BESPREEKBUREAU MUZIEKCENTRUM DE BIJLOKE GENT J. Kluyskensstraat 2, 9000 Gent Di - vr 10:00 - 12:00 & 13:00 - 17:00, za 13:00 - 17:00 t. 09 269 92 92 e. tickets@debijloke.be w. www.debijloke.be DE BIJLOKE BISTRO Ma - vr 12:00 - 18:00 Op concertdagen ook 2 uur voor en 2 uur na het concert t. 09 277 07 04 e. info@debijlokebistro.be w. www.debijlokebistro.be OP ZOEK NAAR EEN GESCHENK? Doe een concert cadeau in de vorm van een geschenkbon of een ticket naar uw keuze. Te verkrijgen aan onze balie. OP ZOEK NAAR KWALITEITSVOLLE OPNAMES? In de foyer vindt u een selectie opnames u aangeboden door ‘t KLAverVIER, Kasteeldreef 6, 2970 Schilde t. 03-384 29 70 e. info@tklavervier.be CULTUUR EN ECOLOGIE HAND IN HAND! WWW.ECORENTAL.BE De Bijloke rijdt op aardgas dankzij Ecorental. AANDACHT! Gelieve uw mobiele telefoon uit te schakelen. COLOFON Tekst programmaboekje | Alain De Ley & Johan Van Acker Inleiding | Johan Van Acker & Bo Holten Coverafbeelding | Heath String Quartet (© Stefano Scheggi) Coördinatie programmaboekje | Sophie Cocquyt Verantwoordelijke uitgever | Yves Rosseel © Muziekcentrum De Bijloke Gent
RENAISSANCE GESPIEGELD HEath string quartet solisten vlaams radio koor olv bo holten ZA | 14.11.09 | 20:00
I.s.m. November Music Dit concert wordt opgenomen door Klara en uitgenzonden op 25 november om 20u in ‘In de Loge’
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
3
4
RENAISSANCE GESPIEGELD Programma
DEEL 1 (Heath String Quartet
7. Amour, tu es par trop
- Podium Concertzaal):
cruelle
Tristan Keuris (1946-1996)
Giaches De Wert (1535-1596)
Strijkkwartet nr. 2:
8. Felice l’alma
Adagio
9. Cruda Amarilli
Molto agitato
10. Che fai alma?
Adagio
John Wilbye (1574 - 1638)
Alla marcia/molto energico
11. Draw on sweet night
Henri Dutilleux (1916)
Orlando Gibbons
Ainsi la nuit
(1583-1625) 12. O clap your hands to-
Pauze (zaalwissel)
gether
DEEL 2 (Solisten Vlaams Ra-
Pauze (drankpauze)
dio Koor - Kraakhuis): Pierre de la Rue (1460-1518)
DEEL 3 (Heath String Quartet
1. Autant en emporte le vent
- Podium Concertzaal):
2. Doleo super te
Ludwig Van Beethoven
3. Pourquoi non
(1770-1827)
Nicolas Gombert
Kwartet in e, opus 59 nr. 2,
(1495-1560)
‘Rasumovski’:
4. En douleur et tristesse
Allegro
5. Changeons propos
Molto Adagio
Jacob Buus (1500-1565)
Allegretto
6. Content désir
Finale: Presto
WWW.DEBIJLOKE.BE
RENAISSANCE GESPIEGELD Uitvoerders
Heath String Quartet:
Solisten Vlaams Radio Koor:
Oliver Heath | viool
Sarah Van Mol | Sopraan 1
Michael Gurevich | viool
Hilde Venken | Sopraan 2
Gary Pomeroy | altviool
Marianne Byloo | Alt 1
Christopher Murray | cello
Helena Bohuszewicz | Alt 2 Ivan Goossens | Tenor 1 Paul Foubert | Tenor 2 Joris Derder | Bariton Conor Biggs | Bas Bo Holten | dirigent
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
5
6
TOELICHTING Renaissance gespiegeld Alain de Ley & johan van acker
RENAISSANCE... Pierre de la Rue (ca. 1460 - 1518) was een geestelijke, ons vandaag vooral bekend als componist en zanger behorend tot de School van de Nederlandse polyfonisten. In 1471 was hij in Gent verbonden aan de Sint-Jacobskerk. Vervolgens zou hij in dienst zijn genomen in Nieuwpoort (1472 - ca. 1477), Keulen (tot 1489), Kamerijk (onbekende datum), en “St Ode” (datum en stad niet geïdentificeerd). Van 1514 tot 1516 behoorde hij tot de persoonlijke kapel van de latere Keizer Karel V, met wie hij door de Nederlanden reisde. Zijn werken zijn moeilijk nauwkeurig te dateren. De meeste vertonen stilistische eigenschappen van de muziek ca. 1500. De verwantschap met de composities van Josquin Desprez is bijzonder treffend, waardoor verwarring ontstond bij de toeschrijving van werken waarvan het auteurschap niet vaststond. Over het leven van Nicolas Gombert (ca. 1495 – ca. 1557) is niet veel bekend. De periode die het best is gedocumenteerd is die waarin hij aan het hof werkte van Keizer Karel V van Spanje. Zijn carrière kwam in 1540 ten einde, toen hij vanwege ontucht met een koorknaap werd veroordeeld tot de galeien. Karakteristiek voor Gomberts muziek is de donkere kleur van zijn muziek. Die donkerte verklaart wellicht ook zijn bijnaam ‘de diepzinnige’. Jacob Buus (ca. 1500 - 1565) was een leerling van Adriaan Willaert en Nicolas Gombert. Hij werd waarschijnlijk geboren in Gent en begon wellicht zijn carrière in Frankrijk. Jacob Buus schreef motetten, chansons en achttien opmerkelijke ricercars voor orgel. Giaches de Wert (1535-1596) was een Franco-Vlaamse compoWWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING nist die actief was in Italië. Hij was een van de leidende personen in de ontwikkeling van het madrigaal van de late renaissance. De Wert was koorknaap in de kapel van Maria di Cardona in Napels en werd daarna een leerling van Cypriano de Rore aan het hof van de Ercole II d’Este in Ferrara (circa 1550 - 1555). De Wert schreef meer dan 230 madrigalen. In de jaren 1580 was hij samen met Luzzasco Luzzaschi en Luca Marenzio een van de voortrekkers bij de ontwikkeling van een nieuwe, expressieve, emotioneel intense madrigaalstijl, een stijl die culmineerde in het werk van Claudio Monteverdi en Carlo Gesualdo. De Wert staat tussen Cypriano de Rore en Claudio Monteverdi, die onder zijn leiding werkte in Mantua en op wie hij een grote invloed had. Er is erg weinig over het leven van John Wilbyes (1574 - 1638) bekend. In 1598 werkte Wilbye als huismuzikant voor de familie Kytson, een gegoede familie in Bury St. Edmunds. Dat jaar publiceerde hij het madrigalenboek ‘First Sett of Madrigalls’, in 1609 gevolgd door de ‘Second Sett of Madrigalls’. De stijl van Wilbye, die vrijwel uitsluitend madrigalen componeerde, is ietwat conservatief, en sterker op de oude, polyfone Engelse traditie gericht dan op de Italiaanse muziek. Orlando Gibbons (1583 - 1625) heeft veel madrigalen en kerkmuziek geschreven. Toch is het vooral zijn instrumentale muziek waardoor hij bekend gebleven is. Zijn fantasia’s voor strijkers behoren tot de volmaaktste in hun soort. GESPIEGELD... Het strijkkwartet vormt de lakmoesproef voor iedere componist. De intiemste klanken die je ziel besluipen, je tot grote hoogten dwingen en het uiterste van een toondichter vragen. November Music nodigt vrijwel iedere editie een gerenommeerd strijkkwartet uit. Het strijkkwartetrepertoire is ongelofelijk uitgebreid en tjokvol onontgonnen repertoire. Het nog jonge Engelse Heath Quartet weet iedere keer weer pareltjes op te diepen. In november 2008 behaalde het Heath Quartet de eerste prijs op het Internationale Tromp Concours voor strijk09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
7
8
TOELICHTING kwartetten in Eindhoven. Sindsdien gaat het crescendo met het Britse viertal rondom primarius Oliver Heath. In samenwerking met het Tromp Concours brengt het Heath Quartet werk van Tristan Keuris, het adembenemende ‘Ainsi la Nuit’ van de nestor onder de Franse componisten, Henri Dutilleux, en het kwartet opus 59 nr. 2 van Beethoven. Van de Nederlandse componist Tristan Keuris (1946-1996) speelt het Heath Quartet het ‘Strijkkwartet nr. 2’. De muziek van Tristan Keuris heeft een herkenbaar, neoklassiek idioom. Zijn stijl is lyrisch en expressief maar ook ritmisch en soms uitgesproken expressief en dramatisch. In zijn muziek zijn er invloeden te horen van zijn grote voorbeelden Anton Webern, Gustav Mahler en Igor Stravinsky. Keuris’ ‘Tweede Strijkkwartet’ uit 1985 bestaat uit vier delen: Adagio, Molto Agitato, Adagio en Alla marcia/molto energico. De eerste drie delen vormen een gesloten geheel. Een volwassen kwartet waarin Keuris volledig zijn eigen pad uitstippelt, vol emotionele woelingen, van serieus tot speels en van ingetogen tot uitbundig. Vanuit een indrukwekkende cellosolo bouwt de compositie zich stap voor stap op, ‘als een slang die in zijn eigen staart bijt’, aldus de componist. Ten slotte klinkt ‘Ainsi la nuit’ van de Franse nestor onder de componisten Henri Dutilleux. Het werk werd geschreven in de periode 1973 tot 1976 en bevat naast een inleiding en zeven delen een viertal ‘parentheses’ die tussen de eerste vijf delen zijn gevoegd. De muziek is bij vlagen bijzonder expressief en verraadt een zekere verwantschap met de kwartetten van Berg en Webern, hoewel Dutilleux die invloeden op een heel persoonlijke manier heeft verwerkt. In ‘Ainsi la nuit’ schuilen vele prachtige evocatieve gebaren en klankkleuren. Het werk heeft Dutilleux opgedragen aan Ernest Sussman, een vriend van hem. Henri Dutilleux (1916) is één van de belangrijkste hedendaagse Franse componisten. Hij kreeg eerder in 1987 de Prix Maurice Ravel voor zijn gehele oeuvre. Gedurende zijn hele carrière heeft Dutilleux zich niets aangetrokken van muzikale trends en modes. Zijn sonore muziek met heldere en sensuele timbres wordt bepaald door bestaande vormen en structuren maar kent toch een echte vernieuwingsdrang. Het oeuvre van WWW.DEBIJLOKE.BE
TOELICHTING Dutilleux bevat - naast een aantal symfonieën en orkestwerken - twee onder musici en publiek geliefde soloconcerten: ‘L’arbre des songes’ voor viool en ‘Tout un monde lointain’ voor cello. De vijf kwartetten uit Beethovens middenperiode werden tussen 1806-1810 uitgegeven als op. 59 ‘Rasumovski’, op. 74 en op. 95. Ze vertonen een vrij virtuoze schriftuur, waarin steeds verder van de conventionele vormen werd afgeweken en waarin ook de toegenomen bewegingsvrijheid van de vier instrumenten opvalt. Het Kwartet opus 59 nr. 2 in e verwijst duidelijk naar de stijl van Beethovens late kwartetten. Dit wordt in de eerste beweging meteen duidelijk uit de zeer abstracte taal van de twee akkoorden, gevolgd door een pauze. Ook in het verdere verloop krijgt men in plaats van de verwachte thematische ontwikkeling van thema’s en motieven, een voortspinnen met thematische elementen die amper meer dan twee maten lang zijn. De diepe en innige, breed voortschrijdende koraalachtige melodie legt een link naar de derde beweging van het late Kwartet opus 132, Heiliger Danksagung eines Genesenden an die Gottheit. Typisch voor Beethoven is de ritmische factuur van het daaropvolgende Allegretto, een overmoedig spel met ongebruikelijke klemtonen van zwakke tijden. In het Trio verschijnt het Russische thema, hetzelfde dat Moesorgski ongeveer zeventig jaar later in Boris Godoenov zal gebruiken. De uitbundigheid van de bijna satirisch aandoende fugatische behandeling van het Russische thema bereidt voor op de turbulente, krachtige finale.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
9
10
TEKSTEN 1. Autant en emporte le vent, Qu’il n’a qu’un baiser seulement, Combien qu’il soit donné de bouche, Se le cœur ne donne la touche, Ou y met son consentement, Autant en emporte le vent. 2. Doleo super te, frater mi Jonatha, decore nimis, et amabilis super amorem mulierum. Sicut mater unicum amat filium suum, ita ego te diligebam. Quomodo ceciderunt robusti, et perierunt arma bellica? 3. Pourquoi non, Ne veuil je mourir? Pourquoi non, Ne dois je quérir, La fin de ma dolente vie. Quand j’aime qui ne m’aime mie, Et sers sans guerdon acquérir. 4. En douleur et tristesse Languiray je toujours Si je perdz ma maitresse Madame par amours M’amours lui ay donnée Jamais ne l’ oubliray Et pour chose qu’on me dye Toujours le serviray WWW.DEBIJLOKE.BE
5. Changeons propos, c’est trop chanté d’amours: Ce sont clamours, chantons de la Serpette: Tous Vignerons ont à elle recours, C’est leur secours pour tailler la Vignette. O Serpillette, ô la Serpillonnette, La Vignolette est par toy mise sus, Dont les bons Vins tous les ans sont yssus. 6. Content désir qui cause ma douleur, Heureux savoir qui mon travail renforce, Ô fort amour qui m’a rendu sans force, Donnez secours à ma peine et langueur. 7. Amour tu es par trop cruelle Quant tes amants il ne pensent qu’a bien Tu ne sais rien mais mon coeur le sait bien Amour me prend c’est chose naturelle 8. Felice l’alma, che per voi respira, Porte di perle, e di rubini ardenti, E gli onesti sospiri, e i dolci accenti,
11
TEKSTEN Che, per sentier sì dolce, Amor ritira. Felice l’aura, che soave spira Per sì fiorita valle, e l’aria e i venti Veste d’odor; felici i bei concenti, Che suonan dentro, e fuor tolgono ogn’ira. Felice il bel tacer, che s’imprigiona Entro a sì belle mura, e ‘l dolce riso Che di sì ricche gemme s’incorona. Ma più felice me, che intento e fiso Al bel che splende, a l’armonia che suona, L’orecchie ho in cielo, e gli occhi in paradiso. 9. Cruda Amarilli, che col nome ancora, D’amar, ahi lasso ! amaramente insegni; Amarilli, del candido ligustro Più candida e più bella, Ma de l’aspido sordo E più sorda e più fera e più fugace; Poi che col dir t’offendo, I’ mi morro tacendo. Ma grideran per me le piagge e i monti e questa selva, a cui 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
sì spesso il tuo bel nome di risonare insegno. Per me piangendo i fonti, e mormorando i venti, diranno i miei lamenti; Parlerà nel mio volto la pietate e ’l dolore; E, se fia muta ogn’ altra cosa, al fine parlerà il mio morire, e ti dirà la morte il mio martire. 10. Che fai Alma Deh, che ti fa languir, misera ? Amore, Ahi, no ‘l sai tu moi core Oimè,dolente, immaginata pena A lagrimar mi mena Ah, lassa Ahi, lasso È moi ogni tormentto Ma tua collpa è colpa sol io sento. Anzié pur tu ch’accogl’aspri martiri Da’ soverchi desiri Anzie tu ch’ai tor-menti volontaria consenti. Ah che far dun’que ahi misero Finire morte con morte Io non posso morire Poss’io se dame parti. Io non posso solo sciar Se non è prima tolto L’imagin del bel volto Ahi, che non sia giamai
12
TEKSTEN Cosi dunqu’in eterno languiro? Languirai Languiro? Languiremo ! Ahi, vivo inferno, Ahi, martir amoroso Piu del morir penoso ! Chu d’igia mai La piu misera sorte Fuggir la vitae non trovar la morte 11. Draw on, sweet Night, best friend unto those cares That do arise from painful melancholy. My life so ill through want of comfort fares, That unto thee I consecrate it wholly. Sweet Night, draw on ! My griefs, when they are told To shades and darkness, find some ease from paining, And while thou all in silence dost enfold, I then shall have best time for my complaining. 12. O clap your hands together, all ye people O sing unto God with the voice of melody For the Lord is high and to be feared for the voice of melody He is the great King upon all WWW.DEBIJLOKE.BE
the earth, of all the earth He shall subdue the people under us, and the nations under our feet He shall choose out an heritage for us, even the worship of Jacob, whom he loved God is gone up with a merry noise and the Lord with the sound of the trumpet O sing praises unto our God O sing praises unto the Lord our King For God is the King of all the earth sing ye praises with the understanding God reigneth over the heathen God sitteth up on his holy seat For God which is highly exalted, doth defend the earth as it were with a shield Glory be to the Father, and to the Son to the Holy Ghost As it was in the beginning, is now and ever shall be, world without end Amen
BIOGRAFIE Heath String Quartet Het Heath Quartet bestaat uit Oliver Heath (viool), Michael Gurevich (viool), Gary Pomeroy (altviool) en Christopher Murray (cello). Het Heath Quartet is opgericht in 2002 aan het Royal Northern College of Music, onder leiding van Dr. Christopher Rowland. In november 2008 behaalde het Heath Quartet de eerste prijs op het Internationale Tromp Concours voor strijkkwartetten in Eindhoven. Naar aanleiding van deze prijs toerden ze door Nederland, en gaven onder meer een concert in het Concertgebouw Amsterdam. Het Heath Quartet voert naast de klassieke werken ook veel hedendaagse strijkkwartetten uit, en heeft samengewerkt met componisten als Louis Andriessen, Anthony Gilbert en in het bijzonder met Hans Abrahamsen. Solisten Vlaams Radio Koor Het Vlaams Radio Koor werd als professioneel kamerkoor opgericht in 1937 door het toenmalige NIR. Sinds 1998, het jaar waarin het koor zelfstandig werd, onderging het een merkwaardige metamorfose. Door de combinatie van jarenlange studioervaring enerzijds en een doorgedreven verjonging anderzijds, is het Vlaams Radio Koor nu een ensemble geworden van uitzonderlijk hoog niveau, dat in binnen- en buitenland wordt opgemerkt. De 24 professionele zangers repeteren onder leiding van chef-dirigent Bo Holten in Studio 1 van het vermaarde Flagey-gebouw in Brussel. Sinds het seizoen 2004-2005 bouwt het Vlaams Radio Koor samen met het label Glossa aan een collectie cd’s rond het groot repertoire voor kamerkoor. Bo Holten Hoewel Bo Holten, die op dit moment dirigent is van het Deense ensemble Musica Ficta, zich nooit gespecialiseerd heeft, kreeg hij toch internationale erkenning voor zijn pionierswerk in het herontdekken van vele vergeten renaissance-polyfonisten zoals Gombert, De Wert en de la Rue. Sinds september 2008 is Bo Holten chef-dirigent van het Vlaams Radio Koor. Bo Holten staat zowel in Denemarken als daarbuiten bekend als een veelzijdig musicus. Zelf vindt hij noch het ene noch het andere belangrijker. “Wat belangrijk is, is wat ik op het moment zelf doe, ik vind geen van mijn functies primair of secundair. Ik ben 09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
13
14
BIOGRAFIE dus niet in de eerste plaats componist of in de eerste plaats dirigent, ik tracht absoluut geconcentreerd te zijn op wat ik op eender welk moment aan het doen ben. De muziekscène verwacht meer en meer een zekere vorm van specialisatie, maar persoonlijk heb ik nooit de behoefte gehad mij tot een of andere niche te beperken.”
Bo Holten ( © Eva Sommestad)
WWW.DEBIJLOKE.BE
HUISMEDEDELINGEN muziekcentrum de bijloke blogt!
Voortaan verschijnt op de website van Muziekcentrum De Bijloke Gent een blog. Hiermee willen we u, Bijlokebezoeker, nog beter op de hoogte houden van het reilen en zeilen in het Muziekcentrum en af en toe een blikje achter de schermen gunnen. We willen er u bijvoorbeeld ook cd’s aanprijzen die wij absoluut de moeite waard vinden of interessante informatie verstrekken die niet rechtstreeks met het programma te maken heeft. En… we doen ook een beroep op u! Heeft u een boeiend concert gehoord en schrijft u graag een recensie? Aarzel dan niet om ons te contacteren op info@debijloke.be
Lees het gastenboek
Na elk concert worden de artiesten uitgenodigd om iets in het gastenboek van het Muziekcentrum te schrijven. U kan nu doorheen dit gastenboek bladeren op onze website. Lees de hartverwarmende woorden van o. a. Claire Lefilliâtre, Paul De Clerck, Stefon Harris, Christoph Prégardien, Jean-Guihen Queyras, Christine Busch... (www.debijloke.be)
SYMFONIEORKEST VAN DE CONSERVATORIA VAN GENT, TILBURG EN MAASTRICHT
Al enkele jaren komen de gevorderde studenten van de conservatoria van Tilburg, Gent en Maastricht één keer per seizoen samen om een groot symfonieorkest te vormen. Gedurende een week trekken zij zich terug op het Belgische platteland om zich voor te bereiden op een symfonisch concert dat aan het eind van die week in Tilburg, Gent en Maastricht uitgevoerd wordt. Dit jaar staat het orkest op 23 november in Muziekcentrum De Bijloke Gent met o.a. de ‘Symphonie Fantastique’ van Hector Berlioz. Voor de vertolking van de solopartij in de ‘Rhapsodie’ van Claude Debussy werd klarinettist Sven Van De Voorde van Hogeschool Gent Conservatorium geselecteerd.
09 269 92 92 - tickets@debijloke.be
15
16
BiNNENKORT ZO | 15.11.2009 | 16:00 | Kidconcert
ZA | 05.12.2009 | 20:00 | Symfonisch
deFilharmonie olv Michal Dworzyns-
1 / 1+
ki, Christine Van Pellicom (acteur),
deFilharmonie olv Jaap van Zweden
Jeroen Vander Ven (acteur)
Brahms, Franck
Romeo en Julia DO | 10.12.2009 | 20:00 | Jazz WO | 18.11.2009 | 20:00 | Jazz / Jazz+
Kurt Van Herck, Bobo Stenson
Roy Hargrove Quintet VR | 11.12.2009 | 20:00 | Musica AntiDO | 19.11.2009 | 20:00 | East of Eden
qua 2
Hossein Omoumi (ney en zang),
Harmonie Universelle olv Florian
Madjid Khaladj (tombak, daf, zang-e
Deuter
saringôshti (percussie)
Kerst in Europa
Mystieke stemmen binnen de Iraanse stilte
VR | 11.12.2009 | 20:00 | East of Eden + (De Centrale)
VR | 20.11.2009 | 20:00 | Musica
Ross Daly Quartet
Antiqua 1
Grieks-Meditteraans
Collegium Vocale Gent olv Philippe Herreweghe
DO | 17.12.2009 | 20:00 | MA.XS /
One perfect Harmony
Symfonisch 2+ Ronald Brautigam (pianoforte)
ZO | 22.11.2009 | 17:00 | Docenten in
Beethoven pianosonates V
Concert Docenten van de afdeling jazz, lichte
VR |08.01.2010 | 20:00 | Musica
muziek conservatorium
Antiqua 1 Akademie für Alte Musik Berlin
ZA | 28.11.2009 | 20:00 | Symfonisch
Kandidaten voor het ambt van Tho-
2 / 2+
mascantor in Leipzig
Symfonieorkest Vlaanderen olv Seikyo Kom, Pieter Wispelwey
VR |09.01.2010 | 20:00 | Symfonisch
(cello)
2 / 2+
Dvorák, Britten, Elgar
Symfonieorkest Vlaanderen olv Etienne Siebens, Jean-Philippe
DO | 03.12.2009 | 20:00 | Miry / +
Collard (piano)
Lipkind Quartet
Mozart, Stravinski
In search of new worlds
WWW.DEBIJLOKE.BE