов сè уште се оскудни, за да може да се направи подетална анализа на предложеното. И покрај ова, врз основа на најавеното, може да се заклучи дека барем дел од аспектите што влијаат на зголемување на заштитата и обезбедувањето на паркиралиштата ќе бидат предмет на предложената модернизација и ќе придонесат за создавање на паркиралишта достојни за 21 век. д-р Владимир Б. Ладински, дипл.инж. арх.

3

11 февруари 2011 ПОРТА

51

наука

МИХАИЛ ТОКАРЕВ: 100 ГОДИНИ МОДЕРНА АРХИТЕКТУРА (102)

Д. Бангерт.Претставништвото на Баден Виртемберг, Берлин

ГЕРМАНИЈА (6)

Книга 2: Достигнувањата на одделните земји - резимирани извадоци Г. Бениш. Истражувачкиот институт за соларна енергија, Штутгарт

Х. Ф. Колхоф и Х. Тимерман. Проект за Потздамер Плац, Берлин

ГИНТЕР БЕНИШ (1922-), познат по олимписките објекти во Минхен (1972), кон крајот на 80-тите години од минатиот век веќе се вбројува меѓу деконструктивистите. Тогаш тој го гради Истражувачкиот институт за соларна енергија во Штутгарт (1987), чија архитектура наликува како да има претрпено природна катастрофа. Архитектурата на Г. Бениш се карактеризира со целосна разиграност и отвореност, што е постигнато со помош на нови сјајни материјали. Тоа е присутно во речиси сите негови објекти од 80-тите и од почетокот на 90-тите години, како што е Германскиот поштенски музеј во Франкфурт (1990). Фабриката Лајболд во Алзенау (1987) има разиграна надворешност, создадена со поткуполни стаклено-челични канцелариски анекси врз столбови во приземјето, кои излегуваат од вода.

52

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Архитектонската динамичност уште повеќе е видлива во обликувањето на тремот и влезниот хол. Парламентот во Бон (1992) е изграден покрај брегот на реката Рајна, при што неговиот посебен влез, преку скали необично засечени под агол, е поврзан со собранискиот објект. Живописните и сјајни ентериери на влезната партија и на собраниската сала со „федералниот орел“ се дизајнирани од самиот Бениш. Отвореноста на Германија кон напредните идеи од странство придонесува во 80-тите години во неа да работат големи архитектонски мајстори, кои тогаш немаат нарачки во своите земји, пред сè поради економската рецесија. Карактеристично е тоа што, на почетокот од 90-тите години, германската архитектура го разобличува потпи-рањето врз

претходно разбудениот класичен (првобитен) модернизам, при што може да се идентифицираат три главни насоки. Новиот рационализам има естетика која се раководи од обѕирите кон урбаното планирање и содржи елементи на класичниот модернизам. Неговите проекти теориски се потпираат и тежнеат кон типолошкото, но на извесен начин тој е поврзан и со италијанскиот рационализам, кој ги има корените во 30-тите години. Водечки архитекти на рационалистичката насока се веќе споменатите О.М. Унгерс, Ј.П. Клајхис, како и Х.Ф. Колхоф и групата на Дитрих Бангерт. За развојот на архитектурата во Германија во последните 20 години на ХХ век, особено е значајна улогата на О.М. Унгерс, со неговите расправи за присуството на

метафизичкиот простор во модерната. Во своето дело тој ги поврзува теоријата и практиката, минатото и иднината, а слична теориска подлога употребува и Клајхис. Јозеф Паул Клајхис (1933-), при создавањето на Музејот на современата уметност во Чикаго, Илиноис (199296), прави еден вид современа интерпретација на идеите на Фридрих Шинкел и на Мис ван дер Рое истовремено. При реставрацијата и адаптацијата на железничката станица во Хамбург (изградена во 1847), тој ги обновува сите вредни историски слоеви и во неа сместува пространа изложбена галерија (1992-96). Рационалистичкото залагање за едноставна урбана композиција најдобро го илустрираат проектите на Ханс Ф. Колхоф за изградба на Потздамер плац и на Александер плац во Берлин.

рубрика

■ Истражување, испитување и атестирање на градежни материјали ■ Истражување и испитување од областа на геомеханиката, хидрогеологијата, геофизиката и инженерската геологија

ГРАДЕЖЕН ИНСТИТУТ “МАКЕДОНИЈА“ Tel.: + 389 02 30 66 816; + 389 02 30 66 833 Fax: + 389 02 30 66 828 e-mail: gim@gim.com.mk gim-skopje@t-home.mk www.gim.com.mk

■ Санација на материјали и конструкции ■ Испитување на конструкции ■ Проектирање, надзор, ревизии, инженеринг, заштита на човековата околина и др

TОНДАХ Македонија АД, ИГМ Пролетер бр. 1, МК- 2310 Виница, Тел.: ++389/ (0)33 361 332, Факс: ++389/ (0)33 361 780, office@tondach.com.mk

53

3

ПОРТА

03 ноември 19 декември2010 2010

3

11 февруари 2011 ПОРТА

53

арт инфо Њујорк

Почина Денис Опенхајм

С

лавниот американски концептуален уметник Денис Опенхајм, препознатлив во боди-арт и ленд-арт, како и со инсталациите со големи димензии, почина од рак на црниот дроб во Њујорк на 73-годишна возраст. Во текот на својата долгогодишна кариера се истакнал како бескомпромисен, неконвенционален и истражувачки уметник. Во едно од последните

интервјуа изјавил дека никогаш не можел да стане „уметник со потпис“, бидејќи најголемиот број од неговите дела биле поттикнати од најразлични невообичаени идеи. Меѓу неговите најпознати дела во јавен простор се „Electric Kiss“, „Multi-Helix Tower“, „Radiant Fountains“... Опенхајм изложувал во најпознатите светски музеи и галерии како што се „Тејт“ во Лондон, „Стеделијк“ во Амстердам, „Витни“ и МоМА во Њујорк, Музејот на модерната уметност во Париз, галеријата „Про Арте“ во Берлин...

Утрехт

„Ненадмината убавина“ во Утрехт

В

о музејот „Катарајнеконвент“ во Утрехт, Холандија, на 8 февруари е отворена изложбата „Ненадмината убавина - икони од Македонија“. Изложбата претставува презентација на најзначајните збирки на македонскиот иконопис, археолошки предмети од праисторијата и античкиот период, како и исклучителни литургиски и етнолошки примероци. Имено, станува

збор за 62 археолошки предмети, 6 примероци од оригинални фрагменти од средновековен живопис, 52 икони (од 12 до 19 век) и 39 литургиски предмети. Целата изложба сама по себе е уникатна, бидејќи владата на Македонија за прв пат се согласи ваква бројна збирка да биде изложена надвор од земјата. Изложбата се реализира во соработка со македонската заедница во Холандија, НУ Музеј на Македонија, НУ Завод за заштита на спомениците на културата, Музеј - Охрид и музејот „Катарајнеконвент“ од Утрехт.

Скопје

Културниот идентитет на метрополата

В

о Музејот на град Скопје е отворена изложбата „Културниот идентитет на градот Скопје од 1945 г. до 70-тите години од 20 век“. На изложбата е претставен развојот на Скопје по Втората светска војна, сè до крајот на 70-тите години, преку сегменти од секојдневниот и културниот живот на градот. Со оваа тема која се занимава со современите форми на градот, Музејот на град Скопје продолжува со концептот на современи етнолошки истражувањa. Според авторите на изложбата, Славица Христова и Татјана Ѓорѓиовска, преку изложените предмети и фотографии, од кои дел се сопственост на Музејот, а дел се донирани или позајмени од граѓаните, ќе се допре до многуслојноста на овој период.

54

3

ПОРТА

11 февруари 2011

арт инфо Истанбул

В

Мозаици од Газанфер Бајрам во Истанбул

о елитната галерија на Културниот центар „Ортаќој“ во Истанбул, во тек е изложбата на македонскиот академски сликар и мозаичар Газанфер Бајрам. Се работи за поставка од педесеттина мозаици, а самата изложба е прво самостојно претставување на Бајрам пред турската публика, а во Турција досега учествувал на повеќе групни изложби

во Истанбул, Денизли, Мерсин и Сапанџа. Изложбата ќе биде отворена до 12 февруари. Се планира изложбата потоа да се пресели во Анкара во новата галерија „Портокал чичеги“. Неговите мозаици се изложени во музеи и во приватни колекции во Македонија, Италија, Турција, Канада, САД, Австралија, Бугарија и во многу градови на поранешна Југославија.

Загреб

Арт деко во Хрватска

В

о Музејот за уметност и обрт (МУО) во Загреб, е поставена изложбата „Арт деко и уметноста во Хрватска меѓу двете војни“, на која на атрактивен начин е претставен духот на времето на дваесеттите и триесеттите години од минатиот век. Повеќе од 750 предмети го изразуваат стилот на арт деко, кој бил прифатен во архитектурата и индустрискиот дизајн, но и во визуелните уметности, музиката и танцот. На изложбата се сместени дела на еминетни уметници кои делувале во тоа време, почнувајќи од Љубо Бабиќ, Владимир Бециќ, Сергеј Глумац, па сè до Хуго Ехриц, Стјепан Планиќ, Виктор Ковачиќ, Драго Иблер и други. Изложбата ќе трае до 30 април.

В

о американската држава Флорида е отворен нов музеј посеветен на Салвадор Дали, во кој се изложени дела од сите творечки фази на шпанскиот надреалист. Зградата на новиот музеј од стакло и бетон, добро заштитена и од урагани, е изградена во Сент Петерсбург на Флорида, само неколку блокови подалеку од стариот музеј на Дали од кој е двапати поголем. Изградбата на новата зграда чинела околу 40 милиони долари, пренесуваат локалните медиуми. Новиот музеј има најголема колекција на дела од Дали вон Шпанија со 96 масла на платна и повеќе од 2.000 негови други дела. Модерната зграда е проект на студиото „HOK Architects“.

Сент Петерсбург

Нов музеј на Салвадор Дали на Флорида 3 11 февруари 2011 ПОРТА

55

портрет

Ведрата луцидност како

П

реку јавни заеднички и индивидуални акции, ликовни работилници, перформанси, концерти и инсталации со објекти, македонскиот уметник Ѓорѓе Јовановиќ ги преиспитува меѓусебните односи во контекст на редефинирањето на универзалните вредности, конзумеризмот како современ начин на живот, политиката како фактор на дезинтеграција на државите, градовите, фамилиите... Активен на овдешната ликовна сцена од 2001 година, како еден од главните интереси на делување му се интеграцијата и дезинтеграцијата на современиот човек, како и градските теми што најчесто не преокупираат во нашето секојдневно живеење. Во прашање се транзициските состојби кои го мотивираат Јовановиќ да ја

56

3

ПОРТА

11 февруари 2011

фокусира својата активност во една ведра, луцидна и добронамерна уметност, во еден пародичен, потсмешлив, и понекогаш бајковит пристап. Исто така, елементот на авторефернцијалност е речиси секогаш присутен во неговите дела.

ОТУЃЕНОСТ

Јовановиќ во своите дела инсистира на себепреиспитување во потесен и поширок контекст, во отфрлувањето на старите и создавањето на нови вредности. На јавноста, тој е познат со своите проекти и настапи како што се „Неинтегрирано џуџе“, „Филантропски пориви“, „Депресијата на новогодишната ноќ“, „Продавач на машка солза“, „Свирачиња“, “Исповедта на еден јадач на колачи“, „Фрагментираниот архив на уметникот од

земјата во транзиција“, „It’s Complicated“, “Лош ден за господинот Еузебио“, „Прошетката на господинот Ченк низ раздвоениот континент“, „Фантомите на Скопје“, „Згради што свиркаат“. Хуморот, кој за цело време Јовановиќ го користи, всушност претставува критички однос кон запоставените и отуѓени меѓучовечки релации, кон циничниот и рамнодушен поглед што ни го нуди денешниот глобалистичи и либерален став во нашето живеење. „Митовите и приказните од нашето детство се демистифицирани и тие повеќе не се приказни кои нè учат на етиката и за разликата помеѓу доброто и лошото“, вели авторот во едно свое интервју.

ИЗМЕСТУВАЊЕ

Нашата индиферентност кон

процесите што се случуваат во градот и кон уништувањето на јавните и културни простори, Јовановиќ сака да ја пробуди со својата уметност, да ја измести од својата закржлавена положба. Тој сака преку своите дела да ги испровоцира луѓето да размислуваат и многу поактивно да учествуваат во процесите на менување на постоечките состојби на нештата. Тој сака да верува дека со својата уметност може непосредно да се вклучи и да влијае во општествените процеси, во постоечката култура, традиција, религии. Целта е возобновување на човечките односи, правото на опстанок на секоја индивидуа, и враќање на заборавените елементарни човекови вредности и радости. Дејан БУЃЕВАЦ

Ѓорѓе Јовановиќ

критика на општеството

АКТИВНОСТ Современиот уметник мора да биде многу поактивен во борбата за поправеден свет

КЛИШЕА Да се излезе од клишеата во уметничките пракси и од опсесивниот конзумеризам што владее со денешниот човек се едни од базичните мотиви на авторот Јовановиќ 3 11 февруари 2011 ПОРТА

57

арт и дизајн

П

Скулптура „eCloud“

реземајќи инспирација од стварниот изглед и движењето на облаците, холандските дизајнери и уметници Ден Гудс, Ник Хафермас и Арон Коблин креирале интерактивна скулптура насловена како „eCloud“. Имено, Програмата за јавна уметност при градот Сан Хозе (Калифорнија, САД), пред неколку години испрати меѓународен повик до дизајнерите и уметниците ширум светот, за учество на конкурс за креирање на уметничко дело за новиот централен аеродром. Од над 100 кандидати, бил избран тимот составен од овие тројца креативни луѓе. Така, нивната интересна креација на која работеле од порано си најде свое место на аеродромот во градот Сан Хозе. Скулптуралната инсталација е направена од динамични течни кристали кои се спуштени од високиот плафон на новиот аеродром во Сан Хозе. Интересно е тоа што ова дело прима информации од Националната метеоролошка служба, и ги прикажува движењата на облаците во реално време од 100 меѓународни дестинации. Изработката на целата инсталација траела три години. Таа како „облак“ лебди во должина од 108 метри, и е составена од 2900 поединечно контролирани ЛЦД пиксели. Скулптурата „eCloud“ е направена од поликарбонатни плочи кои, кога не се активни, стануваат во потполност транспарентни и речиси невидливи во самиот простор. Секоја нова информација за временската состојба се ажурира на секои дваесет секунди, и осветлувањето на плочите се приспособува според новите координати. Според одредени американски ликовни критичари и дизајнери, ова дело се смета за едно од најуспешните „скулптури во движење“. Дејан БУЃЕВАЦ

58

3

ПОРТА

11 февруари 2011

арт и дизајн

„eCLOUD“ е постојано уметничко дело инсталирано помеѓу терминалите 22 и 23 на новиот меѓународен аеродром во Сан Хозе, Калифорнија

СВЕТЛОСНА ИГРА Проектот „eCLOUD“ е динамичка скулптура инспирирана од волуменот и однесувањето на идеализиран облак. Направен од специјални поликарбонатни плочи, овој „облак“ во зависност од промените на реалното време, може да се трансформира од ефектна светлосна игра до речиси невидливо присуство

3

11 февруари 2011 ПОРТА

59

занимливости

Практично решение за скриени кабли В о ова време на секојдневен и молскавичен напредок на технологијата, кога сме опкружени со секаков вид апарати, во секој дом има потреба од механизам кој ќе ги скрие сите

насобрани кабли кои кружат низ просторот и мебелот. Plug Hub е иновативен дизајн кој може да ги сокрие несаканите каблите, а тие сепак да бидат уредно расплетени. Направен е од крута пластика и

гума и содржи ногарка со која може да биде поставен на под, да биде монтиран на ѕид или да биде закачен на задниот дел од работната маса. Одржување на моќта на каблите не е проблем,

бидејќи Plug Hub содржи три отвори за насочување на каблите и три интегрирани приклучоци. Навистина изгледа сосема едноставно, но може конечно да ги доведе каблите во ред.

Кога лисјата паѓаат - резбарењето ги оживува

60

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Најпродавана играчка во светот - руБикОВа кОцка

Р

ечиси и да не постои човек на планетава кој барем еднаш во животот не земал во раце Рубикова коцка и пробал точно да ја сложи. Иако на прв поглед изгледа лесно за решавање, потребни се најмалку 20 потези за да се реши оваа сложувалка, а постојат 43 трилиони возможни комбинации за да се најде точниот пат. Оваа коцка ја создал унгарскиот професор по архитектура Ерно Рубик во 1974 година и од тогаш па до денес се продадени повеќе од 350 милиони Рубикови коцки, со што стана најпродавана играчка во целиот свет. Стандардна Рубикова коцка е со големина на страна од 5,7 см. Се состои од 27 минијатурни коцки, а секоја од овие коцки содржи скриена, внатрешна екстензија која се спојува со соседните коцки за конечно да се добие компактно решение. Првобитниот изглед на оваа коцка бил дефиниран со различни бои на страната на коцката, а денес има различни модификации, како на пример со бројки, домино-коцки, па дури и знаци од компјутерска тастатура. Првото светско натпреварување во брзо решавање на оваа коцка е организирано во 1981 година од страна на Гинисовата книга на рекорди, а победникот Јури Фрошл од Минхен успеал да ја реши за 38 секунди. Моменталниот светски рекорд го постави Феликс Земдегс на Мелбурншкиот ден на коцката 2010 и изнесува неверојатни 6,77 секунди. Колку изнесува вашиот рекорд?

Н

еколку уметници од Кина создадоа оригинален начин како да се зачуваат лисјата откако ќе паднат од дрвјата. Тие им даваат уште еден живот,правејќи ги уникатни со прикажување на нивната структура на сосема нов начин. Резбарење на листови е една од најновите уметнички форми во последниве години и буди восхит кај секој што ќе ги погледне. За да се добие финалниот изглед воопшто не е лесно. Дури да се стигне до резбарењето потребно е да се помине долг процес на собирање, проветрување, вриење, шиење и сушење на листовите, а потоа се преминува на создавање на уметничкото, без сечење или отстранување на жилите на листот.

Се работи трпеливо и внимателно бидејќи секоја мала грешка ќе предизвика неуспех. Листовите се 100% рачно изделкани и иако така изгледа, сепак не е употребено сликање или печатење на листовите. Откако ќе се обработи, листот добива траен пигмент и е отпорен на надворешни влијанија, а рокот на трајност му се продолжува на неколку децении. Исто така, на лисјата им се врши специјален третман за да добијат издржливост поголема од дебел лист хартија. Големината на овие листови се разликува, бидејќи сите листови се различни, па ширината им варира од 20 до 25 см. Крајниот резултат е одлична ракотворба на високо уметничко ниво, создадена со неверојатна фантазија и креативност.

подготви: александра ПетрОВСка, дипл.инж.арх.

занимливости

совети пред - Присилени од ситуацијата во која се наоѓаме, сакаме гаражата од нашата семејна куќа да ја адаптираме во гарсоњера за домување. Чистата височина на просторот е 2.20 м. Постои приклучок на водоводна, канализациона и електрична инсталација. Гаражата е ориентирана кон јужната страна. Каде да го планираме влезот и како да ја уредиме гарсоњерата? Семејство ПОПОВСки, кавадарци

аДаПтација На гараЖа

И

ако просторот не е наменет за домување, со мали интервенции може да се добие убав дом за едно лице и кога од улица ќе се влезе во него, тој може да биде вистинско освежување. Прво што треба да направите е да ја зголемите височината на просторот за минимум 20 сантиметри. Гаражната врата заменете ја со големи прозорци по целата должина, а влезот предвидете го од под терасата каде со доѕидување ќе оформите влезен претпростор со голем гардеробен плакар. Во задниот дел на просторот, со поставување на преграден ѕид оформете бања, а пред неа кујна со пулт кој суптилно ќе го дели просторот и ќе ги крие погледите од дневната соба. Во ограничениот повеќенаменски простор, едно од решенијата може да биде мала кујна со пулт и расклоплива трпезариска маса, а за дневната соба удобен тросед кој навечер се расклопува за спиење, две седалки, клуб масички и плакар со дел за гардероба и постелнина, и дел со касети за сите останати потребни работи. Малата кујна е ефектно решена во функционална смисла со нагласени детали и колоритна усогласеност со останатиот дел од просторот. Преовладуваат сивата и белата боја како основа. Слободните ѕидови разиграјте ги со декорации. Прозрачната природна светлина што влегува од предната страна се распостила по целиот амбиент и ги омекнува линиите во дневната соба. Незанимливиот гаражен простор навистина може да се претвори во оригинален и пријатен дом.

Билјана СтеВкОВСка-СаВиЌ, дипл.инж.арх.

bibisavic@yahoo.com 62

3

ПОРТА

11 февруари 2011

потоа

П

ознатиот Универзитет за уметност и дизјан во Торонто, кој постои од 1867 година, во 2004 година бил проширен со специјален дел за студентите по дизајн. Го дизајнирал славниот британски архитект Вил Алсоп. За него биле потрошени 45 милиони долари. Официјално го добил името Центар за дизјан Шарп, според донаторите Розали и Исидора Шарп. За неполна година овој центар станал главна дестинација и` за студентите и` за туристите, бидејќи многу лесно се вклопил во тмурното небо над Торонто. Станал препознатлив белег кој сведочи за инспирацијата на архитектите, особено кога треба да одговара на својата намена. Објектот е дизајниран како паралелопипед. Висок е 9 метри, широк 31, а долг 84 метри. Надворешноста е главната атракција бидејќи многумина ја оценуваат како бело-црна кожа која на височина од 26 метри од земјата наликува на гигантска крстозборка. Освен тоа, нема темелна сонова, туку целата конструкција се потпира на 12 метри високи челични, шарени нозе. Проширениот дел има два ката со студија и училници, а со останатите објекти го поврзува лифт. Всушност, лифтот е централната оска на објектот што се издигнува над приземната зграда. Целата надворешност на објектот е украсена со 16 специјални метални светилки кои се наоѓаат под долната страна, со што конструкцијата и дење и ноќе има нежна сина боја. Нејзината вештачко-светлосна фасада, заради дневната светлост, особено доаѓа до израз ноќе кога остава впечаток како да се работи за друг објект. Како што вели и самиот архитект, Алсоп, неговата идеја била објектот да се разликува и дење и ноќе, и да нуди предизвик кај самите граѓани на Торонто. Центарот за дизајн Шарп е добитник на многу награди вклучувајќи ја и првата награда на Кралскиот Институт на Британски архитети во 2005 година во категоријата Градба во контекст. Драган Ристов

најчудните градби на светот

Sharp Centar, Торонто

Факултет за дизајн - зграда крстозбор

Торонто, Канада

Г О

Л З

И

Детски полици каде што буквите се користат за чување книги, це-де... Служи и како полесен начин за запознавање на азбуката

64

3

ПОРТА

11 февруари 2011

Необично парче мебел во форма на ѕвезда од московскиот дизајнер Alexander Matveyev. Замислено е како столица која се трансформира, и е направена од титаниумска рамка со зглобови кои овозможуваат да се заземат неколку положби

Закачалка како декоративен елемент во форма на дрво од Pacini&Cappellini

подготви: Сандра ДОНчеВа дипл.инж.арх. Постамент за чадори од италијанската фирма Progetti

3

11 февруари 2011 ПОРТА

65

јавни набавки СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 170/2010 СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 8/2011 ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 01/2011 Назив на договорниот орган: министерство за правда, Управа за извршување на санкциите, ул. “Димитрие Чуповски“ бр. 9, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Изработка на проектна документација за изградба на комплекс на установата Воспитно – Поправен дом Тетово. Контакт тел/факс: 02 3106-556, 02 3110437, лице за контакт: Јасминка Дончевска. Јавно отворање на понудите на ден 18.02.2011 год. БРОЈ: III-1/2011 Назив на договорниот орган: Агенција за млади и спорт,

На

ул. “френклин Рузвелт“ бр. 34, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Изградба на 100 (сто) повеќенаменски терени за спорт во Република македонија. Контакт тел/факс: 3296171, 02 3117-693, лице за контакт: Љупчо Трајчев. Јавно отворање на понудите на ден 09.03.2011 год.

307, 2033-309, лице за контакт: Борис Петров. Јавно отворање на понудите на ден 21.02.2011 год.

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 9/2011

БРОЈ: 04/2011 Назив на договорниот орган: министерство за здравство, ул. “50 Дивизија“ бр.

6, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: За изведување на градежни и градежно – занаетчиски работи на објект за дијагностички центар за потребите на ЈЗУ Клиничка болница – Тетово. Контакт тел/факс: 02 3112500, 02 3113-014, лице за контакт: Бетим Љамалари. Јавно отворање на понудите на ден 23.02.2011 год.

ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА БРОЈ: 05-11/3/2011 Назив на договорниот орган: Општина ѓорче Петров, ул. “ѓорче Петров“ бб, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Проектирање на улици со сите потребни фази на територија на Општина ѓорче Петров. Контакт тел/факс: 2039-

СЛУЖБЕН ВЕСНИК БР. 11/2011 ОГЛАСИ ЗА ДОДЕЛУВАЊЕ НА ДОГОВОР ЗА ЈАВНА НАБАВКА

БРОЈ: 06/2011 Назив на договорниот орган: Град Скопје, бул. “Илинденска“ бб, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Изградба на Градска плажа 2 на локација на мајор корито на река Вардар од камени мост до мост Гоце Делчев (лев брег). Контакт тел/факс: 3297-222, 3297-292, лице за контакт: Марија Петрова Блажевска. Јавно отворање на понудите на ден 22.02.2011 год. БРОЈ: 12/2011 Назив на договорниот орган: Општина Аеродром, ул. “Венјамин мачуковски“ бр. 6, 1000, Скопје. ПРЕДМЕТ: Избор на фирма за одржување на спортски и детски игралишта на територија на Општина Аеродром. Контакт тел/факс: 2401-548, 2401-546, лице за контакт: Светлана Лазевска. Јавно отворање на понудите на ден 22.02.2011 год.

25 ФеВруари

СПЕЦИЈАЛЕН ПРИЛОГ СаеМ За граДеЖНиШтВО

МОЖНОСт За реклаМНО ПретСтаВуВаЊе На ВаШата кОМПаНија лице за контакт: Емилија Петровска 02/ 3243 797, 070/ 248 796 epetrovska@biroproekt.com.mk

рубрика

3

11 февруари 2011 ПОРТА

67

состојка на секоја градба

ХИДРОЗИМ-Т

АДИТИВИ ЗА ЗИМСКО БЕТОНИРАЊЕ www.ading.com.mk

Новоселски пат бб, 1000 Скопје, Р.Македонија, Тел: ++ 389 / 02 2034 840, 2034 820, Факс:++389 / 02 2034 821, ading@ading.com.mk