De kapelanie van Wortel

... of hoe een ambt een woonhuis werd.

Sinds de restauratie van 1993 prijkt boven de voordeur van één van ’s Wortelse oudste en charmantste huisjes het naambordje: “kapelanie”. Je zou haast denken dat dit vroeger het woonhuis van de onderpastoor van Wortel moet geweest zijn. Niet dus. Alsof de parochie Wortel vroeger zo groot geweest moet zijn dat het een pastoor èn een kapelaan nodig had. Waarvoor diende deze woning dan wel? Om heel kort te gaan, oorspronkelijk had een kapelaan, hoewel het ook een priester was, een totaal andere functie dan een pastoor. En een kapelanie was dan ook niet een huis, maar een soort functie of ambt, waarbij de kapelaan (van die bewuste kapelanie) de functionaris was die missen opdroeg voor een bepaalde intentie. Bijvoorbeeld voor het zielenheil van de persoon, groep of instantie die zo’n kapelanie stichtte en die de kapelaan dan ook van een inkomen voorzag. In heel vroeger tijden was één kapelanie voldoende voor het levensonderhoud van de kapelaan. Toen later de inkomsten verminderden en het leven duurder werd, moest een kapelaan meerder functies uitvoeren om aan de kost te komen. Zo werd hij dan ook bvb. koster, of dorpsonderwijzer. Je kan trouwens op heel oude foto’s van de kapelanie ook zien dat er omstreeks 1910 nog een pand tegenaan gebouwd was aan de linkerkant, waarschijnlijk de oude Wortelse dorpsschool (p.18-19, ‘Wortel weet je nog’, red.) Daardoor werd de kapelaan dus als het ware een soort van onderpastoor. Vandaar ook dat men in Wortel de woning van de kapelaan annex koster/onderwijzer in de loop der tijd “de kapelanie” is gaan noemen.(ms)