1
BİR DEVRİN MUHASEBESİ: MENDERES NİYE ASILDI? Prof. Dr. Ali Demirsoy Bu gün çağdaş dünyada suç ne olursa olsun idam kaldırıldı. İdamın insancıl bir ceza olmadığı konusunda büyük bir kesim hemfikir oldu. Ancak 1900 yılların ortalarına kadar idamın bir ceza çeşidi olarak ülkelerin yasalarında yer aldığı bilinmektedir. Eğer bir yasada idam cezası varsa idamları kınama yerine o yasaların doğru olup olmadıkları üzerinde tartışılabilir. Eğer bir ülkenin yasasında bazı suçların idam ile cezalandırılması öngörülmüş ise, yıllar sonra suçu sabit görerek o cezayı veren mahkemeleri ve idari sistemleri suçlamak olsa boş boğazlıktan öte bir değer taşıyamaz. Tekrar söylemek gerekiyorsa idamı savunma günümüzde insanlık dışıdır; ancak yasalarda bu ceza varsa, bu suçtan verilen idamlarda olsa olsa suçun sabit olup olmaması tartışılabilir. Bu suça o ceza verilmezdi sözü, yasaların uygulanışını bilmemekten
kaynaklanıyor
olabilir
ya
da
hukukun
zaman
içinde
nasıl
uygulandığından habersiz olduğu anlamına gelir. Biz dünyanın her yerinde geçmiş dönemlerde yargı önüne çıkmış, usulüne göre yargılanmış ve idam edilmiş vakaları, yererek değil, belki eleştirerek konuşabiliriz. Yargı önüne çıkmadan birilerinin fermanı ve emri ile öldürülen her olayı da lanetleyebiliriz; lanetleyebilmeliyiz (bu emirleri verenlerin adını köprülere, yollara üniversitelere koymamalıyız). Bu durumda sapla samanı birbirine karıştırmamak gerekir. DP ile bu ülke çok partili demokrasiye geçmiştir. Menderes bu halkın gözünün açılması ve siyasete (doğrusuyla yanlışıyla) katılması için çok şey yapmıştır. Bunu unutamayız. Ancak halkın yanında yer alan ve halkın hakkını savunan bu kadro unutmamak gerekir ki, 1945 yılında toprak reformu yasasına tepki gösteren ve Menderes’in istifasıyla sonlanan bir kadrodur. Türkiye’nin o günlerde en büyük sorunu olan ve belki bu günkü yaşanan acı olayların nedenlerinden birini oluşturan topraksız köylü, toprak ağa çıkmazını karabilmek, topraksız köylüye toprak verilmesini öngören bu yasaya en çok tepki gösteren, Celal Bayar ve toprak ağları olan Adnan Menderes, Refik Koraltan ve Hasan Polatkan (!) olmuştur. 1950 yılında 420 (CHP 63), 1954 seçimlerinde 505 (CHP 31) milletvekili ile gelen, anayasayı değiştirme çoğunluğunu elinde bulunduran Menderes Hükümeti, idama bir ceza olarak bakmayı doğru olarak bulmuş olmalı ki değiştirmeye bile yanaşmamıştı; Anayasayı İhlal cezasının idam olarak kalmasını yeğlemiştir. Bununla da kalmayıp