Ticketbalie Di tot en met vr 13:00-17:00 | Bij concerten: 1 uur voor het concert
Volg je onze social media al? @debijloke facebook.com/debijloke
Colofon Coördinatie & eindredactie Maarten Byttebier Vormgeving Filip Erkens Tekst Maarten Byttebier, Tom Janssens, Annemarie Peeters, Guy Peters, Melissa Portaels, Sofie Taes, Jenna Vergeynst Beeld Kaupo Kikkas (cover), Björn Comhaire, Christ Coquyt, Michiel Devijver, Reiner E. Moritz Druk Graphius Adverteren? maarten.byttebier@debijloke.be Verantwoordelijke uitgever Geert Riem
Life
is Lifelive
Life is what happens to you while you’re busy making other plans. Dat is wat afscheidnemend chefdirigent Kristiina Poska ondervond tijdens haar periode bij Symfonieorkest Vlaanderen (blz. 6).
Maar het zou zo maar even van toepassing kunnen zijn op ons mooie huis, bedachten wij bij het maken van dit magazine.
Dat waren geen groots opgezette uitverkochte evenementen, maar eerder experimenten, open dialogen, kleinschalig van opzet. Toch brachten ze ontzettend veel teweeg en bleken ze uiterst waardevol – voor alle partijen.
De other plans die wij beroepshalve smeden, zijn concerten. En natuurlijk zijn we blij als die gesmeerd lopen. En we maken ook jullie, ons publiek, blij, want jullie kochten alweer een recordaantal tickets voor ons nieuwe seizoen, wat ons extra veel deugd doet.
Maar life happens misschien wel minstens evenveel zomaar tussendoor. Op van die momenten dat de artiesten of wijzelf aan de praat raken met jou. In april gingen onze Gangmakers in debat met uitgenodigde gasten, maar ook met het publiek dat die Gangmakers-gesprekken bijwoonde in ons Café. In juni stuurden we twaalf bezoekers vóór het concert van Symfonieorkest Vlaanderen op speeddate met muzikanten van ons huisorkest (blz. 9). En in De Praatbarak, een caravannetje op Bijloke Wonderland, kon je komen vertellen wat muziek voor je betekent.
Het moedigt ons aan om op dat spoor verder te gaan. Ons nieuwe Nachtlicht Festival in november heeft precies die zo gekoesterde verbinding als opzet: als de dagen donker en kil worden, verwarmen we ons samen aan gloedvolle kamermuziek (blz. 16). En in de nieuwe reeks Soiree Elpee wordt jouw inbreng erg geapprecieerd. Onze programmatoren presenteren in het Café hun favoriete plaat en zijn benieuwd naar wat jij ervan denkt (blz. 21)
Zo zullen er dit seizoen vast nog wat nieuwe initiatieven opduiken die ons en jullie leven rijker, boeiender of leuker maken. We zouden ze graag nu al afdrukken in de kalender in dit magazine, maar dat zal helaas niet lukken. Want hé, zoals John Lennon zingt: life is what happens to you while you’re busy making other plans.
Het Bijloke-team
Jonas Roelens presenteert
Great Queer Songbook op maandag 21 oktober
Onze eerste lichting Gangmakers zwaait dit seizoen af, en dus geven we hun graag een avond lang carte blanche. Op maandag 21 oktober brengt Gangmaker gender Jonas Roelens in ons Café klassieke en minder klassieke liederen over verborgen liefdes of hokjesvreemde identiteiten voor het voetlicht. Samen met sopraan Lieselot De Wilde en Thomas Beaté op viola da gamba brengt hij de must-heardhits van het Great Queer Songbook tot leven met een moderne twist. “Op mijn afzwaai-avond wil ik de muziek uit de institutionele concertzaal halen. En daarmee de debatten over gender uit de ivoren toren. Ik wil ontdekken hoe muziek gendernormen van gewone mensen mee vorm gaf in het verleden. Middeleeuwse composities, hoofse liefde, vroegmoderne drinkliederen over interseksualiteit: voorbeelden genoeg!” www.bijloke.be/carteblanche
Van hospitaal tot concertzaal in augmented reality op je smartphone
De magistrale concertzaal van nu én de historische ziekenzaal van toen: voortaan kan je beide kanten van hetzelfde gebouw beleven. En je hoeft er niet eens voor binnen te komen. Ga buiten voor de grote deuren van onze Concertzaal staan, richt je smartphone erop, en op je gsmscherm verdwijnen de muren en duik je het gebouw in. Je kiest voor ‘nu’ of ‘vroeger’ en schakelt tussen de akoestische topzaal of het hospitaal met ziekenhuisbedden. En plots wordt die ‘augmented reality’ waar iedereen de mond van vol heeft heel concreet. Ook andere historische plekken in Gent komen zo trouwens tot leven. Download ‘Lens On Ghent’ in je favoriete app store en probeer het zelf!
Nieuwe podcasts in seizoen 24 | 25
Er komt een nieuw seizoen van onze podcast ‘Vlak voor de gong’, waarin we muzikanten vlak voor hun concert in Muziekcentrum De Bijloke polsen naar hun stressniveau. En samen met MATRIX Centrum voor Nieuwe Muziek werken we opnieuw aan een podcastreeks rond onze 360°-componist: Pierre Boulez. Kan je niet wachten? Herbeluister dan de vorige afleveringen op Spotify, Apple, YouTube of andere podcastplatforms. En abonneer je alvast om geen enkele nieuwe aflevering te missen.
Nieuw: Melnikov en B’Rock brengen
Beethoven op 8 januari
Beethovens ‘Eerste pianoconcerto’ zoals je het nog nooit hoorde: dat belooft deze bijzondere avond. Achter het klavier: niemand minder dan de grote toetsentovenaar Alexander Melnikov. Maar wat deze avond pas echt speciaal maakt? Melnikov vertelt eerst honderduit over zijn passie voor Beethoven, waarom hij dit concerto zo in het hart draagt en wat voor moois je er allemaal in kan ontdekken. Daarna brengt hij het ‘Eerste pianoconcerto’ integraal. Boek snel je tickets voor woensdag 8 januari via www.bijloke.be.
‘De Bijloke is groener dan ooit na renovatie’
Ons nieuwe groendak en ecologische gevels, die we op 5 juni presenteerden, vielen in de smaak bij Het Laatste Nieuws, De Standaard, Het Nieuwsblad en andere media
BijlokeMusic Club
Nieuwe namen in de Bijloke Music Club!
Jazzcats weten het al langer: ons gezellige Café wordt geregeld omgetoverd tot een broeierige Bijloke Music Club. De concerten worden soms maar kort op voorhand aangekondigd, dus hou onze nieuwsbrief en socials in de gaten. Staan dit seizoen onder meer al op het programma: Jasper Høiby 3Elements, Jonas Cambien & The Handover, Brax’ Tree + Anna Webber en Alex Koo Trio www.bijloke.be/musicclub
Half augustus waren er al 36 concerten uitverkocht voor komend seizoen. Nog records die sneuvelden? In dezelfde periode telden we 28.156 verkochte tickets (tegenover 26.527 een jaar eerder). Het aantal verkochte tickets lag daarmee 6,15% hoger dan dezelfde periode in recordjaar 2023. De boodschap is duidelijk: haal snel die concertkalender erbij en boek je plaatsen.
Het laatste Symfonieorkest-seizoen van dirigente Kristiina Poska
‘Het
talent van dit orkest ontroert me nog altijd’
De Estse Kristiina Poska zet haar zesde en laatste seizoen in als chefdirigent van ons huisorkest Symfonieorkest Vlaanderen. ‘Perfectionisme kan een enorme kracht zijn. Maar het heeft ook gevaren.’
Annemarie Peeters | Björn Comhaire
‘Life is what happens to you while you’re busy making other plans.’ Dat ondervond chef-dirigent Kristiina Poska de afgelopen seizoenen aan den lijve. Corona gooide roet in het eten bij het begin van haar residentie bij Symfonieorkest Vlaanderen, maar bood ook onverwachte opnamekansen en onvergetelijke muzikale ervaringen. En het afgelopen jaar reisde Poska met haar pasgeboren kind al dirigerend de wereld rond. Anders, beter én mooier dan ze zich ooit had kunnen voorstellen. “Dat is de les van de afgelopen jaren. Elke ervaring biedt kansen om nieuwe aspecten van jezelf, van het leven en van de muziek te ontdekken.”
Poska’s laatste seizoen bij het orkest wordt er een om in te lijsten. Met de ‘Negende symfonie’ zet ze de kroon op het werk van haar Beethoven-traject. Maar ook Poska’s andere artistieke reis, langs de kusten van Engeland, Scandinavië en Estland, kent een fantastisch orgelpunt, met Sibelius’ ‘Tweede symfonie’.
Nog één volledig seizoen met Symfonieorkest Vlaanderen: hoe voelt dat?
“Heel dubbel, natuurlijk. Ik hou enorm veel van het orkest. Dit orkest heeft zo’n groot talent om betekenis te geven aan muziek. Dat ontroert me nog altijd.
Tegelijkertijd doorlopen het orkest en ik samen ons Beethoven-traject. Op het moment dat we daarmee klaar zijn, denk ik dat we allemaal zullen voelen dat onze reis afgewerkt is en dat er een natuurlijk einde komt aan onze samenwerking.”
Wat voor ‘Negende symfonie’ mogen we van Kristiina Poska verwachten? Een heroïsche versie, een gespierde, een menselijke, een genuanceerde…?
“Al die dingen tegelijk, natuurlijk (lacht). Als mensen over de ‘Negende’ praten, gaat het vaak over het vierde deel. Hoe revolutionair Beethoven wel was, hoe vernieuwend het gebruik van een koor in een symfonie. Maar voor mij zit de échte revolutie in het derde deel.”
“In de eerste twee delen van de ‘Negende’ spreekt voor mij de ‘oude’ Beethoven. Dat is de Beethoven die we in de vorige symfonieën hebben leren kennen: een heldenfiguur die vecht voor zijn idealen. Voor mij sterft die oude heldenfiguur op het einde van het eerste deel, wanneer er heel even een begrafenismars weerklinkt. Ook het tweede deel, het scherzo, spreekt nog steeds diezelfde taal van strijd en oppositie.”
“Maar in het derde deel, het langste,
meest lyrische deel dat Beethoven ooit schreef, daar gebeurt het. Daar ontstaat een radicaal nieuwe weg: die van de liefde. Geen strijd, geen agressie, maar liefde. Liefde is het antwoord op de strijd én tegelijk de nieuwe weg naar de broederlijkheid waar Beethoven zo van droomde.”
Wat heeft het Beethoven-traject jou geleerd als mens?
“Ik ga altijd op zoek naar wat binnen in mij resoneert met de muziek. Wat trilt er mee? En zeker niet bij alle muziek voel ik die resonantie even sterk. Maar bij Beethoven voel ik dat wél, net als veel mensen. Ik denk dat het te maken heeft met die strijd, de wil om altijd verder te gaan, om altijd te blijven streven naar iets beters, iets hogers, iets mooiers. En daarbij zelfs fysieke limieten te willen overschrijden. Dat inspireert me erg.”
Dan is perfectionisme je niet vreemd, veronderstel ik?
“Nee, maar ik zie dat zeker niet als iets negatiefs. Perfectionisme kan een enorme kracht zijn. Al heeft het ook gevaren. Wanneer je jong bent, kan je omgaan met veel druk en stress. Maar als je iets ouder wordt, moet je een andere manier vinden, anders dreig je in een burn-out te belanden.”
“Veel fantastische kunst is ontstaan
Ik heb lang geloofd dat je moet lijden om goede muziek te maken. Maar het tegenovergestelde is waar
vanuit en mét pijn. Ik heb zelf ook lang geloofd dat je moet lijden om goede muziek te maken. Maar het tegenovergestelde is waar. Hoe gelukkiger je bent, hoe makkelijker je het moment kan omarmen. En hoe beter je dat kan, hoe makkelijker de muziek door je heen kan stromen. En dat is iets wat ik tijdens mijn werk met het Symfonieorkest Vlaanderen echt heb leren ervaren en waar ik immens dankbaar voor ben.”
Ook de Finse componist Sibelius speelde een belangrijke rol in je traject met het orkest. Hoe komt dat?
“Dat is vast cultureel bepaald. Ik ben afkomstig uit Estland en Finnen en Esten horen tot de Fin-Oegrische volkeren. Onze talen zijn verwant en in onze talen bestaat een woord, dat bijna onvertaalbaar is: äng. Het is een mentale gesteld-
heid ergens tussen angst, depressie en melancholie in. Wel, precies dat grijpt me bij de keel telkens als ik Sibelius’ muziek hoor. Zijn muziek is vaak duister, maar draagt net daardoor ook de mogelijkheid van het licht in zich. Sibelius kan in zijn muziek van die lange, donkere tunnels opbouwen, maar uiteindelijk toont hij je telkens weer het licht. En dat licht is soms oogverblindend, zo fel!”
Tot slot: ben je goed in afscheid nemen?
“Ik word er steeds beter in! Vroeger klampte ik me soms vast aan alles wat goed was in mijn leven. Maar ik heb stap voor stap geleerd om mooie dingen in het moment zelf te leren omarmen. Daar dankbaar voor te zijn en vervolgens ook weer los te laten. Het is zoals met de muziek zelf: je kan dat niet vasthouden.” circle
Za 12.10 | 20:00 | Concertzaal Rang 1 €44 Rang 2 €38 Rang 3 €32
Een liefdesbrief van Brahms Marc Bouchkov & Symfonieorkest Vlaanderen
Ontdek alle concerten van Kristiina Poska & Symfonieorkest Vlaanderen op www.bijloke.be/symfonieorkest
Kristiina Poska
Deplatenclub van o n z e pgornerotammar
Debatteer mee
Nieuw in seizoen 24 | 25: Soiree Elpee.
Op de allereerste platenclub van onze programmatoren laten
Tom Janssens, Klara-stem Sander
De Keere en pianiste Marie François hun favoriete cd’s horen.
over een favoriete cd
Leesclubs schieten als paddenstoelen uit de grond. Logisch, want wat is er boeiender en fijner dan samen een roman bespreken? Zeker met een goed glas erbij en in leuk gezelschap. Praten over hoe geweldig of saai je een boek vond en er samen met anderen achter komen waarom je er al of niet plezier aan hebt beleefd: op een leesclub (her) beleef je je literaire ervaring op een nog intensere manier.
Maar hoe zit het met luistergroepen?
Als de beroemde platitude klopt dat ‘spreken over muziek’ gelijkstaat aan ‘dansen over architectuur’, dan zou niemand nog het woord durven nemen over een muzikale ervaring. Zonde, zo vinden wij, want muziek luisteren mag geen feest zijn dat je in je eentje ondergaat. Met onze nieuwe platenclub Soiree Elpee maken we ruimte om muzikale ervaringen met anderen te delen. Waarom zijn de opnames van Carlos Kleiber uitgegroeid tot cultklassiekers?
Valt er over de Mattheuspassie van Nikolaus Harnoncourt even lekker te leuteren als over die van Philippe Herreweghe? Welke pianist durft al zijn schepen te verbranden, en welke sopraan knijpt de tube emoties hele-
maal uit? Waarop letten we bij de eerste ontmoeting met kakelverse noten en hoe ga je nog beter naar jazz luisteren?
De programmatoren van Muziekcentrum De Bijloke trekken vanaf dit seizoen hun platenkast open en leggen opwindende, spraakmakende of onverwachte opnames op tafel. Samen met hun gasten en het publiek gaan ze in gesprek over wat ze horen en waarnaar ze zoal luisteren. Tussen de bevlogen gesprekken door is er tijd voor een hapje en een drankje.
Imperfecte opname
Noteer alvast de eerste Soiree Elpee in je agenda, want dan leggen de eerste gasten hun favoriete klassieke platen op de draaitafel. De jonge pianiste Marie François, bekend van haar podcast
‘Who doesn’t love Chopin’s ‘Nocturnes’’, waarvoor ze een maand lang in Warschau verbleef om dichter te komen bij Frédéric Chopin, kiest voor Russische pianoconcerto’s in de onstuimige handen van Martha Argerich. Componist, pianist en Klara-presentator Sander De Keere is verslingerd aan minimal music en legt graag uit waarom hij helemaal wild wordt van een lichtjes ‘imperfecte’ opname van het legendarische stuk ‘Canto ostinato’. En artistiek coördinator Tom Janssens laat je graag horen waarom een ‘Generalmusikdirektor’ als Herbert Von Karajan vaak op zijn best is wanneer je het niet verwacht.
Wo 13.11 | 19:00 | Café
€8 (inclusief drankje)
Soiree Elpee #1
De fine fleur
Op 13 oktober palmt een Norwegian Night Muziekcentrum De Bijloke in. Geen wonder: de Noorse jazzscene bruist van de creativiteit. Hoe komt dat?
Norwegian Night
@ De Bijloke
Zo 13.10 Norwegian Night @ De Bijloke
19:00 | Concertzaal | Tord Gustavsen Trio
20:30 | Concertzaal | Trondheim Jazz Orchestra
22:15 | Café | Marthe Lea Band
Festivalticket €32
Guy Peters
Vorig seizoen zorgde Jan Garbarek nog voor een topavond in onze Concertzaal. De saxofonist maakte een halve eeuw geleden al furore met etherische ambient jazz voor in mist gehulde fjorden en eenzame landschappen. Maar de Noorse jazz heeft de afgelopen decennia een lange weg afgelegd. De ‘Noorse sound’, ooit een weerspiegeling van de ziel en natuur van het land, is nog altijd herkenbaar, maar is intussen ook een cliché. Wat dezer dagen onder de noemer Noorse jazz valt, is zo breed en omvangrijk geworden dat je je afvraagt waar dat vandaan komt. Een uitzonderlijke concentratie van talent? Iets in het drinkwater? Een duivelse marketingstunt?
Innovatie
Vermoedelijk heeft het meer te maken met algemene maatschappelijke waardering en steun voor de kunsten. Een decennium geleden schreef journaliste Michelle Mercer een fascinerend artikel voor de Amerikaanse nieuwswebsite
NPR: ‘How Norway Funds a Thriving Jazz Scene’. Daarin dissecteert ze knap hoe het rijke Noorwegen het als een vanzelfsprekendheid beschouwt dat er wordt geïnvesteerd in innovatie.
Maar het gaat verder dan dat. De Noorse overheid investeert ook stevig in onderwijs. Het waanzinnig goed uitgeruste conservatorium van Trondheim is een centrale hub met een sterke impact op de lokale scene.
Daarnaast bestaat er een subsidie-
van de Noorse jazz
systeem dat het laagdrempelig maakt om steun aan te vragen voor buitenlandse tournees. Noorse muzikanten kunnen zo vaak zelf reiskosten voor hun rekening nemen, wat hun sterke aanwezigheid op internationale podia verklaart.
Maar dan nog kan je je niet van de indruk ontdoen dat er iets gaande is, met vooral in de voorbije twee decennia een gigantische opstoot van divers talent. Treffend voorbeeld: deze driedelige avond.
Zo is het Trondheim Jazz Orchestra, een van bezetting wisselend gezelschap dat enkel van die stad had kunnen komen, een vlaggenschip voor de Noorse jazz. In zijn 25-jarige bestaan heeft het orkest een schier eindeloze reeks projecten opgezet. Samenwerkingen met Noorse componisten vaak, maar net zo goed met buitenlandse kleppers als Chick Corea, Pat Metheny of Joshua Redman. En ze doen dat even enthousiast met een verfrissende jonge artiest op de voorgrond, die dan omringd wordt door een who’s who van de hedendaagse Noorse jazz.
Sinds 2014 werkt het orkest samen met componist en bassist Ole Morten Vågan, die in 2017 artistiek directeur
werd van het gezelschap. Er volgden genereuze lappen jazz vol onweerstaanbare ‘apocalyptic slapstick humour’. Intussen hebben ze meer dan twintig albums op de teller. Een verbluffend aantal, zeker als je rekening houdt met hun rusteloze natuur – doorgaans geen troef voor wie mainstream succes ambieert. Maar het TJO is net dat: een voortdurend in beweging blijvende bende die van haar wispelturigheid haar handelsmerk gemaakt heeft.
Sacrale muziek
Een heel ander geluid hoor je bij het Tord Gustavsen Trio. Sinds zijn debuut bij het gerenommeerde jazzlabel ECM in 2003, met het album Changing Places, heeft pianist Gustavsen een bijzondere reeks platen uitgebracht. Ze demonstreren niet alleen zijn talent als muzikant en componist, maar ook zijn vermogen om een sterke emotionele resonantie op te roepen bij zijn luisteraars. Gustavsen had meteen een herkenbare klank. Zijn vroegste albums getuigen al van een diepe onderlinge coherentie en een intense zoektocht naar muzikale schoonheid. Zo sluiten ze naadloos aan bij het legendarische ethos van ECM.
ZIjn recentste album ‘Opening’ (2022)
ontwikkelt een breder spectrum. Het vertrekt van diverse invloeden en bronnen: van de impressionistische jazz van Bill Evans en Paul Bley tot vrije improvisatie, dromerige Scandinavische hymnes en sacrale muziek. Maar die worden gekneed tot een eigen sound waarin elk detail een rol te vervullen heeft. De muziek klinkt daarbij misschien meer open dan ooit tevoren, uitgezet via improvisaties vol ruimte en persoonlijke betrokkenheid.
De Marthe Lea Band balanceert dan weer even inventief als gracieus op het slappe koord tussen jazz, pop, folk en andere genres en stijlen. Saxofoniste Lea imponeerde al in tal van contexten, van kamermuziekachtige jazz tot knoestige vrije improvisatie. Met haar eigen band toont ze zich een leider die muziek speels kneedt en aangrijpt voor persoonlijke expressie met een boodschap van vreugde en authenticiteit. Weg van de minzame, soms wat afstandelijke ideeën over Noorse muziek (en Noren!), speelt ze muziek die warmte en vitaliteit omarmt, met gracieuze exploraties, knallende uitbarstingen en wiegende grooves die zij aan zij kunnen bestaan. Een beetje als een staalkaart van Noorse jazz anno 2024. circle
Marthe Lea
Tord Gustavsen Trio Trondheim Jazz Orchestra
Seizoenspresentatie
15 mei
Onze programmatoren vertelden honderduit over het nieuwe seizoen.
Tussendoor brachten harpiste Anneleen Lenaerts en Quatuor Arod muziek. En zo werd onze seizoenspresentatie een niet te missen avond voor Bijloke-fans.
Björn Comhaire
16 juni
Côté Jardin
Veel volk in onze binnentuin, gezellig rond de artiesten onder de open tent.
Onder meer Roland, Philippe Thuriot & Gwen Cresens, Symfonieorkest Vlaanderen maar vooral ook jullie, ons publiek, maakten Côté Jardin tot één groot feest.
Michiel Devijver
T e rugblik
←
17 aug
Zwornturf op Bijloke Wonderland
Kindjes die spontaan beginnen te dansen op een jazzconcert: dat is Bijloke Wonderland ten voeten uit. Of hoe Zwornturf toch niet zo’n ‘zware turf’ is als de bandnaam doet vermoeden.
Björn Comhaire
↓
25 maart
Christiane Karg zingt Mahler en Korngold
Symfonisch goud, doopten we het concert van sopraan Christiane Karg en Antwerp Symphony Orchestra. De sopraan en het orkest onder leiding van Elim Chan losten die hoge verwachtingen moeiteloos in.
Christ Coquyt
van Pierre Boulez De les
Onze reeks 360° Boulez zet een seizoen lang de spot op een van de grootste vernieuwers uit de muziekgeschiedenis. Wat leren we uit het leven en werk van Pierre Boulez?
Melissa Portaels | Reiner E. Moritz
Breng rebellie in de praktijk
Combineer de eigenschappen van een idealist en een pragmaticus in één persoon, en je krijgt een van de grootste vernieuwers uit de muziekgeschiedenis: Pierre Boulez (1925-2016). Met beruchte uitspraken als “Sprengt die Opernhäuser in die Luft” (“Blaas alle operahuizen de lucht in”) in de Duitse krant Der Spiegel toonde de scherpgetongde componist, pianist, dirigent en cultuurmanager zich niet schuw van wat rebellie.
Hij stond meermaals op de barricaden voor een radicaal vernieuwende toon in het naoorlogse muzieklandschap. Niet alleen met woorden, maar ook in daden. Was er een gebrek aan gelegenheden om de eigentijdse muziek te promoten, dan organiseerde Boulez de concertreeks Domaine Musical. Was er nood aan een ensemble dat zich in hedendaagse muziek specialiseerde, dan richtte hij het tot op vandaag vermaarde Ensemble intercontemporain op. Was er behoefte aan onderzoek naar de nieuwste technologieën en elektronische toepassingen in muziek, dan stampte hij in Parijs het IRCAM (Institut de recherche et coordination acoustique/musique) uit de grond.
Blijf radicaal vernieuwen
De jonge Boulez spaarde zijn pijlen niet. Stravinski, Schönberg, Messiaen... geen van hen bleef buiten schot. Ze hielden, volgens Boulez, te nauw vast aan de traditionele compositietechnieken. En hoewel hij met het ouder worden hun kwaliteiten meer ging waarderen, bleef zijn mening overeind over muziek en in welke richting die zich moest ontwikkelen: “Vernieuwende muziek moet tegen de traditie in gaan, met als doel een voortdrijvende kracht te genereren.”
1 2 Ontdek de reeks opwww
In een interview met musicoloog Maarten Brandt vergelijkt Boulez de muzikale traditie met een gigantische bibliotheek: je kan eruit blijven putten, maar ze mag voor hem afbranden, opdat ze als een feniks uit haar assen kan herrijzen in andere verschijningsvormen.
Het continue vernieuwen en nastreven van originaliteit was voor Boulez haast een obsessie. In die mate dat hij werken talloze keren herschreef en het zogoed als nieuwe composities werden, zoals ‘Incises’ en ‘Sur incises’. Of hij nam kleine muzikale ideeën uit het ene werk in een ander werk opnieuw onder de loep, maar herwerkte die zodanig dat ze
onherkenbaar werden. Rond het majestueuze werk ‘Répons’ voor zes solisten, ensemble en live electronics cirkelen zo onder andere ‘Messagesquisse’, ‘Dérive I’, ‘Dialogue de l’ombre double’ en ‘Anthèmes’. Het fenomeen kreeg onder enkele musicologen zelfs een naam: het bouleziaanse ‘non finito’.
Organiseer spontaniteit
Van zijn bewondering voor Claude Debussy maakte Boulez dan weer helemaal geen geheim. In Boulez’ analyse van diens ballet voor orkest ‘Jeux’ prijst hij de manier waarop Debussy het muzikale materiaal constant laat evolueren binnen een strak georganiseerd kader. Het verloop is voor de luisteraar bijna niet te volgen, maar de muziek blijft fris in de oren klinken.
Dat rede en onvoorspelbaarheid bij Debussy hand in hand gaan, sluit aan bij Boulez’ eigen benadering, die hij het ‘georganiseerd delirium’ noemt. Hij streeft naar een klinkend resultaat dat de toehoorder als ‘hyperspontaan’ ervaart, maar past onderliggend een minutieus gecontroleerde compositiepraktijk toe. Wist je dat Boulez de enige componist is die het integraal serialisme ooit rigoureus toegepast heeft? In zijn vroege compositie ‘Structures 1a’ werden alle parameters (toonhoogte, ritme, articulatie, klanksterkte) vooraf vastgelegd volgens ordenende principes.
In later werk gunde hij zichzelf trouwens wel meer vrijheid. Na het vormen van een basis, maakte het rationele componeren steeds meer plaats voor
intuïtie en creativiteit en kwam de compositie voor Boulez pas echt tot leven. Velen ervaren Boulez’ muziek dan ook als klinkende poëzie.
Hou de spanning intact
Boulez maakte er een persoonlijke missie van om zijn publiek bewuster te laten luisteren. Herhaling is uit den boze, want zodra iets te bekend in de oren gaat klinken, ontstaat het risico dat ‘vervlakking’ zou optreden en de toehoorder lui zou worden in zijn luisteren. Dus onderzocht Boulez hoe hij de spanning intact kon houden.
Hij raakte geïnspireerd door de beeldend kunstenaar Paul Klee, die zijn studenten de eenvoudige oefening voorlegde: maak een zo interessant mogelijke compositie met alleen een lijn en een cirkel. Het geheim zit hem in de spanning tussen beide componenten: die ontstaat zodra ze met elkaar in interactie treden, bijvoorbeeld wanneer de lijn de cirkel opzij duwt of doormidden snijdt. Dat was voor Boulez in muziek niet anders. In ‘Pli selon pli’ zorgen voortdurende verschuivingen van klankkleuren en texturen, en de afwisseling tussen intens energetische passages en momenten van rust, voor een bijzonder expressief betoog, hoe abstract de bouwstenen ook zijn.
Bovenal wou Boulez dat je als luisteraar in zijn muziek kon ontdekken en blijven ontdekken: “Een kunstwerk moet, als het goed is, verschillende lagen hebben en de mogelijkheid in zich bergen om mét jou te veranderen.”
Vr 25.10 | Georganiseerd delirium | Het Collectief
Ma 06.01 | Weelderige klankverbeelding | Sarah Aristidou, Les Siècles & Frank Ollu
Za 26.04 | Répons | I SOLISTI & Asko|Schönberg
Za 17.05 | À la manière Boulez | Ensemble intercontemporain 3 4
Nachtlicht Festival: ‘hygge’ voor het hart
Waarom kamermuziek zo heilzaam is
Als het buiten herfstig en kil wordt, verwarmt ons Nachtlicht Festival je hart drie avonden lang met gloedvolle kamermuziek.
Sofie Taes
Tijdens Nachtlicht kleurt De Bijloke het niemandsland tussen schemerduister en ochtendmist met het muzikale equivalent van ‘hygge’: geborgenheid gevoed door het kleine genot. Enter onze playlist: Zsófia Boros, Steven Osborne, David Orlowsky & David Bergmüller, Sheku Kanneh-Mason & Harry Baker, Quatuor Van Kuijk, en Hossein Alizadeh met Hamavayan Ensemble.
Oftewel: twee solisten, twee duo’s, een kwartet en een cross-over-band.
Kamermuzikale klanksilo’s waarin het stressloos toeven is.
Spelletje kwartet
Muziekpsychologisch houdt het steek: de idee dat kamermuziek – een genre dat intense communicatie vereist – niet enkel de band tussen musici versterkt, maar ook die tussen uitvoerders en publiek. Wie zelf al kamermuziek speelde, zal het beamen: oogcontact, subtiele gebaren, vertrouwen en empathie zijn tegelijk criteria voor en symptomen van succesvol samenspel.
Het meest uitgesproken voorbeeld is het strijkkwartet. Live kwartetspel is dan ook een muziekervaring met een gouden randje: als publiek word je deelgenoot van samenzweringen en inside jokes, en fungeer je als twaalfde man – jouw aandacht maakt het team nog sterker.
Tijdens Nachtlicht verhoogt Quatuor
Van Kuijk die inzet tot het maximum met repertoireroyal Maurice Ravel. Zijn enige strijkkwartet (1902-1903) is wellicht het meest gespeelde van de vorige eeuw: een rollercoaster langs pointillistische prikkels, clevere motiefspelletjes en temperamenten met hoog voltage.
De gevoelige snaar
Nachtlicht wordt een invasie van snaarinstrumenten, inclusief gitaar, tar, luit en cello. Toeval? Tuurlijk niet. Muziek voortgebracht door snaren scoort nu eenmaal hoog op de schaal van emotionele impact. Snaarinstrumenten produceren rijke boventonen en complexe trillingen die de auditieve paden
in de hersenen stimuleren. Die vibraties worden door de toehoorder bijna lichamelijk waargenomen. David Orlowsky en David Bergmüller gaan voluit voor toets en streling met liederen van onder meer Henry Purcell en John Dowland, de meesters van de melancholie met stiff upper lip.
Als emotriggers moeten hun klarinet en luit evenwel de cello laten voorgaan –de absolute kampioen als het aankomt op het activeren van hersengebieden die betrokken zijn bij emoties, geheugen en beloning. Strijkersmuziek zou het limbisch systeem en de prefrontale cortex activeren, wat leidt tot een intense emotionele ervaring. En dan gaat Sheku Kanneh-Mason ook nog eens voor Bach? Tijd heelt alle wonden, zegt men, maar in een uurtje lijmt deze supernova zelfs een gebroken hart.
Tussen schateiland en utopie
Veel klassiekfans glijden de nacht in op de tonen van hun favoriete tracks. Logisch, want luisteren naar bekende
www.bijloke.be/nachtlicht
Het pleidooi
van Gangmaker ecologie Jenna Vergeynst
Van Muziekcentrum tot ‘Zoöp’ De Bijloke
De Gangmakers zijn jonge talenten die ons een kritische spiegel moeten voorhouden. Onze nieuwe Gangmaker ecologie Jenna Vergeynst pleit voor meer aandacht voor niet-menselijk leven in Muziekcentrum De Bijloke. Geef niet-mensen een plek in de concertzaal en een stem in de organisatie, stelt ze voor.
In het midden van een gigantische ecologische crisis en uitstervingsgolf moeten we opnieuw op zoek naar onze plek als mens in het ecosysteem, naar manieren om samen te leven met onze niet-menselijke buren zonder hun bestaan in het gedrang te brengen. Als Gangmaker ecologie van De Bijloke onderzoek ik de komende twee jaar hoe een concertzaal dat kan doen. Een belangrijke rol zie ik alvast weggelegd in de voornaamste activiteit in zo’n concertzaal: luisteren. Als luisteren mensen in verbinding kan brengen met elkaar, kan het ons dan ook in verbinding brengen met onze niet-menselijke buren?
Een goed vertrekpunt voor verbindend luisteren is de soundscape die ons omringt: onze akoestische omgeving. De muzikale rijkdom van natuurlijke soundscapes inspireert tal van componisten. Een recent voorbeeld is ‘Mesh’, een werk waarin Stefan Prins de verwevenheid van natuur, mens en technologie verklankt door electronics en akoestische instrumenten te combineren met David Monacchi’s ‘Fragments of Extinction’ (soundscapes van regenwouden die met uitsterven bedreigd zijn).
Dit seizoen staat Amaro Freitas in De Bijloke (do 13.02). Deze Braziliaanse
jazzpianist reproduceert de soundscape die hij hoorde in het Amazonewoud op prepared piano. De muziek van bossen en koraalriffen, van kikker- en krekelconcerten, van het leven onder water en in de bodem, kan tools aanreiken om anders te gaan luisteren. Een diep en aandachtig luisteren dat helpt om je in een ander wezen te verplaatsen.
is hier dus heel concreet. Hoe kan een muziekcentrum als instituut mee zorg dragen voor alle leven in dit superdiverse ecosysteem? Een concept dat hiervoor handvaten kan aanreiken, is dat van de zoöp.
Een coöperatie van alle zoë
In De Bijloke delen vleermuizen, nachtvlinders, gierzwaluwen en zangvogels de soundscape met studenten, bezoekers, een toom kippen, enkele vissen in de vijver, binnenwaaiende geluiden van gemotoriseerd verkeer, en af en toe met de massa van een zomers festival. Het samenleven van menselijke en niet-menselijke gemeenschappen
De term zoöp verwijst naar ‘zoë’ (leven) en coöperatie: het is een coöperatievorm tussen menselijke en niet-menselijke gemeenschappen. In dit organisatiemodel worden de stem en de belangen van het niet-menselijk leven vertegenwoordigd door een ‘Spreker voor de Levenden’ (naar analogie met het vertegenwoordigen van bomen, rivieren en andere niet-menselijke entiteiten als rechtspersoon in juridische procedures). Een organisatie wordt een zoöp op het moment dat ze zich ertoe verbindt om in te staan voor de belangen van de ecologische gemeenschappen waarmee ze verbonden is, en een Spreker voor de Levenden aanstelt.
In De Bijloke delen vleermuizen, nachtvlinders, gierzwaluwen en zangvogels de soundscape met studenten, bezoekers en kippen
Jenna Vergeynst
De Spreker voor de Levenden helpt een zoöp om bij te dragen aan ecologisch herstel, door op zoek te gaan naar manieren om niet-mensen te ondersteunen en schadelijke activiteiten te herdenken. Hoe kunnen muren en daken van gebouwen een habitat worden voor niet-menselijk leven? Waar kunnen medebewoners nesten bouwen, eten vinden, wortel schieten? Hoe kunnen
we de beschutting van een gebouw delen met niet-mensen? Wat kunnen we doen om de ecologische waarde van de tuin of vijver te verbeteren en om de bodem van een druk-begaan grasland gezond te houden? Hoe kunnen we bezoekers ontvangen, warm houden en hun dorst en honger lessen op een ecologisch zorgzame manier?
In een zoöp-muziekcentrum zou de rol van een programmator een nieuwe betekenis kunnen krijgen als ‘curator’ (dat via zijn Latijnse stam ‘cura’ wijst op ‘zorgen voor’). Hoe kan een programma bijdragen aan een ecologische gevoeligheid? Hoe kan het inclusiviteit voor alle leven weerspiegelen? Hoe kan de curator als mediator tussen het muziekcentrum en de wijde buitenwereld ook de zorg voor dat bredere ecosysteem meenemen en rekening houden met de ecologische impact van een concertseizoen?
Al deze vragen wil ik als Gangmaker de komende tijd verder uitspitten. Daarbij hou ik graag het beeld voor ogen dat Grégory Castéra stelt als model voor een 21ste-eeuws cultureel instituut: “De post-antropocentrische instelling zal een infrastructuur bieden voor co-existentie en wederkerigheid tussen het meer-dan-menselijke, een ‘veilige ruimte’ niet alleen voor kritische ideeën en werken, maar ook voor levende wezens.”
Al deze vragen wil ik als Gangmaker de zal een infrastructuur bieden voor co-existentie en wederkerigheid
Noot: De term ‘niet-mensen’ verwijst naar iedereen die deel uitmaakt van het ecosysteem, anders dan mensen: niet-menselijke dieren, planten, schimmels en bacteriën.
Seizoen 24|25
Beleef klassieke muziek van de middeleeuwen tot vandaag in een historisch kader
met
Reinoud Van Mechelen, Gwendoline Blondeel & a nocte temporis
Trio Mediaeval & Catalina Vicens
Linos Piano Trio
Lux Beata
Ian Bostridge & Oxalys Contre le Temps
Tenebrae
Hespèrion XXI
Sophie Gent, Jean Rondeau, Thomas Dunford & Myriam Rignol
Twaalf bezoekers mochten vlak vóór het concert uitzonderlijk op speeddate met twaalf muzikanten van Symfonieorkest Vlaanderen. Of ze het concert daardoor anders beleefden, wou Gangmaker publiek Elisabeth De Loore met dat experiment te weten komen.
Maarten Byttebier | Björn Comhaire
Als je muzikanten en publiek samen aan tafel zet: kijken ze dan anders naar het concert dat volgt? Voelen ze zich meer betrokken bij elkaar? Wordt de relatie tussen hen spannender en rijker? Daar was Gangmaker publiek Elisabeth De Loore weleens benieuwd naar.
Dus gaven we twaalf gelukkige bezoekers de unieke kans om vlak voor het concert te spreken met twaalf muzikanten van Symfonieorkest Vlaanderen. Dag van de afspraak: zaterdag 8 juni. Op het programma: Beethovens ‘Achtste symfonie’ en het ‘Eerste celloconcerto’ van Sjostakovitsj. Opzet: een speeddate van 5 minuten en daarna doorschuiven naar de volgende muzikant. Op elke tafel stond een doosje met hulpvragen voor het geval het gesprek stroef zou verlopen. Maar dat doosje bleef alvast meer dicht dan het open ging.
‘Verrast’
Wat leerden de bezoekers uit het gesprek? Dirk Ryckbosch: “Het belang van de dirigent was voor mij een openbaring. De manier waarop de muzikanten het leiderschap van de dirigent als volledig natuurlijk en evident beschouwen en de visie van de dirigent willen overbrengen, was voor mij nieuw. Tijdens het concert zie je minder wat de impact van een dirigent is. Ook verrassend: je weet wel dat de muzikanten professionals zijn, maar als ze vertellen over hoe zij ‘vlug’ een eerste lectuur doen van de partituur, en dan ‘onmiddellijk’ eens ‘voelen’ waar de moeilijkere passages zitten, dan merk je pas hoezeer zij leven met hun instrument en de muziek.”
Eliane De Wispelaere: “Ik dacht dat er veel langere repetitieperiodes waren voor zo’n groot concert. Het verraste me ook hoe geëngageerd de muzikanten bezig zijn náást hun job bij Symfonieorkest: sommigen spelen theater, geven
les, doen aan ontwikkelingshulp.”
Geert Debruyne en Chantal Pauwelyn: “Wij gaan al veertig jaar naar concerten, maar kwamen nu dingen te weten waar we ons al die tijd niet van bewust waren. De praktische kant die bij oefenen en optreden komt kijken, de moeilijkheden om met een contrabas op verplaatsing te gaan, de manier waarop musici vergoed worden, de individuele carrière van een muzikant… Allemaal interessant!’
Of ze het concert nadien anders beleefden? Martine Nouwynck: “Ik heb het concert nog intenser gevolgd en er meer van genoten dan anders. En ik heb vooral uitgekeken naar de muzikanten die ik heb gesproken.”
Dirk Ryckbosch bevestigt: “Ik moet eerlijk toegeven dat de bassen voor mij altijd in de achtergrond bleven. Maar nu heb ik echt geprobeerd hun bijdrage aan de muziek eruit te halen.”
Chieko Sakashita: “Ik apprecieer zo’n concert nu nog meer dan voordien. Tijdens het concert een lach uitwisselen met de muzikanten die ik sprak, geeft de beleving een extra dimensie. Ik zou andere concertgangers zeker aanraden aan zo’n experiment deel te nemen.’
Het belang van de dirigent was voor mij een openbaring
Dirk Ryckbosch
SEPTEMBER
Jaz z
24 / 25
Zo 13.10
Trondheim Jazz Orchestra / Tord
Gustavsen Trio / Marthe Lea Band
Za 19.10
Jasper Høiby 3Elements
Vr 08.11
Joe Lovano ‘Trio Tapestry’
Di 12.11
Maria Schneider & Clasijazz Big Band
Wo 27.11
Jonas Cambien & The Handover
Zo 15.12
Brax’ Tree + Anna Webber
Vr 17.01
Craig Taborn Quartet & Brussels Philharmonic
Do 30.01
Kris Davis Trio
Do 13.02
Amaro Freitas
Vr 14.02
Alex Koo Trio
Za 22.03
Legacy of Wayne Shorter | Special guest Ravi Coltrane met Danilo
Pérez, John Patitucci & Brian Blade
Vr 18.04
Wolfgang Muthspiel TOUCH
Wolfgang Muthspiel / Linda May
Han Oh / Lionel Loueke
Za 19.04
Julian Lage
ZO 29 SEP | 14:00
Historische rondleiding
Met een gids door het oudste concertgebouw ter wereld
OKTOBER
DO 3 OKT | 20:00 NIEUWE MUZIEK
Emmy Wils
The People United
ZA 5 OKT | 20:00
Rachel Redmond & Ensemble Masques
Venus & Adonis
ZO 6 OKT | 11:00
Roeland Hendrikx
Ensemble
Klarinetkwintetten
DO 10 OKT | 20:00
Cédric Tiberghien
Diabellivariaties
VR 11 OKT | 20:00 GRANDIOOS SYMFONISCH Collegium Vocale Gent, Antwerp Symphony Orchestra & Philippe Herreweghe Mozarts Requiem
ZA 12 OKT | 20:00 SYMFONIEORKEST
Marc Bouchkov & Symfonieorkest Vlaanderen
Een liefdesbrief van Brahms
ZO 13 OKT | 19:00
Trondheim Jazz Orchestra / Tord Gustavsen Trio / Marthe Lea Band
Norwegian Night @ De Bijloke
DO 17 OKT | 20:00
Voces Suaves
Lagrime di San Pietro
VR 18 OKT | 20:00
Alexander Chance & Toby Carr
De klank van de melancholie
ZA 19 OKT | 16:00 FAMILIE Het griezelconcert
KIDconcert van Antwerp Symphony Orchestra
ZA 19 OKT | 20:00 BIJLOKE MUSIC CLUB
Jasper Høiby 3Elements
Bijloke Music Club
ZO 20 OKT | 09:30 & 11:00 & 15:30 FAMILIE ARK
Klankennest voor baby's & peuters
ZO 20 OKT | 14:00
Historische rondleiding
Met een gids door het oudste concertgebouw ter wereld
MA 21 OKT | 09:30 & 11:00 & 14:30
ARK
Klankennest voor baby's & peuters
MA 21 OKT | 19:00
Carte blanche: Jonas Roelens
Een avond met onze Gangmaker gender
VR 25 OKT | 20:00 360° BOULEZ Het Collectief
Georganiseerd delirium
ZO 27 OKT | 15:00 ZONDAGMATINEE
L'Arpeggiata & Christina Pluhar
Wonder Women
NOVEMBER
DI 5 NOV | 20:00
Let's Be Real
Tieneropera van Goggles
MUZIEK
DO 7 NOV | 20:00 NIEUWE MUZIEK
Sofia Jernberg, Sophia Burgos & Zwerm Noise Uprising
Van laat in de middag tot diep in de nacht is De Bijloke in de ban van hedendaagse muziek. In alle zalen, gangen en hoekjes beleef je impro en jazz, experimenteel en multimediaal, pop en rock. Korte voorstellingen, installaties, performances: wij bieden het menu, jij kiest wat je proeft.
