De fiets van Troje Transitie naar een duurzame mobiliteitscultuur voor Gent en omgeving slim op
weg
tklimaa d verbon
Deel I noodzaak tot verandering
Moeten, willen en kunnen we ons mobiliteitssysteem veranderen?
Deel II toekomstbeelden
Deel III icoonprojecten
2
Experimenten om harde keuzes te kunnen maken
3 toekomstbeelden en 5 harde keuzes voor een nieuwe Gentse verwevenheid
Voorwoord Beste lezer,
mensen met een droom voor Gent, een Gent
Wees dus zeker en vast kritisch. Deze houding
waar hun eventuele kleinkinderen zullen in leven.
heeft Gent immers groot gemaakt! Maar laat
Een welgemeende dankjewel. Dat je deze tekst
Droombeelden die aanvankelijk soms erg van
je daarnaast ook inspireren door dit verhaal en
in handen hebt, wijst al op het feit dat je begaan
elkaar verschilden, maar op basis van een sterk
stel je vooral de vraag of je hierin zelf iets kunt
bent met mobiliteit en vooral de invloed daarvan
persoonlijk engagement en een overleg in alle
betekenen. Dit is de start, ga hier mee vandaag
op het bruisende Gent van vandaag en morgen.
openheid kwam dit gemeenschappelijke verhaal
nog aan de slag en vertel het zo veel mogelijk
Iedereen erkent dat we de mobiliteit beter
vrij snel tot stand.
verder!
voor een betere mobiliteit hebben we het liefst
We zijn aangenaam verrast over het resultaat.
Veel leesplezier,
vandaag nog en daarvoor kijken we in de eerste
Hun analyse is kritisch en terecht, evenals de
plaats naar de overheid. Maar wanneer het over
noodzaak tot verandering. Maar dit document
het aanpassen van ons eigen mobiliteitsgedrag
gaat verder, het reikt ook creatieve oplossingen
Martine De Regge
gaat, denken we dat we nog wel even tijd hebben.
aan. Kleine icoonprojecten die nu al zichtbaar
Schepen van Openbare Schepen van Milieu,
Transitie is nu net dit status quo doorbreken,
maken hoe Gent er in 2050 zou kunnen uitzien.
Werken en Mobiliteit Stadsontwikkeling en wonen
een uitdaging die we als scheppende stad graag
Het toont dat Gentenaars bereid zijn om te
willen aangaan. Het is in de steden dat de
veranderen. Bij het lezen van dit alles zal u
uitdagingen van morgen het eerst voelbaar zijn
zich – net als wij - vrij snel afvragen of dit wel
en de toekomst voorbereid wordt.
allemaal realistisch is? Wellicht niet van vandaag
moeten aanpassen aan de stad. Investeringen
op morgen, maar soms wijzigt gedrag sneller dan De bundel die nu voor je ligt is het resultaat
je zelf durft denken. Een GSM of internet was 20
van het denkwerk van een 25-tal koplopers.
jaar geleden ook niet zo wijd verspreid als nu.
Het enige wat deze mensen tot voor kort met
Waarom zou het dan rond mobiliteit ook niet zo
elkaar gemeen hadden, was het begaan zijn
kunnen gaan?
Tom Balthazar
“Het is in de steden dat de uitdagingen van morgen het eerst voelbaar zijn en de toekomst voorbereid wordt”
met de toekomst van deze stad. Eén voor één 3
inleiding ‘Iedereen is een mobiliteitsexpert.’ Zo luidde
keer bij elkaar om tot een gemeenschappelijk
aantrekkende functie. Het einde van de fossiele
schepen Balthazar op 7 mei 2012 de eerste
toekomstbeeld te komen. Doorheen het proces
brandstoffen zal ons aanzetten na te denken over
transitiebijeenkomst in. Samen met schepen
kwamen ze tot de volgende conclusie:
een andere mobiliteit.
koplopers vooral ‘out of the box’ zou denken
Het huidige mobiliteitssysteem in Gent is niet
Wij gingen het werk aan om de uitdagingen rond
met één duidelijk doel voor ogen: komen tot een
duurzaam. De mobiliteitsbehoefte blijft groeien
mobiliteit te gebruiken om ook in de toekomst
toekomstbeeld voor een duurzame mobiliteit in
en de infrastructuur raakt net als in andere
nog van de Gentse verwevenheid te kunnen
Gent 2050.
steden steeds verder verzadigd. De afgelopen
genieten.
De Regge hoopte hij dat het gezelschap van
decennia is Gent sterk gegroeid rondom 2050 lijkt misschien ver weg, maar in
autoverkeer. Door verdere groei in die richting,
klimaattermen is dit ‘morgen’. Het initiatief
dreigt een unieke eigenschap van Gent verloren
van deze transitiebijeenkomst ligt bij het
te gaan: de Gentse verwevenheid. De historische
Gents Klimaatverbond dat in 2011 vanuit een
mix van functies en hun nabijheid maakt Gent
transitieperspectief reeds toekomstbeelden
voor ons een unieke en aantrekkelijke stad om te
rond een klimaatneutraal Gent in 2050 schetste
wonen, werken, winkelen, leren, ontspannen,..
(www.gentsklimaatverbond.be). Mobiliteit speelt een belangrijke rol in de transitie naar een klimaatneutraal Gent. Nadat een 20-tal experts, koplopers en pioniers werden geïnterviewd over hun toekomstvisie en hun vernieuwende ideeën, kwam een groep van 25 koplopers tot stand. Deze groep, die zichzelf de M-club is gaan noemen, kwam een vijftal 4
“Wij zien drie toekomstbeelden voor een duurzaam Gent in 2050.” Hoe ziet de nieuwe Gentse verwevenheid er dan uit in 2050? Wij zien drie toekomstbeelden die ingrijpen op drie schaalniveaus (straat, wijk, stad):
“Een unieke eigenschap van Gent dreigt verloren te gaan.”
In de leefstraat spelen alle kinderen weer op straat en is het aangenaam vertoeven op een
Het gevaar bestaat dat onze troef - de typische
bankje voor de deur. Alleen fietsen en elektrische
Gentse verwevenheid - evolueert naar een
‘fietsachtigen’ hebben doorgang in leefstraten
lappendeken van grote aaneengesloten gebieden
waardoor er nieuwe ruimte vrijkomt. Zo ontstaat
met telkens één overheersende en mobiliteit
een netwerk van leefstraten rondom centrale
(speel)pleintjes en open plekken. Een netwerk
aangelegenheden ingezet en vaak gedeeld.
Om deze harde keuze te kunnen maken is het
dat niet alleen leuk is voor kinderen, maar het
Gent is in 2050 het centrum van een netwerk
nodig volop te experimenteren. We roepen
leven voor iedereen aangenamer maakt.
van samenwerkende gemeentes dat via het
beleidmakers, politici, ondernemers, experts,
openbaar vervoer perfect met elkaar verbonden
pioniers en vooral ook bewoners dan ook
In de leven(de) wijk hoef je niet meer weg voor
zijn. Winkels nemen in 2050 minder ruimte in
op om de komende jaren mee te doen met
je dagelijkse behoeften. Alles is binnen tien
beslag en zijn geclusterd. Zo worden ze beter
icoonprojecten rond nieuwe mobiliteit. Op die
minuten te voet of met de fiets bereikbaar.
bereikbaar met openbaar vervoer en fiets.
manier kunnen we samen de eerste stappen zetten richting de nieuwe Gentse verwevenheid.
Doordat winkels en werk zich meer in je omgeving bevinden, is er in 2050 veel meer
Dit zijn onze beelden van 2050. Niemand kan
En kunnen we binnenkort de ervaring, de kennis
tijd over voor je gezin en hobby’s. Wijken staan
precies voorspellen wat gaat gebeuren. Wel is
en het draagvlak die we hebben verkregen,
bekend voor hun eigenheid. Waar bijvoorbeeld
het voor ons duidelijk dat keuzes in mobiliteit
gebruiken om als gemeenschap daadwerkelijk
Sint-Amandsberg een broedplaats is voor
vandaag grote gevolgen kunnen hebben voor de
harde keuzes te maken.
creatieve ideeën, blinkt Drongen uit met haar
ontwikkeling van Gent. Net zoals het niet maken
recreatief aanbod.
van keuzes grote gevolgen heeft. Maar wij zijn
Wij sluiten de fiets van Troje af met een lijst van
er van overtuigd dat de tijd dringt en dat de
icoonprojecten en horen graag wat uw ideeën
komende jaren harde keuzes gemaakt moeten
zijn en waar jij aan wil meewerken.
“In 2050 heb je veel meer tijd over voor je gezin en hobby’s”
worden. Wij doen in de fiets van Troje alvast een aanzet hiertoe.
Binnen de verbonden stad zorgt een uitgebreid netwerk van hoogwaardig openbaar vervoer, fietssnelwegen en trage wegen voor een duurzame onderlinge verbinding van álle Gentse
“De komende jaren moeten harde keuzes gemaakt worden”
“We horen graag aan welke icoonprojecten jij wil meewerken”
wijken. Auto’s worden alleen voor bijzondere
5
M-CLUB De M-club is een tijdelijk vernieuwingsnetwerk
Miguel Vertriest
dat er naar streeft enerzijds om met de fiets
Patrick Debeuf
van Troje de mobiliteitsagenda te beïnvloeden.
Peter Hofman
Anderzijds wil de M-club het experimenteren
Peter Mortier
met duurzame mobiliteit bevorderen. Wil jij mee
Philippe Van Wesenbeeck
werken, laat het ons weten!
Pieter De Vis Pieter Deschamps
E: dries.gysels@gent.be
Pieter Deslé
T: 09/268 24 54
Pieter Van Vooren
www.klimaatverbond.be
Riet Van de Velde
“Mobiliteit is een essentiële voorwaarde voor het functioneren van een samenleving en is op zich geen probleem.”
Sander Vandenberghe Benjamin Rieder
Saskia Walters
Bert Van Daele
Simon Verledens
Dirk Holemans
Stefaan Claeys
Elke Durnez
Vic De Meester
Frank Gelaude
Vincent Meerschaert
Jan Geldhof
Wim De Smet
Jan Turf Jos Lootens
Dries Gysels
Karel Vancoppenolle
Elke De Dekker
Koen Stuyven
Jeroen Mercy
Kristof Devriendt
Katleen Straetmans
Mathijs Bekaert
Tim Scheirs
Michiel Demey 6
“Mobiliteit veroorzaakt vaak stress, terwijl het ook een heel rustige en aangename tijdsbesteding kan zijn.”
DEEL I
NOODZAAK TOT VERANDERING Moeten, kunnen en willen we ons mobiliteitssysteem veranderen 7
gentse verwevenheid onder druk Gent wordt vaak bestempeld als een
“Gent is een groot dorp, en dat willen we vooral zo houden.”
stedelijkheid, “niet te groot en niet te klein”.
evenwichtige stad. Geen enkele functie
begint zich steeds meer af te spelen in een
overheerst. Het is vandaag de dag een
Deze mix, dat dorpsgevoel en de ideale
bruisende mix van functies en een ont-
schaalgrootte heeft ook een ruimtelijke
moetingsplek voor verschillende culturen
component. De meeste stedelijke functies
Om het met een clichébeeld te illustreren: we
en leeftijdscategorieën. Deze bruisende mix
zijn gelukkig nog steeds goed ingebed in het
verplaatsen ons dagelijks van de woonwijk naar
staat echter onder sterke druk.
stedelijke weefsel en ook de omliggende kernen
de scholencampus en nadien naar een grote
zijn vaak sterk zelfvoorzienend. We bestempelen
kantorenzone aan de rand van de stad, winkelen
Gent is geen typische studentenstad zoals
dit met de term “slimme verwevenheid” die het
doen we het liefst in grote winkelzones en als
Leuven, maar heeft sinds enkele jaren wel het
Gent van vandaag kenmerkt.
er nog even tijd over is rijden we nog naar het
meeste aantal studenten van alle Vlaamse
“verkavelde” leefomgeving.
sportcentrum om daar te gaan “ontspannen” en
steden. Gent is geen Europese “must see”
Maar deze “troef” is er lang niet overal.
tenslotte is er ook nog de gezellige binnenstad
bestemming zoals Brugge, maar wordt wel
Kanaaldorpen hebben een erg laag
die één grote ruimte is waar we een pint kunnen
omschreven als Europa’s best bewaarde geheim
voorzieningenaanbod en zijn zelfs eerder gericht
gaan drinken ter afsluiting van onze drukke dag.
(Lonely Planet). De haven beslaat bijna de helft
op andere gemeenten dan op Gent. En waar de
van het Gentse grondgebied, maar toch is het
troef wel nog aanwezig is, is het geen evidentie
havengebied lang niet zo dominant aanwezig in
dat het in de toekomst zo zal blijven.
de stad als in Antwerpen of Rotterdam. We mogen stellen dat deze verwevenheid de
8
ganse sociale leven van meer en meer inwoners
Bovendien wordt de schaalgrootte van Gent
laatste decennia zelfs sterk onder druk kwam
door vele inwoners en gebruikers als ideaal
te staan. Tegenover deze troef staat dus de
omschreven. In de binnenstad, in de wijken en
“verschraling” als potentiële bedreiging voor de
omliggende kernen heerst vaak de gezelligheid
ontwikkeling van de stad. Op sommige plaatsen
van een dorp. Anderzijds voel je ook wel de
is deze verschraling reeds goed merkbaar. Het
“Wat heb je aan de gezelligheid van Gent als je de godganse dag onderweg bent ?”
Koning auto In de jaren 30 gebeurde zo’n 2/3e van de afgelegde verplaatsingen per fiets. Anno 2012 is dat compleet veranderd, de auto valt niet meer weg te denken. Bijna 70% van alle verplaatsingen gebeuren met de auto, de andere vervoersmodi volgen op verre afstand. Zelfs voor korte verplaatsingen neemt de auto een dominante plaats in. De helft van alle verplaatsingen in Vlaanderen tussen 500 m en 1 km gebeurt met de auto.
Verdeling vervoerswijze per verplaatsing (%)
Onze samenleving vergrijst, het is genoegzaam bekend dat dit één van de grootste uitdagingen
Te voet
11,56
Fiets
12,02
betaalbaar houden, dan is het cruciaal dat
Auto
69,54
ouderen niet meteen hun toevlucht moeten
Openbaar vervoer
6,88
nemen in een bejaardentehuis of serviceflat.
is voor de toekomst. Willen we ouderenzorg
Basisvoorzieningen in de wijk zijn hier van groot Gemiddelde afgelegde afstand per dag (km)
2000
32,7
2011
42,1
belang, maar ook de dagelijkse sociale contacten tussen buren en wijkbewoners.
OVG, Vlaanderen, 2011
9
gent verschraalt? Zonder te vervallen in onnodig doemdenken,
E17, verkeerswisselaar E17-E40, Ringvaart – R4
ook helaas al te vaak monofunctioneel ingevuld,
moeten we toch op onze hoede zijn: het
…). Nog nooit groeide de stad zo snel als in de
kijk maar naar de omgeving van Ramen en De
doorzetten van de verschraling zou wel eens
periode van 1969 tot nu.
Poel die na het wegtrekken van de kantoren een
vergaande gevolgen kunnen hebben op de
volledige cluster van bejaardenvoorzieningen is
toekomstige mobiliteit en bij uitbreiding het
Alhoewel de eindigheid van dit alles reeds lang
geworden. En ondanks alle initiatieven om wonen
totale functioneren van deze stad.
gekend is en duidelijk is meegenomen in het
boven winkels te promoten, is de realiteit nog
actuele ruimtelijk- en mobiliteitsbeleid van deze
steeds dat de typische winkelstraten er ’s avonds
We beschrijven met de “verkavelde
stad, zien we in de praktijk dat deze trend na
verlaten bij liggen.
leefomgeving” vooral een Vlaamse trend en
1995 nog lang niet gestopt is. Een voorbeeld is
maken ons graag sterk dat het in Gent allemaal
de ontwikkeling van The Loop met voornamelijk
Bestaande functies zoals het AZ St Lucas
zo geen vaart loopt. Maar de laatste decennia
bedrijfsgebouwen en een dominante
blijven dan weer wel bewust in deze stad, in
worden ook de Gentse ruimtes steeds mono-
verkeersinfrastructuur. Van een verwevenheid
tegenstelling tot in andere steden waar ook
functioneler ingevuld. De sterke groei van de
met andere functies is nauwelijks sprake.
deze naar de rand trekken. Maar we zien wel
stad in de periode 1969-1995 is gigantisch (zie
dat deze grote ruimte zich meer als een op zich
kaartmateriaal). Met die groei zijn alle functies
We zien bovendien dat, ondanks de gestegen
staande campus begint te ontwikkelen, los van
ook steeds verder uit elkaar gelegd. Niet alleen
aantrekkelijkheid van de binnenstad, er toch
de omgeving.
verder, maar ook de sites zelf werden groter.
heel wat (kantoor-)functies wegtrekken uit de binnenstad. Dit om beter bereikbaar te zijn
Grote nieuwe gebieden werden aangesneden:
door dicht tegen het hoofdwegennet te gaan
UZ, 20e eeuwse villawijken in de rand,
aanleunen. Mensen die vroeger snel met de fiets
grote industriegebieden en kantorenzones,
of de tram naar kantoor kwamen, worden nu bijna
Flanders Expo. Om dit systeem draaiende te
verplicht om in een auto-logica te stappen.
houden was er bovendien een grootschalige verkeersinfrastructuur nodig (B401, viaduct 10
De vrijgekomen ruimte in de stad wordt nadien
“Mensen die vroeger snel met de fiets of de tram naar kantoor kwamen, worden nu bijna verplicht om in een auto-logica te stappen.“
1778
1933
1969
1995
Bron: Gent door de jaren heen, Structuurplan 2003 - informatief deel
“We wandelen de dodentocht in Bornem, beklimmen per fiets de Ventoux, maar moeten we achter een pak friet twee straten verder dan nemen we de auto” © Raf Coppens
11
tijd voor een omslag
“We merken vandaag al dat grootwarenhuisketens meer en meer het segment van de buurtwinkels gaan opzoeken.”
Het huidige mobiliteitssysteem is er op gericht
Het gevaar bestaat er dus in dat onze grote troef
Wij vinden alvast dat het tijd is voor een omslag.
om het groeiende Gent met de auto mobiel te
van vandaag, de Gentse “slimme verwevenheid”,
Verder investeren in maatregelen die louter de
houden en de nadelige effecten weg te werken,
alsnog evolueert naar een soort van lappendeken
nadelige effecten trachten weg te werken is, op
ook al gaat dit ten koste van de levenskwaliteit
bestaande uit grote aaneengesloten gebieden
lange termijn, investeren in problemen.
in de stad zelf. Waarom zouden wij blijven
met telkens één overheersende en mobiliteit
investeren in een systeem dat gebaseerd is op
aantrekkende functie .
Hoe ziet de toekomst van Gent eruit als wij
fossiele brandstoffen en op termijn ten dode
een mobiliteitssysteem kiezen dat dient als
is opgeschreven? Kortom, het is tijd voor een
katalysator voor een ontwikkeling die de
omslag. Bij elke nieuwe ruimtelijke ontwikkeling streven we een duurzame mobiliteit na. Maar toch
“Het gevaar bestaat dat onze “slimme verwevenheid” evolueert naar een lappendeken.”
uniekheid van Gent versterkt en bovendien wel duurzaam is?
wordt nog steeds meer ruimte aangesneden in functie van mobiliteit. Het maakt het mogelijk dat functies nog verder uit elkaar kunnen gaan liggen en de stad verder als een olievlek uitdeint. Het is mogelijk dat grootschalige ontwikkelingen zich aan de stadsrand kunnen blijven ontwikkelen of we denken dat het nog wel (even) kan. Gevolg is dat er al heel wat “baanwinkelachtige” steenwegen een invloed hebben op het Gentse mobiliteitssysteem. Het beleid van de randgemeenten heeft hier een invloed op Gent. 12
De kostprijs hiervoor is niet alleen de tijd die we nodig hebben om ons van de ene activiteit naar de volgende te verplaatsen. Dit verplaatsingsgedrag heeft bovendien een grote invloed op onze gezondheid, veiligheid, levenskwaliteit, milieu en het gebruik van onze omgeving. Bovendien zal op een bepaald moment de blijvend stijgende olieprijs dit systeem onmogelijk maken.
“Er zal in 2050 nog wel energie zijn, maar gebruiken we deze om ons te verplaatsen of ons te verwarmen ?”
Veiligheid
Lucht
Lawaai
In 2011 verloren op Gentse wegen 13 mensen
Fijn stof zorgt ervoor dat we 18 tot 36 maanden
Overdag is 1 op de 4 en ‘s nachts 1 op de
het leven in verkeersongevallen en raakten
minder lang leven. Dit stof is voornamelijk
5 Gentenaars blootgesteld aan hinderlijk
195 mensen zwaargewond. We zien weinig
afkomstig van het wegverkeer en wordt
weg –en spoorweglawaai, wat resulteert in
vooruitgang ondanks een sterke focus vanuit het
voornamelijk veroorzaakt door dieselwagens en
slaapstoornissen en concentratieverlies.
beleid, denk maar aan de invoering van de zone
vrachtwagens.
30 of de aanpak van zwarte punten. Verkeer is in de groep van 15- tot 29-jarigen doodsoorzaak nummer één.
“In Gent waren in 2011 103.625 auto’s ingeschreven. Wil je die kwijt op een parking dan moet die 223 voetbalvelden groot zijn.”
Energie In 2000 ging het Internationaal Energieagentschap nog uit van een dalende olieprijs. In 2010 zou het gemiddeld 21 dollar kosten. Daarna zou de prijs oplopen tot gemiddeld 28 dollar in 2020. In 2006 stelde het IEA de prognose bij, ditmaal op 47 dollar in 2012. De voorspellingen liggen er ver naast. In 2011 kostte een vat gemiddeld 111 dollar. Het IEA gaat momenteel uit van 118 dollar per vat in 2020. Wat is deze voorspelling waard? © De Telegraaf
Klimaat Als we de uitstoot van CO2 op Gents grondgebied bekijken zonder de ijzer-, staal- en elektriciteitsproductie dan neemt mobiliteit daarin 15,2% voor zijn rekening. De twee derde daarvan is voor rekening van het personenvervoer, één derde voor rekening van het vrachtvervoer.
13
14
DEEL II
Toekomstbeelden 3 toekomstbeelden en 5 harde keuzes voor een nieuwe Gentse verwevenheid
15
drie toekomstbeelden Een omslag in het huidige mobiliteitssysteem is
Wij zijn ervan overtuigd dat hiervoor volgende
Passen we deze omslagen toe op de
mogelijk. Wij deden de oefening en pasten deze
omslagen noodzakelijk zijn naar 2050 toe:
schaalniveaus in Gent dan komen we tot drie
omslagen toe op de schaalniveaus in Gent en
inspirerende toekomstbeelden op straat, wijk
kwamen tot drie inspirerende toekomstbeelden:
- Van een centrumgerichte aanpak van mobiliteit
en stadsniveau. Met de fiets van Troje kiezen
de leefstraat, de leve(n)de wijk en de verbonden
naar een duurzame mobiliteit voor heel Gent en
we voor de leefstraat , de leven(de) wijk en de
stad. Keuzes op korte termijn zijn noodzakelijk
omgeving.
verbonden stad.
opdat deze toekomstbeelden meer zouden zijn
- Van beleidsbeslissingen die genomen worden
dan een droom.
nadat er een groot draagvlak voor is, naar ruimte
* De meest intense momenten beleef je al
voor voortrekkers om duurzame initiatieven uit
liggend, zittend of aan max. 5km/u - “de ziel
In een tijdperk dat de hoeveelheid virtuele
te testen.
gaat te voet.”
contacten op internet, facebook of via sms snel
- Van fossiele brandstoffen en auto als basis
toenemen, zou je bijna vergeten dat het vooral
van onze mobiliteit naar fiets en elektrisch
echte ontmoetingen zijn die het leven kleuren.
vervoer als dé stadsvervoersmodi. - Van steeds meer af te leggen kilometers naar
Mobiliteit bevordert dit meestal niet:
nabijheid van diensten en voorzieningen
verplaatsingen doen we vaak alleen. De drukte op
- Van mobiliteit die steeds meer van onze
straat doet ons terugtrekken aan de achterzijde
schaarse ruimte in beslag neemt, naar ruimte
van onze woning. Mocht de straat terug kunnen
voor “grondliggen*” en ontmoeten.
fungeren als ontmoetingsruimte, verhoogt de
- Van een Gentse verwevenheid onder druk naar
kans op echte ontmoetingen, en krijg je kinderen
een nieuwe Gentse verwevenheid.
die streetwise zijn, mensen met een wereldbeeld dat nauwer aansluit bij de werkelijkheid. Ook op wijk- en stadsniveau geven we de verwevenheid van Gent een nieuwe invulling. 16
GENT NU, gekenmerkt door fossiele brandstoffen, steeds meer kilometers en mobiliteit die steeds meer ruimte in beslag neemt.
GENT 2050, gekenmerkt door fiets & elektrisch, nabijheid en ruimte voor “grondliggen� en ontmoeten.
17
de leefstraat Toekomstbeeld straat – wijk - stad
Anno 2050 spelen alle kinderen weer op straat en is het aangenaam vertoeven op een bankje voor de deur. De leefstraten vormen er een autoluw netwerk rondom centrale (speel) pleintjes en open plekken. Een sterk collectief vervoer, de fiets, gebruiksvriendelijke autodeelsystemen en alternatieve vervoersmiddelen zorgden voor een sterke daling van het aantal auto’s. Hierdoor werd het mogelijk de auto’s te verzamelen op de aangelegde buurtparkings. Straten die niet gericht zijn op doorgaand verkeer werden autovrij gemaakt.
18
Voor je deur parkeren is enkel nog nodig om even
Dankzij de leefstraat wordt intensiever op
In 2050 zijn er veel minder auto’s en veel meer
iets te laden of te lossen.
straat geleefd en groeit de cohesie tussen de
fietsen. Door de vernieuwde inrichting van de
verschillende straatbewoners. Bovendien kregen
straat vormen deze fietsers geen gevaar voor de
De leefstraat is ingericht op maat van kinderen.
de inwoners de kans om zelf hun leefstraat
wandelaars en bewoners.
In een stervormig patroon leidt elke leefstraat
vorm te geven, met vb. zitbanken, beplanting,
naar het (speel)plein. Zo kunnen kinderen veilig
barbecuestellen… De inwoners van een leefstraat
Op wandelafstand is er aantakking op een
buiten komen en naar school rijden. Wat goed
richten zich meer op de straat. Het keukenraam
snel fietsroutenetwerk, een centraal gelegen
is voor kinderen, is ook goed voor ouderen.
kijkt niet meer uit op de koer, maar wel op de
tramhalte of een van de vele ‘doorsteekjes’ die je
Meer ontmoetingsruimte zorgt voor een nieuwe
groene leefstraat. Dankzij die groene inrichting is
snel te voet overal naartoe brengen.
verwevenheid op straatniveau.
de leefstraat als een tuin voor zijn bewoners.
Naar een nieuwe invulling van het
eigenheid van de buurt. Tegen 2017
hebben tegen 2017 voldoende know-
inrichting. Samen met de knowhow
begrip straat
moet het duidelijk geworden zijn hoe
how opgebouwd om dit zo te kunnen
van de stadsdiensten zorgt dit voor
we dit structureel kunnen aanpakken en
aanpakken dat straat en omgeving er
een exponentiĂŤle groei van het aantal
De komende jaren zal er volop
inrichten. We maken dan de keuze dat
wel bij varen.
leefstraten in Gent.
geĂŤxperimenteerd worden met
elke nieuwe en nieuw ingerichte
het anders inrichten van straten.
woonstraat een leefstraat wordt.
Verschillende woonstraten krijgen de kans hun straat vorm te geven naar de
Eenmaal het concept voldoende uitgewerkt is, ontstaat een volwaardige
De betrokken diensten en organisaties
nieuwe economie rond leefstraat 19
leve(n)de wijk Toekomstbeeld straat – wijk - stad
Anno 2050 hebben de wijken opnieuw een
Er is een uitgebreid aanbod van voorzieningen,
De wijk is in 2050 op een duurzame manier
echt centrum. In de wijk vind je een uitgebreid
ook voor vrije tijd. Efficiënt ruimtegebruik wordt
verbonden met de andere Gentse wijken. De
voorzieningenaanbod op fiets- of wandelafstand.
gestimuleerd: sportzalen zijn ook jeugdhuis,
tram komt op elk centraal plein en ook een
Kinderen durf je opnieuw alleen naar school,
seniorenclub, feestzaal, cultuurhuis, …
fietssnelweg of wandelpad is nooit ver weg.
de winkel of de sportclub te sturen. Door die Deze ‘wijkontmoetingsplekken’ vormen samen
en hobby’s. Doordat het centrum van de wijk
met de scholen het hart van de wijk. Je kan er
samenvalt met een knooppunt van openbaar
terecht voor zowat alles. Gekoelde kluisjes met
Wijken staan ook bekend voor hun eigenheid.
vervoer, ontstaat een echt netwerk van wijken.
code maken dat je 24 uur op 24 je boodschappen
Waar bijvoorbeeld Sint-Amandsberg een
kan afhalen in deze nieuwe pick-up points. In het
broedplaats is voor creatieve ideeën, blinkt
Grote delen van de wijk zijn in 2050 autovrij.
repaircafé kan je terecht om even aan je fiets te
Drongen uit met haar recreatief aanbod. Door
De leefstraten zorgden er voor dat de auto haar
sleutelen. De nieuwe Gentse verwevenheid heeft
het openbaar vervoersnetwerk tussen de wijken
nieuwe vaste plek kreeg aan de rand van de wijk
zo in 205O een nieuwe invulling gekregen op
kunnen we in 2050 op een duurzame manier
en dat er nieuwe ontmoetingsruimte ontstaat.
wijkniveau.
proeven van mekaars troeven.
Via leefstraten en doorsteekjes is alles binnen
Werkgevers zagen ook steeds meer in dat
10 minuten te voet of met de fiets veilig
pendelen oninteressant was voor werkgever en
bereikbaar. Je kinderen stuur je graag alleen
werknemer en elk jaar duurder en duurder werd.
naar school of de winkel. Het aantal buurtwinkels
Het grote aantal decentrale werkplekken en
en afhaalpunten nam de afgelopen decennia
lokaal ingebedde bedrijfjes, maken dat er voor de
spectaculair toe. Quasi alles kan je kopen of laten
werknemers heel wat tijd vrijkwam voor gezin en
leveren in je omgeving. Gelukkig maar, want de
vrije tijd.
brandstofprijs maakte het onbetaalbaar om voor je inkopen kilometers rond te rijden. 20
Leefstraat, wijk, plein en halte openbaar vervoer
nabijheid is er in 2050 meer tijd over voor gezin
vormen als het ware één duurzaam netwerk.
“In wijkontmoetingsplekken kan je terecht voor zowat alles.”
Plaats maken voor meer leven Jaar na jaar zorgen we voor meer leven
hoef je geen autorit meer te maken. Om
bezoekers worden naar P&R’s verwezen.
systeem van autodelen en fietskluizen
dit mogelijk te maken kiezen we voor
P&R gaan ook meer en meer in de
bij de P&R’s.
“straatparkeren wordt buurtparkeren”.
omgekeerde richting functioneren,
in de wijk. De lokale handel speelt hier
namelijk na de kantooruren kan de
een belangrijke rol. Cruciaal is dat we
Straat na straat en plein na plein
inwoner van de stad zijn wagen ook
deze te voet of met de fiets kunnen
kunnen zo teruggegeven worden aan
hier stallen indien hij de volgende dag
bereiken. Op deze manier durf je je
de bewoners. Buurtparkings worden
weer staduitwaarts moet. Dit gaat hand
kinderen naar de winkel te sturen en
voorzien voor de bewoners, de
in hand met een sterker uitgebouwd 21
verbonden stad Toekomstbeeld straat – wijk - stad
De nieuwe Gentse verwevenheid in 2050 uit zich niet enkel in meer leven op straat en een uitgebreid voorzieningenaanbod in de wijk. Binnen de stad zorgt een uitgebreid netwerk van hoogwaardig openbaar vervoer, fietssnelwegen en trage wegen voor een duurzame onderlinge verbinding van álle Gentse wijken. Het leven stopt niet aan de grens van Gent. Gent is als centrumstad in 2050 op een duurzame manier vlot te bereiken vanuit alle randgemeenten.
Het Gents halfuurtje Ondanks deze scheiding zijn de Gentse wijken,
Daarnaast zijn alle wijken onderling ook
De verschillende Gentse wijken zijn anno 2050
de knooppunten van openbaar vervoer en de
verbonden met autovrije verbindingen.
gescheiden door brede groenzones met al dan
industriegebieden meer dan ooit met elkaar
niet waterwegen die tot in het centrum leiden. Op
verbonden. Zelfs een verplaatsing van Sint-
die manier hebben we optimaal de troef van de
Kruis-Winkel naar het stadscentrum of naar
Een netwerk van fietssnelwegen, paadjes
groene en blauwe corridors kunnen benutten. De
een andere wijk duurt niet langer dan een half
en groene doorsteekjes verbindt alle wijken
koelte die zij brengen is welkom in het centrum,
uur (het “Gents half uurtje”). Het hoogwaardig
onderling. Fietssnelwegen zijn ideaal om naar het
want global warming is al lang een feit.
openbaar vervoersnetwerk en de conflictvrije
werk te rijden, je kinderen naar school sturen doe
fietssnelwegen maken dat er voor dit half uurtje
je via de groene doorsteekjes.
geen reden meer is om de auto te nemen.
22
23
Stadsregionaal openbaar vervoerssysteem
Naar een nieuwe vervoerscultuur In 2050 zien we de Ikea en andere
Samenhang en verbondenheid op regioniveau
grootwarenhuizen als soort van vitrine:
zijn van belang in de (economisch) leefbare
enkel kijken en bestellen. Levering gebeurt
stad van 2050. Vermits niet alle stedelijke
automatisch bij je thuis. Winkels nemen veel
activiteiten op wandelafstand van elkaar kunnen
minder ruimte in beslag en kunnen zo geclusterd
liggen, wordt de volledige invloedssfeer van
worden. Zo worden ze beter bereikbaar met
Gent optimaal bediend worden door een sterk
openbaar vervoer en fiets.
uitgewerkt systeem van collectief vervoer. Een performant regionaal openbaar vervoersysteem
Het bevoorraden van winkels en het leveren
moet hiervoor de drager worden. Via goed
van goederen aan huis gebeurt in 2050 op een
uitgeruste lokale knooppunten kunnen de andere
duurzame manier. Naast flexibele elektrische
niveaus ook makkelijk toegang vinden tot dit
vrachtwagens en een netwerk van cargofietsen,
netwerk.
is ook goederentransport per water helemaal uitgebouwd.
Was in 2012 het autoverkeersysteem nog te veel structurerend voor nieuwe ruimtelijke ontwikkelingen, dan zijn in 2050 de openbaar vervoersknooppunten de plekken waar sterk verdicht kan worden en er ook in de hoogte kan gebouwd worden.
Regionale transitie van onder uit
Een groeiend netwerk van
binnen de Gentse Agglomeratie G16
carte kiezen rond welke thema’s ze
geëngageerde burgers en experts
te komen.
willen samenwerken.
kan gezinnen helpen bij een
24
De ommezwaai naar 2050 kan er
duurzaam mobiliteitsgedrag.
De G16* kunnen een nieuw elan
*16 is een willekeurig getal. Samenwerking
komen door van onder uit
Zodra dit netwerk voldoende
geven aan het samenwerken
gebeurt met alle gemeenten die graag de
kleinschalige mobiliteitsinitiatieven
gegroeid is, kan de keuze
binnen afgebakende thema’s op
krachten bundelen..
toegankelijk te maken voor elke
gemaakt worden om tot een echte
maat van intermenselijke relaties.
bewoner van de ruime Gentse regio.
samenwerking rond mobiliteit
Gemeenten kunnen immers à la
25
5 HARDE KEUZES 1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
harde keuzes nodig Om de omslagen naar 2050 mogelijk te maken, zijn wij er van overtuigd dat er binnen de vijf jaar harde keuzes moeten gemaakt worden. Vanuit de paden die leiden naar de drie
2. Elke nieuw(e) (ingerichte) woonstraat is een leefstraat 3. Gents half uurtje als maximum 4. Een samenwerkingsverband creëren met de
toekomstbeelden komen wij tot 5 harde keuzes:
buurgemeenten
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren:
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de ruimtelijke
In de wijk en in de straat neemt de stilstaande auto bijzonder veel plaats in. Bovendien verwacht iedereen ook dat zijn auto voor zijn
ontwikkeling
deur kan staan. Door parkeeroverlast niet langer meer in de (woon)straat op te vangen, maar eerder op buurtniveau (buurtparking, gedeeld gebruik van (private) parkings), kunnen we het
3. Gents half uurtje als maximum
Samenwerkingsverbanden kunnen à la carte
openbaar domein weer openstellen in functie van
Het doel is dat alle plekken in Gent onderling
worden aangegaan zodat gaandeweg van
de leefkwaliteit in de wijk en de straat.
verbonden zijn met elkaar en dat de reistijd
onderuit een sterke cultuur van samenwerking
van de ene plek naar de andere niet langer dan
op stadsregionaal niveau kan groeien.
2. Elke nieuw(e) (ingerichte) woonstraat is
een half uur bedraagt. Hoogwaardig collectief
vervoer en snelle fietswegen zorgen hiervoor.
een leefstraat
Discussies over zone 30 of woonerf behoren
26
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de ruimtelijke ontwikkeling
hiermee tot het verleden omdat ze uiteindelijk
4. Een samenwerkingsverband creëren met
“Eerst komt de tram, dan pas volgt de
nog steeds uitgingen van de auto als vertrekpunt
ontwikkeling”. Wanneer we willen afstappen
voor de inrichting van de leefomgeving.
Mobiliteit is in de toekomst hèt bindmiddel
van een “damage control” beleid, moet een
tussen Gent en de omliggende gemeenten.
duurzaam mobiliteitssysteem de maatstaf
de buurgemeenten
worden voor alle volgende nieuwe
ze niet ondenkbaar. Zelfs verbazend
hoeft te zijn van de persoonlijke
we hebben voor deze stad. Eens de
ruimtelijke ontwikkelingen.
gemakkelijk eens ze zijn genomen. In
levenskwaliteit, maar ze eerder ten
icoonprojecten echt gesmaakt zullen
het volgend hoofdstuk wordt alvast niet
goede komt!
worden, zullen de harde keuzes van nu
Deze harde keuzes lijken op het eerste
gewacht op deze keuzes.
We dagen nu de Gentse gemeenschap
de evidenties van morgen worden.
zicht misschien verregaand en dat zijn
De icoonprojecten hebben tot doel
uit om samen met ons de komende jaren
ze ook. Maar toch – en zo leert ons een
om de Gentse gemeenschap morgen
intensief te gaan experimenteren.
eenvoudige terugblik op de voorbije
al aan te tonen dat een duurzaam
Op die manier effenen we het pad
decennia Gents mobiliteitsbeleid – zijn
mobiliteitsgedrag niet ten nadele
richting de toekomstbeelden die 27
28
DEEL III
icoonprojecten Experimenteren om harde keuzes te kunnen maken
29
inleiding Op de volgende pagina’s worden enkele icoonprojecten kort geschetst. Ze moeten nog verder uitgewerkt worden. Ook nieuwe ideeën zijn steeds welkom, maar ook hiervoor hebben we jou nodig. Wij zoeken creatieve mensen om deze of andere icoonprojecten uit te werken. Buurtbewoners, handige harry’s, winkels, bedrijven, ondernemers en overheden samen kunnen zo de eerste stappen richting de nieuwe Gentse verwevenheid zetten. Enkel door er samen de schouders onder te zetten, kunnen de projecten ten volle tot hun recht komen.
Laat je alvast inspireren door onze icoonprojecten. We ordenden ze alvast per
De ervaringen uit de projecten zullen het
toekomstbeeld en vermelden er telkens bij welke
mogelijk maken binnen enkele jaren harde keuzes
harde keuzes er dankzij het project kunnen
te maken. Harde keuzes die nodig zijn om de
gemaakt worden.
drie toekomstbeelden te realiseren. Bovendien maken verschillende icoonprojecten nu al even
De kans is groot dat jij nog andere leuke ideeën
zichtbaar hoe Gent er in 2050 zal uitzien.
hebt. Laat ze ons weten en wij zoeken de juiste mensen om ze uit te werken. Dit boekje is louter een begin. De komende jaren zullen hopelijk tientallen icoonprojecten het licht zien.
30
“Icoonprojecten maken het mogelijk harde keuzes te maken.”
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk te maken: 1. Straatparkeren wordt buurtparkeren 2. Elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
Icoonproject 1:
leefstraat
OP WIELTJES Vandaag de dag is het wegnemen van
De basis is een chassis op 4 wielen met de
We steken al deze toestellen in een
parkeerplaatsen in woonstraten nog een heikel
afmetingen van een klassieke gezinswagen. Op
uitleensysteem. Ideaal om uit te lenen voor je
punt. Iedereen wil meer groen en ruimte in zijn
dit chassis kan dan van alles geplaatst worden,
straatfeest, je geknipte straat. Ook leuk voor
straat, tenminste zo lang de eigen wagen nog
creativiteit kent geen grenzen; een lounge-set,
scholen om hun schoolomgeving tijdelijk op een
voor de deur kan... Een parkeerplaats wordt dus
een olijfboom, een fietsenstalling, een wip, een
leuke manier in te richten.
als (semi-)privaat bezit beschouwd. Tenminste zo
pic-nic tafel, een BBQ of gewoon een grasveld
lang er een auto op staat. Wel gek, want die auto
met een vlinderweide, ping-pong tafels, een fiets
neemt wel bijzonder veel ruimte in die niet kan
op rollen,… noem maar op !
Wij zoeken nog creatieve handige Harry’s en heel veel wielen en assen…
gebruikt worden voor andere doeleinden.
Stel je nu eens voor dat iemand op de parkeerplaats voor zijn deur (tijdelijk) een strandhokje plaatst, dit zou onaanvaardbaar zijn. Tenzij…. het “op wielen” staat. Blijkbaar is dit een Belgisch fenomeen want de fiscus beschouwt caravans bij weekendverblijven ook niet als ONroerend goed. Zolang het maar op wielen staat, zelfs een STA-caravan. Dus laten we bij wijze van experiment dit eens testen in de Gentse woonstraten… door de inwoners van alles aan te bieden…. zolang het maar op wielen staat.
31
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk te maken:
Icoonproject 2:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
DE PROMENADE VAN GENT
leefstraat
Elke vakantie en zonnige weekenddag trekken we massaal naar de kust. IJsjes kopen, pannenkoeken eten, go-cart rijden, terrasjes doen, paraderen, het kan er allemaal op de dijk. De auto lijkt er op die dagen zeer ver weg te zijn. Waarom brengen we die dijk niet gewoon naar Gent? Een stukje straat langs het water dat we bij mooi weer kunnen omtoveren in de promenade van Gent. De nieuwe place to be om te paraderen, shoppen, koffietjes te drinken en vooral go-cart te rijden. Bent u een handelaar of organisator die aan de promenade van Gent wil werken?
32
2. Elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
Icoonproject 3:
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
GEEF JE STRAAT EEN TIJDELIJKE KNIPBEURT
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
te maken: 2. Elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een leefstraat
Op enkele plekken in Gent zijn straten al doorgeknipt (bv. Koepoortkaai). Doorgaand
Tussen nu en 2017 krijgen 25 straten zo een
verkeer is er niet meer mogelijk waardoor er
tijdelijke knipbeurt. De voorkeur gaat uit naar
nieuwe leefruimte kan ontstaan.
straten die in verbinding staan met een (speel) plein. De lokale media TV en krant maken
Wil je weten hoe het voelt om in een leefstraat
verslag en AVS is aanwezig tijdens de eerste
te wonen, laat het ons weten. Met een groepje
knipbeurten!
vrijwilligers komen we dan tijdens een informatie- avond uitleggen wat de tijdelijke
Gaat u de uitdaging aan en wilt u uw straat
knipbeurt inhoudt. Wanneer de buurt toezegt
doorknippen door bv. uw hoveniersdiensten
mee te willen werken, gaan wij samen met jullie
aan te bieden?
aan de slag met de voorbereiding. Alle wensen voor leefruimtegebruik, mobiliteitsbehoeften, voorzieningen, ‌ worden opgelijst. De deelnemers krijgen een persoonlijke tijdelijke mobiliteitsoplossing: buurtparking, bakfiets, deelautohulp, levering aan huis, straatspeeltuin. De straat wordt 1 maand afgesloten voor doorgaand verkeer en tijdelijk voorzien van allerhande leuke elementen. De proef wordt geÍvalueerd en tijdens het eindfeest wordt een plan gemaakt over hoe de straat een vaste leefstraat zou kunnen worden. 33
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk te maken: 1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
Icoonproject 4:
2. Elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
DE SCHOOLSTRAAT
4. Een samenwerkingsverband creĂŤren met de
Schoolomgevingen kennen twee maal per
van de school en hoeft de inwoners helemaal
dag een kort maar krachtige piek van het
niet te hinderen. Zij kunnen uit de straat rijden,
autoverkeer. Ondanks de vele lovende initiatieven
alleen het inrijden is voor eventjes niet meer
om meer kinderen fietsend of car-poolend naar
mogelijk. In ruil krijgen ze uiteraard een autovrije
school te brengen, blijkt dit piekverkeer vaak
straat tijdens het anders zo drukke moment.
een grote overlast voor de omgeving en de
De tijdelijke afsluiting kan gebeuren zoals bij
buurtbewoners te zijn.
speelstraten. Een bewoner, ouder of leerkracht
leefstraat buurgemeenten.
neemt het peterschap op zich en doet hiervoor Buurtbewoners, ouders en scholen slaan de
het nodige.
handen in elkaar om op zoek te gaan naar kiss&ride-zones (bv. parking van winkel) waar
Vele scholen hebben heel wat leerlingen
kinderen kunnen afgezet worden, zonder dat de
van buiten Gent. Dit project kan ook
omwonenden hinder ondervinden. Van daaruit
stadgrensoverschrijdend aangepakt worden
kunnen de kinderen onder begeleiding van een buurtbewoner, ouder of leerkracht veilig naar school wandelen of fietsen. Onderweg kunnen kinderen aansluiten bij de karavaan. Het principe van de schoolbus, maar dan veel leuker‌! Heel wat scholen hebben verschillende ingangen in meerdere straten. De rustigste van die straten sluiten we tijdelijk af voor ingaand autoverkeer, een echte schoolstraat. Deze maatregel is slechts tijdelijk tijdens de start- en einduren 34
Draag je school voor voor dit experiment!
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk te maken: 3. Gents half uurtje als maximum
Icoonproject 5:
4. Een samenwerkingsverband creëren met de
LACHEN NAAR DE TRAM
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de
Op heel wat plekken in Gent wordt de bestaande
Ware het niet dat ook hier de tramlijn één grote
potentie van het tramnet onvoldoende in de
barrière vormt die eerder scheidt dan verbindt.
buurgemeenten. ruimtelijke ontwikkeling.
verf gezet. Eens buiten het echte stedelijke weefsel verdwijnt het tramspoor in een
Samen met de buurt gaan wij op zoek naar
surrealistische achterkant-wereld begrensd door
een perfecte integratie van de tram in de wijk.
hagen, tuinmuren en bekaertdraad. Slechts af
Via tekenwedstrijden, brainstormavonden en
en toe dagzoomt dit hoogwaardige stedelijke
interactieve bijeenkomsten gaan we op zoek
transportmiddel in de echte leefwereld, bij de
naar hoe het beter kan. Samen stappen we
halteplaatsen die eerder als een noodzakelijk
naar de bevoegde overheden met een plan dat
kwaad opdoemen dan als de toegang tot een
ervoor zorgt dat het tramspoor niet langer de
hoogwaardig openbaar vervoerssysteem.
achterkant van de wijk is. Samen maken we van de tram niet langer een barrière, maar het
Bewoning draait zijn rug naar de tram en toont
bruisende hart van de wijk.
zijn gezicht naar de autoweg. Wij geloven dat het ook anders kan.
Maak de tram leuk, zodat hij overal sneller komt.
Neem nu Lange Velden in Wondelgem. Een nieuw groot woongebied in het noorden van Gent, in het groen, gekoppeld aan de hoogfrequente tramlijn 1 (7 min van het centrum), met veel jonge gezinnen en jonge kinderen en de snelst groeiende basisschool in het Gentse vlakbij. Een stukje Freiburgse Vaubanwijk in Gent...te mooi om waar te zijn? 35
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk te maken: 2. Elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een leefstraat 3. Gents half uurtje als maximum
Icoonproject 6:
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de ruimtelijke ontwikkeling.
Winkelen 2.0 Elke vrijdagavond en zaterdag kan je over de
Tijdens de “grote leverdag” kan iedereen om zijn
koppen lopen in zowat elk grootwarenhuis. Het
aankopen komen wanneer het hem/haar past. Je
grootste deel van hen doet dit met de auto,
kan zelfs je kinderen erom sturen, het is gewoon
met een gigantisch aantal winkelkilometers tot
om de hoek.
gevolg. Ook zin om nooit meer aan de kassa aan Nochtans beschikken heel wat grootwarenhuizen reeds over een systeem om je boodschappen online te bestellen en thuis te laten leveren. De prijs ligt ietsje hoger, maar je bespaart er wel heel wat tijd en kilometers mee uit. Je moet wel thuis zijn op het leveringsuur. Wat als we met alle gezinnen uit de straat of met alle collega’s op het werk afspreken om niet elk apart met onze auto naar de winkel te rijden? Wat als we een gezamenlijke bestelling plaatsen bij het grootwarenhuis? En in ruil krijgen we een afhaalpunt in de buurt of op de werkplek waar de supermarkt gratis een frigo of diepvriesruimte plaatst en misschien ook wel een korting, een leuk geschenk, .. voorziet?
36
te schuiven?
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk te maken: 1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
Icoonproject 7:
2. Elke neuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
VOLG DE KINDEREN
5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de
leefstraat ruimtelijke ontwikkeling.
Twijfelt u ook om uw kinderen per fiets of te voet door het drukke verkeer te sturen? Laat per wijk of per school de kinderen tonen / uitvissen welke weg zij het liefst volgen van thuis naar school. Op deze manier wordt een netwerk van trage wegen in beeld gebracht, dat vervolgens een officieel statuut kan krijgen. Kinderen slagen er vaak beter in dan volwassenen de kleine paadjes, steegjes, doorsteekjes te vinden die het veilig en vlot wandelen / fietsen maken van a naar b. Hetzelfde principe kan je ook gebruiken om de veiligste routes naar sportclubs, lokalen van jeugdbewegingen of speelpleinen in kaart te brengen. Weet jij al hoe de kinderen het veiligst naar jouw scoutsclub of sportvereniging komen?
37
Icoonproject 8:
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
BEREKEN JE M-SCORE IN HET FIETS VAN TROJE CAFE
te maken:
Tegenwoordig scheppen de mannen aan de
hun M-score konden verbeteren.
3. Gents half uurtje als maximum 4. Een samenwerkingsverband creëreb met buurgemeenten 5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de ruimtelijke ontwikkeling.
toog ook al tegen elkaar op over de K-waarde of het E-peil van hun net verbouwde woning net
Om de gezinsleden te kunnen laten wennen aan
zoals “cilinderinhoud” en “PK’s” nog steeds
de voordelen van een nieuw mobiliteitsgedrag
maatgevend zijn voor hun individuele mobiliteit.
worden door de verschillende partners van het
Zijn E-peil en K-waarde erg moderne begrippen,
initiatief gedurende een maand verschillende
dan is cilinderinhoud iets uit de tijd van de
alternatieve vervoerswijzen in bruikleen
stoommachines, en PAARDEN-kracht uit de
gegeven, alsook een autodeel-abonnement en
tijd van … ! Maar dat maakt niet veel uit want
OV-kaarten. Ook wordt op maat routeadvies
mannen scheppen nu eenmaal graag op over
gegeven voor elk gezinslid.
cijfers. Help de M-score ontwikkelen en maak op café Waarom roepen we dan zelf geen nieuw, maar duurzaam cijfer in het leven? Net zoals het E-peil snel hip is geworden en zijn weg naar de toog heeft gevonden, roepen wij de M-score in het leven. Per gezin krijg je zo een indicatie over de duurzaamheid van je verplaatsingsgedrag. Parameters die in rekening worden gebracht zijn o.a. voertuigenbezit- en gebruik, brandstof, woonplaats, aantal verplaatsingen, ... Na het toekennen van de initiële scores worden door speciaal daartoe opgeleide experten aan de gezinnen aanbevelingen op maat gedaan hoe zij 38
kennis met de rest van de M-club.
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk
Icoonproject 9:
te maken:
ROL HET FIETSNETWERK UIT
4. Een samenwerkingsverband creëren met de
Gent heeft op papier een prachtig
persoon bestaat er in om verbindingsofficier te
fietsroutenetwerk met hoofdfietsroutes en
zijn tussen de gebruikers en de wegbeheerder.
lokale verbindingsroutes. Via een online tool
Dit gaat van het signaleren van kleine
en een kaart kan je deze al terugvinden, maar
mankementen tot het maken van suggesties ter
wij willen nog een stapje verder gaan om het
verbetering van het totale fietsnetwerk.
3. Gents half uurtje als maximum buurgemeenten 5. Duurzame mobiliteitscultuur stuurt de ruimtelijke ontwikkeling.
netwerk zichtbaar te maken voor elke inwoner en bezoeker.
Niet alles hoeft dus door de overheid gedaan te worden. Via het netwerk van dit peterschap
Via een bewegwijzering brengen we alle routes
wordt de bewegwijzering en de staat van het
in beeld. Dit kan bv. met pijlen naar de wijkcentra
fietspad regelmatig gecontroleerd (inclusief
of via een fietsknooppuntensysteem met
tijdelijke omleidingen). Dit naar analogie met het
infoborden. Zo maken we de drempel voor elke
onderhoud van het GR-wandelpaden-netwerk.
fietsende Gentenaar zo klein mogelijk om via dit
Deze groep van experten geeft regelmatig advies
routenetwerk zijn verplaatsingen te maken. Het
over verbetering van het netwerk. Zo kunnen zij
wordt hiermee ook zichtbaar waar de knelpunten
bv. suggesties doen om “traag fietsverkeer” en
(oversteekbaarheid, gevaarlijke punten) zich op
“snel fietsverkeer“ van elkaar te ontkoppelen,
het fietsnetwerk bevinden. Bordjes met je reistijd
om het snelle verplaatsen (fietssnelwegen) naar
(“Gentbrugge kerk 5 minuten”) maken het nog
bv. je werk nog te verbeteren.
zichtbaarder. Van welke route wil jij peter of meter worden? Daarnaast wordt elke route verdeeld in logische segmenten, waarvoor telkens één peter of meter wordt aangeduid. Liefst een persoon die dit traject dagelijks gebruikt. De rol van deze 39
Experimenteren om harde keuzes gemakkelijk te maken:
Icoonproject 10:
1. Straatparkeren wordt buurtparkeren
BUURTPARKING DE LUXE
leefstraat
Dagelijks verplaatsen we ons met de wagen naar
Juich alvast, want met je boodschappen hoef je
ons werk. We komen ’s morgens toe, zetten onze
alvast niet meer te sleuren…!
2. Elk nieuw(e) (ingerichte) woonstraat is een
wagen op de bedrijfsparking, ‘s avonds stoppen we nog even aan de winkel, en daarna rijden we
Mag jouw bedrijfsparking ook een leuke invulling
terug naar huis. Hoe ziet de bedrijfsparking en de
krijgen?
winkelparking er ’s nachts uit? Helemaal leeg… Stel je eens voor dat de bedrijven en de winkels hun parkings openstellen als buurtparking de luxe. Je kan er niet alleen je eigen of gedeelde auto kwijt of je fiets stallen. Ook creëert het extra ruimte om te leven en te ontmoeten. Wil je basketballen? Het kan, met een likje verf maken we van de parking in een wip een basketbalveld. De verlichtingspaal gebruiken we als basketbalring. De traditionele plantenbakken maken plaats voor minimoestuintjes en ook ruimte om aan buurtcompostering te doen wordt voorzien. Voor het jaarlijkse straatfeest moet je alvast niet meer op zoek gaan naar een locatie. Het feest gaat door op de parking van de buurtwinkel.
40
DOE MEE De fiets van Troje is ons resultaat na enkele
Via een reeks van icoonprojecten willen we tonen
Er zijn verschillende mogelijkheden:
maanden samen brainstormen en ideeën
dat ook we vandaag reeds kunnen starten met
Je wilt zelf een icoonproject opstarten?
uitwerken.
een aantal experimenten en concrete projecten
Neem contact op met ons en wij helpen je met
die de weg naar 2050 duurzaam kunnen
de opstart van je project.
Onze analyse van het mobiliteitssysteem is
inzetten. De lijst van icoonprojecten is maar een
scherp: “ het huidige Gentse mobiliteitssysteem
eerste aanzet. We hoorden reeds ideeën rond een
Je wilt meewerken aan een icoonproject?
is niet toekomstbestendig omdat het zich
autoloze 1 september, een buurtbus gesponsord
Wij brengen je in contact met de andere
vooral concentreert op het wegwerken van de
door het bedrijf met een gepensioneerde aan het
uitwerkers van het project.
(schadelijke) gevolgen van mobiliteit en daardoor
stuur of het gebruiken van nieuwe technologieën
te weinig anticipeert op de uitdagingen voor de
om het verkeer slim te sturen, carpoolen in
Je hebt een goed idee, maar bent op zoek naar
toekomst.”
het havengebied... maar jij hebt vast nog leuke
helpende handen, bijkomende invalshoeken…?
ideeën.
Kom naar ons fiets van Troje café.
toekomstbeelden uit voor 2050. Zowel op
We kozen symbolisch voor het jaar 2050, het
Meer informatie over de icoonprojecten, de
straat als op wijkniveau dachten we na over
jaar waarin Gent klimaatneutraal wil zijn. Het
ondersteuning die de M-club en de Stad Gent kan
hoe mobiliteit meer ten dienste kan staan
jaartal maakte onze creativiteit en de tongen los,
bieden, het fiets van Troje café …. :
voor een kwalitatieve stedelijke leefomgeving,
maar is niet meer dan een symbool. Staar je niet
in plaats van de bedreiging die de huidige
blind op de datum: als we het vroeger kunnen
Dries Gysels
mobiliteit vandaag vormt voor de stad. Ook
realiseren, des te beter. Want transitie begint
T: 09 268 24 54
op stads(regionaal) niveau tonen we hoe de
vandaag al…
E: Dries.Gysels@gent.be
kan gaan ontwikkelen. Een nieuwe Gentse
Voel je je geïnspireerd door ons verhaal en wil
Tim Scheirs
verwevenheid krijgt vorm op alle schaalniveaus.
je zelf aan de slag wil gaan, aarzel niet en neem
T: 09 266 77 75
contact op met ons.
E: Tim.Scheirs@gent.be
Als antwoord hierop werkten we 3 inspirerende
Gentse regio zich als duurzame mobiliteitsregio
41
42
Bijlage
wat is transitie? Over onze aanpak
43
WAT IS TRANSITIE? Transitie betekent verandering. Meer
dynamisch samenspel van 3 niveaus: landschap,
Cambio – Autopia – Degage). Niches spelen door
bepaald een fundamentele omslag van
regime en niche.
hun pioniersgedrag evenwel een erg belangrijke
een maatschappelijk systeem. Transities
rol bij de “take off fase”.
zijn noodzakelijk geworden, want op vele
Een maatschappelijke omslag heeft zich pas
gebieden loopt de maatschappij vast.
voltrokken als we kunnen stellen dat “de wereld”
Tussen beide niveaus situeert zich een niveau
Het mobiliteitsvraagstuk is bij uitstek
veranderd is”(=stabilisatie). De “wereld” wordt in
wat we kunnen bestempelen als “regime”. Is het
een maatschappelijk thema om door een
transitiejargon bestempeld als het “landschap”
“landschap” sterk bepaald door normen, dan
‘transitiebril’ te bekijken.
en is voor te stellen als de traag veranderende
spelen hier eerder de wetten, subsidieregelingen,
maatschappelijke onderstroom met zijn eigen
…Een (stedelijke) overheid is ontegensprekelijk
S-curve
normen en gewoontes. Per definitie gaat dit
een regime speler, naast de vele andere spelers
Maatschappelijke systemen (zoals mobiliteit)
niveau niet vanzelf in beweging komen, het moet
die als regime het maatschappelijke leven mee
zijn complexe systemen, en deze veranderen
hiervoor in beweging gebracht worden.
bepalen (Belgacom, Haven, distributieketens,
meestal niet geleidelijk, maar sprongsgewijs.
onderwijsinstellingen,…).
Transitieprocessen verlopen doorgaans volgens
Tegenover het “landschap” staat het niveau
een S-curve, waarbij verandering pas in gang
van de “niches” waarbinnen op kleine schaal
Regimes gedragen zich “dynamisch stabiel”
wordt gezet na een zekere voorbereidende fase
reeds experimenten plaatsvinden die een
omdat ze nu eenmaal goed georganiseerd zijn
die vaak lang kan duren, om dan vervolgens na
toekomstige omslag moeten voorbereiden.
in het uitoefenen van bepaalde functies, maar
een moment van take-off plots te versnellen
Een grote beperking van niches is dat zij sterk
na verloop van tijd primeert het voortbestaan
en uiteindelijk in een nieuw evenwicht te
gefocust zijn op hun eigen (micro-)project
van de eigen structuur op het aanvankelijke
stabiliseren.
en dit dan ook zelden overstijgen. Bovendien
maatschappelijke doel.
voelen nichespelers zich ongemakkelijk als een
44
Meerlagenmodel
gelijkaardige niche het speelveld betreedt, ze
Een tweede uitgangspunt in transitiedenken is
gedragen zich dan als concurrenten terwijl ze
dat de maatschappij beschouwd wordt als een
eigenlijk elkaar zouden moeten versterken (cfr
Een GSM was begin de jaren ’90? een niche
nastaarden, hebben er al lang zelf één. Als je nu
product. Als je toen met een GSM op straat
iemand zijn nummer vraagt en die antwoordt
liep, werd je nagestaard (voorbereidende fase).
dat hij geen GSM heeft, vraag je je af hoe die
Maar plots werd de telefoniemarkt open gegooid
maatschappelijk kan functioneren? De wereld
en kwamen andere aanbieders op de markt
(landschap) is op nauwelijks 15 of 20 jaar tijd
(take off). Je kon de straat niet op of je werd
fundamenteel veranderd.
aangeklampt door één of ander promo-team dat je een toestel met abonnement aanbood (versnelling). De promoboys zijn ondertussen uit het straatbeeld verdwenen (stabilisatie). De mensen die vroeger GSM gebruikers
Een regime dat jarenlang goed heeft
StudentENmobiliteit: mobiliteitsnicheprojecten
gefunctioneerd door zijn goede organisatie,
vinden in Gent een goede voedingsbodem
kan juist daarom een blokkade zijn voor een
om snel uit te groeien. Vaak kennen ze een
maatschappelijke omslag.
snelle groei en nemen ze dan de rol op van een “dynamisch stabiele” regimespeler op. Door de
Maar door de hierboven vermelde beperkingen
huidige organisatiestructuur is het momenteel
van het niveau niche en landschap, zijn regimes
moeilijk een ander doelpubliek dan de studenten
ideaal gepositioneerd om alvast het klimaat
aan te spreken.
te creëren waarbinnen transitieprocessen zich kunnen voltrekken. Dit door zichzelf kwetsbaar op te stellen en open te staan voor verandering en de maatschappelijke omslag bijvoorbeeld te laten voorafgaan door gewijzigde eigen beleidsvoering.
Bakfietsdelen: Samenwerking tussen GMF, Cambio en Max Mobiel als voorbeeld van
Bescheiden Gent
synergie tussen verschillende nichespelers
Het S-vormig procesverloop en het
met steun van Vlaamse en lokale overheid
meerlagenmodel leren ons vooral op andere
(regimespelers).
manier te kijken naar maatschappelijke thema’s en nuanceren ook sterk de rol die we als persoon of organisatie bij een beoogde maatschappelijke
Meer info over transitie kan je vinden in de
omslag kunnen hebben. Het noopt ons als
boeken van Jan Rotmans (In het oog van de
stedelijke overheid tot enige bescheidenheid…
Orkaan) en Pepik Henneman, Debora Timmerman & Derk Loorbach (Burgermeesterboek). 45
46
Het Gents Klimaatverbond
Colofon
www.Gentsklimaatverbond.be Dries.Gysels@gent.be
Eindredactie:
Tel. 09 268 24 54
Dries Gysels, Elke De Dekker, Jeroen Mercy, Katleen Straetmans, Karel Vancoppenolle,
Of volg het Gentsklimaatverbond via facebook
Pepik Henneman, Tim Scheirs Foto’s en tekeningen: Stad Gent, Gert Arijs, Dries Gysels, Willem Pirquin, Karel Vancoppenolle, Elke Durnez, Mathijs Bekaert, Pepik Henneman, Cargo Vélo, Tim Scheirs ACHTERGRONDINFO: Alle info die gebruikt werd om de fiets van Troje tot stand te brengen is te vinden in het achtergronddocument ‘systeemanalyse’ dat terug te vinden is op www.gentsklimaatverbond.be Werkten mee aan dit nummer: Benjamin Rieder, Bert Van Daele, Dirk Holemans, Elke Durnez, Frank Gelaude, Jan Geldhof, Jan Turf, Jos Lootens, Karel Vancoppenolle, Koen Stuyven, Kristof Devriendt, Mathijs Bekaert, Michiel Demey, Miguel Vertriest, Patrick Debeuf, Peter Hofman, Peter Mortier, Philippe Van Wesenbeeck, Pieter De Vis, Pieter Deschamps, Pieter Deslé, Pieter Van Vooren, Riet Van de Velde, Sander Vandenberghe, Saskia Walters, Simon Verledens, Stefaan Claeys, Vic De Meester, Vincent Meerschaert, Wim De Smet VU: Tom Balthazar, schepen van Milieu, Stadsontwikkeling en Wonen November 2012 Depotnummer: D/2012/0341/16
tklimaa d n o b r ve
slim op
weg
47