The Independent Project
http://youtu.be/RElUmGI5gLc
3
Voorwoordje Connecting the people
We zijn NU hier Hier en Nu How to start a fire Storytelling Big Data en toen ...
Het internet creĂŤert eigenlijk de chaos waar we nu doorgaan in de wereld maar die chaos is nu nodig om de nieuwe orde te maken. ~ Jan Bommerez
4
Krachtenvelden Eisen van het beroep Binnen hogeschool Op werkgever gericht Regionaal gericht Kwantiteit Ondernemendheid Top-down Open Initieel Diplomagericht Stabiliteit/degelijkheid Stabiele beroepen Afgebakende organisatie Opleidings-/werkveldgericht Samenwerkende HO-instellingen
Uit de scenariosessies zijn de bovenstaande belangrijkste krachtenvelden ge誰dentificeerd. Je ziet hierboven welke rol ze tijdens de KoempoelHAN hebben gespeeld.
Eisen van student Buiten hogeschool Op werknemer gericht Internationaal gericht Kwaliteit Controle Bottom-up Gesloten Niet initieel Leerbehoeftegericht Flexibiliteit/wendbaarheid Dynamisch complexe beroepen Netwerkorganisatie Studentgericht Concurrerende HO-instellingen
Deze blauwe blokjes vind je overal in het boek terug. Ze bevatten uitspraken uit de scenariosessies. Het boek illustreert daarmee wat we NU al doen - of waar we mee kunnen beginnen - wat betreft ICT en onderwijs.
Voorwoordje
De KoempoelHAN, waarvan in dit boek verslag wordt gedaan, is bedoeld als complementaire bijdrage naast een serie scenario-workshops die in de zomer van 2014 op de HAN zijn gehouden in opdracht van het HAN MT. In die sessies (zeven in totaal) vormden een flink aantal HAN medewerkers uit alle gelederen, en ook enkele externen, zich samen een beeld van waar het met de HAN naar toe moet, kan, of zal gaan de komende tien tot twintig jaar, en wat dat betekent voor de manier waarop we onze ICT inrichten. Dit alles ter voorbereiding en ondersteuning van de broodnodige plannenmakerij: het HAN i-beleid en zelfs het instellingsplan.
6
In die scenariosessies, en de uitwerking daarvan, werd volgens nette, zorgvuldige kaders en vanuit een beproefde scenario-methodiek systematisch gepolderd over de toekomst. Dat heeft een duidelijke waarde en we zijn in het algemeen heel tevreden met wat dat opgeleverd heeft. Maar het was toch ook allemaal een beetje veilig, een beetje saai misschien zelfs. En vooral bleef één groep toch nog teveel buiten beeld: de studenten! Na een gesprek met Guido Crolla ontstond spontaan de vraag: kunnen we niet iets extra’s doen, iets wilders, iets spetterends, waarbij we de studenten en de HAN gemeenschap op een heel andere, inspirerende, beeldende manier kunnen betrekken? En dat misschien eens niet een rapport oplevert? Inderdaad bleek, verrassend genoeg, dat men hier wel oren naar had, en de KoempoelHAN was geboren. Met HAN informatiemanager Jaap Gall als opdrachtgever en het Lectoraat Model-Based Information Systems als provisorisch onderkomen konden Guido Crolla (docent bij de Informatica
Communicatie Academie) en zijn team aan de slag. En dat hebben we geweten ook! De beloofde drie Yurts (Mongoolse nomadententen) op het binnenplein van de campus in Arnhem kwámen er, en waren een week lang het inspirerende toneel voor gesprekken, workshops, beeldend werk, verhalen, geïmproviseerde acties, muziek zelfs; de ideeën en beelden vlogen om je oren. Men ging diep. Men divergeerde en convergeerde dat het een lieve lust was, en zónder het zo zelfs maar te hoeven noemen. Edu-hippies? Misschien. Revoluties moeten ergens beginnen. En nu is er dit document. Een nette managementsamenvatting ontbreekt. Dat is ook niet verwonderlijk; als u die één wilt, leest u dan vooral het rapport van de senariosessies. Dit document komt (en dat is niet te missen) uit een totaal andere hoek: minder ratio, meer soul. Want zo moet dit document, en alles wat er verder uit de KoempoelHAN is gekomen, worden gezien: als een toevoeging
aan het meer officiële, systematisch verkregen verhaal, wellicht zelfs als de ziel daarvan. Daardoor ook wat minder uitgekauwd, minder grijpbaar. Want als iemand die nauw betrokken was bij de totstandkoming van beide verhalen concludeer ik: de vorm is volledig anders, maar qua inhoud sluiten de scenariosessies en de KoempoelHAN opmerkelijk mooi op elkaar aan. Ik zou u willen aanmoedigen om al lezend en denkend op zoek te gaan naar de synergie tussen de twee uitingen. Dan kunnen we met zijn allen de toekomst in duiken, en wat deze ook moge brengen; we hebben er in elk geval eens heel goed bij stilgestaan!
Stijn Hoppenbrouwers, november 2014
7
Strategisch vergezicht. Inbedding KoempoelHan in onderwijs programma HAN door Noor Bongers.
ONTDEKKINGSREIS ALS OPLOSSING VOOR CRISES? Maatschappelijke en economische ontwikkelingen De huidige samenleving laat een aantal interessante vraagstukken zien. Zowel sociaal, ecologisch als economisch zijn de problemen groots. Bovendien niet meer op te lossen bínnen een bestaande context. Nieuwe perspectieven ontstaan door combinaties tussen verschillende domeinen en expertises. De uitwisseling van sociaal kapitaal en de specifieke talenten van mensen maken dit vaak tot een succes.
Mensen zijn in staat om buiten de grenzen van hun eigen domein te kijken, verrassende combinaties te maken en de inzichten toe te passen. Nieuw paradigma’s doorbreken de crises en genereren waarde.
Lerende omgeving biedt houvast Interessant is te kijken naar waar de hóuvast ligt in deze processen. Steeds minder op externe zekerheden als ‘voldoende pensioen’, ‘baangarantie’, en ‘lineaire ontwikkeling’ (rechtstreeks van A naar 8
B), steeds vaker bevind je je opeens in C, hebt A in het zicht en wandelt B er dwars doorheen. Dit vraagt een andere manier van sturing en besturen. Een nieuwe bestuursfilosofie. Een van de kenmerken hiervan is een heldere ambitie, een stip op de horizon en een meanderende weg er naartoe. Op ieder moment kijk je opnieuw wat de beste stap is, je stuurt op de kwalitéit van het proces. Deze kwaliteit wordt gevormd door vertrouwen tussen de mensen onderling, transparantie over ieders belangen binnen het proces en erkenning voor- en feedback op elkaars vakmanschap. Zo ontstaat er een lerende omgeving met maatschappelijke én economische impact. Een ontwikkeling die waarde genereert, maar ook veel van mensen vraagt. Er is een heel scala aan nieuwe vaardigheden en competenties nodig om hierin goed te functioneren en samen te werken. Kennis van je eigen talent en vakmanschap. Autonomie en zelfsturing. Goed luisteren naar anderen en flexibel mee bewegen zónder het punt op de horizon uit het oog te verliezen. De zekerheid komt te liggen op je eigen kompas.
Het staat in die zin los van het curriculum van bestaande vakken. Interessant is dat er een wérkelijke vraag als uitgangspunt is genomen (ICT en ontwikkeling onderwijs) en dat het aan de studenten wordt overgelaten om zélf een vorm te vinden om te komen tot een antwoord. KoempoelHan is een ervaring, een sprong in het diepe. Met twee ijkpunten: persoonlijke ontwikkeling én genereren oplossingsrichting voor een vraagstuk.
Ontdekkingsreis met impact Door een groep pioniers in Nederland wordt deze nieuwe manier van werken en denken toegepast en ontstaan lerende omgevingen met impact. Ook binnen het onderwijs. Een mooi voorbeeld is Knowmads, waar studenten hun eigen onderwijs programma maken en zélf projecten vormgeven waarin zij worden begeleid. Maatschappelijke impact, economische inbedding en onderwijs gaan hier hand in hand.
Deze manier van werken is nodig om een integrale oplossing voor een vraagstuk te genereren, dienend aan de belangen van meerdere stakeholders. Dat is waar de samenleving momenteel om vraagt.
Goede stúring en begeleiding van de studenten is hierbij essentieel. Docenten die ook weten wanneer ze de studenten lós moeten laten en hen in alle chaos zelf hun weg te laten vinden. Docenten die helpen met het vinden van de juiste vragen die een richtlijn voor ontwikkeling worden. Én docenten die hard sturen op deadlines, vorm en output. Hopla, zoeken en ontdekken maar wél met impact.
KoempoelHan is een omgeving waar studenten dít leren.
Maar niet alleen binnen het onderwijs, ook de wereld van zorg, burgerparticipatie en beleidsontwik9
keling heeft behoefte aan nieuwe manieren van organiseren.
Als we deze drie punten toepassen op KoempoelHan 2014 ontstaat het volgende beeld:
Impact is waarde die zichtbaar is
Zichtbare persoonlijke ontwikkeling
KoempoelHan heeft van invloed op de persoonlijke ontwikkeling van studenten. De manier waarop zij over dingen nadenken, vragen stellen, naar oplossingen zoeken. De manier waarop zij anderen waarderen en de ruimte geven. Het is een ervaring waarbij de studenten de inzichten daarna toepassen in hun eigen werkveld.
De studenten bouwen een portfolio op waarin hun ontwikkeling zichtbaar is. Dit kan worden opgenomen in een persoonlijk ontwikkelingsplan gericht op het ontwikkelen van competenties.
Dit is zichtbaar te maken door het procés benoemen, mooie voorbeelden laten zien en studenten hun eigen verhalen te laten vertellen. En óók door te méten op deze nieuwe competenties; persoonlijk leiderschap, co- creatie, inzicht in eigen talenten, eigenaarschap en cross-over denken én samenwerken. Zichtbaarheid vraagt ook om een vorm, die vertelt, spreekt en enthousiasmeert. Niet alleen op het gebied van bewustwording en persoonlijke processen van de deelnemers, maar ook de ‘harde resultaten’, de uitkomsten en visies, de ideeën van de studenten. Hoe enthousiasmeer je hier anderen mee? Het zichtbaar maken van de impact van KoempoelHan vraagt daarnaast een contéxt die meebeweegt. Een omgeving waarin KoempoelHan is ingebed en waarin de resultaten worden opgenomen en uitgevoerd.
Persoonlijk leiderschap Wat betekent dit? Hoe wil je dit verder ontwikkelen? Hoe sta je in relatie tot anderen en hún leiderschap? Hoe geef je dit binnen een project samen vorm? Genereren van impact Hoe heb je de gezamenlijke ambitie (stip op de horizon) ontdekt? Hoe heb je dit vormgeven en wat ben je onderweg tegen gekomen (inzicht in de lerende omgeving zichtbaar maken ; ) Waardering en ontdekking. Hoe heb je tijdens dit proces de kwaliteit van anderen gewaardeerd? Was er een werkbare dynamiek in de groep en wat heb je gedaan om dit te optimaliseren? Er zijn natuurlijk nog veel meer competenties en onderwerpen te verzinnen. Deze drie raken de domeinen: persoonlijke ontwikkeling, gewenste impact en resultaat en, groepsdynamiek en ondernemingscultuur.
10
Zichtbare resultaten in aansprekende vorm The proof of the pudding is in the eating. Al is een persoonlijk ontwikkel proces nóg zo interessant, het wordt pas echt spannend als toeschouwers en stakeholders prikkelende resultaten zien. Het doel van de KoempoelHan was antwoord te geven op de vraag, hoe ziet onderwijs anno 2025 eruit en wat is hierin de rol van ICT? De resultaten op vrijdag vertelden vooral veel over hóe studenten graag willen leren, hoe zij zich persoonlijk willen ontwikkelen en aan de slag willen met relevante vraagstukken. Door de inzet van professionele kunstenaars, (gewend aan strakke deadlines), ontstaat een gedrevenheid die leidt tot het creëren van een aansprekende vorm. De waarde is áltijd ‘in the eye of the beholder’, dus wat is de béste manier om de uitkomsten zichtbaar te maken?
Een omgeving die de impact laat ontstaan én ontvangt En dan natuurlijk de vraag ....... geeft de omgeving KoempoelHan bestaansrecht? Mogen studenten überhaupt deelnemen? Is er commitment vanuit de Raad van Bestuur om iets met de uitkomsten te dóen? Worden studenten hier dan weer bij betrokken? Is de KoempoelHan relevant voor de HAN of een fijn hobbyprojectje van een docent met wilde ideeën en een welwillend bestuur? Deze context geeft ook een éxtra stimulans om tot resultaten te komen. Het is menens.
Noor Bongers, www.NoorBongers.nl
Noot: Belangrijk is deze twee lijnen afzonderlijk te benoemen én te verbinden: persoonlijke ontwikkeling en antwoord op de vraag. En docenten op deze competenties in te zetten. Guido is bijvoorbeeld súper goed in het begeleiden van de persoonlijke reis van studenten, Anook en Carien in het aanjagen van de vorm.
11
De mens zal weer steeds meer centraal komen staan. En dat moet ook.
DE SAMENLEVING KANTELT De maatschappij is sterk aan het veranderen. Ze verandert van een topdown gestuurde maatschappij in een horizontale netwerksamenleving. De tijd dat systemen belangrijker waren dan mensen verandert snel. De samenleving kantelt. Steeds meer mensen laten in een ziekenhuis merken dat ze als mens behandeld willen worden in plaats van als een casus. Mensen willen ook zelf geloven wat ze willen en hun geloof niet van bovenaf opgelegd krijgen. De mens zal weer steeds meer centraal komen staan. En dat moet ook. Een belangrijke categorie die snel verandert is ook de technologie. En die veranderende technologie zal ook
de economie beïnvloeden. Bijvoorbeeld: Als iedereen thuis dingen kan printen met een 3D printer zal het productieproces veranderen. De invloed van sociale media is enorm groot. De technische mogelijkheden van ICT breiden zich nog dagelijks uit en hebben een enorme invloed op ons dagelijks leven. Er verandert zoveel, dat we niet weten wat de toekomst ons precies gaat brengen. Dat betekent voor het onderwijs dat het snel mee moet gaan. Bijvoorbeeld wat betreft de leeromgeving. Leerlingen en studenten zijn nu al in staat overal te leren waar ze willen. Die moge12
lijkheden om buiten school of instituut te leren zullen alleen maar toenemen. Het is zaak dat het onderwijs daarop inspeelt. Niet alleen moet het onderwijs nadenken over de nieuwe mogelijkheden met ICT, maar ook is goed het met studenten te hebben over de ethische kanten van de technologische en andere hedendaagse ontwikkelingen. Wanneer de maatschappij verandert in een netwerksamenleving zou je het de studenten moeten hebben over wat het betekent je te verbinden met andere mensen. Over verantwoordelijkheid en over het stellen van vragen en het voeren van een dialoog of debat. 
 Breng de studenten in contact met hele andere mensen en gebieden dan ze gewend zijn. Laat hen vragen stellen aan onbekenden, maar vooral ook aan zichzelf. Integreer kunst als een van de manieren om met het creatieve vermogen in aanraking te komen. Creativiteit als het vermogen om je eigen bron en aan te boren, daarop te durven vertrouwen en de dingen van een hele nieuwe kant te benaderen worden steeds belangrijker. Guido Crolla heeft met KoempoelHAN een prachtig begin gemaakt met al deze dingen. Zeker zul je zo’n project moeten evalueren en leren van de dingen die mogelijk beter kunnen, maar vooral is het goed om hiermee door te gaan en het als mogelijke opmaat tot iets groter te zien.
11 oktober 2014, Drs. Sandra Verbruggen, lid kernkantelteam Prof. Jan Rotmans
We weten niet hoe de wereld er over 10 jaar uitziet. Dat betekent voor een organisatie dat je je moet kunnen aanpassen. Flexibiliteit is nodig om te kunnen overleven. Wat versterkt kan worden ... is dat de nieuwsgierigheid meer aangewakkerd wordt. Mijn droombeeld is levende laboratoria inrichten waarin studenten ondergedompeld worden en samen met docenten een tijd optrekken om te werken aan echte problemen en met elkaar heel ver te komen in het doordenken daarvan en het proberen oplossingen te vinden. Dat soort omgevingen, waar het enthousiasme van studenten aangestoken wordt, dat zou ik nog net ietsje meer willen zien in ons onderwijs. Rene Bakker, lector Networked Applications, @HanNL 13
Links: Carien Poisonnier Rechts: Anook Cleonne
ZINTUIGLIJKE ERVARING Anook Cleonne en Carien Poissonnier hadden tijdens de koempoelhan de rol om de scenario’s zintuiglijk te maken. Want in een steeds virtuëlere wereld blijft de ervaring analoog!!
Hoe klinkt het?
Kan je de scenario’s als recept omzetten in een nieuw beeld voor 2025?
Hoe voelt het?
ICT, je kan het niet aanraken, je kan het niet voelen, alleen ervaren. Oók als het er niet is!
Hoe ziet het eruit?
Hoe ruikt het? Hoe proeft het?
Hoe smaakt het?
14
IngrediĂŤnten van de week; *Zondag aftrap met beeldboost van Anook. *Maandag visuele noten kraken met Carien. *Dinsdag inbreng van onze eerste mysterie Guest Helma Verhof, een visueel beperkte dame met een droom. En wat gebeurt er dan? Hoe reageren we, hoe communiceren we. Hoe maken we contact en verbinding? *Dinsdagmiddag programma met vooruitkijken en bespiegelen welke rol onderwijs in een leven kan hebben. Met kinderen van groep 5 en 6 van de Lourdes school en ouderen in woonzorgcentrum Insula Dei. *Woensdag inbreng van mysterie Guest mister X, een voormalig lid van het Corps Mariniers die als verbindelaar weet wat de noodzaak van ict en verbinden is in tijden van crisis. Waar vertrouw je op als je onder vuur ligt, waarom teamwork belangrijk is, en hoe je tot je keuzes komt als het er ĂŠcht op aan komt! *Donderdag bouwen soundscapes en visuals.
15
CONNECTING THE DOTS
3
CONNECTING THE PEOPLE
Voorafgaand aan de KoempoelHAN zijn er diverse video-interviews gehouden met allerlei mensen die op de een of andere manier betrokken raakten, dan wel via social media, dan wel via een persoonlijke uitnodiging of via spontane ontmoetingen. Een van de eerste ontmoetingen was met Hans Mestrum, social media specialist van www.han.nl. “Het gaat ook ergens over, dat thema van 2025. En als je dan studenten bevraagt, die hebben daar echt wel ideeën over. Volgens mij staat in 2025 heel dat gebouw leeg, je leert in de praktijk. Er zullen communities zijn, samenwerkingsverbanden, zwermpjes. Dan kom je hier om een kopje koffie te drinken maar het leren dat doe je natuurlijk de hele dag door op andere plekken. En hoe kan ICT daarbij faciliteren? Je moet die kleine stukjes pakken en die aan elkaar koppelen. 'Small pieces loosely connected.' En dat kun je met onderwijs ook doen. Het zijn allemaal communities, allemaal leerfragmenten, allemaal communities of practices - of whatever - en die connect jij.” ~ Hans Mestrum @HanNL In dit boek worden alle ‘small pieces connected’.
18
“HAN in 2025? Meer met mensen buiten de HAN, meer verbinding met het werkveld, sterkere verbindingen ook, en dat er meer met ICT in communities wordt samengewerkt.” ~ Niels Maes @HanNL "Onderwijs in 2025 .... dan zie ik een grotere verbondenheid tussen de student en de docent. Als ICT een middel is om nog vaker met elkaar contact te hebben, nog vaker met elkaar te kunnen sparren, dan kan ICT een heel goed middel zijn om beter onderwijs te creëren. Daarvoor moeten we wel de stap durven zetten om dat toe te laten. Dat betekent dat je een deel van je persoonlijkheid meeneemt in het contact dat je met de student hebt. Een ICT-systeem waarin je een beetje meer je persoonlijkheid kunt laten zien, dat de barrière kleiner maakt tussen docent en student waardoor ze makkelijker van elkaar kunnen leren." ~ Jelle Schoemaker @HanNL “Kijk, als je de student centraal stelt, dan vraagt dat een aangepaste dynamiek. En daar moet de student vragen voor leren formuleren. En om dat te kunnen moeten ze toegang hebben tot hun diepste wens of behoefte..... Nou als je zo'n beweging zou kunnen vergroten, dan wordt de HAN heel dynamisch 19
en gaat het zich ook rondzingen en dat heeft wel een connectie met mijn vak, 'storytelling'. Dat je van hun verhaal ook jouw verhaal maakt en ook het verhaal van anderen van buiten de academie. Ik denk dat dat heel goed is.” ~ Willemiek van den ! Oever @HanNL “Het onderwijs, nieuwe geesten, mensen die nog helemaal niet binnen kaders denken, dat is voor ons een verrijking.... Sowieso, op gezette tijden nadenken over waar we nou allemaal mee bezig zijn, dat is zeer verstandig. En daar ruimte voor nemen en vrijheid en ook het jezelf gunnen om buiten de bestaande kaders te denken, dat dat mag, dat dat moet, dat je daartoe gedwongen wordt, op zo'n KoempoelHAN kan ik me voorstellen dat dat aan de orde is... even heel anders denken, op een andere manier tegen de wereld aankijken, da's hartstikke belangrijk en dat werkt volgens mij heel erg goed.” ~ Jan Willem van der Hogen @OmroepGLD De inzichten en lessen die deze mensen ons leerden hebben we in de praktijk gebracht in de week van de KoempoelHAN. Waarom wachten tot 2025 wat je NU al kunt DOEN? Guido Crolla - @Denkbeeldhouwer 20
Welke rol speelt video in het onderwijs (van2025) ?
21
HIER EN NU 4
SAMENVATTING SYNCHRONICITEIT ~ JOSEPH JAWORSKI Synchroniciteit of synchronistische gebeurtenissen komen volgens Joseph Jaworski voort uit een nieuwe manier om tegen de wereld aan te kijken. Het is een gevólg van, zoals hij dat noemt, het ervaren van een dieper niveau van realiteit. Dit nieuwe begrijpen vergt wel een behoorlijke omslag in het denken. Jaworski reikt handvatten aan. Synchroniciteit uit zich in toevallige ontmoetingen, dingen die op wonderbaarlijke wijze samenvallen, informatie die komt wanneer die nét nodig is, het gevoel dat alles precies klopt, dat alles zo heeft moeten zijn. Synchroniciteit is volgens Carl Gustav Jung dan ook: ‘een zinvolle samenloop van twee of meer gebeurtenis23
sen waarbij iets anders dan de waarschijnlijkheid van het toeval in het geding is’. Gebeurtenissen die op een ongewone wijze zo synchroon lopen dat ze geen toeval meer kunnen zijn en die voor een persoon of groep mensen van het allergrootste belang zijn: het zijn die toevalligheden die zorgen voor aanwijzingen en sturing, nodig om persoonlijke en collectieve doelen te realiseren, ze zijn, zoals Jung al aangaf, zinvol.
Het onderliggend beginsel Synchronistische gebeurtenissen zijn derhalve an sich niet moeilijk te bevatten. Veel mensen hebben ervaringen met zinvolle toevalstreffers en voor hen worden ze, juist omdat ze betekenis hebben, vroeg of laat duidelijk waarom ze hebben plaatsgevonden. Echter, dergelijke gebeurtenissen vloeien voort uit een onderliggend beginsel waarvoor een speciale manier van denken en ervaren vereist is. Althans, dat stelt Joseph Jaworski in zijn boek ‘Synchroniciteit; de innerlijke weg naar leiderschap’. Juist dat onderliggend beginsel is moeilijk te begrijpen: het vergt een ommekeer in hoe de wereld bekeken wordt: hoe alles om ons heen een diepere realiteit herbergt.
Verbonden Volgens Jaworski moeten wij de wereld zien als een open wereld die in eerste instantie uit relaties is opgebouwd. Dat wil zeggen, alles om ons heen en ook wij mensen, staan in verbinding met elkaar. De wereld, het hele universum, bestaat niet uit aparte delen, maar is een geheel. Natuurlijk lijkt een scheiding op het eerste gezicht wel te bestaan: een fiets is een fiets en een persoon is een persoon en hoe
staan die nu in verbinding met elkaar, anders dan de persoon soms gebruikt maakt van een fiets? We moeten juist verder kijken dan dat. Een eerste begin om dit te begrijpen, komt uit de natuurkunde. Jaworski haalt in zijn boek een voorbeeld aan van natuurkundige J.S.Bell. Wanneer twee bij elkaar horende deeltjes uit elkaar worden gehaald en een van de deeltjes een andere draaiingsrichting krijgt, zal het andere deeltje gelijktijdig dezelfde richting aannemen: het is het effect van het ene deeltje op het andere als gevolg van eenheid van twee op het eerste gezicht lijkende gescheiden objecten. Nu gaat het hier te ver om een hele fysische theorie los te laten, maar het is een aanzet om te bedenken dat op een dieperliggend niveau dingen, personen verbonden zijn. Het gaat er dan uiteindelijk om om jezelf open te stellen voor zo’n werkelijkheid. En vooralsnog klinkt dit als een geloof, dat wel.
Overgave Juist met zo’n open houding kan de wereld gezien worden als een wereld vol mogelijkheden. Pas dan zullen we ook onszelf zien als deel van een zich ontvouwende, zich openbarende werkelijkheid, schrijft Jaworski. Het gevolg is dat we ook zullen gaan handelen vanuit deze nieuwe visie. Met andere woorden, als we bewust zijn hoe die werkelijkheid zich laat zien, dat niets zomaar toevallig gebeurt het een staat in verbinding met het ander - zullen we automatisch betrokken zijn. We kunnen ook niet anders, we zijn er een deel van. Hoe een groter geheel, de wereld, zich ontplooit heeft effect op hoe wij onszelf ontwikkelen en vice versa. Jaworski noemt dit overgave. Wanneer we ons aan dit besef overgeven, zullen de dingen dan ook op hun plaats vallen, zullen gebeurtenissen, ervaringen spontaan lijken te gebeuren. En juist die ervaringen, dat is synchroniciteit. 24
Richtingwijzers Natuurlijk is dit besef iets wat niet zomaar even een twee drie komt. Het blijft bovendien moeilijk uitleggen. Vandaar dat Jaworski met zijn persoonlijke ervaringen het een en ander probeert te verduidelijken. Het is namelijk boven alles een besef dat komt door het zélf te ervaren, door een zogenaamde reis te maken, (de reis van de held –Joseph Campbell) waardoor dit begrip kan groeien. Jaworski geeft een aantal richtingwijzers om tot dat besef te komen: we moeten als eerste onze diepste motivaties, interesses nagaan. Welke dromen willen we verwezenlijken? De roep van het avontuur, noemt Jaworski dat, de roep om te worden wie we bedoeld zijn te worden. Willen we daaraan beantwoorden dan moeten we beslissen de stap te nemen onze dromen waar te gaan maken. En dat betekent een innerlijke reis waarin we door vallen en opstaan, door leuke en vervelende ervaringen, tja, wijzer worden. Het is een transformatieproces en zal uiteindelijk de juiste bestemming opleveren: niet alleen voor onszelf; maar ook een groter geheel zoals de samenleving zal ervan profiteren. ! Nota bene: we zullen juist díe synchronistische aanwijzingen (sturing) krijgen die ook het grotere geheel ‘goed doet’, want ook hier weer geldt de verbinding tussen deel (individu) en geheel.
Innerlijke weg Het blijven natuurlijk woorden, pogingen om een ander niveau van realiteit uit te leggen. Met het boek van Jaworski moeten we aan de slag. Het is, zoals Jaworski schrijft, een innerlijke weg die betreden moet worden of beter de innerlijke weg die getransformeerd moet worden. Wanneer we die weg opgaan, wanneer we beginnen te beantwoorden aan de diepste roep vanuit onszelf, ons overgeven aan
de stroom der dingen, dan zullen ons, in het verlengde daarvan, allerlei wonderbaarlijke en toevallige gebeurtenissen ten deel vallen. Dan ervaren we synchroniciteit.
In het Sirius programma participeren meer dan twintig hoger onderwijsinstellingen. Zij hebben elk hun eigen visie op excellentie ontwikkeld en excellentieprogramma's opgezet. www.siriusprogramma.nl/publicaties/manifest-voor-de-toekomst
25
26
LINEAIR VS EXPONENTIAL Eind vorige maand was Yuri van Geest de eerste spreker bij Media Villa Arnhem. Zijn boodschap was duidelijk. Organisaties moeten zich anders organiseren in deze snel veranderende tijd. Doen ze dat niet, dan zullen ze niet overleven. Bron: Koneksa Mondo, Marco Derksen Wat als we dat op het onderwijs plakken? Hoe gaat ons onderwijs er dan uitzien? Zoals de KoempoelHAN? Een zich zelf organiserende learning community rondom een centrale vraag? Tijdelijk en explosief? Waarbij de grenzen van de binnen- en buitenwereld
27
van de lerende organisatie verdwijnen? En welke rol kan ICT daar in spelen? “Organisaties die minimaal 10 keer beter presteren dan gemiddeld noemen de auteurs exponentiële organisaties. We hebben het dan over organisaties die 10 keer sneller kunnen produceren, 10 keer betere producten leveren of 10 keer grotere winst per werknemer maken dan de gemiddelde organisatie in hun branche. Deze exponentiële organisaties blijken in de praktijk aan minimaal 4 succesfactoren te voldoen van de 10 kritische succesfactoren die de auteurs hebben geïdentificeerd. Zo hebben alle exponentiële organisaties een helder geformuleerd antwoord op de waarom-vraag van de organisatie die ze Massive, Transformative Purpose (MTP) hebben genoemd. Een hoger doel om iets radicaal te veranderen, de wereld te verbeteren. Vervolgens maken ze onderscheid in intern en extern gerichte succesfactoren. De externe succesfactoren zijn resp. Staff on demand, Community & crowd, Algorithms, Leveraged assets en Engagement (SCALE). De interne succesfactoren zijn resp. Interfaces, Dashboards, Experimentation, Autonomy en Social technologies (IDEAS).”
28
5
De docent kiest zelf vanuit welke werkvorm/methode hij doceert en waar.
30
Docenten en onderzoekers ontwikkelen lesmateriaal in optimale afstemming met HAN collega's, ook buiten de opleiding.
31
Een student 'vandaag' welk onderwijs hij 'morgen' gaat volgen.
32
De student richt samen met docent en werkveld het onderwijs in.
33
De docent/onderzoeker regelt en kiest zijn ondersteuning en faciliteiten zelf.
34
Een student bepaalt zijn eigen onderwijsplanning. 35
De student levert direct producten (opdrachten, projecten, studies) op voor- en in afstemming met het werkveld.
36
Ik denk dat via sociale media en collectieve creativiteit problemen opgelost gaan worden, dat de wereld van de mogelijkheden al die kanalen nu krijgt om zich te uiten. ~ Jan Bommerez
37
6
STORYTELLING
#KoempoelHAN hier doen we het voor
BEELDDENKEN OP DE STOEP Hier ging het om, Onderwijs en ICT in 2025. Wat wilden we bereiken, wat wilden we ervaren, hoe wilden we verkennen? Met welke vragen gaan we op pad? De visuele kick off voor de week werd gegeven door Anook Cleonne en Carien Poissonier. Tijdens een interactieve beeld sessie formuleerden we samen vragen die we gedurende de week willen en moeten stellen om tot verkenning van het ICT landschap in 2025 te komen.
39
#KoempoelHAN Anook geeft richting
Wat is jouw beeld? #KoempoelHAN
#KoempoelHAN Mysteryguest #01
#KoempoelHAN meets Dutch Innovation School
#KoempoelHAN - Onderwijs en ICT Wat heb jij nodig?
#KoempoelHAN Welke vraag reist met je mee?
#KoempoelHAN Out of the box is zooo 2013 :-)
HAN zet zichzelf digitaal op de kaart. Studenten kunnen beslissen 贸f en wat zij bij de HAN willen volgen.
De student bepaalt zelf de plaats van zijn leeractiviteiten en kiest zijn eigen leerpad naar het diploma.
De docent is in staat om studenten de weg te wijzen in een veelheid aan mogelijkheden en een student zoekt 48 naar richting in de veelheid van mogelijkheden.
‘Zelfsturing in sociale samenhang’ geldt als krachtige motor voor maatschappelijke vernieuwing.
49
Binnenkort op ICT.Education
De leeromgeving 3.0 kenmerkt zich door maatwerk, persoonsgericht, sociaal leren, virtueel/fysiek. 50
Het eigenaarschap van het onderwijs verschuift naar (zelfsturende) teams van docenten in interactie met stu51 denten.
binnenkort op Grow.Han.nl
52
We leiden op voor verassingen en helpen eenieder bij het ontwikkelen van zijn eigen ‘survivalkit’. ~ Sandra van Kolfschoten
53
Werken en leren zijn steeds minder gescheiden. Grenzen tussen formeel en non-formeel leren vervagen.
54
De docent is een schaap met 5 poten, een groot deel van zijn tijd bezig met innovatieve projecten samen met studenten.
55
Naast ontwikkeling van professioneel vakmanschap is er steeds meer aandacht voor Bildung. 56
In een supertoegankelijk digitaal portfolio legt de student vorderingen, competenties, interesses en motivaties vast.
57
De docent stimuleert de student bij het ontdekken van zijn talenten.
58
De student verzamelt op onderzoekende wijze just in time kennis, passend bij de vraagstukken. 59
In toenemende mate wordt er een innovatieve attitude gevraagd. Studenten ontdekken hun kansen, mogelijkheden en kiezen niet meer expliciet voor een beroep. 60
Er zijn veel gespecialiseerde teams met eigen ondersteuning, software, faciliteiten, waarbij ieder verantwoorde61 lijk is voor het eigen systeem.
De student creĂŤert zijn eigen netwerkcommunity waarin informatie, kennis, onderzoek wordt gedeeld. 62
Het samenstellen van passende leerarrangementen binnen het netwerk is een continue proces.
63
Studenten ontwerpen in samenwerking met bewoners en gebruikers hoe producten en diensten verbeterd kunnen 64 worden.
De HAN geeft je de ruimte is waarheid geworden, zowel in onderwijs als in ICT tools die daarin ondersteunen.
65
Er is een zoeksysteem dat inzicht verschaft in elkaars producten/projecten dwars door alle lagen en kokers van de organisatie heen.
66
De student bepaalt zelf de plaats van zijn leeractiviteiten en kiest zijn eigen leerpad. 67
De HAN kent een cultuur waar cross-overs op natuurlijke wijze plaatsvinden. 68
JONG EN OUD BETROKKEN Vragen over leren, over de toekomst en over ICT hebben we neergelegd zowel bij studenten van de HAN als bij kinderen op een basisschool en bij ouderen in een bejaardentehuis.
69
CREATIEVE OPDRACHTEN Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt. ~ Albert Einstein
74
Nieuwe initiatieven nemen intrinsieke motivatie als uitgangspunt en bouwen op de eigen kracht van mensen.
Individuele mogelijkheden/ wensen zullen steeds meer als uitgangspunt voor het onderwijs gaan gelden.
De docent is coach, begeleider, facilitator, leerarchitect, informatiemakelaar en werkt volgens didactische en opvoedkundige principes.
Meer op de student gericht, rekening houdend met diversiteit, duidelijke focus op de buitenwereld, de wensen die daar leven, talentgericht, aansprekend, thuisgevoel en toch flexibel.
‘Zelfsturing in sociale samenhang’ geldt als krachtige motor voor maatschappelijke vernieuwing.
De jeugd zal heel creatief moeten zijn om een productie te leveren die de hele oudere generatie kan in stand houden. ~ Jan Bommerez
VISIES VAN STUDENTEN
81
visie Tom van der Locht
visie Daniel Ajubi
visie Bert-Jan van den Brink
visie Maureen Keuper
visie Laura Muller
READYMAG Hoe ziet het onderwijs er in 2025 uit en hoe kan ICT daarin faciliteren? Deze vraag stond centraal tijdens de KoempoelHAN. Alle studenten maakten aan het einde van de week een ‘readymag’, een digitaal magazine waarin ze hun eigen ervaringen bundelen. Readymag is een van de vele (gratis) tools die te vinden zijn op internet waar we NU in het onderwijs lekker mee kunnen experimenteren om te kijken of dat iets voor de toekomst is.... ! Een compilatie van de verhalen van studenten:! ! Storytelling to the max! www.readymag.com 92
!
!
https://readymag.com/u14116917/41057/
https://readymag.com/u24718314/tjibbemooij/
https://readymag.com/u26187228/40948/
https://readymag.com/u34611424/40957/
https://readymag.com/u14792944/40804/
https://readymag.com/u94474588/40891/
https://readymag.com/u32861789/KoempoelHAN
https://readymag.com/u10626844/41013/
https://readymag.com/u57562691/40873/
https://readymag.com/u85480061/mk/
https://readymag.com/u79173020/Hiddehu/
https://readymag.com/u79327759/40828/
https://readymag.com/u15635190/40816/
https://readymag.com/u89420525/41051/
https://readymag.com/41049/
https://readymag.com/u52372797/40821/
https://readymag.com/u90640320/koempoelhan
BIG DATA 7
Innovatie komt van iedereen en overal. 117
Toenemend gebruik van learning analytics om data te verzamelen, analyseren en rapporteren om onderwijs te begrijpen en te verbeteren.
118
De student heeft een eigen coach(-app) die hem ondersteunt in de matching van leerbehoefte, onderwijs en werkplek.
119
EN TOEN ... 8
The SCMaglev is a magnetic levitation train system developed by the Central Japan Railway Company.
HAN ICT & KOEMPOELHAN Een rijdende trein, de gang er flink in, met wagons waarvan reizigers al rijdend het interieur vervangen willen hebben, steeds meer van hen doen dat inmiddels zelf wel. Daarbinnen wordt gewerkt, aan leren, aan groeien, aan ontdekken. Wagons erbij en heel soms, als ook de laatste (slapende) persoon hem verlaten heeft mag er één afgekoppeld worden…. Zo voelt het runnen van ICT binnen het hoger onderwijs van de HAN aan.
nadenkt over waar deze trein in de toekomst heen zou moeten rijden, soms ook over of we nog blijven rijden of gaan vliegen.
Vanuit die trein zie ik dan zomaar ineens in een weiland een nomadentent staan waarin een gedreven denkbeeldhouwer met een groep studenten bedenkt en
~ Jeroen Langestraat, Subunit hoofd ICT @HANnl
Vanuit de trein lukt het mij niet zo te denken, daarvoor moet je even stil staan, en dat deed KoempoelHAN voor de toekomst van het onderwijs en de rol van de trein, ICT, daarbij.
121
GEDESTILLEERDE LESSEN 10 lessen voor het onderwijs van NU naar een mooi 2025. door Anouk Cleonne
122
#1: Duik er echt in, zonder voorbehoud en ja maars
#2: Vertrouwen is het noodzakelijke startkapitaal !
#3: Bundel krachten, alleen samen kom je tot grote hoogte !
#4: Accepteer dat er van de gebaande paden wordt afgeweken en maak daar ruimte voor !
#5: Het lijkt soms pril, maar vertrouw erop dat er ondergronds van alles in beweging is
#6: Blijf kijken naar wat er allemaal al is !
#7: Durf echt los te laten, maar toon wel je betrokkenheid en je nieuwsgierigheid
#7: Als je creativiteit werkelijk wilt omarmen en laten ontdekken, besef dan dat dat soms gaat schuren ... Wees daarvoor niet bang !
#8: Onthoudt; ze zijn jong ... en hebben jouw steun nodig, niet jouw waarheid.
#9: Het kost tijd. Geef die, neem die, speel die vrij !
#10: En als jij springt, weet dan dat er altijd mensen staan die willen vangen
Transparantie in informatievoorziening
GROW.HAN.NL In de aanloop naar de KoempoelHAN zijn zo’n 20 video interviews gemaakt en online geplaatst. Deze video’s hebben bijgedragen aan de vorm, de inhoud en de betekenis die de KoempoelHAN heeft gekregen. “Het leven kan alleen achterwaarts begrepen worden, maar het moet voorwaarts worden geleefd.” ~ Søren Kierkegaard Als ik nu terugkijk op de KoempoelHAN en op de voorbereiding ervan, dan kan ik alleen maar concluderen dat we samen, in cocreatie de gedachten die er leven rondom het onderwijs en de rol die ICT daar in de toekomst in kan spelen in het HIER en NU hebben ‘gematerialiseerd’. 134
Anders geformuleerd, de toekomst is NU! De KoemPoelHAN heeft allerlei nieuwe initiatieven opgeleverd. Om er twee te noemen; Grow.han.nl en ICT.education. Welke initiatieven en uitdagingen leven er nog meer? 
 Hoe kunnen we elkaar helpen om de dromen die er leven in de wereld te zetten? Pathfinders, reunite!
135
DOORRENNEN OF STILSTAAN
136
Zal ik doorrennen, of even stilstaan, bij wat in beweging is gebracht. Ik kan nu kiezen. Doorrennen, met het boek. Het mooie werk, van studenten laten spreken, mijn trots overdragen. Of even stilstaan. En een gedichtje schrijven. Even denken, aan en over mezelf. Dilemma. Ik zeg later wel sorry Het thema van deze week, werd toch vanzelf, het zelf. De student centraal, die samen wil knallen, als hij wakker is, voor de passie van een ander. Die mag mij vergeven, dat ik een momentje, voor mezelf pak. Ik kies voor het gedicht. Zo'n keuze wordt makkelijk, in het hier en nu.
Mijn passie spreekt verder, dan digitaal knippen en plakken. Ctrl+C, Ctrl+V, Ctrl+C, Ctrl+V, Ctrl+C, Ctrl+V, Ctrl+C, Ctrl+V, Pff, #WtF Dat boek komt later wel Het goede verhaal, dragen we toch al, we speelden mooi samen. Is dit nou harmonie? Is dit waar ik op zoek naar was? En wat heb ik lekker gespeeld, en geleerd, waar je anders weken, maanden, jaren, op kunt ploeteren. Er mag meer spel terug, het onderwijs in. Wat nemen we elkaar toch vaak, veel serieus, is mijn gevoel.
Bijna niks van gevoeld, afgelopen week Ik doe gewoon, alsof ik gek ben, buiten, in en om een Mongoolse Ger. Wat een mooi verhaal was dat, van Orgilbold S. Mandar, van Knowmads Business School Amsterdam. #StoryTelling rocks! Mobiel, vuurtje erbij, loslopende talenten, spetterende interacties, hier en daar, een drempeltje nemend, erna nog meer schitterend. Ontwikkelen is zo simpel Einstein heeft daar, een leuke quote over. En ik ondertussen in hypermode, met rondvliegende heldenverhalen, door mijn hoofd. Wat een mooie mensen om me heen weer vandaag. Dankjewel. Guido Crolla
137
Met dank aan: Adriaan Witjes Alje Bosma Amy van Son AnneMieke Zaat Anook Cléonne Visser Anouk Franken Ben Cornelissen Boukje Postma Carien Poissonnier Cécile Nowack Cees van Verseveld Cindy Vermeulen Han Clark Nowack Deny Smeets Dick Zutt Eelco Martens Erik Rijpstra Esther van Popta Evert-Jan Ulrich Frank Stöteler Frits Roelofs Hanneke Van de Pol Hans Mestrum Helene Baarda Henk Bohlander Ilja van Bree Jaap Gall Jan Bommerez Janneke Hoekstra JanWillem van der Hogen
Jelle Schoemaker Jeroen Langestraat Job Vogel John van den Hooven Jolien Straten Lex Eggink Lex van der Stam Marcel van den Bogaart Marco Derksen Marianne van den Assem Marjolein van Diejen Martijn van Osch Niels Maes Noël Maertens Noor Bongers Peter Koburg Pieter Spinder Quintin Pet Rob van der Poel Sandra van Kolfschoten Sandra Verbruggen Silvia Van Der Cammen Stijn Hoppenbrouwers Theo Joosten Titia Bredée Toine Geraets Tom Vermulst Walter van Wingerden Willemiek van den Oever Wilma Mulder
138
