Wespenorchissen op de voorpagina

Stef van Walsum

Wespenorchis (Epipactis) is een orchideeëngeslacht van ongeveer twintig soorten waarvan vier soorten in Nederland voorkomen. De bruinrode wespenorchis (Epipactis atrorubens) en de geelgroene wespenorchis (Epipactis muelleri) zijn zeer zeldzaam in ons land en komen in het wild alleen maar in ZuidLimburg voor. De andere twee soorten, de brede wespenorchis, ook breedbladige wespenorchis genoemd (Epipactis helleborine) en moeraswespenorchis (Epipactis palustris) zijn algemener, je kan ze ook in de Krimpenerwaard tegen komen.D.

Zoals de naam doet vermoeden worden wespenorchissen bestoven door verschillende groepen wespen, maar ook bij honingbijen, hommels, vliegen, kevers en zelf mieren is aangetoond dat ze de planten kunnen voorzien van bestuiving. Overigens zijn wespenorchissen enigszins laatbloeiende orchideeën, pas wanneer de meeste rietorchissen zijn uitgebloeid (bloeitijd mei-juni) verschijnen de eerste wespenorchissen ((juni-) juli-augustus).

Moeraswespenorchis Van de twee Krimpenerwaardse wespenorchissen is de moeraswespenorchis de meest zeldzame. Vroeger (rond 1940), groeide de moeraswespenorchis in Middelblokboezem en Veerstalblokboezem. Later is de orchidee daar niet meer terug gevonden. Met het verdwijnen uit de boezems werd de moeraswespenorchis als uitgestorven in de Krimpenerwaard beschouwd. Tot in 2011 toen een klein aantal exemplaren werden gevonden op een afgegraven perceel dat we tegenwoordig het Paddenpad noemen, een ecologische verbindingszone tussen de

Loet en Eendenkooi Bakkerswaal. Het ontwikkelen van ‘nieuwe’ natte schraallanden blijkt in de jaren daarna goed uit te pakken voor de moeraswespenorchis. Inmiddels is deze orchidee op minimaal vier plekken in de Krimpenerwaard aanwezig. Een laatste nieuwe groeiplaats werd het afgelopen jaar gevonden in polder Oudeland. Het totale aantal moeraswespenorchissen in de Krimpenerwaard wordt geschat op twee- tot driehonderd exemplaren. Moeraswespenorchis is een tengere en vrij kleine orchidee, veel minder opvallend dan bijvoorbeeld een rietorchis. In de Krimpenerwaard groeien ze in vochtige schraallanden (blauwgrasland) die jaarlijks gemaaid en gehooid worden. Je vindt er vaak allerlei andere bijzondere soorten zoals blonde zegge, teer guichelheil en rietorchis. Het zijn kwetsbare standplaatsen, gevoelig voor vertrapping en beweiding. Wie moeraswespenorchissen in reallife wil zien zou ik aanraden in juni-juli een bezoek te brengen aan de duinen van Oostvoorne, een prachtig duingebied waar in de vochtige duinvalleien duizenden zo niet miljoenen moeraswespenorchissen groeien. Brede of breedbladige wespenorchis De brede wespenorchis is een stuk forser dan de moeraswespenorchis, en daarmee een meer opvallende verschijning. Qua ecologie is de brede wespenorchis totaal verschillend van alle andere orchideeën. Je kan de brede wespenorchis aantreffen in de zomen van allerlei bostypen, met name op (rivier-)klei en zandgronden. Daar blijft het niet bij. Gekscherend wordt de brede wespenorchis ook wel eens de ‘onkruidorchidee’ genoemd. Als het hem uitkomt groeit hij ook gewoon in tuinen, plantsoenen, tussen de stoeptegels, op begraafplaatsen, enzovoorts. In de Krimpenerwaard is de orchidee beperkt tot de woonkernen en buitendijkse terreinen. Wie brede wespenorchissen wilt zien raad ik aan in juli-augustus een wandeling te maken door het Stormpoldervloedbos. Vlak langs de paden groeien tientallen tot wel honderden planten.

Literatuur: Weeda, E.J., 1988. Nederlandse oecologische flora: Wilde planten en hun relaties; Verspreidingsatlas planten. 31 augustus 2022, https://www.verspreidingsatlas.nl/planten D.

Linkerpagina: moeraswespenorchis; rechterpagina linksboven: close-up brede wespenorchis; linksonder: close-up moeraswespenorchis; foto’s: Hugo Halleriet. Rechtsonder: brede wespenorchis in tuin, foto: Anton van Jaarsveld